Vkz01 lr

UITGAVE VAN DE VERENIGING KLASSIEKE ZAKEN 35STE JAARGANG JANUARI 2015 NR 1

Hét tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek

“Met Mozart móét je je bezighouden”

DARIA VAN DEN BERCKEN

EXCLUSIEVE AANBIEDING

FOTO: DECCA/BEN EALOVEGA

INTIEM BIJPRATEN MET EEN GOEDE VRIEND

15,99

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

23

,99

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

De hobo is niet alleen dat doordringende instrument dat de stemtoon voor alle instrumenten in het orkest mag geven. Het is ook en vooral een enorm gevoelige, lyrische en intense stem die op meesterlijke wijze diepe gevoelens over kan dragen. Dat wist men al in de achttiende en vroege negentiende eeuw. Vele nu nagenoeg vergeten componisten raakten verslingerd aan de hobo en schreven hun meeslependste werken voor dit instrument. Werken die Wolfgang Amadeus Mozart inspireerden om tot zijn eigen gevoelige taal te komen. Albrecht Mayer, een van de allergrootste hoboĂŻsten van deze tijd, brengt die klassieke wereld tot leven met vier onbekende meesterwerken van de componisten Hoffmeister, Fiala, Lebrun en Kozeluh.

Heerlijke melodieĂŤn, een als een nachtegaal zingende hobo en prachtig doorzichtige orkestklanken. Laat de onbekende namen dus geen belemmering zijn; elke noot komt binnen als een zeer goede vriend die na jaren weer op de stoep staat om vol warmte en intimiteit eindelijk weer eens bij te praten.

DIVERSE COMPONISTEN LOST AND FOUND

Kammerakademie Potsdam o.l.v.Albrecht Mayer (hobo) DG 0 02894 7929420 / 151 705 VKZ

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 28 maart 2015 .

KLASSIEKE ZAKEN 35e jaargang, nummer 1 - januari 2015 Winkelprijs € 3,25 Dit tijdschrift wordt geproduceerd door BCM b.v. te Eindhoven in opdracht van de uitgever Vereniging Klassieke Zaken, onder verantwoordelijkheid van Henriëtte Zrour, Soestdijkerstraatweg 21, 1213 VP Hilversum (tevens redactieadres), tel. 035-6229370, e-mail: info@klassiekezaken.nl

DEZE MAAND

HOOFDREDACTEUR

AAN DEZE AFLEVERING WERKTEN MEE

Marcel Bijlo, Thea Derks, Arjan van Dijk, Hein van Eekert, Hans Heg, Paul Janssen, Basia Jaworski, Jan Kunst, Barend Linders, Andrew van Parijs, Jan Peter Raat, Benjamin Rous, Wenneke Savenije, Gerard Scheltens, Oswin Schneeweisz, Jurjen Vis, Jos van der Zanden

FOTO: ANDREAS TERLAAK

Frederike Berntsen

DARIA’S MOZART

EINDREDACTIE

16

VORMGEVING

Marjanne Gielen, Sandra Koopmans, Nicole Lennards, Patrick Hoogduin, Marcha van den Einden, Eric Waterschoot, Rik Janssen, Danielle Bouman, Sharon Schlenter

DENK & BACH

COVERFOTO

Andreas Terlaak

LEDENADMINISTRATIE

BCM abonnementenservice, Postbus 1392, 5602 BJ Eindhoven. Tel 085 7600237 www.bcm.nl

19 FOTO: MARY SIEPKOVA

KLASSIEKE ZAKEN verschijnt tweemaandelijks in een oplage van 45.000 stuks.

Het tijdschrift wordt verspreid via de dealers van de Vereniging Klassieke Zaken en aan de Klassieke Zaken Clubleden.

GRIGORY SOKOLOV: EEN EXCENTRIEKE RUS

Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk en dient ten minste acht weken voor het verstrijken van de jaarlijkse termijn te geschieden. Prijswijzigingen lidmaatschap voorbehouden.

DE KRACHT VAN 2CELLOS

MAAK KENNIS MET JEAN RONDEAU

4

januari 2015

FOTO: SIMON FOWLER

De in dit magazine gerecenseerde cd’s zijn uitsluitend geselecteerd op kwaliteit.

©2015 Vereniging Klassieke Zaken.

Het volgende magazine verschijnt: 20 maart 2015

14

STUTZMANNS ZELDZAME STEM

24

FOTO: EDOUARD BRESSY

Zoveel mogelijk is getracht rechthebbenden van foto’s te achterhalen. Zij die in verband hiermee niet zijn benaderd kunnen contact opnemen met de uitgever.

FOTO: STEPHAN LUPINO

STOPZETTEN ABONNEMENT

Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden.

FOTO: MICHAEL WILSON

Frederike Berntsen

6

EXCLUSIEVE AANBIEDING

3

ALBRECHT MAYER en de klassieke wereld

VAN DE REDACTIE FOTO: MAARTEN VAN HAAFF

EN VERDER

De juiste genen

KLASSIEKE ZAKEN AANRADERS

11

ISRAEL IN EGYPT een memorabel oratorium

13

Een TomTom door BACHS PASSIONEN

BOXAANBIEDING

52

NATHALIE STUTZMANN bevlogen liedkunst

ARTIKELEN

6

DARIA VAN DEN BERCKEN Keys to Mozart

14

2CELLOS eigenzinnig op Celloverse

16

JEREMY DENK speelt Bachs Goldbergvariaties

19

Levende legende GRIGORY SOKOLOV VIVAT een klein maar ambitieus label Bachs Passionen volgens GOVERT JAN BACH De peilloze diepte van NATHALIE STUTZMANN ACADEMY OF ANCIENT MUSIC imponeert JEAN RONDEAU een man met een missie NEDERLANDS KAMERKOOR Israel in Egypt

20 23 24 26 28 31

RUBRIEKEN

4

COLOFON

5

VAN DE REDACTIE

9

BERICHTEN

32

DE BESTE KLASSIEKE CD’S

45

HANS HEGS COLUMN

47

KLASSIEKE KINDERZAKEN

49

PUZZEL

50

KLASSIEKE ZAKEN SPECIALISTEN

Op ver toon van de clubledenpas krijgen clubleden extra korting.

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Je gelooft bijna niet dat de pianist die daar zo delicaat en vlot tenor Christoph Prégardien begeleidt in Schuberts Winterreise, tegen de negentig loopt: Menahem Pressler twee jaar terug in Muziekgebouw Eindhoven.

Een jaar daarvoor gaf de levende legende en oprichter van het toenmalige Beaux Arts Trio scherp en wijs commentaar tijdens een masterclass, zelfde locatie. “Very beautiful”, klonk het in rustig Engels. “Nu graag iets minder pedaal. Ademen met je voet.” Er werd geschaafd aan details die de karakteristieken van de muziek optimaliseerden. Zacht, zachter, zachtst – de meester was nauwkeurig. Pressler pakte de jonkies stevig aan en verzekerde het publiek: “Ik was ook een ‘terrible fellow’ in mijn eigen trio, maar altijd in dienst van de muziek.”

‘terrible fellow’

Gevraagd naar zijn geheim gaf hij als antwoord: “Dat ik nog kan spelen, is puur geluk. Je moet een vader en moeder hebben met de juiste genen.”

Was het niet de muziek die hem jong hield? “Het fijne van muziek maken is dat je als musicus alles steeds opnieuw kunt doen en ervaren. Je wordt herboren, iedere keer dat je een compositie nog eens speelt. Na één keer is het niet op. Dat komt omdat de muziek eeuwig fris en krachtig is.”

Inmiddels is Menahem Pressler de negentig gepasseerd, en kijken we nog steeds met stijgende verbazing naar ’s mans agenda. Het bewijs van zijn musiceerlust: een cd plus dvd met de registratie van een verjaardagsconcert dat hij gaf met het Quatuor Ebène, in de Parijse Salle Pleyel. Ook Prégardien was erbij. Een stukje geschiedenis, vastgelegd door Erato.

zie voor de bespreking pag. 39

Frederike Berntsen januari 2015

5

DARIA VAN DEN “Met Zelden heeft een componist een gedrevener voorvechter gehad dan Georg Friedrich Händel in pianiste Daria van den Bercken. Op allerlei manieren bracht ze hem aan de man: met huisconcerten, in de Amsterdamse openlucht, aan een hijskraan in Brazilië.

Met haar nieuwste project Keys to Mozart lijkt Daria nu een andere richting in te slaan, maar niet heus: haar weg leidt vanzelf van Händel naar Mozart.

6

januari 2015

FOTO: ANDREAS TERLAAK

Keys to Mozart is niet los te zien van het vorige project van Daria van den Bercken.

Het klavieroeuvre van Händel was grotendeels onontgonnen, zeker op de piano, maar zij heeft het op de kaart gezet, op een opvallende manier. Ze haalde voorbijgangers haar huis binnen om naar Händel te komen luisteren. Op de bakfiets werd een piano meegezeuld langs de Amsterdamse grachten en door het Vondelpark. Hoogtepunt – letterlijk – was een optreden in São Paulo, waar Daria met vleugel en al de lucht in ging. Händels klanken kwamen van bo-

COVERINTERVIEW

BERCKEN Mozart móét je je bezighouden” ven, door de pianiste hangend aan een hijskraan geproduceerd. Het was een geweldige stunt, maar daarmee alleen kom je er niet.

Natuurlijk was het vooral Daria’s aanstekelijke spel dat de harten opende voor de barokcomponist. In haar studio aan de Amstel is Daria’s conversatie even gedreven en enthousiast als haar pianospel.

Waarom nu Mozart?

“Ik Wil Mozart! Met Mozart móét je je bezighouden. In de allereerste plaats is het gewoon een opdracht aan mezelf, een innerlijke noodzaak. Hij is de eerste componist die me intuïtief te binnen schiet. Wat is er zo speciaal aan Mozart?

Mensen gebruiken vaak een lege term als ‘universeel’, maar ik wil die betekenis geven met meer definieerbare begrippen: elegantie, speelsheid, zangerigheid, gelaagdheid, allemaal heel erg van toepassing op Mozart.”

oren heb geopend voor die mooie muziek.”

Bij Mozarts pianomuziek is dat heel anders.

Die is algemeen bekend en heeft helemaal geen missiewerk nodig bij het grote publiek.

Er bestaat een enorme ‘canon’ van talloze opnamen. Daria bewondert ‘de Mozart’ van veel onderling uiteenlopende pianisten. “De ideeën van Leon Fleisher, groot pianist en pedagoog, zijn zeer inspirerend. Vladimir Horowitz kon Mozart laten zingen als weinig anderen. Ingrid Haebler wordt weleens onderschat, maar kon heel avontuurlijk zijn met Mozart. Iemand als Finghin Collins zit ongeveer op dezelfde lijn als ik, al bespeel ik geen fortepiano zoals hij... Sommige pianisten vermijden het luisteren naar collega’s, maar door andere interpretaties in me op te nemen doe ik veel inspiratie op en verruim ik mijn blik.

Juist dan kan ik me vrij voelen om mijn eigen weg te kiezen.”

toegift en knipoog naar Mozart de operacomponist sluit de cd af met het zangerige Adagio uit de sonate KV 280 in F. “Dat deel is net een aria.”

Gaat Daria ook met Mozart aan een hijskraan hangen?

“Absoluut niet! Sommigen zouden dat wel willen, maar zoiets moet je maar één keer doen, daarna werkt het echt niet meer. Het gaat om de muziek!”

GERARD SCHELTENS

“IK WIL MOZART!”

Is het een logische stap van Händel naar Mozart?

“Ja nou! Mozart heeft heel veel van Händel geleerd. Heel belangrijk is dat ze allebei operacomponist waren, en hoe! Ze vertellen een verhaal, ze zingen allebei. Mozart bewonderde Händel, er loopt een rechtstreekse lijn van de een naar de ander. Op mijn Händel-cd sloot ik af met Mozarts Suite dans le style de G.F. Haendel KV 399, zodat de goede verstaander al snapte welke kant het opging. Ik wil dat ook laten horen in het repertoire dat ik nu gekozen heb.”

“Een groot verschil is dat mijn project Handel At The Piano een vorm van pionierswerk was.

Dat was nodig. Zijn klaviersuites waren een grotendeels onbekende schat, zeker op de piano. Ik ben trots dat ik zoveel mensen de WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Klankvorming – ook een ondefinieerbaar begrip – is voor Daria het allerbelangrijkst.

Haar ideaal is een warme, levende klank en daarom werkt ze met hetzelfde team van geluidstechnici als waarmee ze de suites van Händel opnam. Dat is een manier om hetzelfde klankideaal te bereiken en het verband tussen de twee grote componisten duidelijk te maken. “En ik heb een geniale pianotechnicus. Gerd Finkenstein is in staat een piano zo te stemmen dat hij past bij het karakter van het stuk dat ik speel. Zo klinkt de Fantasie in c-klein KV 396 wat strenger en monumentaler dan sommige andere werken.” Daarbij hebben we het over Eine kleine Gigue KV 574, die ook laat horen hoe de barokmuziek Mozart na aan het hart lag, de sonates KV 282 in Es, KV 331 in A en KV 332 in F. Als

DARIA VAN DEN BERCKEN 26 FEBRUARI DE OOSTERPOORT GRONINGEN INFO: DE-OOSTERPOORT.NL

13 KORTE FILMPJES MET IMPRESSIES VAN HET WORDINGSPROCES VAN KEYS TO MOZART: DARIAVANDENBERCKEN.COM

W.A. MOZART KEYS TO MOZART

Daria van den Bercken SONY CLASSICAL 8 88750 60112(4)

januari 2015

7

BERICHTEN

ERBARME DICH – MATTHÄUS-PASSION STORIES FILMPREMIÈRE 26 FEBRUARI

In Erbarme dich, een film van Ramón Gieling, maken we een labyrintische reis door het decor van een verlaten kerk met een groep daklozen als publiek, en doet een aantal personen verslag van hun bijzondere verhouding met Bachs muziek.

Onder hen regisseur Peter Sellars, schrijfster Anna Enquist en de danser Emio Greco, omringd door de solisten van The Bach Choir & Orchestra of the Netherlands van dirigent Pieter Jan Leusink. Filmpremière met live muziek: 26 februari in het Concertgebouw, Amsterdam.

Info: concertgebouw.nl

STORIONI FESTIVAL: AMERIKA

Van donderdag 22 januari tot en met zondag 1 februari vindt de 8e editie plaats van het Storioni Festival, het internationale kamermuziekfestival van de broers Wouter (viool) en Marc (cello) Vossen en pianist Bart van de Roer (piano), ofwel het Storioni Trio, in samenwerking met Muziekgebouw E i nd hove n . He t thema van deze edit ie i s A me r i k a: werken van grote Europese componisten die hun invloed deden gelden op het Amerikaanse continent gaan een spannende dialoog aan met het antwoord daarop van componisten uit Noord-, Midden- en Zuid-Amerika. Het festival verspreid zijn activiteiten over Breda, Den Bosch, Eindhoven, Helmond en Tilburg.

Info: storionifestival.nl

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

FOTO: SARAH WIJZENBEEK

FOTO: MERLIJN DOOMERNIK

22 JANUARI T/M 1 FEBRUARI

RAGAZZE KWARTET PRESENTEERT HAUTE COUTURE TOURNEE T/M 25 MEI

Het Ragazze Kwartet benaderde voor zijn nieuwe programma de jonge ontwerpster Henriëtte Tilanus, winnares van de H&M Design Award 2013. De inspiratie voor Haute Couture haalde het kwartet uit het Parijs van begin twintigste eeuw, destijds het middelpunt van revolutionaire ontwikkelingen in muziek, mode en schilderkunst. Op de catwalk, tegen een spiegelwand en in ontwerpen van Tilanus die het Parijse joie de vivre oproepen en verwijzen naar de zwarte jurkjes van Coco Chanel en de bonte kostuums van de Ballets Russes, speelt het Ragazze Kwartet muzikale meesterwerken uit die opwindende tijd: het Strijkkwartet in F van Ravel, het Eerste strijkkwartet van Prokofjev en de Drie stukken voor strijkkwartet van Stravinsky. Tournee t/m 25 mei.

Info: ragazzekwartet.nl

januari 2015

9

3 RN 3102 IINUJ GNAGRAAJ ETS33 NEKAZ EKEISSALK GNIGINEREV ED NAV EVAGTIU

UITGAVE VAN DE VERENIGING KLASSIEKE ZAKEN 33STE JAARGANG JUNII 2013 NR 3

EKEISSALK KLASSIEKEZAKEN

Trakteer uzelf of geef Klassieke Zaken magazine

12 x

Een tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek

Klassieke Zaken magazine slechts € 27,50

+

GRATIS

CADEAUKAART* T.W.V. €10,-.

BARTOLI’S BELLINI BELLINI BARTOLI’S

N BERS VA LIEFHEB VOOR

IEK KE MUZ KLASSIE

en ontvang...

03-06-13

s een GRATIS cadeaukaart* t.w.v. €10,d 1

kaart.ind

cadeau

(te besteden bij de aangesloten verkooppunten en op www.klassiekezaken.nl)

s exclusieve CLUBPAS voor KORTING op klassieke muziek cd’s, concerten en meer

VOOR LIEFHEB BERS VA N

KLASSIE KE MUZ IEK

Voor direct aanmelden en de aangesloten verkooppunten ga naar

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL/CADEAU OF BEL 035-6229370 *is een uitgave van de Nationale EntertainmentCard

16:20

FOTO: MATS BÄCKER

FOTO: BENJAMIN DE DIESBACH

FOTO: GERRIT SCHREURS

KLASSIEKE ZAKEN AANRADERS

MEMORABEL ORATORIUM ‘Waarom een hele kritiek schrijven als één woord volstaat: uitmuntendheid!’ En: ‘Een buitengewoon intensieve weergave van het oratorium en een geschenk voor de luisteraars.’ In september 2014 was de internationale pers lyrisch na het bijwonen van Händels oratorium Israel in Egypt tijdens het Musikfest Bremen. De bijzondere combinatie van Le Concert Lorrain en het Nederlands Kamerkoor onder leiding van Roy Goodman pakte perfect uit, en ook de solisten met onder anderen Julia Doyle, James Gilchrist en Peter Harvey maakten er een memorabel feest van. Gelukkig was ook Radio Bremen aanwezig voor een enerverende liveopname. Die registratie staat nu op een prachtig verzorgde dubbel-cd en een van Händels meest intense, krachtigste en bekendste oratoria krijgt inderdaad een droomuitvoering. Het Nederlands Kamerkoor is een wonder van precisie en emotie en het orkest vult dat wonderschoon aan. Een opname om werkelijk voor te gaan zitten, want de twee cd’s laten je niet meer los tot de laatste noot geklonken heeft, en gonzen ook daarna nog lang na.

CLU BLE

EXTRDEN A

22,99

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

29,99

€ 3,–

KOR TING

2CD

GEORG FRIEDRICH HÄNDEL ISRAEL IN EGYPT

Julia Doyle, James Gilchrist e.a.

Nederlands Kamerkoor, Le Concert Lorrain o.l.v. Roy Goodman ETCETERA 8 71180 1115170 (2 CD’S) / 151 704 VKZ

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 28 maart 2015. januari 2015

11

VERGEET NIET AANGENAAM

VEEL MUZIEK TE KOPEN MET UW CADEAUKAART!

Activer en van de cadeau k kan nog aart 28 febr tot uari 2015!

HOE ACTIVEER IK MIJN CADEAUKAART? • Bij aanschaf van Aangenaam Klassiek of Aangenaam Klassiek for Kids heeft u de Aangenaam Klassiek cadeaukaart ontvangen.

• Ga naar www.aangenaamklassiek.nl/opladen • Vul uw gegevens in, ga akkoord met de actievoorwaarden en klik op de knop verzenden.

• De volgende werkdag wordt uw kaart automatisch geactiveerd en daarna is de kaart € 5,00 waard.

NOG VERKRIJGBAAR ZOLANG DE VOORRAAD STREKT

HOE KAN IK MIJN CADEAUKAART INWISSELEN? U kunt de Aangenaam Klassiek cadeaukaart besteden bij deelnemende winkels (ook online via de webwinkel www.klassiekezaken.nl) aan de geselecteerde actie-­albums van Aangenaam Klassiek 2014.

