Vkz02 lr

Uitgave van de vereniging klassieke zaken 34ste jaargang april 2014 Nr 2

HĂŠt tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek

hadewych minis

vertelt Een midzomernachtdroom

foto: ola renska

exclusieve aanbieding

Keisers ­Brockes-Passion: pure schoonheid

Vox Luminis

2CD

19,95

Natuurlijk kwam die briljante Matthäus-Passion van Johann Sebastian Bach niet zomaar uit de lucht vallen. Zoals elke componist kon ook Bach bogen op een traditie waarin hij zich ingebed voelde. Die traditie begon voor de Duitse passies bij de tekst Der für die Sünde der Welt gemarterte und sterbende Jesus van Barthold Heinrich Brockes. Hij was de eerste die aan het begin van de achttiende eeuw de oude barokke idealen achter zich liet en in het Duits een emotioneel geladen libretto schreef van het lijdensverhaal van Christus. Betrokken, menselijk, invoelbaar. Vele componisten, onder wie Händel en Telemann, maakten gebruik van Brockes’ tekst. Maar de allereerste zetting van de grootste operacomponist van dat moment, Reinhard Keiser, was ook meteen de mooiste en aangrijpendste. Vox Luminis en Les Muffatti bewijzen met onder anderen Peter Kooij en ­Zsuzsi Tóth dat er een ware schat te ontdekken valt voor iedereen die rond de lijdenstijd zweert bij Bachs ­Matthäus-Passion, want Keisers Brockes-Passion weet van begin tot eind te overdonderen met pure, meeslepende schoonheid. Twee uur lang genot, verering, pijn en verwondering in klank.

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

32,95

2CD

www.klassiekezaken.nl

Reinhard Keiser Brockes-Passion

Zsusi Tóth, Peter Kooij e.a.

Vox Luminis, Les Muffatti o.l.v. PeterVan Heygen Ramée RAM 1303 (2 cd’s) / VKZ 142 676

* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 42* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 23 mei 2014.

klassieke zaken 34e jaargang, nummer 2 - april 2014 Winkelprijs € 3,25 Dit tijdschrift wordt geproduceerd door BCM b.v. te Eindhoven in opdracht van de uitgever Vereniging Klassieke Zaken, onder verantwoordelijkheid van Henriëtte Zrour, Soestdijkerstraatweg 21, 1213 VP Hilversum (tevens redactieadres), tel. 035-6229370, e-mail: info@klassiekezaken.nl

deze maand

Hoofdredacteur

Aan deze aflevering werkten mee

Marcel Bijlo, Arjan van Dijk, Hein van Eekert, Hans Heg, Frans Jansen, Paul Janssen, Basia Jaworski, Andrew van Parijs, Jan Peter Raat, Benjamin Rous, Wenneke Savenije, Gerard Scheltens, Oswin Schneeweisz, Jurjen Vis, Jos van der Zanden

foto: Dinand van der Wal

Frederike Berntsen

hadewych en een midzomernacht

Eindredactie

Vormgeving

Coverfoto

Nine IJff

BCM abonnementenservice, Postbus 1392, 5602 BJ Eindhoven. Tel 085 7600237 www.bcm.nl Stopzetten Abonnement

bach volgens kuijken

17

alisa weilerstein: grote klasse

Zoveel mogelijk is getracht rechthebbenden van foto’s te achterhalen. Zij die in verband hiermee niet zijn benaderd kunnen contact opnemen met de uitgever.

Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden.

4

april 2014

garanca’s vocale elegantie

18

foto: Michael Wilson

©2014 Vereniging Klassieke Zaken.

Het volgende magazine verschijnt: 23 mei 2014

ademloos luisteren naar jeremy denk foto: Paul schirnhofer/DG

De in dit magazine gerecenseerde cd’s zijn uitsluitend geselecteerd op kwaliteit.

foto: robin thomson

Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk en dient ten minste acht weken voor het verstrijken van de jaarlijkse termijn te geschieden. Prijswijzigingen lidmaatschap voorbehouden.

14

foto: La petite bande

Ledenadministratie

12

internet queen valentina lisitsa

Marjanne Gielen, Sandra Koopmans, Nicole Lennards, Patrick Hoogduin, Marcha van den Einden, Eric Waterschoot, Rik Janssen

KLASSIEKE ZAKEN verschijnt twee­maandelijks in een oplage van 50.000 stuks.

