Klassieke Zaken Magazine - augustus 2012 by Klassieke Zaken

UITGAVE VAN DE VERENIGING KLASSIEKE ZAKEN 32STE JAARGANG AUGUSTUS 2012 NR 4

Een tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek

ANDREAS SCHOLL geeft college On Beauty and Truth in Music

ontwerp en fotografie www.hansvanderwoerd.nl

Bezetting Speelt!

Seizoen 2012-2013

Op zeven bijzondere locaties in: Delft, Dordrecht, Gouda, Den Haag, Leiden, Rotterdam en Zeist

r e k m e a i K uz m n a v om

! n e d u o te h

met o.a.: Nonet van Jan van Gilse, Five Mystical Songs van Ralph Vaughan Williams, Kwintet op.77 van Antonín Dvorˇák, Adagio uit Symfonie nr. 10 van Gustav Mahler (bew.) en nog veel meer bijzondere werken.

Vijf maal per jaar komen zij bij elkaar voor afwisselende kamermuziekprogramma's op locaties die iets toevoegen aan de muziek, waaronder: Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam, World Art Delft en Museum GoudA.

De Bezetting Speelt

Kijk op www.debezettingspeelt.nl voor de programma's, data en locaties en bestel nu uw abonnement: vijf concerten voor slechts € 60,-! Telefonisch bestellen kan ook: 010 2264300. Bestelt u vóór 1 september, dan mag u gratis een gast meenemen naar een van onze concerten naar keuze.

Kamermuziekensemble De Bezetting Speelt bestaat uit vijf strijkers en vijf blazers. Deze voor Nederland unieke bezetting maakt uitvoering van een breed en gevarieerd repertoire mogelijk: van solo's tot nonetten, van pianotrio's tot strijkkwintetten. In hun dagelijkse leven spelen de meeste musici bij orkesten als het Rotterdams Philharmonisch Orkest, de omroeporkesten, het Residentie Orkest, de Marinierskapel en het Royal Liverpool Philharmonic.

www.debezettingspeelt.nl

foto: Marco Borgreve

exclusieve aanbieding

Revolutionaire sonates van Bach

95 14,

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*

23,95

NU SLECHTS

2CD

j.s. Bach 6 Sonatas for harpsichord and violin (BWV 1014-1019)

Catherine Manson,Ton Koopman

Challenge Classics Cc72560 (2 cd’s) / 124 590 VKZ

* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten.Zie voor de complete lijst pagina 43* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 28 september 2012

De zes Sonates voor klavecimbel en viool (BWV 1014-1019) van Johann Sebastian Bach hebben een vergelijkbare status als de zes cellosuites en de zes Sonates en partita’s voor viool solo. Ze mogen daarom eigenlijk in geen enkele cd-verzameling ontbreken. Bach bewandelde in deze sonates revolutionaire paden. Hij behandelde de instrumenten als volledig gelijkwaardig en legde zo het fundament voor de klassieke sonates van onder anderen Mozart en Beethoven.Ton Koopman en Catherine Manson, zijn concertmeester bij het Amsterdam Baroque Orchestra, begrijpen dat en laten ondertussen ook de barokke traditie volledig meeresoneren in hun inspirerend samenspel op deze twee cd’s met alle zes de sonates. Elke sonate is een waar feest voor het oor en de muziek van Bach klinkt werkelijk alsof ze gisteren geschreven is. Een exclusieve aanbieding om uw collectie te verrijken met de historisch belangwekkende en muzikaal onweerstaanbare Sonates voor klavecimbel en viool van Bach.

augustus 2012

EN VERDER

32e jaargang, nummer 4 - augustus 2012 Winkelprijs € 3,25

EXCLUSIEVE AANBIEDING

Dit tijdschrift wordt geproduceerd door BCM b.v. te Eindhoven in opdracht van de uitgever Vereniging Klassieke Zaken, onder verantwoordelijkheid van Henriëtte Zrour, Soestdijkerstraatweg 21, 1213 VP Hilversum (tevens redactieadres), tel. 035-6229370, e-mail: info@klassiekezaken.nl

DEZE MAAND

Frederike Berntsen

FOTO: MARC KRONE

Aad Alblas, Marcel Bijlo, Arjan van Dijk, Hein van Eekert, Hans Heg, Frans Jansen, Paul Janssen, Basia Jaworski, Merlijn Kerkhof, Barend Linders,, Doron Nagan, Andrew van Parijs, Jan Peter Raat, Benjamin Rous, Wenneke Savenije, Gerard Scheltens, Oswin Schneeweisz, Jos van der Zanden

Marjanne Gielen, Sandra Koopmans, Nicole Lennards, Lianne Evers, Patrick Hoogduin, Marcha van den Einden, Eric Waterschoot, Rik Janssen COVERFOTO

LEDENADMINISTRATIE

BCM abonnementenservice, Postbus 1392, 5602 BJ Eindhoven. Tel 0900-2022708 (€ 0,10 per minuut) www.bcm.nl

FOTO: FRANK TOISSAINT

van de Vereniging Klassieke Zaken en aan de Klassieke Zaken Clubleden.

ALESSANDRO DE MARCHI OVER TELEMANN

augustus 2012

FOTO: JULIEN DUBOIS

ALEXIS KOSSENKO IN LEÇONS VAN CHARPENTIER

FOTO: MARCO BORGGREVE

Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden.

MASAAKI SUZUKI’S BACH EN NEDERLAND

FOTO: JULIEN MIGNOT

De in dit magazine gerecenseerde cd’s zijn uitsluitend geselecteerd op kwaliteit.

ADRIAEN WILLAERT Vlaming inVenetië

ANDREAS SCHOLL

ANDREAS SCHOLL geeft college CAMERATA TRAJECTINA

in De Triomfeerende Min 12

FLAVIUS BERTARIDUS

puur goud van Telemann LA PETITE BANDE

vier decennia artistieke lef 16 QUATUOR EBÈNE ensemble van jaloersmakende kwaliteit 19 CHARPENTIER en z’n Leçons 21 MASAAKI SUZUKI is artist in residence op Festival Oude Muziek Utrecht

QUATUOR EBÈNE: TOONAANGEVEND

Zoveel mogelijk is getracht rechthebbenden van foto’s te achterhalen. Zij die in verband hiermee niet zijn benaderd kunnen contact opnemen met de uitgever.

QUATUOR EBÈNE speelt Mozart

Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk en dient ten minste acht weken voor het verstrijken van de jaarlijkse termijn te geschieden. Prijswijzigingen lidmaatschap voorbehouden.

LA PETITE BANDE, LEF EN HARD WERKEN

STOPZETTEN ABONNEMENT

TELEMANNS Flavius Bertaridus

ARTIKELEN

James McMillan

KLASSIEKE ZAKEN verschijnt tweemaandelijks in een oplage van 50.000 stuks.

Rolls-Royce onder de countertenoren

FOTO: RUPERT LARL

VORMGEVING

JAAP VAN ZWEDEN en Bruckners Achtste

Frederike Berntsen

BOXAANBIEDING

CAMERATA TRAJECTINA EN DE MIN

EINDREDACTIE

Nieuw gezicht, zelfde magazine

KLASSIEKE ZAKEN AANRADERS

HOOFDREDACTEUR

AAN DEZE AFLEVERING WERKTEN MEE

BACH revolutionaire sonates

VAN DE REDACTIE FOTO: MAARTEN VAN HAAFF

OLOFON KLASSIEKE ZAKEN

RUBRIEKEN

COLOFON

VAN DE REDACTIE

DE BESTE KLASSIEKE CD’S

HANS HEGS COLUMN

PUZZEL

KLASSIEKE ZAKEN SPECIALISTEN

Op vertoon van de clubledenpas krijgen clubleden extra korting.

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Een nieuw gezicht op deze plaats in Klassieke Zaken, maar het magazine is niet veranderd: hét blad voor de klassiekemuziekminnaar biedt nog steeds een keur aan artikelen, cd-recensies en aanbiedingen. Met plezier neem ik de eervolle taak op me die mijn collega en voorgangster Biëlla Luttmer de afgelopen jaren met verve en betrokkenheid heeft vervuld – het is een voorrecht me voor u te mogen onderdompelen in al het moois waarop zoveel musici ons steeds weer trakteren. Voor wie niet op een ver strand van zon en zee geniet, een bergtop bedwingt of een vreemde stad verkent, valt er in deze aflevering van Klassieke Zaken een boel te ontdekken. Zo behoort de Mozart-cd Dissonances van het Quatuor Ebène tot de geselecteerde aanbiedingen – alvast een voorproefje op de live-ervaring, want de Franse equipe komt binnenkort naar het Amsterdamse Concertgebouw. In dezelfde muziektempel is Andreas Scholl over niet al te lange tijd te gast. Het bijzondere aan zijn optreden is dat u Scholl op een andere manier kunt meemaken dan alleen als zanger. Hij zal, op uitnodiging van het Nexus Instituut, een college geven met de aansprekende titel On Beauty and Truth in Music – in het coverinterview licht de countertenor een tipje van de sluier op. Bovendien stelt Klassieke Zaken u in de gelegenheid Scholl uitgebreid te beluisteren via een riante aanbiedingsbox met vijf cd’s, opnamen door de jaren heen.

Kost voor zomerse uurtjes

Meer zang zult u in deze editie tegenkomen bij dirigent Alessandro De Marchi en zijn Academia Montis Regalis; zij hebben samen met een internationale cast Telemanns opera Flavius Bertaridus wakker gekust. Dit alles is slechts een greep uit de inhoud van het magazine dat voor u ligt; er staat genoeg in om flink wat zomerse uurtjes mee te vullen. Om een en ander te verduidelijken, wordt vanaf nu bij iedere cd een prijsindicatie vermeld in de vorm van een euroteken. De prijscategorieën zijn te vinden op de pagina met Klassieke Zaken Specialisten.

Frederike Berntsen augustus 2012

coverinterview

College van Andreas Scholl Een professor die tijdens een diepgravend college ter illustratie van zijn betoog in zingen uitbarst – het komt niet vaak voor, maar op 6 oktober is het zover. Dan geeft de Duitse countertenor Andreas Scholl in de Kleine Zaal van het Concertgebouw in Amsterdam het eerste Nexus-college voor het Nexus Instituut.

Het Nexus Instituut komt voort uit het tijdschrift Nexus dat Rob Riemen in 1991 oprichtte. In 1994 begon hij in het verlengde daarvan lezingen, symposia en masterclasses te organiseren, en was het Nexus Instituut een feit. Al jaren meende Riemen dat Andreas Scholl de aangewezen man

augustus 2012

was om zijn licht te laten schijnen over een aantal zaken op het gebied van muziekbeleving. Toen de vrouw van Scholl, de Israëlische pianiste Tamar Halperin, ook een goede bekende bleek van Riemen, was het ijs snel gebroken. “Ik had alleen wat moeite met het idee van een lezing”, zegt Scholl

waarop ik het Stabat Mater van Vivaldi uitvoerde. Een prachtig concert met een heel geconcentreerde uitvoering. Het publiek bleef vragen om een toegift en ik vond het eigenlijk niet passen na zo’n werk. Totdat Chiara Banchini van het begeleidende Ensemble 415 voorstelde om Erbarme dich van Bach als toegift uit te voeren. Ik hou er niet zo van om zo’n prachtige aria uit zijn context te halen, maar Banchini zette die meesterlijke beginmelodie meteen in. Op slag waren we in een andere wereld en leek Vivaldi vergeten.” Hoewel de luisteraar ook bij het Stabat Mater wel degelijk ontroerd was, merkte Scholl dat de zaal geraakt werd door een ander soor t k waliteit in het werk van Bach. “Kunnen we over die manieren van ontroering praten, vroeg ik mij daarna af. En is er onderscheid tussen het werk van Bach en dat van Vivaldi? Beide componisten schreven niet uit ijdelheid. Zeker niet in hun religieuze werken. Zowel het Stabat Mater als de Matthäus-Passion, om het geheel maar even te nemen, is een werk met een missie, pure, eerlijke muziek. Ik hoop dat ik dat ook zingend kan demonstreren.” Scholl wordt daarbij ondersteund door het Combattimento Consort onder leiding van Jan Willem de Vriend. En voor wie het nog niet weet: Scholl kan zingen. Hij wordt niet voor niets de Rolls-Royce onder de hoge mannenstemmen genoemd. En wie twijfelt, kan gebruik maken van de spectaculaire aanbieding elders in deze editie. Vijf top-cd’s van Scholl met werk van onder anderen Vivaldi voor een spotprijsje. Een mooie inleiding op een gewaagd ‘college’.

on beauty and truth in music

nu. “Als je het over muziek hebt zonder live geluid, wordt het een beetje droogjes.” Ook het onderwerp dat Scholl op 6 oktober wil aansnijden leent zich perfect voor een muzikale omlijsting. Niets minder dan de muzikale perceptie staat centraal onder de titel On Beauty and Truth in Music. Waarom

komt het ene muziekwerk op een andere manier over dan het andere? Betekent dit dat de ene componist beter is dan de andere? Of hebben ze, af hankelijk van de compositie, een andere intentie? “Het klinkt vrij abstract misschien,” zegt Scholl, “maar ik moest denken aan een concert www.klassiekezaken.nl

Nexus-College door Andreas Scholl On Beauty and Truth in Music

6 oktober 14.00 uur Kleine Zaal Concertgebouw Amsterdam Info: www.nexus-instituut.nl

Paul Janssen augustus 2012

special

Eerherstel voor De Triomfeerende Min

foto: marc Krone

“Laat het zwaard verroesten. Zoo wel in zee, als op het land, Heeft elk zich fel genoeg gequeten in ’t verwoesten. Nu hoopen wy een beter stant.”

De Triomfeerende Min van Carolus Hacquart is een must voor iedereen die van goede vocale barokmuziek houdt. Camerata Trajectina maakte er een opname van en presenteert het zangspel tijdens het Festival Oude Muziek Utrecht.

augustus 2012

Zo dicht Dirk Buysero (1647-1707) in 1678, in het Nederlandstalige zangspel De Triomfeerende Min. En met reden: de Vrede van Nijmegen is net getekend, waardoor er een einde komt aan de verschrikkelijke oorlog – inclusief het fameuze rampjaar 1672 – waarmee de Franse Zonnekoning, Lodewijk de Veertiende, de Republiek der Nederlanden naar de andere wereld had willen helpen. In De Triomfeerende Min dwingen Venus en Cupido de oorlogsgod Mars op de knieën, waarna herders, boeren, goden en godinnen losbarsten in allerhande vreugdezangen. Buysero vraagt de Vlaamse gambist Carolus Hacquart er muziek bij te componeren. Het werk is een zangspel met gesproken dialogen, dat van niemand minder dan Constantijn Huygens een gunstige, op rijm gestelde vermelding ontvangt, maar dat te Oranjegezind blijkt voor uitvoering in de Amsterdamse Schouwburg. Nu, bijna drieënhalve eeuw later is er eerherstel: het is op zeer fraaie wijze door Camerata Trajectina op cd vereeuwigd. Dit zangspel lijkt in muzikaal opzicht wel een opera van Jean-Baptiste Lully in pocketformaat. Dat is niet verwonderlijk, vindt artistiek leider van Camerata Trajectina, Louis Grijp: “De allereerste opera die in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd opgevoerd is Isis van Jean-Baptiste Lully. Dat was op 25 november 1677 in de Amsterdamse Schouwburg – dezelfde schouwburg waar een jaar later De Triomfeerende Min niet vertoond mocht worden, tot verdriet van Buysero. Dus www.klassiekezaken.nl

inderdaad, Lully’s werk was toen Hacquart aan de slag ging met Buysero’s tekst het lichtende voorbeeld van een opera, naast Italiaanse opera’s.” De Triomfeerende Min wordt zelfs wel eens ‘de eerste Nederlandse opera’ genoemd, maar niet geheel terecht: het is een muzikaal spel met gesproken dialogen. Tekstdichter Buysero spreekt zelf van een “zweemsel naa d’Italiaansche en Fransche Opera, die hier te

de aria’s en dansen in de triomfeerende min werken aanstekelijk lande meer vermaart als bekent zyn”. De eerste echte opera is het eveneens door Camerata Trajectina op cd opgenomen Bacchus, Ceres en Venus van Johan Schenk uit 1660, op een tekst van Govert Bidloo. De Nederlanden werden er geen operaland mee en werken als De Triomfeerende Min zijn een zeldzaamheid. “Na Isis ontstond er niet meteen een bloeiend operabedrijf in de Republiek”, zegt Louis Grijp. “Er is helaas weinig materiaal in de archieven bewaard gebleven, althans van vroege muziektheaterstukken op Nederlandse tekst. Er zijn wel veel Nederlandse liederen rond 1700 gecomponeerd in barokstijl bewaard. Dat repertoire is zeker de moeite waard om in te grasduinen.” De Triomfeerende Min is intussen om allerlei redenen een must voor historici, Neerlandici, classici en gewoon voor iedereen die van goede vocale barokmuziek houdt: de aria’s en dansen werken aanstekelijk en de referenties aan de oudheid en de geschiedenis maken het zangspel intrigerend en interessant. De rollen

in het stuk worden op de cd bovendien vertolkt door zangers als Renate Arends, Sytse Buwalda, Nico van der Meel en Frans Fiselier (om er maar een paar uit het fraai zingende ensemble te noemen). Camerata Trajectina zal het werk presenteren op het komende Festival Oude Muziek Utrecht. Zal de Min zich een plaatsje kunnen veroveren tussen het werk van Purcell en Lully? Louis Grijp ziet een klein obstakel: “Een probleem waar we bij deze productie tegenaan liepen is het zwakke libretto. Daar hebben we een oplossing voor gevonden door er een half toneelstuk bij te maken, maar als anderen het stuk willen doen zullen ze tegen hetzelfde probleem aanlopen. Dan mogen ze ons libretto overigens best gebruiken, als ze zouden willen.” Luister eerst maar eens naar de cd. Net als de godheid Pan zult u meteen vallen voor het openingsduet van Vrede en Geluk, ‘dat ons betovert houd gevangen en haalt de ziel ten ooren uit.’ Hein van Eekert

Carolus Hacquart De Triomfeerende Min DE BRUILOFT VAN KLORIS EN ROOSJE DE VRYADJE VAN CLORIS EN ROOSJE

Camerata Trajectina Globe GLO 6069

camerata trajectina De Triomfeerende Min

28 en 29 augustus

festival oude muziek utrecht info:www.oudemuziek.nl

augustus 2012

KLASSIEKE ZAKEN AANRADERS

KLASSIEKE ZAKEN AANRADERS EDEN CLUBL

10%

JAAP VAN ZWEDEN MEESTERLIJK IN BRUCKNERS ACHTSTE “Voor mij is schoonheid belangrijker dan emotie en actie”, zei dirigent Jaap van Zweden al eens over Anton Bruckner. “Bruckner gaat daarover… er is een directe lijn naar God”. Die directe lijn klinkt in zijn vertolking van Bruckners Achtste symfonie, verspreid over twee cd’s, uit de instrumenten van het Radio Filharmonisch Orkest. Ondertussen zet Van Zweden de lijnen zo meesterlijk uit dat de emotie als vanzelf door de aderen stroomt. De dirigent bewijst hiermee dat de Oostenrijkse symfonicus diep in zijn wortels zit. ‘A thrilling performance’ werd de uitvoering door deze combinatie tijdens de Britse Proms in 2011 genoemd. U bent gewaarschuwd.

EDEN L B U CL

10% TING KOR

95 21,

G KORTIN

Quatuor Ebène is een van de meest dynamische strijkkwartetten van dit moment. Een viertal dat niet bang is grenzen te slechten en net zo makkelijk klassiek speelt als jazz en pop. Dat laatste deed Quatuor Ebène vooral op de cd en dvd Fiction. Daarna was het volgens eerste violist Pierre Combolet “goed om iets heel klassieks te doen en terug te keren naar de essentie van de kwartetmuziek”. Die essentie vonden de Franse strijkers in twee van Mozarts fameuze Haydnkwarttetten. En wie luistert naar de mysterieuze opening van het Dissonantenkwartet kan niet anders dan beamen dat Quatuor Ebène ook deze muziek briljant speelt.

MODELUITVOERING FLAVIUS BERTARIDUS

ADRIAEN WILLAERT, WILLAERT VLAMING IN VENETIË

Georg Philipp Telemann, dat is toch die veelschrijver van instrumentale barokke deuntjes? De man in de schaduw van Bach en Händel? Nu misschien, maar in zijn tijd was Telemann de gevierde componist. Hij schreef vele passies, oratoria en maar liefst twaalfhonderd cantates. En een opera. Flavius Bertaridus, Telemanns enige overgeleverde opera, kwam in 2005 boven water en kreeg in 2011 tijdens de Innsbrucker Festwochen der Alten Musik een modeluitvoering onder leiding van Alessandro De Marchi. De opname van deze barokke soap over de afgezette koning van Lombardije die terugkeert naar zijn land werpt een ander licht op Telemann, en vormt een must voor elke liefhebber van de opera’s van Händel en diens Italiaanse vakbroeders.