3CD 9

WWW.AANGENAAMKLASSIEK.NL

9 € 9,

2CD

€ 9,99

FOTO: UITGEVERIJ RUBINSTEI

KLASSIEKE ZAKEN AANRADERS

EEN FASCINERENDE TOMTOM DOOR BACHS PASSIONEN Hoe zou het zijn om door een verre verwant van de grote Johann Sebastian Bach aan de hand meegenomen te worden door grote meesterwerken als de Matthäus-Passion en de Johannes-Passion? Om door een kalme stem geleid te worden naar de emotionele diepten van het lijden van Christus, naar de hoop en wanhoop van het volk, de twijfels en dwalingen van de apostelen – en vooral door Bachs wonderlijke noten en hun bijzonderheid? Het kan, en nog in het Nederlands ook. De Nederlander Govert Jan Bach komt voort uit de vele vertakkingen van de familie Bach en was werkzaam als pastoraal psycholoog in een psychiatrische inrichting. Daar ontdekte hij de waarde van de muziek voor zijn patiënten en vooral de waarde van Bachs passies.

Hij verdiepte zich in de wonderen van de Passionen, deelt zijn kennis in het Concertzenderprogramma Geen dag zonder Bach, en heeft nu een gesproken TomTom door zowel de Matthäus als de Johannes op respectievelijk vier en twee cd’s gezet. Fascinerende luisterboeken vol wezenlijke kennis en ervaring die de waarde en kracht van de meesterlijke noten van Bach alleen maar vergroten.

CLU BLE

CLU BLE

EXTRDEN A

EXTRDEN A

10%

10%

KOR TING

KOR TING

GOVERT JAN BACH OVER DE MATTHÄUS PASSION VAN JOHANN SEBASTIAN BACH

GOVERT JAN BACH OVER DE JOHANNES PASSION VAN JOHANN SEBASTIAN BACH

UITGEVERIJ RUBINSTEIN ISBN 9789047615958 (BOEK + 4 CD’S) 151 706 VKZ

UITGEVERIJ RUBINSTEIN ISBN 9789047617532 (BOEK + 2 CD’S) 151 707 VKZ

24,99

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

4CD + BOEK

17,99

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

19,99

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 28 maart 2015.

2CD + BOEK januari 2015

13

DE KRACHT VAN ‘Ons geavanceerdste LEVE YOUTUBE, ZULLEN DE KROATISCHE CELLISTEN LUKA SULIC EN STJEPAN HAUSER ONGETWIJFELD ROEPEN. TOEN HET TWEETAL, DAT ONDER DE NAAM 2CELLOS OPEREERT, IN 2011 MICHAEL JACKSONS SMOOTH CRIMINAL IN EEN EIGEN VERSIE COMPLEET MET HIPPE VIDEOCLIP ONLINE ZETTE, WAS HET HEK VAN DE DAM: 20 MILJOEN VIEWS. GENOEG VOOR DE AANDACHT VAN SONY PLUS EEN CD-CONTRACT. INMIDDELS ZIJN DE MUZIKALE VRIENDEN TOE AAN HUN DERDE ALBUM: CELLOVERSE.

FOTO’S: STEPHAN LUPINO

Celloverse is net als de eerdere cd’s, 2CELLOS en Int2ition, weer een plaat met origineel werk als de titelsong en eigenzinnige bewerkingen vol elektronische grapjes; dit keer van onder andere Mombasa, AC/DC’s Thunderstruck – ook al zo’n 30 miljoen keer

14

januari 2015

bekeken op YouTube – en de door Paul McCartney geschreven 007-titelsong Live and let die. Voor dat laatste nummer kregen ze Lang Lang zo gek om een krankzinnig virtuoze pianopartij in te spelen.

De video van Thunderstruck is exemplarisch voor de kracht, energie, humor en zelfspot van het tweetal. Wat begint als een quasibarok concertje met een verwijzing naar Vivaldi’s zomerstorm mondt voor het publiek, geheel in barokke klederdracht, uit in een even krankzinnige als muzikale

mishandeling van de cello en de strijkstok.

Als de musici uitgeput op de grond liggen, zijn er meer haren van de strijkstok kapot dan nog functioneel, maar de energie, de originaliteit en de muzikaliteit van het tweetal zijn fenomenaal.

Ook popmusicus Sir Elton Joh n k wa m haast woorden tekort toen hij 2CELLOS live meemaakte. ‘Ga ze live zien,’ sprak hij direct, ‘want het is werkelijk verbazingwekkend. Ik kan mij niet herinneren ooit zoiets opwindends gezien te hebben sinds ik in de jaren zestig Jimi Hendrix live zag…’ De zanger liet het er niet bij en nam Sulic en Hauser mee op wereldtournee.

En zo zijn er meer musici uit zowel de pop als de klassieke hoek die direct overstag gaan. Zo droeg gitarist Steve Vai met veel plezier zijn steentje bij aan de 2CEL LOS-versie van Highway to hell en de bijbehorende videoclip (goed voor zo’n 7 miljoen hits op YouTube). En er is inmiddels zelfs een 2CELLOS-horloge van de even hippe als exclusieve Zwitserse horlogemaker Raymond Weil, met een op facetten van de cello gebaseerd ontwerp.

Het geheim van het jonge Kroatische tweetal is simpel: ze koppelen een letterlijk grenzeloze muzikaliteit aan een briljante beheersing van het instrument. Of het nu gaat om Bach, Vivaldi, Mumford & Sons, Sting, Nirvana of een geestige combinatie van

2CELLOS: KRACHT, ENERGIE, HUMOR EN ZELFSPOT

SPECIAL

2CELLOS album’ Rossini’s Guillaume Tell en de Iron Maidenhit The trooper; ze spelen alles even virtuoos en smaakvol. Niet zo gek, want de heren genoten een gedegen klassieke opleiding, werkten met grote musici als Mstislav Rostropovitsj en Menahem Pressler en wonnen ieder afzonderlijk vele prijzen.

‘Ons geavanceerdste album als het gaat om arrangementen, productie, spel en klank’, noemt Luca Sulic hun kersverse cd Celloverse. En daar is niets te veel mee gezegd. Ook de belofte om voor elke track te komen met een originele video zal de aandacht op het duo blijven vestigen. En terecht. Want Celloverse is misschien niet de meest geschikte cd voor klassieke cellopuristen, voor iedere klassiekemuziekliefhebber die niet vergeten is dat hij misschien wel ‘groot’ geworden is in het (hard)rocktijdperk is de cd meer dan warm aanbevolen.

PAUL JANSSEN

DIVERSE COMPONISTEN CELLOVERSE

2CELLOS

SONY CLASSICAL 8 88430 878129 (DELUXE EDITION 8 88750 523426)

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

januari 2015

15

Jeremy Denk in het

‘DE GOLDBERGVARIATIES ZIJN ALS DE

FOTO: JOHN D. & CATHERINE T. MACARTHUR FOUNDATION

‘Het enige dat aan de muziek van Bach ontbreekt is toeval en seks.’ Zo begint de Amerikaanse pianist en ‘blogger’ Jeremy Denk een van zijn essays over de grote Thomascantor. In Nederland is hij nog niet zo bekend, in de Verenigde Staten wordt hij inmiddels op handen gedragen. De reden is simpel: Denk maakt de muziek op een voor iedereen prettig humoristische wijze inzichtelijk.

16

januari 2015

Op 9 en 10 februari speelt Jeremy Denk in het Concertgebouw in Amsterdam de Goldbergvariaties van Johann Sebastian Bach. Deze concerten worden niets minder dan een bijzondere, licht geïmproviseerde versie van zijn eind 2013 verschenen cd annex dvd betreffende de Goldbergvariaties. Op de cd speelt Denk de reguliere versie, zoals hij dat op 10 februari in de Kleine Zaal zal doen, en op de dvd biedt hij een soort ‘liner notes’ in beeld en geluid. Losjes en quasi-improvisando neemt Denk de luisteraar aan de hand door

PODIUM

Concertgebouw

GROOTSTE JAZZRIFF DIE OOIT GESCHREVEN IS’ het labyrint van Bach. En verdraaid, hij slaagt erin vrolijk licht op de voor sommigen onontwarbare kluwen te laten schijnen. Met musicoloog Michel Khalifa als aangever doet Denk op 9 februari de dvd live nog eens dunnetjes over. Uiteraard zijn verrassingen hierbij niet uitgesloten, want Denk is geen man van exacte herhalingen.

Denk maakte naam met ferme uitspraken in interviews en artikelen, die hij schraagde met fenomenaal spel. Zijn manier van doen en spelen trok in de Verenigde Staten de aandacht van meer muziekliefhebbers dan alleen de doorgewinterde. Zoals Glenn Gould in de jaren vijftig uitgroeide tot een icoon, zo heeft de 44-jarige Jeremy Denk nu alle troeven in handen om een nieuwe cultus rond dit tachtig minuten durende meesterwerk neer te zetten.

‘De beste reden om Bachs Goldbergvariaties te haten, is dat iedereen ervan houdt’, zo begon hij provocerend een artikel voor de National Public Radio om vervolgens alle ‘zwakke plekken’ op te sommen. ‘Geen enkele voorraad artisticiteit en inspiratie (sorry Glenn Gould, zelfs jij niet) kan je doen vergeten dat je tachtig minuten lang naar G-majeur luistert.’ En om de genadeslag te geven: ‘De Goldbergvariaties zijn als een vriend die altijd alles goed doet. Zo’n vriend die steevast zijn e-mails beantwoordt, zijn huis netjes houdt, een aardig woordje heeft voor iedereen, zich keurig gedraagt bij een concert, bedankjes schrijft, zichzelf pico bello verzorgt, weet hoe je een stropdas knoopt, om twee uur ’s nachts nooit zal aanschuiven in de Burger King’.

over inventiviteit en verbeeldingskracht en de vreugde van herinventie en herverbeelding’, sprak hij al eens. ‘Hoeveel kun je halen uit dit motief van acht basnoten? Wat kun je halen uit deze reeks akkoordwisselingen? Dit werk is als de grootste jazzriff die ooit geschreven is – op een bepaalde manier oneindig grappig, en oneindig emotioneel op andere manieren.

Het is deels een encyclopedie waarin elke mogelijke stijl van die tijd onderzocht wordt, en het is deels een avontuur, een reis. Het kortste antwoord is dat Bachs genie ervoor zorgt dat het nooit saai wordt.’

Jeremy Denk was vooral een landelijke bekendheid en pianodocent aan achtereenvolgens de Indiana University School of Music en het Bard College Conservatory of Music.

In 2005 begon hij op advies van een vriendin die bij de National Public Radio werkte en met wie hij samen een project had gedaan, een blog: Think Denk – the glamorous life and thoughts of a concert pianist. ‘Het veranderde mijn leven’, zegt hij nu. Hij ontdekte zijn eigen schrijfkwaliteit en -behoeften, en het publiek ontdekte hem. Het leverde hem in 2013 een ‘Genius Grant’ van de MacArthur Fellowship op en in 2014 mocht hij zich Musical America’s Musician of the Year noemen.

FABELACHTIGE BEHEERSING VAN HET PIANOSPEL

Uiteraard maakt hij zijn ‘kritiek’ vervolgens goed met louter bewondering. ‘Het werk gaat WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

‘Het schrijven geeft mij de gelegenheid om op mijn eigen manier te spreken over muziek op om het even welke bizarre, grappige, eerbiedige of oneerbiedige wijze. Ik kan de muziek vanuit vele richtingen en allerhande popcultuurhoeken benaderen. En er is eigenlijk geen verschil met het pianospelen.

Gelukkigerwijze, of ongelukkigerwijze, gaat veel van hetgeen ik schrijf over muziek

of over wat ik speel. De ene discipline heeft alles te maken met de andere en vloeit daaruit voort. En het schrijven is uiteindelijk nog neurotischer en eenzamer dan pianospelen’, relativeert hij zijn werk glimlachend.

Het is deze relativering, gestut door een onmiskenbare kennis van zaken en een fabelachtige beheersing van het pianospel, die een gespeelde en gesproken programmatoelichting van Jeremy Denk zo onweerstaanbaar boeiend en geestig maakt. En die ieder mens toch weer ruim tachtig minuten laat verdrinken in het G-majeur van Bachs Goldbergvariaties, omdat er onderweg allerhande nieuwe vergezichten en details opdoemen.

PAUL JANSSEN

BACH TO THE BONE! GOLDBERGVARIATIES DOOR JEREMY DENK EN MICHEL KHALIFA 9 FEBRUARI, KLEINE ZAAL, 20.15 UUR KAARTEN € 35,JEREMY DENK 9 EN 10 FEBRUARI CONCERTGEBOUW AMSTERDAM CONCERTGEBOUW.NL

JOHANN SEBASTIAN BACH GOLDBERG VARIATIONS

Jeremy Denk

NONESUCH 0 07559 7958690 (CD + DVD)

januari 2015

17

SPECIAL

GRIGORY SOKOLOV

een levende legende uit de Russische school

E

Excentriek? Dat is nog zwak uitgedrukt. Zijn laatste cd dateert uit 1996, Schubertsonates.

Daarna stopte de productie. Geen studio-opnamen meer, besliste Sokolov. De spontaniteit van de concertzaal, dáár gaat het om. En wat die zaal betreft: die wil hij voorafgaand aan een concert van a tot z leren kennen. Een dag lang wil hij ervaren hoe de vleugel op de ruimte reageert. Bij samenspel met een orkest lukt dat nauwelijks, dus is hij maar gestopt met zulke optredens: alleen nog maar solorecitals.

De vleugel moet nauwgezet aan zijn maatstaven voldoen: niet ouder dan een jaar of vijf, en vooraf een uitvoerig onderhoud met technicus en pianostemmer. Met die vervelende interviews met journalisten moet het ook maar eens afgelopen zijn. Weg met alles wat afleidt van de essentie, de muziek.

Glenn Gouldachtige pretenties. Rechtlijnig, ja, maar doordacht en gemeend. Integer ook, want alles wordt ondergeschikt gemaakt aan dat ene heilige doel: recht doen aan de noten. Zelfs over het programma van zijn recitals laat Sokolov tot het laatste moment onzekerheid bestaan: ‘Ik wil datgene kunnen spelen wat me ter plekke het beste lijkt’.

Ga als label maar eens om met zo’n ego! Deutsche Grammophon koos er dan ook voor om de nieuwe verbintenis met de Russische meester in te luiden met een unieke terugblik. Op de nieuwe cd klinkt het concert dat Sokolov gaf tijdens de Salzburger Festspiele, op 30 juli 2008. ‘Dit bleek dé manier om deze enigma-

FOTO: MARY SLEPKOVA/DG

‘HIJ HEEFT ZICH ONTPOPT ALS EEN CULTFIGUUR. ZIJN MEDITATIEVE CONCERTEN ZIJN TOT RITUELE CEREMONIES, JA TOT PELGRIMAGES GEWORDEN.’ EEN DUITSE KRANT BRACHT ONLANGS DE EXTRAVAGANTIE VAN PIANIST GRIGORY SOKOLOV MOOI ONDER WOORDEN. DEUTSCHE GRAMMOPHON WIST DE EXCENTRIEKE RUS EXCLUSIEF ONDER CONTRACT TE KRIJGEN, MET EEN NIEUWE DUBBEL-CD ALS VISITEKAARTJE.

tische artiest, deze anti-ster par excellence op ons gele label te introduceren’, verklaart de directie van Deutsche Grammophon. ‘Recensenten en pianofielen volgen natuurlijk alles wat hij doet op de voet, maar met deze cd kunnen we hem introduceren bij een breed publiek.’ Vanwege zijn eenkennigheid beseft namelijk niet iederéén dat we hier mogelijk te maken hebben met ‘the greatist pianist alive’, een levende legende uit de Russische school.

Mozarts Sonates KV 280 en 232 en de Preludes van Chopin stonden op die gedenkwaardige zomeravond in 2008 op het programma.

Met na afloop – het is inmiddels Sokolovs muzikale handtekening worden – een hele riedel aan encores, zes stuks.

Dat van ‘the greatest’ wordt hier volop waargemaakt. Werkelijk ragfijn klinken de Mozartsonates. Een ultieme beheersing, alles volledig ontdaan van elke vorm va n mooi maker ij. Bij Chopin wordt uit een romantischer vaatje getapt. Met name in de langzame preludes overheersen een ontspannen zangerigheid en bovenal een uniek soort contrapunt: boven elkaar genoteerde noten klin-

ken nét niet helemaal synchroon. Doordat Sokolov elk melodisch lijntje, hoe kort ook, een eigen signatuur, een eigen soort bloed geeft, krijgen de stemmen een individualiteit die tot uiting komt in een opmerkelijke ritmische tegendraadsheid.

Duivels moeilijk moet het zijn. Het uiterste aan concentratie moet het vergen. Wie deze cd beluistert krijgt dan ook vanzelf begrip voor al die eigenaardigheden van deze meesterpianist, hoezeer die misschien ook een beetje übermenschachtig aandoen. Dit zou wel eens de bijzonderste uitgave van de afgelopen decennia kunnen blijken.

JOS VAN DER ZANDEN

GRIGORY SOKOLOV 10 MEI CONCERTGEBOUW AMSTERDAM 12 MEI CONCERTZAAL TILBURG 13 MEI THEATER AAN HET VRIJTHOF MAASTRICHT 15 MEI MUZIEKGEBOUW EINDHOVEN

DOORDACHT EN INTEGER

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

MOZART, CHOPIN THE SALZBURG RECITAL

Grigory Sokolov

DG 0 02894 794342 (2 CD’S)

januari 2015

19

INTERVIEW

DE VLIEGENDE een klein maar ambitieus label Het lijkt een trend te gaan worden binnen de klassieke muziek: het eigen label.

Steeds meer orkesten en ensembles nemen het heft in eigen hand en brengen, nu grote platenmaatschappijen steeds minder risico’s durven te nemen, hun cd’s zelf uit. Die eigen labels zijn bijzonder succesvol en hebben het aanbod op de klassieke-cd-markt de afgelopen jaren enorm verrijkt, zo ook Vivat van barokman Robert King.

20 januari 2015

FOTO: KEITH SAUNDERS

J

Jordi Savall was in 1998 een van de eersten die het avontuur aandurfden en zijn catalogus telt inmiddels meer dan honderd titels.

Ook Les Arts Florissants, The Academy of Ancient Music, Il Fondamento en Collegium Vocale Gent van Philippe Herreweghe, om nog maar even bij de oude muziek te blijven, zijn vertrokken bij de grote labels en brengen hun cd’s zelf uit. In die rij voegt zich nu Robert King, de vermaarde Engelse barokspecialist die met zijn ensemble The King’s

“Onze eerste cd bevat kerkmuziek uit de late negentiende eeuw, van Stanford en Parry. Dat is muziek die in het Engelse taalgebied bekend is uit de kathedrale koortraditie. Tijdens diensten hoor je haar zelfs vrij vaak, maar dan door een kathedraalkoor met orgel. De muziek staat echter in een andere traditie: die van de romantische kerkmuziek met orkestbegeleiding, zoals ook Brahms en Mendelssohn die schreven. Zó wilde ik haar dus ook opnemen, en die cd werd echt een bestseller. Ik had direct al een statement gemaakt: dit is waar Vivat voor staat. Naast de cd zelf is ook de presentatie heel belangrijk. Ik wil een cd vergezeld laten gaan van een uitgebreid boekwerk waarin álles staat wat er maar te weten valt, zoals bijvoorbeeld van ieder gebruikt instrument precies het bouwjaar en de bouwer. Bij andere labels moet je je wat dat betreft nogal beperken; als je alles in eigen hand hebt, kun je dat doen.”

Robert King is beroemd om zijn uitvoeringen van muziek uit de barok, vooral van die van Purcell. Een van de nu verschenen zeven Vivat-cd’s is gewijd aan triosonates van deze componist. King: “Maar Vivat is beslist geen oudemuzieklabel. Het is een Robert Kinglabel. Barokmuziek neemt bij mij natuurlijk een belangrijke plaats in, maar ik heb ook een cd met strijkkwartetten van Beethoven uit-

Consort al vele bekroonde cd’s op zijn naam had staan. Vivat heet zijn label en hij vertelt er enthousiast over: “Na een voorbereiding van ongeveer drie jaar zijn we in 2013 echt begonnen. Die drie jaar hadden we nodig om uit te zoeken of een eigen label haalbaar zou zijn. Als je aan zoiets begint, moet je natuurlijk voorkomen dat je in een zakelijk wespennest terechtkomt. Tot dan toe had ik altijd voor Hyperion opgenomen en ik hoefde me daar niet met de zakelijke kant bezig te houden. Maar het bleek te kunnen en begin 2013 waren we klaar voor de eerste uitgave.”

