Klassieke Zaken november 2011 nr. 6 by Klassieke Zaken

Een tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek

Uitgave van de vereniging klassieke zaken 31ste jaargang NOVEMBER 2011 nr. 6

inclusief gratis CD

christianne Stotijn

zingt over afscheid en verlangen

tijdelijk in prijs verlaagd in campagne Aangenaam Klassiek

tijdelijk in prijs verlaagd, exclusief bij VKZ

exlcusief verkrijgbaar via ww

w.nrclux.nl

NIEUW

OP DEUTSCHE GRAMMOPHON EN DECCA

Zijn het geen plaatjes?

SPECIALE AANBIEDINGEN

OLOFON klassieke zaken

31e jaargang, nummer 6 - november 2011 Winkelprijs € 3,25

Dit tijdschrift wordt geproduceerd door BCM b.v. te Eindhoven in opdracht van de uitgever Vereniging Klassieke Zaken, onder verantwoordelijkheid van Henriëtte Zrour, Soestdijkerstraatweg 21, 1213 VP Hilversum (tevens redactieadres), tel. 035-6229370, e-mail: info@klassiekezaken.nl

foto cosmin gogu

deze maand

Aan deze aflevering werkten mee

Aad Alblas, Frederike Berntsen, Marcel Bijlo, Joep Christenhusz, Arjan van Dijk, Hein van Eekert, Hans Heg, Frans Jansen, Paul Janssen, Andrew van Parijs, Jan Peter Raat,Wenneke Savenije, Oswin Schneeweisz, Jurjen Vis, Jos van der Zanden

de bevlogen CHristianne Stotijn

Eindredactie

Guido van Oorschot

angela Gheorghiu eert callas

Vormgeving

Patrick Hoogduin

Christianne Stotijn (foto: Stephan Vanfleteren)

Ledenadministratie

BCM abonnementenservice, Postbus 1392, 5602 BJ Eindhoven.Tel 0900-2022708 (€ 0,10 per minuut) www.bcm.nl

foto Evandro Inetti

KLASSIEKE ZAKEN verschijnt tweemaandelijks in een oplage van 50.000 stuks. Het tijdschrift wordt verspreid via de dealers van de Vereniging Klassieke Zaken en aan de Klassieke Zaken Clubleden.

duo gazzana verrast

Stopzetten Abonnement

Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk en dient ten minste acht weken voor het verstrijken van de jaarlijkse termijn te geschieden. Prijswijzigingen lidmaatschap voorbehouden. Zoveel mogelijk is getracht rechthebbenden van foto’s te achterhalen. Zij die in verband hiermee niet zijn benaderd kunnen contact opnemen met de uitgever.

november 2011

chen reiss zoekt mozart

de flamboyante maria markesini

foto felix broede

De in dit magazine gerecenseerde cd’s zijn uitsluitend geselecteerd op kwaliteit.

foto balsdvinsson & betz

Cover

patricia petibon goes spanish

foto hester doove

Biëlla Luttmer

foto stephan vanfleteren

Hoofdredacteur

van de redactie

exclusieve aanbieding 9

christianne stotijn en het Romantische lied

klassieke zaken aanraders 10 11 11

Francesco Durante in Napolitaanse kerstsfeer Marlene Hemmer hogeschool van de vioolkunst jaroussky & cencic duel der countertenoren

boxaanbieding 60 michael rabin jong

gestorven, verbluffend vioolspel

extra boxaanbieding 59

the sixteen Engelse polyfonie in optima forma

artikelen

christianne stotijn zingt van verlangen 12 angela gheorghiu brengt hommage aan Callas 14 erik bosgraaf speelt Bach op de blokfluit 18 duo gazzana twee verrassende zussen uit Italië 21 jan derksen eerbetoon aan een groot zanger 22 chen reiss drukt de voetsporen van Mozart 24 lumières Harmonia Mundi belicht cruciaal tijdperk 25 jordi savall bereist de mediterrane kust 30 pentatone portret van een dapper label 31 nederlands kamerkoor en de psalmenzang 32 patricia petibon zoekt het in Spaanse sferen 34 gesualdo consort zet Bach in context 37 voces intimae Schumann in authentieke kleur 38 maria markesini ‘piratenbruid’ uit Griekenland 6

rubrieken 4 colofon 5

van de redactie

8 berichten 39 de

beste klassieke cd’s 55 hans hegs column 57 puzzel 58 klassieke zaken specialisten

Op vertoon van de clubledenpas krijgen clubleden extra korting. www.klassiekezaken.nl

Foto: peter arno broer

en verder

Sinterklaas en de Kerstman krijgen de cadeausuggesties dit jaar op een presenteerblaadje aangereikt. Met de kredietcrisis is rekening gehouden, maar op kwaliteit is niet bezuinigd. Zeker niet als we kijken naar de cd-box van het vioolfenomeen Michael Rabin, die in 1972 stierf. 35 was hij en hij liet de muziekwereld in shock achter. Zijn collega en bewonderaar Itzhak Perlman droeg zijn nieuwe opname van zijn Paganini-caprices aan hem op en schreef een gevoelig in memoriam. Wat een gemis, wat een triest einde. Ons resten Rabins opnamen, van de Vioolconcerten van Mendelssohn, Paganini, Tsjaikovski,Wieniawski en Glazoenov, de vele kleinere werken en zijn vermaarde uitvoering van de Caprices die door EMI in een 6-cdbox zijn samengebracht. Springlevend en vol ondernemingslust is de jonge Nederlandse violiste Marlene Hemmer. Op haar net verschenen cd met operafantasieën van Paganini, Wieniawski en Sarasate laat ze horen dat virtuositeit en speelplezier uitstekend hand in hand kunnen gaan. Haar uitvoering van de Carmenfantasie van Pablo de Sarasate getuigt van een prachtige techniek én een goed gevoel voor de opzwepende passie in Bizets opera. Voor een gloomy kerst bent u bij Christianne Stotijn aan het goede adres. Zij heeft met Joseph Breinl (een naam om te onthouden!) een cd gemaakt die aandacht vraagt voor de duistere, melancholieke kanten van de geest. Hans Pfitzner was daarmee vertrouwd, net als Gustav Mahler en Richard Strauss. Stotijn loopt op de prachtig vormgegeven cd-foto’s het water in. Eén stapje verder en je ziet haar met haar weelderige rode haar liggen op een schilderij van Dante Gabriel Rossetti. Wie voor het klare water van de Engelse polyfonie gaat, kiest voor de rijkgevulde cd-box van Harry Christophers en zijn ensembleThe Sixteen. Of voor de Napolitaanse kerstsfeer van Francesco Durante, die door de Kölner Akademie opvallend stijlbewust wordt neergezet.

Sint en Kerstman blijven kiezen voor kwaliteit

Mooie feestdagen!

Biëla Luttmer november 2011

interview

Stem van verl Christianne Stotijn dook in het oeuvre van Pfitzner, Mahler en Strauss en kwam boven met een cd vol liederen over afscheid en dood. Somber? Welnee, zegt de mezzosopraan. “Het gaat mij om de positieve kant van afscheid nemen. Er zit in de cd een gevoel van heimwee dat veel mensen zullen herkennen.”

foto: Stephan Vanfleteren

“Mijn honger naar literatuur en muziek is zo groot dat ik niet anders kon”

november 2011

langen

“Ik vind het zo’n geschenk dat ik mag leven van zingend verhalen vertellen.’’ Ergens in een trein in Nederland, aan de vooravond van haar vertrek naar Londen, heeft Christianne Stotijn even een moment om rustig te praten. Geestelijk is de mezzosopraan zich al aan het voorbereiden op een recital in Wigmore Hall met pianist Julius Drake en tenor Mark Padmore. En als ze weer terug in Nederland is kan ze zich opmaken voor een liedrecital met pianist Joseph Breinl in de Kleine Zaal van het Concertgebouw in Amsterdam. Dan wordt ook haar jongste cd gepresenteerd, haar vierde voor het label Onyx: Stimme der Sehnsucht, met liederen van Pfitzner, Mahler en Strauss. Christianne Stotijn behoort inmiddels tot het selecte groepje grote liedvocalisten dat overal ter wereld wordt gevraagd. Natuurlijk zingt ze regelmatig met grote orkesten onder leiding van vooraanstaande dirigenten, maar haar hart ligt bij het lied. Daarom is ze ook zo enthousiast over het schijfje dat er nu ligt. “Het opnemen van de cd heeft Joseph en mij een goed livegevoel gegeven, alleen al daarom zijn we er vreselijk blij mee. We hebben opgenomen in een prachtige concertzaal in het Duitse Neumarkt. Daar hing een mooie sfeer. Ik vind het altijd moeilijk om in een studio op te nemen. Ik heb dan moeite om in een goede stemming te komen en te zingen met het publiek in gedachten. Nu heb ik het gevoel dat de cd heel erg een creatie van ons samen is, waarin we elkaar steeds weer steunen en aanvullen. We werken alweer tien jaar samen. In die tijd zijn we enorm naar elkaar toe gegroeid. En in bijvoorbeeld liederen als ‘Stimme der Sehnsucht’ en vooral ‘Nachtwanderer’ van Pfitzner speelt Joseph zo weergaloos dat ik straal van trots.’’ Hans Pfitzner: het is geen naam die op ieders lippen ligt als het om het lied gaat. Misschien dat men de opera Palestrina nog kan noemen, maar dan houdt het wel op.Voor Christianne Stotijn is Pfitzner al heel lang een stille liefde. Sinds ze het werk van deze componist leerde www.klassiekezaken.nl

kennen tijdens het Wettbewerb für Liedkunst in Stuttgart, het enige concours waaraan ze ooit heeft meegedaan, keren zijn liederen regelmatig terug op haar zorgvuldig samengestelde programma’s. “De symbiose tussen de taal van Pfitzner en die van Eichendorff is heel bijzonder’’, zegt ze. “Voor deze cd viel alles samen en bleek Pfitzner prachtig te combineren met Mahler en Strauss.’’ ‘Stimme der Sehnsucht’, stem van verlangen, wordt gecombineerd met liederen over afscheid en dood zoals Mahlers aangrijpende Kindertotenlieder. Het lijkt een donkere plaat, somber en melancholisch . “Dat gevoel heb ik helemaal niet’’, zegt Stotijn. “Het gaat mij juist om de positieve kant van verlangen en afscheid nemen. De inspiratie voor deze cd komt van een film over de choreografe Pina Bausch. ‘Woher kommt unsere Sehnsucht?’ vraagt ze steeds aan haar dansers om ze uit te dagen te blijven zoeken. Steeds als ze met een oplossing komen, werpt zij het omver en kunnen ze weer verder zoeken. Het is die zoektocht die ik ervaar en de cd is vooral een afspiegeling van ons eigen zoeken. Een lied als ‘Befreit’ van Strauss ervaar ik echt als positief, als een bevrijding. En zelfs in Mahlers Kindertotenlieder is het niet alleen maar een afschuwwekkend afscheid. Ook dit is een cyclus die als het ware teruggaat naar waar we vandaan komen. Dat is noch positief, noch negatief. Het zoeken, het verlangen is een stem die je nooit met rust laat.’’ Zoeken, verlangen en afscheid vormen de rode draad van het programma. Maar ook de prachtige zwart-witfoto’s van de Vlaming Stephan Vanfleteren dragen bij aan het idee van een Gesammtkunstwerk. Christianne Stotijn: “Een cd is voor mij geen ego-project. Het is het resultaat van een doorgaande zoektocht, een momentopname. En daarbij is het iedere keer een hele uitdaging om alles samen te brengen zodat het uitdrukt wat we over willen brengen. Ik ben voor de foto’s zelfs het water in gegaan en ik krijg nog de

rillingen als ik er aan denk. Maar ook dit was nodig. Water symboliseer t voor mij verandering, overgave, afscheid en je openstellen voor iets nieuws.’’ Na de sprookjesachtige wereld die het thema was van haar cd met liederen van Schubert, Berg en Wolf en de romantiek van Tsjaikovski, is dit een nieuw thema voor Stotijn. “Een soort Lied von der Erde in het klein. Een thema dat niet los te koppelen is van het dagelijks leven. Muziek is niet iets wat ik er even naast doe. Alles heeft met die zoektocht te maken, en alles weerspiegelt zich uiteindelijk in de muziek. Er zit een gevoel van heimwee in dat veel mensen zullen herkennen en niet onder woorden kunnen brengen. De zoektocht naar een thuis, naar veiligheid, een doodsverlangen zelfs. Het lijkt een romantisch thema te zijn, maar het hoort ook zo in deze tijd thuis.’’ Muziek, het lied, het is haar leven, zegt ze. “Overal waar ik ben probeer ik die vonk over te brengen, mijn liefde voor de muziek te delen. Ik mag tegenwoordig steeds vaker workshops over het lied en liedrecitals geven. Jonge vocalisten durven veelal de kant van het lied niet op te gaan. Ze zoeken de ‘veiligheid’ van het werk en daarom hun heil veel sneller in opera of oratorium. Maar de eenheid van tekst en muziek die je ervaart in het lied is één grote inspiratie. Ik heb mij nooit afgevraagd of ik mij niet beter op opera alleen kon concentreren. De roep van het lied, mijn honger naar literatuur en muziek, is zo groot dat ik niet anders kon. En daar heb ik nog geen dag spijt van gehad.’’ Paul Janssen

Stimme der Sehnsucht Liederen van Pfitzner, Mahler en Strauss

Christianne Stotijn (mezzosopraan), Joseph Breinl (piano)

Onyx 4075 Luister naar track 3 op de verrassings-cd

november 2011

Berichten Naar Muziekgebouw aan ’t IJ met korting Het Muziekgebouw aan ’t IJ heeft voor de lezers van Klassieke Zaken zes aantrekkelijke concerten geselecteerd. Clubleden die de uitvoeringen willen bijwonen krijgen, een korting van 20% op de toegangsprijs. • Zaterdag 10 december – Celliste Quirine Viersen, violiste Antje Weithaas en pianiste Silke Avenhaus spelen pianotrio’s van Beethoven, Sjostakovitsj en Schubert.Voorafgaand aan hun concert geeft Robbert Dijkgraaf, hoogleraar mathematische fysica, een lezing over het getal drie. • Zaterdag 7 januari – L’Armonia Sonora, met Hana Blaziková (sopraan) en Peter Kooij (bas) presenteert een programma met liederen en instrumentale werken van Henry Purcell. • Zondag 5 februari – De violist Gidon Kremer en zijn ensemble Kremerata Baltica hebben een verrassend programma samengesteld met als thema Johann Sebastian Bach. Daarin een Nederlandse première en composities van Sjostakovitsj en Beethoven. • Woensdag 28 maart – Het Franse pianofenomeen Jean-Efflam Bavouzet speelt werken van Debussy en Liszt. • Woensdag 25 april – Barokpionier Ton Koopman en zijn Amsterdam Baroque Orchestra spelen de spectaculaire klavecimbelconcerten van Bach enVivaldi voor twee, drie en vier klavecimbels. • Zaterdag 19 mei (15 uur) – In de serie IJ-salon zingt de sopraan Lenneke Ruiten in een programma met de pianistThom Janssen en leden van het Koninklijk Concertgebouworkest. Voor meer informatie en kaartverkoop: www.muziekgebouw.nl/informatie/klassiekezaken

Nieuwe chef Het Gelders Orkest Antonello Manacorda is de nieuwe chef-dirigent van Het Gelders Orkest. In november 2009 was hij voor het eerst te gast in Arnhem. Sinds 1 september mag hij zich chef noemen van HGO. Aanvankelijk speelde Manacorda viool. Na zijn opleiding aan het conservatorium in zijn geboorteplaats Turijn volgde hij lessen bij onder anderen Herman Krebbers in Amsterdam. Met Claudio Abbado en een aantal leden van het Gustav Mahler Jugend Orchester richtte hij het Mahler Chamber Orchestra op, waar hij concertmeester werd. In 2002 besloot hij zich op het dirigeren toe te leggen en nam hij lessen bij Finse meester Jorma Panula. Zijn eerste vast verbintenis als chef-dirigent volgde in 2006 bij het ensemble I Pomeriggi Musicali in Milaan. Een jaar later stond hij voor het eerst voor het Mahler Chamber Orchestra en in september 2010 werd hij benoemd tot chef-dirigent van de Kammerakademie Potsdam. Ook op het gebied van opera heeft Manacorda zijn sporen verdiend. Vooral zijn interpretatie van Mozarts Don Giovanni, in het voorjaar van 2010 in hetTeatro La Fenice inVenetië maakte grote indruk. Manacorda geeft zijn eerste concerten in functie op 25 en 26 november. Hij dirigeert dan in Arnhem (Musis Sacrum, 25/11) en Apeldoorn (Orpheus, 26/11) de Zevende symfonie van Mahler.

Iván Fischer wint Ovatie De van oorsprong Hongaarse dirigent Iván Fischer is de eerste winnaar van de Ovatie (voorheen deVSCD Klassieke Muziekprijs), de prijs voor de indrukwekkendste live prestatie op het gebied van de klassieke muziek in Nederland. De uitreiking van de Ovatie 2011 vond plaats in Muziekgebouw aan ’t IJ te Amsterdam, tijdens de Dag van de Klassieke Muziek. Uit het juryrapport: “Onder de noemer Het Geheim leidde Iván Fischer het afgelopen seizoen het Koninklijk Concertgebouworkest. Op het programma stond de concertante uitvoering van de derde akte van Wagners Lohengrin, gecombineerd met de opera Hertog Blauwbaards Burcht van Béla Bartók. Fischers bijzonder talent voor het bouwen van thematische programma’s, zijn vermogen zangers tot grote prestaties te brengen en een repetitietechniek waarmee hij musici aanmoedigt met een kamermuziekachtige houding te spelen leidde tot drie magische uitvoeringen. In hetzelfde seizoen onderstreepte Fischer zijn kwaliteiten met onderscheidendeWagner-programma’s in het Utrechtse MuziekcentrumVredenburg en Muziekgebouw Eindhoven. Eerder dat jaar had de dirigent met zijn eigen Boedapest Festival Orkest, Collegium Vocale Gent en de sopraan Sibylla Rubens grote indruk gemaakt in het Concertgebouw met werken van Arvo Pärt, Béla Bartók en Wolfgang Amadeus Mozart. Fischers inzicht in de zo verschillende composities en de fijnzinnigheid waarmee hij ze ieder op een eigen, unieke manier tegemoet treedt zijn exemplarisch.”

november 2011

exclusieve aanbieding

Voor clubledesn slecht

25 , 5 1

Christianne Stotijn bezingt het verlangen weergaloos Mezzosopraan Christianne Stotijn heeft een cd gemaakt met liedrepertoire dat geschapen lijkt voor het donkere timbre van haar stem. Stimme der Sehnsucht heet het schijfje, en het romantische verlangen naar het ongrijpbare en onbereikbare levert zinderende klanken op. In een prachtig samengesteld programma neemt ze de luisteraar mee naar de bekende werelden van Strauss en Mahler, maar laat ze hem ook kennismaken met de minder verbreide liedkunst van Hans Pfitzner (1869-1949). Stotijn wordt vergezeld door Joseph Breinl, een van de interessantste jonge liedbegeleiders van dit moment. Een onheilspellende, sinistere, maar onweerstaanbaar mooie cd.

95 16,

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*

,95

NU SLECHTS

Stimme der Sehnsucht Pfitzner, Strauss, Mahler

Christianne Stotijn (mezzosopraan), Joseph Breinl (piano) Onyx 4075 / vkz 116 563

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten.Zie voor de complete lijst pagina 58. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 27 januari 2012.

aanraders

Voor l c ubledesn slecht

13,45

Marlene Hemmer en de hogeschool van de strijkerskunst Marlene Hemmer is een violiste met lef. Na haar debuut-cd met de drie sonates van Johannes Brahms stoot ze meteen door naar de hogeschool van de strijkerskunst. Op haar nieuwe schijfje Virtuoso Opera Fantasies laat ze met haar broer Derrick aan de piano de Carmenfantasie van Sarasate schitteren met briljante, uiterst secure flageoletten en geeft ze de Habanera L’amour est un oiseau rebelle een authentiek sensuele uitstraling. Verder speelt ze onder meer de fantasie die Wieniawski schreef op Gounods opera Faust en de variaties van Paganini op ‘I palpiti’ uit Rossini’s opera Tancredi. Marlene Hemmer presenteert haar nieuwe cd tijdens een aantal concerten in de Week van de Klassieke Muziek, zie weekvandeklassiekemuziek.nl.Van harte aanbevolen!

95 14,

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*

21,95

NU SLECHTS

Virtuosos Opera Fantasies Sarasate, Paganini,Wieniawski, Prokofjev/Heifetz, Gershwin/Heifetz, Gluck/Kreisler

Marlene Hemmer (viool), Derrick Hemmer (piano) DRC 111005/1 / VKZ 116 566

lleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten.Zie voor de complete lijst A pagina 58.*Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs,zolang de voorraad strekt of tot 27 januari 2012.

aanrader Voor clubledesn slecht

14,35

Voor l c ubledesn slecht

16,15

Napolitaans de stemmen van Jaroussky en Cencic kerstfeest met Francesco Durante mengen weergaloos In de late 17de eeuw vestigde zich in Napels een traditie van kerstmuziek in de vorm van cantates en motetten.Voor een echt Napolitaanse kerstsfeer is Francesco Durante (1684-1755) de aangewezen componist. Jean-Jaques Rousseau omschreef hem als ‘le plus grand harmoniste d’Italie, c’est à dire du monde’, en Paisiello, Pergolesi en Piccini gingen bij hem in de leer. In zijn composities voor de kerstdagen treft Durante een nauwkeurig evenwicht tussen opgetogenheid en ontroering, eenvoud en hogeschoolcomponeren. Een aantal van deze werken is door Michael Alexander Willens summier bewerkt. Ze worden verrassend puur gespeeld en gezongen door solisten en leden van de Kölner Akademie o.l.v. Michael Alexander Willens. Een kerst-cd om tot ver na de feestdagen van te genieten!

95 15,

De countertenoren Philippe Jaroussky en Max Emanuel Cencic hebben elkaar ontmoet in een productie van Il Sant’ Alessio van Stefano Landi, een oratorium dat niet minder dan acht heren van het hoge stemtype vereist. Onmiddellijk viel op hoe mooi hun stemmen mengden. William Christie, de dirigent van het project, nodigde de twee zangers opnieuw uit, nu voor Monteverdi’s opera L’incoronazione di Poppea. Weer met groot succes. De musici besloten een cd op te nemen waarop de schoonheid van hun stemmen alle aandacht krijgt. Met Les Arts Florissants, het ensemble van Christie, zingen Jaroussky en Cencic duetti da camera en cantates van Marcello, Bononcini, Porpora, Conti en Mancini.Weergaloos mooi!

95 17,

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*

NU SLECHTS

22,95

Neapolitan Christmas

Bononcini, Mancini, Conti, Porpora, Marcello

CPO 777 571-2 / VKZ 116 568

Philippe Jaroussky, Max Emanuel Cencic, Les Arts Florissants o.l.v. William Christie

Francesco Durante Roberta Mameli, Ursula Eittinger,Andreas Post, Stephan MacLeod, Kölner Akademie o.l.v. Michael AlexanderWillens

Duetti da camera, cantates

Virgin Classics 50990/7094323 / VKZ 116 565

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 58. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 27 januari 2012.

lleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten.Zie voor de complete lijst A pagina 58.*Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs,zolang de voorraad strekt of tot 27 januari 2012.

special

Foto: Cosmin Gogu

Gheorghiu

12 november 2011

eert Callas Wat krijgen we nu? Angela Gheorghiu en Maria Callas die samen Bizets fameuze ‘Habanera’ zingen? Het onmogelijke wordt mogelijk dankzij slimme digitale technieken. Gelukkig weet Angela Gheorghiu, de Roemeense stersopraan, zich op haar nieuwe cd ook op eigen kracht uitstekend te redden. “Met de jaren is ze alleen maar mooier gaan zingen.”