In 2012 is het 450 jaar geleden dat Adriaen Willaert overleed. De naam van deze kapelmeester van de beroemde San Marco inVenetië ligt misschien niet op ieders lippen, maar zonder Willaert zou Monteverdi niet gecomponeerd hebben zoals hij componeerde. De Vlaamse componist geldt niet alleen als de uitvinder van de meerkorigheid (meerdere koren op de verschillende galerijen van de San Marco), hij is ook de grondlegger van de gecomponeerde Mariavespers. Capilla Flamenca omvat Willaerts meesterlijk ingetogen Vespro della BeataVergine met een gereconstrueerde vespersdienst ter ere van Maria zoals die destijds in Venetië geklonken moet hebben. Sluit uw ogen en waan u in de verstilde pracht van de San Marco.

95 21,

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*

29,95

NU SLECHTS

2SACD

ANTON BRUCKNER ACHTSTE SYMPHONY SYMFONIE NO. 8 RADIO FILHARMONISCH ORKEST O.L.V. JAAP VAN ZWEDEN CHALLENGE CLASSICS CC 72549 (2 CD’S) / 124 592 VKZ

augustus 2012

BRILJANT MOZARTSPEL VAN QUATUOR EBÈNE

NU SLECHTS

3CD

GEORG PHILIPP TELEMANN

FLAVIUS BERTARIDUS MAÎTE BEAUMONT, NINA BERNSTEINER, JÜRGEN SACHER, ANTONIO ABETE E.A. ACADEMIA MONTIS REGALIS O.L.V. ALESSANDRO DE MARCHI DEUTSCHE HARMONIA MUNDI 88691926052 (3 CD’S) / 124 594 VKZ

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 43. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de zolang de voorraad strekt of tot 28 september 2012. complete lijst pagina 43. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 28 september 2012.

EDEN CLUBL

20% G KORTIN

EN BLED U L C

TING KOR

95 14,

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*

21,95

10%

NU SLECHTS

ADRIAEN WILLAERT VESPRO DELLA BEATA VERGINE CAPILLA FLAMENCA O.L.V. DIRK SNELLINGS RICERCAR RIC325 / 124 593 VKZ

50 12,

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*

19,95

NU SLECHTS

WOLFGANG AMADEUS MOZART DISSONANCES QUATUOR EBÈNE

VIRGIN CLASSICS 5099907092220 / 5099907092251 DIGITAL / 124 595 VKZ

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten.Zie voor de complete lijst pagina 43.* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs,zolang de voorraad strekt of tot 28 september 2012. augustus 2012 1 11 1

opera

Puur goud van Telemann Maar heel zelden komt het voor dat een grootschalige opera onder het stof vandaan wordt gehaald. Operaliefhebbers opgelet: Flavius Bertaridus van Telemann. Uit bibliotheekarchieven. Speuren met een kennersoog kan nog altijd tot verrassend resultaat leiden. Nadat van de fragmentarisch neergepende partituur een editie was verschenen, sloegen de Staatsopera Hamburg en het Innsbrucker Festival für Alte Musik de handen ineen om de opera seria nieuw leven in te blazen. De muziek kwam in handen van dirigent Alessandro De Marchi, die zich in Innsbruck koortsachtig aan de lange schaduw van zijn voorganger René

Jacobs ontworstelde. Hij wist het meteen: dit is puur goud. Vorig jaar volgden er geënsceneerde opvoeringen en Deutsche Harmonia Mundi was er als de kippen bij om de opname van de wereldpremière te verzorgen. Gemakkelijk was het allemaal niet. De Marchi liep aanvankelijk tegen heel wat problemen aan. “Omdat de originele ouverture verloren ging, moesten we een ver-

vanging zoeken, lastig. Ik koos uiteindelijk voor TWV 55-18, die stilistisch goed past. Verder bezorgde de or na ment iek me hoofdbrekens. Want er is weliswaar een Urtext, maar die vraagt op veel terreinen om een invulling en kleuring, het is eigenlijk niet meer dan een schets. Wat versieringen en interpretatie betreft had ik veel aan een leerboek van Telemann, Sonate metodiche, daarmee kon ik het notenbeeld levendiger maken.” Zijn bewondering voor de opera groeide. “Het werk is meertalig. Er zijn aria’s in het Italiaans – echte virtuoze coloratuurstukken – maar Telemann was ook een liefhebber van Franse muziek en daarom gebruikte hij dansen als gavotte en menuet. Het contrapunt is weer typisch Duits, overal is er motiefwerking. Zo heeft deze opera een kosmopolitische uitstraling.” Telemann schreef deels zelf het libretto. Het speelt zich af in de duistere middeleeuwen, de tijd van de Langobarden. Een bloeddorstige tiran verdrijft de goede kon i ng F lav ius Bertaridus en is bezeten van geld, seks en politieke int r ige. De tijdloze materie deed Jens-Daniel Her zog vor ig jaa r besluiten om het geheel in een nazi-omgeving te plaatsen, een enscenering die niet iedereen even geslaagd vond. Bij de cd’s valt dat allemaal weg en ben je op je eigen fantasie aangewezen. Met De Marchi’s gedreven leiding en de sublieme cast is dat niet moeilijk.

foto: Sandra Hastenteufel and VG Bildkunst

Een opera met alles erop en eraan: kleurrijke orkestratie, grandioze solistische rollen, adembenemend drama. Geen onbenullig verhaaltje maar een degelijk plot over machtswellust en morele dilemma’s. Van de Hamburgse veelschrijver Georg Philipp Telemann verwacht je zoiets niet. Die kenden we toch vooral van komische opera’s met onderbroekenlol en rare fratsen? Waa r komt het ser ieu ze Flavius Bertaridus vandaan?

De dirigent liep lang mee als assistent van René Jacobs, hij kent het klappen van de zweep. Hij weet ook dat je voor verrassing moet zorgen, voor opzienbarende effecten. Die zijn er te kust en te keur. Volop uitgebuit is de wonderlijke klank van originele blokf luiten, oboe da caccia en theorbes. “Telemann gaf maar enkele summiere verwijzingen naar de instr umentatie in zijn partituur,” zegt De Marchi, “prettig eigenlijk, want daarom had ik de handen daar grotendeels vrij.”

bewaarder de protagonisten tot vrede maant – een passage van een bovenaardse schoonheid. jos van der zanden

foto: Rupert Larl

Sublieme cast onder leiding van Alessandro De Marchi

augustus 2012

www.klassiekezaken.nl

Georg Philipp Telemann Flavius Bertaridus

Voor het continuo koos hij voor twee klavecimbels. Heerlijk is de zwoele klank van de chalumeau, de barokke voorloper van de klarinet. De Marchi bewaarde deze slim voor het moment waarop een engel-

Maîte Beaumont, Nina Bernsteiner, Jürgen Sacher,Antonio Abete e.a., Academia Montis Regalis o.l.v.Alessandro De Marchi Deutsche Harmonia Mundi 88691926052 (3 cd’s)

kijk voor de speciale aanbieding op pagina 10

augustus 2012

•€

44 , 95 *

JOHANN SEBASTIAN BACH Secular Cantatas II Bach Collegium Japan Masaaki Suzuki BISSA 1971 • SACD

CAROLUS HACQUART The Triumph of Love De Triomfeerende Min Camerata Trajectina GLO 6069

WOLFGANG AMADEUS MOZART The Da Ponte Operas La Petite Bande / Choeur de Chambre de Namur Sigiswald Kuijken ACC 24269 • 9CD • winkeladviesprijs

NIEUWE UITGAVEN

CE RI LP IA EC

A PORTRAIT La Petite Bande Sigiswald Kuijken ACC 24271 • 3CD

JOSEPH HAYDN Die Schöpfung La Petite Bande Sigiswald Kuijken ACC 24270 • 2CD

Artist in residence

ANTONIO VIVALDI La Cetra, Op.9 Rachel Podger / Holland Baroque Society CCS 33412 • 2 SACD

WILLIAM LAWES Consorts To The Organ Phantasm / Benjamin / Perkola Hyde / Dreyfus CKD 399 • SACD

Masaaki Suzuki

M_cd hoesje_schets_DEF.indd 1

13-07-12 13:39

FRANK MARTIN Frank Martin and the Saxophone Arno Bornkamp Radio Kamer Filharmonie Spanjaard / Fischer / Siebens OTR 12095

LINDBLAD / GEIJER BERWALD / SÖDERMAN Swedish Romantic Songs Anne Sofie von Otter / Bengt Forsberg BISSA 1867 • SACD

WILLIAM BYRD The Great Service Musica Contexta / Devine CHAN 0789 GIACOMO PUCCINI Il trittico Gallo / Siurina / Demuro / Royal Opera House / Antonio Pappano OA 1070 • 3DVD

PRIVATE ARCHIVES Hans Van Manen EA 2059108 • DVD

HELIOS

RICHARD WAGNER Lohengrin Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin Marek Janowski PTC 5186403 • 3 SACD

ROBERT SCHUMANN Piano Concerto in A min Angela Hewitt / Deutsches SO Berlin Hannu Lintu CDA 67885

JEAN MOUTON Missa Tu es Petrus Brabant Ensemble / Stephen Rice CDA 67933

100 titels zeer scherp geprijsd!

Verkrijgbaar vanaf 15 augustus

SANDSTRÖM / WIKANDER / JERSILD Nordic Sounds 2 Swedish Radio Choir / Peter Dijkstra CCS 32812 • SACD

GUSTAV MAHLER Symphony No.1 Budapest Festival Orchestra / Iván Fischer CCS 33112 • SACD

HELIOS, SON OF HYPERION

ALPHONS DIEPENBROCK 150th Anniversary Edition KTC 1435 • 8CD+bonusDVD CODAEX NEDERLAND Prinsengracht 17 1015 DK Amsterdam T +31 (0) 20 612 9724

interview

La Petite Bande vier decennia artistieke lef

Alsof de duvel ermee speelt. Is er volop aanleiding tot juichen - het trotse veertigjarig bestaan - gooit de Vlaamse regering roet in het eten door een streep door de subsidie te halen. Liggen daar drie vrolijke cd-boxen met herinneringen aan vier decennia vol artistieke lef en hard werken, durft een muziekcommissie te adviseren om La Petite Bande eenvoudigweg de keel dicht te knijpen.

foto: Frank Touissant

dan te bedenken dat we de enigen zijn in het barokveld die eruit moeten. Anderen hebben een status quo of zelfs ietsje meer.”

Laaiend is hij, oprichter Sigiswald Kuijken. “En dan te bedenken dat het niet om bezuinigingen gaat, zoals bij jullie. Er is geld genoeg. Het argument is dat we niet vernieuwend genoeg zijn. We zouden enkel teren op een reputatie. Wel, als er één barokensemble is dat zijn nek uitgestoken heeft dan zijn wij het wel. Een veroordeling zonder vorm van proces, zo voelt het.” Waar wringt ’m de schoen? Wat moet er volgens de regenten veranderen? “Ge hebt er geen pak op, hè? Misschien vinden ze het na veertig jaar gewoon welletjes. Drie jaar geleden was er ook al zo’n dreiging. We moesten ander repertoire zoeken, vonden ze, een ander publiek zien te bereiken en op andere plaatsen spelen, samen met gastmusici. Wat blijft er dan van je over? Zoiets is niet onze lijn. Als we een orkestje worden dat iedereen kan inhuren om de gekste dingen te doen, met cross-overs en zo, dan hadden we wél subsidie gehad. En

www.klassiekezaken.nl

Zeventienduizend mensen hebben gereageerd op Kuijkens oproep via internet om het tij te doen keren. “Dan hoor je een geluid dat tegengesteld is aan wat de commissie beweert. Dat we ons inzetten voor de authentieke uitvoeringspraktijk, voor oude instrumenten. Dat meesterwerken baat hebben bij een restauratie, zodat scheefgegroeide gewoontes worden weggenomen. Dat we met de violoncello da spalla zijn gekomen, waarop de muziek van Bach moet worden uitgevoerd. Daar scoor ik zogezegd, maar zo’n commissie hoor je daar niet over. We zouden te veel nadruk leggen op onderzoek, dat bovendien niet door ons zelf is gedaan. Natuurlijk werken we samen met musicologen, je kunt toch niet alles doen, onderzoeken én spelen?”

zarts Da Ponte-opera’s en Haydns Schöpfung, lijken even bijzaak, al zijn het nog zulke mooie herinneringen. Maar er zijn lichtpuntjes. “De samenwerking met Accent is geweldig. Wij stonden begin jaren tachtig als drie broertjes Kuijken aan de wieg van dat label. Wat we allemaal niet samen hebben kunnen doen! En nog steeds, want de cantatereeks van Bach loopt nog. In december hopen we die af te ronden, met de huidige subsidie. Maar wat januari dan brengt...?” De Vlaamse minister heeft het negatief advies inmiddels gevolgd. Het doek is gevallen voor La Petite Bande. Achteloos laat Vlaanderen een ensemble sterven dat de muziekcultuur van de regio tot grote bloei heeft gebracht. Op tv hoor je de minister iets mompelen over het belang van geïmproviseerde jazz en amateurmuziek. De tijdgeest, zullen we maar zeggen. Jos van der Zanden

Sigiswald Kuijken is de verontwaardiging zelve. Zelfs de drie cd-boxen, met een fraaie greep uit spraakmakende producties als Mo-

Een portret van 40 jaar La Petite Bande Gluck, Pergolesi, Mozart, Haydn,Vivaldi, Bach, Lully Accent ACC 24271 (3 cd’s)

La Petite Bande

29 en 30 augustus

Festival Oude Muziek Utrecht Info:www.oudemuziek.nl

Wolfgang Amadeus Mozart De Da Ponte-opera’s (Le nozze di Figaro, Don Giovanni en Così fan tutte)

Joseph Haydn Die Schöpfung

La Petite Bande

La Petite Bande, Collegium Vocale Gent

Accent ACC 24269 (9 cd’s)

Accent ACC 24270 (2 cd’s)

augustus 2012

PROFIEL

QUATUOR EBÈNE: E: FRANSE KLASSE weerspiegelen hun stilistische veelzijdigheid. Na een vaak bekroonde debuut-cd met strijkkwartetten van landgenoten Debussy, Fauré en Ravel lieten ze met een opname van het Eerste strijkkwartet en het Pianokwintet van Brahms horen net zo thuis te zijn in de Oostenrijks-Duitse klankwereld. Daarna verrasten ze met de cd Fiction, waarop filmmuziek centraal staat.

Op zijn recent verschenen cd Dissonances keert het Quatuor Ebène terug naar de klassieke wortels van het kwartetrepertoire. Centraal staan twee van de zes strijkkwartetten die Mozart opdroeg aan Haydn, de aartsvader van het strijkkwartet. Eerste violist Colombet zegt hierover: “Het is zulke ongelooflijke muziek, zo rijk en vol subtiliteit; zonder pretenties, maar toch zo geniaal.” Hij had het over het Quatuor Ebène zelf kunnen hebben. Feilloos weten de music i de lichte en subtiele mozartiaanse toets te vinden, maar ook het mysterieuze begin van het Dissonantenkwartet, KV465, komt prachtig uit de verf. Dat stuk staat ook op het programma als het Quatuor Ebène in september optreedt in de Kleine Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw: een kans om het ensemble live te horen die elke muziekliefhebber ogenblikkelijk zou moeten aangrijpen!

MEESLEPENDE LUISTERERVARING GEGARANDEERD

BENJAMIN ROUS

DE KAMERMUZIEKCULTUUR IN FRANKRIJK BLOEIT ALS NOOIT TEVOREN. EEN GENERATIE CHARISMATISCHE JONGE MUSICI VEROVERT DE INTERNATIONALE PODIA MET EEN FRISSE, DIRECTE SPEELSTIJL DIE TOCH STERK GEWORTELD IS IN TRADITIE. HET QUATUOR EBÈNE BELICHAAMT DIT NIEUWE MUZIKALE ELAN ALS GEEN ANDER: BETERE AMBASSADEURS VOOR HET VITALE FRANSE MUZIEKLEVEN ZIJN NAUWELIJKS DENKBAAR.

De vier leden van het kwartet - Pierre Colombet (viool), Gabriel Le Magadure (viool), Mathieu Herzog (altviool) en Raphaël Merlin (cello) – ontmoetten elkaar op het conservatorium van Boulogne-Billancourt, een voorstad van Parijs, waar ze in 1999 het Quatuor Ebène oprichtten. Het bleek het begin van een muzikale zegetocht. In 2004 wonnen ze de eerste prijs bij de prestigieuze ARD-muziekwedstrijd in München, en in 2010 werd het kwartet in eigen land gelauwerd met een

augustus 2012

Victoire de la musique als kamermuziekensemble van het jaar. Van jonge belofte is het inmiddels uitgegroeid tot een van de meest toonaangevende kwartetten ter wereld. Het is een ensemble van jaloersmakende kwaliteit waarover je eigenlijk alleen in superlatieven kunt spreken. Een perfecte technische beheersing die nooit kil of mechanisch overkomt. Een warme en volle klank die nergens de helderheid en transparantie van het spel in

de weg staat. Een uitzonderlijke expressiviteit en de gave om de muziek volkomen natuurlijk en oorspronkelijk te laten klinken. En bovenal: een liefde voor de muziek en het samenspel die doorklinkt in elke maat, of dat nu thuis uit de boxen is of op het podium in de concertzaal. Een meeslepende luisterervaring is gegarandeerd! In 2009 tekenden de kwartetleden bij Virgin Classics, en hun opnames voor dat label

WOLFGANG AMADEUS MOZART DISSONANCES

Quatuor Ebène VIRGIN CLASSICS 5099907092220

FOTO: JULIEN MIGNOT

Met die laatste cd bewees het Quatuor Ebène een van die zeer zeldzame ensembles te zijn die zonder meer kunnen overtuigen in het cross-overrepertoire. Schijnbaar moeiteloos schakelt het viertal van het ijzeren klassieke repertoire naar jazz en popmuziek. Waar de uitstapjes naar de lichtere muziek van veel andere klassieke musici op zijn zachtst gezegd nogal geforceerd overkomen, lijkt het spelen van populair repertoire voor dit kwartet tweede natuur. Zelfs de plotselinge overstap naar closeharmonyzang wordt tijdens de concerten niet geschuwd!

QUATUOR EBÈNE

27 EN 29 SEPTEMBER

KLEINE ZAAL CONCERTGEBOUW AMSTERDAM INFO:WWW.QUATUOREBENE.COM WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

augustus 2012

Carmen BIZET:

Deze studio-opname van Bizet’s Carmen – veruit de populairste Franse opera – markeert de tiende verjaardag van het artistieke ‘dream team’ van Sir Simon Rattle en de Berliner Philharmoniker. Tevens brengt deze CD een ware sterrencast aan solisten met Magdalena Kožená in de titelrol en Jonas Kaufmann als Don José.

64402852 - 2CD in een luxe uitgave, incl. een 72 pagina’s tellend boekje. Beschikbaar vanaf 10 september 2012.

facebook.com/klassiekemuziek

Live in Nederland

emiclassics.com

Aanrader!

zie elders in dit magazine

Programma: Tchaikovsky

A Year At King’s

Artemis Quartet

King’s College Choir, Cambridge

Concert: 11-09-2012, De Doelen, R’dam

Concert: 14-09-2012, De Doelen, R’dam

Programma: Beethoven, Mendelssohn

Programma: Palestrina, Sumsion, Wesley, Tallis, Howels, Elgar

0709222

Concert: 30-08-2012, Het Concertgebouw, A’dam

Beethoven: Complete String Quartets

6090042

Vilde Frang

0708582 – 7CD

6025702

Tchaikovsky, Nielsen: Violin Concertos

Mozart: String Quartets

Quatuor Ébène Concert: 27 + 29-09-2012, Het Concertgebouw, A’dam

Programma: Mozart, Schubert, Mendelssohn

special

Warm pleidooi voor Leçons van Charpentier

foto: Julien Dubois

De Leçons de ténèbres behoren tot de mooiste werken van de barokcomponist MarcAntoine Charpentier. Ze worden maar weinig gespeeld. Fluitist Alexis Kossenko en bas Stephan MacLeod houden met hun nieuwe cd een warm pleidooi voor deze composities.