START VAN VIVAT

gebracht door het Allegri Quartet. Dat ensemble bestaat al zestig jaar, wel steeds in een andere bezetting, en die lange geschiedenis hoor je aan hun uitvoeringen af. Natuurlijk weet je dan dat dat niet de best verkopende cd van de eeuw gaat worden, er bestaan al massa’s uitvoe r i n g e n v a n de Beethovenkwartetten, maar ik vind dit project muzikaal zo interessant dat ik het graag wil uitbrengen. Er komt meer Beethoven van Allegri, en volgend jaar wil ik ook een serie starten rond het Duitse romantische lied.”

uit oratoria van Händel door countertenor Iestyn Davies doet het heel goed. Ik wil op deze weg verder, dus zowel cd’s uitbrengen waarvan ik van tevoren vermoed dat ze succesvol zullen zijn als producties waar misschien wat minder belangstelling voor is, maar die muzikaal gezien wel helemaal aan mijn criteria voldoen. De cd-markt mag dan wat zijn ingezakt, maar voor échte kwaliteit is nog altijd ruimte. Daar ben ik van overtuigd.”

“VOOR ÉCHTE KWALITEIT IS NOG ALTIJD RUIMTE”

MARCEL BIJLO

De laatst verschenen cd van Vivat is een complete opname van Bachs cellosuites, gespeeld door de Nederlandse Viola de Hoog. Hoe kwam u bij haar? “Ik ken haar goed, ze is al jaren de eerste celliste van mijn barokorkest. Ze speelt de Bachsuites echt fantastisch, met alle historische kennis – ik bewonder de manier waarop in Nederland barokmusici worden opgeleid – maar ook heel levendig. Dat vind ik de ideale aanpak om deze muziek op het publiek over te brengen.”

Vivat heeft dus echt een vliegende start gemaakt? “Dat kun je wel zeggen, ja! We hebben het label echt gelanceerd met die eerste zo succesvolle cd, en ook een cd met aria’s WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

VOOR INFORMATIE ZIE: VIVATMUSIC.COM

JOHANN SEBASTIAN BACH THE SIX CELLO SUITES

Viola de Hoog

VIVAT 0 79943 9640603 (2 CD’S)

januari 2015

21

NIEUW OP SONY CLASSICAL 88875035492

NEUJAHRSKONZERT 2015 THE WORLD’S MOST FAMOUS CLASSICAL MUSIC EVENT

VERKRIJGBAAR OP CD & DVD 88875035509

88843087812

88875060112

88875032452

88875017202

OOK VERKRIJGBAAR ALS DELUXE EDITION

INTERVIEW

De geheimen van

BACHS PASSIONEN Uitgeverij Rubinstein van luisterboeken voor jong en oud komt voor de muziekliefhebber met iets bijzonders: luisterboeken over de Johannes-Passion en de Matthäus-Passion van Bach.

Nederland kent een aantal Bachkenners, zoals de dirigenten Ton Koopman en Jos van Veldhoven, maar ook schrijver Maarten ’t Hart; daarbij voegt zich nu Govert Jan Bach, zeer in de verte verwant, maar zelf geen uitvoerend musicus. Hij werkte als pastoraal psycholoog in een psychiatrische kliniek in Amsterdam en daarbij kwam veel muziek te pas.

Bach: “Ik ben steeds vaker muziek gaan laten horen in bijeenkomsten met patiënten. Dat was zo succesvol dat ze soms boos werden als ik met vakantie ging! Mensen die geestelijk ziek zijn, reageren over het algemeen tamelijk primair en dan zie je heel direct wat muziek teweegbrengt. Zo was er een man die om het Erbarme dich uit de Matthäus vroeg: de gelukzalige staat waarin hij geraakte toen de aria klonk, was volmaakt. Maar, we luisterden ook naar Piaf, Hazes en Brel, hoor.”

Voor de Concertzender stelt Govert Jan Bach het programma Geen dag zonder Bach samen, dat door Joop van Zijl wordt gepresenteerd en op werkdagen wordt uitgezonden. “Mijn ervaringen met muziekbeleving en de intensieve voorbereiding op dit radioprogramma brachten mij op het idee een luisterboek over de Matthäus-Passion te maken. In Nederland is het luisterboek geen gemeengoed, maar juist voor muziek is het een ideaal medium: je kunt je verhaal direct hoorbaar illustreren en zo een dieper begrip van de muziek bewerkstelligen.”

En dat is precies wat er gebeurt. Gedurende

vier cd’s neemt Bach de luisteraar met zijn kalme stem mee langs allerlei aspecten van de Matthäus-Passion, zoals de culturele en religieuze context, het leven van de componist, de architectuur van het werk, technieken waarmee emoties worden opgeroepen, maar ook hoe het werk sinds de eerste uitvoering in 1727 in Leipzig door de eeuwen heen is ontvangen en de soorten opnames die ervan zijn. Het wordt nergens te technisch voor een leek, de gekozen muziekfragmenten – afkomstig van diverse uitvoeringen – en de dosering van de informatie zijn zo sterk dat het mysterie van Bachs uitzonderlijke schepping verregaand ontrafeld wordt.

De twee cd’s van het luisterboek over de Johannes-Passion gaan minder in op Bachs biografie en de culturele context van zijn passiemuziek, maar tonen des te treffender het wezenlijk andere aan van de drie jaar eerder gecomponeerde passie over een superieure en juist niet meelijwekkende Jezus. “De Matthäus en de Johannes met elkaar vergelijken is een kwestie van appels en peren”, stelt Bach. “Dat in Nederland de Johannes zo wordt overvleugeld door ‘die große Passion’ is onder meer terug te voeren op Willem Mengelberg, die vanaf 1899 jaarlijks voor Pasen in het Concertgebouw de Matthäus in bewierokende interpretaties uitvoerde, met vanaf 1922 de uitzendingen via de AVRO-radio. De macht van de grootschalige herhaling vestigde een onwrikbare traditie. Maar het is natuurlijk ook Bach zelf, die haast als een filmer in muziek fenomenen als angst, naderende dood, verraad en sociale uitstoting universeel invoelbaar wist te maken. De emotioneel tref-

EEN DIEPER BEGRIP VAN DE MUZIEK

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

zekere directheid van de muziektaal zuigt je onontkoombaar mee in het persoonlijk leed van de mythische figuur van Christus, die als het ware voor je tot leven komt.”

ARJAN VAN DIJK

ZIE VOOR DE AANBIEDING PAG. 13

GOVERT JAN BACH OVER DE MATTHÄUS PASSION VAN JOHANN SEBASTIAN BACH UITGEVERIJ RUBINSTEIN ISBN 9789047615958 (BOEK + 4 CD’S)

GOVERT JAN BACH OVER DE JOHANNES PASSION VAN JOHANN SEBASTIAN BACH UITGEVERIJ RUBINSTEIN ISBN 9789047617532 (BOEK + 2 CD’S)

januari 2015 23

De peilloze diepte van

NATHALIE

FOTO: SIMON FOWLER

Nathalie Stutzmann is een van de belangrijkste en interessantste vertegenwoordigers van die zeldzaamste van alle vrouwelijke zangstemmen: de lage alt.

Op een recent nieuw Händelrecital en een heruitgave van de drie grote liederencycli van Schubert laat zij de uiteenlopende mogelijkheden van dit stemtype horen.

24 januari 2015

Al bijna dertig jaar draait Nathalie Stutzmann mee op het hoogste muzikale niveau.

Een karakteristieke stem met een uitgesproken androgyn tintje, vooral als zij in haar formidabele borstregister duikt. Ze heeft geen stem zonder rafelranden, en risico’s worden niet gemeden. In haar streven naar expressiviteit scheert Stutzmann soms gevaarlijk dicht langs de randen van wat muziekpuristen

betamelijk vinden, en volgens sommigen gaat ze af en toe zelfs over die grenzen heen. Maar als je haar hoort, al is het op cd, dan klinkt daar een persoonlijkheid van jewelste. Geen anonieme perfectie, maar een gepassioneerde alles-of-nietsmusicus.

De avontuurlijke mentaliteit die haar zang kenmerkt, vind je ook terug in haar repertoi-

PORTRET

STUTZMANN rekeuze. Zo zoekt Stutzmann het op haar nieuwste cd, Heroes from the shadows, in de zijlijnen van Händels opera’s, met aria’s die aan bijfiguren zijn toebedeeld maar die daardoor niet minder briljant of aangrijpend zijn.

Volgens Stutzmann werd door Händel voor deze schaduwhelden vaak zelfs de beste muziek van de opera geschreven. Neem bijvoorbeeld het duet Son nata a lagrimar uit Giulio

EEN GEPASSIONEERDE ALLES-OF-NIETS MUSICUS

Cesare: voor velen het emotionele hart van de opera. Stutzmann wordt hier terzijde gestaan door Philippe Jaroussky; door het verrassende contrast met zijn lieflijke timbre vallen de bijzondere, donkere kleuren van haar altstem extra op. Opmerkelijk is dat de zangeres op de cd ook dienst doet als dirigente van het door haarzelf in 2009 opgerichte ensemble Orfeo 55. Helemaal verwonderlijk is deze recente stap om het dirigentenstokje op te pakken niet; op het conservatorium studeerde de veelzijdige Stutzmann naast zang, piano, fagot en kamermuziek namelijk ook directie.

Naast barok is het romantische lied een hoeksteen van Stutzmanns muzikale leven, en ook hier onderscheidt zij zich. Die schöne Müllerin, Winterreise en Schwanengesang, de drie grote liederencycli van Franz Schubert zijn altijd het vrijwel exclusieve domein van mannelijke zangers geweest. Maar wie denkt dat vrouwen weinig toe te voegen hebben aan de interpretatie van Schuberts meesterwerken, is het aan zichzelf verplicht om naar de opnamen van Stutzmann te luisteren, nu in één boxje uitgebracht door Erato. De zangeres denkt overduidelijk goed na over haar muzikale keuzes, maar het knappe is dat alles zo spontaan klinkt. De muziek wordt intuïtief benaderd en de luisteraar als het ware uitgenodigd mee te gaan in het verhaal dat de zangeres vertelt, vergezeld door haar vaste liedpartner, pianiste Inger Södergren.

Luister eens hoe prachtig desolaat en mat zij samen het laatste lied van Winterreise, Der Leiermann, laten klinken, of Die Stadt in Schwanengesang, en hoe effectief de koude rillingen van Der Doppelgänger worden overgebracht. Je moet ervoor openstaan, maar dan wacht je een bijzondere luisterervaring.

Muzieklief hebbers die nog niet helemaal overtuigd zijn, of die graag live nog eens ge-

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

sterkt willen worden in hun overtuiging, kunnen op 31 januari naar het Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam. Dan zal Nathalie Stutzmann samen met Inger Södergren Schuberts Winterreise uitvoeren. Het belooft een memorabel concert te worden!

BENJAMIN ROUS

NATHALIE STUTZMANN 31 JANUARI MUZIEKGEBOUW AAN ’T IJ AMSTERDAM 9 FEBRUARI DE MUNT BRUSSEL INFO: MUZIEKGEBOUW.NL DEMUNT.BE

GEORG FRIEDRICH HÄNDEL HEROES FROM THE SHADOWS

Nathalie Stutzmann, Philippe Jaroussky Orfeo 55 o.l.v. Nathalie Stutzmann ERATO 0 82564 6231775

FRANZ SCHUBERT WINTERREISE, DIE SCHÖNE MÜLLERIN, SCHWANENGESANG

Nathalie Stutzmann, Inger Södergren

ZIE VOOR DE AANBIEDING PAG. 52

ERATO 0 82564 6237012 (3 CD’S)

januari 2015 25

LABELPORTRET

EIGEN LABEL ANCIENT MUSIC ‘The finest period-instrument orchestra in the world

HET DROEVIGE BERICHT VAN HET OVERLIJDEN VAN CHRISTOPHER HOGWOOD IN SEPTEMBER 2014 WERD GEVOLGD DOOR DE VREUGDEVOLLE LANCERING VAN BACHS ORKESTSUITES. DIT IS DE DERDE CD DIE WERD UITGEBRACHT DOOR HET EIGEN LABEL VAN DE ACADEMY OF ANCIENT MUSIC, HET ORKEST DAT IN 1973 IN HET LEVEN WERD GEROEPEN DOOR HOGWOOD: AAM RECORDS.

E FOTO: MARCO BORGGREVE

Een transparante maar altijd elegante orkestklank, stijlvolle ritmiek, organische tempo’s en scherp (soms zelfs bijtend) gearticuleerde fraseringen typeren het authentieke pion ier swerk va n oudemu z iek spec ia l ist Christopher Hogwood, die tot op het laatst Emeritus Director van zijn in Cambridge gevestigde Academy of Ancient Music was.

Samen met zijn opvolgers Paul Goodwin en vanaf 2006 Richard Egarr bracht de Acade-

26 januari 2015

my op Decca en Harmonia Mundi meer dan 300 succesvolle cd’s uit, totdat het orkest in 2013 besloot toekomstige opnames in eigen beheer uit te gaan geven op AAM Records.

Het eigen label resulteerde tot op heden in drie uitgaven. Als eerste verscheen Birth of the symphony: Handel to Haydn, volgens BBC Music Magazine ‘A striking success...’.

Voor deze cd maakte het orkest een selectie uit de meer dan tienduizend symfonieën, die in de achttiende eeuw wereldwijd, van Sicilië tot aan North Carolina, zijn gecomponeerd in navolging van Haydn, de ‘uitvinder’ van het genre.

De volgende cd was een intense opname van Bachs Johannes-Passion, een werk dat niet onderdoet voor de veel beroemdere Matthäus-Passion. Deze opname werd in 2014 bekroond met de ‘Gramophone Award nomination for best baroque vocal recording’.

En nu is daar de schitterende weergave van de vier orkestsuites van Bach onder leiding van Richard Egarr bijgekomen, een cd die het pionierswerk van Hogwood en zijn orkest in alle opzichten in ere houdt.

Ergarr, die de Academy of Ancient Music vanachter het door hemzelf energiek bespeelde klavecimbel dirigeert, heeft geko-

ACADEMY OF IMPONEERT

VOOR INFORMATIE ZIE: AAM.CO.UK

- CLASSIC FM, 2012

DIVERSE COMPONISTEN BIRTH OF THE SYMPHONY HANDEL TO HAYDN

FOTO: PATRICK HARRISON

zen voor een orkestrale bezetting van slechts één speler per partij. Door deze kamermuziekachtige invalshoek klinken de vier orkestsuites van Bach intiemer, helderder en uitgebala nceerder d a n ooit tevoren, schalmt de stralende klank van de trompet ten moeiteloos boven het geheel uit, en ruist het klavecimbel fris en fruitig door de ingenieuze partituren van Bachs wereldse muziek.

Opvallend mooi is de vioolsolo van Pavlo Beznosiuk in de beroemde Air uit de Derde orkestsuite: de ontroerende melodie klinkt tegelijkertijd glorieus en intiem. Al even fraai en charmant klinken de fluitsolo’s van Rachel Brown. De dansritmes van de uit gestileerde barokdansen opgebouwde suites zijn veerkrachtig en mooi gewelfd gekozen, de articulatie is ‘sprekend’, de tempo’s zijn

niet – zoals helaas tegenwoordig bij veel authentieke uitvoeringen – jachtig en overdreven snel, maar gezond en natuurlijk, waardoor alle elementen van deze suites opt i m a a l tot hu n recht komen.

Het moge duidelijk zijn dat er van de Academy of Ancient Music en haar eigen A A M -label i n de toekomst nog heel veel mooie opnames te verwachten zijn. Niet alleen de uitstekend verzorgde opnametechniek maar ook de grote artistieke kwaliteiten van dit stijlvolle pioniersorkest zullen zorgen voor opmerkelijke authentieke uitvoeringen van klassiek en barokrepertoire, met de focus op bekende en onbekende muziek uit de achttiende eeuw.

FRIS EN FRUITIG RUISEND KLAVECIMBEL

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Academy of Ancient Music o.l.v. Richard Egarr AAM RECORDS 5 06034 0150013

JOHANN SEBASTIAN BACH ST JOHN PASSION

James Gilchrist, Matthew Rose, Sarah Connolly e.a.

Academy of Ancient Music o.l.v. Richard Egarr AAM RECORDS 5 06034 0150020 (2 CD’S)

JOHANN SEBASTIAN BACH ORCHESTRAL SUITES

Academy of Ancient Music o.l.v. Richard Egarr AAM RECORDS 5 06034 0150037 (2 CD’S)

WENNEKE SAVENIJE januari 2015

27

JEAN

FOTO: EDOUARD BRESSY

E 28 januari 2015

GESIGNALEERD

RONDEAU

en het hipste toetsinstrument DE JONGEMAN OP DE COVER IN ZIJN PAARSE COLBERTJE EN MET ZIJN FLAMBOYANT GESTYLEDE KAPSEL KIJKT ONS UITDAGEND AAN. IS HIJ EEN ROCKGITARIST? EEN SINGER-SONGWRITER OF JAZZSAXOFONIST? EEN NIEUWE NIGEL KENNEDY? IMAGINE, LUIDT DE TITEL VAN ZIJN BACH-CD. BACH MEETS JOHN LENNON? MAAK KENNIS MET JEAN RONDEAU, EEN MAN MET EEN MISSIE.

E

Een man/vrouw met een missie... Van hoeveel musici zal dat niet al zijn gezegd? Bestaan er professionele musici zónder missie? Hoe het ook zij, bij Jean Rondeau lijkt de zendingsdrang er iets dikker bovenop te liggen dan bij de meesten; zijn debuut-cd is een zorgvuldig vormgegeven mission statement. Die missie is: zijn instrument een hip imago geven. En ja, presentatie en vormgeving zijn belangrijke middelen om dat doel te bereiken, maar wie vreest voor een cross-overproject met muzikale compromissen en rare gimmicks kan opgelucht ademhalen: hij is een uitzonderlijk getalenteerd én integer musicus. En het instrument in kwestie? Het klavecimbel!

de getokkelde snaren.’ Deze vroege liefde resulteerde in een studie aan het Parijse Conservatorium bij klaveciniste Blandine Verlet. Naast klavecimbel legde hij zich daar onder meer toe op basso continuo, jazz, improvisatie en koordirectie. Na zijn studie volgden lessen aan de Londense Guildhall School of Music en bij Christophe Rousset. In 2012, op 21-jarige leeftijd, won hij het Internationaal Klavecimbelconcours van Brugge en sindsdien gaat het snel. Hij geeft solorecitals, treedt op met ensembles als Les Ambassadeurs van fluitist Alexis Kossenko en als lid van het barokensemble Nevermind, en is daarnaast ook nog actief als pianist in zijn eigen jazzformatie Note Forget, The Project, waarvoor hij zelf componeert.

Een veelzijdig en kleurrijk musicus dus.

Dat hij zijn cd-debuut maakt met een plaat geheel gewijd aan solowerken van Bach mag bijna verwondering wekken. Hoewel… Nadere inspectie van het programma leert dat de repertoirekeuze toch niet zo rechttoe rechtaan is. Behalve het welbekende Italiaanse concert – ‘Als je je ogen sluit hoor je een orkest, en wanneer je ze opent heb je alleen een klavecimbel’ – behoort geen van de overige stukken strikt genomen tot het k lavieroeuvre van Bach: een suite voor luit, een f luitpartita in een bewerking van Stéphane Delplace en de Sonate BWV 1003 voor viool solo plus het

Adagio uit BWV 1005 in arrangementen van vermoedelijk Bachs oudste zoon Wilhelm Friedemann. Pièce de résistance is de magistrale Chaconne uit de Tweede vioolpartita. Rondeau baseerde zijn versie op de pianotranscriptie voor de linkerhand van Brahms. Het resultaat is verrassend en volstrekt idiomatisch, en het vehikel bij uitstek voor Rondeaus virtuoze spel en feilloze timing.

Met Imagine nodigt Jean Rondeau de luisteraar uit zijn ogen te sluiten en zich als een kind van vijf voor de eerste keer te laten betoveren door de klank van misschien wel het mooiste (en mogelijk een van de hipste) van alle toetsinstrumenten. En natuurlijk door muziek die blijft verrassen en nieuwe mogelijkheden biedt.