Eigenlijk wilde Angela Gheorghiu iets doen met Roemeense liedjes of aria’s van Mozart. Maar op verzoek van haar platenmaatschappij koos de stersopraan voor het zwaardere werk: aria’s uit Puccini’s La Bohème, Giordano’s Andrea Chenier en Catalani’s LaWally. Het grote dramatische Franse en Italiaanse repertoire dus. “Op zeker moment besefte ik dat dit ook het repertoire van Callas was”, zei Gheorghiu onlangs in een radio-interview. En toen bleek het nog maar een kleine stap naar een ‘tribute-cd’. Dat is opmerkelijk, want Gheorghiu heeft zich gedurende haar carrière nooit geprofileerd als Callas-adept. Sterker nog: wie vroeg naar haar grote voorbeeld kreeg een heel andere naam te horen: die van Virginia Zeani. Deze Roemeens zangeres was en is Gheorghiu’s voorbeeld en inspiratiebron. Over haar spreekt ze keer op keer met bewondering. Maar goed: in het land van de hoge c’s is Maria Callas nu eenmaal de koningin. Wie bewondert de Griekse sopraan nou niet? Ook Gheorghiu noemt haar voorgangster een fenomeen. “Callas was vocaaltechnisch en qua

emotionele uitdrukkingskracht uniek”, lezen we op haar site. “In elke voorstelling gaf ze alles wat ze had. Ze schilderde met klankkleuren, zoals een schilder met verf.Wie haar hoort zingen beseft de kracht en kwetsbaarheid van haar emoties en dat is een talent dat slechts weinigen gegeven is.” Angela Gheorghiu is niet de eerste zangeres die met een ode aan Callas op de markt komt, en ze zal ook de laatste niet zijn. Toch is haar cd bijzonder. Niet alleen vanwege de stem van Gheorghiu, maar vooral vanwege de ‘Habanera’ uit Bizets opera Carmen. Die aria - ‘L’amour est un oiseau rebelle’ - biedt een wel zeer eigenaardige vrijage tussen Callas en Gheorghiu. Beide dames komen uit de stal van EMI. Dus misschien lag digitale trucage voor de hand. Een mastertape uit 1961 waarop Callas de ‘Habanera’ zingt legde de basis. Het Orchestre National de la Radiodiffusion Française onder leiding van George Prêtre werd weggeretoucheerd. Die plek wordt nu ingenomen door The Royal Philharmonic Orchestra onder leiding van Marco Armiliato. Vervolgens werd de stem van Gheorghiu erbij gevoegd en het resultaat is een duet tussen Callas en Gheorghiu. De vraag is natuurlijk wel of je dit nog een duet mag noemen, een duet bestaat immers bij de gratie van twee zangers die op elkaar reageren en daar is hier geen sprake van. Dat maakt deze ‘Habanera’ in essentie een grappige marketingstunt waar je nog heel wat

varianten op kunt bedenken: Horowitz met de broertjes Jussen, Schwarzkopf met EvaMaria Westbroek, Oistrach met Janine. Wat zou Callas hiervan hebben gevonden? Zij doet wat doden moeten doen: ze zwijgt. Verder is op deze cd het woord geheel aan Angela Gheorghiu. En het moet gezegd: de zangeres overtuigt volledig. Het lijkt zelfs alsof Gheorghiu - in het echte leven partner van zanger Roberto Alagna - met de jaren alleen maar mooier is gaan zingen. Wat een stem! Wat een finesse! Grossierde ze vroeger nogal eens met overmatige vibrato’s, nu klinkt haar aanpak van aria’s als ‘Donde lieta usci’ (La Bohème) en ‘Col sorriso d’innocenza’ (Il Pirata van Bellini) veel natuurlijker. Grote klasse! Oswin Schneeweisz

“Wat een stem! Wat een finesse!”

www.klassiekezaken.nl

Homage to Maria Callas Favourite Opera Arias

Angela Gheorghiu (sopraan), Royal Philharmonic Orchestra o.l.v. Marco Armiliato EMI 5099963150926 Luister naar track 11 op de verrassings-cd

november 2011 13

erik Bosg

foto Marco Borggreve

speelt Bach op de blokfluit

Erik Bosgraaf en Ensemble Cordevento spelen de concerten van Bach in De Toonzaal, Den Bosch (23 december) en in het Concertgebouw, Amsterdam (25 december). www.erikbosgraaf.com

graaf

INTERVIEW

Voor de blokfluit schreef Bach geen solomuziek. is dat een Probleem? niet voor Erik Bosgraaf. “Het is niet zo gek dat ik Bachconcerten speel. wél dat ik de eerste ben die ze op blokfluit vastlegt.”

In Friesland staan een boel mooie kerkjes met een geweldige akoestiek. Geschikt dus voor cdopnamen. Maar om geloei als achtergrondgeluid te vermijden moet je er dan wel eentje uitzoeken die niet te dicht bij een wei met koeien staat. Blokfluitist Erik Bosgraaf kent zo’n prachtige locatie: de Kruiskerk in Burgum. Hij nam er zijn nieuwste cd op met concerten van Bach. Ensemble Cordevento begeleidt. Eh, schreef Bach voor de blokfluit? Erik Bosgraaf: “Deze drie concerten – BWV 1053, 1055 en 1059 – zijn inderdaad niet overgeleverd als concerten voor mijn instrument. We kennen ze vooral op klavecimbel en hobo. Maar iedereen is ermee aan de haal gegaan, inclusief Bach zelf! Hij putte geregeld uit eigen werk als hij iets nodig had voor een concert. Bij een bepaalde gelegenheid paste nu eenmaal een bepaald instrument.” Erik Bosgraaf heeft een moment rust tijdens een hapje eten. De musicus is druk met allerhande uitvoeringen. Dit seizoen toert hij met diverse ensembles in de serie Rising Stars langs voorname Europese concertzalen. Aan het Conservatorium van Amsterdam coacht hij een internationale klas studenten. “Weet je, het is niet zo gek dat ik de Bachconcerten op blokfluit speel. Het is wél gek dat ik de eerste ben die ze op blokfluit vastlegt. Deze werken liggen zo goed voor het instrument. Speciaal voor deze opname heb ik met een bouwer een aantal fluiten ontwikkeld, van ivoor en met een andere stemming dan normaal. Ik zocht naar een bepaalde kleur en een direct-

heid, die niet té hard zou zijn. Het materiaal voegt echt iets toe: het heeft brille en kan bovendien een grote zaal mooi aanspreken.” Wat dit laatste betreft gaat Bosgraaf mee in de algemene opvatting dat een blokfluit met een bescheiden klank naar historisch voorbeeld het minder lekker doet in een ruime, moderne concertzaal. “Regel één is toch echt dat het goed moet klinken, en ook het publiek op de achterste rij moet alles perfect kunnen horen. Ik pas me graag aan met een groot geluid. Dan ben ik in dat opzicht maar wat minder authentiek.” Ensemble Cordevento speelt op tijdeigen instrumenten en is enkelvoudig bezet. “We opereren vanuit een kamermuziekmentaliteit. De samenwerking is ideaal als iedereen verantwoordelijk is en er geen dirigent aan te pas komt die zegt hoe het wel en niet moet. Alle spelers zijn nauw betrokken bij het proces, we vormen elkaars klankbord. Het is heel mooi om op die manier tot een eindresultaat te komen.” Een unicum op de cd – naast de concerten en het koraalvoorspel ‘Liebster Jesu, wir sind hier’ – is het Concert in G, samengesteld uit cantatearia’s door muziekjournalist en musicoloogThiemoWind. Bosgraaf: “Hij heeft die delen altijd gehoord als muziek met een instrumentale oorsprong. Zeer overtuigend. Dit idee geeft bovendien aan dat er niet zo gek veel verschil is tussen instrumentaal en vocaal. Het geluid van een blokfluit zit heel dicht bij de menselijke stem. Als je ernaar luistert kun je, door alle articulatiemogelijkheden, echt het gevoel krijgen dat je een verhaal hoort.”

“Iedereen is ermee aan de haal gegaan, inclusief Bach zelf”

Johann Sebastian Bach Concerten voor blokfluit

Erik Bosgraaf (blokfluit), Ensemble Cordevento Brilliant Classics 94296

Frederike Berntsen november 2011 15

‘Meer locaties, meer concerten, meer muziek’ Janine Jansen zwaait de scepter in Utrecht tussen kerst en Nieuwjaar Voor het komende Internationaal Kamermuziek Festival Utrecht heeft artistiek leider Janine Jansen weer ontroerend, opzwepend en ijzersterk repertoire uitgezocht. Er komen dit jaar nóg meer musici naar Utrecht, ook zijn er meer locaties en meer concerten. Een strijdvaardige artistiek leider: “In tijden van krimp moet je juist investeren, groeien, je publiek verwennen en verwant maken aan je missie. Daarom: meer mooie muziek!” De start van het festival is een spannend familieconcert op tweede kerstdag met Frank Groothof. Daarna zijn er dagelijks kindervoorstellingen en zijn er natuurlijk de Kerkenmarathon, Krasconcerten, de Broadway Bar met Ivry Gitlis, films in Louis Hartlooper Complex en de Classic Express. Naast de vertrouwde concerten in Vredenburg Leidsche Rijn, Leeuwenbergh, Geertekerk, Domkerk en de Utrechtse Ridder- en Regentenzalen gaan we voor het eerst naar de Nicolaïkerk, Sonnenborgh, Winkel van Sinkel en de kapel van het Centraal Museum. Er zijn veel blazers bij dit jaar. Jansen: “Daarmee kunnen we naast alle muziek voor strijkers weer nieuwe domeinen van de kamermuziek verkennen, zoals Stravinsky’s L’histoire du soldat en Beethovens fantastische Septet. Vele componisten komen langs dit jaar: Bach, Vivaldi, Mozart, Brahms, Fauré, Sjostakovitsj, Szymanowski, Schnittke, Pärt en de jonge Dubugnon. Zo beslaan we 300 jaar kamermuziek.”

Slotconcert in poptempel Tivoli Het laatste avondconcert vindt plaats in poptempel Tivoli. Hier klinkt Stravinsky’s L’ histoire du soldat met een splinternieuwe vertelling van Bart Moeyaert die de tekst ook voordraagt. “Spannend,” vindt Jansen: “Klassieke muziek in een niet voor de hand liggende zaal. Ik hoop dat zowel ons trouwe publiek als een nieuw, jong publiek zich zal laten verrassen.” Naast internationale muziekvrienden als Martin Fröst, Julian Rachlin, Amihai Grosz, Julia-Maria Kretz, Maxim Rysanov, Torleif Thedéen en Itamar Golan zijn er dit jaar veel nieuwe namen. Nederlandse musici als Lars Wouters van den Oudenweijer, Jörgen van Rijen, Jasper de Waal en Gustavo Gimeno komen de internationale line-up versterken. Het is onbeschrijflijk wat het festival ieder jaar weer met mij doet. Dat zoveel bevriende musici met zoveel plezier en energie meebouwen aan het festival waaraan ik zo verknocht ben is voor mij heel bijzonder. En dat alles in ‘mijn’ Utrecht, waardoor het voor mij iets heel persoonlijks wordt, iets heel intiems.” Met de komst van de 89-jarige vioollegende Ivry Gitlis, die als gastheer optreedt tijdens de traditionele Broadway Bar, sluit het festival op 30 december feestelijk af. “Een groot voorrecht, dat Ivry met mij het festival gaat uitluiden; zijn spel wordt eigenlijk alleen maar door zijn humor overtroffen. Dus: een feestje als slot van weer een fantastisch muziekfeest!”

Een kleine greep uit de programmering Maandag 26 december 13.00 uur Vredenburg Leidsche Rijn Kerstmatinee: Muzikaal Sprookje Janine Jansen, Frank Groothof & Fancy Fiddlers Dinsdag 27 december 14.00 uur Vredenburg Leeuwenbergh Ravel Pavane | Szymanowski Mythes op. 30 Beethoven Vioolsonate nr. 10 Dinsdag 27 december 19.00 uur Kerkenmarathon Nicolaïkerk - Geertekerk - Domkerk Mozart Klarinetkwintet | Brahms Pianotrio nr. 2 Clara Schumann Romanzen | Pärt Fratres Woensdag 28 december 20.15 uur Vredenburg Leidsche Rijn Mozart Kegelstatt Trio KV 489 | Sjostakovitsj Strijkkwartet nr. 11 | Schubert Pianotrio op. 99 Donderdag 29 december 17.00 uur Vredenburg Leeuwenbergh Bach Cellosuite nr. 2 (altviool), Cellosuite nr. 5 & Triosonate Vrijdag 30 december Tivoli 20.00 uur: Stravinsky L’Histoire du Soldat Bart Moeyaert, tekst en voordracht Leeuwenbergh 22.00 uur: Broadway Bar met Ivry Gitlis

Internationaal Kamermuziek Festival Utrecht 26 t/m 30 december 2011 Kaartverkoop kassa Vredenburg 030 231 45 44 www.kamermuziekfestival.nl

portret

Duo Gazzana

romantisch mo

Twee Italiaanse zussen vormen samen het Duo Gazzana. Met viool en piano reizen ze al jaren de wereld rond. op hun debuut-cd demonstreren de gazzana’s een adembenemende veelzijdigheid in werken van Takemitsu, Hindemith, Janácek en Silvestrov.

Veel musici kunnen niet wachten om hun eerste cd te maken. Spannend, uitdagend. Toch is het soms goed om het uit te stellen. Om jezelf pas te presenteren als je er echt aan toe bent. Zo’n eerste cd, daar moet je later geen spijt van krijgen. Een debuut-cd is immers een visitekaartje. Het moet staan als een huis. De Italiaanse zusjes Natascia en Raffaella Gazzana (viool en piano) timmeren al een tijd aan de weg. Sinds een jaar of tien bereizen ze de grootste concertzalen, worden ze

18 november 2011

gevraagd door radio en tv, spelen ze samen met musici van naam. Maar een cd hebben ze tot nu toe gemeden.Wel hebben ze stevig geïnvesteerd in een bijzondere website (www.duogazzana.com), waarop je ze ziet en hoort spelen. Nu, eindelijk, is hun debuut-cd daar. Uitgebracht bij het Duitse label ECM, dat gespecialiseerd is in eigentijds repertoire, met een uitloop naar het begin van de 20ste eeuw. De zusjes Gazzana kozen voor vier componisten die in dat kader passen en die ieder een eigen muzikale wereld vertegenwoordigen. De exotiek van Takemitsu, de eigengereidheid van Hindemith, de Oost-Europese modaliteit van Janácek, de neoromantiek van

Silvestrov - als je zulke uiteenlopende stijlen beheerst, demonstreer je een veelzijdigheid die een eerste cd alleszins rechtvaardigt. Bij die reflectie, dat afstand nemen van de eigen prestatie, profiteerden de Gazzana’s wellicht van hun universitaire studie. Nastascia is kunsthistorica, Raffaella letterkundige. Die brede culturele interesse kan hun muzikale activiteiten alleen maar ten goede komen, al was het maar door de kennis omtrent de historische en aristieke context. Hun aanpak van Distance de fée van Toru Takemitsu bijvoorbeeld zou zonder die kennis heel anders kunnen zijn uitgevallen. De Gazzana’s maken er een wonderlijke sfeertekening van, met ingehouden passie; het wordt bij hen een

muzikaal droombeeld in een Westers idioom, maar met een Oosterse belevingswereld. Stilistisch is er een contrast met de Vioolsonate uit 1935 van Paul Hindemith. Maar omdat die ‘Ruhig bewegt’ begint, ervaar je het als luisteraar slechts als een andere bladzijde uit hetzelfde boek. De twee deeltjes vormen een wonderlijke mix van ironiserende neoromantiek en modernisme; je hoort de Gazzana’s genieten van de kleine weerhaakjes die de componist hier en daar inbouwt.Van Hindemith naar Janácek lijkt misschien een eigenaardige sprong, maar de combinatie is vermoedelijk voortgekomen uit de overweging dat Hindemith

foto’s Evandro Inetti

odern voor de Vioolsonate van zijn Oost-Europese collega een grote bewondering koesterde. Ongetwijfeld vanwege de voorzichtige, tonaliteitsondermijnende probeerselen die de Vioolsonate uit 1912 kenmerken. Ten slotte is daar de O e k r a ï n e r Va l e n t i n Silvestrov en zijn Five Pieces uit 2004. De componist droeg ze op aan Gidon Kremer, die sinds lang met het label ECM verbonden is. Als de keuze voor dit werk uit de koker van de Gazzana’s komt, kan het duo daarvoor alleen maar worden bewonderd. De vijf stukken illustreren met hun nostalgische toon en hun in tonaliteit verankerde idioom namelijk prachtig de

Duo Gazzana geniet van de kleine weerhaakjes die de componist inbouwt

www.klassiekezaken.nl

tijdgeest, het begin van de 21ste eeuw. Zo vormt deze cd niet alleen een demonstratie van kunnen, maar levert hij stilzwijgend ook een artistiek commentaar. Jos van der Zanden

Five Pieces Takemitsu, Hindemith, Janácek, Silvestrov

Duo Gazzana

ECM New Series 2238

november 2011 19

ERIK BOSGRAAF ENSEMBLE CORDEVENTO

J.S. BACH CONCERTOS FOR RECORDER

WWW.ERIKBOSGRAAF.COM

BRILLIANT CLASSICS FELICITEERT www.brilliantclassics.com

DE WINNAARS VAN DE NEDERLANDSE MUZIEKPRIJS 2011 MET HUN NIEUWE ALBUMS

IZHAR ELIAS

HOMMAGE A’ DEBUSSY

SPANISH AND FRENCH GUITAR MUSIC FROM PARIS

Foto’s: Marco Borggreve

WWW.IZHARELIAS.COM

portret

meesterzanger jan derksen Hij was wars van carrièreplanning en brak daardoor internationaal nooit echt door. Toch had bariton Jan Derksen er de stem voor, zo bewijst een recente jubileumuitgave. Portret van een eigenzinnige Amsterdammer. Un giubileo immaginario. Het mag dan een ingebeeld jubileum zijn, een mooi feestje is het toch geworden: de in 2004 overleden operazanger Jan Derksen zou dit jaar tachtig zijn geworden en daarom is er een uitgave van zes cd’s om ons nog eens te laten horen wat hij vermocht. Jan Derksen, voor wie te jong is om het te weten, was in de jaren zestig, zeventig en tachtig een van de grote sterren aan het Nederlandse operafirmament. Hij deelde in binnen- en buitenland de bühne met onder anderen Joan Sutherland, Fritz Wunderlich en Luciano Pavarotti. Jan Derksens krachtige, levendige en theatrale bariton en zijn onmiskenbare podiuminstinct maakten hem een geliefde zanger in de opera’s

van Giacomo Puccini – hij was een ronduit angstaanjagende baron Scarpia in Tosca – en GiuseppeVerdi. Eerder werd al een aantal cd’s

“vloeiende lijnen, knallende topnoten, theatraal instinct”

www.klassiekezaken.nl

uitgebracht van Derksen in werk van laatstgenoemde grootmeester, nu ligt de aandacht bij andere componisten, onder wie Mahler, Orff, Mozart en Bizet. De meeste opnamen op deze cd’s ademen de onmiskenbare sfeer van het theater, maar ruiken ook een beetje naar de waterkant: de geluidskwaliteit is vaak ruig en soms ietwat verwaaid, maar in andere gevallen zeer goed. De stem van Derksen breekt echter overal doorheen. Ronduit opzwepend is hij in fragmenten uit Donizetti’s Lucia di Lammermoor met Dame Joan Sutherland, die naast hem alle vocaaldramatische registers opentrekt. En het is niet verwonderlijk om het publiek van enthousiasme welhaast te horen exploderen na een zinderend duet met tenor Adriaan van Limpt. Verrassingen te over: een in het Nederlands gezongen Barbiere di Siviglia van Rossini valt op d o o r d e m a n i e r wa a r o p Derksen, Arjan Blanken, Guus Hoekman, Henk Smit en een f antastische Cora Canne Meijer de tekst kunnen laten werken zonder de componist geweld aan te doen. Een uitgebreide selectie uit

Messagers Fortunio, opgenomen in 1959, mooi van klank en uitermate stijlvol gezongen, toont Elly Amelings onmiskenbare flair voor komedie en voor Franse operette. De cd’s bevatten ook aanleiding tot wat kleine ergernisjes, zoals abrupt afgekapte fragmenten en onvolledigheden in de rolverdeling, maar die wegen niet op tegen de mooie dingen. Dat Jan Derksen in de jaren tachtig tenorrollen wilde gaan zingen, verwondert niet na het horen van de knallende topnoten in het duet met Joan Sutherland of de gemakkelijk vloeiende hoge lijnen in Orffs Carmina Burana. Een fragment uit Naima van Theo Loevendie getuigt van die tijdelijke overstap (en geeft ons meteen een korte indruk van hoe Derksen moet hebben geklonken als Verdi’s Otello). De carrière en het leven van Jan Derksen worden in het begeleidend boekje belicht zoals dat bij een jubileum hoort: via anekdotes van collega’s als Jard van Nes, Robert Lloyd en Cristina Deutekom en andere bekenden van de zanger. Mooie foto’s, persberichten en delen van interviews (ook over de minder mooie momenten en de schaduwkanten van een zangerscarrière) completeren het beeld van een vurige theaterman en meesterzanger. Hein van Eekert

Un giubileo immaginario. Jan Derksen 80 Puccini, Mahler, Bizet e.a.

Jan Derksen (bariton)

Indie Europe/Zoom (6 cd’s)

november 2011 21

interview

De speurtocht van Chen Reiss in Wenen

Mozart en de and

De Israëlische sopraan Chen Reiss ging op onderzoek uit in het Wenen van de 18de eeuw. Ze kwam erachter dat Haydn en Mozart geregeld samenwerkten met andere componisten – maar soms ook hun oren lieten hangen naar de toppers van hun tijd . “Zangers waren machtig, echt sterren die hun eisen konden stellen.” Lufthansa is haar thuis, vertelt sopraan Chen Reiss aan de telefoon vanuitWenen, zo vaak is ze op reis. Tussen haar werkverplichtingen door resideert de Israëlische zangeres afwisselend in de Oostenrijkse hoofdstad én in New York. Ze geniet er volop van. Aan de Wiener Staatsoper zingt ze het komende jaar onder meer aria’s van Mozart, die samen met werken van Haydn, Salieri en Cimarosa ook op haar recente cd Liaisons staan. Reiss: “Wenen is fantastisch en voor musici natuurlijk dé stad om te verblijven. Toen ik hier voor het eerst kwam en in een taxi stapte, had de chauffeur Mozarts Così fan tutte op staan. Geweldig! In New York is dat ondenkbaar. Daar luisteren de taxichauffeurs naar rapmuziek. Dus het was meteen raak. Ik dacht: wow, van deze stad hou ik!” Chen Reiss – haar leeftijd houdt ze graag voor zichzelf – studeerde in New York en had haar eerste vaste betrekking bij de Bayerische Staatsoper in München. Sinds 2007 is ze freelancer. Haar agenda vermeldt optredens in Florence, Parijs,Wenen en Pittsburgh. Eind 2012 debuteert ze in het Amsterdamse Concertgebouw. Achter de uitgave Liaisons, haar eerste soloalbum bij het label Onyx, gaatWeense inspiratie schuil. Hoe was de verhouding tussen de componisten onderling in de 18de eeuw? Maar ook: hoe zat het met Mozart en Haydn die

22 november 2011

aria’s schreven voor opera’s van collega’s? Reiss deed onderzoek en stelde een cd samen met veel Mozart, een beetje Haydn en een aria van Salieri – ‘Tremo, bell’idol mio’ uit Armida – die hier voor het eerst is vastgelegd. Cimarosa’s ‘Perdonate, signor mio’ uit Il matrimonio segreto noemt Reiss charmant en koket. “De zangers toen waren heel machtig en echt sterren die hun eisen konden stellen. Zo van: ‘Ik wil in de schijnwerpers staan en Mozart moet die en die aria schrijven.’” In het 18de-eeuwse Wenen werkten componisten samen en ze beïnvloedden elkaar, vertelt Chen Reiss. “Mozart schreef bijvoorbeeld ‘Voi avete un cor fedele’ voor Galuppi’s opera Le nozze di Dorina. Ik wilde laten zien dat het componeren voor het werk van iemand anders heel normaal was in die tijd. Van Haydn koos ik ook aria’s die hij schreef voor andere componisten. Hij was een revolutionair in het gebruik van stem, instrument, en vorm. Beiden, Mozart en Haydn, brachten een andere dimensie in de muziek.” Ook uit Mozarts eigen opera’s maakte Chen Reiss een keuze. “Mozart introduceerde complexe

karakters. Opera leeft natuurlijk door de goede muziek, maar ook door de dramatische spanning. En Mozart kon die een hele opera lang vasthouden. Susanna uit Le nozze di Figaro en Despina uit Così fan tutte zijn mijn favoriete karakters.” “Met deze opname heb ik ontdekt hoeveel mogelijkheden de stem heeft en hoe groot je kleurenpalet is. Wanneer je op het podium staat, kunnen mensen je bewegingen zien en je interactie met andere zangers. Dan communiceer je niet alleen met je stem, maar ook met je lichaamstaal. Achter de microfoon is dat heel anders: je kunt je innerlijk alleen maar met zang uiten. Dat is een enorme uitdaging. Alle muzikale middelen – ritme, dynamiek, frasering – moeten worden uitgebuit. Dat gold voor mij, maar ook voor de musici van L’arte del mondo onder leiding vanWerner Ehrhardt met wie ik fantastisch heb samengewerkt.”