Tijdens de dienst worden de kaarsen van de tenebraekandelaar een voor een gedoofd, de ruimte in donkerte achterlatend. Het is een verwijzing naar de duisternis – tenebrae, in het Latijn – die zich over de aarde uitstrekte bij de kruisiging van Jezus Christus. Slechts één kaars blijft branden. Die wordt boven het altaar gedragen en teruggebracht, als symbool voor Christus’ terugkeer. In het Frankrijk van de Zonnekoning, L odewijk XIV, was deze ceremonie, die plaatshad tijdens de laatste drie dagen van de Goede Week, een van de belangrijkste gebeurtenissen in het liturgisch jaar. Niet verwonderlijk dus dat er veel bijzondere muziek voor de Tenebrae is gecomponeerd: de Leçons de ténèbres. De teksten uit de Lamentaties van Jeremia over de val van Jeruzalem staan daarin centraal. Meestal dient de gregoriaanse melodie van de tonus lamentationis als basis voor de muziek. Tegenover die relatieve soberheid staat de invloed van de rijkelijk geornamenteerde airs de cour die in die tijd klonken. Een beroemd componist van zulke Leçons www.klassiekezaken.nl

was Marc-Antoine Charpentier (1643-1704). Zijn hele muzikale leven lang werkte hij in de schaduw van Jean-Baptiste Lully (ook na de dood van Lully in 1687 ondervonden componisten hinder van zijn succes), de invloedrijke operacomponist en vertrouweling van Lodewijk XIV. Charpentier componeerde in alle destijds gangbare genres, maar genoot vooral faam vanwege zijn gewijde muziek – uitgerekend het gebied waarop Lully zich weinig begaf. Er zijn zo’n vijf honderd religieuze composities van Charpentiers hand overgeleverd. Zijn hele carrière lang heeft hij zettingen van de Tenebrae gecomponeerd. De Leçons de ténèbres van Charpentier gelden als hoogtepunt in het genre. Maar waarom zijn juist deze stukken nu zo boeiend? Hun kracht zit in de harmonische expressiviteit – de wijze waarop de componist de kernwoorden uit de tekst wist te verklanken. Zijn muziek is expressief, maar heeft tegelijkertijd een introvert karakter – Charpentier zocht het in het kleine. Verwacht dan ook niet de effecten en grote gebaren waarin Lully grossierde. En zo zijn er wel meer stilistische verschillen. Waar Lully bijvoorbeeld werkte als een architect en het componeren van de middenstemmen uitbesteedde aan zijn assistenten, deed Charpentier alles zelf. In zijn nette handschriften maakte hij zelfs onderscheid in de duur van generale pauzes. Een andere kwaliteit van de muziek is de variatie in klankkleuren. De contrasten zitten

niet in de tempi, maar in de instrumentatie. Zo zette de componist het ‘grand choeur’, dat uit strijkers bestaat, af tegen een ‘petit choeur’ van fluiten. Deze bijzondere stukken worden helaas maar weinig uitgevoerd. De Franse fluitist, dirigent en musicoloog Alexis Kossenko wil daar verandering in brengen. Met zijn ensemble Arte dei Suonatori nam hij drie van de Leçons op voor het label Alpha. De gekozen werken zijn geschreven voor basstem, (blok)fluiten, hobo’s, strijkers, fagot en orgel. Daarnaast zijn op de cd ouvertures en motetten te horen. Het gezelschap hanteert een breed klankpalet en heeft oog voor de fijnzinnigheden van de partituren. Bassolist op deze cd is niemand minder dan Stephan MacLeod, die met zijn ronde stemgeluid een serene sfeer oproept. Een fijne, warme cd is het: Kossenko en MacLeod geven de muziek van Charpentier de uitvoering die zij verdient. Merlijn Kerkhof

Marc-Antoine Charpentier Leçons de ténèbres

Stephan MacLeod,Arte dei Suonatori o.l.v.Alexis Kossenko Alpha 185

augustus 2012

Juli & Augustus 2012 Ronald Brautigam Nelly Miricioiu Daniele Gatti Yannick Nézet-Séguin Antonio Meneses Khatia Buniatishvili Pekka Kuusisto Hannes Minnaar Miloš Karadaglic Lars Vogt Frank Peter Zimmermann Vilde Frang Hélène Grimaud

84 concerten met de keuze uit klassiek, pop, jazz of wereldmuziek.

ONTDEK JOUW ZOMERCONCERT OP ROBECOZOMERCONCERTEN.NL

Bestel nu kaarten op robecozomerconcerten.nl of reserveer via de Concertgebouwlijn: 0900 671 83 45 (€1,- per gesprek). Dagelijks bereikbaar van 10.00 tot 17.00 uur.

INTERVIEW

Masaaki Suzuki houdt van Bach én van Nederland. De Japanse musicus is artist in residence op het Festival Oude Muziek Utrecht. Ook is een nieuwe cd in de reeks Bachcantates uit. “Wie heeft meer recht op Bach: een heidense Europeaan of een christelijke Japanner?” Het is het standaardantwoord van dirigent Masaaki Suzuki wanneer hem wordt gevraagd naar zijn Japanse afkomst en zijn voorliefde voor de (religieuze) muziek van Bach. Die tegenvraag is nauwelijks verwonderlijk, want Suzuki groeide op binnen een christelijke minderheid in Japan en is nog steeds belijdend christen. Hij staat dus – zou je kunnen zeggen – een trede dichter bij de God die ook Bach bewonderde dan menig niet-belijdend Bachspecialist uit Europa. Met de religieuze muziek van Bach heeft de organist-klavecinist en dirigent een grote reputatie opgebouwd. Terecht, want Suzuki’s aanpak is altijd bijzonder. In de religieuze werken streeft hij naar een balans tussen spirituele oprechtheid en authenticiteit. De passies of geestelijke cantates zijn voor hem evenzeer religieuze uitingen als kunstwerken, en dat hoor je: Suzuki’s Bach gaat diep... heel diep. Het leverde hem in het Westen een grote schare volgelingen op. Suzuki is een voormalig leerling van Ton Koopman en noemde zijn voormalige leermeester recentelijk in The Guardian ‘een inspirerend musicus en een goede vriend’. Suzuki: “Zijn studenten vonden het altijd heel moeilijk om hun eigen weg te gaan, zo groot is zijn invloed. Ik vond het aanvankelijk ook lastig, maar toen ik jaren geleden mijn opnames WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

van de cantates vergeleek met die van Koopman hoorde ik toch veel verschillen. Ik ben uiteindelijk uit zijn schaduw gekropen.” In 1983 keerde Suzuki terug naar Japan voor een docentschap aan de Kobe Universiteit. In die tijd waren er in Japan wel wat pogingen geweest om een barokgezelschap op te richten, maar die waren allemaal gestrand wegens gebrek aan goede musici. Pas tien jaar later bleek de tijd rijp voor een Japans barokorkest op professioneel niveau. Veel Japanse musici waren inmiddels teruggekeerd uit Europa waar ze bij de specialisten in oude muziek studeerden. In 1990 gaf het Bach Collegium Japan zijn eerste concert. Twee jaar later was de eerste concertserie een feit en inmiddels kun je met de cd’s van Suzuki en het Bach Collegium Japan straten plaveien – een nieuwe opname in de reeks Bachcantates (label: Bis) is net uit. De discografie bevat honderden titels, niet alleen muziek van Bach, maar ook werken van Buxtehude, Monteverdi, Schütz en Vivaldi. Recentelijk ontfermde Suzuki zich in ons land over de orgelwerken van Sweelinck, een componist van wie hij – naast werken van Bach – tijdens het Festival Oude Muziek Utrecht ook stukken zal uitvoeren. Masaaki Suzuki is artist in residence tijdens het komende festival. Suzuki: “Al vanaf mijn studietijd in Amsterdam bij Ton Koopman en Piet Kee hou ik van Nederland, een land met een geweldige Bachtraditie. Het is dan ook

FOTO: MARCO BORGGREVE

EEN TREDE DICHTER BIJ GOD

een eer om artist in residence te zijn van het Festival Oude Muziek Utrecht, wereldwijd het leidende oudemuziekfestival. In het verhaal van Sweelinck naar Bach richt ik me met mijn Bach Collegium Japan natuurlijk vooral op de laatste periode, en daarbij wil ik graag laten horen dat Bach niet op zichzelf stond. Zelenka, Kuhnau, Pachelbel en Johann Sebastians eigen familie: ze maken volop deel uit van de rijke Duitse barok. Het is mijn grote wens om u mee te laten genieten van dit buitengewone repertoire waar mijn hart naar uitgaat.” OSWIN SCHNEEWEISZ

JOHANN SEBASTIAN BACH CANTATAS,VOLUME 51

Hana Blažíková, Damien Guillon e.a., Bach Collegium Japan o.l.v. Masaaki Suzuki BIS BISSA 1961

MASAAKI SUZUKI BACHCOLLEGIUM COLLEGIUM JAPAN BACH JAPAN

25, 26, 29 EN 30 AUGUSTUS FESTIVAL OUDE MUZIEK UTRECHT INFO:WWW.OUDEMUZIEK.NL

augustus 2012

88691961142

GLENN GOULD (1932-1982) JUBILEUM UITGAVES

88725421762

88691975049

cdBesprekingEN orkest

orkest/concert

Robert Schumann Symphonies 2 & 4

Berlioz, Liszt, Reber Le Paris des Romantiques

Orchestre de chambre de Lausanne o.l.v. Christian Zacharias

Bertrand Chamayou, Julien C hauvin, Le Cercle de l’Harmonie o.l.v. Jérémie Rhorer

MDG 940 1745-6 (SACD) / €€

Naïve AMB207 / €€

Symfonieën: de een schrijft ze achter elkaar weg, voor de ander is het een ware worsteling. Robert Schumann voelde jaren na Ludwig van Beethovens dood nog diens hete orkestrale adem in zijn nek. Was het überhaupt wel mogelijk een symfonie te schrijven die kon wedijveren met Beethovens Derde, Vijfde of Negende? Begin 1841 schreef Schumann zijn Eerste; zijn tweede legde hij aanvankelijk uit ontevredenheid terzijde, waarna het werk na een aantal herzieningen in 1854 als Vierde werd gedrukt. In 1845 begon hij weer aan een symfonie, die uiteindelijk als Tweede het daglicht zou zien, en daarmee opent ook deze uitvoering – lang leve de verwarring! Schumanns twijfel over juist deze twee werken werd gevoed door het feit dat de constructie ervan anders was dan het publiek tot dan toe was gewend. Geen overzichtelijke indeling van hoofd- en neventhema’s, maar een uitgangsgedachte die via associatie weer naar een andere gedachte leidt. Niet dat composities als deze aan structuur tekortkomen, integendeel, maar een heldere interpretatie is niettemin noodzakelijk. Daarin slaagt Christian Zacharias met glans: hij combineert de volle klank waar een symfonie van rond 1850 nu eenmaal om vraagt, met de compactheid van een vroege Beethoven. Andrew van Parijs

Eén stad, drie componisten, één epoche uit de geschiedenis. Het Franse ensemble Le Cercle de l’Harmonie gaat onder leiding van Jérémie Rhorer terug naar het Parijs van de negentiende eeuw waar Franz Liszt, Hector Berlioz en Napoléon-Henri Reber verbleven. Ze gaven er les aan het conservatorium, schreven er beroemde of vergeten composities of vierden er muzikale triomfen. Rhorer bracht enkel werken uit die periode bijeen onder de noemer Le Paris des Romantiques. Er is zowaar sprake van een heuse wereldpremière: de Vierde symfonie van Reber. Een prettig in het gehoor liggend werk in de geest van Mendelssohn en Schumann: niet vrij van voorspelbare stoplappen, maar aardig om eens gehoord te hebben. Je beseft wel meteen waarom Rebel in de vergetelheid is geraakt, en Berlioz en Liszt niet. Van Franz Liszt wordt het Eerste pianoconcert uitgevoerd op een Erard uit 1837. Het resultaat is van een licht soortelijk gewicht, al komt het spel van Bertrand Chamayou zo nu en dan wat gejaagd over. Een fraai staaltje elegante romantiek levert violist Julien Chauvin in de Rêverie et Caprice van Hector Berlioz: een zelden gespeeld werk van de koning onder de Franse componisten. Oswin Schneeweisz

Christian Zacharias’ heldere Schumann

orkest/documentaire dvd

Het Parijs van de negentiende eeuw

harmonieorkest

Gustav Mahler Symphony no. 2

Bernarda Fink, Ricarda Merbeth, Groot Omroepkoor, Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Mariss Jansons

Camille Saint-Saëns Saint-Saëns and the wind band

Koninklijke Muziekkapel van de Gidsen o.l.v.Yves Segers

C Major 709708 (2 dvd’s) / €€€

Mirasound WWM 500.177 / €€

Over de Mahler van Mariss Jansons is al veel geschreven en het laatste woord is nog lang niet gesproken. Een mooiere Auferstehung (Mahlers Tweede symfonie) kun je niet vinden. Jansons dirigeerde het werk bij het Koninklijk Concertgebouworkest in 2009. Een liveopname van dit concert verschijnt nu op dvd. Als extra is de documentaire toegevoegd die Robert Neumüller over Jansons maakte – een nogal fragmentarische documentaire, met veel anekdotiek en getuigenissen van onder meer Lang Lang en Thomas Hampson. De film voegt niet veel toe aan wat we al weten van de man, zijn kunst en zijn leven, maar geeft wel een mooi beeld van zijn persoonlijkheid. Jansons is een dirigent bij wie de muziek van Mahler in alle facetten tot haar recht komt. Groots, intens, diepgravend zijn karakteristieken die van toepassing zijn op deze uitvoering. De intensiteit waarmee de Tweede symfonie tot klinken komt, is adembenemend tot in de kleinste details. Ter hoogte van het Scherzo ben je als luisteraar volledig in de ban van deze Mahler en dan ligt het grote vierde deel (Urlicht) – met een majestueus zingend Groot Omroepkoor en sopraan Bernarda Fink – nog in het verschiet. Oswin Schneeweisz

Over het harmonieorkest wordt nogal eens neerbuigend gesproken. Qua status en repertoire legt de harmonie het altijd af tegen de grote broer: het symfonieorkest. Toch zijn er genoeg grote componisten geweest die muziek hebben geschreven voor dergelijke blaasgezelschappen. Camille Saint-Saëns bijvoorbeeld. Zijn bekendste compositie voor harmonie is Orient et Occident uit 1869, waarin hij het Verre Oosten verklankt met allerlei tot cliché verworden middelen, zoals de veelvuldig gebruikte pentatonische toonladder. Anders dan bij zijn meeste andere werken voor harmonieorkest nam de componist voor dit schoolvoorbeeld van muzikaal exotisme wel de moeite om zelf te orkestreren – meestal leverde hij zijn materiaal af in een versie voor piano vierhandig, met hier en daar een aanwijzing voor de instrumentatie. Mogen we daaruit opmaken dat Saint-Saëns deze composities ook maar als tussendoortjes beschouwde? Wie de cd van de Koninklijke Muziekkapel van de Gidsen (uit België) beluistert, zal dat gevoel niet altijd kunnen onderdrukken. Maar gaandeweg stuit je op de vindingrijkheid die de componist kenmerkt. Een fugaatje uit het niets. Een levenslustige melodie zoals alleen Saint-Saëns die op had kunnen schrijven. Meesterwerken zijn het niet, deze stukken, maar ze mogen er absoluut zijn. Merlijn Kerkhof

Jansons’ Mahler is groots, intens en diepgravend

www.klassiekezaken.nl

Muzikaal exotisme

augustus 2012 23

cdBesprekingEN concert

concert

Joaquín Clerch

François Servais

Anette Maiburg, Joaquín Clerch, Orquestra de Cámara de la Habana o.l.v.Thomas Gabrisch

Didier Poskin, KBS Symphony Orchestra o.l.v. Patrick Davin

Concierto de Otono, Concierto de Cáceres

Cello Concertos Nr. 1 & 2, Fantaisie burlesque, La Romanesca

MDG 903 1742-6 (sacd) / €€

Fuga Libera FUG 593 / €€

Sommige mensen zijn voor de muziek geboren. Zo iemand was Mozart en zo iemand is de Cubaanse gitarist en componist Joaquín Clerch (1965). Harnoncourt omschreef hem als ‘een buitengewoon getalenteerd musicus.’ Terecht, want zijn gitaarspel is technisch van uitzonderlijke kwaliteit en bovendien heel poëtisch. Maar Clerch kan meer: hij componeert in een eigentijds maar persoonlijk idioom, met de natuurlijke muzikaliteit van een nachtegaal die zijn lied zingt. In zijn aanstekelijke en elegante muziek weerklinken onder meer elementen uit de (laat)romantische, Cubaanse, Spaanse en zelfs Chinese muziek. Zoals een alchemist uit verschillende metalen goud weet te smeden, zo neemt Clerch van alles wat en voegt dat op organische wijze samen tot een direct tot het hart sprekende, melodieuze, ontwapenende en bij vlagen in onweerstaanbare ritmes voortjagende zielsmuziek. Bij Clerch draait álles om de inspiratie. Het zwoel musicerende Orquestra de Cámara de la Habana onder leiding van Thomas Gabrisch en de expressief solerende fluitiste Anette Maiburg voelen dat feilloos aan, zodat deze cd – waarop Clerch met meeslepende passie zijn eigen gitaarconcert vertolkt – een echte aanrader is. Clerch maakt duidelijk dat er ook in ons digitale tijdperk nog werkelijk bezielde muziek geschreven kan worden. Wenneke Savenije

Dat de cello is toegerust met een steunpin, waardoor de bespeler zijn zware instrument niet meer tussen de benen hoeft te klemmen, hebben we te danken aan François Servais (1807-1866), de vader van de Belgische celloschool aan het Brusselse conservatorium. Door zijn vondst kan de cellist zich vrijer bewegen en met meer expressie spelen. Het bracht het cellospel met grote sprongen vooruit en Servais zelf had er enorm succes mee. Hij wilde zijn gehoor verbluffen, vervoeren en ontroeren. Hector Berlioz getuigde in 1847, na een concert in Parijs, dat hij een ‘paganinien’ van de cello had beluisterd. Alle kunsten die Paganini vertoonde op zijn viool, deed Servais op de cello. Trillers, glissandi, arpeggio’s en allerlei ornamentiek kwamen er bij hem moeiteloos uit. Zijn repertoire schreef hij grotendeels zelf, want de bestaande cellowerken waren nauwelijks toegesneden op zijn vingervlugheid. Deze onderhoudende cd demonstreert alle mogelijkheden van de cello, en dat zijn er veel. Compositorisch was Servais geen echte hoogvlieger en het orkestaandeel is niet zo bijzonder, maar dat vergeet je bij de verbluffende en meeslepende celloklanken van Didier Poskin, door het Koreaanse orkest passend ondersteund. Gerard Scheltens

Joaquín Clerchs nachtegalenmuziek

concert

Verbluffende celloklanken van Didier Poskin

concert

Frank Martin

Louis Spohr

Arno Bornkamp, Leo van Doeselaar, diverse orkesten

Orchestre de Chambre de Lausanne o.l.v. Paul Meyer (klarinet)

Ottavo OTR C12095 / €

Alpha 605 (2 cd’s) / €€

Sommige cd-hoesjes ogen zo ongeïnspireerd dat je van de muziek weinig meer verwacht. Des te groter is het geluk als blijkt dat er wel degelijk prachtig repertoire op het schijfje staat. In het geval van deze cd van saxofoonvirtuoos Arno Bornkamp wordt de moeite van het luisteren meer dan beloond. Bornkamp heeft zich ontfermd over de muziek van Frank Martin, die een groot liefhebber was van de saxofoon. Op de cd staan vijf composities: drie met orkest en twee kamermuziekwerken. Slechts één stuk, de Ballade voor altsaxofoon, piano, pauken en strijkers, is oorspronkelijk voor saxofoon gecomponeerd; een ander, voor trombone, werd door de componist omgeschreven voor tenorsaxofoon. Maar Bornkamp wilde meer, en vroeg toestemming aan de weduwe van Martin om zelf bewerkingen te mogen maken. Die kreeg hij. En zo speelt hij nu de Sonata da Chiesa, eigenlijk voor viola d’amore (!) en orgel, op sopraansax. Wat een vondst is dat! Het instrument mengt prachtig met de warme klank van het CavailléCollorgel van de Philharmonie in Haarlem, dat wordt bespeeld door Leo van Doeselaar. Bornkamp zingt met zijn saxofoon, fluistert, en toont zich een uitstekend kamermusicus. Merlijn Kerkhof

Tegenwoordig is Louis Spohr vooral bekend als het mindere broertje van Felix Mendelssohn en de uitvinder van de kinhouder voor de viool. In zijn tijd genoot Spohr echter een veel grotere status en na de dood van Mendelssohn werd hij door de Philharmonic Society London in 1848 zelfs getipt als diens natuurlijke opvolger. Zijn naam is echter in vergetelheid geraakt en zijn werken troffen hetzelfde lot. Spohrs muziek wordt nog wel met zekere regelmaat uitgevoerd, maar dan vooral als curiositeit, en eerlijk gezegd heb ik hem ook altijd in dat hokje gezet: een vakman, maar net niet genoeg voor eeuwige roem. Deze dubbel-cd van klarinettist Paul Meyer brengt mij toch weer aan het twijfelen, want eerlijk is eerlijk... dit is gewoon hartstikke leuke muziek! De vier klarinetconcerten die Meyer met het Orchestre de Chambre de Lausanne opnam zijn van een meeslepende eenvoud. Luister maar naar het mozartiaanse Adagio uit het Eerste klarinetconcert of het kwikzilveren Allegro uit het Vierde. Je kunt niet anders dan geboeid blijven luisteren, en automatisch ga je je afvragen of Spohr toch niet meer eer verdient dan hem tot nog toe is toegekomen. Oswin Schneeweisz

Frank Martin and the Saxophone

Arno Bornkamp zingt met zijn saxofoon

24 augustus 2012

4 concertos for clarinet

Klarinetconcerten van Spohr: meeslepende eenvoud

cdBesprekingEN concert

concert

Dmitri Sjostakovitsj

Robert Schumann

Pianoconcerto Nr. 1 & 2, Concertino

Pianoconcerto, Introduction & Allegro appassionato, Introduction & Concert-Allegro