JAN KUNST

‘DE MAGISCHE PUURHEID VAN DE GETOKKELDE SNAREN’

Rondeau luisterde als vijfjarig jongetje naar de rad io en was op slag betoverd. ‘Ik was te jong om te weten wat een klavecimbel eigenlijk is; ik had er geen beeld bij, ik had zelfs geen idee hoe het eruitzag. Maar ik werd geconfronteerd met de klank, de magische puurheid van WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

JOHANN SEBASTIAN BACH IMAGINE

Jean Rondeau ERATO 0 82564 6220090

januari 2015 29

Matthäus-­‐Passion Orchestra of the Age of Enlightenment o.l.v. tenor Mark Padmore, Evangelist

Bestel nu kaarten

Detail van ‘De kruisafneming’ door Rogier van der Weyden, 1435

30 mrt

INTERVIEW

HÄNDELS ISRAEL IN EGYPT

HET KOOR IN DE HOOFDROL ISRAEL IN EGYPT IS EEN VAN HÄNDELS EERSTE COMPOSITIES IN HET DOOR HEMZELF BEDACHTE NIEUWE GENRE VAN HET DRAMATISCH ORATORIUM, EN EEN VAN DE OPMERKELIJKSTE, MET EEN HOOFDROL VOOR HET KOOR. HET NEDERLANDS KAMERKOOR SCHITTERT IN EEN NIEUWE OPNAME VAN HET WERK MET LE CONCERT LORRAIN, GEDIRIGEERD DOOR ROY GOODMAN.

G FOTO: GERRIT SCHREURS

Goodman, met bijna 40 dienstjaren als internationaal actieve violist en dirigent en zo’n 125 cd-opnames op zijn naam, vond het eigenlijk wel mooi geweest: tijd voor een welverdiend pensioen! Op Goede Vrijdag 2014 leidde hij wat hij dacht dat zijn laatste concert zou zijn. “Maar toen belde Stephan Schultz, eerste cellist en manager van Le Concert Lorrain. De dirigent die oorspronkelijk een project rond Händels Israel in Egypt zou leiden had moeten afzeggen, en of ik het alsjeblieft wilde overnemen. Geheel in lijn met mijn goede voornemens zei ik beleefd ‘nee’. Maar hij bleef bellen en aandringen, en na er goed over te hebben nagedacht ben ik toch gezwicht. Het is nu eenmaal een bijzonder stuk, dat ik als concertmeester meerdere keren gespeeld had, maar nooit zelf gedirigeerd.”

Een statig, maar allesbehalve statisch werk; geen theatraal drama met helden en schurken, zoals in veel van Händels andere bijbelse oratoria, maar anonieme solopartijen en een on-

betwiste centrale rol voor het koor. “Händel erfde die belangrijke Britse koortraditie, bestendigd door Purcell,” aldus Goodman, “en daar maakte hij dankbaar gebruik van. Zijn gebruik van het enkelvoudige koor en van dubbelkoren in dit werk is briljant. Het eerste deel is eigenlijk oorspronkelijk geschreven voor de begrafenis van koningin Caroline, maar Händel hergebruikt zijn muziek hier gewoon. Net als Bach, die zijn eigen muziek ook vaak meermaals gebruikte, blijft Händel een pragmaticus: goede muziek is goede muziek, en kan aan nieuwe contexten worden aangepast. En in dit geval is een treurzang zeer toepasselijk voor het openingsdeel. Ook als hij ‘leent’ van andere componisten, wat hij ook in dit werk deed, levert dit vaak alleen het zaadje voor een muzikaal idee op, dat Händel zelf vervolgens naar een volstrekt superieur niveau tilt.”

De belangrijke koorpartijen maken eens te

meer het bijzondere niveau van het Nederlands Kamerkoor duidelijk. Een prachtig egale, heldere maar sonore klank, ingetogen als de muziek dat verlangt. “Ik had nog maar één keer eerder samengewerkt met het Nederlands Kamerkoor, zo’n 25 jaar geleden bij het Beaune Festival, in cantates en het Magnificat van Bach. Ik wist dus dat het koor prima thuis was in barokmuziek. Ik was vanaf de allereerste repetitie onder de indruk; het koor is serieus maar flexibel, en uitermate bereid om mee te gaan in mijn wensen met betrekking tot tekst, dynamiek en frasering. En het werd met elk concert alleen maar beter. Het klein bezette orkest speelt naar mijn mening ook voortreffelijk, en met de uitgelezen solisten had ik echt een dream team!”

Deze voortreffelijke Israel in Egypt is dus mogelijk Goodmans laatste cd-opname, hoewel de dirigent zelf met een “never say never” een slag om de arm lijkt te houden. Laten we daarentegen wel hopen dat deze registratie slechts een volgende stap is op weg naar nog grotere internationale erkenning voor het Nederlands Kamerkoor. Want die is zonder meer verdiend!

“IK WAS VANAF DE ALLEREERSTE REPETITIE ONDER DE INDRUK”

BENJAMIN ROUS

CONCERTAGENDA NEDERLANDS KAMERKOOR ZIE: NEDERLANDSKAMERKOOR.NL

GEORG FRIEDRICH HÄNDEL

ZIE VOOR DE AANBIEDING PAG. 11

ISRAEL IN EGYPT

Julia Doyle, James Gilchrist e.a.

Nederlands Kamerkoor, Le Concert Lorrain o.l.v. Roy Goodman ETCETERA 8 71180 1115170 (2 CD’S)

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

januari 2015

31

CDBESPREKINGEN orkest

orkest

JOHANNES BRAHMS

BLACKFORD, KRAUSE

Gewandhausorchester Leipzig o.l.v. Riccardo Chailly

BBC National Orchestra of Wales o.l.v. Martyn Brabbins

DECCA 0 02894 7867753 / € 23,99

NIMBUS ALLIANCE 0 71035 7627422 / € 20,99

Johannes Brahms’ serenades ontstonden tijdens zijn verblijf aan het Detmolder hof tussen 1857 en 1859. Daar bestudeerde hij intensief de partituren van Haydns symfonieën en Mozarts serenades. Maar waar Haydn in zijn orkestwerken nauwelijks wijzigingen aanbracht, was Brahms’ werkwijze er een van beitelen en schaven. Zodoende zag de orkestversie van beide werken in 1860 het levenslicht na een lange reeks veranderingen. Riccardo Chailly geeft met zijn even transparante als vastberaden lezing de luisteraar ruim de gelegenheid na te gaan op wiens idioom Brahms zich baseerde: de openingsmaten van de Eerste serenade sluiten bijna naadloos aan op Haydns Symfonie nr. 104.

Maar ondertussen verraden de dichtere textuur, de langere en minder doelgerichte frasering alsmede de kleurrijker instrumentatie de avontuurlijke muzikale blik van de toen nog jonge Noord-Duitser. Waar Haydn in A-groot namelijk zou kiezen voor een zangerige strijkersklank met weinig blazers wil Brahms in zijn Tweede serenade eerder het tegengestelde. Het resultaat is een warm doch helder geluid, prachtig uitgebalanceerd, hetgeen evenveel zegt over Brahms’ vermogen tot instrumenteren als over de kwaliteiten van het Gewandhausorchester. Voor Chailly geen wollige Brahms: die dirigeert hij naar de mottenballen.

De geluiden van de natuur, maar dan gecomponeerd voor orkest.

Vijfenveertig jaar veldwerk in Borneo, Zimbabwe, het Amazonegebied, Kenia en andere landen, zorgvuldig geanalyseerd met spectrogrammen, vormt de basis van de vijfdelige symfonie The Great Animal Orchestra van R ic h a r d Bl ack for d . B e r nie Krause zet uiteen dat mensen, toen zij zich nog verbonden voelden met de natuur, de geluiden uit hun omgeving nabootsten. Niet alleen het zingen van de vogels en de kreten van de apen, maar het geheel. Ritme, melodie, timbre en emotie en dat alles in een georganiseerde structuur. Krause noemt dat biofonie.

Blackford herkent de soundscape en maakt er hedendaagse muziek van. Het begint met het stemmen van de instrumenten, dat wil zeggen het afstemmen op de natuurgeluiden. Er is ruimte voor een scherzo, een elegie en een mars en het eindigt met het lied van het winterkoninkje. Daarna volgt, niet meer dan logisch, Le Carnaval des animaux van Saint-Saëns in de orkestratie van Blackford. De hoornsolo van Tim Thorpe in Le cygne is onvergetelijk.

ANDREW VAN PARIJS

BAREND LINDERS

Serenades

The Great Animal Orchestra

Voor Chailly geen wollige Brahms

orkest

Onvergetelijk, die hoornsolo

concert

DIVERSE COMPONISTEN

HEITOR VILLA-LOBOS Symphony No. 10 ‘Ameríndia’

Martha Argerich & Claudio Abbado: Complete Concerto recordings

São Paulo Symphony Orchestra and Choir o.l.v. Isaac Karabtchevsky

Berliner Philharmoniker, London Symphony Orchestra e.a. o.l.v. Claudio Abbado

NAXOS 0 74731 3324378 / € 20,99

DG 0 02894 7941552 (5 CD’S ) / € 39,99

Een symfonie in de meest complete zin, dat is de Tiende van Heitor Villa-Lobos: volle bak met koor en solisten en rijk aan gedachten en inspiratie. Natuurlijk een berg aan thematisch-motivisch materiaal, iets waar tenslotte elke symfonicus zich van bedient. Maar ook een vertelling van twee episodes uit de rijke geschiedenis van Brazilië. De componist schreef het werk namelijk ter gelegenheid van de vierhonderdste verjaardag van de stad São Paulo.

Daarvoor plaatst hij de ‘officiële’ geschiedenis van de stichting van de stad door de jezuïet José de Anchieta (1534-1597), die als twintigjarige een rots beklom en daar de mis opdroeg, tegenover de indianenlegende waarin de oude bebaarde Sumé oprijst uit het water en de plaatselijke bewoners onderwijst in landbouw en samenleving. Niet voor niets gaf Villa-Lobos dit werk twee ondertitels mee: Ameríndia en Sumé, Pater Patrium.

In het 25 minuten lange vierde deel (The Voice of the Earth and the Appearance of Father Anchieta: Lento), het hart van dit monumentale werk, legt hij uit waarom en laat hij het gehele gezelschap schitteren. Een fraaie aflevering in de serie met alle Villa-Lobossymfonieën, waarvan al enkele delen bij Naxos zijn verschenen.

Claudio Abbado en Martha Argerich traden voor het eerst samen op in 1967.

Hun concerten met de Berliner Philharmoniker leverden een bruisende registratie op van Prokofjevs Derde pianoconcert en Ravel in G-groot, die tevens Argerichs platendebuut vormde. Op gezette tijden hebben de temperamentvolle Argentijnse en de grote Italiaan opnieuw samengewerkt. Opgelet: het Ravelconcert komt tweemaal voor, de tweede keer (1984, met het London Symphony Orchestra) verstopt als een soort bonus. Dit begerenswaardige doosje biedt nog veel meer: Chopin, Liszt, Tsjaikovski, Beethovens Tweede en Derde pianoconcert. Mooi dat je hun ontwikkeling in die 46 jaar kunt volgen.

Al is het onstuimige enthousiasme van 1967 eigenlijk nooit overgegaan, toch komt er meer rijpheid in de interpretaties. Argerich is een pianiste met ingebouwd ongeduld: ze gaat er graag vandoor, wil ontsnappen aan de greep van de dirigent, maar met Abbado is de wedijver gezond en respectvol. Ze begrijpen elkaar en het is reuze spannend om die twee aan het werk te horen. De vijfde cd met twee Mozartconcerten bevat een van Abbado’s allerlaatste opnamen.

Op de hoesjes zijn de oorspronkelijke platenhoezen gereproduceerd en het boekje bevat mooie foto’s van het duo door de jaren heen. Een prachtuitgave.

ANDREW VAN PARIJS

GERARD SCHELTENS

Rijk aan gedachten en inspiratie

32

januari 2015

Argerich & Abbado: reuze spannend

CDBESPREKINGEN concert

concert

ERICH KORNGOLD

KATSJATOERIAN, PROKOFJEV

Kristóf Baráti, Gábor Farkas, philharmonie zuidnederland o.l.v. Otto Tausk

Nareh Arghamanyan, Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin o.l.v. Alain Altinoglu

BRILLIANT CLASSICS 5 02842 1950068 / € 7,99

PENTATONE 0 82794 9051067 (SACD) / € 24,99

De tijden dat niemand wist wie Erich Wolfgang Korngold was zijn voorbij, maar toch krijgt de in Oostenrijk geboren en in Hollywood gestorven componist – hij werd door Gustav Mahler op het schild geheven als ‘de nieuwe Mozart’ – nog niet de eer die hem toekomt. Hoewel hij een omvangrijk oeuvre schiep, dankt Korngold zijn bekendheid in onze tijd vooral aan de opera Die tote Stadt en het Vioolconcert uit 1945. In Amerika genoot hij een aanzienlijke status als filmcomponist. In Europa werd zijn oeuvre gedurende de oorlogsjaren – vanwege Korngolds Joodse afkomst – in de ban gedaan, en het heeft ongeveer een halve eeuw geduurd voordat zijn muziek weer enige herwaardering kreeg. Onbegrijpelijk, want zijn Vioolconcert is een fenomenaal mooi werk.

Het is glossy als een Broadwaymusical, maar tegelijkertijd ernstig als Richard Strauss. De weelderige harmonieën, de uitgesponnen melodielijnen: het is allemaal even indrukwekkend. Het is muziek die bestaat bij de gratie van ultieme tegenstellingen en dat voelt dirigent Otto Tausk goed aan. Hij laat de omvangrijke partituur opbloeien en geeft de philharmonie zuidnederland de ruimte die nodig is om te excelleren. Een mooie uitvoering, mede dankzij het soms wat dunne, maar wel gedreven spel van violist Kristóf Baráti.

De Armeense Nareh Arghamanyan, net 26 jaar, grossiert in internationale prijzen, zoals het boekje duidelijk maakt. Ze heeft tot nu toe vooral romantische muziek opgenomen, maar wil niet al te nadrukkelijk worden vastgepind op Rachmaninov en Liszt. Vandaar blijkbaar de keuze voor het pittige pianoconcert van Aram Katsjatoerian uit 1936. Het is niet zo bekend en geliefd als diens fameuze, meeslepende vioolconcert, maar het is ook zo’n krachtige mix van Armeense volksliederen en Kaukasische dansen met Russische invloeden van Tsjaikovski, Prokofjev en Rachmaninov. Als pianist kun je er alle kanten mee op en Nareh Arghamanyan laat horen hoe goed ze thuis is in de eclectische wereld van haar grote landgenoot. Niet schrikken in het langzame deel: het is écht een zingende zaag die u hoort. Je moet ervan houden… Prokofjev adviseerde zijn Armeense collega bij de totstandkoming van dit werk. Zijn eigen concert nr. 3 is nog wat spitser, speelser en onromantischer, al zorgt Prokofjev ook voor behaaglijk-lyrische momenten. Nareh Arghamanyan kan ook dit idioom goed de baas en weet de spanning er van begin tot eind in te houden. De samenwerking met het orkest is voorbeeldig en de opnameklank is mooi helder doortekend, zelfs die zingende zaag…

OSWIN SCHNEEWEISZ

GERARD SCHELTENS

Violin Concerto,Violin Sonata

Piano Concertos

Glossy en ernstig tegelijk

concert

Schrik niet: een zingende zaag

concert

LUDWIG VAN BEETHOVEN Violin Concerto, Romances

RAVEL, LASSER, GERSHWIN Broadway-Lafayette

Lorenzo Gatto, Orchestre de Chambre Pelléas o.l.v. Benjamin Levy

Simone Dinnerstein, MDR Leipzig Radio Symphony Orchestra o.l.v. Kristjan Järvi

ZIG-ZAG TERRITOIRES 3 76000 9293540 / € 22,99

SONY CLASSICAL 0 88875 0324528 / € 20,99

‘Een van onze violistes hoorde op een festival Lorenzo Gatto spelen. Ze belde me op en zei: “Ik heb zojuist de violist gehoord met wie we Beethovens Vioolconcert gaan doen”’, aldus Benjamin Levy, de energieke dirigent van het in 2004 door hemzelf opgerichte Orchestre de Chambre Pelléas, dat opvalt door zijn kamermuzikale samenspel, frisse tempi, heldere klank en trouw aan de partituur. En zo geschiedde. Er werd samenwerking gezocht met de van afkomst Italiaanse maar in Brussel geboren violist Lorenzo Gatto, die tijdens de Koningin Elisabethwedstrijd in 2009 de aandacht trok met zijn tegelijkertijd ‘klassieke’ en moderne, stijlvolle maar toch persoonlijke en verfijnde vioolspel, waarin alle noten stralen als sterren en romantische emoties nooit te zwaar of zwelgend worden aangezet. Beethoven is een van zijn muzikale helden en dat is op deze bevlogen opname goed te horen. Gatto speelt het ‘vioolconcert der vioolconcerten’ met temperament en bezielde finesse, waarbij het geanimeerde orkestspel van het Orchestre de Chambre Pelléas in heldere dialogen met de solist naadloos aansluit. De tempokeuze van de romances is wellicht wat aan de snelle kant, maar ze worden door Gatto en het orkest uiteengezet als glanzende pareltjes.

Ravel en Gershwin fascineerden elkaar hevig. Ravel had de verfijnde instrumentatietechniek, Gershwin meer de losse toets en de ‘cross-over’.

Gershwin wilde graag les van zijn 23 jaar oudere collega. Deze had daar geen zin in, maar wilde wel in Gershwins sportautootje leren rijden! De fascinatie en het respect klinken door in beider ‘pianoconcerten’. De Rhapsody in Blue (1924) was voor menigeen in het oude Europa een van de eerste kennismakingen met ‘witte’ jazz! Ravel was er ook gek op en hij zou er in zijn eigen pianoconcert toespelingen op maken. Dinnerstein, die in 2007 naam maakte met opnamen van Bachs Goldbergvariaties, weert zich kranig en vooral ook stevig in de pianoconcerten. Bijzonder is echter de world premiere recording van het aan haar opgedragen pianoconcert van Philip Lasser (1963): The Circle and the Child (2012). Frisse muziek met een mooie afwisseling tussen solistisch en vol. Communicatief en door en door tonaal; het zit dicht tegen de filmmuziek aan. In het middendeel is een koraal van Bach verwerkt (een knipoog naar de Bachpianiste): Ihr Gestirn, ihr hohen Lüfte (O, gij sterren, gij hoge luchten). Hier en daar klinken claxons door het ijle spinsel. We zijn tenslotte wel in New York!

WENNEKE SAVENIJE

JURJEN VIS

Glanzende pareltjes

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Frisse muziek

januari 2015

33

Govert Jan Bach over de Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach De Matthäus Passion behoort in Nederland tot de meest geliefde klassieke muziek. Door meer begrip voor de achtergronden van de Matthäus Passion te krijgen, wordt de luisterervaring verrijkt.

Bachkenner en ver familielid Govert Jan Bach reikt in 12 hoofdstukken sleutels aan om dit meesterwerk beter te doorgronden.

‘Als je volgend jaar “verrijkter” naar de Matthäus Passion wilt luisteren is dit luisterboek absoluut een aanrader.’ – Moors Magazine ‘Met behulp van fragmenten schetst hij een duidelijk en veelomvattend beeld van de voorgeschiedenis en het ontstaan van de Matthäus Passion…’ – Zinweb ‘Fascinerend luisterboek...Govert Jan Bach lardeert zijn verhaal met vele muziekfragmenten, niet alleen van Bach zelf, die een perfecte aanvulling op de gesproken tekst vormen.’ – Platomania

Govert Jan Bach over de Johannes Passion van Johann Sebastian Bach Is de Johannes Passion het kleinere broertje van de Matthäus Passion?

Govert Jan Bach laat in zijn nieuwe luisterboek horen dat daar geen sprake van is. De Johannes Passion ging aan de Matthäus Passion vooraf en was als het ware diens wegbereider. Met minder middelen dan in de Matthäus Passion weet Bach de kern van het verhaal van Johannes, dat al zo anders is als dat van Matthäus, te raken en zo te toonzetten dat velen de Johannes verkiezen boven de Matthäus.

Door het verhaal van Johannes duurt deze muziek een uur korter en is de toon minder beschouwend maar meer psychologisch van aard. Dat resulteert in kortere maar wonderschone aria’s. In de felheid van de koren en in de diepgravende dialogen tussen Jezus en Pilatus, ontpopt Bach zich als een waar genie. Het is zowel spannende muziek met het karakter van een rechtbankdrama als ook een troostende Passion met een helend effect op de luisteraar.