“Ik dacht: wow,van deze stad hou ik!”

Frederike Berntsen

deren

Chen Reiss (sopraan), Lâ&#x20AC;&#x2122;arte del mondo o.l.v.Werner Ehrhardt ONYX 4068

november 2011 23

foto: Baldvinsson & Betz

Liaisons Ariaâ&#x20AC;&#x2122;s van Mozart, Haydn, Cimarosa en Salieri

special

Verlichte klanken

Met de langste nacht in aantocht schijnt Harmonia Mundi ons graag bij. In 29 cd’s presenteert het label het mooiste wat een cruciale eeuw aan muziek heeft voortgebracht. Naam van dat tijdperk: de Verlichting...

Foto Alvaro Yañez

“In den beginne schiep God de hemel en de aarde. […] En God zeide: Er zij licht; en er was licht.” De geschiedenis leert dat de mensheid vele eeuwen nodig had voordat zij het licht daadwerkelijk in de ogen kon zien. Juist nu de kortste dag nadert, verschijnt bij Harmonia Mundi een magnifieke cd-box met het beste wat de Verlichting aan muziek heeft voortgebracht. Een weloverwogen selectie uit de ijzersterke catalogus van het Franse label en een keur aan muziekspecialisten die hun zegje doen over deze boeiende periode, maken van de 29-delige cd-box een collectors’ item.

Daniel Reuss

24 november 2011

De liefhebber van vocale muziek wordt getrakteerd op een opmerkelijk blijmoedige Messe de Requiem van André Campra door Philippe Herreweghe en La Chapelle Royale. Pergolesi’s Stabat mater is met Bernarda Fink en Anna Prohaska voorzien van de mooiste stemmen, William Christie tekent voor Rameaus opera Castor et Pollux, René Jacobs voor Glucks hervormingsopera Orfeo ed Euridice en voor Mozarts Le Nozze di Figaro. Jacobs’ aandacht voor de recitatieven in Le Nozze opende een hele generatie operavertolkers de ogen. Met stersolisten als Simon Keenlyside, Véronique Gens, Lorenzo Regazzo en Angelika Kirchschlager geeft hij de opera een overrompelende urgentie. Een van de vele hoogtepunten is Händels oratorium Solomon onder Daniel Reuss, de Nederlandse dirigent die samen met het RIAS Kammerchor, de Akademie für Alte Musik Berlin en solisten als Sarah Connolly, Carolyn Sampson, Mark Padmore en David Wilson-Johnson tekent voor de beste opname die er op dit moment van de compositie over de oudtestamentische koning bestaat.

Vivaldi en Mozart met een virtuoos vertolkte solopartij door Enrico Gatti. Als het gaat om orkestmuziek van de grote Klassieke Drie uit Wenen treft u naast de laatste symfonie van Beethoven ook Haydns ‘Oxford’-Symfonie en Mozart ‘Jupiter’ aan, beide door het fijnzinnig spelende Freiburger Barockorchester onder René Jacobs. Als iets een uitvinding van de muzikaleVerlichting was, dan wel het strijkkwartet. Telemann en Stamitz deden de eerste schreden maar het waren Haydn, Mozart en Beethoven die het genre tot duizelingwekkende hoogtes dreven. We pinken even een traantje weg vanwege het ontbreken van Schubert, maar dat gemis wordt ruimschoots verzacht door de bijdragen van het Tokyo String Quartet. Op de Verlichting volgde de Romantiek. We hopen van harte dat Harmonia Mundi op het idee komt die periode evenveel aandacht te geven want Lumières is een zeer verlichtende maar o zo verslavende cd-box... Arjan van Dijk

Ook de liefhebber van instrumentale muziek wordt op z’n wenken bediend. Christophe Rousset speelt klavecimbelmuziek van François Couperin, Paul Lewis pianosonates van Beethoven. De Negende symfonie van diezelfde Beethoven krijgt een opfrisbeurt van Philippe Herreweghe. Onbekender is de muziek voor strijkers van Tartini. U krijgt een concerto grosso en een vioolconcert dat het midden houdt tussen

Lumières Muziek uit de Verlichting Harmonia Mundi HMX 2908601.30 (29 cd’s + 1 cd-rom)

Redactie

Muziek met een missie

Muziek kent geen conflicten, is de overtuiging van Jordi Savall. de catalaanse musicus reisde de kusten van de Middellandse Zee af, op zoek naar melodieën die getuigen van de multiculturele smeltkroes die de regio ooit was. Met ‘Mare Nostrum’ haalt hij dat verleden aanstekelijk overhoop. De gambist en ensembleleider Jordi Savall is welbeschouwd de grote rebel van de historische uitvoeringspraktijk. Hoewel de Catalaan met zijn gezelschappen Hespèrion XXI, La Capella Reial de Catalunya en Le Concert des Nations op historische instrumenten speelt, bewandelt hij doorgaans niet de weg die leidt van een helder manuscript naar een zo getrouw mogelijke uitvoering. Liever roept hij de sfeer en de opwinding van vroeger tijden op. Savalls muziekkeuze is vaak afwijkend. Hij duikt in handschriften, codexen en wat al niet om de sporen van de levende muziek van vervlogen dagen na te gaan. Wat werd er gespeeld, hoe beïnvloedde men elkaar, hoe vermengde de volksmuziek zich met de

www.klassiekezaken.nl

kunstmuziek. Het heeft geleid tot een particuliere stijl en een onverwisselbare discografie en bibliografie. In de jaren zeventig nam Savall al lp’s op als Music from Christian and Jewish Spain en Songs and Dances from theTime of Cervantes. Met Mare Nostrum – een boek en twee cd’s, alles nieuw materiaal – zet hij zijn zoektocht voort. En weer voegt Savall een klein juweel toe aan zijn discografie. Onderwerp van het onderzoek is mare nostrum, ‘onze zee’, waarmee de Romeinen de Middellandse Zee bedoelden. Hoe zag het leven eruit in de 14de eeuw, wie leefden er met en door elkaar, wat voor muziek leverde dat op? Met die vragen halen Jordi Savall, zijn vrouw Monserrat Figueras en hun ensemble Hespèrion XXI de culturele smeltkroes van christenen, joden en moslims die de landen rondom de Middellandse Zee sinds jaar en dag vormen, op aanstekelijke wijze overhoop. Swingende Algerijnse muziek staat broederlijk naast een romance uit Rhodos of een lied uit Tunesië. Dansen uit Istanboel en Sarajevo nemen het op tegen een pittige Italiaanse saltarello of een gevoelig Sefardisch wiegelied. Met het grootste gemak brengen Jordi Savall en Hespèrion XXI de westerse, Arabische en joodse wereld bijeen en laat hij horen dat er in de mediterrane muziek geen conflicten bestaan. Hooguit verschil in toonladder en intonatie, maar dat is nu net het punt waarop men

hartstochtelijk van elkaar probeerde te leren. Savall maakt deze kruisbestuiving inzichtelijk door de Catalaanse melodie El Cant dels Aucells niet alleen op historische wijze te spelen, maar ook in een deels geïmproviseerde, nieuwe versie voor onder meer Arabische luit, contrabas, percussie en de stem van zijn zoon Ferran, die op de melodie een tekst zingt van de moderne Spaanse dichter Manuel Forcano. Thema’s als migratie, religie, conflict, hereniging en een eeuwenoud gevoel van verbondenheid vormen de basis voor Savalls missie om “door de geschiedenis en de muziek een beter begrip te krijgen van onze wortels, tragedies, conflicten en hoop”. Of, zoals de Libanese auteur Amin Maalouf het in zijn inleiding formuleert: “Als we de hoop van onze gedesoriënteerde mensheid willen herstellen, moeten we een dialoog van culturen en geloven overstijgen en gaan naar een dialoog op zielsniveau. Aan het begin van de 21ste eeuw is dat een missie waarbij kunst onmisbaar is.’’

“we moeten streven naar een dialoog op zielsniveau”

Paul Janssen

Mare Nostrum (boek plus twee cd’s)

Hespèrion XXI o.l.v. Jordi Savall AliaVox AVSA9888 Luister naar track 6 op de verrassings-cd

november 2011 25

PENTATONE WAGNERCYCLUS DEEL 2

STIMME DER SEHNSUCHT

Verlangen, liefde, verdriet en de wanhopige wens de tijd terug te draaien. Christianne Stotijn op haar best.

Die Meistersinger Dohmen / Berndt RSO Berlin Marek Janowski PTC 5186402 • 4SACD

Der Fliegende Holländer Dohmen / Merbeth / RSO Berlin Marek Janowski PTC 5186400 • 2SACD

Het tweede deel uit de 10-delige serie met opera’s van Wagner, met Marek Janowski is nu leverbaar. Spaar voor de speciale verzamelbox. PFITZNER / STRAUSS / MAHLER Stimme der Sehnsucht Christianne Stotijn / Joseph Breinl ONYX 4075

NIEUWE UITGAVEN

adviesprijs

PHILIPPE ROGIER Music from the Missae Sex Magnificat / His Majestys Sagbutts and Cornetts / Philip Cave LINN • CKD 387

GLASS / NYMAN String Quartet 3 / Saxophone Quartet Songs for Tony sonic.art Saxophone Quartet GENUIN • GEN 11222

MEESLEPENDE ADAGIO’S

16,95

LISZT/GRIEG Piano Concertos Steven Hough / Bergen Philharmonic Orchestra / Andrew Litton HYPERION • CDA 67824

C L U B L E D E N 1 0 % K O RT I N G

NIEUWE UITGAVEN MAHLER / BEETHOVEN The Mahler Album Amsterdam Sinfonietta Candida Thompson CHANNEL CLASSICS • CCS 31511

Onwaarschijnlijk mooie werken en bewerkingen van Mahler, door het Amsterdam Sinfonietta onder leiding van Candida Thompson.

FREDERICK DELIUS Double / Violin / Cello Concerto Tasmin Little / Paul Watkins / BBC Symphony Orchestra / Andrew Davis CHANDOS • CHSA 5094

BRITTEN / GURNEY / WARLOCK My True Love Hath My Heart (English Songs) Sarah Connolly / Malcolm Martineau CHANDOS • CHAN 10691

GUSTAV MAHLER Symphony No.9 Lucerne Festival Orchestra Claudio Abbado ACCENTUS • ACC 20214

AWARD

WINNING

CODAEX NEDERLAND Prinsengracht 17 1015 DK Amsterdam T +31 (0) 20 612 9724

*|*Advies winkelprijs tijdens actie aangenaam...klassiek 2011. Aanbieding is geldig tot 1 februari 2012. *Advies winkelprijs

RACHEL PODGER

NIEUWE UITGAVEN MOZART / HAYDN Duo Sonatas Rachel Podger / Jaen Rogers CHANNEL CLASSICS • CCS 32411

SAINT-SAËNS / MENDELSSOHN LISZT His Earliest Recordings Jorge Bolet APPIAN • APR 6009 • 2CD

NIEUWE UITGAVEN

JOHANN FRIEDRICH FASCH Concertos for Various Instruments Il Gardellino ACCENT • ACC 24252

LONG / SHENG / YI Across the Sea - Chinese-American Flute Concertos Sharon Bezaly / Singapore Symphony Orchestra / Lan Shui BIS • BIS 1739

HORIZON 4 MAHLER VAN KEULEN GLANERT Horizon 4 Royal Concertgebouw Orchestra Zagrosek / Stenz Spanjaard Robertson RCO LIVE • RCO 11001

FRANZ LISZT Franz Liszt - The Pilgrimage Years Rosen / Howard / Pappano / Kissin Angelo Bozzolini EUROARTS • EA 2058868

ESPRIS D’AMOURS Capilla Flamenca Marnix De Cat MUSIQUE EN WALLONIE • MEW 1157

PIERRE DE LA RUE Portrait musical Capilla Flamenca Dik Snellings MUSIQUE EN WALLONIE • MEW 1159

SOFIA GUBAIDULINA 80

Een hommage aan Mahler.Een album vol wereldpremières.

NIEUWE UITGAVEN

SOFIA GUBAIDULINA In tempus praesens / Glorious Percussion Vadim Gluzman / Lucerne Symphony Orchestra / Jonathan Nott BIS • BIS 1752

SOFIA GUBAIDULINA Seven Words / In Croce / Kadenza Et expecto Basque National Orchestra / Encinar Alberdi / Polo ETCETERA • KTC 1344

FRANCESCO CAVALLI La Rosinda Mazzulli / Galli / Ensemble La Sfera Armoniosa / Mike Fentross LUDI MUSICI • LM 005 • 3CD

TEARS OF JOY English Lute Songs and Secular Music Zefiro torna ETCETERA • KTC 4028 • 2CD INCLUSIEF BONUS CD 15 JAAR ZEFIRO TORNA!

10 JAAR PENTATONE CLASSICS

€10,PENTATONE BESTAAT 10 JAAR EN VIERT DAT MET 10 TOPTITELS VOOR EEN TIENTJE PER CD!

P/SACD

AANGENAAM KLASSIEK HIGHLIGHTS

€19,99*|*

€14,99*|* €19,99*|*

€14,99*|*

2 SACD

€9,99*|*

TSJAIKOVSKI

PJOTR ILYICH TCHAIKOVSKY Symphonies Nos. 4, 5 & 6 Mariinsky Orchestra / Valery Gergiev MARIINSKY • MAR 0513 • DVD MARIINSKY • MAR 0515 • BLR

NEDERLANDS KAMERKOOR

JOHANN SEBASTIAN BACH Complete Suites for Cello Solo Quirine Viersen GLOBE • GLO 5244 • 2SACD

SERGEI RACHMANINOFF MAURICE RAVEL Piano Sonata 1 / Miroirs / Sonatine Hannes Minnaar ETCETERA • KTC 1432

FRYDERYK CHOPIN SOCIETY TEHILIM Nederlands Kamerkoor GLOBE • GLO 5247

Rossi sulzeR Mendelssohn lewandowski sweelinck schönbeRg gokkes avni

MARK ANTHONY TURNAGE Anna Nicole Eva-Maria Westbroek / Gerald Finley / Royal Opera House / Antonio Pappano OPUS ARTE • OA 1054

WOLFGANG AMADEUS MOZART Arias Lenneke Ruiten / Concertgebouw Chamber Orchestra Ed Spanjaard PENTATONE • PTC 5186376

FRANCIS POULENC Figure Humaine/Mass in G/Sept Chansons/... Swedish Radio Choir Peter Dijkstra CHANNEL CLASSICS • CCS 31411

€17,95*

Psalms between Judaism and Christianity Netherlands Chamber Choir Klaas Stok Conductor Gilad Nezer Bass

Psalmen uit de Joodse en de Christelijke traditie, van de oudheid tot heden.

FREDERIC CHOPIN Koncert f-moll solo / Grand Duo / Rondo C-dur Dina Yoffe / Daniel Vaiman FRYDERYK CHOPIN SOCIETY • NIFCCD 024

HYPERION

FREDERIC CHOPIN 9 Songs + 9 Lieder Dorothee Mields / Nelson Goerner FRYDERYK CHOPIN SOCIETY • NIFCCD 023

NIEUWE UITGAVE NICOLA PORPORA Cantatas 7-12 of 12 Cantatas to Frederick of Wales Iestyn Davies Arcangelo Jonathan Cohen HYPERION • CDA 67894

De meest opvallende countertenor van dit moment, Iestyn Davies, met een uitzonderlijke techniek en perfecte toon.

JOSEPH HAYDN String Quartets, Op. 74 Takács Quartet HYPERION • CDA 67781

JOSEPH HAYDN String Quartets, Op. 71 Takács Quartet HYPERION • CDA 67793

NIEUWE UITGAVEN

IVES / ADAMS / BRITTEN Music For a Time of War The Oregon Symphony Carlos Kalmar PENTATONE • PTC 5186393

RCO & BERNARD HAITINK DMITRI SHOSTAKOVICH Symphony No.15 Concertgebouw Orkest / Haitink RCO LIVE • RCO 11003

PAUL HASLINGER The Three Musketeers Paul Haslinger MILAN • MILAN 3993762

GEORG PHILIPP TELEMANN Barbaric Beauty Miklos Valent / Jan Rokyta / Holland Baroque Society CHANNEL CLASSICS • CCS 31911

HECTOR BERLIOZ Grande Messe des Morts 1837 Ensemble Wroclaw / Robert Murray / Gabrieli Players / Paul McCreesh SIGNUM • SIGCD 280 • 2CD

Eredirigent Bernard Haitink levert een nieuw vistekaartje af.

*|*Advies winkelprijs tijdens actie aangenaam...klassiek 2011. Aanbieding is geldig tot 1 februari 2012. *Advies winkelprijs

KERST

€9,95*

DE NEDERLANDSE BACH VERENIGING MET DE MOOISTE MUZIEK VOOR KERST UIT DE BAROK

€9,95*

BACH / PRAETORIUS / SWEELINCK Kerstfeest Noël Christmas Weihnachten Netherlands Bach Society Jos van Veldhoven CHANNEL CLASSICS • SEL 6111

CANTIONES NATALITIAE Camerata Trajectina GLOBE • GLO 6066

JOY TO THE WORLD King’s Singers SIGNUM • SIGCD 268

On Christmas Night Choir of St.John’s College, Cambridge Andrew Nethsingha CHANDOS • CHSA 5096

JOHANN SEBASTIAN BACH Cantatas Vol.14 - Christmas Cantatas La Petite Bande Sigiswald Kuijken ACCENT • ACC 25314

BIS SUZUKI

KEY RELEASES GIUSEPPE VERDI Les Vêpres Siciliennes Barbara Haveman / Burkhard Fritz Alejandro Marco-Buhrmester Balint Szabo Nederlands Philharmonisch Orkest Koor van de Nederlandse Opera Paolo Carignani OPUS ARTE • OA 1060

In dit zwart-zinderende drama draait Loy de duimschroeven hard en meedogenloos aan. Peter van der Lint in Trouw

SERGEI RACHMANININOV Piano Concertos 1 & 4 Rhapsody on a theme of Paganini Simon Trpceski / Royal Liverpool Philharmonic Orchestra Vasily Petrenko AVIE • AV 2191

€14,95* €25,-* 1CD

CODAEX NEDERLAND Prinsengracht 17 1015 DK Amsterdam T +31 (0) 20 612 9724

VOOR 2 CD's

*|*Advies winkelprijs tijdens actie aangenaam...klassiek 2011. Aanbieding is geldig tot 1 januari 2012

profiel

PentaTone,dapper kwaliteitslabel

Tien jaar geleden begonnen drie gelouterde Philipskrachten voor zichzelf en ze stichtten het Nederlandse label PentaTone. Sindsdien weten klassieke connaisseurs waar ze terecht kunnen voor perfecte surround sound.

foto: Pentatone Classics

“Het voelt als gisteren, die herfstdag in 2001 toen het doek viel voor Philips Classics en ik samen met twee ervaren collega’s de kans kreeg om een nieuw label te starten.” De founding father van PentaTone, Giel Bessels, herinnert zich het moment van de beslissing om de revolutionaire superaudiotechniek voort te zetten in een nieuw bedrijf nog heel goed. “Surround leek een logische stap in de ontwikkeling van geluidsdragers, vooral bij klassiek. Even logisch als de overgang van mono naar stereo.”

Julia Fischer, ster van het eerste uur

30 november 2011

Een perfecte opnametechniek was vanaf het begin het leidende principe van PentaTone. Het Nederlandse label startte destijds met een groots remasteringp r o g r a m m a va n unieke quadrofonie uit de jaren zeventig, een digitalisering va n v i e r k a n a a l s Philipsopnamen. Daarnaast bracht PentaTone het echte surroundgeluid, de sacd, een opnametechniek voor de connaisseur. Nu, tien jaar later, is het label geworden wat het altijd heeft nagestreefd: marktleider op het gebied van de klassieke surround-cd. Men kan terugkijken op een succesvol decennium waarin nauwelijks concessies hoefden te worden gedaan. Alle uitgebrachte cd’s, zo’n 130 in totaal, voldoen aan de gestelde maatstaven. Terugblikken wordt dan ook volop gedaan. Bijvoorbeeld met een prachtige 11cd-box, waarbij elk schijfje is gewijd aan een specifiek jaar. Zo passeren ze nog eens de revue: het Concertgebouw Kamerorkest metTsjaikovski, het Nederlands Philharmonisch met Dvorák, de New Dutch Academy met Joseph Schmitt, de Academy of St. Martin in the Fields met Gordon Getty en het Orchestre de la Suisse Romande met Bruckner. En dat is nog maar een kleine greep uit het materiaal dat het eigenzinnige label heeft uitgebracht. Wat te denken van hun recentste productie: alle Beethovensymfonieën door deFilharmonie uit Antwerpen, onder Philippe Herreweghe.Weer een mijlpaal erbij.

Natuurlijk waren er ups en downs. Een van de belangrijkste distributeurs van PentaTone, Tower Records, ging failliet. Dan slik je even, val je terug op je reserves. “Maar we zijn een blijvertje”, zegt Bessels, “ook de kredietcrisis heeft ons er niet onder gekregen.” Kwaliteit komt altijd bovendrijven, en kwaliteit is waar PentaTone op uit is. Steeds bracht het label klinkende namen, zoals Hans Vonk, Lawrence Foster, Neville Marriner, Julia Fischer en Paavo Järvi.Van lieverlee is het tij trouwens gekeerd: PentaTone hoeft niet meer te zoeken, men wordt benaderd. Iedere musicus beseft: met zo’n label ben je verzekerd van een schitterende opname en een brede verspreiding. En dus wereldwijde aandacht. Bij de cd-box PentaTone:The First 10 Years zit een bonus-cd. Ze kunnen het namelijk niet laten, de enthousiastelingen. Er staan onder meer testtonen op en samples van surround geluidseffecten. Handig voor wie zijn luidsprekerboxen optimaal wil afregelen.

“Met zo’n label ben je verzekerd van een schitterende opname en een brede verspreiding”

Jos van der Zanden

PentaTone:The First 10 Years Beethoven,Tsjaikovski, Schmitt e.a.

deFilharmonie, Concertgebouw Kamerorkest, New Dutch Academy e.a. PentaTone PTC5186500 (11 cd’s)

redactie

Vierduizend jaar psalmzang Het Nederlands Kamerkoor heeft zich gestort op de psalmzang. Met de bas en voorzanger Gilad Nezer duikt het koor in de Hebreeuwse traditie, maar Ook Sweelinck, Mendelssohn en Schönberg komen aan bod. Plus onbekende componisten zoals Sim Gokkes en yossele rosenblatt, die op het snijpunt stonden van de Joodse en West-Europese kunstmuziek.