Alexander Toradze, Frankfurt Radio Symfonieorkest o.l.v. Paavo Järvi

Angela Hewitt, Deutsches SymphonieOrchester Berlin o.l.v. Hannu Lintu

Pan Classics PC10261 / €€

Hyperion CDA67885 / €

Wie het Gergiev Festival in zijn beginjaren heeft gevolgd, zal zich ongetwijfeld de naam van de Georgische pianist Alexander Toradze herinneren. De man met de pretogen, Mona Lisaglimlach en dikke sigaar in de mond, bonkte indertijd met ongekende energie zijn weg door de moeilijke pianowerken van Prokofjev heen. Welnu, op zijn cd met de twee pianoconcerten van Sjostakovitsj treffen we deze zelfde Toradze in optima forma, en nog steeds met pretogen en glimlach – zie de cd-hoes. Toradzes pianospel kent die zeldzame combinatie van oerkracht, overtuiging en dieproerende lyriek. Met zijn elektrificerende spel toont hij in het Eerste pianoconcert (eerste deel) een treffend gevoel voor het groteske. In het tweede deel van het Tweede pianoconcert, gecomponeerd in 1957 voor het eindexamen piano van Sjostakovitsj’ destijds 19-jarige zoon Maxim, raakt Toradze ons diep met zijn ongeëvenaard lyrische spel. Dit deel is bovendien een van de mooiste composities aller tijden. Zie het als een beeldschone muzikale liefdesbetuiging van een vader aan zijn zoon. Met de formidabele begeleiding van het Frankfurt Radio Symfonieorkest onder leiding van Paavo Järvi is deze cd wellicht de beste opname van Sjostakovitsj’ pianoconcerten ooit. Doron Nagan

Eigenlijk schreef Robert Schumann drie pianoconcerten: één lang en twee korte. Het beroemde opus 54 uit 1845 is een van de grote meesterwerken in dit genre, door de onvergetelijke melodiek, maar ook door de sublieme verwevenheid van piano- en orkestklank. Dat zijn andere concertante composities ook niet te versmaden zijn, is minder bekend. Hun titels geven het al aan: een korte, langzame inleiding met een hoofddeel dat passie paart aan poëzie. Opus 92 uit 1849 heet Introduction & Allegro appassionato en het nog minder bekende, vier jaar jongere opus 134 draagt de naam Introduction & Concert-Allegro. Het was natuurlijk Clara Schumann – wie anders? – die ze in première bracht; die van opus 134 vond zelfs in Utrecht plaats. Angela Hewitt toont zich een waardig opvolgster van Clara. De Canadees-Britse pianiste, bekend door haar complete Bach voor Hyperion, is veel veelzijdiger dan men weet. Ze voelt zich in het hoogromantische idioom net zo thuis en voor haar heeft Schumann geen geheimen. In het pianoconcert is de wisselwerking met het orkest geweldig. In de kortere stukken, briljant en virtuoos voor de piano geschreven, kent het orkest zijn plaats en blijft iets meer op afstand. Een mooie combinatie van de bekende en de onbekende Schumann. Gerard Scheltens

Mona Lisaglimlach en dikke sigaar

concert

eelzijdig pianiste V Angela Hewitt

historisch

Richard Rijnvos Uptown / Downtown

John Snijders, Radio Filharmonisch Orkest, Radio Kamer Filharmonie o.l.v. Celso Antunes

Claude Debussy

Le compositeur et ses interprètes Legendarische uitvoerders

Challenge Classics CC72538 / €€

AEON AECD 1215 (3 cd’s) / €€€

Hij schrijft muziek vanuit schaakborden en magische vierkanten, met natuurlijke getallen in volgordes die wonderlijke uitkomsten produceren. Het leidt tot uitermate spannende muziek. Richard Rijnvos (1964), radicaal abstract componist, allang geen onbekende Nederlander meer, schroomt het grote gebaar niet. Stijl is voor hem het resultaat van zijn composities, niet het uitgangspunt. Duidelijkheid, durf, design en het plezier van de verrassing dringen zich op bij het luisteren naar Uptown / Downtown, een zesdelige cyclus gewijd aan New York. De delen vormen ook twee op zichzelf staande cycli: het NYConcerto voor piano en kamerorkest en de Manhattan Square Dances voor twee identieke orkesten. New York staat voor chaos en de altijd voortjagende beweging, maar ook voor de orde van het vierkante stratenpatroon en de oneindig gevarieerde cultuur. En er wordt gedanst in tempo, dikwijls in hoog tempo. Rijnvos citeert onder meer Gershwin, Ives en uiteraard Thelonious Monk, want de piano is in New York onmisbaar. De verwantschap met hun muziek is duidelijk, maar klank, dynamiek en vooral ritme zijn onmiskenbaar Richard Rijnvos. John Snijders en de door Celso Antunes strak geleide musici van het Radio Filharmonisch Orkest en de Radio Kamer Filharmonie maken er in perfecte samenwerking een feest van. Barend Linders

“Kunst is de mooiste van alle leugens”, aldus Claude Debussy (1862-1918). Dat weerhield hem er niet van uiterst kritisch te zijn op de uitvoerders van zijn muziek. Want kunst mag dan een hoge vorm van misleiding zijn, volgens Debussy vereist iedere compositie ook zijn eigen, unieke benadering: “Kunstwerken maken de regels; regels maken geen kunstwerken.” Tegen zangers die zijn muziek uitvoerden verklaarde Debussy: “Allereerst, dames en heren, dient u te vergeten dat u zanger bent.” In zijn ogen was ingewikkeld doen in strijd met de ware kunst. Een goede uitvoering werd volgens Debussy getypeerd door de pure expressie van een kind. Naar aanleiding van de tentoonstelling Debussy, la musique et les arts in het Musée d’Orsay in Parijs stelde curator Jean-Michel Nectoux een belangwekkend Debussyalbum samen, waarin zangers, pianisten en dirigenten – onder wie Toscanini en Gérard Souzay – worden samengebracht die in de eerste helft van de twintigste eeuw als eersten de werken van Debussy vertolkten. Het album opent met een opname van Debussy zelf, die zangeres Mary Garden aan de piano begeleidt in Mes longs cheveux. Zijn onopgesmukte, lichtvoetige en organische pianospel is echt een eyeopener voor elke musicus die denkt dat er hoorbaar ‘gezwoegd’ moet worden. Wenneke Savenije

Spannende muziek over de grote stad

www.klassiekezaken.nl

“Kunst is de mooiste van alle leugens”

augustus 2012 25

cdBesprekingEN vocaal

vocaal

Mahler, Busoni Rudi Stephan

Memento vivere (Complete Songs)

Kindertotenlieder, Quartettsatz, Lieder e ines fahrenden Gesellen, B erceuse élégiaque

Sophie Harmsen, AlexanderVassiliev, Miri Yampolsky, Ryoko Morooka

Sara Mingardo, Grazia Raimondi, Silvio Di Rocco, Olaf Laneri, Musici Aurei o.l.v. Luigi Piovano

MDG 6031748-2 / €€

Eloquentia EL 1233 / €€

De Duitse componist Rudi Stephan (1887-1915) gold in zijn dagen als een veelbelovend talent op de overgang van de laatromantiek naar de modernen. Hij sneuvelde jong op de slachtvelden van de Eerste Wereldoorlog, werd snel vergeten en nog maar zelden uitgevoerd. Tot overmaat van ramp gingen van zijn bescheiden oeuvre ook nog eens alle manuscripten en schetsen in vlammen op tijdens de volgende wereldoorlog. Hoe triest kan het lopen. Mogelijk redt het label MDG wat er te redden valt door een integrale opname van zijn liederen uit te geven, waarvan het merendeel een wereldpremière op cd is. Met veel gevoel voor stijl en expressie laten de mezzosopraan Sophie Harmsen en de bas Alexander Vassiliev horen wat Stephan muzikaal in zijn mars had: een mengeling van traditionele tonaliteit in een wagneriaans idioom, expressionistische klanken à la de jonge Schönberg en impressionistische sfeertekeningen in de pianobegeleiding. Dit gecombineerd met duistere teksten vol onvervuld verlangen, die op kernachtige wijze Stephans korte leven weerspiegelen dat nooit tot volle bloei is gekomen. Prachtig. Luister vooral naar het aangrijpende Memento vivere met zijn profetische waarde – geniet vandaag van het leven, morgen kan het voorbij zijn… Frans Jansen

Wie de Italiaanse alt Sara Mingardo kent, weet dat ze met de glimlach of de traan in haar stem een grote concertzaal zonder moeite plat kan leggen, maar dat haar stemgeluid zelf eerder van kleine en intieme dan van blaasbalgachtig grote proporties is. Het is dan ook een zeer gelukkig idee dat ze met een cd vol Mahler op kamerformaat komt: een tiental instrumenten begeleidt haar door bekend repertoire. Een bewerking door Arnold Schönberg geeft alle ruimte aan de regen en zonneschijn van de Lieder eines fahrenden Gesellen en Mingardo komt daar met haar warme noten ongeforceerd overheen. Het goed geplande recital opent met op verkleinde schaal uitgevoerde Kindertotenlieder, waar de somberheid de gepaste huiselijke afmetingen krijgt. Sara Mingardo is hier met haar gevoelige, donkere stem helemaal de kunstzuster van Kathleen Ferrier en Aafje Heynis: de emoties lijken recht uit het hart te komen, zonder dat ze ze tot de laatste druppel staat uit te wringen. Haar twee liederencycli worden stemmig afgewisseld met werk van Busoni en Mahler. Een perfecte cd voor wie wel graag van het diepe gevoel van Mahler wil genieten, maar gewoon even niet van dat grootse en soms wat al te overrompelende geluid van de orkestversies. Hein van Eekert

Geniet vandaag van het leven, morgen kan het voorbij zijn…

vocaal

Mahler op kamerformaat

vocaal

Wilhelm Rettich

Franz Schubert

Michal Shamir,Vag Papian

Klaus Mertens,Tini Mathot

Deutschlandfunk gb 002 / €€

Challenge Classics CC72559 / €€

In een archief van de Nationale Bibliotheek van Jeruzalem wordt een manuscript gevonden: een liederencyclus uit de jaren 1923-28 van de joodse componist Wilhelm Rettich (1892-1988) op teksten van Else Lasker-Schüler. De in totaal 26 Lieder und Gesänge (verdeeld over de afdelingen Hebräische Balladen, Lieder, Dir en Nachklänge) zijn nu eens geschreven in een fraai veelkleurige, neoromantische stijl en dan weer neergezet met sobere, donkere penseelstreken. Wilhelm Rettich is een leerling van Max Reger: van hem zijn invloeden te horen, maar ook van het idioom van Schreker of Korngold. De componist kwam in 1933 naar Nederland en werkte tot de Duitse invasie op verschillende plaatsen in ons land. Hij dook onder bij een pianostudente uit Hilversum. Na de oorlog lukt het hem niet zijn werk grote bekendheid te geven. Deze cd maakt daar dan toch een begin mee: de mooi omfloerste, krachtige en donkere sopraanstem van Michal Shamir en het onsentimentele spel van Vag Papian op de piano nemen de luisteraar mee in de wereld van zowel de dichteres als de componist. Eén blad van lied no. 18 uit de cyclus ontbreekt en dat wordt op deze cd dan ook zonder muziek voorgedragen. Een mooie, kleine ontdekking vol diepe emoties. Hein van Eekert

Voor wie wil kennismaken met het omvangrijke liedoeuvre van Franz Schubert is deze uitgave een ideaal begin. Uit zijn ruim 600 liederen zijn eenentwintig van de beroemdste geselecteerd, die een prachtige afspiegeling zijn van wat de Oostenrijkse componist naliet, en die het hele spectrum aan sferen en emoties doorlopen. Eveneens ideaal is de vertolking door bariton Klaus Mertens en fortepianiste Tini Mathot. Beide musici zijn autoriteiten in de historische uitvoeringspraktijk en wekken Schuberts muzikale wereld overtuigend tot leven. Vooral de subtiele klank van de authentieke fortepiano (Wenen, 1810) geeft een goede impressie van hoe de befaamde Schubertiades in de Weense salons destijds moeten hebben geklonken. Intiem en sober (Ständchen), gecombineerd met een lach en een traan (Lachen und weinen). Mertens heeft het vocaal allemaal, of het nu gaat om de ironie in het volksliedachtige Heidenröslein of het angstaanjagende in Goethes ballade Erlkönig. Met zijn milde timbre en woordelijk verstaanbare dictie maakt hij van elk lied een boeiende vertelling, waardoor het tekstboekje feitelijk overbodig wordt. Goed, zijn tempo’s liggen aan de lage kant, maar daardoor zijn poëzie, melodie en begeleiding wel mooi in balans. En dat is juist de kern van de ‘holde Kunst’. Frans Jansen

Else Lasker-Schüler Zyklus, opus 26A

Liederencyclus van Wilhelm Rettich biedt diepe emoties

26 augustus 2012

An die Musik

Schubertiade met een lach en een traan

cdBesprekingEN vocaal

vocaal

diverse componisten Nederlandse liederen

Elisabeth von Magnus, QuirineViersen, Jacob Bogaart

diverse componisten Banalités

Thomas Blondelle, Daniel Blumenthal

NMI CD1201 / €

Fuga Libera FUG591 / €€

De omslag van het cd-boekje straalt misschien iets educatiefs uit, maar daarvoor is een goede reden, want er valt veel te vertellen over het repertoire dat Elisabeth von Magnus en Jacob Bogaart hebben opgenomen. Het gaat om liederen van Nederlandse componisten: niet alle componisten zijn bekend en het zijn ook niet allemaal mannen. Bertha Frensel WegenerKoopman (1874-1953) bijvoorbeeld is het beluisteren waard om de (Richard) straussiaanse manier waarop ze teksten van Anna Ritter en Rudolf Herzog van muziek voorziet. Anny Mesritz van Velthuysen (1887-1965) haalt de subtiliteiten van de Franse taal naar boven met al even subtiel klinkende Frans georiënteerde noten. Alphons Diepenbrock geeft – hoe spannend! - het gedicht De klare dag van Frederik van Eeden een wagneriaanse lading, met muziek die aanleunt tegen Tristan und Isolde. Elisabeth von Magnus, de mezzosopraan die vooral bekend is van cd’s onder dirigenten als Ton Koopman en Nikolaus Harnoncourt, toont zich een sterk liedvertolkster. Ze heeft een mooie uitspraak in bijna alle talen waarin ze zingt; ligt het dan aan de Nederlandse taal zelf dat die niet altijd optimaal uit de verf komt? Pianist Jacob Bogaart en celliste Quirine Viersen versterken met hun mooie spel deze uitermate sfeerrijke cd. Hein van Eekert

De Belgische tenor Thomas Blondelle, die in 2011 als tweede eindigde in de Koningin Elisabethwedstrijd, heeft een voor zijn leeftijd enorm repertoire in opera, oratorium en lied. Daarnaast is hij ook librettist en componist, momenteel werkzaam aan een eigen opera. Een veelzijdig musicus dus, met een feilloos gevoel voor programmering, getuige dit zeer gevarieerde en toch samenhangende recital met meesterpianist Daniel Blumenthal. Typisch voor de filosofisch ingestelde zanger is dat hij zijn eerste soloalbum wijdt aan liederen over banaliteiten in de zin van min of meer alledaagse zaken. Banalités is ook de titel van een liederencyclus van Poulenc, met daarin het zalig lome lied over een hotelgast die lekker op zijn kamer blijft om te roken. Mahler alledaags? Niet helemaal, maar zijn komische Lob des hohen Verstandes, over een balkende ezel die jureert in een zangwedstrijd, maakt onvermijdelijk meer dan een glimlach los. Blondelle de componist klinkt naar Poulenc en Satie, hoewel een citaatje Schubert hem desgewenst ook niet dwarszit. In zijn Blöde Lieder figureren kinderen, postbodes, herten en koeien, maar vergist u zich niet: Blondelles niet zelden ironiserende muzikale fantasie wordt geschraagd door zijn perfecte zangtechniek, die ver uitstijgt boven het alledaagse. Arjan van Dijk

Elisabeth von M agnus: sterk liedvertolkster

vocaal

Perfecte zangtechniek van Thomas Blondelle

vocaal

Maurice Ravel Mélodies

Nora Gubisch, Alain Altinoglu, Magali Mosnier, Jérôme Pernoo

Diverse componisten Chants du Sud et du Nord Hirundo Maris

Naïve V5304 / €€

ECM New Series 2784395 / €€

Er zit volkse eenvoud in Ravels liederen en enorme sensualiteit en de mystiek van verre streken of oude tijden. Hoe vreemd is het dan dat in sommige handen zijn vocale muziek zo kil en bestudeerd kan overkomen? Het label Naïve vond echter een perfecte zangeres voor dit repertoire: Nora Gubisch, die met haar altachtige, warme stem alle kilte van tafel veegt. Ze laat zien dat ze een zangeres is uit het land van Régine Crespin: niet omdat de stemmen hetzelfde klinken, maar omdat ze de volle aandacht aan de woorden geeft, en haar charme, humor en sensualiteit sterk herinneren aan haar grote voorgangster. Het werkt allemaal zo goed – zelfs als een enkele hoge passage iets minder soepel uit haar keel komt – omdat Gubisch zo volstrekt natuurlijk is: als Ravel een simpel ‘tralalala’ voorschrijft, klinkt dat oprecht en zonder vocale trucjes. Geen gehijg in de microfoon, geen kunstmatige zachte noten: de zwoelheid komt bij Gubisch gewoon vanzelf. Haar prachtige zang wordt sfeervol omspeeld door Alain Altinoglu, die de zangeres goed kent, en vakkundig volgt en voorgaat. Dit is een van de fijnste Franse recitals van de laatste tijd, met als bonus de perfecte imitatie van een pauw in Le Paon uit de Histoires naturelles. Hein van Eekert

Arianna Savall is de harpspelende en zingende dochter van Jordi Savall en Montserrat Figueras. Tot 2008 speelde ze onder de hoede van haar ouders, onder meer in Hespèrion XXI. Daarna ging ze haar eigen weg en richtte ze onder andere het kwintet Hirundo Maris, Latijn voor zeezwaluw, op. Samen met de Noorse violist Petter Udland Johansen zet ze de lijnen uit en bewandelt ze paden tussen klassieke muziek, oude muziek en volksmuziek. Ook haar debuut-cd op ECM, Chants du Sud et du Nord, reflecteert deze interesse. Net als haar vader weet Arianna Savall moeiteloos te schakelen tussen gecomponeerde muziek en de wortels daarvan in de volksmuziek. Op Chants du Sud et du Nord maakt Hirundo Maris een reis van Catalonië naar Noorwegen, en ondertussen zoekt het ensemble de overeenkomsten en de verschillen. Het resultaat is een buitengewoon sfeervolle cd met prachtige eeuwenoude melodieën en daarop naadloos aansluitend nieuw materiaal. Opvallend zijn de verrassende kleuren van de vele tokkelinstrumenten. De dobro die opeens opduikt is doorgaans meer op zijn gemak in de Amerikaanse blues en bluegrass, maar past hier wonderwel. Bovendien blijkt eens te meer hoeveel de stem van Savall soms op die van haar vorig jaar overleden moeder lijkt. Mooi. Paul Janssen

Oprechte Ravel zonder vocale trucjes

www.klassiekezaken.nl

Hirundo Maris reist van Catalonië naar Noorwegen

augustus 2012 27

cdBesprekingEN koor

kamermuziek

Mauricio Kagel

Chorbuch, Les Inventions d’Adolphe Sax Cor de Jong, Sepp Grotenhuis, Nederlands Kamerkoor, Raschèr Saxophone Quartet o.l.v. Mauricio Kagel/Klaas Stok

Mendelssohn, Schumann

Piano Trios opus 49 & 56; Five Canons opus 56 Trio Shaham-Erez-Wallfisch

Winter&Winter 9101912 / €€

Nimbus Records NI 5875 / €€

Guido Fischer noemt hem in het Duitse muziektijdschrift Rondo de Tijl Uilenspiegel van de muziek. En inderdaad: wie Mauricio Kagel enigszins kent, weet dat je bij hem in artistiek opzicht overal rekening mee mag houden. Menig baken in de muziekgeschiedenis is al eens door zijn absurdistische licht beschenen. Wie kent niet zijn Sankt-Bach-Passion? Eerder bewerkte hij al een reeks koralen van Johann Sebastian Bach, hetgeen resulteerde in Chorbuch. In zestien fragmenten – de beschikbare tijd op een cd noodzaakt nu eenmaal tot selecteren – maken we kennis met aansprekende geestelijke teksten, ondergedompeld in een nachtmuzikale sfeer waarin de hemel is vervuld van Sprechgesang: Jesu, der du meine Seele van de zeventiende-eeuwer Johann Rist, maar dan met koude rillingen. Les Inventions d’Adolphe Sax is een lofdicht op de Belgische instrumentmaker: een smakelijke biografie in notenschrift, waar het enthousiasme van afspat. Ook hier allerlei stemtechnische trucjes, die in koorverband uitstekend overkomen, keer op keer tegen een andere achtergrond geplaatst door het Raschèr Saxophone Quartet. Wie aandachtig luistert, hoort telkens iets nieuws, en dat kan ook zeker geen kwaad, want in het overigens smaakvol ontworpen cd-boekje is het libretto helaas niet afgedrukt. Andrew van Parijs