‘Zoveel facetten belichten op zo’n overzichtelijke manier is knap werk en leerzaam bovendien.’ – Paulien Kostense, barokvioliste en dirigent van Bach Ensemble Amsterdam ISBN 9789047617532

ISBN 9789047615958

www.rubinstein.nl

CDBESPREKINGEN concert

concert

FRÉDÉRIC CHOPIN

DIVERSE COMPONISTEN

Piano Concerto No. 2 e.a.

Concerti veneziani per oboe

Nelson Freire, Gürzenich-Orchester Köln o.l.v. Lionel Bringuier

Zefiro o.l.v. Alfredo Bernardini (hobo)

DECCA 0 02894 7853329 / € 23,99

ARCANA 3 76019 5733806 / € 22,99

Frédéric Chopin houdt Nelson Freire al zijn gehele leven bezig: de pianist maakte zijn eerste plaatopname met onder meer de Vierde ballade op twaalfjarige leeftijd en voerde het Eerste pianoconcert ontelbare keren uit, maar niets maakte zo’n diepe indruk op hem als Chopins Tweede pianoconcert met Guiomar Novaes achter het klavier. Het vroegromantische werk in de donkere toonsoort f-klein vraagt om een dermate delicate aanpak dat je er levenslang aan blijft schaven. En dat levert dan een sublieme opname als deze op! Niet alleen deze muziek ondergaat onder Freires handen een doorlopende ontwikkeling, ook al lang vastgestelde concertprogramma’s wisselen bij hem nog weleens van gedaante. Zo merkte hij ooit te laat dat hij het onderdeel waarmee hij zijn recital was begonnen die avond al voor een tweede keer aan het spelen was! Daar hebben wij natuurlijk de repeatknop voor, die waarschijnlijk vaker dan eens gebruikt gaat worden. Freire schotelt ons een mooie dwarsdoorsnede voor van Chopins werk met behalve het Tweede pianoconcert een keur aan karakterstukken. Verwijten critici hem in zijn oeuvre een gebrek aan orkestraal vuurwerk, het zij zo, want hoe vaak hoor je zo’n uitgebalanceerde mix van kamer- en orkestmuziek?

Veel instrumenten die vandaag de dag tot het meubilair van moderne orkesten behoren, waren ooit zeldzaam. Zo was Mozart jaloers op het orkest in Mannheim omdat men daar de beschikking had over twee klarinetten, in Mozarts tijd een unicum. Eerder omarmden Franse en Italiaanse instrumentenbouwers en componisten de hobo. Het dubbelrietinstrument met zijn typische nasale klank maakte halverwege de zeventiende eeuw de overstap van militaire blaaskapellen naar meer wereldlijke ensembles en hoforkesten. Het maakte in Italië, waar componisten als Vivaldi en Sammartini de mooiste concerti voor hobo schreven, een glorietijd door.

Op zijn nieuwste cd keert hoboïst Alfredo Bernardini met zijn ensemble Zefiro terug naar die tijd: de geboortejaren van de hobo. Het resultaat is een feest voor de oren, al is Bernardini’s soms wat hoekige wijze van fraseren niet helemaal mijn smaak. Er wordt uitstekend gemusiceerd, en de hoboconcerten van Vivaldi, Albinoni en Sammartini klinken met een ongeëvenaard esprit.

Een opname die zeker niet na één keer verveelt. Aardig is ook dat er niet alleen muziek klinkt van bekende componisten, maar ook van mindere goden als Marcello, Platti en Bigaglia. En ondanks hun mindere status schreven zij muziek die een paar eeuwen later nog steeds het beluisteren waard is.

ANDREW VAN PARIJS

OSWIN SCHNEEWEISZ

Chopin op repeat

vocaal

Ongeëvenaard esprit

vocaal

SCHUMANN, MAHLER Dichterliebe, Lieder eines fahrenden Gesellen, Kindertotenlieder

FRANZ SCHUBERT

Marco Bakker, Mirsa Adami

Florian Boesch, Malcolm Martineau

OMNIUM AV 8 71845 6028036 / € 17,99

ONYX 0 88004 0413127 / € 18,99

Marco Bakkers jongere zelf veroverde de laatste tijd met heruitgaven zijn eigen plekje in het cd-landschap: de belangwekkende anthologie van zeldzame Johan Straussfragmenten die hij opnam met Anneliese Rothenberger bijvoorbeeld verscheen verspreid over twee Warnerdoosjes met operettemuziek. Voor een nieuwe liederen-cd komt Marco Bakker nu met Schumanns Dichterliebe en twee liederencycli van Mahler: werk dat al heel vaak op cd verschenen is en dat is misschien toch een beetje teleurstellend, want dat maakt het bestaan van de opname wat minder noodzakelijk. Goede en minder goede aspecten overvallen de luisteraar: het minst goede is de nogal directe, droge opname die weinig flatteus is. Die brengt bijvoorbeeld de ademhaling van de zanger geprononceerd naar voren. Bakker is goed in het overbrengen van (ogenschijnlijke) eenvoud zoals in Schumanns Hör’ ich das Liedchen klingen, en aan de gravitas die hij de Kindertotenlieder geeft, hoort men dat hij een leerling was van Hans Hotter. Anderzijds zijn er de momenten die het je doen betreuren dat de zanger niet wat kieskeuriger is geweest in het samenstellen van een recital: liederen die hem in dit stadium heel goed passen in plaats van liederencycli die erg uiteenlopende eisen stellen en die de vergelijking oproepen met andere uitvoeringen. Het pianospel van Mirsa Adami is prima.

Schubert heeft Schwanengesang nooit als cyclus bedoeld. De veertien liederen werden na zijn voortijdige dood bij elkaar geveegd, door een uitgever in een bandje gestopt en voorzien van een aansprekende titel. Die schöne Müllerin en Winterreise – ook uit Schuberts laatste jaar – zijn beide gezet op teksten van Wilhelm Müller, een matig dichter. Ten minste een van de drie dichters van Schwanengesang is helemaal top: Heinrich Heine. Schubert was een van de eersten die met teksten van zijn jaargenoot aan de slag gingen.

Heines op het eerste gezicht zoete lyriek heeft steeds grimmige stekels. Voor deze cd is ook gekozen voor vijf late liederen op teksten van Goethe, waaronder de drie aangrijpende Gesänge des Harfners. Een aansprekender duo dan Florian Boesch en Malcolm Martineau is nauwelijks voorstelbaar. Boesch neemt ons bij de hand, een intieme, onontkoombare ervaring, we houden de adem in. Zijn stem geeft het chique fluweel van twee eeuwen geleden weer, dat geen enkele slijtplek vertoont. Met zijn tekstbegrip en stijlgevoel maakt Boesch ons tijdgenoten van Schubert. Daar kun je hem niet dankbaar genoeg voor zijn. Martineau begeleidt op een fijne moderne vleugel. Zoals hij zijn zanger volgt, kunnen slechts weinigen het.

Twee grote musici, maar ‘eine Seele’.

HEIN VAN EEKERT

JURJEN VIS

Schwanengesang

Eenvoud en gravitas

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Twee grote musici, maar ‘eine Seele’

januari 2015 35

CDBESPREKINGEN vocaal

vocaal

DIVERSE COMPONISTEN

DIVERSE COMPONISTEN

Christianne Stotijn, Joseph Breinl e.a.

Voces8

WARNER CLASSICS 5 05419 6393755 / € 22,99

DECCA 0 00289 47880530 / € 22,99

“Een roep voor de mens om terug te gaan naar zijn opdracht, naar de reden van het bestaan en naar de vraag waar je mee bezig bent.” Zo omschrijft Christianne Stotijn de kreet van de uil. ‘Opdracht’, ‘reden van het bestaan’: het zal niet verwonderen dat veel liederen op deze cd een religieus karakter hebben, van diepzinnig en poëtisch tot naïef en nogal zoetsappig.

Nee, het is niet alles goud wat hier blinkt, maar het programma bevat voldoende moois voor de liefhebbers van de minder platgetreden paden der liedkunst.

De uitvoering van Ravels Kaddisj verrast door de toevoeging van een doedoek, een oud Armeens dubbelrietinstrument, en in de overige liederen, van onder anderen Joseph Marx, Frank Martin, Frank Bridge en Stotijns studievriend Fant de Kanter, maken naast de piano onder meer altviool, contrabas en fluit hun opwachting. Maurice Delages exquise Quatre poèmes hindous, fraai begeleid door de leden van ensemble Oxalys, zouden wellicht gebaat zijn bij een wat sensuelere vertolking. Stotijn bewaart het beste voor het laatst: Frank Bridge’ om onbegrijpelijke redenen zelden uitgevoerde Three Songs, met altviool en piano. Prachtige overpeinzingen over (on)sterfelijkheid op teksten van Heine en anderen, meeslepend getoonzet én uitgevoerd.

Voces8, het sinds 2007 professioneel opererende achtkoppige vocale ensemble uit Engeland, vertelt met een paar noten wat er ook al weer zo enorm goed is aan de Engelse koorzang. Onfeilbare stemmen, prachtige samenzang en een zeer genuanceerde kleuring. Kort samengevat: onweerstaanbaar. Net als op de veelgeprezen eersteling op het label Decca, Eventide, zet Voces8 deze kwaliteiten in voor een heerlijke ‘chill-out’-cd die zomaar vier eeuwen koorgeschiedenis beslaat en met het grootste gemak het werk van Thomas Tallis verenigt met de noten van de hedendaagse Letse componist Eriks Esenvalds en de Engelse popband Massive Attack.

Geïnspireerd door het thema licht, Lux in het Latijn, zingt het ensemble van licht, verlichting, God, liefde en andere troostrijke thema’s waarbij ook het populaire Miserere mei van Allegri en Nimrod van Elgar in een bewerking voor stemmen een vanzelfsprekende plaats hebben. De spaarzame toevoeging van enkele instrumenten zoals een cello, een harp, een saxofoon en zingende glazen, doet de rest om er een etherisch uurtje stil luisteren van te maken.

Gewoon ogen sluiten, je de ruimte van een grote stille kathedraal inbeelden en de perfecte stemmen lekker door de kamer laten reizen, en reken maar dat de meditatieve rust intreedt. Daar kan geen paracetamol of psychiater tegenop.

JAN KUNST

PAUL JANSSEN

If the Owl Calls Again

Lux

Meeslepend getoonzet én uitgevoerd

Voces8 met zingende glazen

advertentie

CDBESPREKINGEN vocaal

koor

GUSTAV MAHLER

WILLIAM BYRD

Christa Ludwig,Waldemar Kmentt, Wiener Symphoniker o.l.v. Carlos Kleiber

CollegiumVocale Gent o.l.v. Philippe Herreweghe

Das Lied von der Erde

Infelix ego Mass for 5 voices, Motets

WS 4 26031 3960071 / € 22,99

PHI 5 40043 9000148 / € 22,99

De legendarische dirigent Carlos Kleiber, berucht om zijn zeer beperkte repertoire, dirigeerde tijdens zijn carrière geen noot Mahler, met één enkele uitzondering: op 7 juni 1967 voerde hij met de Wiener Symphoniker eenmalig de monumentale ‘liedsymfonie’ Das Lied von der Erde uit. Op het eigen label van het orkest is nu de registratie van dit unieke concert verschenen. De kwaliteit van de zang is buitengewoon.

Waldemar Kmentt zingt de veeleisende tenorpartij echt waar andere zangers zich er slechts doorheen worstelen en Christa Ludwig is op haar glorieuze hoogtepunt, elke expressieve noot die uit haar gouden strot komt een genot.

Toch zal dit niet ieders ideale Lied zijn. Los van het niet-optimale, maar meer dan acceptabele geluid zal ook de interpretatie de meningen verdelen. Het is een uitgesproken vlotte uitvoering, en Kleiber wil nog wel eens extremen in tempowisseling binnen de afzonderlijke delen opzoeken; de gravitas die velen in dit werk verwachten vind je niet snel bij Kleiber. Heeft de enigmatische dirigent een radicale, onsentimentele visie op het werk of geeft hij blijk van minder affiniteit met Mahlers muziek? Die vraag, die ieder anders zal beantwoorden, maakt dit tot een interessant en belangwekkend historisch document.

Dirigent Philippe Herreweghe is van een zeldzame soort. Hij staat als gastdirigent regelmatig voor de belangrijkste Europese symfonieorkesten, waaronder het Koninklijk Concertgebouworkest, maar heeft ook een eigen koor en orkest, waarvoor hij in 2010 zijn eigen cd-label oprichtte. Hierop verschenen bijvoorbeeld al Beethovens Missa Solemnis en Dvoráks Stabat Mater. De nieuwste aanwinst is een opname van de vijfstemmige mis en enkele motetten van William Byrd (ca. 1540-1623), en daarmee keert Herreweghe terug naar waar het voor hem begon: bij het kamerkoor Collegium Vocale Gent, dat hij in 1970 oprichtte. De zangers zijn niet meer die van het eerste uur, maar wat zingen ze ongelofelijk mooi homogeen en met hoorbare liefde voor dit exquise repertoire! Byrd had het als katholiek componist niet makkelijk in het antiroomse Engeland onder Henry VIII en Elizabeth I; mogelijk geldt hier dat een genie in het verdomhoekje zich juist ongekend sterk manifesteert. Een polyfone mis kan nog wel eens wat droogjes zijn, Byrd houdt de luisteraar met eenvoudige maar emotioneel sterk geladen tekstuitbeeldingen voortdurend bij de les.

Het motet Infelix ego, op tekst van de in Florence op de brandstapel geëindigde revolutionair Savonarola, is een absoluut hoogtepunt van de zestiende-eeuwse kerkmuziek.

BENJAMIN ROUS

ARJAN VAN DIJK

Zang van buitengewone kwaliteit

koor

Exquis repertoire

ensemble

ANTONÍN DVORÁK Requiem

Christiane Libor, Ewa Wolak e.a.

Warsaw Philharmonic Orchestra & Choir o.l.v. Antoni Wit

ANONIEM

Musica Encerrada Capella de Ministrers o.l.v. Carles Magraner

NAXOS 0 74731 3287475 (2 CD’S) / € 15,99

CDM 8 21611 6214350 € 22,99

De Poolse dirigent Antoni Wit is niet het type maestro waarop wordt gejaagd als een van de toporkesten een nieuwe chef zoekt, maar wat onder de baton van de gewezen assistent van Herbert von Karajan wordt opgenomen is immer van hoge kwaliteit. Veel van zijn opnames werden internationaal onderscheiden of genomineerd, maar kennelijk verkiest maestro Wit de relatieve anonimiteit en lesgeven aan het conservatorium van Warschau. Deze nieuwe opname van het meeslepende en weldadige Requiem van Dvorák is een must voor de verzamelaar van requiems, de Dvorákfan, maar zeker ook voor de liefhebber van romantische koormuziek. Chapeau voor het koor van het symfonieorkest van Warschau: u kunt het tekstboekje gerust wegleggen.

Dvorák is in het collectieve geheugen bekend vanwege zijn Slavische dansen en de symfonie Uit de nieuwe wereld. Minder bekend is dat de protégé van Brahms tijdens zijn leven in Engeland groot succes had met zijn Stabat Mater en zich daarom met ijver aan een grootschalige zetting van de dodenmis zette. Minder operatesk en hemelbestormend dan Verdi, neemt Dvorák eerder zijn vertrekpunt bij de classicus Mozart, en voegt daaraan zijn briljante symfonische orkestratie en sprankelende melodieën toe. Een perfecte mix om onvervalst bij te genieten!

Capella de Ministrers is onder leiding van gambist Carles Magraner gedoken in een stuk geschiedenis dat vraagtekens zet bij het woord ‘beschaving’ na het woord westerse. Al moet gezegd dat het een cd met prachtig meeslepende muziek heeft opgeleverd. Uitgangspunt voor de zoektocht van Magraner was het fameuze Alhambra Edict uit 1492. Dit ‘verdrijvingsedict’ van het Spaanse koningspaar Ferdinand en Isabella bepaalde dat alle Joden in Spanje het koninkrijk moesten verlaten of zich moesten bekeren tot het christendom. Vele Sefardische (Spaanse) Joden hadden geen keus en verlieten het Iberisch schiereiland om uit te zwermen over Europa en Afrika. Ze namen hun muziek mee waarin hun eigen Joodse achtergrond zich had vermengd met Spaanse en Arabische wortels en gaven die van generatie op generatie door. Het is deze muziek die Capella de Ministrers nu tot leven brengt. Dat levert een even ontroerende als aansprekende mix op van instrumentale en vocale dansen en liederen van liefde en leven die meeslepend gezongen worden door Mara Aranda. Dit zijn deels Joodse interpretaties van oude Spaanse songs, deels aloude Joodse liederen met wat Spaanse peper toegevoegd, maar telkens brengt Capella de Ministrers ons terug naar de fundamenten van de nog immer springlevende Sefardische muziek.

ARJAN VAN DIJK

PAUL JANSSEN

Chapeau voor het koor

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Joodse liederen met Spaanse peper

januari 2015

37

CDBESPREKINGEN ensemble

kamermuziek

PAUL HINDEMITH

DIVERSE COMPONISTEN

Sonatas for…

Hildegard von Bingen: Vox Cosmica Hirundo Maris

Alexander Melnikov, Teunis van der Zwart, Alexander Rudin e.a.

CD 4 03232 4163044 / € 22,99

HARMONIA MUNDI 3 14902 0527122 / € 22,99

In 2009 formeerde Arianna Savall (dochter van Jordi Savall en Montserrat Figueras) samen met Petter Udland Johansen het ensemble Hirundo Maris.

Naast vroege muziek presenteren zij ook eigen cross-overcomposities, zoals op deze aan Hildegard von Bingen (1098-1179) gewijde cd. De vijf gezangen van deze ‘Sibille van de Rijn’ hebben een klein millennium na dato nog niets aan zeggingskracht ingeboet. Afwijkend van het reciterende gregoriaans schreef Von Bingen zwierige, rijk versierde melodielijnen, die zij – al even revolutionair – liet begeleiden door zorgvuldig gekozen instrumenten. Savall bespeelt tijdens het zingen een harp; vaak klinkt tegelijkertijd een drone op de gamba, terwijl vedels en fluiten welvende tegenstemmen door het geheel vlechten. De in eeuwige jubel naar God opstijgende melodieën van Von Bingen zijn adembenemend, maar Savalls stem mocht wat vrijer klinken in die hemelse hoogten. Opvallend is de tweede, soms ietwat dissonante stem in O quam mirabilis, die wordt gezongen door de aan de Schola Cantorum in Basel getrainde Johansen. Hij neemt ook de ingetogen sequens Planctus David van Petrus Abaelardus voor zijn rekening en tekende bovendien voor vier sfeervolle instrumentale Meditaties, die de middeleeuwse gezangen doorsnijden.

Dertig sonates schreef Paul Hindemith voor allerlei instrumenten die hij nog kon bespelen ook! Met deze vijf stuks uit de jaren 1935-1948 hebben we dus maar een klein deel van deze immense productie te pakken. Wel een belangrijk deel, uit de periode waarin hij uit de gratie was in nationaalsocialistisch Duitsland. Het bijzonderst is de sonate voor althoorn, ook bekend als tenorhoorn, een instrument dat vooral een rol speelt in fanfarecorpsen en harmonieorkesten. Daar worden doorgaans alleen de hogere registers gebruikt, maar Hindemith benut meer mogelijkheden van het instrument dat door Teunis van der Zwart met een passend mengsel van speelsheid en melancholie wordt bespeeld. Bijzonder is Hindemiths eigen gedicht Das Posthorn, een fraai verwoorde samenvatting van wat de sonate zeggen wil. Hoornist en pianist reciteren het aan het begin van de finale. Ook in de andere sonates geeft Hindemith een portret van het karakter en de mogelijkheden van de instrumenten. Al deze mooie speelstukken zijn toegankelijk van karakter en helder van structuur. De spelers zijn stuk voor stuk meesters op hun instrument, met Alexander Melnikov als centrale figuur. Hindemith moet meer gespeeld worden! Eigenlijk onbegrijpelijk dat het nodig is om dat weer eens te zeggen.