O Op zijn nieuwste cd Tehilim laat het Nederlands Kamerkoor de luisteraar een van de essenties van de joods-christelijke traditie ervaren: het psalmzingen. Het woord ‘psalm’ komt van het Griekse psallein: gezongen tekst met begeleiding van een snaarinstrument. Het Hebreeuwse equivalent tehilim is explicieter: hierbij gaat het om het vocaal bejubelen van het opperwezen. Koning David, de oudtestamentische leverancier van vele psalmen, was ook zanger en harpspeler en ontleende zijn gezangen direct aan de joodse traditie. De uit Israël afkomstige bas Gilad Nezer, een van de zangers van het Nederlands Kamerkoor, is sinds 2005 de chazzan oftewel voorzanger van de Liberaal Joodse Gemeente in Amsterdam. Hij bedacht samen met dirigent Klaas Stok het concertprogramma Tehilim, waarmee het koor afgelopen maart door Nederland trok ging en waarin verschillende facetten van het psalmzingen te horen waren. Op de cd hoort u Gilad Nezer in zijn rol als voorzanger in diverse Hebreeuwse psalmen. Fraai is bijvoorbeeld de uitvoering van psalm

114, waarin Nezer in het Hebreeuws voorgaat en zijn mannelijke koorcollega’s het Latijnse gregoriaans als beurtzang nemen. Nezer verklaart: “Psalm 114 is ongeveer de oudst bekende in de kerk. Onderzoek wijst uit dat dit gezang mogelijk afstamt van de oude Israëlitische gezangen uit de tempeltijd. Sommigen zeggen dat dit lied met deze melodie teruggaat tot de uittocht uit Egypte, wat het repertoire van het Kamerkoor meteen uitbreidt tot vierduizend jaar muziek!” Later, in de Middeleeuwen, ontwikkelde meerstemmige muziek zich uit de gregoriaanse praktijk, met name door de creatieve initiatieven van de koormeesters van de Nôtre-Dame in Parijs. Het gros van de 150 bijbelse psalmen kreeg door de eeuwen heen ontelbare meerstemmige zettingen. Bekende componisten in dit verband, ook uitgevoerd door het Nederlands Kamerkoor, zijn Jan Pieterszoon Sweelinck en Felix Mendelssohn-Bartholdy. Verder heeft het koor gekozen voor componisten die op het snijpunt staan van de joodse en de WestEuropese kunstmuziek. We hebben het dan

foto GeekZwetsloot

Het gros van de 150 psalmen kreeg ontelbare meerstemmige zettingen

over Tzvi Avni, Sim Gokkes, Louis Lewandowski,Yossele Rosenblatt, Salomone Rossi, Arnold Schönberg en Salomon Sulzer. Wie de roman Het psalmenoproer van Maarten ‘t Hart heeft gelezen, weet dat de manier waarop psalmen worden gezongen tot heftige emoties kan leiden, zeker als er innoverende nieuwlichterij in het spel is.Welnu, oproer is het laatste waar we toe willen oproepen, maar als u wilt horen hoe het aloude psalmzingen van oorsprong klonk en dat aangevuld wilt hebben met wat er in recentere eeuwen in meerstemmigheid aan is toegevoegd, dan is dit uw cd. Arjan van Dijk

Tehilim Sweelinck, Mendelssohn, Schönberg, Gokkes, Rossi e.a.

Gilad Nezer (bas/voorzanger), Nederlands Kamerkoor o.l.v. Klaas Stok Globe GLO 5247

november 2011 31

profiel Castagnetten en handgeklap mochten niet ontbreken, vond de Franse sopraan Patricia Petibon. Maar voor de rest benaderde ze Spaanse, Catalaanse, Andalusische en Braziliaanse muziek vooral vanuit haar hart. “Soms moet je als vertolker je instinct gebruiken.”

Van jongs af was de Franse sopraan Patricia Petibon gefascineerd door de Spaanse cultuur. Op school leerde ze de taal en raakte ze in de ban van beeldende kunstenaars als Picasso en Miró. In recitals smokkelt ze graag Spaanse liederen binnen. Na lang wikken en wegen besloot ze dat Iberische melancholie uiteindelijk de bindende factor moest zijn van haar nieuwe album bij Deutsche Grammophon, dat dan ook de titel Melancolía draagt. Het gevoel van melancholie is volgens de zangeres een reflectie van Spanje zelf. Ze noemt de cd een reis langs verschillende stijlen, waaronder ook volksmuziek. In ‘¡Vivan los que ríen!’ uit de opera La vida breve van Manuel de Falla, het middelpunt van de opname, horen we de sombere kant van melancholie, die neigt naar tragiek – het duistere aspect van de cd. De melancholische schildering van een stralende jeugd vormt de keerzijde. De klank van castagnetten en handgeklap mocht niet ontbreken van Petibon; dat is Spanje voor haar. Ook slagwerk, klassieke en

flamencogitaar, piano en een orkestbegeleiding waren vereisten. Maar, laat ze in haar commentaar bij deze uitgave weten, verder benadert ze de muziek vanuit haar hart en haar Franse gevoel. Ze wil de Spaanse identiteit niet nabootsen, maar die voelen zonder haar eigen wortels te verhullen. De cd vormt een exotische mix van onder meer de Catalaanse muziek van Xavier Montsalvatge – ‘Canción de cuna’, zeer fijnzinnig vertolkt – en Braziliaanse klanken van HeitorVillaLobos: de bekende aria uit diens Bachianas Brasileiras. Petibon nam een coach in de arm, leerde Portugees, Catalaans en Andalusisch en stak een boel op van de verschillende culturen. Haar operastem wilde ze niet overal inzetten. “Soms moet je je opleiding vergeten om in staat te zijn terug te gaan naar het begin en als vertolker je instinct te gebruiken.” In een filmpje, gemaakt tijdens de opname van haar nieuwe album, zien we Petibon met haar vlammend rode haar aan het werk. Aan theater geen gebrek in ‘La tarántula é un bicho mú malo’ van Gerónimo Giménez: “¡Ay madre! Yo estoy malito!”. (O moeder! Ik ben ziek!). Sensueel klinkt ze in ‘Ogundé uareré’, een

“Aan theater geen gebrek. O moeder! Ik ben ziek!”

Braziliaanse traditional. En in ‘El vito’, een Spaanse dans van Joaquín Nin y Castellanos, voelt ze zich als een vis in het water. De zarzuela, die ze eerder zong met Plácido Domingo, is vertegenwoordigd met ‘Marinela, Marinela’ uit La canción del olvido van José Serrano Siméon, en met ‘Petenera’ uit La marchenera van Federico MorenoTorroba.Voor ‘Adiós Granada’ van Rafael Calleja Gómez enTomás Barrera Saavedra inviteerde Petibon de gitarist Daniel Manzanas en percussiespeler Joël Grare. De op en top sfeervolle orkestrale begeleiding is in handen van het Orquesta Nacional de Espana onder leiding van Josep Pons. Tot slot, voor het eerst op cd, klinken de Melodías de la melancolía van de Franse componist Nicolas Bacri op tekst van de Colombiaanse schrijver Álvaro Escobar-Molina. Het was Petibons wens te eindigen met een hedendaags werk: “Een opening naar de toekomst en een combinatie van twee culturen.” Frederike Berntsen

Melancolía Granados, Montsalvatge, Turina,Villa-Lobos e.a.

Patricia Petibon, Orquesta Nacional de Espana o.l.v. Josep Pons Deutsche Grammophon 477 9447\

Patricia Petibon zingt Iberische liederen

Spaanse w 32 november 2011

foto: Felix Broede

weemoed

J Koor

Bach heeft menig compositie gesmeed rondom het lutherse kerklied. Met dat uitgangspunt hebben het gesualdo consort amsterdam en Musica Amphion Bachs oeuvre opnieuw onder de loep genomen. Op de eerste cd van hun nieuwe serie ,‘bach in context’ , presenteren de musici verrassende combinaties.

Johann Sebastian Bach schreef zijn cantates en motetten niet voor uitvoering in de concertzaal, maar voor gebruik in de kerk. De muzikale thema’s die de componist voor zijn vocale werken koos – denk aan de bekende koraalmelodieën – komen terug in orgelwerken die eveneens waren bedoeld voor liturgisch gebruik. Niet zo’n gekke gedachte dus van de ensembles Musica Amphion en het Gesualdo Consort Amsterdam om Bachs cantates en orgelwerken terug te plaatsen in de oorspronkelijke context.

Hun nieuwe project, Bach Contextueel geheten, wordt op cd uitgebracht door het label Etcetera. De koralen die Bach in zijn compositiepraktijk gebruikte, vormen daarbij een leidraad. De meeste van die lutherse kerkmelodieën waren al anderhalve eeuw oud en in

hun pure vorm bekend bij elke kerkganger. Ze vormden overal het raamwerk van de lutherse eredienst, ook in de vier kerken waaraan Bach in Leipzig verbonden was. Van 1723 tot aan zijn dood in 1750 werkte de componist als cantor. Bach was niet alleen verantwoordelijk voor de uitvoering van zijn eigen cantates tijdens de diensten in de Thomaskerk, maar hij moest ook voor de minder belangrijke kerken de muzikale invulling van de eredienst organiseren. Wat Bach Contextueel laat horen is geen reconstructie van een liturgie, maar een thematisch programma dat

“De orgelwerken worden gespeeld op een instrument dat Bachs vingers nog heeft gevoeld”

foto: Annelies van der Vegt

Musica Amphion

twee Nederlandse ensembles plaatsen

Met Bach naa 34 november 2011

foto: Allard Willemse

is opgebouwd rondom één koraal. Dat is in de uitvoeringspraktijk een nieuwe invalshoek, die je in Bachperspectief alleen maar zinvol en logisch kunt noemen. Bij Bach hing immers alles met alles samen. In september werd de eerste cd van dit meerjarige project opgenomen op een wel heel bijzondere locatie: de kerk in Arnstadt waar Bach op zeventienjarige leeftijd het orgel mocht inwijden en waaraan hij enkele jaren als organist verbonden is geweest. Dit orgel is in de jaren 1990 gerestaureerd met de bedoeling zo dicht mogelijk bij Bachs klankwereld te komen. Op de eerste cd vormt Jesu, meine Freude het uitgangspunt, een lied uit 1618. Naast het motet van die naam (BWV 227) zijn twee cantates vastgelegd waarin het lied in verschillende gedaanten voorkomt, een orgelfantasie op het thema, en een prelude en fuga. De artistiek

Gesualdo Consort

leiders, Pieter-Jan Belder en Harry van der Kamp, hebben gekozen voor een enkelvoudige vocale bezetting, dus één stem per partij. Het kerkorgel en een klavecimbel dienen als continuo-instrument. In Bachs tijd stonden zangers en instrumentalisten, inclusief een cornetto en drie trombones voor het verdubbelen van de vocale partijen in de ‘koorgedeelten’, op de orgelgalerij. In Arnstadt zijn de musici precies zo neergezet. Het druist in tegen de concertzaalopstelling die we tegenwoordig gewend zijn: een koor rondom een orkest, met als kern een klein kistorgel. Uiteraard levert de ‘Arnstadtse’ opstelling een ander klankbeeld op. De zangers van het Gesualdo Consort en de instrumentalisten van Musica Amphion hebben stuk voor stuk ruime ervaring met dit repertoire. Zowel de cantates als het motet krijgen dan ook een ideale uitvoering, net als de orgelwerken, waarbij het extra aantrekkelijk is dat ze worden gespeeld op een instrument dat de vingers van de jonge Bach nog heeft gevoeld. Volgens het gebruik in Bachs tijd begint en eindigt het programma met een prelude en fuga in de toonsoort

waarin ook de andere werken staan, in dit geval e-klein. De ensemble hebben al een tournee gepland langs kerken in Nederland en Duitsland. Volgend jaar augustus verschijnt de tweede cd, Bach en het Lutherlied, waarop het prachtige koraal Ein feste Burg ist unser Gott centraal staat. marcel bijlo

Johann Sebastian Bach Jesu, meine Freude

Musica Amphion o.l.v. Pieter-Jan Belder Gesualdo Consort Amsterdam o.l.v. Harry van der Kamp Etcetera KTC 1440

n cantates en motetten in context

aar Arnstadt www.klassiekezaken.nl

november 2011 35

klassiek.avro.nl

Word AVRO Cult uurlid voor

€10,-

U geniet van kunst, klassieke muziek, theater en toneel?

Word dan nu AVRO Cultuur lid! • 4 keer per jaar het uitgebreide magazine ‘Kunst & Cultuur’ met alle informatie over klassieke muziek, kunst, theater en toneel • toegang tot veel muzikale en culturele evenementen • concerten en optredens voor een speciale prijs • exclusieve arrangementen • bijzondere boeken, cd’s en dvd’s • en nog veel meer...

Kijk voor meer informatie op www.avro.nl/leden/cultuurlid

portret

Intieme stemmen Hoe klinkt Schumann op authentieke instrumenten? Het Italiaanse pianotrio Voces Intimae nam de proef op de som, met fraai resultaat. “Het is prettig om te weten dat je op dezelfde stenen loopt als de oude meesters.” Het Italiaanse pianotrio Voces Intimae wil de ambiance en het gevoel uit Schumanns tijd oproepen. De twee strijkers spelen diens trio’s opus 63 en 110 daarom op darmsnaren in plaats van staal. En de pianist koos een instrument uit de collectie van fortepianorestaurateur Edwin Beunk. Dat werd versleept naar de Lindensaal in Markkleeberg, iets ten zuiden van Leipzig: plaats van handeling voor de eerste opname van de heren bij het label Challenge Classics. Het ensemble heeft zichzelf vernoemd naar het Strijkkwartet in d van Sibelius dat de bijnaam ‘Voces intimae’ draagt, oftewel intieme stemmen. Al spelend wil het trio de innerlijke emotie van muziek laten horen en aandacht geven aan de subtiele aspecten van het repertoire. Met het Schumannprogramma debuteerde het drietal afgelopen oktober in de Kleine Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw. Bij die gelegenheid presenteerden de

musici ook hun nieuwe cd. De trio’s opus 63 en 110, die door Voces Intimae gedreven worden vertolkt én hier voor het eerst op authentiek instrumentarium zijn vastgelegd, vormen meesterwerken van de kamermuziek. Pianist Riccardo Cecchetti filosofeert in een filmpje opYouTube, speciaal opgenomen voor deze uitgave, dat de balans in Schumanns muziek voortvloeit uit de instrumenten die de componist tot zijn beschikking had. “Het is een uitdaging om een klank te vinden die zo dicht mogelijk komt bij wat Schumann in gedachten had.” Waarom al die moeite doen en niet gewoon de hedendaagse middelen hanteren? Het trio kreeg de vraag vele malen. Natuurlijk, zegt violist Luigi De Filippi, we weten niet zeker of

Schumann blij zou zijn geweest met onze uitvoering. En op moderne instrumenten kom je ook een een heel eind. Maar de violist het prettig om te weten “dat je op dezelfde stenen loopt als de oude meesters.” Ook de opnametechnicus, Pjotr Furmanczyk, is enthousiast over de authentieke uitvoeringspraktijk. Hij noemt als voorbeeld een fragment uit het eerste deel van Schumanns Pianotrio in d, waarin de strijkers tegen de kam moeten spelen – sul ponticello. “Met dit oude instrumentarium krijg je een heel speciale kleur, totaal anders dan het effect dat je kunt bereiken met moderne instrumenten.” Edwin Beunk, die de musici het toetsinstrument verstrekte voor de opname, valt hem bij. Beunk vindt het nog steeds vreemd dat Bach, Schumann, Sjostakovitsj en Kagel veelvuldig op een moderne Steinway worden gespeeld. Daardoor krijgt alles dezelfde klank, vindt de restaurator. “Je gaat toch ook niet met een en dezelfde auto de Formule 1 rijden, boodschappen doen en piano’s vervoeren?”

“Met dit oude instrumentarium krijg je een heel speciale kleur”

Frederike Berntsen

Robert Schumann Pianotrio in d mineur opus 63 Pianotrio in g mineur opus 110

Voces Intimae

Challenge Classics CC 72520 Luister naar track 5 op de verrassings-cd

www.klassiekezaken.nl

november 2011 37

zang

Op slag verliefd Vanwege haar opvallende uiterlijk noemen de Duitsers haar liefkozend ‘Piratenbraut’. Maria Markesini: de roodharige Griekse schone studeerde klassiek piano aan het conservatorium van Rotterdam, maar vond haar bestemming in de lichte muziek. Nu verrast ze met filmsongs, waaronder het oer-Hollandse ‘Duifies’. Maria Markesini leek voorbestemd om een klassieke pianiste te worden. Al jong bleek haar talent en toen ze veertien was gingen de deuren van het conservatorium in Athene voor haar open. In 1988 kwam ze naar Nederland om aan het Rotterdams Conservatorium haar studie te voltooien. Markesini’s goddelijke verschijning en haar gepassioneerde pianospel stonden garant voor een internationaal succes, zo leek het. En zo was het ook. Alleen: Maria was niet helemaal gelukkig. Ze kende namelijk méér liefdes. Als kleuter liep ze al de hele dag te zingen en later, toen ze de klassieke pianiste uithing, ontwikkelde ze zich in haar vrije tijd tot een begenadigd jazz-zangeres met een stem even warm en vurig als de kleur van haar haar. Omdat het nog altijd not done was om er als klassieke pianiste voor uit te

komen dat je een liefde koesterde voor de lichte muziek, bleef het een hobby. Tot het lot een handje ging helpen. Kort voor een pianorecital blesseerde Maria Markesini haar arm en kon ze de veeleisende klassieke par tituren niet spelen. Op het laatste moment afzeggen was niet haar stijl. Ze vertelde de volle zaal over haar probleem en bood aan om dan maar enkele jazzstandards te zingen. Haar coming out bleek een overweldigend succes en zie: het einde van haar klassieke carrière kondigde zich aan. Later, met The Mimis Plessas Songbook, dat geheel was gewijd aan de Griekse componist Mi-

mis Plessas, bekende ze ook op cd kleur en in de jaren daarna groeide de samenwerking met de Nederlandse pianist Bert van den Brink uit tot de cd Kosmo. Op die cd raakte ze al aan een andere grote jeugdliefde, de cinema. Op het Griekse eiland Kefalonia beleefde Markesini in haar jeugd menig betoverend uurtje in de openluchtbioscoop. Uit deze liefde groeide een nieuw project: Cinema Passionata – a motion picture songbook, een cd vol bekende en, gelukkig, ook minder bekende filmsongs in schitterende arrangementen, aangevuld met twee eigen composities geïnspireerd door de films Microcosmos en Amistad. Een voltreffer. Markesini doet zelfs Nederland eer aan, het land waar ze nog altijd woont, met ‘Duifies’ uit Ja Zuster Nee Zuster. Wie haar met haar charmante accent ‘duifies, duifies wat zijn ze mak / zeventien duifies bovenop ’t dak’ hoort zingen, kan niet anders dan op slag verliefd raken.

Op Kefalonia beleefde Markesini betoverende uurtjes in de bioscoop

foto: Hester doove

Paul Janssen

Maria Markesini Cinema Passionata Amazing Music CTC 2990614

38 november 2011

cdbesprekingen orkest

orkest

Ives, Britten, Adams e.a.

The Unanswered Question, Sinfonia da Requiem,TheWound-Dresser

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski Tchaikovsky Edition

Diverse orkesten en dirigenten

Sanford Sylvan (bariton),The Oregon Symphony o.l.v. Carlos Kalmar

Brilliant Classics 93980 (60 cd’s)

Pentatone Classics PTC 5186 393 (sacd)

Voor onder de kerstboom of in de schoen: deze zestig cd’s tellendeTsjaikovki-box is het ultieme cadeau voor de muziekliefhebber. Een doos voor lange winteravonden, want Brilliant Classics bracht de complete Tsjaikovski uit. Zo’n beetje alles wat de componist ooit heeft geschreven kun je er vinden: van onbekende jeugdwerken tot klassiekers als de ‘Pathétique’, het Zwanenmeer en de Notenkraker. En het zijn niet de minste uitvoeringen. Ik ben nu al verslaafd aan de weelderige strijkers en knettergoeie koperblazers onder leiding van Ernest Ansermet in de Zesde symfonie. Ansermet dirigeert ook de meeste balletmuziek. De symfonieën worden vertolkt door het London Symphony Orchestra onder Rozjdestvenski en het Tchaikovsky Symphony Orchestra onder leiding van Vladimir Fedosejev. Oude radio-opnamen, materiaal uit de sovjetarchieven, recente registraties: je struikelt van de ene verbazing in de andere. Een tijdperk ontsluit zich. De Mazeppa-opname van het Bolsjoi (daterend uit 1952) draagt duidelijk de signatuur van Rusland in de jaren vijftig, maar wat fijn om er naar te luisteren. Hier past maar een advies: geniet! Een cd-rom met teksten en toelichtingen is toegevoegd. Oswin Schneeweisz

Laten we het maar zo’n moment noemen dat alles klopt.The Oregon Symphony, niet bepaald het meest tot de verbeelding sprekende orkest van de Verenigde Staten, speelde in de opmaat naar zijn Carnegie Hall-debuut tijdens het eerste Spring for Music Festival begin mei in Oregon een schitterend programma met de oorlog als verbindend thema. Het programma dat ook in New York klonk, werd perfect opgenomen en prompt op cd gezet. En daar mogen we gelukkig mee zijn.Want het concerten cd-programma is met The Unanswered Question van Ives, TheWound-Dresser waarin John Adams de ervaring van Walt Withman tijdens de Burgeroorlog van een prachtig orkestpalet voorziet, Brittens vileine boodschap aan Japan aan de vooravond van deTweedeWereldoorlog enVaughan Williams’Vierde symfonie een schoolvoorbeeld van veelbetekenend combineren. Alle werken passen binnen het thema over zin en onzin van de oorlog en daardoor draagt de cd een even krachtige als ontroerende boodschap uit. ‘Een van de meest aangrijpende gebeurtenissen van dit seizoen’, noemde The NewYorkTimes het concert. En ja, het orkest kreeg uiteraard meteen een uitnodiging voor een volgend bezoek. Paul Janssen

De complete Tsjaikovski werkt verslavend

orkest

Alles klopt op ‘oorlogs-cd’ van Oregon Symphony

orkest

Gustav Mahler Stravinsky, Grieg e.a. L’Oiseau de feu, Les orientales

Adagietto uit Symfonie nr. 5 – Adagio uit Symfonie nr. 10, Strijkkwartet nr. 11 in f ‘Quartettto serioso’ (Beethoven/Mahler)

Les Siècles o.l.v. François-Xavier Roth

Amsterdam Sinfonietta o.l.v. Candida Thompson

Actes Sud ASM 06

Channel Classics CCS SA 31511(sacd) luister naar track 2 op de verrassings-cd

Op 25 juni 1910 werd de 27-jarige Igor Stravinsky een wereldster. Op die dag ging zijn ballet L’oiseau de feu (De Vuurvogel), geschreven voor Les Ballets Russes, in première in Parijs. Het werk werd vooraf gegaan door het ballet Les orientales op muziek van Glazoenov, Sinding, Arensky en Grieg. Het Franse ensemble Les Siècles, opgericht door François-Xavier Roth, pakte deze combinatie vorig jaar op, precies een eeuw na de première. En dat deed men niet zomaar. Les Siècles is namelijk een ‘ensemble van de 21ste eeuw’ en beschikt over een instrumentarium dat het gezelschap in staat stelt om zowel barokke als klassieke en vroeg-20ste-eeuwse muziek op historische instrumenten te spelen. Wie de verhalen rond Les Ballets Russes en de spectaculaire premières een beetje kent, wordt meegesleept naar het Parijs van de vroege 20ste eeuw. Les orientales, eigenlijk een ratjetoe van stijlen en vormen, klinkt zo mooi en wuft dat de onaardse sprongen van Vaslav Nijinski zich als vanzelf aandienen en met de gedreven live-opname van L’oiseau de feu is het niet anders. Deze cd vormt een prachtig document. Paul Janssen

Stravinsky’s Vuurvogel danst op historische instrumenten

www.klassiekezaken.nl

Sinds Amsterdam Sinfonietta onder de bezielende leiding van concertmeester CandidaThompson staat, is het strijkorkest niet alleen uitgegroeid tot een warm klinkend collectief, maar ook en vooral tot een ensemble dat werkelijk kamermuzikaal muziek maakt. In elke noot, elke frase is de spanning van een strijkkwartet te voelen en dat maakt luisteren naar het Amsterdamse gezelschap tot een ware belevenis. Zeker als men Mahler aanpakt. Want de nieuwe cd van Sinfonietta Amsterdam, The Mahler Album, is in alle opzichten een juweeltje. Niet alleen wordt er bovenmenselijk mooi gespeeld, ook het programma klopt als een bus: het Adagietto, en verder Mahlers bewerking van Beethovens Strijkkwartet op. 95 en het Adagio uit de Tiende symfonie. Bijna een heel componistenleven omarmd en samengebracht met een doorgaans nauwelijks besproken, maar o zo grote invloed op zijn werk.Wie Mahlers Beethoven na het Adagietto uit deVijfde symfonie hoort, weet direct bij wie de Weense melancholicus de kunst heeft afgekeken. En dan vooral de kunst van verhalen en emoties overbrengen in de muziek. Omdat ook de opname van de allerhoogste Channel Classics-standaard is, zou dit wel eens een cd kunnen zijn die in de prijzen gaat vallen. Paul Janssen

Beethoven, Mahler, A’dam Sinfonietta: een juweeltje

november 2011 39

cdBesprekingEN orkest

orkest

Gustav Mahler

The Mahler Project: 10 symfonieën en complete orkestliederen

Dmitri Sjostakovitsj Symfonie nr. 15

Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Bernard Haitink

San Francisco Symphony & Chorus o.l.v. Michael Tilson Thomas, vocale solisten (Thomas Hampson, Susan Graham e.a.)