Mendelssohns twee pianotrio’s opus 49 en 66 klinken bij het trio ShahamErez-Wallfisch net zo goed als een oude, volle wijn uit een goed jaar smaakt. Geen wonder, het trio – gevormd in 2009 en bestaand uit Hagai Shaham, zijn vaste pianist Arnon Erez en cellist Raphael Wallfisch – speelt kamermuziek in de ouderwetse romantische traditie, geladen met welgemeende passie en gezonde expressie. Het drietal maakt van de twee trio’s van Mendelssohn (aangevuld met de charmante stukken in canonvorm van Schumann opus 56, voor trio bewerkt door Theodor Kirchner) een kamermuzikaal feestje. De lyriek en expressie van Mendelssohns zangerige muziek staan centraal in deze uitvoering. In het beroemde Pianotrio nummer 1, opus 49 klinken de hoofdthema’s en de uitwerking ervan vol oprechte passie en emotie. Shaham en Wallfisch halen het onderste uit de kan met hun warme, expressieve spel, en pianist Erez bespeelt zijn piano uitermate helder. Ronduit ontroerend is de interpretatie van het mooie tweede deel van het eerste trio. Het ensemble vormt de perfecte match voor Mendelssohn – zangerig in de andante’s, licht en sprankelend als champagne in de scherzo’s. Het spelplezier van dit trio spat ervan af op deze mooi opgenomen cd. Doron Nagan

Nachtmuzikale sfeer bij Mauricio Kagel

kamermuziek

Mendelssohn met oprechte passie en emotie

kamermuziek

Luigi Boccherini

Rachmaninov, Sjostakovitsj

La Real Cámara

Mayke Rademakers & MatthijsVerschoor

Glossa GCD 920312 / €€

Quintone Q12002 / €

Rond 1780 begon kamermuziek voor een klavierinstrument met twee of meer strijkers steeds meer in trek te raken. Dit waren vooral pianotrio’s, maar ook andere bezettingen kwamen voor zoals het pianokwartet, een trio met toegevoegde altviool. Sommige componisten gaven daarbij de voorkeur aan volkomen zelfstandigheid van de afzonderlijke stemmen; anderen verdubbelden bijvoorbeeld de linkerhand van de piano. Een en ander zegt iets over de vooruitstrevendheid van de componist, maar zeker ook over het voornemen dergelijke composities in andere bezettingen te kunnen uitgeven. Mits historisch geïnformeerd uitgevoerd hebben ze alle die karakteristieke twinkelende klank, veroorzaakt door het lichte, open geluid van de pianoforte. Zo ook deze zes tweedelige kwartetten van Luigi Boccherini, wiens typerende zangerigheid en elegante maatverdeling direct opvallen. Het heeft zo zijn voordelen, zo afgelegen wonen ten opzichte van de grote muzikale centra – Boccherini was het grootste deel van zijn leven in Spaanse dienst. La Real Cámara, bestaande uit Arthur Schoonderwoerd (fortepiano), Emilio Moreno (viool), Antonio Clares (altviool) en Mercedes Ruiz (cello), laat deze muziek perfect tot haar recht komen. De frasering is geweldig, versieringen zitten precies op hun plek (dat is Arthur Schoonderwoerd wel toevertrouwd!) en lange lijnen worden mooi uitgesponnen. Andrew van Parijs

Ze noemen zich Mayke en Matthijs, maar zo gewoontjes als de naam van dit duo klinkt, zo weinig alledaags zijn hun uitvoeringen. Celliste Mayke Rademakers en pianist Matthijs Verschoor zijn twee musici die garant staan voor persoonlijke en luisterrijke interpretaties. Ze zijn perfect op elkaar ingespeeld en durven risico’s te nemen. Op hun nieuwe cd combineren ze de Sonate in d opus 40 van Sjostakovitsj met de Sonate in g opus 19 van Rachmaninov. Een smaakvolle en beproefde combinatie waarmee het duo op overtuigende wijze laat horen wat het in huis heeft. Rademakers haalt een prachtige gloedvolle toon uit haar cello en weet de luisteraar te betoveren met een even intieme als extraverte aanpak. Met het grootste gemak beweegt het duo zich door de grillige contouren van de muziek van Sjostakovitsj. En wat een genot is het om te luisteren naar de uitgesponnen melodielijnen van het Andante in Rachmaninovs Sonate in g. Nergens wordt het nettoresultaat kitscherig of dweperig, maar Mayke Rademakers en Matthijs Verschoor schuwen de lyriek ook zeker niet. Deze vierde cd in het oeuvre van dit jonge duo is wederom een fraai muzikaal product van Hollandse makelij. Oswin Schneeweisz

Six Quatuors pour le clavecin ou pianoforte, violon, viola et basse obligé (G259)

De zangerigheid en elegantie van Boccherini

28 augustus 2012

Sonate in d opus 40, Sonate in g opus 19

Mayke en Matthijs durven risico’s te nemen

Adriaen Willaert Vespro Della Beata Vergine

RIC 325

Capilla Flamenca, Dirk Snellings

Capilla Flamenca eert de muziek van Adriaen Willaert. Met de heuse reconstructie van een Vesperdienst ter ere van de Maagd Maria, voeren de musici onder leiding van Dirk Snellings u mee naar het flamboyante Venetië waar Willaert precies 450 jaar geleden stierf.

Division – Musick Musicke & Mirth

RAM 1204

Musicke & Mirth laat u proeven van de improvisatie- en versieringskunst uit het Engeland van de 17de eeuw. Eenvoudige melodieën worden omgetoverd tot virtuoze kunstwerken, voorzien van een rijk palet geuren, kleuren, klanken...

Ludwig van Beethoven Complete Sonatas for Violin & Piano Midori Seiler, Jos Van Immerseel 3cd-box

ZZT 307

Na hun gelauwerde opname van de sonates van Mozart, richten violiste Midori Seiler en pianist Jos van Immerseel hun pijlen op de integrale sonates voor viool en piano van Beethoven. Een innig gesprek tussen twee topmusici, met als resultaat een meesterlijke nieuwe interpretatie van dit grote repertoire.

www.outhere-music.com

http://www.facebook.com/OuthereMusic Distributie NL

cdBesprekingEN kamermuziek

kamermuziek

Barrios, CastelnuovoTedesco, Asencio, Ponce

Ludwig van Beethoven

Elise Neumann

Midori Seiler, Jos van Immerseel

Brilliant Classics 9287 / €

ZigZag Territoires ZZT 307 (3 cd’s) / €€

Hoewel er af en toe een klassiek gitarist doordringt tot het grotere publiek blijft het domein van het zessnarige tokkelinstrument een wereld op zich. Logisch, het is geen orkestinstrument en ook in de kamermuziek manifesteert het zich vooral als een soloinstrument. Vandaar dat de klassieke gitaar en de liefhebber van dit instrument zich vooral bewegen in een niche. En eigenlijk is dat jammer, want soms komen er heel mooie dingen langs. Zoals de cd van Elise Neumann. Zij won in 2011 de Augustin Barrios International Guitar Competition en door de samenwerking tussen Brilliant Classics en de wedstrijdorganisatie kon Neumann een cd opnemen waarop ze laat horen waarom ze dit concours won. Neumann opent haar cd met werken van de naamgever van de wedstrijd, de Paraguayaanse gitarist-componist Augustin Barrios Mangoré. Ze zet meteen de toon met werken als Medallón Antiguo en Vals opus 8 nummer 4. Mooi verzorgd, romantisch, haast chopinesk spel. En dat blijft zo. Ook bij de andere twintigste-eeuwse componisten die, zoals Ponce in zijn voor Andrés Segovia geschreven Sonata Romántica, de negentiende eeuw nooit echt verlaten. Desondanks is deze plaat nog steeds geen cd voor het grote publiek, al is voor die tien euro een muzikaal gokje natuurlijk snel gewaagd. Paul Janssen

De tien vioolsonates van Beethoven, authentiek. “Met de keuze van onze instrumenten”, legt violiste Midori Seiler uit, “worden de contrasten in de muziek verhoogd. Het is best mogelijk om cantabile te spelen, maar naar de aard van de instrumenten klinkt het vooral ruw, ongepolijst en onverbiddelijk.” Daarmee wordt gedoeld op Midori’s Italiaanse barokviool en de kopie van een Walter-fortepiano die Jos van Immerseel onder handen heeft. Met name bij deze laatste is het klankverschil met een moderne piano enorm. De noten klinken staccato, afgebeten en in hoge registers wat nasaal en metalig; loopjes zijn van een klavecimbelachtige lichtheid en akkoorden worden onwillekeurig kleine arpeggio’s. Dat alles geeft Beethovens sonates zoals hier gepresenteerd een heel eigen karakteristiek. Negen van de tien werden gecomponeerd tussen 1798 en 1803, toen Beethoven zelf een Walter in huis had. Wat timbre en stijl betreft zijn deze uitvoeringen dus authentiek. Midori-Van Immerseel is inmiddels een doorgewinterd duo en dat hoor je aan de synchrone attaque, aan de terrassendynamiek en soms ook aan minuscule, niet voorgeschreven en dus afgesproken versnellingen en vertragingen. “We communiceren met weinig woorden”, zoals Midori het omschrijft. Jammer van wat slordigheden in het cd-boekje, zoals een stuk tekst dat op een andere cd slaat. Jos van der Zanden

Medallón Antiguo, Sonata Romántica e.a.

Verzorgd en romantisch gitaarspel

kamermuziek

Complete sonatas for violin & piano

Authentieke Beethoven bij Midori-Van Immerseel

kamermuziek

Rokus de Groot

Robert Schumann

Dhruba Ghosh, Ernest Rombout

Eric le Sage, Gordan Nikolic e.v.a.

Quintone Q11002 / €

Alpha 812 (7 cd’s) / €€€€

Rokus de Groot is niet alleen (inmiddels emeritus) hoogleraar muziekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, hij is ook al jaren actief als componist. In zijn composities krijgen de thema’s die hem als hoogleraar het meest bezighielden gestalte in klinkende materie. Goede voorbeelden daarvan zijn ShivaShatki I en II die op deze cd verenigd zijn als een onlosmakelijk compositiepaar. Shiva en Shatki vertegenwoordigen in de Hindoestaanse filosofie de mannelijke en de vrouwelijke kant, de god en de godin. Zij vormen een paar van tegenstellingen. Hier komt dat in eerste instantie tot uiting in onbeweeglijkheid en meditatie versus beweging en rusteloosheid – tekortschietende woorden om twee even wonderlijke als wonderlijk goede werken enigszins te duiden. Hoewel er een soloversie van ShivaShatki I voor althobo bestaat, is het vooral het samenspel tussen althoboïst Ernest Rombout en improviserend sarangispeler Dhruba Ghosh dat hier de vonk doet overspringen. Alsof ze aan de hand van overlappende ragathema’s Oost en West dichter bijeen moeten brengen, tasten ze elkaar af, botsen ze, keren ze elkaar de rug toe en vinden ze elkaar uiteindelijk in een geslaagde synthese van Oost en West – uiteraard een van de terugkerende thema’s in het werk van Rokus de Groot. Paul Janssen

Zin in een Schumannmarathon? Goede kans dat u na de eerste van deze zeven cd’s niet meer wilt stoppen met luisteren. De Franse pianist Eric le Sage nam zich voor om alle pianomuziek van Robert Schumann op te nemen, en deed dat voortreffelijk. Nu zijn alle kamermuziekwerken met piano in één box bijeengebracht. Aan het project van Le Sage werkten uitsluitend topmusici mee, zoals de cellisten Jean-Guihen Queyras en Christophe Coin, violist Gordan Nikolic, klarinettist Paul Meyer en hobovirtuoos François Leleux. De verwachtingen worden ruimschoots waargemaakt: de cd-box is er een vol hoogtepunten. Hoe fris klinken de pianotrio’s, de bloedmooie Märchenerzählungen voor klarinet, altviool en piano en hoe energiek het ideeënrijke Pianokwintet opus 44! Le Sage heeft een heldere klank en een fijnzinnige frasering (al is in sommige stukken zijn benadering wat aan de zoete kant); de strijkers zorgen voor een slank geluid en overtuigen met geestdriftig samenspel. Natuurlijk, van die meesterlijke vioolsonates zijn er al vele prachtige opnamen, toch leveren ook deze uitvoeringen weer nieuwe inzichten op. Maar belangrijker dan dat: al deze opnamen zijn hoorbaar met veel speelplezier en liefde voor de muziek gemaakt. Een absolute aanrader. Merlijn Kerkhof

Shiva Shatki – play of god and goddess

Geslaagde Oost-Westsynthese van Rokus de Groot

30 augustus 2012

Complete Chamber Music with piano

Schumannmarathon met liefde en speelplezier

cdBesprekingEN kamermuziek

kamermuziek/vocaal

Diverse componisten Friedrich Gernsheim

For ever Fortune – Scottish Music in the 18th Century

Stefan Kirpal, Andreas Kirpal

Robert Getchell, Les Musiciens de Saint-Julien o.l.v. François Lazarevitch (fluiten)

Brilliant Classics 94403 (2 cd’s) / €

Alpha 531 / €€

Nee, Friedrich Gernsheim was geen achttiende-eeuwse filosoof, negentiendeeeuwse wetenschapper of autocoureur uit de vorige eeuw die ook nog mooi cello speelde. Friedrich Gernsheim was een Duitse componist (1839-1916) die geen schijn van kans maakte naast de verpletterende grootheid van figuren als Schumann, Mendelssohn en Brahms. Zijn muziek verdween in de vergetelheid, samen met die van zijn lotgenoten. Nu de verzadiging op de cd-markt een feit is, worden we daarom in de zoektocht naar toch iets nieuws steeds weer opnieuw verrast door muzikale opgravingen en herontdekkingen. Gernsheim werd in Worms geboren en belandde na vele Duitse posten in Rotterdam, waar hij zestien jaar verbleef als dirigent van de Maatschappij tot bevordering der Toonkunst. De gebroeders Stefan en Andreas Kirpal hebben nu de vier vioolsonates van Gernsheim op cd gezet. Vioolsonate nummer 2 in c, opus 4, gecomponeerd in Rotterdam, is wellicht de mooiste, met een bijzonder lyrisch en expressief Andante en een energiek laatste deel. Gernsheims muziek verraadt veel invloeden van Brahms, maar mist de grandeur van zijn voorbeeld. De Kirpals brengen Gernsheims vioolsonates met veel muzikaliteit en inzet. Een leuke cd voor wie verder wil kijken dan Brahms en de vergelijking niet al te streng toepast. Doron Nagan

Cross-over, om die vreselijke term maar weer eens te gebruiken, is absoluut geen recente vinding. Luister naar For ever Fortune, de cd vol achttiende-eeuwse Schotse muziek door Les Musiciens de Saint-Julien, en het is al na twee tracks duidelijk: de Schotse kunstmuziek stond destijds niet ver van de Schotse volksmuziek. Componisten, de meesten beïnvloed door Arcangelo Corelli, de favoriete componist in Schotland aan het begin van de achttiende eeuw, vonden het geen probleem om voor een sonate gebruik te maken van een Schotse volksmelodie. En die melodieën zijn onmiskenbaar aanwezig in de twintig tracks die het ensemble de luisteraars voorschotelt. Anonieme stukken, gecomponeerde werken, echte volksmelodieën, het is alsof The Dubliners hun gitaren en banjo’s verruild hebben voor een instrumentarium dat in de pas loopt met de oudemuziekpraktijk. Daarom vertelt deze cd ook het verhaal van de levendigheid van de Schotse volksmuziek. Melodieën die op deze cd staan, worden nog steeds door straaten volksmuzikanten van vandaag gespeeld en gezongen, en dat maakt For ever Fortune erg actueel. Dit is bovendien weer zo’n prachtig verzorgde uitgave van Alpha: mooie foto’s, goede inleiding en een glossary met een overzicht van de onbekende Engelse woorden in de liedteksten. Hulde. Paul Janssen

Violin Sonatas

Friedrich Gernsheim: een muzikale herontdekking

piano

Schotse muziek op prachtuitgave

piano

Claude Debussy

Ludwig van Beethoven

Alexei Lubimov

François-Frédéric Guy

ECM New Series 4764735 (2 cd’s) / €€

Zig Zag Territoires ZZT 304 (3cd’s) / €€€

In de concertserie Bruno Klassiek Presenteert in Haarlem hoorde ik hem voor het eerst live spelen: Alexei Lubimov (1944), evenals Gilels en Richter pianoleerling van de Russische romanticus Heinrich Neuhaus. Uiterlijk leek de kleine, bescheiden pianist de personificatie van ambtenaar Goljadkin uit Dostojevski’s De dubbelganger. Maar in hem brandde een hemelhoog oplaaiend vuur. Al hebben maar weinig mensen van hem gehoord, van alle nu levende pianisten staat hij misschien wel het dichtst bij de zon. Lubimov is een absolute grootmeester op de vleugel, al is dat in zijn geval meestal geen Steinway. Mozart, Beethoven, Schubert en tijdgenoten speelt hij het liefst op authentieke pianofortes. Omwille van de ultieme klank opteerde Lubimov ook voor zijn wonderschone opname van pianowerken van Debussy voor ongebruikelijke instrumenten uit de periode waarin de muziek ontstond: een Bechstein uit 1925 en een Steinway uit 1913. Het tekent de gewetensvolle manier waarop Lubimov recht probeert te doen aan de partituren die hij speelt. Zijn Debussy wil hij laten klinken zoals de componist wellicht zelf heeft geklonken toen hij deze stukken speelde. Te oordelen naar de verfijnde en genuanceerde interpretaties op deze dubbel-cd is Lubimov daar volledig in geslaagd. Wenneke Savenije

Beethovens complete sonates opnemen: waarschijnlijk droomt bijna elke pianist ervan, maar de vraag is of er aan alle prachtige bestaande lezingen van Beethovens pianomonument nog wel iets toe te voegen valt. Zowel in het heden als in het verleden zijn er vele goede opnamen verschenen. François-Frédéric Guy trekt zich daar gelukkig niets van aan. De Franse pianist is zijn hele leven al met Beethoven bezig, nam eerder twee keer de Hammerklaviersonate op en reist nu zelfverzekerd door de rijkdom aan sonates. Dat deed hij zeer succesvol in volume één, en ook volume twee – wederom drie cd’s met twaalf sonates – mag er zijn. In de aanloop naar deze opnamen speelde Guy de complete sonates al een aantal jaren live in een tijdsspanne van een week. Enerverende gebeurtenissen voor wie erbij was, en afgaande op Guys lezing op de cd’s is dat niet zo gek. Guy laat niet alleen met een scherp oor voor details de muzikale ontwikkeling van Beethoven horen, hij geeft ook nog eens elke sonate een eigen karakter. Zijn spel is daarbij lichtvoetig, terloops bijna, maar wel van een buitengewone schoonheid – waarmee hij de vraag of er nog iets valt toe te voegen met een luid en duidelijk ‘ja’ beantwoordt. Paul Janssen

Préludes

SonatasVol. 2

Alexei Lubimov kiest voor de ultieme Debussyklank

www.klassiekezaken.nl

Lichtvoetig spel van François-Frédéric Guy

augustus 2012

cdBesprekingEN piano

geprepareerde piano

Albert Roussel

Promenade Sentimentale Complete Piano Music

John Cage

Emanuele Torquati

Cédric Pescia

Brilliant Classics 94329 (2 cd’s) / €

Aeon AECD 1227 / €€

Op zijn meest recente cd heeft de Franse pianist Emanuele Torquati zich gebogen over het complete pianowerk van Albert Roussel – composities die zelden integraal zijn opgenomen. De uitgave mag dan als titel Promenade sentimentale dragen, sentimenteel wordt het nergens. Torquati geldt niet voor niets als specialist in de Franse muziek. Zijn aanpak is van een prettig soort distantie. Virtuoos balanceert hij tussen ratio en gevoel, en dat is precies wat de muziek van Roussel nodig heeft. De twee cd’s bieden een prachtig overzicht van Roussels pianomuziek: van vroege werken als Des heures passent uit 1898 tot en met de Trois pièces opus 49 uit 1923. Een aardig extraatje is de cd-première van Résurrection opus 4, een jeugdwerk uit 1903. In feite betreft het een pianobewerking van een van Roussels vroege orkeststukken in de vorm van een symfonische prelude. Opmerkelijk hoe in dit vroege werk stilistisch gezien de latere Roussel al door de noten schemert. In Résurrection, gebaseerd op de gelijknamige novelle van Tolstoj, speelt Roussel duidelijk leentjebuur bij Richard Wagner, Liszt, Debussy en Ravel. Toch klinkt het volstrekt authentiek. Een heerlijke cd voor muzikale francofielen. Oswin Schneeweisz

Na meer dan zestig jaar nog altijd – nee, opnieuw – vernieuwend. John Cage voltooide in 1948 zijn Sonatas & Interludes, twintig korte stukken voor geprepareerde piano. In 2012 laat Cédric Pescia nog eens horen dat ze (ook) één geheel vormen, maar vooral hoe sprankelend nieuw deze muziek is. Cage, gefascineerd door de Indiase muziek en de daarin besloten filosofie, wilde de rol van de componist minimaliseren. Zijn methode omschreef hij als ‘weloverwogen improvisatie’. De preparaties van zijn piano (met bijvoorbeeld stukjes hout, metaal of papier tussen de snaren) koos hij ‘zoals men schelpen zoekt tijdens een strandwandeling’. Zijn muziek moest objectief zijn en zonder passie. Daarin is hij zeker geslaagd. Deze muziek gaat niet over emoties. Het verrassendste is dat ze desalniettemin van noot tot noot en van stilte tot stilte boeit. Dat is onder meer de verdienste van Cédric Pescia. Zijn interpretatie blinkt uit in toewijding en bescheidenheid. Zijn techniek is superieur zonder een zweem van virtuoze demonstratie. Een waardige viering van het honderdste geboortejaar van de componist die een onschatbare bijdrage heeft geleverd aan de vernieuwing van de klassieke muziek. Barend Linders