THEA DERKS

GERARD SCHELTENS

In eeuwige jubel

kamermuziek

Meesters op hun instrument

kamermuziek

RUED LANGGAARD

RAVEL, MILHAUD, FRANÇAIX

Nightingale String Quartet

Farkas Wind Quintet Amsterdam

DACAPO 0 74731 3157761 (SACD) / € 20,99

QUINTONE 9 78907 8740360 / € 19,99

Het derde en laatste deel van de schitterende integrale opname van de strijkkwartetten van Rued Langgaard (1893-1952) door het Nightingale String Quartet begint met zijn spannende en mysterieuze Eerste strijkkwartet. Wagner en Richard Strauss behoorden tot de voorbeelden van deze excentrieke Deense componist. Maar sommige passages van zijn strijkkwartetten doen ook denken aan de jonge Schönberg, en soms ook een beetje aan Mieczyslaw Weinberg. Langgaard, die zó eigenzinnig en heftig componeerde dat hij door zijn tijdgenoten niet erg gewaardeerd werd, schreef in een grillige laatromantische stijl, die zich meteen al met een soms huiveringwekkende kracht manifesteerde in zijn Eerste strijkkwartet. Met veel empathie en vasthoudendheid volgen de dames van het Nightingale String Quartet de fantasievolle, emotionele en indringende muzikale invallen van de Deen op de voet. Hun samenspel is van zo’n hoge kwaliteit, subtiliteit en intelligentie, dat Langgaard optimaal tot leven komt in een warm bad van fascinerende klankkeuren, expressieve melodieën en verrassende harmonieën. Quasi-onlogische of bizarre ritmische passages worden liefdevol in balans gebracht met de laatromantische lyriek waarin Langgaard een meester was. Eigenlijk is het ongelooflijk dat een componist die zoveel te zeggen had, nog altijd zo onbekend is.

Het Nederlandse wereldwijd gedistribueerde label Quintone introduceert vaak fraaie producties van eigen bodem. Deze cd mag je daar zeker toe rekenen. Het in 1997 opgerichte Farkas Quintet uit Amsterdam nam een cd op in het Muziekcentrum van de Omroep in Hilversum – opnamekwaliteit verzekerd. Ook het spel mag er zijn, een en al dartel speelplezier. Al had misschien de documentatie van de cd wat rijker kunnen zijn. Zo wordt niet duidelijk van wie de transcriptie is van Le Tombeau de Couperin – Ravel zelf heeft die immers niet voor vijf blazers geconcipieerd. Deze zes stemmingsvolle stukken uit de Eerste Wereldoorlog staan echter als een huis, ook in de blazersversie. De vrolijke mediterrane miniatuurtjes die Milhaud in 1939 als La cheminée du roi René de wereld instuurde zijn zo mogelijk nog uitgelatener. Met zorg uitgevoerd alweer, al was een tikkeltje brutaler en driester misschien niet misplaatst geweest. En dan als uitsmijter het uitbundige Eerste blaaskwintet van Jean Françaix uit 1948 – een heerlijk toetje. Kortom, muziek uit het zonnige zuiden die lekker weghapt, gespeeld door een gekwalificeerd groepje musici dat hier heel goed mee de boer op kan. Welk concerthuis geeft niet graag ruimte aan zulke klanken?

WENNEKE SAVENIJE

JOS VAN DER ZANDEN

String QuartetsVol. 3

Le tombeau de Couperin e.a.

Empathische dames

38 januari 2015

Muziek uit het zonnige zuiden

CDBESPREKINGEN kamermuziek

kamermuziek

DVORÁK, SCHUBERT A 90th birthday celebration Live in Paris

Menahem Pressler, Quatuor Ebène, Christoph Prégardien

DIVERSE COMPONISTEN Sax avec Elan!

Philippe Elan, Amstel Quartet

ERATO 0 82564 6259649 (CD + DVD) / € 23,99

HARMONIA MUNDI 8 59713 147270 / € 20,99

‘Toen we net met Beaux Arts gestopt waren dacht ik: het zal minder worden met dat reizen. Maar het is alleen maar toegenomen! En nog altijd geniet ik ervan: vrienden ontmoeten, die blijvende honger om te willen spelen...’ Pianist Menahem Pressler werd onlangs 91, maar hij is nog even actief als weleer.

Op deze gecombineerde cd/dvd zie je hem op 7 november 2013 in Salle Pleyel genieten van het feestje dat hem werd bereid voor zijn negentigste verjaardag. Lekker kamermuziek spelen met getalenteerde vrienden, zoals het Quatuor Ebène, tenor Christoph Prégardien en andere grootheden. Voor Pressler is er niets genotvoller dan te kunnen opgaan in muziek. Twee standaardwerken uit het kamermuziekrepertoire komen voorbij, Schuberts Forellenkwintet en het Kwintet op. 81 van Dvorák. Daarnaast een reeks liederen uit Winterreise en ten slotte kruipt Pressler als een tweede Horowitz even weg in de intimiteit van Chopin. Dit Franse feestje bewijst dat het spel van Pressler beter wordt naarmate hij wereldse strevingen achter zich laat. ‘Succes betekent niets meer voor me,’ zegt hij, ‘bewondering, applaus, allemaal bijzaak, ik volg enkel nog een stemmetje in mezelf.’ Een release gevuld met de ultieme musiceervreugde van een gelouterd man.

Muzikale grenzen lijken niet te bestaan voor het Amstel Quartet. In elk geval weten de vier saxofonisten ze keer op keer te overschrijden, met vaak bijzondere programma’s en cd’s als klinkend eindresultaat. Ook nu is dat weer het geval, want het Amstel Quartet ging een samenwerking aan met de in Amsterdam woonachtige, maar uit Frankrijk afkomstige zanger-saxofonist Philippe Elan. Sax avec Elan! heet de nieuwste cd en het betreft achttien bewerkingen van bekende liederen en chansons van Jacques Brel, Leo Férré, Charles Aznavour en Ramses Shaffy. Alle hits komen voorbij: Ne me quitte pas, Mathilde, Avec le temps en zelfs Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder van Shaffy ontbreekt niet. Dit laatste nummer wordt overigens in het Nederlands met een mooie lichte Franse tongval door Elan gezongen, met een stem vol weemoed en melancholie. Sax avec Elan! is een absolute aanrader, want zo hoorde je deze bekende liederen nog nooit. De stijlvolle arrangementen voor de bezetting van saxofoonkwartet van onder meer Bob Zimmermann en Sylvia Maessen geven de chansons een geheel nieuwe kleur. Het is oude wijn in nieuwe zakken, maar de smaak is er niet minder om.

JOS VAN DER ZANDEN

OSWIN SCHNEEWEISZ

Frans feestje ter ere van Pressler

instrumentaal

Stijlvolle arrangementen

piano

PJOTR ILJITSJ TSJAIKOVSKI

FRANZ SCHUBERT

IstvánVárdai, Pannon Philharmonic o.l.v.Tibor Bogányi

Klára Würtz

Music for cello and orchestra

Piano Sonata in B-flat D960, Piano Sonata in A D664

BRILLIANT CLASSICS 5 02842 1948768 / € 7,99

PIANO CLASSICS 5 06038 5450055 / € 16,99

Een cd waar hetzelfde werk twee keer op staat, da’s bijzonder. De echte liefhebber zal ervan smullen, want nu kun je met een simpele druk op de knop de verschillen beluisteren tussen het origineel van Tsjaikovski’s Rococovariaties en de gangbare versie die de cellist Wilhelm Fitzenhagen in 1889 tegen de zin van de componist de wereld in stuurde. Tegen die spookeditie was Tsjaikovski machteloos, hij schijnt zich er maar bij neer te hebben gelegd.

Grappig om te horen: variaties van plaats verwisseld, aanpassingen van tempo, weggesneden passages, ja zelfs het thema werd veranderd. De Pannon Philharmonic uit Pecs en de jonge Hongaarse cellist István Várdai laten horen wat er kan gebeuren wanneer een componist zijn muziek voortijdig uit handen geeft. Verder op deze cd de Nocturne op.19, het Pezzo capriccioso en vanzelfsprekend ook het bekende Andante uit het Strijkkwartet op.11, allemaal toppers waarin Tsjaikovski een hoofdrol toebedeelt aan de cello. István Várdai tovert een verrassend volle, rijke klank uit zijn instrument, een genot voor het oor. Voeg daarbij de fraaie akoestiek en de mooie opnamebalans en het zal duidelijk zijn dat je hiermee een aanwinst voor je cd-kast in handen hebt.

Twee sonates, maar zo verschillend van karakter en ontstaanstijd! De Sonate in A, D664 schreef Franz Schubert tijdens een vakantie met zijn vriend Michael Vogl in Ober-Österreich. Het tweetal gebruikte de maaltijden bij ene Josef Koller en blijkbaar was Franz nogal onder de indruk van diens pianospelende dochter Josefine, want deze sonate was een cadeautje voor haar.

Of het lieflijke en ongecompliceerde karakter van het muziekstuk alleen op haar is terug te voeren laat zich vragen – in ieder geval getuigt dit werk van een van de schaarse zorgeloze periodes in Schuberts leven. Hoe anders is de late Sonate D960, die zijn laatste bleek: de componist overleed nog geen twee maanden na de voltooiing. Het gaat te ver om te zeggen dat hij dit werk met de dood voor ogen schreef; zijn stijl was hoe dan ook al veel rijper en ernstiger, zoals ook het Strijkkwintet in C, D956 uit hetzelfde jaar aantoont.

Maar die grauwsluier hangt nu eenmaal over zijn laatste composities en geeft ze daarmee ook iets geheimzinnigs mee. Een idee van eeuwige overpeinzing, nog net geen stilstand, zoals in het Andante sostenuto. Twee sonates, en het is Klára Würtz die de emotionele kloof tussen beide weet te overbruggen.

JOS VAN DER ZANDEN

ANDREW VAN PARIJS

Toppers voor de cello

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Zorgeloosheid versus eeuwige overpeinzing

januari 2015

39

S H T E J M E L WIL N A M S I V T R BA GS N I D A B K HEN AN M E D K I R RODE BEY R E V O JOHANN SEBASTIAN BACH E H T T L O H N SIMEON TE WAGEMAN PETER JAN HOLT N E T S A A L K G N I T T E K OTTO ON S S N E T R O S T Composers TMAN KL12ADutch IE R T S M E nu tijdelijk midprice!

L L WI S H T E J M E WILL N A M S I V T BAR S G N I D A B HENK N A M E D K I RODER EY B R E V O E TH T L O H N E T N SIMEON TEN HOLT SIMEON A M E G A W N PETER JA HOLT KLAAS TENTING OTTO KETTENSSON KLAS TOR TRIETMAN WILLEM S Ideaal voor meditatie S H T E J of voor een warming-up WILLEM AN M S I V T R A B S G N I D A B HENK N A M E D K I RODER EY B R E V O E TH T L O H N E T SIMEON advertentie

piano

English Suites 1, 3 & 5 Piotr Anderszewski

ERATO 0 82564 6219391 / € 22,99

KTC 1499

KTC 1437

KTC 1378

KTC 1371

Hoewel Piotr Anderszewski al zijn hele leven Bach speelt, is deze grootmeester niet bepaald oververtegenwoordigd in zijn discografie. In 2004 nam hij de Engelse suite nr. 6 op en van nog oudere datum zijn wat partita’s en delen uit Franse suites, en dat is het. Hopelijk komt daar nu structureel verandering in, want getuige zijn recente opname van de Engelse suites nr. 1, 3 en 5 heeft de van oorsprong Poolse pianist werkelijk wat te melden. En dat eigenlijk voornamelijk door zijn principiële keuze voor de piano. ‘Het mooie is dat de moderne piano zoveel instrumenten kan suggereren’, zei hij al over zijn opname. ‘Hij kan de stem representeren, het orkest en zelfs percussie-instrumenten. En bovendien kan hij ook het klavecimbel suggereren waarvoor deze suites geschreven zijn. Bach spelen op de piano gaat over suggestie en verbeelding.’ En dat is precies wat Anderszewski doet. Hij orkestreert de allemandes, courantes, sarabandes, bourrées en meer en ondertussen legt hij feilloos de meerstemmige structuren bloot en speelt hij niet alleen de sarabandes, maar ook de andere delen met een haast rapsodische vrijheid, waardoor deze Engelse suites pure poëzie worden. Een must voor alle Bach- en pianolief hebbers.

Pure poëzie

PAUL JANSSEN

piano

KTC 1456

KTC 1386

KTC 1344

Incantatie IV for three pianos

Jeroen vanVeen, Sandra vanVeen, Tamara Rumiantsev BRILLIANT CLASSICS 5 02842 1949185 (2 CD’S) / € 9,99

KTC 1367

KTC 1347

KTC 1357

KTC 1398

KTC 1349

KTC 1352

Bekijk de gehele Etcetera catalogus op www.etceter-records.com U kunt ons volgen voor de meest recente releases op Facebook! /pages/Etcetera-Records

Deze opname van Incantatie IV (1987-1990) is ‘live’ en dateert van 1998. Niet gemopperd, want deze muziek kan en mag nog decennia mee. Het procédé van Simeon ten Holt (1923-2012) is bekend: in de caleidoscoop ontstaan door ronddraaien en binnen strikte grenzen kleine verschuivingen van min of meer hetzelfde, welluidende materiaal. Hetzelfde wordt echter nooit meer wat het was. Er is alleen maar heen, geen terug. En dan opeens een inbreker die bestaansrecht verwerft waardoor kleur en gang veranderen. Het is dus niet alleen maar ‘easy’, het kan ook knetteren. Incantatie IV geldt als een van de complexere werken van Ten Holt. In de vijftien niveaus boven elkaar is ruimte voor allerlei improvisatie, niet alleen in duur, maar ook in tempo, stijl en dynamiek. Doe het maar eens met zijn drieën! Je moet elkaar enorm goed in de gaten houden en willen samensmelten of juist – als het nodig is even adem te happen – sabotage plegen. De incidentele hoekigheid bevestigt de zachtheid eerder dan dat ze haar blokkeert. Het complexe hoor je aan deze muziek eigenlijk niet af. Dat is ook de verdienste van de pianisten. Ideaal voor meditatie of voor een warming-up.

actie loopt t/m 31 maart 2015

Q U I N T E S S E N C E D I ST R I B U T I O N

W W W. E TC E T E R A - R E C O R D S .C O M

JURJEN VIS

CDBESPREKINGEN middeleeuwen

barok

ANONIEM

JACQUES DUPHLY

Graindelavoix o.l.v. Björn Schmelzer

Pieter-Jan Belder

GLOSSA 8 42456 2321090 / € 22,99

(4 CD’S) / € 15,99

Graindelavoix betekent ‘korrels van de stem’, en dit zegt al iets over de benadering van dit ensemble. De nieuwe cd van het gezelschap, onderdeel van een serie waarin de wereld van de dertiende-eeuwse architect Villard de Honnecourt wordt verkend, is gewijd aan motetten die deze kathedraalbouwer in Cambrai kan hebben gehoord. We horen zowel een- als meerstemmige muziek, gezongen door mannen- en vrouwenstemmen die, inderdaad, de nodige ‘korrels’ laten horen. De hardcore fans van het Hilliard Ensemble, in dit repertoire decennia de standaard, zullen moeten wennen aan deze aanpak, maar het idee erachter is dat níemand in de dertiende eeuw hetzelfde zong en dat de gepolijste samenzang die we tegenwoordig meestal horen toen niet geklonken kan hebben. Graindelavoix laat ons door zijn bijzondere benadering totaal anders luisteren naar deze muziek – de variëteit aan timbres van de zangers maakt deze uitvoeringen juist zo fascinerend!

Bovendien weten we dat men in de dertiende eeuw vocale partijen kwistig versierde – bisschoppen ageerden hiertegen, dus dan moet dat de praktijk geweest zijn – en dat laat Schmelzer zijn zangers ook voortdurend doen. Geen engelengezang dus; eigenlijk klinken deze uitvoeringen van middeleeuwse kerkmuziek zeer aards. Prachtig!

Jacques Duphly (1715-1789) begon zijn carrière als kerkorganist. Later koos hij ervoor om uitsluitend klavecimbel te spelen, dat was beter voor zijn handen, vond hij. Hij publiceerde vier boeken klavecimbelmuziek, ander werk van hem is niet bewaard. Zijn sterfdag was 15 juli 1789, een dag na het uitbreken van de Franse revolutie. Symbolischer kan het niet, want met de Franse hofcultuur werd ook het klavecimbel ten grave gedragen.

Het instrument werd gezien als symbool bij uitstek van de hofcultuur en werd bovendien voorbijgestreefd door de fortepiano. In de koude winters van begin negentiende eeuw zijn er in de kachels van het Parijse conservatorium heel wat klavecimbels opgestookt. Er bestonden al een aantal cd’s met werk van Duphly, maar een complete opname is wel een nouveauté. Pieter-Jan Belder stroopt de mouwen er eens flink voor op, deze klavecinist houdt van compleetheid. Dat is winst, want nu horen we hoe Duphly’s stijl evolueerde van die van François Couperin tot en met die van de vroegklassieke klaviermuziek.

Duphly gooit er af en toe ook nog een scheut Scarlatti doorheen. Belder maakt prachtig gebruik van de vele klankkleurmogelijkheden van zijn instrument en dat zorgt voor veel afwisseling.

MARCEL BIJLO

MARCEL BIJLO

Motets

Complete pièces de clavecin

BRILLIANT CLASSICS 5 02842 1949994

Aards klinkende kerkmuziek

barok

Duphly met een flinke scheut Scarlatti

barok

JOHANN SEBASTIAN BACH Orchestral Suites

JOHANN SEBASTIAN BACH

Academy of Ancient Music o.l.v. Richard Egarr

The Six Cello Suites

AAM RECORDS 5 06034 0150037

Viola de Hoog

(2 CD’S) / € 31,99

VIVAT 0 79943 9640603 (2 CD’S) / € 22,99

De release van de kroon op het veertigjarig bestaan van de Academy of Ancient Music, de vier orkestsuites van Bach onder leiding van Richard Egarr, viel geheel toevallig ongeveer samen met de aankondiging van de dood van AAM-oprichter Christopher Hogwood. In september 2014 overleed hij op 73-jarige leeftijd, ongetwijfeld in de wetenschap dat zijn geesteskind bij Egarr in meer dan goede en avontuurlijke handen is. Want de inventieve klavecinist durft van de gebaande paden af te wijken en vragen te stellen die vele anderen voor zich houden. Zo komt hij op deze mooi ruim over twee cd’s verspreide opname – de derde die geheel is uitgegeven in eigen AAM-beheer – tot een nagenoeg enkelvoudige bezetting in de populaire orkestsuites. Dat leidt tot een kamermuzikale helderheid en transparantie waartoe ook de lage stemming (A=392 Hz) bijdraagt. Voeg daarbij nog Egarrs aandacht voor details, zijn beheerste tempi en soepel swingende barokke ritmiek, en de suites klinken werkelijk als nieuw. Luister naar de intiem glanzende trompetten in de suites drie en vier, of naar de fluweelzachte fluit in de tweede suite, het is allemaal even raak en smaakvol en het brengt de suites terug naar wat ze in feite waren: een verzameling spannende gestileerde barokke dansen ter vermaak van musici en toehoorders.

Ze zijn altijd weer een uitdaging voor een cellist, de zes wonderlijke solosuites van Bach. Latent contrapunt, fraseringsvarianten, accentverschuivingen, articulatieproblemen – waarvoor ziet de solist zich al niet geplaatst? Hier neemt voormalig Anima Aeterna-celliste Viola de Hoog de suites onderhanden, op de Guadagnini die ze in bruikleen heeft van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds. De Zesde suite speelt ze echter, zoals door Bach voorgeschreven, op een vijfsnarig instrument (hier van Boheemse herkomst). Deze laatste cello staat kennelijk een wat soepeler legato toe, want er is een duidelijk stijlverschil hoorbaar. In alle suites komt de gesuggereerde meerstemmigheid fraai tot ontwikkeling. Kenmerkend voor het spel van De Hoog zijn ritmische vrijheden, met name in de langzame delen. Soms zijn die echter dermate stoutmoedig dat de luisteraar in metrisch opzicht het spoor bijster dreigt te raken. Ook karakteristiek is de uiterste zorg waarmee De Hoog de slotnoten van de muzikale frasen ‘neervlijt’, heel gevoelig, zuiver en sonoor. Deze opnamen werden afgelopen februari gemaakt in de Oude Dorpskerk in Bunnik, waar precies de juiste akoestiek voorhanden is voor serene soloklanken als deze. Jammer dat uitgerekend de allereerste van de achttien tracks op de cd het minst overtuigt.