RCO 11003 (SACD)

SFS Media 0039 (17-sacd box)

Sjostakovitsj liet met zijn Vijftiende symfonie (1971) een monument achter, misschien wel voor zichzelf. Heeft elke noot bij hem autobiografische betekenis? Wellicht. Ook voor wie zich er niet in heeft verdiept, boeit de muziek van Sjostakovitsj van begin tot einde. Met deze grote symfonie had hij zijn ei gelegd; daarna schreef hij nog slechts liederen, strijkkwartetten en een altvioolsonate. De componist was meer in het ziekenhuis dan erbuiten. Hij wist dat hij niet lang meer te gaan had en speelde voortdurend met de grote thema’s van zijn leven. Zo ook in deze symfonie waarin Rossini’s trivialeWilhelm-Tellmotiefje (met een ritme als dat van de Radetzkymars) steeds opnieuw om de hoek komt kijken, ook in de meest ernstige passages waarin de soep werkelijk heet wordt gegeten. Prachtig zoals eredirigent Bernard Haitink zijn oude Concertgebouworkest door de partituur loodst. Haitink beheerst deze muziek als geen ander, hij kent ook de akoestiek van de grote zaal en met de rust van een regiment engelen gaat hij de zijnen voor. Die blazersfanfares! Haitink is te oud voor dikdoenerij en spierballenvertoon.Weldadig in de zachte fuga’s, overrompelend het verweesde lijnenspel. Jurjen Vis

Vorig jaar kreeg Michael Tilson Thomas van president Obama de National Medal of Arts, vanwege zijn langdurige inzet om Amerika muzikaal op de kaart te zetten. Wie deze cd’s hoort zal erkennen dat de San Francisco Symphony een zwaargewicht in huis heeft. De inmiddels pensioengerechtigde Tilson Thomas dirigeert (én oogt) als een jonge god. Hij windt het orkest om zijn vingers en hij grossiert, zoals hij dat altijd al deed, in extremen. Van pp maakt hij een haast onhoorbaar ppp en bij een fortissimo laat hij de zaal op de grondvesten schudden. Pauzes zijn haast onverdraaglijk lang en bij climaxen haalt de dirigent instrumenten naar voren die gewoonlijk nevenstem zijn. Kortom, Tilson Thomas is een romanticus pur sang en Mahler is als was in zijn handen. Op 17 cd’s is diens complete orkestoeuvre opgenomen, uitvoeringen die ruim een decennium omspannen. Kosten noch moeite werden gespaard - met dank aan de Getty Foundation. Minpuntje is dat het boekwerk niet zo overzichtelijk is, je bladert je suf om iets te vinden. Jos van der Zanden

Haitink overrompelt met de Vijftiende van Sjostakovitsj

orkest

Michael TilsonThomas rondt tien jaar Mahler af als een jonge god

concert

Dvorák, Gershwin

Sofia Goebajdoelina

Vioolconcert, An American in Paris

Kadenza

Baskisch Nationaal Orkest o.l.v. José Ramón Encinar, Iñaki Alberdi, Asier Polo

Liza Ferschtman (viool), Nederlands Philharmonisch Orkest o.l.v. Mario Venzago

Etcetera KTC 1433

Challenge Classics CC72530

Op 24 oktober werd Sofia Goebajdoelina tachtig jaar. Reden voor accordeonist Iñaki Alberdi en het Baskisch Nationaal Orkest om haar in het zonnetje te zetten met een nieuwe opname van haar werk voor bayan, de traditionele Russische knoppenaccordeon. Het merendeel van de werken op de cd – Et exspecto, In croce, Die siebenWorte – laat weinig twijfel bestaan over de voornaamste inspiratiebron van de Tataars-Russische componiste. Kenmerkend voor Goebajdoelina is dat zij die religiositeit zowel spiritueel als letterlijk duidt. In dat laatste geval grijpt ze terug op de latijnse oorsprong van het woord religare (‘herverbinden’). Ook muzikaal verbindt Goebajdoelina er op los. Traditionele drieklanken aan atonale componeertechnieken. Iriserende boventoonmengsels aan Bachiaanse klanksymboliek, zoals de kruisende registers en kruiselings uitgewisselde tonen van cello en bayan in In croce. Toch klinkt de som der delen altijd onmiskenbaar als Goebajdoelina. En dat heeft alles te maken met haar persoonlijke behandeling van de klank. Illustratief zijn de delicate timbre-estafettes in Die siebenWorte, een zevendelige lamentatie op Christus’ kruisiging voor bayan, cello en strijkorkest. Maar ook solowerken als Kadenza en Et exspecto voorzien in een regenboog aan klankkleuren. Die bovendien extra flonkeren dankzij het doorvoelde spel van Iñaki Alberdi. Joep Christenhusz

Strijdlustig en triomfantelijk staat ze op de hoes van haar nieuwe album met het Vioolconcert van Dvorák.Violiste Liza Ferschtman, de meest muzikale en sensitieve onder de jongere Nederlandse violistes, heeft haar twijfels en kwetsbaarheden de afgelopen jaren ingeruild voor een soms vlijmscherpe passie en trefzekerheid. In haar vurige, intense en emotioneel doorleefde vioolspel is ze zelfbewuster en vrijer dan ooit tevoren. Het muzikaal en flexibel begeleidende Nederlands Philharmonisch Orkest onder leiding van de Zwitserse dirigent Mario Venzago geeft Ferschtman niet alleen alle ruimte om te schitteren met haar violistische kwaliteiten, maar ondersteunt haar bovendien in haar inspanningen om de Slavische ziel van Dvorák te typeren. Met succes, zowel in de lyrische als de pathetische passages. Ook in Gershwins ‘symfonische gedicht’ An American in Paris levert het Nederlands Philharmonisch Orkest onder de markant dirigerendeVenzago een overtuigende prestatie. ‘Ik wil de impressies verklanken die een Amerikaanse bezoeker van Parijs krijgt, terwijl hij door de stad slentert en naar de straatgeluiden luistert om de Franse atmosfeer op te snuiven’, schreef Gershwin over zijn stuk. Op deze cd doemen inderdaad tot de verbeelding sprekende beelden op van een verleidelijke stad, die bruist van de energie en de vitaliteit. Wenneke Savenije

Goebajdoelina’s bayan flonkert

40 november 2011

Liza Ferschtman vuriger dan ooit

cdbesprekingen concert

concert

Frederick Delius

Sergej Rachmaninov

Tasmin Little, Paul Watkins, BBC Symphony Orchestra o.l.v. Andrew Davis

Simon Trpceski, Royal Liverpool Philharmonic Orchestra o.l.v.Vasily Petrenko

Chandos CHSA 5094 (SACD)

Avie AV 2191

Wanneer hoor je nu het Concert voor viool, cello en orkest van Frederick Delius in de zaal? Of zijn viool- of celloconcert? Des te boeiender dat violiste Tasmin Little en cellist PaulWatkins de handen ineen sloegen en de drie stukken hebben vastgelegd, begeleid door het BBC Symphony Orchestra onder de baton van Andrew Davis. Little nam al eerder muziek van Delius op, waaronder het vioolconcert, en het dubbelconcert met Rafael Wallfisch. Ze heeft een zwak voor de componist, in ieder geval voor zijn lange lyrische lijnen, die ze vooral overtuigend neerzet in het dubbelconcert. Little en Watkins vlijen zich soepeltjes tegen elkaar aan en zingen samen – zij wat kernachtiger, hij iets omfloerst. De ronde toon van Watkins komt ook goed van pas in het celloconcert. Delius’ partituur biedt weinig speelaanwijzingen. “Play it as you feel it, and I shall be content”, luidde ooit het advies van de componist aan een musicus.Watkins noemt deze woorden bemoedigend en vaart er wel bij: zangerig en gevoelvol vloeien de noten uit zijn instrument. Pluim ook voor het orkest en Andrew Davis. Frederike Berntsen

Rachmaninov schreef vier pianoconcerten, waarvan het Tweede en Derde heel bekend zijn geworden. Het Eerste en Vierde worden niet zo vaak gespeeld, wellicht omdat daar net wat minder meezingers in voorkomen. Een uitvoering van deze laatste twee is vers van de pers gerold met de Macedoniër Simon Trpceski achter het klavier, begeleid door het Royal Liverpool Philharmonic Orchestra onder leiding van Vasily Petrenko. Hun opname met Rachmaninovs Tweede en Derde pianoconcert, die vorig jaar uitkwam, viel in Frankrijk in de prijzen met een Diapason d’or de l’année. De nieuwe uitgave kreeg afgelopen september eveneens een Diapason. Niet ten onrechte:Trpceski sprankelt en floreert. Hij is soms wat filosofisch in zijn timing, maar tegelijk een verhalenverteller met een klare taal. Als laatste eist de Rapsodie op een thema van Paganini opus 43 de aandacht op – ook van Rachmaninov en niet minder goed vertolkt. Minstens zo aantrekkelijk als de solist speelt het orkest. Flitsende inzetten, pregnante solo’s en een rijkgeschakeerde dynamiek: de musici vormen geen groep slaafse begeleiders, maar hebben een stem. Met dank aan het vakmanschap van Petrenko, de karaktervolle Russische chef. Frederike Berntsen

Concert voor viool, cello en orkest, Vioolconcert, Celloconcert

De muziek van Delius vloeit gevoelvol uit cello en viool

concert

Pianoconcert nr. 1, Pianoconcert nr. 4, Rapsodie op een thema van Paganini opus 43

Simon Trpceski sprankelt en floreert in Rachmaninov

vocaal

W. A. Mozart

Klarinetconcert, Klarinetkwintet Österreichisch-Ungarische Haydn Philharmonie, Sharon Kam, Isabelle van Keulen, Ulrike-Anima Mathé, Volker Jacobsen, Gustav Rivinius

Schumann, Killmayer, Mahler Wanderer-liederen

Christoph Prégardien (tenor), Ensemble Kontraste

Berlin Classics 16672

Challenge Classics CC72518 (sacd)

Sharon Kam had al een tijdje op haar wensenlijst staan om Mozarts Klarinetconcert (KV 622) en Klarinetkwintet (KV 581) op te nemen met een bassetklarinet. Hoewel Mozart de werken voor dit instrument schreef, worden ze meestal gespeeld op een ‘gewone’ A-klarinet. Hiervoor is dan enig gegoochel nodig, want de bassetklarinet kan lager dan het standaardinstrument, waarop een aantal noten dus moet worden geoctaveerd. (De zogenaamde ‘bassethoorn’ heeft met dit alles overigens niets te maken, dat is een altversie van de klarinet.) Mozarts inspiratiebron voor deze beroemde stukken was de bevriende musicus Anton Stadler. Kam, Israëlische van oorsprong, speelt het concert met de Österreichisch-Ungarische Haydn Philharmonie en geeft tegelijk leiding aan het gezelschap: een combinatie die buitengewoon harmonieus samenspel oplevert. Uit de luidsprekers stromen zoete klanken waarbij de een zal wegdromen, terwijl de ander wellicht behoefte heeft aan wat extra kruiderij. Fraai groepje musici ook in het Klarinetkwintet, onder wie Isabelle van Keulen als eerste violist. Ieder voegt zich naadloos in het geheel, met behoud van eigen kleur en expressie, en plooit zijn bijdrage om Kams lichte en sierlijke toon. Frederike Berntsen

Het arrangeren van andermans muziek is weliswaar van alle tijden, maar ook een discutabele aangelegenheid. Pleeg je geweld aan het originele werk van de componist, of wordt er een extra dimensie toegevoegd? Valt er af te dingen op Bachs Vivalditranscripties, of Mozarts orkestratie van Händels oratoria? En wat als iemand zichzelf bewerkt? Kortom, een lastig punt. Los van hoe principieel je hierin wilt moet zijn: er kunnen interessante resultaten ontstaan. Dat bewijst de hedendaagse Duitse componist Marcus Reißenberger met liederen en pianostukken van Schumann. Speciaal voor het vele malen gelauwerde Ensemble Kontraste uit Neurenberg transformeerde hij de pianopartij naar een klein orkest voor maximaal tien instrumenten. Schumann krijgt in deze werken op romantische thema’s als hoop, verlangen en melancholie een nieuw kleurrijk idioom dat tegelijkertijd heel vertrouwd klinkt. Iets vergelijkbaars deed Schönberg met Mahlers Lieder eines fahrenden Gesellen en Wilhelm Killmayer (geb. 1927) met zijn eigen Hölderlin-Lieder. Het zijn voorbeelden van geslaagde bewerkingen als boeiende varianten op werken die van zichzelf al briljant zijn. Het vocale gedeelte wordt verzorgd door liederentitaan Christoph Prégardien. Ook al zo’n succes, maar dat staat bij hem nooit ter discussie. Frans Jansen

Klarinettiste Sharon Kam levert harmonieuze Mozart

www.klassiekezaken.nl

Geslaagde oude klanken in nieuw jasje

november 2011 41

cdBesprekingEN vocaal

vocaal

Hector Berlioz Grande Messe des Morts

Franz Schubert Florian Boesch (bariton), Malcolm Martineau (piano)

Robert Murray, Gabrieli Players,Wrocław Philharmonic Orchestra, Gabrieli Consort & Wrocław Philharmonic Choir o.l.v. Paul McCreesh

Onyx 4077

Signum SIGCD 280

Tegen het einde van zijn leven componeerde Schubert de liedcyclus Winterreise op tekst van Wilhelm Müller, net als Die schöne Müllerin. Hij liet zijn vriend Joseph von Spaun weten dat hij deze liederen mooier vond dan welke andere ook. Von Spaun was ontsteld over de duisternis van het werk, maar de componist voorspelde hem dat ook hij ervan zou gaan houden. Tegenwoordig is het een must voor iedere zanger om Winterreise te vertolken. Benjamin Britten (in zijn hoedanigheid als pianist) en de tenor Peter Pears bogen zich vele malen over de cyclus. Britten concludeerde dat hij iedere keer weer verrast werd, niet alleen door het buitengewone meesterschap van het werk, maar ook door het blijvende mysterie. De rijkdom van dat mysterie komt op de nieuwe opname van de bariton Florian Boesch en pianist Malcolm Martineau wondermooi naar voren. Boesch wendt al zijn vermogens aan, een geraffineerd vibrato, een prima adembeheersing, om zijn tocht zo veel mogelijk vertelkracht mee te geven. Fraai ook hoe hij naast zijn volle bariton een uiterst breekbare toon tot zijn beschikking heeft. Martineau weet wat begeleiden is: Boesch en hij vormen een fijn duo. Frederike Berntsen

Als het gaat om lelijk ontwerp, wordt het een kunst deze cd-uitgave níet te bekronen, zeker gezien de barcode die prominent op de rug staat.Toch zou het jammer zijn als u deze opname van Berlioz’ grote dodenmis misloopt! Paul McCreesh en zijn Gabrieli Consort & Players hebben kennelijk onderdak gevonden bij het Engelse label Signum. Zijn eigen ensembles heeft McCreesh voor de gelegenheid aangevuld met het filharmonisch koor en orkest uit Wrocław, Polen. Die uitbreiding is bepaald geen luxe, want Hector Berlioz had naast een exorbitant groot koor en orkest voor het ‘Dies Irae’ ook nog vier koperblaasensembles in de hoeken van de kerk in gedachten. De première vond plaats op 5 december 1837 in de kolossale Dôme des Invalides in Parijs. Bijna liep het mis, doordat de dirigent van dienst naar verluidt ook aandacht had voor zijn doosje snuiftabak. Met in het orkest maar liefst zestien pauken en twaalf hoorns is Berlioz’ requiemzetting bepaald niet vrij van dreigende bombast. Maar het echte kippenvel zit in de delen waar Berlioz, de Franse Beethoven, de eeuwige rust voor ogen had, en waar koorcontroleur par excellence McCreesh zijn kwaliteit bewijst. Is er nog een Edison over? Arjan van Dijk

Winterreise

Florian Boesch zingt ‘Winterreise’ wondermooi

vocaal

Sweelinck e.a. Kerstmotetten

Hemony Ensemble o.l.v. Simon Groot, m.m.v. Max van Egmond (bariton) HEM002

De Gouden Eeuw bracht de Nederlanden ongekende welvaart maar ook strijd tussen katholieke en lutherse leerstellingen. Met name in de noordelijke provincies bogen veel stedelijke autoriteiten voor de kerkelijke hervorming, zodat burgers die katholiek wilden blijven genoodzaakt waren hun eredienst in schuilkerken te houden.Aan de OudezijdsVoorburgwal, hartje Amsterdam, gaat achter een fraaie gevel de bekendste schuilkerk schuil, met de treffende bijnaam Ons’ Lieve Heer op Solder.Vanwege restauratie aan het gelijknamige museum week het Hemony Ensemble voor deze opname in eigen beheer uit naar Deventer, de geboorteplaats van Jan Pieterszoon Sweelinck, wiens kerstmotetten hier centraal staan. Sweelinck liet deze werken in 1619 als onderdeel van zijn Cantiones Sacrae in Antwerpen verschijnen. Opdrachtgever was de Amsterdamse jurist en dichter Cornelis Plemp, die zodoende bijdroeg aan de Contrareformatie. Naast Sweelinck klinken ook motetten van de Antwerpse componisten CornelisVerdonck en Andreas Pévernage. Opmerkelijk is het optreden van bariton Max van Egmond, die tussen de motetten door voorleest uit de eerste twee hoofdstukken van het Lucas-evangelie in de vertaling (1599) van de Antwerpse drukker Jan Moerentorf. Al met al een typisch Nederlands onderonsje, dat voor de fijnproever beslist welkom is onder de kerstboom. Arjan van Dijk

Sweelincks fraaie kerstmotetten

42 november 2011

Berlioz’ dodenmis geeft kippenvel

cdbesprekingen vocaal

vocaal

Mozart, Jomelli, Gluck Arias for Anna De Amicis

A Russian Romance

Teodora Gheorghiu (sopraan), Les Talens Lyriques o.l.v. Christophe Rousset

Don KosakenChor Rusland & State Soloists Ensemble ‘Philharmonia’ o.l.v. Marcel NikolajevitsjVerhoeff

Aparté AP021

Christophorus CHR 77350

Cecilia Bartoli en haar hommage aan de 19de-eeuwse ster Maria Malibran was voor deze cd duidelijk het voorbeeld. De Roemeense sopraan Teodora Gheorgiu (geen familie van) zoomt in op de 18de-eeuwse Italiaanse sopraan Anna de Amicis.Voor haar gingen vader en zoon Mozart plat en ook Jommeli, Gluck en Johann Christian Bach liet ze voor zich componeren. Het informatieve boekje bij deze uitgave op het Franse label Aparté schetst aan de hand van uitspraken van deskundige tijdgenoten de essentie van De Amicis’ kunst: fabelachtige techniek, briljant inlevingsvermogen en groots acteertalent. Teodora Gheorghiu is zonder meer een bekwame operazangeres. Aan een cd zijn acteertalenten niet af te meten en van De Amicis bestaan helaas geen opnames, maar vermoedelijk doet de hommagebrengster onder voor historische idool. De wat bedompte akoestiek helpt niet mee, met name de violen van Les Talens Lyriques kunnen beter, maar het belangrijkste manco is toch wel dat Gheorghiu’s zang qua expressie veel van hetzelfde blijft en dat vocale acrobatiek zelden met fantasie wordt gecombineerd. Een positieve noot tot slot: wat wasWolfgang Amadeus Mozart toch een onwaarschijnlijk briljant genie! Arjan van Dijk

Peter de Grote in Zaandam, de grachten in Sint-Petersburg naar Nederlands model, het Museum Hermitage in Amsterdam, het zijn markante voorbeelden van de lange verbondenheid tussen Rusland en Nederland. Maar wist u dat er al sinds 1993 een Nederlandse dirigent voor het wereldberoemde Don Kozakkenkoor staat? Afgaand op zijn naam is hij geheel ingeburgerd: Marcel Nikolajevitsj Verhoeff. Het Duitse label Christophorus heeft ze weten te strikken en na hun kerstalbum van vorig jaar volgt nu, in samenwerking met de briljant spelende instrumentalisten van Ensemble Philharmonia, een gloedvol album metWolgavolle Russische romantiek die Joop van den Ende nog op ideeën zou kunnen brengen. Deze muzikale roze wolk kan mogelijk verbloemen dat Kozakken een echte etnische groepering zijn die al sinds de Middeleeuwen in het stroomgebied van de rivier de Don leven en beroemd zijn vanwege de dappere ruiters die zij het Russische leger leverden. Ook de Kozakken werden het slachtoffer van de Revolutie in 1917 en hun koor werd in 1921 tijdens ballingschap in Turkije opgericht. Als u deze cd beluistert, zult u verbaast zijn hoeveel Russische muziek u eigenlijk kent en de meer dan viriele uitvoeringen zullen niemand onberoerd laten. Arjan van Dijk

Teodora Gheorghiu (geen familie) brengt hommage

Russische romantiek met Nederlands tintje

vocaal

Britten, Howells e.a. My True Love Hath My Heart – English Songs

Sarah Connolly (mezzosopraan), Malcolm Martineau (piano) CHAN 10691

Een recital met zuiver Engelse liederen heeft vaak iets herfstachtigs, omdat Britse zangers nogal eens de neiging hebben het repertoire waardig en ernstig voor te dragen, als om te benadrukken dat het niet onderdoet voor het Duitse en Franse. Het heldere, ritmisch sterke pianospel van Malcolm Martineau op deze nieuwe cd met voornamelijk werk uit de jaren 1920 veegt de gevallen, verdroogde bladeren echter meteen van de straat. Mezzosopraan Sarah Connolly is daarbij een en al zomeravondzon. Haar stem heeft misschien niet het rijkste kleurenpalet, maar het is een ongeforceerd, sterk en warm geluid dat in zijn oprechte eenvoud ideaal is voor het liedrepertoire. Connolly’s intelligente benadering van de teksten zorgt ervoor dat we intens meevoelen met het meisje in Brittens folksongbewerking ‘Early One Morning’. Ze benadrukt de treurige schoonheid van ‘By a Bierside’ van Ivor Gurne, dat een diepe indruk maakt met de mijmeringen over de dood. Warlock, Howells, Head en Ireland klinken opgefrist en ontroerend. De drie dansante liederen van Richard Rodney Bennet uit de jaren negentig zijn een zwoele afsluiter van een sterke, eigentijdse cd. Hein van Eekert

Sarah Connolly zingt als de zomeravondzon

www.klassiekezaken.nl

november 2011 43

cdBesprekingEN orgel

orgel

Johann Sebastian Bach

Georg Böhm

Léon Berben (orgel)

Bernard Foccroulle (orgel)

Ramée RAM 1106

ricercar RIC 319

Die Kunst der Fuge (BWV 1080) van Johann Sebastian Bach heeft tal van speellieden in beweging gebracht, variërend van bezettingen voor hobo, accordeon, fagot en saxofoonkwartet tot clavi-organum, klavecimbel, piano en orgel. Met enige regelmaat verschijnt er weer een nieuwe uitvoering. Die van de Waalse organist Bernard Foccroulle is nog niet droog (RIC303, 2010) of Léon Berben komt met zijn visie. Die mag er zijn: een heldere, doorzichtige en gedreven uitvoering. Hij kiest voor de veertien fuga’s (Contrapunctus) en de vier Canons het schitterend klinkende orgel van JoachimWagner (1742-44) in de Marienkirche te Angermünde, dat in 1974-76 werd gerestaureerd door de firma Schuke. Bach was aan deze cyclus in 1742 begonnen en rondde die af in 1746. Kort voor zijn dood in 1750 pleegde hij nog aanvullingen en correcties. Zijn zoon Carl Philip Emanuel gaf Die Kunst der Fuge in 1751 postuum uit. De veertiende fuga liet Bach onvoltooid. Over het hoe en waarom is veel gespeculeerd. Onder anderen Leonhardt, Koopman en Foccroulle hebben de onvoltooide op hun manier voltooid. Onlangs nog voegde Kees van Houten er de zijne aan toe. Hij gaf er zelfs een boek over uit. Léon Berben daarentegen laat de onvoltooide onvoltooid. Aad Alblas

Georg Böhm (1661-1733) hoort tot de drie grote b’s van de barokke Duitse orgelliteratuur: Buxtehude, Böhm en Bach. In tegenstelling tot het oeuvre van Buxtehude en Bach neemt dat van Böhm een bescheiden plaats in. Het past op twee cd’s. Ze zijn er van de Deen Sven-Ingvart Mikkelsen (1995/97) en van de Belg Jozef Sluys (2001/06). OokVincent van Laar heeft er onlangs een begin mee gemaakt en eind dit jaar komt Stef Tuinstra ermee uit (vanuit de Jacobikerk te Hamburg). Na de integrale opname van de orgelwerken van Bach en Buxtehude is Bernard Foccroulle verder op zoek gegaan naar Bachs voorgangers Bruhns, Reincken, Scheidemann,Tunder en Böhm.Van de laatste speelt hij op deze cd de drie grote meesterwerken Praeludia und Fugen. Met vaart en gevoel voor de fantasievolle stylus phantasticus brengt Foccroulle deze hoogbarokke hoogstandjes aan het eveneens barokke orgel van de St.-Laurenskerk te Alkmaar tot klinken. Je wordt meteen gegrepen door de wervelende pedaalinzetten. Van een aantal koraalpartita’s en -voorspelen is het Vater unser im Himmelreich (twee klavieren en pedaal) betoverend mooi. Het tekstboekje vermeldt van alle nummers de registraties. Dat verdient een tien. Aad Alblas

Die Kunst der Fuge

Heldere en gedreven ‘Kunst der Fuge’

piano

Praeludia und Fugen, Choräle

Foccroulle speelt Georg Böhm betoverend mooi

piano

Franz Liszt

W.A. Mozart

Pianosonates K 331, 280, 333

Andante lagrimoso, Mephisto-Walz nr. 1, La lugubre gondola nr. 2, e.a.