Sonatas & Interludes

Roussels integrale pianomuziek met een extraatje

orgel

Een hommage aan John Cage, de vernieuwer

orgel

diverse componisten

César Franck

Olivier Messiaen et les années 30

Complete Organ Music Adriano Falcioni

Anton Doornhein, Hans van Gelder en ArjanVersluis

Brilliant Classics 94349 (2 cd’s) / €

DEV-ME1033 (2 cd’s) / €€

Het integrale orgelwerk van César Franck past op twee cd’s. Het aantal organisten dat Franck aan geluidsdragers heeft toevertrouwd gaat het aantal vingers van twee handen ver te boven. Voor de nieuwste loot aan die stam tekent de Italiaan Adriano Falcioni, organist van de kathedraal San Lorenzo in Perugia. Hij staat bekend als een uitnemend virtuoze speelman, die zijn hand niet omdraait voor grote orgelwerken van Liszt, Reubke, Widor, Vierne, Dupré, Messiaen, Reger en Franck. Menig cd legt getuigenis af van zijn technische en muzikale hoogstandjes. De integrale orgelwerken van César Franck vertolkt Falcioni op het reusachtige orgel met vier manualen en 88 stemmen dat Mascioni in 1961 bouwde in de basiliek Santa Maria degli Angeli bij Assisi. Een zeer kleurrijk instrument dat aanleunt tegen de voor Franck geëigende klank van het Cavaillé-Collorgel. Luister onder andere naar het intieme, verheven lyrische klankpalet van de Fantasie, het uitbundige slot van het Grande pièce symphonique en de overweldigende Final uit de Six pièces. Ook de Trois pièces met het wonderschone Cantabile en het bekende Pièce héroïque en de Trois chorals zijn bij Adriano Falcioni in vakbekwame handen. Deze Franck verdient alle lof. Aad Alblas

Hans van Gelder, organist te Barendrecht en docent liturgiek aan het Rotterdams Conservatorium, nam het initiatief voor de dubbel-cd Olivier Messiaen et les années 30. Hij trommelde twee bevriende collega’s op om eraan mee te werken: Anton Doornhein en Arjan Versluis. Gedrieën togen ze naar de SteTrinité te Parijs, waar Messiaen in zijn leven het orgel bespeelde van CavailléColl. Het grootste deel van zijn orgeloeuvre componeerde Messiaen voor dit instrument. Anton Doornhein speelt de eerste cd vol met werken uit de kring moderne componisten rond Messiaen: Messiaens eerste echtgenote Claire Delbos, Georges Migot, Jean-Yves Daniel-Lesur, André Jolivet, Marcel Dupré en Jean Langlais. Doornhein laat fraai en evenwichtig orgelspel horen. Arjan Versluis vult ruim de helft van de tweede cd met improvisaties. De thematiek ervan wordt in het bijzonder fraaie tekstboekje voortreffelijk uitgelegd. Zoals bij improvisaties meestal het geval is, is er ook bij Versluis een wisseling van interessante en minder interessante momenten. Van Gelder zelf vult de bescheiden rest van de tweede cd met twee Chorals-Poèmes d’Orgue van Charles Tournemire, twee stukken uit Messiaens Les corps glorieux en ten slotte Le banquet céleste. Aad Alblas

Adriano Falcioni: virtuoze speelman

32 augustus 2012

Messiaen en tijdgenoten

cdBesprekingEN orgel

middeleeuwen

Diverse componisten Passacaglia

Anoniem

Hameln anno 1284

Matthias Havinga

Norbert Rodenkirchen, Giuseppe Cecere,Wolfgang Reithofer

Brilliant Classics 9269 / €

Christophorus 77359 / €€

Wie kent niet de Passacaglia und Fuge in c van Johann Sebastian Bach? Met recht de beroemdste passacaglia aller tijden, op de voet gevolgd door die van Buxtehude. Aanwijsbaar is Bach door deze laatste geïnspireerd. Matthias Havinga, organist van de Ronde Lutherse kerk in Amsterdam, brengt ze, met nog een aantal passacaglia’s va n a ndere componisten, s p r a n k e le nd en muzikaal aanstekelijk tot klinken op het orgel dat Martti Porthan in 1998 bouwde in het Finse Kotka. Voor die van Bach kiest hij een ononderbroken plenumklank – een beetje vermoeiend. Tegenwoordig klinkt het werk veelal in een wisselende registratie. Een andere bekende passacaglia is die van Reger, voorafgegaan door een Introduktion. Minder bekend zijn die van Mendelssohn, Kerll en François Couperin. Die zijn niet allemaal even interessant. De Passacaglia van Welmers (1965) is een modern, atonaal werk. Je moet daar wel even voor gaan zitten en het een paar keer beluisteren om de structuur van het springerige thema te kunnen volgen. Overigens biedt Havinga daarvoor wel houvast: in het tekstboekje noteert hij voor alle passacaglia’s het thema. De passacaglia van Sjostakovitsj is volslagen onbekend. Hij gebruikt hiervoor als thema een deel uit de opera Lady Macbeth van Mtsensk. Aad Alblas

Die rattenvanger van Hamelen moet je natuurlijk niet serieus nemen – ofschoon de samensteller van deze cd meent dat dit Duitse dertiende-eeuwse fluitrepertoire wel degelijk iets met de sage kan hebben uit te staan. Veertien wereldlijke stukken van omstreeks het jaar 1300 worden gepresenteerd, muziek die onvolledig is overgeleverd, dat wil zeggen éénstemmig. In het cdboekje is een pagina afgedrukt van een origineel manuscript, waaruit is op te maken dat musici heel wat verbeeldingskracht en improvisatietalent nodig hebben om er iets indrukwekkends van te maken. Dat is hier echter voortreffelijk gelukt. Zwoele fluitmelodieën hoor je, met lekker veel valse lucht gespeeld. Bourdonbegeleidingen op psalterium, luit en fidel, trommeltjes als slagwerk. Dit is zogezegd de popmuziek van de middeleeuwen: Minnesänger-muziek, van musici die ze in Frankrijk trouvères noemden. Ze werd vaak uitgevoerd door speellieden die van stad tot stad trokken, net zoals de rattenvanger die met zijn spel op de blokfluit ongedierte uit de stad wist te leiden. Veel stukken hebben iets oriëntaals, misschien vanwege de Byzantijnse afkomst. Geen mooimakerij op deze cd: je hoort rauwe, soms improvisatorische stukken, alsof de musici op straat lopen. Voeg daarbij de pythagoreïsche, vals aandoende stemming en je waant je echt in de duistere middeleeuwen. Jos van der Zanden

Beroemde en minder bekende passacaglia’s

middeleeuwen

Rauwe middeleeuwse popmuziek

renaissance

Diverse componisten

Jean Mouton

Vox Clamantis o.l.v. Jaan-Eik Tulve

The Brabant Ensemble o.l.v. Stephen Rice

ECM New Series 4764499 / €€

Hyperion CDA 67933 / €€

Het gregoriaans als bakermat van de Europese kunstmuziek: ziedaar het uitgangspunt van het Estse ensemble Vox Clamantis, dat al veel moois heeft opgeleverd. Deze vroege muziek vormt in al zijn eenvoud en tijdloosheid een permanente bron van inspiratie, zoals componisten als Erkki-Sven Tüür en Arvo Pärt al eerder demonstreerden in opnames met deze formatie. Historisch besef met de betrekkelijkheid van alledag dus. Dat is ook de strekking die uitgaat van de cd Filia Sion: de Dochter Sions, waarmee in het Oude Testament het volk van Israël wordt aangeduid, verwijzend naar de berg waarop Jeruzalem is gebouwd. In het Nieuwe Testament staat, veel aanschouwelijker, deze Dochter van Sion voor Maria. Een zienswijze waar veel christelijke dichters dankbaar gebruik van hebben gemaakt, want via de projectie van dit beeld wierpen zij nieuw licht op menig oudtestamentische tekst. Ondertussen sleepten kunstenaars gaandeweg nog meer aansprekende metaforen de Mariaverering binnen. Vox Clamantis presenteert met Joodse, Gregoriaanse, vroegen laatmiddeleeuwse gezangen een prachtig historisch doorkijkje, waarbij het geschiedkundige element eerder als leidraad dient dan als keurslijf. Luister maar naar de boeiende interpretaties van Hildegard von Bingens O ignis spiritus en Perotinus’ intens gonzende Beata viscera. Andrew van Parijs

Het Engelse ensemble met de Vlaams-Nederlandse landstreek in de naam is zo langzamerhand een begrip geworden in de wereld van de renaissancemuziek. Het zingt anders dan bijvoorbeeld The Tallis Scholars, wat minder etherisch en met meer aandacht voor vocale kleuring, maar Rice en de zijnen onderscheiden zich vooral door het repertoire dat ze opnemen: de wat minder bekende componisten uit de Nederlanden. Jean Mouton is bij liefhebbers nu ook weer niet zo onbekend, in zijn tijd was hij een van de belangrijkste componisten van Europa, maar zijn muziek klinkt nog niet erg vaak. Net als zijn collega en tijdgenoot Josquin Desprez pendelde Mouton heen en weer tussen Frankrijk en Italië, tussen het Franse hof en de pauselijke kapel. Op deze cd staan de Missa Tu es Petrus en een aantal motetten waarin we horen dat Moutons reputatie in zijn eigen tijd beslist niet onterecht was. Wat een muziek! Met zijn breed uitgesponnen lijnen in de motetten loopt Mouton zelfs vooruit op de generatie componisten na hem, zoals Clemens non Papa en Nicolas Gombert; componisten waaraan The Brabant Ensemble al eerder cd’s wijdde. De uitvoering is net als op die eerdere cd’s magistraal, alle stemmen zijn te volgen, maar het geheel is nog meer dan de som der delen. Prachtig! Marcel Bijlo

Filia Sion

Vox Clamantis presenteert een historisch doorkijkje

www.klassiekezaken.nl

Missa tu es Petrus e.a.

The Brabant Ensemble zingt magistraal

augustus 2012 33

CLASSIC SUMMER Campaign

50 TOPTITELS

STERK IN PRIJS VERLAAGD

emiclassics.com youtube.com/emiclassics facebook.com/klassiekemuziek

* CAMPAGNE LOOPT TOT 31 AUGUSTUS 2012

cdBesprekingEN renaissance

renaissance

William Byrd

The Great Service in the Chapel Royal Musica Contexta, Steven Devine,The English Cornett and Sackbut Ensemble o.l.v. Simon Ravens

Tomás Luis de Victoria Officium Defunctorum

CollegiumVocale Gent o.l.v. Philippe Herreweghe

Chandos CHAN 0789 / €

Phi LPH5 / €€

Dat William Byrd van huis uit katholiek was, weerhield hem er niet van prachtige muziek voor de Anglicaanse Kerk te schrijven. Nu was het zijn werk, maar bij hem lijken de verschillen tussen deze godsdiensten weinig meer in te houden dan het gebruik van het Latijn dan wel het Engels als liturgische voertaal. Byrd vertaalde zelfs de teksten van een aantal katholieke gezangen in het Engels, maar dat schijnt eerder een andere reden te hebben dan een louter godsdienstige. Dus waarom zou je op deze cd alleen streng anglicaanse kerkmuziek moeten aantreffen? The Great Service is immers geen vastomlijnd werk en vergeleken met andere stijlperiodes biedt de renaissance een grote interpretatieruimte. Die ruimte benut je gewoon en daarmee wordt deze Great Service geen reconstructie, maar één van de mogelijke uitvoeringen. Met (waarom niet?) hier en daar een katholiek gezang. Het eindresultaat wordt er niet minder levendig op en de kwaliteit was in feite bij voorbaat al gewaarborgd. Want valt op Byrds muziek al nauwelijks iets af te dingen, in Musica Contexta en The English Cornett and Sackbut Ensemble treffen we twee gezelschappen die volkomen aan elkaar zijn gewaagd. Andrew van Parijs

Philippe Herreweghe, die zijn cd’s tegenwoordig op zijn eigen label uitbrengt, begon veertig jaar geleden met zijn Collegium Vocale Gent, het allereerste in oude muziek gespecialiseerde koor. Geen The Tallis Scholars, geen The Sixteen en nog nauwelijks opnamen van koormuziek uit de renaissance. Herreweghe zong die muziek toen wel veel met zijn koor – niemand kende het repertoire – maar ging al snel meer de barokkant op. De laatste jaren echter neemt hij van tijd tot tijd een monument van de renaissancekerkmuziek ter hand en maakt daar vervolgens een opname van die met prijzen wordt overladen. Dat zal met deze nieuwe opname van het requiem van Tomás Luis de Victoria, één van de indrukwekkendste dodenmissen ooit gecomponeerd, waarschijnlijk niet anders zijn. Herreweghe heeft zich nooit beschouwd als renaissancespecialist, is van mening dat vocale expressie en theatraliteit heel goed bij deze muziek passen. Hier spreekt duidelijk de barokman. Maar als je het hem vraagt, geeft Herreweghe toe dat er in de renaissance eigenlijk op veel hoger niveau werd gecomponeerd dan in de barok, Bach uiteraard niet meegerekend, en verbaast het hem dat er niet veel meer renaissance-ensembles zijn. Zijn eigen visie op Victoria’s meesterwerk levert in ieder geval een juweel van een cd op met een ongeëvenaard mooie en doorleefde koorklank. Dit wordt gegarandeerd een prijswinnaar! Marcel Bijlo

Kwaliteit van Musica Contexta

renaissance

Doorleefde koorklank in Victoria’s dodenmis

renaissance/barok

Diverse componisten

La Capella Reial de Catalunya, Hespèrion XXI o.l.v. Jordi Savall

Caecilia-Concert o.l.v. Kathryn Cok

Jeanne d’Arc: Batailles et Prisons

Castello & Co:Venetian sonatas for winds and strings from the 17th century

Aliavox AVSA9891 (2 sacd’s + boek) / €€€

Challenge Classics CC72547 / €€

Jordi Savall belicht op zijn nieuwste cd-boekuitgave alweer zo’n fenomeen dat de Europese geschiedenis kleur heeft gegeven: Jeanne d’Arc. Het eenvoudige boerenmeisje dat met God communiceerde, gaf de Honderdjarige oorlog in haar eentje een cruciale wending. Ze werd een nationaal symbool van Frankrijk – op dit moment geadopteerd door het Front National – en werd in 1920 heilig verklaard. Net als op eerdere uitgaven presenteert Savall zijn onderwerp in muziek, gesproken tekst en uitgebreide toelichtingen in het gebonden boek. De complexe staatkundige verhoudingen in de vijftiende eeuw worden uit de doeken gedaan, er wordt geciteerd uit de integraal bewaard gebleven processtukken, maar ook de manier waarop tijdgenoten en latere generaties over Jeanne d’Arc dachten krijgt aandacht. De muziek die we horen is van onder anderen Josquin Desprez en Guillaume Dufay. In de Argentijnse María Cristina Kiehr heeft Savall een zangeres met een onmiskenbaar zuidelijk geluid gevonden. In een aantal oudere opnamen die ook op deze cd staan is Montserrat Figueras ook nog te horen. Savall heeft met deze nieuwe uitgave weer een deel toegevoegd aan de zo langzamerhand indrukwekkende rij boekwerken die we al in de kast hadden staan. Marcel Bijlo

Op deze cd hoort u een instrument dat u niet zult kennen. De dulciaan, de directe voorloper van de fagot, levert een sonore bijdrage aan een fraaie staalkaart van muziek zoals die moet hebben geklonken in de San Marco in Venetië. Muziek op de breuklijn tussen renaissance en barok, vanaf ongeveer 1600. De meeste van deze componisten waren als zanger en instrumentalist werkzaam in de San Marco. De naam van Girolamo Frescobaldi zal u het bekendst voorkomen, maar ook zijn Venetiaanse tijdgenoten Dario Castello, Giovanni Antonio Bertoli, Biagio Marini, Giuseppe Scarani en Giovanni Picchi mogen er zijn. In hun kerksonates gaan elementen van de oude strenge polyfonie samen met expressieve harmonie. Boven een ondersteunende basso continuo van een bescheiden orgel of klavecimbel krijgen de instrumenten (violen, cornet, trombone, dulciaan) de kans om solistisch te schitteren. En die kans grijpt Caecilia-Concert onder leiding van Kathryn Cok gretig aan. Met Buxtehude & Co. en Schmelzer & Co. deed dit ensemble succesvolle exploraties naar onbekend repertoire uit de vroege barok. Laat u met Castello & Co. onderdompelen in het zowel sfeerrijke als temperamentvolle Venetië van de zeventiende eeuw. Gerard Scheltens

Jordi Savall belicht Jeanne d’Arc

www.klassiekezaken.nl

Caecilia-Concert exploreert Venetiaanse muziek

augustus 2012 35

cdBesprekingEN barok

barok

Johann Sebastian Bach

Alessandro Scarlatti

Cantatas BWV 170 & 35

L’Olimpia, L’Arianna, Su le sponde del Tebro

Damien Guillon, Maude Gratton, Le Banquet Céleste

Adriana Fernandez, Concerto de’ Cavalieri o.l.v. Marcello Di Lisa

ZigZag Territoires ZZT305 / €€

CPO 777 748-2 / €€

Bach componeerde in Leipzig in zijn derde cantatejaargang (1725-1727) relatief veel solocantates, die tot zijn geliefdste vocale werken zijn uitgegroeid. Een aantal van deze composities wordt opgeluisterd door obligate orgelpartijen. Bijzonder, omdat het orgel destijds een onderdeel was van de continuogroep en daardoor meer op de achtergrond bleef. De jonge Franse countertenor Damien Guillon koos op zijn recentste cd niet toevallig voor juist dit repertoire. Als leerling van onder anderen Andreas Scholl studeerde hij tegelijkertijd af als organist. Zang en orgel zijn in deze werken dan ook geheel gelijkwaardig aan elkaar. Naast Guillon bespeelt Maude Gratton stijlvol het orgel van de Église réformée du Bouclier in Straatsburg. Dit instrument uit 2007, geïnspireerd op achttiende-eeuwse orgels uit Thüringen, is uitermate geschikt voor het oeuvre van Bach. Door zijn kleine omvang mengt het wonderschoon met het solistisch bezette Banquet Céleste en Guillons warme stemgeluid, dat qua timbre en souplesse doet denken aan dat van zijn voormalige docent. Neem nu het virtuoze Gott hat alles wohlgemacht uit Geist und Seele (BWV 35). Alles is weloverwogen uitgebalanceerd, niemand maakt er een bravourestuk van en de tekst staat altijd centraal. Kortom, precies waar het bij Bach om gaat. Frans Jansen

De verlaten of zelfs verstoten geliefde is een vaak gekozen thema in de Italiaanse barok; denk aan Ottavia’s smartelijke aria Addio Roma uit Monteverdi’s L’incoronazione di Poppea. Tot het enorme oeuvre van de Napolitaanse operacomponist Alessandro Scarlatti behoren enkele grootschalige solocantates waarin de amoureuze eenzaamheid ruimschoots wordt beweend. De hoog oplopende emoties worden hier ten gehore gebracht door de Argentijnse sopraan Adriana Fernandez, hartelijk opgevangen door het ronduit verrukkelijk spelende barokorkest Concerto de’ Cavalieri uit Pisa. De uitvoeringen hadden – en dat geldt zeker voor het orkest – aan kracht gewonnen als ze in een akoestisch behulpzamere ruimte zouden zijn opgenomen. Hoewel Fernandez zich met haar vibrato nogal eens (bedoeld?) op de vlakte houdt, en haar klankkleurpalet in de laagte wel wat groter zou mogen, weet zij de aandacht van de luisteraar zeker vast te houden. Ze bezingt de lotgevallen van de op Naxos achtergelaten Ariadne, de ook aan zee treurende Olimpia en de herder Aminta, die zich aan de Tiber beklaagt over het gebrek aan aandacht van de wonderschone nimf Clori. Scarlatti breidt het orkest in Aminta’s cantate triomfantelijk uit met een virtuoze trompet, hoorbaar een probaat middel tegen kwellend liefdesverdriet. Arjan van Dijk

Stijlvol orgelspel in solocantates van Bach

barok

Amoureuze eenzaamheid bij Alessandro Scarlatti

barok

František Benda

Violin Concertos (L II-1, 2, 16 en 18) Prague Philharmonia o.l.v. Ivan Ženatý (viool)