PAUL JANSSEN

JOS VAN DER ZANDEN

Soepel swingende barokke ritmiek

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Serene soloklanken

januari 2015

41

CDBESPREKINGEN barok

barok

JOHANN SEBASTIAN BACH Das wohltemperierte Klavier

CHRISTOPH GRAUPNER Trio Sonatas

John Butt

Finnish Baroque Orchestra o.l.v. Sirkka-Liisa Kaakinen-Pilch

LINN 0 69106 2046329 (4 CD’S) / € 51,99

ONDINE 0 76119 5124024 / € 20,99

Het is toch altijd een hele exercitie: een complete opname van Bachs achtenveertig preludes en fuga’s die hij, als ode aan de juist ontwikkelde gelijkzwevende stemming, samenbracht in zijn twee boeken Das wohltemperierte Klavier.

Tot halverwege de acht t iende eeuw was het op klavierinstrumenten niet goed mogelijk in iedere toonsoort te spelen omdat de gebruikte stemmingen dat niet toelieten. Maar de gelijkzwevende stemming, die we nu nog steeds gebruiken, biedt die mogelijkheid wel. Bach schuift systematisch door alle twaalf toonsoorten heen, majeur en mineur, maar Bach zou Bach niet zijn als hij met deze wat studieuze onderneming niet ook geniale muziek componeerde die, zoals altijd bij Bach, rechtstreeks de weg naar het hart van de luisteraar weet te vinden. John Butt, die met zijn Schotse Dunedin Consort al enige goed ontvangen Bachopnamen uitbracht, weet de vaart er flink in te houden, maar neemt in de langzamere delen volop ruimte. Opvallend is de flexibiliteit van zijn tempo binnen de stukken. Een fuga kan langzaam beginnen en naar het einde toe steeds sneller gaan. Zo hoor je dat niet vaak! Een heel spannende uitvoering dus, gespeeld op een fraai instrument en ook nog eens schitterend opgenomen.

Christoph Graupner (1683-1760) was bijna cantor van de Thomaskerk in Leipzig geworden in plaats van Bach. Het kerkbestuur had liever Graupner, omdat hij in tegenstelling tot Bach in Leipzig had gestudeerd, maar Graupner mocht niet weg uit Darmstadt waar hij kapelmeester was. Wie Graupners muziek hoort, zal associaties hebben met Georg Philipp Telemann. Graupner en Telemann hebben nogal wat gemeenschappelijk. Beiden waren uiterst productief, konden razendsnel componeren en ook hun stijl is erg verwant. Alleen in karakter verschilden ze hemelsbreed. Telemann was gehaaid in het verkopen van zijn muziek, Graupner was bescheiden. Van zijn enorme oeuvre komt de laatste tijd hoe langer hoe meer boven water, en daaruit komt een opmerkelijke componist naar voren die, net als Telemann, voor de meest bijzondere combinaties van instrumenten wist te schrijven. Op deze cd horen we een aantal triosonates waarin de chalumeau, een klarinet zonder kleppen, een hoofdrol speelt. Dit zacht zoemende instrument, waarvan het timbre zich tot de gewone klarinet verhoudt als dat van de traverso tot de moderne dwarsfluit, gaat de dialoog aan met de gamba en de fagot, in steeds wisselende combinaties. Het Finse ensemble speelt levendig en laat al Graupners slimmigheidjes prachtig uitkomen.

MARCEL BIJLO

MARCEL BIJLO

Zo hoor je Bach niet vaak

hedendaags

Graupners slimmigheidjes op z’n Fins

opera

DAAN MANNEKE

PJOTR ILJITSJ TSJAIKOVSKI

Ingrid van Dingstee, Coen Stuit e.a.

Studium Chorale o.l.v. Hans Leenders, Dirk Luijmes

Anna Netrebko, Sergey Skorokhodov e.a.

Slovenian Philharmonic Orchestra o.l.v. EmanuelVillaume

QUINTONE 9 78907 8740377 / € 19,99

DG 0 02894 7939696 (2 CD’S) / € 35,99

Ingetogen muziek. Om stil van te worden. De opening, Faux Bourdon, is een oorspronkelijk in 1995 geschreven solo voor altfluit, nu door Marijn Simons wat zwieriger gezet voor viool. Het is net als het eerste strijkkwartet van Daan Manneke geschreven vanuit het ‘archipelconcept’, zijn beleving van het Zeeuwse land en de Zeeuwse mensen: hoe op zo dicht bij elkaar gelegen gebieden de bewoners kunnen verschillen van karakter en in hun gedrag. Zeeland als een verzameling van muzikale eilanden. Daar heersen onverstoorbaarheid en rust, maar ook contrast, assimilatie, verval en autonomie. Bijzonder is ook het eerbetoon aan Daan Mannekes geliefde meester en vriend Ton de Leeuw, een klagende solo voor cello met verwijzingen naar de Tombeaumuzieken uit de zestiende en zeventiende eeuw.

Het oratorium Seven Last Words is een soort passiemuziek, beknopt, maar groots met verre echo’s uit de renaissance en een melodie uit het in Zeeland veel gebruikte Geneefse Psalter. Coen Stuit tekent voor de bewerking van een destijds voor sopraansaxofoon gecomponeerd stuk, nu voor basklarinet. Het is een oproep de tijd te benutten met liefde en kunst: Soyons plus vite, het leven gaat snel.

In november 2012 was het dan eindelijk zover: Anna Netrebko, al sinds jaren de prima donna assoluta voor veel operaliefhebbers, deed ook Amsterdam aan. En niet zomaar in een concert met losse aria’s, maar in een complete opera. Weliswaar concertant, maar toch. Een uitverkocht Concertgebouw en een eindeloze jubel vielen haar, volkomen terecht, ten deel. In het kader van de Europese tournee deed Tsjaikovski’s Iolanta meerdere steden aan, en in Essen werd de productie live door Deutsche Grammophon opgenomen. Een mooi aandenken voor degenen die erbij waren, voor anderen een goede kennismaking met een opera die meer bekendheid verdient. Als de blinde prinses Iolanta is Netrebko helemaal in haar element. Ik zou waarachtig geen andere sopraan weten die de rol met zoveel sehnsucht en met zoveel fluweel zou kunnen zingen.

Haar Arioso kan je gewoon niet onberoerd laten. Maar ook de heren rondom de diva zijn zeer goed. Skorokhodov is een imponerende Vaudémont. Zijn Slavisch getimbreerde tenor klinkt lyrisch en krachtig tegelijk en zijn hoge noten neemt hij met een vanzelfsprekend gemak. Kowaljow, gezegend met een indrukwekkende diepe bas, is een schitterende Koning René en Alexey Markov (Robert) maakt veel indruk met Kto možet sravnit’sya. Het helpt natuurlijk wel dat hij zowat de mooiste noten in de opera krijgt te zingen.

BAREND LINDERS

BASIA JAWORSKI

Soyons plus vite

Iolanta

Om stil van te worden

42 januari 2015

Netrebko in haar element

CDBESPREKINGEN opera

opera

AGOSTINO STEFFANI

FRANCESCO MARIA VERACINI

Karina Gauvin, Philippe Jaroussky e.a.

Boston Early Music Festival Orchestra o.l.v. Paul O’Dette & Stephen Stubbs

Sonia Prina, Ann Hallenberg, Roberta Invernizzi e.a.

Europa Galante o.l.v. Fabio Biondi

ERATO 0 82564 6343546 (3 CD’S) / € 34,99

FB 4 26030 7434915 (3 CD’S) / € 39,99

We leven in gouden tijden wat de belangstelling voor en de ontsluiting van oude muziek betreft; ons beeld van met name de zeventiende eeuw wordt steeds rijker. Een belangrijk nieuw puzzelstukje is deze complete opname van Agostino Steffani’s opera Niobe, regina di Tebe uit 1688. Steffani’s werk kenmerkt zich door een gelukkig huwelijk van de lyrische Italiaanse en de galante Franse stijl. Vooral in het orkest valt er veel te genieten, te beginnen met de opwindende blazersfanfare in het openingsdeel. Gedurende de hele opera, genereus doorspekt met instrumentale dansen, weet Steffani steeds te verrassen met zijn inventieve orkestratie. Het Thebaanse heersersechtpaar is met Karina Gauvin en Philippe Jaroussky ideaal bezet. Als Anfione laat Jaroussky zich van zijn expressiefste kant horen, terwijl Gauvin als de wispelturiger Niobe een koningin neerzet die tegelijkertijd formidabel en verleidelijk is. Beiden krijgen zeer memorabele laatste scènes toebedeeld door Steffani, waarvan ze de theatrale mogelijkheden dankbaar benutten. Onder de overige zangers vinden we minder klinkende namen, maar in kwaliteit doen zij geenszins onder voor het centrale duo; de warm stralende sopraan van Amanda Forsythe streelt in het bijzonder het oor. Een waardige toevoeging aan de barokdiscografie!

Francesco Maria Veracini (1690-1768) was een Florentijnse badboy-vioolvirtuoos wiens carrière hem naar Dresden en Londen voerde. In Londen componeerde hij Adriano in Siria, voor de Opera of the Nobility, het met Händel concurrerende operahuis. Een sterrencast, inclusief de castraten Senesino en Farinelli, trad aan voor een door Angelo Corri omgewerkt libretto van Metastasio, met een voor hem typerende plotlijn. Keizer Hadrianus is verliefd op de dochter van zijn vijand, maar zij is al verliefd op een andere man, terwijl Hadrianus’ verloofde op het toneel verschijnt en een derde vrouw ook gevoelens heeft voor de nieuwbakken keizer... U ziet waar dit heengaat. Veracini schrijft opvallend kleurrijk voor het strijkorkest en zijn aria’s zijn meer dan een verzameling virtuoze hoogstandjes: er zijn momenten van verstilling, waarmee vooral de onvolprezen Roberta Invernizzi in de primadonnarol indruk weet te maken. De rivaliserende castraatpartijen van Adriano en Farnaspe zijn sterk bezet met de mooi contrasterende Sonia Prina en Ann Hallenberg, en voor de verloofde is de altijd imposante Romina Basso aangetrokken. Fabio Biondi zet met Europa Galante de karaktervolle orkestpartijen in een gunstig licht.

BENJAMIN ROUS

HEIN VAN EEKERT

Niobe, regina di Tebe

Gelukkig huwelijk van Italiaanse en Franse stijl

opera

Adriano in Siria

Meer dan een verzameling virtuoze hoogstandjes

opera dvd

GAETANO DONIZETTI

FRANCIS POULENC

Diana Damrau, Joseph Calleja, Ludovic Tézier e.a.

Münchener Opernchor & Orchester o.l.v. Jesús López-Cobos

Patricia Petibon,Véronique Gens e.a.

Choeur du Théâtre des Champs-Elysées, Philharmonia Orchestra o.l.v. Jérémie Rhorer

ERATO 0 82564 6219018 (2 CD’S) / € 23,99

ERATO 0 82564 6220694 (2 DVD’S) / € 26,99

Diana Damrau, een van ’s werelds beste en beroemdste sopranen, lijkt geknipt voor de rol van Lucia. Zij zong de rol al in 2008 in de New Yorkse Met en vijf jaar later verblijdde zij er het – duidelijk aan haar voeten liggende – publiek in haar geboortestad München mee. De concertante uitvoeringen werden live door Erato opgenomen, en het resultaat valt mij tegen. Niet dat er iets mis is met de coloraturen van Damrau, die zijn nog steeds onberispelijk, maar in mijn oren zijn ze leeg, zonder inhoud.

In haar waanzinscène lijkt zij meer op de mechanische pop Olympia uit Les contes d’Hoffmann dan op een vrouw van vlees en bloed. De heren zijn allemaal uitstekend en zelfs de kleine rol van Normanno wordt hier door een voortreffelijk zingende Andrew Lepri Meyer ingevuld. De tempi vind ik op zijn minst opmerkelijk: nu eens wordt er gerend, dan weer staat de boel stil. Af en toe herken ik de muziek niet, het lijkt alsof er nieuwe versieringen zijn aangebracht. De opname zelf is onevenwichtig. Dat de opera niet op één avond is opgenomen en dat er gemengd werd, is vanzelfsprekend, maar er werd ook het een en ander in de studio ‘verbeterd’, en dat is helaas hoorbaar.

De aantrekkingskracht van Poulencs Dialogues des Carmélites gaat verder dan de weergave van een stuk geschiedenis aangaande een groep Franse Carmelitessen: angst voor de dood, vriendschap, trouw, vasthouden aan principes en kracht en zwakte van het geloof zijn thema’s die relevant blijven. De sterfscène van kloosterleidster Madame de Croissy (in de op deze dvd’s vastgelegde voorstelling met vuur gespeeld door veterane Rosalind Plowright), is ontroerend en ontluisterend tegelijkertijd. Patricia Petibon heeft de onschuldige Soeur Constance, die ze voorheen altijd zong, achter zich gelaten, plaatsmakend voor Sandrine Piau die de rol met een combinatie van verfrissende ernst en directheid speelt. Zelf geeft ze een nogal extraverte vertolking van de angsten van de jonge Blanche de la Force: gedurfd en soms op de rand van overacting, maar als een jonge vrouw van vlees en bloed. Daarin contrasteert ze mooi met de meer ingehouden Véronique Gens.

Sophie Koch weet intussen meer sympathie en warmte uit te stralen als de fanatieke Mère Marie dan andere vertolksters van deze rol. Omdat Olivier Py benadrukt dat de dood onder de guillotine in feite door de kloosterzusters zelf gekozen is, is de slotscène eerder etherisch dan gruwelijk, maar de eenvoud die de regisseur in de hele productie vasthoudt, werkt ontroerend en effectief.

BASIA JAWORSKI

HEIN VAN EEKERT

Lucia di Lammermoor

Onevenwichtige Lucia

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

Dialogues des Carmélites

Ontroerend en effectief

januari 2015 43

CDBESPREKINGEN balletopera dvd

operarecital

JEAN-PHILIPPE RAMEAU

Rameau, maître à danser Daphnis et Eglé, La Naissance d’Osiris

DIVERSE COMPONISTEN

Diverse uitvoerenden, Les Arts Florissants o.l.v.William Christie

Sonya Yoncheva, Orquestra de la ComunitatValenciana o.l.v. Frédéric Chaslin

ALPHA 3 76001 4197048 / € 35,99

SONY CLASSICAL 0 88875 0172020 / € 23,99

Het jaar van Rameau is voorbij, maar gelukkig is hier een dvd met twee kortere werken, die zang en dans combineren: Daphnis et Eglé en La Naissance d’Osiris.

De twee horen eigenlijk niet bij elkaar, maar hebben enige overeenkomsten in rolbezetting en effecten. De productie in de rondte, met de uitvoerenden dicht bij het publiek, heeft op het scherm ongetwijfeld niet dezelfde impact als in de ruimte zelf: de camera zoomt in op de gezichten van de dansers en zangers, maar het echte gevoel van ‘er dichtbij zijn’ wordt maar ten dele bereikt.

Sopraan Sophie Daneman, die de regie voert, neemt ons mee naar de pastorale wereld in vrijetijdsmodus en geeft de voorstelling een improvisatieachtig gevoel, waarbij ze spaarzaam is met rekwisieten en decor. Er is dus ruim plaats voor de spelers en ook voor hun enthousiasme en liefde voor deze muziek, hetgeen heel aanstekelijk werkt: de dansers en zangers vormen een duidelijke eenheid.

De hele productie is een mengeling van kennis over de achttiende-eeuwse uitvoeringspraktijk en eigen dramatisch inzicht van Daneman en choreografe Françoise Denieau. De voor een groot deel nog jonge zangerscast is door William Christie met zorg gekozen. Voor het beeld van Rameau als theaterman is deze uitgave van enorm belang: een getuigenis van twee kortere balletopera’s in theatervorm.

De Bulgaarse Sonya Yoncheva behoort tot de nieuwste aanwinsten van Sony, een label dat het duidelijk voorzien heeft op de mooiste sopranen ter wereld, ook wat uiterlijk betreft. Zij was al een tijd een ‘talk of the town’, maar echt wereldberoemd werd zij pas toen zij in november 2014 in de Met inviel voor Kristine Opolais. Nog maar vijf weken eerder was zij bevallen van haar kind – de reden waarom zij haar Amsterdamse debuut als Marguerite (Faust) moest afzeggen. Haar eerste solo-cd is zonder meer spectaculair, niet in de laatste plaats vanwege de keuze van de gezongen aria’s. Allemaal hebben ze betrekking op het Parijs van de belle époque, waardoor er zoiets als een rode draad ontstaat. Bovendien: kent u Le cent vierges van Charles Lecocq of Madame Chrysanthème van André Messager? Yoncheva is meer dan de zoveelste ‘kanarie’. Haar hoge noten en coloraturen zijn uiteraard perfect, maar wat ik voornamelijk zo mooi vind aan haar stem is haar middenregister dat een beetje aan Freni herinnert. En ze doet me aan Vaduva denken; met haar heeft zij de melancholieke ondertoon gemeen. Zij wordt begeleid door het onder Frédéric Chaslin zeer sprankelend spelende Orquestra de la Comunitat Valenciana. De twee duetten met Vittorio Grigolo (Manon en Romeo et Juliette) komen duidelijk uit een andere opname.

HEIN VAN EEKERT

BASIA JAWORSKI

Paris, mon amour

Theaterman Rameau

Zonder meer spectaculair

AANBEVOLEN DOOR UW KLASSIEKE ZAKEN SPECIALIST:

Johann Sebastian Bach Köthener Trauermusik BWV 244a Damien Guillon, Thomas Hobbs e.a.

Ensemble Pygmalion o.l.v. Raphaël Pichon Harmonia Mundi 3 14902 0221129 / € 22,99 Aanbevolen door: Boekhandel Daan Nijman in Roden

Vijf jaar was Bach als Kapellmeister verbonden aan het hof van Leopold van Anhalt-Cöthen. Toen de prins in 1728 overleed schreef hij twee rouwcantates.

Voor deze cantates baseerde hij zich grotendeels op de muziek van zijn Matthäus-Passion. Alleen de teksten veranderde hij. De officiële partituur van de Köthener Trauermusik is verloren gegaan.

Maar musicoloog Morgan Jourdain heeft, in opdracht van de jonge Franse dirigent en countertenor Raphaël Pichon, een zo getrouw mogelijke reconstructie gemaakt.

Voor de teksten baseerde Jourdain zich op teksten van de Duitse dichter en librettist Picander. De uitvoering van Pichon met het barokgezelschap Pygmalion is van een ontroerende schoonheid. Zeker niet loodzwaar, soms zelfs ronduit lichtvoetig.

De zangers schitteren, met countertenor Damien Guillon als uitblinker.

Tekst: Charlotte Pennink

44 januari 2015

Vivaldi/Richter The four seasons Recomposed by Max Richter Daniel Hope, Konzerthaus Kammerorchester Berlin o.l.v. André de Ridder DG 0 02894 7927761 (cd + dvd) / € 23,99 Aanbevolen door: Velvet Music in Leiden

Het zou te makkelijk zijn om de herbewerking van De vier jaargetijden van Vivaldi door de Duitse hedendaagse componist Max Richter als heiligschennis te beschouwen, het klinkend resultaat is daarvoor gewoon té mooi.

Richter pakt thema’s van dit overbekende werk en gaat daarmee worstelen.

Je verwachtingspatroon wordt behoorlijk door elkaar geschud door slim gebruik van tempowisselingen, overdonderende glissando’s, hallucinerende echo’s, minimalistische stukken en soms zelfs synthesizers.

Max Richter laat De vier jaargetijden rocken.

Tekst: Mark Siera

COLUMN HANS HEG

FOTO: FRANÇOIS SECHET

PIANOTRIO’S BIJ DE VLEET

Trio Wanderer

G

Gaat het inderdaad zo slecht met de cd-business? Is het over een paar jaar echt afgelopen?

En neemt iedereen dan alles tot zich via digitale kanalen, zonder tussenkomst van een platenzaak? Ik kan het me nauwelijks voorstellen, maar ik sluit niets uit. Als ‘ouderwetse’ liefhebber! Het is toch heerlijk om zo’n cd’tje in je hand te hebben, hem in de speler te schuiven en al luisterend het tekstboekje door te kunnen bladeren. Ik kan me – zeker thuis – geen groter muzikaal genot voorstellen.

Bovendien is er op het ogenblik geen gebrek aan nieuwe uitgaven. Crisis in platenland?

Niks van te merken! De ene na de andere release v raag t om aandacht. Niet zelden omdat ze zo goed zijn. Het blijft moeilijk k iezen uit het soms verrassende aanbod.

Ook voor deze rubriek, moet ik eerlijk bekennen. Particulier initiatief viert hoogtij, meer dan ooit. En men vindt zijn weg via de officiële distributiekanalen.