Aldo Ciccolini (piano)

Claire Chevallier (piano)

LA dolca volta LDV 03

La Dolce volta LDV 02

Terwijl de Mars der Beschaving deze zomer oprukte naar Den Haag om vergeefs te demonstreren tegen de cultuurbezuinigingen, speelde de 85-jarige ItaliaansFranse pianist Aldo Ciccolini in het Concertgebouw de sterren van de hemel. Geplaagd door astma en levend op slechts één nier, oogde de maestro broos en breekbaar. Maar door zulke uiterlijkheden laat de volledig aan de muziek toegewijde Ciccolini zich niet uit het veld slaan. In zijn binnenste brandt een vuur dat niet te blussen is. Zijn ogen stralen passie en onverschrokkenheid uit, zijn handen dienen als geolied wapentuig, de noten liggen aan zijn voeten. Al driekwart eeuw is Ciccolini op zoek naar de schoonheid en de betekenis van de klank, voor hem het tovermiddel bij uitstek om dienstbaar te kunnen zijn aan wat een componist heeft willen uitdrukken. En zo lukt het de bejaarde maestro – die al in de jaren zestig furore maakte met onovertroffen opnames van de pianomuziek van Satie – ook in dit nieuwe album om als een jonge god volledig samen te smelten met de bezielde magie van Mozarts Pianosonates KV 331, 280 en 333. Wie deze sonates kan spelen met zoveel levenswijsheid, raffinement, nuance, verfijning en klankpoëzie als maestro Ciccolini, weet dat het geen niemendalletjes zijn, maar juweeltjes die zweven tussen hemel en aarde. Wenneke Savenije

Gevoel voor theater kan de Parijse pianiste Claire Chevallier (1969), die tegenwoordig in Brussel woont, niet worden ontzegd. In haar biografie omschrijft ze zichzelf als veelzijdig pianiste, die “de creativiteit van een rasechte artieste” combineert met “de toewijding van een geboren volhouder” en “de charme van een echte française”. Behalve piano (specialisatie oude en hedendaagse muziek en historische instrumenten, die ze verzamelt), studeerde Chevallier ook wiskunde en fysica. Ze werkt regelmatig mee aan dansproducties en geeft ook graag les. Haar opname van de Mephisto-Walz van Liszt – evenals de overige werken op deze cd gespeeld op een gloedvol klinkende Erard uit 1876 – eindigde met veertig graden koorts:“Kunt u zich het gevoel inbeelden? Ongetwijfeld wel… Dit was de boodschap die mijn lichaam kreeg de nacht na de opname van de MephistoWalz.Toeval? Ik geloof niet in toeval.” Aldus de eigenzinnige pianiste die – dat moge duidelijk zijn – veel noten op haar zang heeft. Maar die noten weet ze wel degelijk inhoud, kleur en beweging te geven. In elk afzonderlijk werk vertelt de pianiste met behulp van de noten van Liszt een meeslepend persoonlijk verhaal. De suggestieve Liszt van Chevallier is theatraal in de goede betekenis van het woord. Maar ook verassend virtuoos en toch lichtvoetig. Wenneke Savenije

Aldo Ciccolini hemels in Mozart

44 november 2011

Claire Chevalliers theatrale Liszt

Outhere_Klassieke Zaken:Mise en page 1

24/10/11

14:38

cdbesprekingen piano

Franz Schubert

Pianosonates D840, 850, 894, Impromptus D899, Klavierstücke D946

Hoogtepunten winter 2011 Nu verkrijgbaar!

Paul Lewis (piano) Harmonia mundi HMC 902115

Paul Lewis’ registraties van alle pianosonates en -concerten van Ludwig van Beethoven gelden als mijlpalen op het gebied van interpretatie. Met deze dubbelcd van zijn andere favoriet, Franz Schubert, maakt Lewis zijn reputatie als meesterpianist opnieuw waar. Geen noot en geen gebaar glipt door zijn vingers, over elk akkoord lijkt te zijn nagedacht, en toch klonk Schubert zelden zo spontaan als nu.Verhalend, in prachtige melodische lijnen, niettemin vasthoudend aan de vaste hoekpunten van de maat.Wie wil vertellen mag af en toe natuurlijk uitweiden, maar de basis moet staan als een huis. Zo is Lewis’ ritmische plaatsbepaling in bijvoorbeeld het Molto moderato van de Sonate D894 en het Impromptu in As D946 fabuleus. Triolen en gepuncteerde ritmes schuren langs elkaar heen, dit alles in een gematigd tempo, wat alle mogelijkheden openlaat voor een boeiend verhaal. Is dit de opmaat voor een Schubertintegrale? Een veelgehoord argument tegen zo’n project, namelijk dat het resultaat meer van hetzelfde is, lijkt op Lewis niet van toepassing. Integendeel: een complete Schuberteditie van ongehoord hoog kwaliteitsniveau ligt binnen handbereik. Reken maar dat we ervan zullen genieten! Andrew van Parijs

Johann Sebastian Bach Boek in kleur (200 pagina’s) in het Engels, Duits & Frans + 6 CD’s in een luxueuze box ALPHA 889

Schubert klonk zelden zo spontaan als bij Paul Lewis

Johann Sebastian Bach

Café Zimmermann 6 CD’s in een prachtige box ALPHA 811

kamermuziek Johannes Brahms

Claude Debussy e.a. Hommage à Debussy

Ann Hallenberg Collegium Vocale Gent Orchestre des Champs-Elysées Philippe Herreweghe

Izhar Elias (gitaar) Brilliant Classics 9246

LPH 003

Wat je Izhar Elias ook laat uitvoeren, het levert altijd een opzienbarend resultaat op. Niet voor niets was hij eerder dit jaar de eerste gitarist die de Nederlandse Muziekprijs in de wacht wist te slepen. Elias’ discografie verraadt een bijna grenzeloze stijlkennis van barok tot heden, waarbij geen geografisch detail hem ontgaat. Improvisaties à la Georg Friedrich Händel of Gioacchino Rossini lijken hem geen enkele moeite te kosten. Toeval en onbegrip, duidend op een gebrek aan affiniteit met een bepaald idioom, komen in zijn vocabulaire dan ook niet voor. De woorden ‘geraffineerd’ en ‘grensverleggend’ daarentegen weer wel. Zijn weldoordachte muzikale gestiek demonstreert Izhar Elias opnieuw op zijn nieuwe cd. Op deze Hommage à Debussy is sprake van Frans impressionisme met een Spaans accent. Hoewel Elias niet een specifiek Iberisch georiënteerde artiest is, toont hij zijn kennis van de Spaanse gitaartraditie met verve.Wie meent hier en daar een renaissanceachtige veelzijdigheid te ontwaren, zou weleens gelijk kunnen hebben. De overtuiging waarmee Elias sferen en indrukken tegen elkaar afzet, doet je soms duizelen. Zoveel is duidelijk: we zijn voorlopig nog niet van deze duizendpoot af. Andrew van Parijs

Johann Sebastian Bach

Izhar Elias is een stilistische duizendpoot

www.klassiekezaken.nl

Amandine Beyer ZZT110902

www.outhere-music.com

distributie

november 2011 45

cdBesprekingEN kamermuziek

kamermuziek

Bosmans, Hekking, Schäfer

Ludwig van Beethoven

Dutch Sonatas forVioloncello and Piano vol. 4

Strijkkwartet in Es opus 127, Strijkkwartet in cis opus 131 Brentano String Quartet

Doris Hochscheid (cello), Frans van Ruth (piano)

Aeon AECD 1110

Audiomax 903 1703 (sacd)

Op de repertoirelijst van het Brentano Kwartet staat muziek van Monteverdi en Josquin des Prez in versies voor strijkkwartet. Ook vroeg het viertal Mark Strand gedichten te schrijven bij composities van Haydn enWebern, en werkten de musici samen met Elliot Carter en György Kurtág. Binnenkort viert het gezelschap zijn twintigjarig bestaan. Bij deze gelegenheid gaf het tien componisten de opdracht een stuk te schrijven, geïnspireerd op Die Kunst der Fuge van Bach. Genoeg diversiteit dus op de lessenaars van het kwartet, dat ensemble in residence is aan de University of Princeton. De nieuwste cd bevat twee late werken van Beethoven: het Strijkkwartet in Es opus 127 en het Strijkkwartet in cis opus 131. Wat het spel van de Brentano’s sympathiek maakt is het nietpretentieuze karakter van hun interpretatie. De indruk die hun activiteiten wekken, wordt bevestigd: de musici gaan open te werk, en zitten niet in een keurslijf. Ook geen bloed, zweet en tranen op dit schijfje, maar een wat al te rustige zoektocht (vooral in opus 131) naar nu eens een rauwe toonvorming, dan weer een mooie legatofrase. In januari speelt het Brentano Kwartet op de vijfde editie van het Storioni Festival in Eindhoven. Frederike Berntsen

Dit is het vierde deel in een serie met Nederlandse muziek door celliste Doris Hochscheid en pianist Frans van Ruth. Na cd’s met sonates van Pijper, Röntgen en Vermeulen volgt nu een opname van de Sonate en los werk van Henriëtte Bosmans (1895-1952). Elke nieuwe uitgave focust op één componist, maar er is ook bijvangst: zo ontstaan landschappen met machtige flanken en pieken met daaromheen de al even onmisbare velden en akkers. Deze cd verenigt Bosmans met Dirk Schäfer en Gérard Hekking. De eerste was een grandioos pianist, de tweede een meestercellist. Schäfers muziek is Fauré op z’n Brahms’. Hekkings kleine composities: briljante salonmuziek. Bosmans – twintig jaar jonger dan haar collega’s – was enig kind van het cellogenie Henri Bosmans. Haar naam was een program: de cello zat haar in het bloed. De Trois impressions (1926) verraden inspiratie van Franse tijdgenoten. De ingrediënten zijn simpel, de architectuur is inzichtelijk. Hochscheid laat de lange cantilenes van Nuit calme bloeien en hier horen we eigenlijk al de latere liederencomponist Bosmans. De Sonate (1919) is nog schatplichtig aan midden-Europese voorbeelden, maar ook hier horen we al Debussy’s abstracte, opvullende guirlanden- en arabeskenbegeleiding. Jurjen Vis

Brentano Kwartet speelt sympathieke Beethoven

kamermuziek

De Frans getinte celloklanken van Henriëtte Bosmans

kamermuziek

Ravel, Granados, de falla, Montsalvatge

Ludwig van Beethoven

Duo Bilitis

Florestan Trio

Brilliant classics 9210

Hyperion CDS 44471/4 (4 cd’s)

Ekatarina Levental en Eva Tebbe, beiden harpiste, vormen sinds 2004 het Duo Bilitis, waarvan de naam verwijst naar Claude Debussy’s Musique de scène pour les Chansons de Bilitis. Het is een opmerkelijke combinatie, zeker op de momenten dat Ekatarina zich met haar prachtige mezzosopraan als derde partij in het duo mengt, zoals in Xavier Montsalvatges Cinco Canciones Negras. Deze SpaansCaraïbisch getinte compositie, bestaande uit vijf korte delen van onderling uiteenlopend karakter, is Levental met haar lichte maar resolute stemgeluid op het lijf geschreven. Haar timbre komt volledig tot z’n recht tegen het sprankelende harpgeluid, dat zich bovendien leent voor talloze speciale effecten. Geen wonder dat dit instrument onder invloed van het impressionisme zo’n bloeitijd beleefde! Zo bekeken verbaast het grote aantal arrangementen van de hand van het duo zelf, want ondanks het feit dat de meeste werken op deze cd oorspronkelijk voor één harp in combinatie met andere instrumenten zijn geschreven, moet toch eerder iemand op het idee zijn gekomen iets voor twee harpen te componeren? Maar eigenlijk maakt het weinig uit: Duo Bilitis betovert met een eigen klankwereld, waarin het harpgeluid in al z’n facetten tot leven komt. Andrew van Parijs

Wat is de beste afscheidsmuziek? Dat hangt van de gelegenheid af. Het Florestan Trio gaat na zestien jaar uit elkaar en brengt bij Hyperion een boxje uit met alle muziek voor pianotrio van Beethoven. De opnamen zijn bijna tien jaar geleden gemaakt en afzonderlijk uitgegeven, maar nu pas samengevoegd.Violist Anthony Marwood, cellist Richard Lester en pianiste SusanTomes hebben besloten ieder hun eigen weg te gaan: Marwood vervolgt zijn solo- en directieactiviteiten en Lester speelt in het London Haydn Quartet en het Chamber Orchestra of Europe. Tomes treedt solo op en in kamermuziekbezetting, doet radiowerk en schrijft. De discografie van het drietal omvat een aanzienlijke reeks opnamen van het ijzeren repertoire voor pianotrio: Schumann, Schubert, Saint-Saëns, Haydn, Mozart, Brahms, Dvorák, Mendelssohn. De vier Beethoven-cd’s in het recente doosje vormen een grabbelton met de ene prachtcompositie na de andere. In handen van het Florestan Trio komen de werken energiek en elegant over het voetlicht: hier wat gewichtiger, daar met wat meer lucht.Voor de liefhebber: het FlorestanTrio geeft op 7, 11 en 13 januari aanstaande in de LondenseWigmore Hall zijn laatste concerten.Wat ze dan spelen? De beste afscheidsmuziek voor een pianotrio: Beethoven. Frederike Berntsen

L’ heure espagnole

De sprankelende harpwereld van Duo Bilitis

46 november 2011

The complete music for piano trio

Het Florestan Trio zwaait vaarwel met elegante Beethoven

cdbesprekingen kamermuziek

Béla Bartók

Complete works voor violin

Lucy Crowe zingt

Handel

Antal Zalai, Joszef Balog Brilliant Classics 9236

Violist Antal Zalai en pianist Jozsef Balog ontfermen zich bij Brilliant Classics over alle vioolwerken van Bartók. Het eerste deel in de serie is zojuist verschenen en bevat vroege werken en transcripties.Wie kent ze niet: de Hungarian Folksongs. Menig pianoleerling speelde zijn vingers erop stuk. In 1931 bewerkte Bartók, samen met violist Tivadar Orszagh, een deel van de pianostukken voor viool en piano. Die relatief onbekende bewerkingen worden op deze cd voortreffelijk uitgevoerd door Zalai en Balog. Bartóks latere werken zijn een unieke symbiose van grensverleggende klassieke muziek en volksmuziek. In de jeugdwerken hoor je de componist echter vaak nog zoeken naar een eigen stijl. Hij stoeit met het medium van de volksmuziek en loopt zich warm voor het echte werk. De vroegste compositie betreft het Andante in A dat Bartók in 1902 schreef tijdens zijn studietijd. Drie jaar later poogde hij met de Sonate in E de Rubinsteinprijs te verwerven aan het Conservatorium van Parijs. Hij kreeg niet meer dan een paar lovende woorden, waarna de sonate in de vergetelheid raakte. Des te aardiger is het dat Zalai en Balog juist voor dit werk een overtuigend pleidooi houden. Oswin Schneeweisz

In jeugdwerken stoeit Bartók met de klassieke traditie

CD HMU 907559

kamermuziek

Il caro Sassone Italiaanse aria’s en cantates Armida abbandonata • Salve Regina • Alpestre monte

The English Concert, Harry Bicket Voor haar eerste soloalbum heeft sopraan Lucy Crowe een schitterend programma samengesteld met aria’s en cantates van Handel, die de componist tijdens zijn verblijf in Italië geschreven heeft. De titel van haar album luidt “Il caro Sassone” ofwel “De lieve Sachs” zoals Handel door de Italianen ook wel liefkozend genoemd werd. The English Concert onder leiding van Harry Bicket tekende voor de begeleiding op deze Handel ode! Deze uitgave is verkrijgbaar bij uw klassieke zakenspecialist of via http://beneluxstore.harmoniamundi.com/ Schrijft u zich ook in op onze nieuwsbrief via: www.harmoniamundi.com. Zo blijft u altijd op de hoogte!

harmoniamundi.com

Sinds kort ook op uw smartphone & iPhone

Olthuis, ravel

Voyage à l’horizon... Seul..., Pianotrio, Alborada del gracioso Trio Suleika COBRA 0034

Treinrails vormt de blikvanger van de cd Voyage, waarmee Trio Suleika z’n tienjarige jubileum bezegeld. Met dat beeld wordt in de eerste plaats verwezen naar de poëtische compositie Voyage à l’horizon….Seul… van Kees Olthuis. Dat is een ode aan decorontwerper en schilder HarryWich (1927-2002) , die in de memoires HarryWich:een liefdesverklaring van zijn echtgenote DorindeVos tot stille held wordt verklaard. Het aan Trio Suleiko opgedragen stuk is als het ware de verklanking van het schilderij dat het graf van Wich verandert in een mijmerplek. In de woorden van Sanne Hunfeld, de violiste van Trio Suleika: “Onder een fraaie wolkenlucht strekt de zee zich uit. Een bootje vaart richting de horizon, alleen. De sfeer is nostalgisch, het echte verdriet komt later. Heel langzaam maakt de droom plaats voor woeliger baren. Het leven van Wich voltrekt zich in al zijn facetten, tot aan het onafwendbare einde. Langzaam verdwijnt het bootje achter de horizon.Wichs laatste reis…Aleen…” Samen met pianist Maurice Lammerts van Bueren en cellist Pepijn Meeuws laat Sanne Hunfeld gewetensvol en toegewijd haar licht schijnen over het fascinerende en eigentijds romantische droomlandschap van Olthuis, dat wonderwel blijkt te rijmen met het vitaal vertolkte Pianotrio van Ravel en de knappe triobewerking van Ravels Alborada del gracioso voor piano solo door pianistVan Bueren. Wenneke Savenije

Trio Suleika’s jubileum-cd

www.klassiekezaken.nl

NL_LucyCrowe KlassiekeZaken.indd 1

november 2011 47 03/10/11 16:38

cdBesprekingEN kamermuziek

kamermuziek

Iannis Xenakis

Franck,Ysaÿe

Complete CelloWorks

Sonate, Nocturne, Berceus, Poème Alexander Knjazev (cello), Plamena Mangova (piano)

Arne Deforce (cello), Ensemble musikFabrik o.l.v. James Wood

fuga libera Fug 587

Aeon AECD 1109

Sonoor zingende lijnen, royale spanningsbogen, statige tempo’s en een uitgesproken romantische natuur, dat zijn de meest opmerkelijke eigenschappen van het gloedvolle spel van de Russische cellist Alexander Knjazev. Hoewel hij in Nederland niet zo bekend is, speelt hij regelmatig kamermuziek met beroemde landgenoten alsVadim Repin, Nikolaj Loeganski,ViktorTretjakov en Boris Berezovski. Voor wie opteert voor muzikale integriteit, nuance en diepgang, valt er dan ook veel te beleven aan het breed uitgesponnen en kleurrijk resonerende cellospel van deze warmbloedige Rus, die behalve cellist ook organist is. Meteen al bij de inzet van Francks beroemde Vioolsonate (transcriptie Jules Delsart) dwingt Knjazev in deze haastige tijden kalmte, focus en respect af.Van gemakkelijk scoren met virtuoze trucjes en ijdele maniërismen is geen moment sprake. Knjazev neemt de luisteraar mee op reis door een weids landschap, dat hij weet te verrijken met verrassende kleurschakeringen, een meditatief stemmende lichtval en onverwachte vergezichten. Zijn begeleidster Plamena Mangova, de Bulgaarse pianiste die in 2007 tweede werd op de Koningin ElizabethWedstrijd, weet hem daarin uitstekend te volgen én aan te vullen. Ook in Francks Nocturne enYsaÿe’s Berceuse en Poème Elégiaque nodigt het duo uit om mee te dolen door de met maanlicht overgoten landschappen van een schilder als Caspar David Friedrich. Wenneke Savenije

Sinds een paar jaar werkt het Franse label Aeon gestaag aan een cd-reeks die gewijd is aan de grote en minder grote namen van het eigentijdse componeren. Op de nieuwste release is het de beurt aan avant-gardeicoon Iannis Xenakis, die op de kop af tien jaar geleden overleed. Met zijn vertolking van Xenakis’ complete cello-oeuvre biedt deVlaamse cellist Arne Deforce een fraai overzicht van de muzikale ontwikkeling van de Griekse klankarchitect. Die evolutie begint met het folkloristische Dhipli Zyia (1951) voor viool en cello, om uit te monden in het knoestige idioom van Nomos Alpha (1966) en Kottos (1971). Beide solowerken zijn typerend voor Xenakis’ robuuste benadering van het fenomeen klank, waarbij rauwe timbre-exercities en experimentele speelwijzen de boventoon voeren. Een laat ensemblewerk als Épicycles (1989) markeert een heroriëntatie op toonhoogte en laat horen hoe ijzerenheinige toonladderfiguren rond onvermurwbare akkoordpilaren cirkelen. Het spel van Deforce, bijgestaan door leden van het hedendaagse Keulse Ensemble musikFabrik, grijpt bij de lurven en laat zich omschrijven als direct en onopgesmukt. Een steekhoudende benadering van een componist die “het krachtige lied van de aarde” wilde zingen. Joep Christenhusz