Pietro Locatelli

Trio Sonatas opus 5 & Trio Sonatas opus 8 Igor Ruhadze,Violini Capricciosi

Supraphon SU 4064-2 / €€

Brilliant Classics 94376 (2 cd’s) / €

Met deze vier vioolconcerten, geschreven door de achttiende-eeuwse vioolvirtuoos en componist František (Franz) Benda, bewijst het label Supraphon dat er nog steeds horenswaardig onbekend materiaal van Boheemse componisten op ontdekking wacht. De stukken worden met hoorbaar plezier gespeeld door Ivan Ženatý, leerling van de legendarische Tsjechische violist Josef Suk. Hij gaat de technisch uitdagende en virtuoze delen onbevreesd te lijf, en weet met een warme, gecontroleerde toon de vaak zangerige melodielijnen van Benda’s concerten fraai te vormen en te kleuren. Prettig is hierbij de mooie balans tussen de solist en het klein gehouden orkest, met de viool prominent maar nooit overheersend in het klankbeeld. Hoewel een typering als ‘vergeten meesterwerken’ misschien lichtelijk overdreven zou zijn, verdient Benda, getuige deze aantrekkelijke composities, zeker nadere kennismaking. Vooral het concert in a-klein is in vergelijking met de drie vroegere concerten een subtiel werk met meer muzikaal reliëf. Wellicht dat de Empfindsamkeit – de meer sentimentele muzikale stijl die zich in de loop van de achttiende eeuw ontwikkelde – bij Benda een gevoelige en creatieve snaar raakte. Het concert maakt dan ook nieuwsgierig naar het late werk van de componist; het is te hopen dat Ženatý zijn muzikale verkenningstocht voortzet. Benjamin Rous

Op de Prinsengracht 506 in Amsterdam prijkt nog altijd een gedenksteen aan de muur: ‘Hier leefde en werkte de grote componist en violist Pietro Locatelli.’ De veelzijdige Italiaanse vioolvirtuoos uit Bergamo – die behalve violist ook muziekleraar, componist, improvisator, uitgever, snarenhandelaar en leider van een Collegium Musicum was – woonde er van 1729 tot aan zijn dood in 1764. In de volksmond ging de schuwe en gierige Locatelli door voor ‘de Italiaanse spaarbus’. Maar in kleinere kring van musici en welgestelde muziekliefhebbers was hij geliefd vanwege zijn galante en ongecompliceerde muziek, die de invloeden vertoont van zijn leermeester Corelli en later ook van Vivaldi. Met zijn 24 capriccio’s uit L’arte del violino (1733) bereidde Locatelli de weg voor Paganini’s virtuoze 24 Capricci voor viool solo (1820). Ook van Locatelli werd beweerd dat hij vioolspeelde als een duivel. Maar in hun authentieke vertolkingen van de Triosonates opus 5 en opus 8 hebben barokviolist Igor Ruhadze en zijn ensemble Violini Capricciosi de diabolische trekjes van Locatelli ingeruild voor een gepolijste, vriendelijk voortkabbelende gemoedelijkheid – alsof de triosonates van Locatelli gul en aimabel de burgerlijkheid van achttiendeeeuws Amsterdam willen omarmen. Wenneke Savenije

Benda’s muzikaal reliëf maakt nieuwsgierig

36 augustus 2012

Locatelli authentiek vertolkt

cdBesprekingEN barok

barok

Böhm, j.s. bach, j.c. bach

Johann Christoph Pepusch

Clematis o.l.v. Leonardo García Alarcón

Harmonious Society of Tickle-Fiddle Gentlemen

Ricercar RIC 323 / €€

Ramée RAM 1109 / €€

Twaalf minuten Bach zoals je ze zelden hoort: guitig, koddig, frivool, stout, een en al kwinkslag, zowel tekstueel als muzikaal. Het Quodlibet (BWV 524) is wat je noemt ‘muzikale onzin’. Maar zelfs bij zoiets verloochent Johann Sebastian Bach zich niet. Er wordt gelachen en geproost, gegiecheld en gedanst en als aan het eind de uitgelatenheid een hoogtepunt kent en het gezelschap een fuga aanheft, hoor je ineens het slot van de Goldbergvariaties. Bach als moppentapper. Het huishouden van Jan Steen op het omslag past goed bij al die gekkigheid. Het ensemble Clematis zocht er drie andere werken bij die iets met het huwelijk hebben uit te staan. Die zijn ernstiger, met veel brave christelijkheid, al kent de cantate Meine Freundin, du bist schön van Johann Christoph Bach (neef van) opmerkelijke zinnetjes als ‘Wende deine Augen von mir, denn sie machen mich brünstig’. Zondebesef wint het hier van lust, want de stemming van de muziek is van een intense triestigheid. Veel zonniger is Georg Böhms vierstemmige cantate Mein Freund ist mein, een uitgelaten reeks coupletten met als hoekdelen twee polyfone stukken waarin de vocale solisten tot een werkelijk fluwelen samenzang komen. Clematis is zonder twijfel van Europees topniveau en deze tot in de puntjes verzorgde cd is daar een fraaie afspiegeling van. Jos van der Zanden

Johann Christoph Pepusch geniet enige bekendheid bij blokfluitisten. Maar hij is vooral de muziekgeschiedenis ingegaan als de arrangeur die John Gaye hielp bij het maken van The Beggar’s Opera, het spektakel van straatliedjes dat in Londen insloeg als een bom nadat men daar uitgekeken was op Händels Italiaanse opera’s. Händel was dus niet de enige Duitse componist in Londen. Op deze cd horen we een aantal suites en concerten die Pepusch in Londen schreef, volgens de beste Duitse gewoonte. Ieder stuk is net iets anders georkestreerd en er zijn soli voor trompet, viool en hobo. Pepusch wist hoe je pakkende, speelbare en dus verkoopbare muziek moest schrijven – zijn bedje in het muziekminnende Londen was gespreid. Het succes van The Beggar’s Opera heeft hem natuurlijk ook geen windeieren gelegd. Het prima spelende ensemble op deze cd ontleent zijn curieuze naam aan de beschrijving die een dichtende tijdgenoot van Pepusch ooit gaf van een muziekgezelschap dat hij hoorde: a harmonious society of tickle-fiddle gentlemen. Dan heb je geen reclamebureau meer nodig! Het label Ramée is de plek waar je moet zijn voor dit soort barokcuriosa; men heeft op dit gebied inmiddels een indrukwekkende catalogus vol onbekende componisten opgebouwd. Een mooie cd, met muziek die u zeer waarschijnlijk nog nooit heeft gehoord. Marcel Bijlo

Music for weddings and other festivities

Bach als moppentapper

barok

Concertos and Overtures for London

Pakkende muziek van Pepusch

barok

Antonio Vivaldi Oboe Sonatas

Leonardo Vinci Fileno: soprano cantatas

Paolo Pollastri, Ensemble J.M. Anciuti

Emanuela Galli, Francesca Cassinari, Stile Galante o.l.v. Stefano Aresi

Brilliant Classics 94417 / €

Pan Classics PC 10266 / €€

Dat Antonio Vivaldi heel veel vioolconcerten schreef weten we al een flink aantal decennia. Dat hij bijzonder spectaculaire opera’s op zijn naam heeft staan, weten we wat korter. Maar zijn kamermuziek blijft tot nu toe wat onderbelicht. In de diverse functies die Vivaldi uitoefende heeft hij gedurende zijn hele carrière ook kamermuziek gecomponeerd, en lang niet altijd met een hoofdrol voor de viool. Hij schreef concerti da camera voor strijkers en blazers en sonates met basso continuo, niet alleen voor viool maar ook voor traverso en cello. Deze muziek is veel minder exuberant dan we van Vivaldi gewend zijn en dat is mogelijk de oorzaak van de onbekendheid ervan. Op deze cd horen we een aantal sonates voor hobo en basso continuo die maar zelden klinken. Vivaldi componeerde een behoorlijk aantal hoboconcerten en hield van het instrument. De sonates worden hier gespeeld door barokhoboïst Paolo Pollastri en zijn ensemble, en krijgen mooie uitvoeringen. Pollastri heeft een fraaie toon en zijn continuospelers voegen zich naadloos naar zijn wensen. Dit is nu eens een heel andere Vivaldi, veel minder stormachtig dan in zijn opera’s en minder virtuoos dan in zijn vioolconcerten. Maar ook deze wat introvertere en misschien op het eerste gehoor niet zo herkenbare kant van de componist mag gehoord worden. Marcel Bijlo

Eind jaren negentig werd de barokwereld verrijkt met een bonte stoet Napolitaanse musici die, met de kennis van de historische uitvoeringspraktijk die ze niet zelden in Nederland hadden opgedaan, de eigen Napolitaanse muzikale schatten gingen ontdekken. Tot dan toe was er nog nauwelijks aandacht besteed aan de toch omvangrijke Napolitaanse output tijdens de barok. Napels kende eind vorige eeuw maar liefst vier conservatoria, en Napolitaanse ensembles veroverden de harten van muziekliefhebbers in razend tempo. Inmiddels zijn we vijftien jaar verder en komen er uit Napels nog steeds nieuwe muzikale verrassingen. Onder de vele herontdekte componisten is Leonardo Vinci een van de origineelste en productiefste; er zijn onderhand aardig wat cd’s aan hem gewijd. Sopraan Emanuela Galli, vanaf het begin betrokken bij de Napolitaanse revival, zingt op haar nieuwste cd, Fileno, enkele prachtige cantates van Vinci. Muzikaal schuren en schrijnen, dat kunnen ze in Napels als nergens anders. De tranen mogen, nee, moeten rijkelijk vloeien als het gaat om de onbeantwoorde liefde. Galli stelt vocaal wederom niet teleur en haar begeleiders geven haar fraai tegenspel. Napels is de stad van muzikale uitersten; Vinci schreef ook zeer humoristische werken op teksten inNapolitaans dialect. Deze mooi opgenomen en gepresenteerde cd is echt een aanwinst. Marcel Bijlo

Vivaldi’s introverte kant

www.klassiekezaken.nl

Muzikale verrassingen uit Napels

augustus 2012 37

cdBesprekingEN barok

barok

Antonio Vivaldi

Georg Philipp Telemann

New Discoveries II

CompleteViolin Concertos,Vol. 4

Ann Hallenberg, Anton Steck, Alexis Kossenko, Modo Antiquo o.l.v. Federico Maria Sardelli

L’Orfeo Barockorchester, o.l.v. Elizabeth Wallfisch (viool)

Naïve OP30534 / €€

CPO 777 242-2 / €€

Je zou denken dat van de componist van de immens populaire en onverwoestbare Vier jaargetijden elke noot wel is uitgebracht. Gelukkig niet, want een van de charmes van de Vivaldi Edition die Naïve in 2000 startte, is dat er regelmatig werken van de ‘rode priester’ worden opgenomen die sinds de achttiende eeuw niet meer hebben geklonken. In 2009 bracht het Franse label een cd met nieuwe ontdekkingen uit, nu volgt de tweede al, dus kunt u nagaan wat er allemaal is opgedoken in archieven tot in Amerika aan toe. Een van de drijvende krachten achter deze muzikale goudkoorts is de musicoloog Federico Maria Sardelli, die de wetenschappelijke taak vervult om de almaar groeiende Vivaldi-catalogus bij te houden. Gelukkig is hij ook dirigent van het Italiaanse barokensemble Modo Antiquo, dat ons met loepzuivere precisie en smaakvolle artistieke passie trakteert op het in 2010 ontdekte dwarsfluitconcert Il Gran Mogul, hier opgenomen met de fluweelgetoonde fluitist Alexis Kossenko. De soms wat hoekig spelende violist Anton Steck tekent voor de zeer virtuoze solopartij in een vioolconcert in A, en de fenomenale mezzo Ann Hallenberg schittert in enkele verloren gewaande opera-aria’s. En als we Sardelli mogen geloven, gaat deel III er ook wel komen. Arjan van Dijk

Misschien is de titel van deze cd wat misleidend. Kunnen we hier wel van vioolconcerten spreken? ‘Concert en ouverture’ (op z’n Frans) noemen musicologen deze vondst van het experimentele genie Georg Philipp Telemann tegenwoordig. Het gaat hier niet om concerten in de klassiek-barokke vorm, met twee snelle delen en een langzaam deel middenin, maar om composities in een vorm tussen de Franse ouverture – met haar dansen –, en het soloconcert in de Italiaanse stijl. In de dansdelen neemt de solist de rol van aanvoerder op zich, terwijl in de andere met het ensemble wordt geconcerteerd. Dat violiste Elizabeth Wallfisch deze stukken in het vierde volume van haar serie Telemann-vioolconcerten opneemt, is volkomen terecht, juist omdat ze zo bijzonder zijn. De dubbelrol van aanvoerder en solist ligt de uitstekend spelende Wallfisch goed. Ze laat het L’Orfeo Barockorchester gracieus klinken en spelen vol afwisseling, zonder de contrasten aan te dikken: de lyriek staat voorop. Telemann wilde muziek componeren die het gevoel aan zou spreken, en – uiteindelijk – het hart zou raken. Met Wallfisch en haar eminente ensemble als executeurs wordt het hart zonder omwegen bereikt. Merlijn Kerkhof

Nieuwe ontdekkingen van Vivaldi

Telemanns muziek bereikt het hart

barok barok

Christoph Graupner

Heinrich Schütz Psalmen Davids

Chalumeaux – Concerto, Ouvertures & Sonatas

La Chapelle Rhénane o.l.v. Benoît Haller

Ars Antiqua Austria o.l.v. Gunar Letzbor

K617 237 / €€

Challenge Classics CC72539 / €€

Vanwege zijn muzikale zang werd de jonge Heinrich Schütz uitgenodigd zich aan het hof van landgraaf Maurits van Hessen-Kassel verder in de muziek te bekwamen. Schütz zag zichzelf meer als jurist, maar na twee jaar rechtenstudie was zijn weldoener zo wijs hem naar kapelmeester Giovanni Gabrieli van de San Marco in Venetië te sturen. In deze basiliek klonk veel meerkorige muziek, waarbij twee of meer vocale of instrumentale koren los van elkaar werden opgesteld. Wat Schütz vooral leerde was de meerkorige klankweelde te structureren op basis van beelden in de zangtekst. In 1619 – Schütz was inmiddels aangesteld als kapelmeester in Dresden – toonde hij in zijn eerste boek met Psalmen Davids onbetwistbaar meesterschap. Het gevaar bij de verklanking van deze muziek is dat de uitvoerenden klem komen te zitten in opeenvolgende geluidsblokken. Zo niet La Chapelle Rhénane uit Straatsburg, dat onder leiding van oprichter Benoît Haller met ideale continuïteit in het tempo, een rijkgeschakeerde instrumentatie en prachtige, goed verstaanbare zangers de vele emotionele contrasten in Schütz’ meerkorige psalmzettingen glashelder laat klinken. Het gebruik van slagwerk is misschien wat over de top, hoewel niet onaangenaam. En jammer dat we niet meteen alle 26 psalmen te horen krijgen, maar verder krijgt u uw Schütz zelden zo. Arjan van Dijk

Het laatste werk op deze cd was een perfecte binnenkomer geweest: een feestelijke combinatie van slagwerk, hoorns, fagotten en chalumeaux. Dartel en opwindend, met klankkleuren die we uit de barok nog niet kenden. Wat was precies een chalumeau? Een houten blaasinstrument met een eigenaardig sonore, wat melancholieke klank. De lage registers doen aan de saxofoon denken, de hogere aan de klarinet. Als je deze muziek van Christoph Graupner hoort, tijdgenoot van Bach, betreur je het dat het ding medio de achttiende eeuw van het toneel verdween. Uiterst levendige en prikkelende muziek: alle lof voor Ars Antiqua Austria om ons met deze vergeten kleuring kennis te laten maken en onbekend repertoire af te stoffen. Het Concert voor twee chalumeaux en orkest is een klein juweel. Fris en met veel elan uitgevoerd, maar vooral ook weergaloos mooi opgenomen. De technici hebben daar in Stift Florian in Linz hooggekwalificeerd werk afgeleverd. In de wonderschone akoestiek zijn de instrumentale lijnen perfect te volgen, waardoor je een goed beeld krijgt van wat er met die chalumeau allemaal mogelijk was. Ars Antiqua Austria is beperkt van omvang, eerder een kamermuziekgroep dan een orkest. Met zo’n zelfde ensemble werd deze muziek destijds aan Europese hoven uitgevoerd. Jos van der Zanden

Glasheldere Schütz

38 augustus 2012

De vergeten kleuring van de chalumeau

cdBesprekingEN barok

barok

Johann Sebastian Bach Bach Drama

Choeur de Chambre de Namur, Les Agrémens en solisten o.l.v. Leonardo García Alarcón

Georg Philipp Telemann Quixotte & La Changeante Europa Galante o.l.v. Fabio Biondi

Ambronay AMY 031 (2 cd’s en 1 dvd) / €€

Agogique AAG005 / €€

Er wordt vaak verzucht dat Bach nooit opera’s heeft gecomponeerd. Toegegeven, formeel heeft de Thomascantor uit Leipzig nooit voor het muziektheater geschreven; toch ligt het allemaal iets genuanceerder. Een deel van zijn wereldlijke cantates noemde hij nadrukkelijk ‘dramma per musica’, waarmee in de zeventiende en achttiende eeuw ook de serieuze opera werd bedoeld. En ja, deze werken zijn inderdaad kleine opera’s, met een rolverdeling, een verhaallijn en een plot, gebaseerd op mythologische thema’s. Zo heeft Bach indirect toch in dit genre gecomponeerd. De Argentijnse dirigent Leonardo García Alarcón legde samen met het kamerkoor uit Namen en het Belgische ensemble Les Agrémens drie van deze miniatuurmuziekdrama’s vast op cd en dvd. Prachtig hoe hij het vertrouwde Bachidioom met zijn vele retorische affecten een theatrale uitstraling weet te geven. Het meest geslaagd is BWV 201, handelend over de zangwedstrijd tussen Phoebus en Pan. Mooi hoe hij lyriek en drama evenwichtig afwisselt en de spanningsboog tot het einde weet vast te houden. Het werk zou zonder problemen de bühne op kunnen. Een extra pluim verdient tenor Fabio Trümpy die hier niet alleen de mooiste aria mag zingen, maar hem ook nog eens het mooiste zingt. Frans Jansen

Georg Philipp Telemann schreef honderden suites voor orkest in de meest uiteenlopende bezettingen. Sommige van die suites hebben een naam en een verhaal. De suite Burlesque de Quixotte is daar een van de mooiste voorbeelden van. We horen de ridder vechten tegen de windmolens en galopperen op zijn paard, we horen hem zuchten van verlangen naar zijn prinses Dulcinea, en hoe hij tenslotte het moede hoofd in de schoot legt. De andere suite op deze cd, La Changeante, is ook opmerkelijk omdat Telemann per deel van stijl en toonsoort wisselt. Deze suites voor strijkers vragen om het nodige aan muzikaal effect en dat is Fabio Biondi natuurlijk wel toevertrouwd. Al sinds 1989 behoort Europa Galante tot de beste barokstrijkjes. Of het ensemble nu opera begeleidt of instrumentale muziek ten beste geeft, altijd zijn de uitvoeringen even voortvarend en van een grote muzikaliteit. Naast de twee suites nam Biondi op deze cd ook drie concerten op met viool en altviool in de hoofdrol. Dit zijn geen virtuoze hoogstandjes zoals we die van Vivaldi kennen – Telemann moest niets hebben van dat soort aanstellerij – maar werken waarin solist en ensemble gelijkwaardig zijn. Deze concerten krijgen ook precies de juiste benadering, Biondi gaat niet virtuoos doen waar dat niet moet. Dit is kortom een heel leuke Telemann-cd. Marcel Bijlo

Bachidioom met theatrale uitstraling

barok

Suites met een verhaal van Telemann

opera

Richard Strauss Elektra

José de Nebra María Espada, Al Ayre Espagnol o.l.v. Eduardo López Banzo

Jeanne-Michèle Charbonnet, Angela Denoke e.a., London Symphony Chorus, Choir of Eltham College, London Symphony Orchestra o.l.v.Valery Gergiev

Challenge Classics CC72509 / €€

LSO0701 (2 sacd’s) / €

Menig liefhebber van barokmuziek betreurt het dat Pergolesi, vooral geroemd om zijn Stabat Mater, reeds met zesentwintig jaar stierf en daardoor in omvang geen imposant oeuvre naliet. Pergolesi’s Spaanse tijdgenoot José de Nebra, werkzaam als organist aan de La Seokathedraal in Zaragoza, was een langer leven gegund. Hij liet ruim 170 composities na, waaronder opera’s, veel kerkmuziek en solocantates. Het goede nieuws is dat Nebra moeiteloos uit de schaduw van Pergolesi treedt en bij vlagen zelfs het genie van Mozart raakt. De euforie van uw recensent werd overigens in hoge mate veroorzaakt door de meer dan fabuleuze zang van María Espada die, kort samengevat, zingt als een jonge Emma Kirkby met onweerstaanbaar mediterrane overdrive. Zij excelleert in vier solocantates van Nebra, die de artistiek leider van het barokensemble Al Ayre Espagnol tegenkwam in het archief van de kathedraal van Guatemala-Stad. De zangteksten zijn sterk piëtistisch, terwijl de zettingen van Nebra eerder doen vermoeden dat menig hoog oplopend liefdesspel wordt genoten. Nebra, Espada en Al Ayre Espagnol: een drie-eenheid om van te watertanden, smetteloos vastgelegd door het Nederlandse Northstar Recordings. Let maar op: voorlopig draait u even geen andere cd meer. Arjan van Dijk