Onder andere bij Harmonia Mundi, dat behalve producties van het eigen (gelauwerde) label, tegenwoordig ook regelmatig aanbod van buitenaf presenteert. Vorige maand nog de kerst-cd van de vocale groep Frommer-

mann: Frommerkerst. Een project dat ook ná kerst het beluisteren waard is. In januari 2015 is daar de cd Sax avec Elan! bijgekomen. De van origine Franse maar al decennia in Amsterdam wonende chansonnier Philippe Elan werkt daarop samen met het Amstel Quartet.

Let wel: een saxofoonkwartet! Volgens mij een unicum in dit genre.

Ja, ik weet ook wel dat sommige zaken moeite hebben om een fatsoenlijke omzet te halen.

Dat de grote platenmaatschappijen steen en been klagen. Omdat de miljoenen niet meer zo snel binnenstromen als in de begintijd van de cd. Dat de kleine cd-producenten het soms héél moeilijk hebben en dat de in Amsterdam gevestigde distributiefirma Codaex vorig jaar failliet ging. Een verschrikkelijk drama dat uiteindelijk een zelfmoord tot gevolg had.

Maar zou een multinational als Universal het makkelijker hebben? Vooral als je ziet dat zelfs de beste historische opnamen tegen afbraakprijzen op de markt worden gebracht. Vaak via kranten. En niet langer via tussenkomst van een platenzaak. Inderdaad: branchevervuiling. Al moet ik zeggen dat ik onlangs aangenaam verrast opkeek dat een doosje met alle vioolsonates van Beethoven, met Clara Haskil en Arthur Grumiaux, nu voor zeven euro over de toonbank gaat. Hoe is het mogelijk, vraag je je af. Feest voor alle fans van die onnavolgbare Haskil, die in deze Beethovens in optima forma is.

Ik merk dat ik door alle commotie van mijn à propos ben gebracht. Want ik had het eigenlijk over twee nieuwe cd’s met pianotrio’s willen hebben. Een van Harmonia Mundi waarop het Wanderer Trio weer eens voor een intrigerende combinatie zorgt. Eerst het nagenoeg vergeten, omvangrijke Pianotrio opus 45 van Gabriel Pierné. Bijna veertig minuten!

Daarna een van de laatste werken van Gabriel Fauré: zijn trio opus 120. Wie dit Franse en-

semble heeft gevolgd, weet dat de musici constant opnamen van de bovenste plank afleveren. Ook de registratie is top.

Het Amsterdamse Van Baerle Trio trekt meer de aandacht door het jeugdige elan waarmee ze beide pianotrio’s van Mendelssohn te lijf gaan. Al missen hun interpretaties soms iets van het klankraffinement dat het Wanderer Trio zo bijzonder maakt. Maar: hun uitgave krijgt extra betekenis omdat er een tweede ‘bonus’-cd is toegevoegd. Met een vroege versie van Mendelssohns eerste trio uit 1839, dat pas een jaar later officieel werd uitgegeven als zijn opus 49. Voer voor de liefhebbers. En een mooi bewijs van het particulier initiatief waar ik het eerder over had.

FAURÉ, PIERNÉ TRIOS AVEC PIANO

TrioWanderer

HARMONIA MUNDI 3 14902 0219225

INTRIGERENDE COMBINATIE

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

FELIX MENDELSSOHN PIANO TRIOS

Van Baerle Trio CHALLENGE CLASSICS 0 60891 7266221 (2 CD’S)

januari 2015 45

KLASSIEKE Ki nderZ AKEN

...VOOR KINDEREN EN ANDERE VOLWASSENEN

HAFABRA Wat ben ik dol op de Hafabra. Hû? Harmonie, Fanfare en Brass.

In een Harmonieorkest spelen in plaats van violen de klarinetten, lage en lagere tuba’s en saxofoons. Verder ongeveer dezelfde bezetting als het symfonieorkest. De soloklarinettist – zit op het hoekje bij de dirigent – is de concertmeester. Moet zich altijd klarinetjes gedragen.

Fanfare: koperblazers en slagwerk, soms wat saxofoons maar zelden klarinetten.

Brass: in de Brassband zitten alleen koperen slagwerkinstrumenten.

De Hafabra is dé broedplaats voor muzikaal talent. Héél veel musici die in onze beroemde professionele orkesten spelen, zijn begonnen in de Hafabrawereld. Er zijn veel amateur-hafabra-orkesten in Nederland.

Zij repeteren elke week voor hun plezier, in kleine zaaltjes of buurthuizen. Soms heeft het orkest een eigen repetitielokaal, een glazen prijzenkast met bekers en een vaandel met de naam erop geborduurd. En na de repetitie een nazit. Gezelligheid! Ik heb veel met Hafabra opgetreden om te zingen of verhalen te vertellen. Ik vond het altijd bal.

Vaak zitten in een orkest drie generaties, soms vier generaties! Dus als jij met 7 jaar op je trompet begint dan heb je kans dat je overgrootvader van 87 op een tuba blaast.

De dirigent is heel belangrijk. Hij moet de stemming erin houden zodat de mensen elke week willen komen, hij moet kunnen arrangeren want als er iemand neusfluit of banjo speelt dan hup, schrijft hij daar de muziek voor. Ook moeten de spelers het gevoel krijgen dat ze goed genoeg worden om op een concours te spelen.

De orkesten doen iets voor de gemeenschap.

Mijn advies aan gemeentebesturen is om subsidie te geven aan deze orkesten, dat WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

DIVERSE COMPONISTEN

MARINE BAND OF THE ROYAL NETHERLANDS NAVY PLAYS SAMMY NESTICO Marinierskapel o.l.v. Majoor Peter Kleine Schaars ALIUD 8 71777 5550914

want daar schort het nog wel eens aan.

Mis je de violen?

En dan het Kosei Wind Orchestra onder leiding van Chikara Imamura met trombonist Christian Lindberg. Die was een keer in Nederland en alle trombonisten – klassiek en jazz – liepen uit om hem te horen. In de BombiBone BrassBitt van Jan Sandström hoor je de virtuositeit van de trombonist.

Ook composities van klassiek georiënteerde componisten als Berlioz en Gustav Holst staan op de cd. Maak maar eens kennis met deze wondere wereld van Hafabra.

Na de Lente-, Zomer-, Herfstluistersessie op drie basisscholen, kwam de vraag om langs te komen in verzorgingshuis Naarderheem – ja, daar wordt Klassieke Zaken ook gelezen. Samen met pianist Erik Onnink hebben we een machtig leuke avond gehad.

Het nieuwe jaar. Ik ga weer lekker presenteren, Muziekwijzer op Radio 4 en Jazz in the morning op Radio 6. Cd’tjes maken, verhalen schrijven en jullie mails beantwoorden met een Klassieke Kinderzaken Oorkonde.

Nou dág!

DIVERSE COMPONISTEN

WINDPOWER Christian Lindberg, Kosei Wind Orchestra o.l.v. Chikara Imamura BIS 7 31859 0008485

spaart later geld uit op hangjongeren.

Hafabra speelt lichte muziek en bewerkingen van klassieke werken.

De Marinierskapel met super jazzarrangementen van Sammy Nestico. Professioneel orkest. Wat een muzikanten en wat een solisten. Onder de zorgvuldige dirigeerstok van Majoor Peter Kleine Schaars, met een groot compliment voor de ritmesectie,

Edwin Rutten edwinrutten@edwinrutten.nl PPS. OPROEP: IN WELKE HAFABRA-VERENIGING ZITTEN HET JONGSTE EN HET OUDSTE LID? VIER GENERATIES? MAILEN MAAR! PS. DE AANLOOPPOES HEET K.P. RUTTEN PPS. DE MARINIERSKAPEL: HTTPS://WWW. YOUTUBE.COM/WATCH?V=WNRXDPHONYI januari 2015

47

PUZZEL

KRUISWOORDPUZZEL

4

9

18

21

26

28

5

15

1

2

8

10

13

22

25

6

16

19

23

29

3

Jan Peter Raat

11

14

17

24

27

7

20

12

Horizontaal: 1) Beethoven nr. 3 3) Haydn nr. 73 4) Haydn nr. 101 8) Bruckner nr. 4 9) Pijper nr. 1 11) Saint-Saëns nr. 3 13) Mendelssohn nr. 4 15) Honegger nr. 5 14) Rimski-Korsakov nr. 2 19) Mahler nr. 1 21) Schubert nr. 9 22) Mendelssohn nr. 5 26) Mendelssohn nr. 3 27) Vaughan Williams nr. 1 (engels) 28) Mozart nr. 35 29) Liszt: niet genummerd

Verticaal: 2) Schubert nr. 8 3) Mozart nr. 41 5) Sjostakovitsj nr. 7 6) Beethoven nr. 6 7) Haydn nr. 82 9) Tsjaikovski nr. 3 10) Tsjaikovski nr. 6 12) Schumann nr. 1 16) Haydn nr. 85 (frans) 17) Haydn nr. 83 18) Schubert nr. 4/Mahler nr. 6 20) Mozart nr. 36 23) Haydn nr. 92 24) Haydn nr. 7 (frans) 25) Bach: sinfonia BWV 249

deze puzzel gaat het om bijnamen van bekende symfonieën. Vul volgens de beschrijvinIn steeds de Nederlandse bijnaam in, tenzij anders vermeld. De letters in de gevonden gen

vakjes vormen dan een muzikale tempo-aanduiding. Veel succes!

14 12 20 1 21 8 23 24 25 15 1

Stuur uw oplossing met naam, adres

en/of e-mailgegevens voor

28 december 2014 naar: NAAM Vereniging Klassieke Zaken, DHR. W. JENS Postbus 226, 1200 AE Hilversum of DHR./MW. D. PEPERKAMP DHR. A.F.J. BECKS algemeen@klassiekezaken.nl.

FAM. KOK-MICHEL Onder de goede inzenders worden DHR./MW. J.A. IMHOFF 10 exemplaren van de cd Brahms MW. J. DOGGER DHR. E. DYCKHOFF Serenades o.l.v. Riccardo Chailly verloot.

DHR. T. POULUS Met dank aan Universal Classics.

MW. H. KROON

OPLOSSING

22

14

19

11

PRIJSWINNAARS

OPLOSSING PUZZEL Klassieke Zaken Magazine nr. 6-2014 christmascarol WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL

PLAATS AMSTERDAM NIJMEGEN MAASTRICHT NIJEHOLTPADE (FR) VLAARDINGEN ZOETERMEER OVERASSELT UTRECHT HARDERWIJK

De prijswinnaars ontvangen de cd met Orffs Carmina Burana o.l.v. Jos van Immerseel.

Met dank aan Outhere-Music januari 2015

49

KLASSIEKE ZAKEN SPECIALISTEN Winkels met postorderservice

De in dit magazine besproken cd’s zijn te allen tijde door de Klassieke Zaken Specialist te bestellen.

ALKMAAR

EINDHOVEN

BOEKHANDEL FEIJN Laat 47 / 072-5409944 www.feijn.nl

BULLIT KLASSIEK Heuvel Galerie 140 / 040-2465107 www.bullitklassiek.nl

ALMELO

EMMEN PLANTAGE VERMEER

HILARIUS BROEKHUIS Koornmarkt 24 / 0546-456717 www.boekhandelbroekhuis.nl AMERSFOORT DE ALGEMENE BOEKHANDEL

MAASSLUIS MASTERSOUND

Noordvliet 29 / 010-5917822 peter@mastersoundonline.nl

MIDDELBURG DE DRUKKERIJ

Noorderstraat 38-40 / 0591-642088 www.vermeer.plantage.nl

Markt 51 / 0118-886874 www.drukkerijmiddelburg.nl

ENSCHEDE

NIJMEGEN

Leusderweg 184-188 / 033-4622222 www.algemeneboekhandel.nl

BOEKHANDEL BROEKHUIS Marktstraat 12 / 053-4325210 www.boekhandelbroekhuis.nl

BOEKHANDEL ROELANTS LUX, Marienburg 38-39 / 024-3221734 www.roelants.com

AMSTERDAM BOUDISQUE MUZIEK EN FILM

ERMELO RIEMER & WALINGA CD AFD.

KROESE KLASSIEK

BROEKMANS & VAN POPPEL

GOES BOEKHANDEL DE KOPEREN TUIN

Alleen postorder / 020-3704502 www.boudisque.nl

Van Baerlestraat 94 / 020-6751653 www.broekmans.com

CHARLES MUZIEK

Weteringschans 193 / 020-6265538 charlesmuziek@planet.nl CONCERTO

Utrechtsestraat 54-60 / 020-6245467 www.concerto.nu FAME PLAZA BV Nieuwezijds Voorburgwal 182 / 020-6382525 www.fame.nl APELDOORN NAWIJN EN POLAK BOEKVERKOPERS

Marktplein 24 / 055-5212709 www.nawijn-polak.nl DE BILT BOUWMAN BOEKEN

Hessenweg 168 / 030 2200112 www.libris.nl/bilthoven

BERGEN OP ZOOM QUIST BOEKHANDEL

Fortuinstraat 22-24 / 0164-240232 www.quistboeken.nl

BREDA MUZIEKHANDEL SPRONK / DE VRIJE BOEKHANDEL

Veemarktstraat 40/ 076-5215213 www.muziekvanspronk.nl

COEVORDEN MUSIC & MORE

Friesestraat 50 / 0524-517332 www.blackvinyl.nl

DELFT MUZIEKHANDEL VAN BUYTENE

Binnenwatersloot 16 / 015-2123853 www.cdklassiek.nl

DEN HAAG VELVET / PAAGMAN

Frederik Hendriklaan 217 / 070-3383838 www.velvetmusic.nl

DORDRECHT DORDRECHT KLASSIEK

Voorstraat 435 / 078-6122169 www.dordrechtklassiek.nl

DE MUZIEKDRAGERIJ Voorstraat 411 / 078-6163489 www.demuziekdragerij.com DRACHTEN BOEKHANDEL VAN DER VELDE

Raadhuisplein 5 / 0512-544440 drachten@boekhandelvandervelde.nl DRIEBERGEN CD ARTLINE V.O.F.

Traaij 1-C / 0343-521532 www.cdendvd.nl

50 januari 2015

Molenstraat 126 / 024-3221346 www.kroese-online.nl

Stationsstraat 131 / 0341-552405 www.riemer-walinga.nl

NOORDWIJK BOEKHANDEL VAN DER MEER

Centrum de Veste / Keizersdijk 16 / 0113-231072 www.koperentuin.nl

GRONINGEN BOEKHANDEL VAN DER VELDE

A-Kerkhof 45-47 / 050-3125593 www.boekhandelvandervelde.nl HET CARILLON

Oude Ebbingestraat 64 / 050-3123625 www.hetcarillon.nl

PLATO GRONINGEN

Oude Ebbingestraat 41 / 050-3135055 www.platomania.nl

HAARLEM BRUNO KLASSIEK

Gierstraat 50 / 023-5323240 www.brunoklassiek.nl HEERENVEEN BINNERT OVERDIEP

Dracht 60 / 0513-622533 www.binnertoverdiep.nl HENGELO BOEKHANDEL BROEKHUIS

Weemenstraat 45 / 074-2910267 www.boekhandelbroekhuis.nl ’S-HERTOGENBOSCH PIETER VAN OS CD

Snellestraat 44 / 073-6131150 www.pietervanoscd.nl

HOUTEN BOEKHANDEL WIJS

Spoorhaag 144-146 / 030-6353916 www.boekwijs.nl KROMMENIE ERWIN VERMAST CD-DVD SHOP

Zuiderhoofdstraat 2 / 075-6216382 www.erwinvermast.nl LAREN LARENSE BOEKHANDEL

Naarderstraat 9 / 035-5382312 www.larenseboekhandel.nl LEEUWARDEN BOEKHANDEL VAN DER VELDE

Nieuwestad 57-59 / 058-2132360 leeuwarden@boekhandelvandervelde.nl POORT

Voorstreek 6 / 058-2123905 www.poortmusic.nl LEIDEN PLATO LEIDEN

Vuurtorenplein 10 / 071-3613073 www.libris.nl/vandermeer OOSTERBEEK PLANTAGE MEIJER & SIEGERS

Utrechtseweg 208 / 026-3341047 www.plantagemeijerensiegers.nl

RODEN BOEKHANDEL DAAN NIJMAN

Heerestraat 87 / 050-5012967 http://www.daannijman.nl

ROTTERDAM DE DOELEN/DE MUZIEKDRAGERIJ

Schouwburgplein 50 / 078-6163489 www.demuziekdragerij.com SCHAGEN BOEKHANDEL PLUKKER

Gedempte Gracht 71-75 / 0224-212941 www.boekhandelplukker.nl SNEEK BOEKHANDEL VAN DER VELDE

Kruizenbroederstraat 36 / 0515-423900 sneek@boekhandelvandervelde.nl SOEST BOEKHANDEL VAN DE VEN

Soesterbergsestraat 54-C / 035-6012419 www.boekhandelvandeven.nl VELP BOEKHANDEL JANSEN & DE FEIJTER

Emmastraat 6 / 026-3628959 www.eenpassievoorboeken.nl VENLO SOUNDS RECORDSHOP BV

Parade 66 / 077-3510625 www.sounds-venlo.nl

WIJK BIJ DUURSTEDE BOEKHANDEL PETTINGA

Markt 12 / 0343-577300 boekhandelpettinga@planet.nl ZUTPHEN MUSIC ALL IN

Beukerstraat 24 / 0575-516444 www.musicallin.net ZWOLLE PLATO ZWOLLE

Klokkensteeg 14 / 038-4225354 www.platomania.nl WAANDERS IN DE BROEREN

Achter de broeren 1-3 / 038-4215392 www.waandersindebroeren.nl

Vrouwensteeg 4-6 / 071-5149689 www.platomania.nl VELVET MUSIC Nieuwe Rijn 34 / 071-5128157 www.velvetmusic.nl

Bij alle in dit magazine besproken cd’s staat een adviesprijs vermeld.

DE T E M G WE S E U L B R TEN R E C WINTE N O C 3 U N L E T BOUW E G T BES R E ONC C T E H IN VIA 4 8 € F VANA ST.NL E K R O .

WWW

BRAHMS

ELGAR

Celloconcert

SIBELIUS Symfonie 2

Symfonie nr. 2

MA 16 MRT

ZA 16, MA 18 MEI

ˇ ÁK DVOR NR.

8

MA 9, DI 10 FEB

MOZART Vioolconcert nr. 4

BEETHOVEN Symfonie nr. 3 ‘Eroica’

RAVEL

Tombeau de Couperin ZA 25 APR

WWW.ORKEST.NL

LUISTER GRATIS DE SPEELLIJST OP WWW.24CLASSICS.COM/ORKEST

ZA 7, DI 10 MRT

EXCLUSIEVE BOXAANBIEDING

CLUB EX LEDEN

TRA

€ 5,– KOR TING

FOTO: SIMON FOWLER

MONUMENT VAN BEVLOGEN LIEDKUNST

19,99

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

25,99

3CD

Nathalie Stutzmann is tegenwoordig steeds meer als dirigent actief en wordt door grootheden als Sir Simon Rattle al op handen gedragen. We zouden bijna vergeten dat ze ook en vooral een begenadigd altzangeres is, met een groot inlevingsvermogen en een emotie die altijd de snelste weg naar de ziel van de luisteraar weet te vinden. Zelfs, en misschien wel vooral, in de meesterwerken van Franz Schubert, die normaliter meer met mannelijke zangers worden geassocieerd. In het eerste decennium van dit millennium nam Stutzmann Schuberts grote cycli Winterreise, Schwanengesang en Die schöne Müllerin op met haar vaste begeleidster Inger Södergren. Om te vieren dat de Franse zangeres en de Zweedse pianiste nu al twintig jaar samenwerken, zingt ze niet alleen eind januari de complete Winterreise in het Muziekgebouw aan ’t IJ, maar zijn deze cycli ook geheel geremasterd gezamenlijk uitgebracht.

Het resultaat is een box die niet alleen de kern van singer-songwriter Schubert bevat, maar die ook de zang en vertolkingskunst van Stutzmann onweerstaanbaar voor het voetlicht brengt. Een monument van bevlogen liedkunst.

FRANZ SCHUBERT WINTERREISE, DIE SCHÖNE MÜLLERIN, SCHWANENGESANG

Nathalie Stutzmann, Inger Södergren

ERATO 0 82564 6237012 (3 CD’S) / 151 708 VKZ

biedt u deze uitgave aan.

* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 50. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 28 maart 2015.