Cello Knjazev zingt sonoor

renaissance

De knoestige celloklanken van Iannis Xenakis

renaissance

Pierre de la Rue

Luzzascho Luzzaschi

Capilla Flamenca o.l.v. Dirk Snellings

LaVenexiana o.l.v. Claudio Cavina

Musique en Wallonie 1159 (3 cd’s)

Glossa GCD 920919

Er was een tijd dat ene Peter van der Straten behoorde tot de beroemdste componisten van Europa.We kennen hem tegenwoordig als Pierre de la Rue. Helaas is die Nederlandse naam niet correct, zo lees je in de uitstekende toelichting bij deze cd-box. Vast staat wel dat De la Rue in de late 15de eeuw werkzaam was in het Brabantse Sint-Oedenrode. Deze drie cd’s geven een boeiend muzikaal portret van de renaissancecomponist, met missen, motetten en chansons. Centraal staat de Missa ‘Sub tuum praesidium’, die de verzamelaar volgens het boekje niet eerder op cd kon vinden. De opname van deze wereldpremière werd in maart 2011 gemaakt in Bunnik. Prachtig, die vibratoloze, vlijmscherpe en loepzuivere countertenorstemmen van Capilla Flamenca, waar de andere stemmen een kunstige polyfonie omheen wikkelen. Het is verheffende en hemelse muziek. Opnamen die in Leuven werden gemaakt, gaan met aanzienlijk meer akoestiek gepaard. Daarin komen de stukjes gregoriaans die tussen de misdelen worden gezongen mooi tot hun recht. Deze laatste opnamen zijn overigens niet recent en werden uit de archieven gelicht. Jos van der Zanden

Ferrara was rond 1600 een belangrijk muziekcentrum. In die stad ging de kapelmeester Luzzascho Luzzaschi graag experimenten aan met stijl en bezetting. Hij was een van de weinigen die openstonden voor de experimentele klanken van Carlo Gesualdo, die zijn eerste madrigaalboeken in Ferrara schreef en aan Luzzaschi opdroeg. Grote attractie aan het Ferrarese hof was het Concerto delle Donne van drie zangeressen. Naar verluidt waren dat kloosterzusters van de nabij geleden abdij, maar met zekerheid is dat niet te zeggen. In ieder geval componeerde Luzzaschi veel muziek voor deze dames en gezien het feit dat er tegenwoordig zo veel uitstekende in oude muziek gespecialiseerde zangeressen rondlopen, verbaast het niet dat er door veel ensembles uit dit repertoire is geput. Met Roberta Mameli, Francesca Casinari en Emanuella Galli heeft La Venexiana ideale vertolksters in huis voor dit programma. Zouden het echt nonnen geweest zijn die al deze liefdesliederen hebben gezongen? Voor ons nu is dat misschien moeilijk voor te stellen, maar het was in de 17de eeuw bepaald niet ongebruikelijk. De stemmen kronkelen heerlijk wellustig om elkaar heen en het continuo van La Venexiana is prachtig bezet. Luzzaschi was zelf een vaardig bespeler van de harp, dus dat instrument neemt een belangrijke plaats in deze uitvoeringen in. Marcel Bijlo

Missen, motetten,chansons

Concerto delle donne

Pierre de la Rue schreef verheffende, hemelse polyfonie

48 november 2011

Luzzaschi laat stemmen kronkelen

cdbesprekingen renaissance

Antoine Boësset L’Archange et le lys

Ensemble Correspondances o.l.v. Sébastien Daucé Zig-Zag Territoires ZZT 110801

Antoine Boësset (1586-1643) was hofcomponist van Lodewijk de Dertiende. Zijn wereldlijke liederen, de airs de cour, vormen het bekendste deel van zijn oeuvre. Muziek nam aan Lodewijks hof een belangrijke plaats in, maar de grote bloei van het Franse muziekleven moest nog komen en de Franse componisten oriënteerden zich aanvankelijk sterk op de Italianen. Nu was die Italiaanse invloed, zeker onder invloed van kardinaal Mazarin, er later ook nog wel, maar wie luistert naar Boëssets kerkmuziek op deze cd hoort toch nog niet de onvervalst Franse stijl van pakweg Lully. Ensemble Correspondances is een jong Frans gezelschap dat zich toelegt op de muziek van de generatie componisten vóór Lully en Charpentier. De groep gaf vorig jaar een succesvol optreden op het Festival Oude Muziek en bewijst op hun tweede cd andermaal z’n grote kwaliteit. Zangers en instrumentalisten laten de kwaliteiten van deze muziek goed uitkomen. De motetten van Boësset hebben nog niet de grandeur van die van de latere Franse componisten, maar excelleren wel degelijk in het kleine gebaar. De stemmen versmelten prachtig met de fluiten en gamba’s, waardoor deze muziek precies de juiste sereniteit meekrijgt. Marcel Bijlo

Antoine Boësset excelleert in het kleine gebaar

barok

Vivaldi

Concertos for Strings Arte dei Suonatori Bis 1845

Dat Nederland allang niet meer de hoofdrolspeler is in de oude-muzieksector is een open deur.Tegenwoordig komen de belangrijke ensembles uit alle windstreken van Europa, ja zelfs de wereld. Zo is het in 1993 opgerichte ensemble Arte dei Suonatori afkomstig uit Polen. Het gezelschap dat oorspronkelijk slechts bestond uit een paar strijkers met basso continuo, heeft zich een toppositie weten te verwerven op de internationale oude-muziekmarkt. En terecht, want er wordt door de Polen op hoog niveau gemusiceerd. Luister maar eens naar het Allegro uit het Concerto in f van Antonio Vivaldi. De registraties zijn zeer ruimtelijk opgenomen, het lijkt soms wel alsof de musici in de Sint-Pieter staan te spelen, maar de som der delen blijft altijd transparant en er wordt op het scherpst van de snede gespeeld. Dit is kortom een beluisterenswaardigeVivaldi. Aan flair en elan ontbreekt het in elk geval niet. Dit gezelschap staat bekend om het kwikzilverachtige geluid en de pittige uitvoeringen van barokmuziek en daar vormt deze cd geen uitzondering op. De concerten voor strijkers (zeg maar de symfonische tegenhangers van Vivaldi’s bekende soloconcerten) intrigeren van de eerste tot en met de laatste noot. Oswin Schneeweisz

Deze kwikzilverachtige, pittige Vivaldi komt uit Polen

www.klassiekezaken.nl

C [11-877] Adv VKZ nov OL.indd 1

25-10-11 16:33

november 2011 49

cdBesprekingEN barok

barok

Johann Sebastian Bach Weihnachtsoratorium, BWV 248

Rachel Harnisch, AnkeVondung, Maximilian Schmitt e.a., Chor des Bayerischen Rundfunks, Akademie für Alte Musik Berlin o.l.v. Peter Dijkstra

Johann Sebastian Bach Suites voor orkest

Freiburger Barockorchester, Petra Müllejans, Gottfried von der Goltz

BR Klassik 900902 (4 cd’s)

Harmonia Mundi HMC 902113.14 (2 cd’s)

Het gaat goed met Peter Dijkstra: de Nederlandse koordirigent is chef van het Zweeds Kamerkoor, artistiek leider van het koor van de Beierse Omroep en regelmatig te gast bij het Nederlands Kamerkoor. Met zijn Beierse koor en de op historische instrumenten spelende Akademie für Alte Musik uit Berlijn heeft hij zich op Bachs Weihnachtsoratorium gestort. De zes cantates waren achtereenvolgens bedoeld voor de drie kerstdagen, de zondag van Jezus’ besnijdenis, de eerste zondag in het nieuwe jaar en zondag Epifanie, waarop de Drie Wijzen met als gids een heldere ster aankomen bij de pasgeborene. Altijd feest als de cd-lade dichtschuift en de pauken en trompetten die het Weihnachtsoratorium openen door de boxen schallen! De ware beproeving ligt echter in de opening van cantate nummer zes. Herr, wenn die Stolzen Feinde schnauben komt er in andere uitvoeringen niet zelden vermoeid af, maar Peter Dijkstra spreidt in deze cantate gelukkig niets anders dan muzikale atletiek tentoon, waarbij hij het tempo lekker comfortabel neemt. De solisten zijn smetteloos goed en u krijgt er twee cd’s bij waarmee u uw Duits en Bachkennis kunt bijwerken. De uitgave is trouwens ook verkrijgbaar als dvd. Arjan van Dijk

Typerend voor Johann Sebastian Bach, schrijft Maarten ’t Hart, zijn de “zich vaak zo ver onder de oppervlakte bevindende oersterke emoties.” Stromen die bij een componist als Mahler vrij rond, Bach wil ze beheersen, bedwingen, beteugelen en intomen. Bach was weliswaar een vulkaan, vervolgt ’t Hart in zijn boek Mozart en de anderen, “maar de lava stroomt na elke uitbarsting uiterst ordelijk over de helling van de krater omlaag.” Deze ordelijkheid is ongetwijfeld ook waargenomen door de leden van het Freiburger Barockorchester, die er in hun recente opname van de Suites voor orkest op geheel eigen wijze mee omgaan. In timing en frasering wordt er doordacht gemusiceerd door het Duitse gezelschap onder aanvoering van de concertmeesters Petra Müllejans en Gottfried von der Goltz. Het ensemble paart doelgerichtheid aan elasticiteit, waardoor de uitvoering een menselijk karakter uitstraalt, met de Tweede suite als absoluut hoogtepunt. Je zou verwachten dat, om het plaatje compleet te maken, ook in de klankhomogeniteit op iedere slak zout gelegd wordt. Dat schiet er zo nu en dan wel eens bij in. Maar: aan bezieling geen moment gebrek op deze twee cd’s. Frederike Berntsen

Peter Dijkstra danst atletisch door het Weihnachtsoratorium

barok

Bachs orkestsuites stromen ordelijk uit de krater

barok

Georg Friedrich Händel

Salve regina, cantates, aria’s en sonates

Complete CantatasVolume 3

Lucy Crowe (sopraan), The English Concert o.l.v. Harry Bicket

Klaartje vanVeldhoven, Stefanie True (sopraan), Contrasto Armonico o.l.v. MarcoVitale

Harmonia mundi HMU 907559

Brilliant classics 94230

“Viva il caro Sassone!” klonk het toen Händel in Italië zijn opera Agrippina introduceerde. ‘De Saks’ werd er op handen gedragen.Tijdens zijn drie Italiaanse jaren (1706-1710) kwamen talloze hoogstaande werken op het papier. Zoals de befaamde cantate Armida abbandonata, het oratorium La Resurrezzione en de ode Il trionfo del tempo e del disinganno. Al die muziek is op deze ‘Handel in Italy’cd samengebracht, aangevuld met enkele instrumentale werken. Intrigerend, omdat je alleen werken hoort van Händel als vroege twintiger, van een jongeman die nog zoekende was naar een eigen stijl. Italië was wat dat aangaat gevaarlijk, het land kon je smaak bederven. Adviezen van opdrachtgevers om lichtvoetiger en carnavalesker te componeren sloeg Händel wijselijk in de wind. Harry Bicket en The English Concert maken van deze cd een waar feest. Maar wie je vooral doet begrijpen waarom men destijds zo warm liep voor de verrichtingen van Händel, is sopraan Lucy Crowe. Sinds een paar jaar staat ze in de grootste operahuizen ter wereld. Met passie en vocale acrobatiek, zoals hier blijkt. Jos van der Zanden

We hebben lang moeten wachten, maar eindelijk is het zover: een complete serie van Georg Friedrich Händels cantates is in Nederland in de maak. Zojuist heeft Brilliant Classics deel drie uitgebracht. Het gaat om de schijfvullende cantate Arresta il passo, ook bekend als Aminta e Fillide, waaraan de sopranen Klaartje van Veldhoven en Stefanie True hun medewerking verlenen. Händel schreef het werk waarschijnlijk in 1706 voor zijn broodheer markies Francesco Maria Ruspoli. De ontstaansgeschiedenis is niet geheel helder; verschillende versies zijn in omloop, terwijl Händel het langzame deel van de ouverture later opnieuw heeft gebruike als openingsdeel van de beroemde Water Music. Gaat het hier soms om een sleutelwerk in Händels gehele oeuvre? Dirigent Marco Vitale ervoor heeft gekozen de oerversie in te spelen, omdat die ons de cantate voorschotelt zonder alle nadien toegevoegde complexiteiten. Zo horen we Händel het liefst: eenvoudig en zonder omwegen, met alle ruimte voor dramatiek. En precies zo’n Händel krijgen we gepresenteerd. Enkele ingrediënten: twee haarscherpe sopraanstemmen, een solide continuogroep en een dosis onbekommerde levenslust. In één woord verrassend, en dat voor een prijs van pakweg zes euro! Andrew van Parijs

Sopraan Lucy Crowe gaat gepassioneerd aan de zwier met de jeugdige Händel

50 november 2011

Händels onbekommerde levenslust

cdbesprekingen barok

Dieterich Buxtehude

Opera Omnia XIV –VocalWorks 5 solisten, Amsterdam Baroque Orchestra o.l.v.Ton Koopman Challenge Classics CC72253

De trouwe lezer van deze kolommen weet dat Ton Koopman, na een groot deel van het oeuvre van zijn idool Bach op cd te hebben vastgelegd, de blik heeft verlegd naar de complete muziek van Dieterich Buxtehude. Deze cantor-organist uit Lübeck was op zijn beurt een groot voorbeeld voor de bijna vijftig jaar jongere Johann Sebastian Bach. Bij de vastlegging van Buxtehudes vocale muziek is Koopman inmiddels aangeland bij deel vijf.Toen in 1648 de Dertigjarige Oorlog afliep, kreeg het culturele leven in Duitsland een nieuwe impuls. In de Marienkirche van het noordelijk gelegen Lübeck organiseerden de organisten Franz Tunder en Dieterich Buxtehude de befaamde Abendmusiken. Het geistliches Konzert, gemodelleerd naar de Italiaanse cantate en door Heinrich Schütz uit het zuiden geïmporteerd, nam tijdens deze concerten een centrale plaats in.Virtuoze solozang met dito begeleiding was de essentie van dit genre, maar ook koorzang vond zijn plaats, en zo werd in de 17de eeuw de weg geplaveid naar de cantates van Bach. Ton Koopman staat als altijd garant voor goed verzorgde en historisch geïnformeerde uitvoeringen. Zijn loyaliteit aan de bas Klaus Mertens kan vanuit artistiek oogpunt evenwel bestreden worden, zeker waar frisse sopranen in fraaie vogelvlucht de show stelen. Arjan van Dijk

Buxtehude met sopranen in vogelvlucht

barok

L’Arte del violino in Italia ca. 1650-1700 Ensemble Aurora o.l.v. Enrico Gatti Glossa GCO 921206 (2 cd’s)

Dit is een heruitgave van twee eerder afzonderlijk verschenen cd’s op een ander label, die door Glossa tot een aantrekkelijk dubbelalbum zijn gebundeld. Op deze cd’s is pas goed te horen hoe goed en hoe veel er in de tweede helft van de 17de eeuw voor de viool werd gecomponeerd. Tarquinio Merula, Marco Uccellini, Giovanni Maria Bononcini en Giovanni BattistaVitali, om slechts enkele van de hier opgenomen componisten te noemen, waren violist en schreven hun stukken dus in de eerste plaats voor zichzelf. De viool was in Italië razendsnel uitgegroeid tot het populairste soloinstrument en het mag dan ook geen wonder heten dat de vioolbouw zich in die periode, met Stradivari, Guarneri en Amati, op een hoogtepunt bevond. De spannende werken van de componerende violisten worden door Enrico Gatti en de zijnen op het scherp van de snede gespeeld. De opnamen dateren uit 1992, toen Italië nog volop bezig was een inhaalslag te maken met de uitvoeringspraktijk van oude muziek. Barokliefhebbers zullen deze cd ongetwijfeld weten te vinden, maar ook wie nog steeds denkt dat Niccolò Paganini de eerste en enige componerende violist uit Italië was, moet deze uitgave beslist aanschaffen. Marcel Bijlo

Italiaanse vioolmuziek op het scherp van de snede

www.klassiekezaken.nl

talent vindt instrument

Merula, Bononcini e.a.

Dankzij de Stichting NMF Sint Annenstraat 12 1012 HE Amsterdam 020 622 1255

Nationaal Muziekinstrumenten Fonds

muziekinstrumentenfonds.nl

hebben vele honderden jonge talenten en professionele musici een passend instrument in bruikleen: van strijkstok tot vleugel.

ABN AMRO 55 50 28 666

Helpt u mee? november 2011 51

cdBesprekingEN barok

barok

André Campra

Vivaldi, Geminiani, Corelli e.a.

La Risonanza o.l.v. Fabio Bonizzoni

L’Avventura London o.l.v. Žak Ozmo

Glossa GCD 921512

Opella Nova ONCD 015

André Campra was een van de weinige componisten uit Zuid-Frankrijk die carrière wisten te maken. Hij was zo verstandig naar Parijs te gaan en niet, zoals veel van de andere musici uit de regio, zijn dagen te slijten als organist aan een kerk met weinig uitstraling. Je had nu eenmaal Parijs en de rest van Frankrijk - en zo is het welbeschouwd nog steeds. Campra had ook Italiaans bloed en hij wist de Italiaanse en Franse stijl uitstekend te combineren. Toch zijn de Italiaanstalige cantates op deze cd in muzikaal opzicht, zeker in de behandeling van instrumenten en het gebruik van versieringen, onmiskenbaar Frans. Het sprankelende ensemble La Risonanza maakt er net als bij hun concert tijdens het Festival Oude Muziek vorig jaar één groot feest van. De zangers, sopraan Roberta Invernizzi, tenor Cyril Auviti en bas Salvo Vitale, zijn doorkneed in het barokoperavak en dat is te horen ook! De recitatieven en aria’s volgen elkaar in razende vaart op en bestrijken een groot scala aan gemoedstoestanden. Campra heeft als componist van opera’s en cantates soms zelfs Händelachtige kwaliteiten. Niet zo verwonderlijk dus dat La Risonanza, dat voor Glossa ook alle cantates van Händel opneemt, zich zo enthousiast op deze muziek heeft gestort. Marcel Bijlo

Italiaanse barokcomponisten als gastarbeiders in Engeland - dat vormt de rode draad van deze cd. Het was er in de 18de eeuw een komen en gaan van componisten die fortuin wilden vergaren. Ze namen hun meestal in Nederland gedrukte werken mee en probeerden dan in Londen voet aan de grond te krijgen. Sommigen lukte het, anderen dropen weer af. Leuk om ze eens bijeen te brengen met enkele van hun tophits. Het Hoboconcert op.9 nr.2 van Albinoni bijvoorbeeld gaat er altijd in. En Vivaldi’s heerlijke concertje RV 156 en Corelli’s La Follia zijn natuurlijk ook een feest der herkenning. Deze cd biedt echter ook minder bekende juweeltjes, bijvoorbeeld van Giacobbe Cervetto en Pietro Paradisi. Het ensemble L’Avventura London bestaat nog niet zo lang. In 2008 legde luitist Žak Ozmo er de grondsteen van en sindsdien gaat het van een leien dakje: veel lovende woorden in de media. De musici spelen op oude instrumenten en ook met oude speeltechnieken, de voornaamste doelstelling van Ozmo. Boekje en layout hadden overigens wat levendiger gekund. Jos van der Zanden

Gli Strali d’Amore

An Italian Rant: Concerten en sonates

André Campra krijgt volop vaart

barok

Italiaanse componisten in 18de-eeuws Londen: feest der herkenning

opera

Johann Sebastian Bach Concerts avec plusieurs instrumentsVI Café Zimmermann o.l.v. Céline Frisch en PabloValetti

Georg Friedrich Händel

Agrippina Akademie für Alte Musik Berlin o.l.v. René Jacobs

Alpha 181

HMC 952088 (3 cd’s, 1 dvd)

Café Zimmermann was de naam van het koffiehuis in Leipzig waar Bach regelmatig speelde met zijn Collegium Musicum. Het Franse barokorkest van dezelfde naam is bezig om al Bachs orkestmuziek op te nemen, waarbij de diverse genres – orkestsuites, Brandeburgse concerten, klavecimbelconcerten – vrolijk door elkaar heen geprogrammeerd staan. Het motto van de serie, concerts avec plusieurs instruments, is afkomstig van de titelpagina van Bachs Brandenburgse concerten. Op dit deel horen we het eerste van de zes waarbij het in het slotdeel even schrikken is: dat tempo! Ter vergelijking: Gustav Leonhardt speelde dit Menuetto in 1978 ongeveer half zo snel. Alle andere uitvoeringen zitten er ergens tussenin. Café Zimmermann houdt dus van opschieten en dat vraagt het nodige speelgemak van de instrumentalisten. Maar die zijn allemaal voortreffelijk en die snelle tempi werken uitstekend. Ook in de andere werken op deze cd, de Vierde orkestsuite, het Vierde klavecimbelconcert en het door Bach voor vier clavecimbels bewerkte Concert voor vier violen van Vivaldi, wordt razend virtuoos gemusiceerd. De opname is heel direct, alsof je tussen de musici zit. Deze serie is ook een must voor wie alle andere uitvoeringen al heeft. Marcel Bijlo

Verzamelobjecten zijn het inmiddels, de monumentale Harmonia Mundi-producties met opera’s en oratoria door René Jacobs en de Akademie für Alte Musik Berlin. Na Flavio, Giulio Cesare en Rinaldo is daar nu Händels Agrippina. En nog een première ook, want deze oerversie schijnt nooit eerder te hebben geklonken. Händel heeft na het componeren delen doorgehaald in zijn manuscript. Ze zijn echter nog leesbaar en worden hier voor het eerst gepresenteerd. Volgens Jacobs versterken ze de dramatische eenheid. Jaloezie, intrige, machtswellust – het gaat er stevig aan toe in deze opera. Jacobs weet dat prachtig aan te lichten met bijzondere muzikale technieken. Bijvoorbeeld door de protagonisten een eigen recitativische begeleiding te geven, hetzij met klavecimbel, gitaar, luit, orgel, cello of met combinaties daarvan. Zo wordt de luisteraar ongemerkt geholpen, want sluw, doortrapt, lieflijk, gemeen, onschuldig of kwaadaardig: op die manier krijgen alle menselijke eigenschappen hun eigen muzikale karakterisering. Een toegevoegde dvd biedt een kijkje in de coulissen bij de opnamen, die werden gemaakt in de studio’s van Teldex in juli 2010. Jos van der Zanden

Razendsnelle Bach, en razend virtuoos

52 november 2011

René Jacobs licht Händels ‘Agrippina’ prachtig aan

cdbesprekingen opera dvd

wereldmuziek

Giuseppe Verdi LesVêpres Siciliennes

Haveman, Fritz, Marco-Buhrmeister e.a. Nederlands Philharmonisch Orkest en koor van De Nederlandse Opera o.l.v. Paolo Carignani.