Als een katachtige die blaast en kermt en op onverwachte momenten agressief de klauwen uitslaat en dan weer dreigend rondsluipt door het duister, zo klinkt het orkestaandeel in Richard Strauss’ opera Elektra in de handen van Valery Gergiev. Hij creëert een wereld waarin pijn en verdriet bijna elke klank doordringen en waarin ook plaats is voor smachtende lyriek. Zelfs een rust wordt bij Gergiev tot spannende muziek, hetgeen waarschijnlijk de reden is dat de overgang van cd 1 naar cd 2 niet tijdens een van die rustmomenten plaatsvindt, maar gewoon met een fade-out ergens midden in een scène. In die striemende klankwereld houdt de Atridenfamilie zich dapper staande. Vooral Dame Felicity Palmer, als de door angsten getormenteerde moeder Klytaemnestra, zet met haar strakke, snijdende toon de nachtmerries rechtstreeks op het netvlies van de luisteraar. Jeanne-Michèle Charbonnet imponeert met haar totale overgave aan de rol van Elektra, ook al reikt haar wat stugge stem met enige moeite naar de hoogste noten. Zus Chrysothemis en broer Orestes worden met meer beheersing, maar niet zonder toewijding gezongen door Angela Denoke en Matthias Goerne. Gergiev jaagt zijn instrumentalisten en zijn zangers in deze liveopname overigens door een volledig ongecoupeerde versie van de opera. Hein van Eekert

Sacred Cantatas

Nebra raakt bij vlagen het genie van Mozart

www.klassiekezaken.nl

Elektra vol pijn, verdriet en smachtende lyriek

augustus 2012 39

cdBesprekingEN opera

opera dvd

Richard Wagner

Leoš Janácek

Klaus Florian Vogt, Annette Dasch, Günther Groissböck e.a., Rundfunkchor Berlin, Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin o.l.v. Marek Janowski

Angela Denoke, RaymondVery, Peter Hoare, Jurgita Adamonyté, Johan Reuter e.a.,Wiener Philharmoniker o.l.v. Esa-Pekka Salonen; regie: Christoph Marthaler

PentaToneClassics PTC 5186403 (3 sacd’s) / €€€

C Major 709508 / €€€€

Marek Janowski is in zijn grote Wagnerproject inmiddels bij nummer vier beland, maar na zijn werkelijk fantastische Parsifal valt het resultaat mij een beetje tegen. Ik ben geen fan van Annette Dasch. Haar stem vind ik gewoontjes, maar wellicht past dat bij het karakter van Elsa? Susanne Resmark is een fatsoenlijke Ortrud. Grote stem met een mooi donker timbre, maar haar ruime vibrato is soms hinderlijk. De rest van de zangers is zonder meer prachtig, maar er is één probleem: ze mengen niet. Klaus Florian Vogts geluid is zeer blank. Ik houd van zijn ietwat zoetig timbre en zijn lyrische benadering van Wagner. Maar hij kan niet op tegen de diepe laagte van Günther Groissböck en het werkelijk fenomenale volume van Gerd Grochowski (wat een zanger!), en in ensembles valt hij gewoon weg. Janowski dirigeert zeer voorzichtig, voor mij té, waardoor de ouverture het meeste weg heeft van een uitgerekte brij. Gelukkig herstelt hij zich gauw en in de tweede akte maakt hij de dreiging goed voelbaar. In de Bruiloftsmars laat hij de noten mooi in elkaar vloeien en maakt hij mij gelukkig met zijn keuze van tempi en het beteugelen van het orkest. Toch kan ik niet aan de indruk ontkomen dat hij zich verliest in details. Basia Jaworski

Het eeuwige leven, willen we dat stiekem niet allemaal? Zeker als je daarbij jong, mooi en gezond blijft? Emilia Marty brengt opschudding in het leven van iedereen, maar zelf blijft ze er kalm onder. Ooit heeft ze liefgehad, maar ook dat is al meer dan honderd jaar geleden. Misschien brengt de dood toch de verlossing? Vec Makropulos is een bijzondere opera, die je veel stof levert om over (na) te denken. Gefundenes Fressen voor een regisseur, zeker ook omdat het libretto (van Janácek zelf, naar een verhaal van Karel Capek) werkelijk geniaal is en door de componist voorzien is van even geniale muziek. Maar als je Christoph Marthaler heet dan wil je het liefst een eigen stempel op een productie drukken – en dat doet hij ook. De opera begint met een stomme dialoog die je middels ondertitels kunt volgen. Nee, dat staat niet in het libretto, en het heeft mij ook een paar uur gekost om erachter te komen dat het niet aan de dvd lag. Er wordt ontegenzeggelijk goed tot zeer goed gezongen. Johan Reuter is een fantastische Prus en Raymond Very een zeer aandoenlijke Gregor. Angela Denoke is een rasartieste, en al vind ik haar stem niet echt mooi, zij is in haar rol meer dan overtuigend. Basia Jaworski

Lohengrin

Vec Makropulos

Marek Janowski vervolgt zijn Wagnerproject

Christoph Marthaler drukt eigen stempel op Janácek

advertentie

jazz

www.quadrevisie.nl

Franz von Chossy When theWorld Comes Home Franz von Chossy Quintet Jazzsick Records 5054 JS / €€

Verwacht van dit jazzgezelschap geen virtuoze, lang uitgesponnen solo’s. Het Franz von Chossy Quintet is immers geen conglomeraat van vijf solisten, maar een ensemble. De musici spelen samen in negen uitgedokterde composities, die naast jazz de invloeden van Philip Glass en Balkanmuziek verraden. Maar de klanken van dit kwintet, dat bestaat uit piano (bespeeld door de DuitsNederlandse naamgever en componist Franz von Chossy), klarinet, cello, viool (de Nederlander Jeffrey Bruinsma) en drums, doen soms ook aan filmmuziek denken. Het blijkt lastig om er een labeltje op te plakken, maar wat we horen op deze plaat is eigenlijk jazz-light: de muziek ligt gewoon net iets te makkelijk in het gehoor. Nergens schuurt het, nooit veroordelen de nummers je tot het puntje van je stoel. Daartegenover staat dat die stoel aan de kant kan worden geschoven in de balkanachtige passages, want dan, in opzwepend ritmisch samenspel, is het kwintet op zijn best. Het rijke klarinetgeluid van Alex Simu is daarin van groot belang. Jammer alleen van die vervelende rockdrums. Met rake, maar vaak ook onnodig harde klappen dendert de drummer soms als een olifant door de porseleinkast. Merlijn Kerkhof

Franz von Chossy Quintet: jazz-light

40 augustus 2012

Tel. 0161 432 451 KvK Breda 20064173

foto: Peter Arno Broer

Column Hans Heg

Valt er nog iets te ontdekken bij Beethoven? Wie kent zijn hele, omvangrijke en diverse oeuvre? En wie kent al die werken in de intrigerende maar wat duistere categorieWoO –Werke ohne Opuszahl?Toch valt er soms wel degelijk nog het een en ander te ontdekken in de sector met een echt opusnummer. Naxos en Harmonia Mundi kwamen onlangs met een paar titels die bij mij in ieder geval belletjes deden rinkelen. Om verschillende redenen. Zijn opus 136 blijkt een nagenoeg vergeten cantate. Beethoven componeerde dit werk in opdracht van de stadWenen, die ook cultureel goede sier wilde maken tijdens een Europese top die daar plaatsvond na de val en de verbanning van Napoleon in het voorjaar van 1814. DitWiener Kongress speelde zich af tussen 18 september 1814 en 9 juni 1815. Beethoven moest op korte termijn zijn cantate met de veelzeggende titel Der glorreiche Augenblick opleveren, zodat de première (na een paar annuleringen) uiteindelijk al eind november 1814 in de Redoutensaal kon plaatsvinden. Het is een typisch gelegenheidswerk met jubelende teksten die dicht in de buurt komen van handige rijmelarij. Het openingskoor begint stevig met het jubelende couplet: “Europa steht! Und die Zeiten, die ewig schreiten, der Völker Chor, und die alten Jahrhundert, sie schauen verwundert empor!”Verantwoordelijk voor dit bizarre proza was een zekere Aloys Weissenbach, die later werd gecorrigeerd door een andere onbekende grootheid: Joseph Karl Bernard. Ook geen Goethe of Schiller. Ondanks het gegeven dat de centrale figuren in deze merkwaardige, bijna veertig minuten durende cantate namen hebben als Vienna, Seherin (profetes), Genius en Führer des Volkes heeft Beethoven er toch iets van weten te maken. Der glorreiche Augenblick is weliswaar geen meesterwerk, maar de hand van de meeswww.klassiekezaken.nl

‘GLORIEUZE’ BEETHOVEN ter is soms duidelijk te herkennen in passages die verwijzen naar de opera Fidelio en de Negende symfonie. Alleen daarom al is het zinnig dat de (mij onbekende) dirigent van dit project deze cantate voor vocale solisten, koor en orkest heeft gekoppeld aan de Koorfantasie. Daarin worden behalve een pianosolist immers ook enige vocalisten samengebracht met een koor en een orkest. Ja, en dan Beethovens opus 130 uit 1823: valt daar echt nog iets nieuws te ontdekken? De kenners van de veelgespeelde en al zo vaak op-

ijzersterke beethoveninterpretatie van andreas staier genomen Diabellivariaties zullen verbaasd zijn over de intrigerende nieuwe opname van Andreas Staier. Hij bespeelt een fraaie, schitterend geregistreerde kopie van een Conrad Grafvleugel. Doet dit de Beethovenhelden van weleer, bijvoorbeeld Svjatoslav Richter of Alfred Brendel, vergeten? Wat mij betreft wel. Het is een genot om Staiers fortepiano zo heerlijk te horen gonzen. Alle registers worden effectief en smaakvol ingezet. De dempers die een omfloerst geluid veroorzaken maar ook de ‘exotische’ pedalen die een fagot of zelfs daverend oorlogstuig kunnen suggereren. Ook op een andere manier trekt Staiers ijzersterke interpretatie (een regelrechte prijswinnaar!) de aandacht. Voorafgaand aan de 33 variaties die Beethoven maakte op het thema, een simpel walsje van Anton Diabelli, komen ook een paar andere componisten aan bod die door deWeense componist en uitgever werden benaderd. In totaal waren het er vijftig. Alleen Beethoven raakte zo bezeten van dit project dat

hij er een grandioos, alles en iedereen overtreffend epos van wist te maken. De tien andere deelnemers die Staier, als een soort voorspel, voor zijn cd selecteerde leverden aanzienlijk bescheidener bijdragen in bij Diabelli. Hoewel er voor die tijd grote namen bijzitten als Czerny, Hummel en Kalkbrenner. Zelfs de jonge Liszt was erbij, evenals de zoon van Mozart (Franz Xaver) en Schubert. Staier voegt als tussenspel, voordat de Beethovenreeks begint, een Introduction van eigen hand toe. Misschien wel de meest interessante bijdrage. Een briljant en virtuoos stuk in-de-stijl-van. Helaas duurt het maar drie minuten en twintig seconden.

ludwig van Beethoven Der glorreiche Augenblick, Choral Fantasia

Leon McCawley, City of London Choir o.l.v. Hilary Davan Wetton naxos 8.572783

ludwig van Beethoven Diabelli Variations

Andreas Staier

Harmonia Mundi hmc 902091

augustus 2012 41

PUZZEL Jan Peter Raat

DOMINOSLANG VAN NEDERLANDSE COMPONISTEN: In onderstaand schema moeten in de regels beginnend links-bovenaan (bij 1) van links naar rechts en dan naar beneden weer van rechts naar links zo tot aan rechtsbeneden afwisselend, de achternamen van Nederlandse en Vlaamse componisten uit heden en verleden worden ingevuld waarbij hun voornamen gegeven worden. De laatste letter van de achternaam is steeds de eerste van de nieuwe naam en staat in een genummerd hokje. De dikomrande hokjes vormen van boven naar beneden in volgorde een toepasselijk woord. 1 ) Alphons 2 ) Tristan 3 ) Jan Pietersz. 4) Otto 5 ) Jan van 6 ) Rudolf 7 ) Richard 8 ) Herman 9 ) Robin de 10) Willem de

11) Micha 12) Theo 13) Jacob van 14) Piet 15) Louis 16) Jelle 17) Peter van 18) Rocus van 19) Jacobus

OPLOSSING

Stuur uw oplossing met naam, adres en/of e-mailgegevens voor 30 augustus 2012 naar: Vereniging Klassieke Zaken, Postbus 226, 1200 AE Hilversum of algemeen@klassiekezaken.nl. Onder de goede inzenders worden 10 cd's verloot van Camerata Trajectina, met de De Triomfeerende Triomfeerende Min. Min. Met dank aan Codaex Benelux.

OPLOSSING PUZZEL Klassieke Zaken Magazine nr. 3-2012 Impressionist

42 augustus 2012

PRIJSWINNAARS NAAM KUIJP, VAN DER HAELEN, VAN WALSTIJN, VAN - WELLING GROTHUES KLIJN BOER, DE STEGERHOEK SCHOEMAKER DRIEST, VAN DEN HIJWEGEN

PLAATS AMSTERDAM ELST BEUGEN (N.BR) HOENSBROEK BERGAMBACHT HILVERSUM COTHEN PIJNACKER VLISSINGEN NES (DONGERADEEL)

De prijswinnaars ontvangen een cd van Debussy met Debussyâ&#x20AC;&#x2122;s Clair Clair dede Lune. Lune. Met dank aan Universal Classics.

klassieke zaken specialisten  Winkels met postorderservice Alle besproken cd’s in het magazine zijn te allen tijde door de Klassieke Zaken Specialist te bestellen. ALKMAAR Boekhandel Feijn 

Laat 47 / 072-5409944 www.feijn.nl ALMELO Hilarius Broekhuis 

Koornmarkt 24 / 0546-456717 www.boekhandelbroekhuis.nl AMERSFOORT De Algemene Boekhandel

Leusderweg 184-188 / 033-4622222 www.algemeneboekhandel.nl

DEventer De Woestijnroos 

LEIDEN Plato Leiden 

Kleine Overstraat 30-32 / 0570-642491 www.woestijnroos.nl

Vrouwensteeg 4-6 / 071-5149689 www.platomania.nl

DORDRECHT Dordrecht Klassiek 

Velvet Music  Nieuwe Rijn 34 / 071-5128157 www.velvetmusic.nl

Voorstraat 435 / 078-6122169 info@dordrechtklassiek.nl

DRIEBERGEN CD Artline V.O.F. 

Traaij 1-C / 0343-521532 www.cdendvd.nl

EINDHOVEN Bullit Klassiek 

Heuvel Galerie 140 / 040-2465107 www.bullitklassiek.nl

MAASSLUIS Mastersound 

Noordvliet 29 / 010-5917822 peter@mastersoundonline.nl

MAASTRICHT De Bijenkorf CD Afd.

Achter het Vleeshuis 26 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl

De Bijenkorf CD Afd.

Galerij 152 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl

Piazza 1 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl

MIDDELBURG De Drukkerij 

AMSTERDAM Broekmans & Van Poppel 

emmen Plantage Vermeer

Van Baerlestraat 94 / 020-6751653 www.broekmans.com

Noorderstraat 38-40 / 0591-642088 www.vermeer.plantage.nl

NIJMEGEN Boekhandel Roelants 

LUX, Marienburg 38-39 / 024-3221734 www.roelants.com

De Bijenkorf CD Afd.

ENSCHEDE Boekhandel Broekhuis 

Kroese Klassiek 

AMSTELVEEN De Bijenkorf CD Afd.

Dam 1 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl Charles Muziek

Weteringschans 193 / 020-6265538 charlesmuziek@planet.nl Concerto  Utrechtsestraat 54-60 / 020-6245467 www.concerto.nu Fame Music B.V. (magna plaza) 

Nieuwezijds Voorburgwal 182 / 020 - 6382525 www.fame.nl APELDOORN Nawijn en Polak boekverkopers 

Marktplein 24 / 055-5212709 www.nawijn-polak.nl

ARNHEM Muziekhandel Bergmann 

Koningsstraat 19 / 026-4423014 www.bergmann.nl De Bijenkorf CD Afd.

Ketelstraat 45 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl BERGEN OP ZOOM Quist Boekhandel 

Fortuinstraat 22-24 / 0164 240 232 www.quistboeken.nl

BREDA Muziekhandel Spronk 

Alleen postorder / 076-521 5213 www.muziekvanspronk.nl COEVORDEN Music Store 

Friesestraat 50 / 0524-517332 www.musicstore.nl DELFT Muziekhandel Van Buytene 

Binnenwatersloot 16 / 015-2123853 www.cdklassiek.nl

DEN HAAG De Bijenkorf CD Afd.

Wagenstraat 32 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl DEN HAAG Caminada 

Alleen postorder / 070-3466277 www.caminada.nl vanLeest/Paagman

Frederik Hendriklaan 217 / 070-3383838 www.vanleest.nl www.klassiekezaken.nl

Marktstraat 12 / 053-4325210 www.boekhandelbroekhuis.nl ERMELO Riemer & Walinga CD Afd. 

Stationsstraat 131 / 0341-552405 www.riemer-walinga.nl

GRONINGEN Boekhandel Van der Velde 

A-Kerkhof 45-47 / 050-3125593 www.boekhandelvandervelde.nl Het Carillon 

Markt 51 / 0118-886874 www.drukkerijmiddelburg.nl

Molenstraat 126 / 024-3221346 www.kroese-online.nl

OLDENZAAL Lansink HiFi, Video & CD’s 

Grootestraat 20 / 0541-512981 lansinkhifi@planet.nl Roden boekhandel daan nijman 

Heerestraat 87 / 050-5012967 http://www.daannijman.nl

ROOSENDAAL Het Verboden Rijk 

Oude Ebbingestraat 64 / 050-3123625 www.hetcarillon.nl

Passage 8-14 / 0165-529223 www.verbodenrijk.nl

Plato Groningen 

ROTTERDAM De Bijenkorf CD Afd.

Oude Ebbingestraat 41 / 050-3135055 www.platomania.nl

HAARLEM Bruno Klassiek 

Coolsingel 105 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl vanLeest Donner Klassiek

Gierstraat 50 / 023-5323240 www.brunoklassiek.nl

Lijnbaan 150 / 010-4046100 www.vanleestklassiek.nl

HEERLEN Smeets Klassiek & Jazz 

SNEEK Boekhandel Van der Velde 

Akerstraat 5 / 045-5715550 www.smeetsklassiek.nl

Kruizenbroederstraat 36 / 0515-423900 sneek@boekhandelvandervelde.nl

HENGELO Boekhandel Broekhuis 

UTRECHT De Bijenkorf CD Afd.

Weemenstraat 45 / 074-2910267 www.boekhandelbroekhuis.nl

Sint Jacobsstraat 1a / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl

’s-HERTOGENBOSCH Pieter van Os CD 

Boudisque Classique  Vredenburg 31 / 030-2394030 www.boudisque.nl

Snellestraat 44 / 073-6131150 www.pietervanoscd.nl

KROMMENIE Erwin Vermast CD-DVD Shop 

Zuiderhoofdstraat 2 / 075-6216382 www.erwinvermast.nl LEEUWARDEN Boekhandel Van der Velde 

Nieuwestad 57-59 / 058-2132360 leeuwarden@boekhandelvandervelde.nl Poort 

Voorstreek 6 / 058-2123905 www.poortmusic.nl LEIDEN

Firma Van Luyken  Breestraat 97 / 071-5120035 vanluijken-klassiek@hotmail.com

VENLO Sounds Recordshop BV 

Parade 66 / 077-3510625 www.sounds-venlo.nl

ZUTPHEN Music All In 

Beukerstraat 24 / 0575-516444 www.musicallin.net Zwolle Plato Zwolle 

Klokkensteeg 14 / 038-4225354 www.platomania.nl Gemiddelde adviesprijzen bij de aangesloten Klassieke Zaken specialisten: 5 - 20 euro = € 21 - 35 euro = €€ 36 - 50 euro = €€€ 51 euro en meer = €€€€ augustus 2012 43

exclusieve exclusieve aanbieding Boxaanbieding

clublede

5,-

korti n

Andreas Scholl: ‘Rolls-Royce onder de countertenoren’

95 29,

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*

109,95 NU SLECHTS

5CD

‘De zanger die met kop en schouders boven alle andere hoge mannenstemmen uitsteekt’, zo omschreef Fanfare Magazine hem kortweg. De Duitse countertenor Andreas Scholl is sinds hij vanaf het midden van de jaren negentig de grote podia frequenteert een fenomeen. Hij leerde de beginselen van het vak bij het gregoriaans jongenskoor van Kiedrich, en daarna ontpopte hij zich tot een countertenor van wereldformaat. Vooral als het gaat om barokmuziek is Scholl onovertroffen. Zijn opnamen van werken van Händel, Purcell, Vivaldi en anderen waren stuk voor stuk goed voor grote successen. Vijf van deze meesterlijke cd’s zijn nu samengevoegd tot een prachtige Schollbox. Pergolesi’s Stabat Mater, aria’s geschreven voor de beroemde countertenor Senesino, de helden uit de barokopera’s, het is allemaal even prachtig. Een buitenkans voor iedereen die kennis wil maken met deze nog altijd bijzondere zanger en voor de spijtoptanten die nu eindelijk hun collectie eens aan willen vullen met het beste van de ‘Rolls-Royce onder de countertenoren’.

ANDREAS SCHOLL

Werken van Pergolesi,Vivaldi, Purcell, Händel e.a. Orchestra of the Age of Enlightenment, Les Talens Lyriques e.a. decca 00289 4806217 (5 cd’s) / 124 591 VKZ

biedt u deze uitgave aan.

* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 43* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 28 september 2012. oktober 2009