Manel Camp

Blaus de l’anima - més de 20 anys ben a prop Maria del Mar Bonet (zang), Manel Camp (piano)

Opus Arte OA 1060 (2 dvd)

Picap CD 911052

Wat waren de meningen weer verdeeld na de uitvoering van Verdi’s eerste Franse grand opéra, Les vêpres siciliennes, bij De Nederlandse Opera vorig jaar september. Steen des aanstoots vormde de regie van de Duitse coming man Christof Loy. Om het menselijk drama naar voren te halen ontdoet hij elke opera van franje en houdt hij een kaal palet over waarop hij het verhaal schildert. Ook Les vêpres siciliennes, waarin tegen de achtergrond van de Siciliaanse volksopstand op 31 maart 1282 een onmogelijk liefdesverhaal speelt met dramatische afloop, ontkomt niet aan deze benadering. Weg is de grandeur die zo hoort bij de grand opéra, verdwenen zijn opvallende decorstukken en sprankelende kleding. De Franse machthebbers lopen in maatpak en de Sicilianen in vrijetijdskledij, het toneel is vrijwel leeg en de sfeer van de vroege jaren veertig van de 20ste eeuw angstvallig dichtbij. Ondertussen schuift Loy met de Ouverture en geeft hij een eigen invulling aan het ballet. Hij oogstte daarmee meer boe’s dan bravo’s. En toch beklijft deze versie van Les vêpres siciliennes. Wie de wederom schitterend verzorgde dvd onbevangen bekijkt ziet een beklemmend actueel drama en hoort een schitterende uitvoering van Verdi’s noten. Absolute uitblinker is de Nederlandse Barbara Haveman, die op het laatste moment insprong voor de zware rol van de Siciliaanse hertogin Hélène. Paul Janssen

Picap is een label dat zich specialiseert in Catalaanse muziek en dat is, natuurlijk, héél iets anders dan Spaanse muziek. Op www.picap.cat kun je zelfs Catalaanse ringtones downloaden. De Catalanen koesteren hun eigen taal en cultuur, maar zijn op muzikaal gebied geenszins eenkennig. Picap brengt cd’s uit in allerlei genres met Catalonië als bindende factor. Catalaanse musici staan zeker open voor nieuwe invloeden. Er is jazz, pop en hiphop op Catalaanse tektsen, maar er zijn ook artiesten die verbindingen leggen met traditionele of oude muziek. Deze dubbelcd van zangeres Maria del Mar Bonet en pianist-componist Manel Camp bezegelt hun meer dan twintigjarige samenwerking. Camp komt duidelijk hoorbaar uit de jazz en lardeert zijn ingetogen composities soms met fraaie soli. Del Mar Bonet heeft een fraaie altstem, zij zingt juist absoluut niet jazzy maar onmiskenbaar Zuid-Europees, en aan alles is te horen dat dit duo op elkaar is ingespeeld. Deze cd laat zich beluisteren als een intiem liedrecital, de opname zit dicht op de huid van de luisteraar en zowel zangeres als pianist houdt het klein. Ze overtuigen met wat ze doen en dan is het eigenlijk niet zo’n probleem dat we het Catalaans niet kunnen verstaan. Marcel Bijlo

Havemans vespers

wereldmuziek

Catalaans duo mengt jazz met mediterraans

singer/songwriter

Diagnostic Ibrahim Maalouf (trompetten, piano, marimba, zang, keyboards), diverse gast- en studiomusici

Vitamia

Mi’ster Productions IBM03

Le chant du monde 2742077

Ibrahim Maalouf is de zoon van Nassim Maalouf, een klassieke trompettist die Libanon heeft verruild voor Frankrijk. Ook zoon Ibrahim is een begenadigd trompettist. Hoewel hij klassiek is opgeleid, diverse concoursen won en nog steeds lesgeeft, brengt hij een steeds groter deel van zijn tijd door ‘buiten zijn boekje’. Net als zijn vader, die een kwarttoonstrompet ontwikkelde om Arabische muziek te spelen, is Ibrahim Maalouf zeer geïnteresseerd in de muziek van het land van herkomst en gaat hij daarnaast graag de confrontatie aan met musici uit alle windstreken. Dat resulteerde al in diverse albums zoals Diasporas en het dubbelalbum Diachronism waarop Maalouf een synthese probeert te vinden tussen klassieke thema’s, jazz en Arabische muziek. Op Diagnostics, zijn jongste solo-cd, gaat hij op deze weg verder en dat levert bij vlagen interessante momenten op zoals in Everything or Nothing, waarin de Arabische en westerse wereld elkaar aanvullen en de muziek boven genres en nationaliteiten uitstijgt. Ook in Never Serious krijgt de rockriff waarmee het werk begint snel een Arabisch tintje. Meest indringende werk is de bonustrack Beirut, gebaseerd op een melodie die Maalouf schreef toen hij in 1993 de grotendeels platgebombardeerde stad bezocht. Paul Janssen

De Italiaanse zanger/componist Gianmaria Testa is wat men zo mooi noemt een ‘singer/songwriter’, de eenzame man of vrouw met een gitaar onder de arm die mooie breekbare liedjes bedenkt en zingt over lief en leed. Eigenlijk is het al een eeuwenoud fenomeen. John Dowland was een singer/songwriter, Franz Schubert was er een. En ook Gianmaria Testa dus. Toch is zijn stijl, zijn genre iets anders dan dat van Dowland of Schubert.Testa is een exponent van de lichte muziek, de ‘softe’ jazz. Zijn hese stem doet soms een klein beetje denken aan die van Leonard Cohen en ook zijn gezongen poëzie komt aardig in de buurt. Op zijn jongste cd, Vitamia (‘mijn leven’, de eerste cd sinds vijf jaar), bezingt hij zijn eigen leven in heden, verleden en een klein beetje toekomst. Doorgaans verstild, melancholisch, begeleid door zijn eigen gitaar en een bescheiden combo. Soms ruig en verwijzend naar zijn jonge jaren die hij doorbracht in diverse rockbands, maar altijd met groot gevoel voor melodie en harmonie en, voor wie het Italiaans beheerst, uitstekend verstaanbare teksten (het cd-boekje voorziet in een Engelse vertaling). Het resultaat is een plaat die onder de huid gaat zitten en die er om schreeuwt vaak beluisterd te worden. Paul Janssen

Trompettist Maalouf ontstijgt de genres

www.klassiekezaken.nl

Gianmaria Testa (zang, gitaren), diverse gast- en studiomusici

De softe jazz van Gianmaria Testa kruipt onder de huid

november 2011 53

foto: Peter Arno Broer

Column Hans Heg

speelse creativiteit

H Het lijkt toeval maar dat is het niet. Sinds de Doopsgezinde Kerk in Deventer wegens renovatie voorlopig(?) niet meer beschikbaar is als opnamelocatie, hebben platenproducers hun blik van het noordoosten naar het zuidwesten gewend. Hoe je het ook wilt noemen – een noodsprong, of van de nood een deugd maken – de resultaten zijn frappant. De riante en heldere akoestiek in de Westvestkerk van Schiedam blijkt namelijk optimaal geschikt voor registraties va n s o l i s t e n e n k l e i n e ensembles. Drie recent verschenen cd’s bevestigen het. De nieuwe opname van het Suleika Trio (Ravel en Olthuis), het eerste solorecital op cd van pianist Hannes Minnaar (Rachmaninov en Ravel) en ook de bonuscd van harpiste Lavinia Meijer (Glass) in de box van Aangenaam Klassiek klinken alle drie als een klok. Wie deze kerk voor klassieke muziek heeft ontdekt verdient een pluim! Zoveel goede en vooral stille ‘studio’s’ zijn er niet. Die pluim gaat dus naar Aad Jordaans, voormalig voorzitter van het kerkgenootschap. Een andere outsider in de klassieke muziek, de kunstenares Dorine de Vos, verdient ook een medaille. Ik zal het maar meteen bekennen: ze is een dierbare vriendin van mij. Al zullen veel mensen, zonder dat ze het weten,

vast ook kennis hebben gemaakt met haar speelse creativiteit en onstuitbare drang om met haar vaste team een oud gebouw of een verwaarloosd industrieel complex om te toveren tot een spectaculaire ‘nieuwe’ locatie. Wie wel eens in Hotel New York in Rotterdam of in Villa Augustus in Dordrecht is geweest, weet waar ik het over heb. Juwelen waar het aangenaam toeven is. Maar ze heeft nog veel meer tot stand gebracht dan historisch erfgoed behoeden voor afbraak. Zonder haar opdracht zou het Suleika Trio bijvoorbeeld nooit dat ontroerend verstilde pianotrio van Kees Olthuis op de lessenaars hebben gekregen. Dorine wil daarmee een postume hommage brengen aan haar in 2002 overleden echtgenoot, de schilder en decorontwerper Harry Wich. Ter gelegenheid van zijn imaginaire tachtigste verjaardag verscheen in 2007 een bijzonder vormgegeven boek van haar hand over hem. Toen ging ook het pianotrio van Olthuis, de voormalige fagottist van het Concertgebouworkest, in première. Meestal léés je uitsluitend over zulke hartverwarmende momenten in de muziek-

“hannes Minnaar is volgens mij rijp voor de Nederlandse muziekprijs”

www.klassiekezaken.nl

historie. In dit geval had ik het voorrecht er met mijn neus boven op te kunnen staan. Zowel bij de première in de Amstelkerk van Voyage à l’horizon ... Seul… (de titel verwijst naar een schilderij van Wich), als onlangs bij de presentatie van de cd met dit trio in dezelfde Amsterdamse kerk. De combinatie met het magnifiek gespeelde pianotrio van Ravel werkt wonderbaarlijk goed. Bovendien volgt tot slot nóg een première: een trioarrangement van Ravels altijd weer verbluffende Alborada del gracioso. Maurice Lammerts van Bueren, de pianist van de Suleika’s, heeft voor een briljante metamorfose vol instrumentale verrassingen gezorgd. Het toeval wil dat de Spaans getinte aubade van Ravel ook een prominente plaats inneemt op de soloplaat van Hannes Minnaar, die de Eerste pianosonate van Rachmaninov koppelt aan de Sonatine plus de complete Miroirs van Ravel.Vooral in deze vijf schetsen speelt Minnaar zijn hoogste troeven uit. Het is fascinerend om te horen hoe hij kan kleuren en boeiende, soms mysterieuze vergezichten weet te suggereren. Topklasse! Geen wonder dat hij zulke hoge ogen gooide op de concoursen van Genève (tweede prijs) en Brussel (derde). Minnaar is volgens mij nu ook rijp voor de hoogst denkbare onderscheiding die hier wordt vergeven: de Nederlandse Muziekprijs. Kom op: meld je aan!

Ravel / Olthuis

Rachmaninov / Ravel

Trio, Alborada del gracioso / Voyage à l’horizon... Seul...

Eerste pianosonate / Sonatine, Miroirs

Trio Suleika

Hannes Minnaar (piano)

Cobra Records 0034

Etcetera KTC 1432

november 2011 55

& P

Jesu meine Freude 1e programma van de nieuwe serie Bach Contextueel Cantates van Bach, uitgevoerd in hun liturgische-muzikale context, met enkelvoudige zangersbezetting en het kerkorgel als continuo-instrument.

CD + ’S,

85 PAGINABOEK, N GEBONDE EUR IN KL

€24,95

winkeladviesprijs

Johann Sebastian Bach Praeludium & fuga in e voor orgel BWV 548 Cantate Sehet, welch eine Liebe BWV 64 Fantasia Jesu, meine Freude voor orgel BWV 713 Motet Jesu, meine Freude BWV 227 Cantate Jesus schläft, was soll ich hoffen BWV 81 KTC 1440

OP CD NU TE BELUISTEREN, LIVE TE BELEVEN IN FEBRUARI 2012 vr 10 feb 2012 • 20:00u Maassluis, Grote Kerk • www.muziekmaassluis.nl za 11 feb 2012 • 20:00u Groningen, Martinikerk • www.bachcontextueel.nl zo 12 feb 2012 • 15:30u Amsterdam, Waalse Kerk • www.bachcontextueel.nl di 14 feb 2012 • 20:15u Alkmaar, Grote Kerk • www.theaterdevest.nl

www.bachcontextueel.nl

kruiswoordpuzzel

Jan Peter Raat

15 19

5: Amerikaanse componist (20e eeuw)

2: Nederlands (toon)dichter (17e eeuw)

8: Compositie in vierkwartsmaat

3: Snelle Italiaanse volksdans

10: Amerikaanse klarinettist

4: Braziliaanse dans

11: Hongaars-Zwitserse pianist

5: Italiaanse toevoeging,betekent 'veel' 6: Russische componist (19e eeuw)

14: Engelse componist

7: Oefenstuk

16: Duitse componist (20e eeuw)

9: Hongaarse componist (20e eeuw)

17: Dans in driekwartsmaat

12: Entree-muziek 15: Verlaagde toon 16: Oratorium van Händel

24: Nederlands pianist/dirigent/componist

18: Muziekinstrument

25: Italiaanse componist (20e eeuw)

19: Amerikaans componist (20e eeuw) 20: Vocale compositie 21: Prinses uit een opera van Mozart

32: Verlaagde toon

22: Beroemde dansvorm

35: Poolse pianocomponist

26: Muzieknoot

36: Opera van Verdi

28: Muzieknoot

38: Film over Mozart

29: Duitse componist (19e eeuw)

42: Franse componist (20e eeuw)

31: Blaasinstrument

43: Snaarinstrument

33: Compositie voor viool en orkest

44: Lage vrouwenstem

34: Dame uit Don Giovanni

45: Figuur uit Turandot

37: Opera van Mozart

46: Allegro ma ... troppo

39: Pianocompositie van Ravel

47: Opera van Händel

40: Bespeler van de gitaar

48: Oratorium van Mendelssohn

41: Rossini was 'de ... van Pesaro'

50: Lofzang

49: Vocale compositie

51: Deel uit een ballet van Khatsjatoerian

53: Verlaagde toon

52: Onderdeel van een klok

oplossing

Oplossing puzzel Klassieke Zaken Magazine nr. 5-2011 Solorecital www.klassiekezaken.nl

35 37 38

14 25

48 49 50 50

27: Onderdeel van een strijkstok

30: Componist van filmmuziek

23: Tsjechische componist (19e eeuw)

27 28

22: Zuid-Amerikaanse rammelaar

21 24

13: Figuur uit Singspiel van Mozart

26 30

1: Joods signaalinstrument

1: Oostenrijkse componist (19e eeuw)

16 17

Horizontaal: Verticaal:

12 13

Deze keer een ouderwetse muzikale puzzel. De oplossing is een welgemeende wens.

Stuur uw oplossing met naam, adres en/of e-mailgegevens voor 24 december 2011 naar: Vereniging Klassieke Zaken, Postbus 226, 1200 AE Hilversum. Onder de goede inzenders worden 10 cd's van Emmanuel Pahud verloot. Met dank aan EMI.

Prijswinnaars Dhr./Mw. A. Peeters, MAASBREE Dhr. J.Ph. Spanjersberg, STEYL Mw. N. de Visser-Gorter, MIDDELBURG Mw. M. Möhlmann, ZEVENHOVEN Dhr./Mw. A.C. de Hooge, HOOGLAND Dhr./Mw. A. van Wijck, HUIZEN Dhr. H. Hering, BREUKELEN Mw. E. Both, AMSTERDAM Dhr. K. Wessel, KAMPEN Dhr./Mw. P. Lücker, BAARLO De prijswinnaars ontvangen een cd

van 'Live in Zaragoza' van Jorge Luis Prats. Met dank aan Universal Music. oktober 2011

klassieke zaken specialisten ALKMAAR Boekhandel Feijn 

Laat 47 / 072-5409944 www.feijn.nl

Klassika Z 

Alleen postorder 06-30260795 www.klassikaz.net

 Winkels met postorderservice Alle besproken cd’s in het magazine zijn te allen tijde door de Klassieke Zaken Specialist te bestellen. DEN HAAG De Bijenkorf CD Afd.

Wagenstraat 32 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl DEN HAAG Caminada 

Alleen postorder / 070-3466277 www.caminada.nl

LEEUWARDEN Poort 

Voorstreek 6 / 058-2123905 www.poortmusic.nl LEIDEN Firma Van Luyken 

Breestraat 97 / 071-5120035 vanluijken-klassiek@hotmail.com

ALMELO Hilarius Broekhuis 

vanLeest/Paagman

Plato Leiden  Vrouwensteeg 4-6 / 071-5149689 www.platomania.nl

AMERSFOORT De Algemene Boekhandel

DEventer Plato Deventer 

Velvet Music  Nieuwe Rijn 34 / 071-5128157 www.velvetmusic.nl

AMSTELVEEN De Bijenkorf CD Afd.

De Woestijnroos 

Koornmarkt 24 / 0546-456717 www.boekhandelbroekhuis.nl

Leusderweg 184-188 / 033-4622222 www.algemeneboekhandel.nl

Galerij 152 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl AMSTERDAM Broekmans & Van Poppel 

Van Baerlestraat 94 / 020-6751653 www.broekmans.com

De Bijenkorf CD Afd.

Dam 1 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl Charles Muziek

Weteringschans 193 / 020-6265538 charlesmuziek@planet.nl Concerto 

Utrechtsestraat 54-60 / 020-6245467 www.concerto.nu Music Store  Gelderlandplein 211/ 020-6441696 www.musicstore.nl Fame Music B.V. 

Kalverstraat 2-4 / 020 - 6382525 www.fame.nl

APELDOORN Nawijn en Polak boekverkopers 

Marktplein 24 / 055-5212709 www.nawijn-polak.nl

Plato Apeldoorn 

Brinklaan 15 / 055-5213580 www.platomania.nl

Frederik Hendriklaan 217 / 070-3383838 www.vanleest.nl

Kleine Overstraat 33 / 0570-612539 www.platomania.nl

Kleine Overstraat 30-32 / 0570-642491 www.woestijnroos.nl DORDRECHT Dordrecht Klassiek 

Voorstraat 435 / 078-6122169 dordrechtklassiek@telfort.nl

MAASSLUIS Mastersound 

Noordvliet 29 / 010-5917822 peter@mastersoundonline.nl

MAASTRICHT De Bijenkorf CD Afd.

Achter hetVleeshuis 26 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl MIDDELBURG

DRIEBERGEN CD Artline V.O.F. 

De Drukkerij  Markt 51 / 0118-886874 www.drukkerijmiddelburg.nl

EINDHOVEN Bullit Klassiek 

Boekhandel Roelants  LUX, Marienburg 38-39 / 024-3221734 www.roelants.com

Traaij 1-C / 0343-521532 www.cdendvd.nl

Heuvel Galerie 140 / 040-2465107 www.bullitklassiek.nl De Bijenkorf CD Afd.

Piazza 1 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl ENSCHEDE Boekhandel Broekhuis 

Marktstraat 12 / 053-4325210 www.boekhandelbroekhuis.nl ERMELO Riemer & Walinga CD Afd. 

Stationsstraat 131 / 0341-552405 www.riemer-walinga.nl

GRONINGEN Boekhandel Van der Velde 

A-Kerkhof 45-47 / 050-3125593 www.boekhandelvandervelde.nl

Het Carillon 

NIJMEGEN

Kroese Klassiek 

Molenstraat 126 / 024-3221346 www.kroese-online.nl

OLDENZAAL

Lansink HiFi, Video & CD’s  Grootestraat 20 / 0541-512981 lansinkhifi@planet.nl Roden boekhandel daan nijman 

Heerestraat 87 / 050-5012967 http://www.daannijman.nl ROOSENDAAL Het Verboden Rijk 

Passage 8-14 / 0165-529223 www.verbodenrijk.nl ROTTERDAM De Bijenkorf CD Afd.

ARNHEM Muziekhandel Bergmann 

Oude Ebbingestraat 64 / 050-3123625 www.hetcarillon.nl

vanLeest Donner Klassiek

De Bijenkorf CD Afd.

Plato Groningen  Oude Ebbingestraat 41 / 050-3135055 www.platomania.nl HAARLEM Bruno Klassiek 

SNEEK Boekhandel Van der Velde 

HEERLEN Smeets Klassiek & Jazz 

UTRECHT De Bijenkorf CD Afd.

HENGELO Boekhandel Broekhuis 

Boudisque Classique  Vredenburg 31 / 030-2394030 www.boudisque.nl

Koningsstraat 19 / 026-4423014 www.bergmann.nl Ketelstraat 45 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl BERGEN OP ZOOM Quist Boekhandel 

Fortuinstraat 22-24 / 0164 240 232 www.quistboeken.nl

BREDA Muziekhandel Spronk 

Wilhelminastraat 24 / 076-5215213 www.muziekvanspronk.nl

Castricum Boekhandel Scholte

W.C. Geesterduin / 0251-652533 www.boekhandelscholte.nl COEVORDEN Music Store 

Friesestraat 50 / 0524-517332 www.musicstore.nl DELFT Muziekhandel Van Buytene 

Binnenwatersloot 16 / 015-2123853 www.cdklassiek.nl

Gierstraat 50 / 023-5323240 www.brunoklassiek.nl

Akerstraat 5 / 045-5715550 www.smeetsklassiek.nl

Weemenstraat 45 / 074-2910267 www.boekhandelbroekhuis.nl ’s-HERTOGENBOSCH Pieter van Os CD 

Snellestraat 44 / 073-6131150 www.pietervanoscd.nl KROMMENIE Erwin Vermast CD-DVD Shop 

Zuiderhoofdstraat 2 / 075-6216382 www.erwinvermast.nl LEEUWARDEN Boekhandel Van der Velde 

Nieuwestad 57-59 / 058-2132360 leeuwarden@boekhandelvandervelde.nl

58 november 2011

Coolsingel 105 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl Lijnbaan 150 / 010-4046100 www.vanleestklassiek.nl

Kruizenbroederstraat 36 / 0515-423900 sneek@boekhandelvandervelde.nl

Sint Jacobsstraat 1a / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl

VENLO Sounds Recordshop BV 

Parade 66 / 077-3510625 www.sounds-venlo.nl

ZUTPHEN Music All In 

Beukerstraat 24 / 0575-516444 www.musicallin.net Zwolle

Plato Zwolle  Klokkensteeg 14 / 038-4225354 www.platomania.nl

exclusieve extra aanbieding boxaanbieding

Voor clubledesn slecht

29,95

10 CD

Engelse polyfonie in prima handen bij The Sixteen The Sixteen, het Londense koor dat met zijn zuivere en homogene klank wereldfaam heeft vergaard, heeft een schitterende cd-box samengesteld uit eerdere opnamen. The Golden Age of English Polyphony zet de schijnwerper op een rijke periode die bij het grote publiek nog weinig bekend is. Tussen circa 1490 en 1590 ontstond op het Britse eiland een manier van componeren die overdadiger was dan op het vasteland. De vocale werken van Fayrfax,Taverner, Sheppard en Mundy laten horen dat de Engelse meerstemmigheid zich tot een verbluffend niveau wist te ontwikkelen. Bij The Sixteen en muzikaal leider Harry Christophers is die Gouden Eeuw natuurlijk in de allerbeste handen.

95 34,

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*

10 CD BOX NU SLECHTS

The Golden Age of English Polyphony Fayrfax,Taverner, Sheppard, Mundy

The Sixteen o.l.v. Harry Christophers

Hyperion CDS44401/10 (10 cdâ&#x20AC;&#x2122;s) / VKZ 116 567

lleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten.Zie voor de comA plete lijst pagina 58. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 27 januari 2012. oktober 2009

exclusieve BOXaanbieding aanbieding

Voor clubledesn slecht

17,95

95 22,

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*

6 CD BOX NU SLECHTS

Verbluffend vioolspel van Michael Rabin Bijna veertig jaar geleden stierf de Amerikaanse violist Michael Rabin. Hij was 35 jaar, voor Itzhak Perlman een groot voorbeeld, maar ook een man die diepgang in zijn vioolspel bereikte door de lat onmenselijk en wellicht ondraaglijk hoog te leggen. Het klinkend effect van die levenshouding blijft verbluffend. De lp’s die Rabin volspeelde met de grote concerten van Mendelssohn, Paganini, Brahms, werken van Bach enYsaÿe en korte stukken van Saint-Saëns, Sarasate, Rimski-Korsakov en Kreisler zijn later op cd heruitgebracht. Deze zesdelige verzamelbox brengt de schijfjes samen – een waardige hommage aan een onvergetelijk musicus.

Mendelssohn, Paganini, Brahms, Bruch, Wieniawski e.a. Michael Rabin (viool), diverse orkesten EMI 6 79071 2 (6 cd’s) / vkz 116 564

biedt u deze uitgave aan.

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten.Zie voor de complete lijst pagina 58. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 27 januari 2012. oktober 2009