Het tijdschrift wordt verspreid via de dealers van de Vereniging Klassieke Zaken en aan de Klassieke Zaken Clubleden.

foto: Alexei kuznetsoff

Frederike Berntsen

6

exclusieve aanbieding

3 Brockes-Passion pure schoonheid

van de redactie Foto: Maarten van Haaff

en verder

Maître Dutilleux

klassieke zaken aanraders

10 mattheüs passie door Edwin Rutten 11 Ensemble Plus ultra hemelse meerstemmigheid boxaanbieding

44 Menselijke thema’s bij henri dutilleux artikelen

6 Hadewych Minis vertelt

Een midzomernachtdroom 12 Valentina Lisitsa speelt Michael Nyman 14 Kleinschalige Bach door Sigiswald Kuijken 17 Alisa Weilerstein brengt monumentale Dvorák 18 elina garanca in het Concertgebouw 20 50 jaar nonesuch RUBRIEKEN

4 COLOFON 5

VAN DE REDACTIE

9

BERICHTEN

23 DE BESTE KLASSIEKE CD’S 37 HANS HEGS COLUMN 39 klassieke kinderzaken 41 PUZZEL 42 KLASSIEKE ZAKEN SPECIALISTEN

De ZaterdagMatinee had een mooi plan: een eerbetoon van een heel seizoen aan de Franse componist Henri Dutilleux.

Sinds september kwamen er al zeven gave werken voorbij in de Grote Zaal van het Concertgebouw. Alleen de maître zelf stierf vorig jaar op 22 mei in zijn woonplaats Parijs. Hij was 97 jaar, een wel heel mooie leeftijd. Maar de hommage in Amsterdam heeft hij niet meer mee mogen maken.

Dutilleux behoorde tot de voornaamste Franse componisten van de twintigste eeuw. Een chique meneer met een bescheiden glimlach, en een bescheiden oeuvre. Zo precies, zo zorgvuldig: zelden was hij tevreden met het resultaat op het muziekpapier. Achter zijn schrijftafel in de Rue Saint-Louis en I’Ile in Parijs knutselde en puzzelde hij net zo lang aan zijn werken totdat hij ze goed genoeg achtte voor een uitvoering. En vaak vond hij ook nog na de première een revisie nodig. Van zijn ongeveer dertig composities kon de helft hem echt bekoren. De Sonate pour piano, de Tweede symfonie Le double, Quatre figures de résonances voor twee piano’s: een en al kleur en betovering.

Een chique meneer

Ook Deutsche Grammophon brengt een hommage, met zes cd’s, een Henri Dutilleux Edition – de boxaanbieding in dit magazine. Het doosje bevat bijna alle werken van de meester, op de film- en toneelmuziek na. Enkele van de opnamen zijn gemaakt in nauw overleg met de componist; bij de registratie van het celloconcert Tout un monde lointain..., met Lynn ­Harrell voegde hij zelfs hier en daar nog wat toe in de partituur.

In de Matinee klinkt op 31 mei, als afsluiting van het eerbetoon, The shadows of time uit 1995, geschreven voor het Boston Symphony Orchestra ter herdenking van de Tweede Wereldoorlog. Op het podium zit het Radio Filharmonisch Orkest.

Op ver toon van de clubledenpas krijgen clubleden extra korting.

www.klassiekezaken.nl

Zie voor de ­aanbieding pag. 44

Frederike Berntsen april 2014

5

Hadewych en

Een midzomernachtd

Hadewych Minis is geen naam die men snel in verband brengt met klassieke ­muziek. Ja, ze timmert flink aan de weg. Niet alleen als actrice, ook als ­zangeres. En nu betreedt ze als verteller het klassieke domein. Zij is de ster op Een midzomernachtdroom, met de schitterende muziek van Mendelssohn en het verhaal van Shakespeare teruggebracht tot kindermaat.

6

april 2014

foto: Dinand van der Wal

“Ik weet niet hoe men bij mij gekomen is. Ik ben gewoon gevraagd.” Het klinkt vanzelfsprekend, maar het is tekenend voor de immer rijzende ster van actrice en zangeres Hadewych Minis, bekend van onder andere Toneelgroep Amsterdam, films als Zwart Water, Majesteit, Loft en Borgman en tv-series als Floor Faber en De Kroon.

“En ik vond het ontzettend leuk. Een midzomernachtdroom bevat vele sprookjeselementen en er zit ook een hoop grotemensenmagie in. Dat maakt het stuk aantrekkelijk voor jong en oud.”

Dat Mendelssohn juist dankzij Shakespeares tekst een van zijn meest geïnspireerde werken schreef, is niet zo gek. Als jonge jongen was hij al bezeten van het even kolderieke als toverachtige verhaal dat Shakespeare aan het einde van de zestiende eeuw schreef. Samen met zijn zusje Fanny maakte Mendelssohn op 17-jarige leeftijd een bewerking van de tekst en de jonge Felix componeerde er stemmige muziek voor piano vierhandig bij. De ouverture gebruikte hij opnieuw bij de toneelversie voor volwassenen in 1842. Toen schreef hij ook de beroemde achtergrondmuziek met de overbekende Bruiloftsmars als blikvanger. Een meesterzet, want Mendelssohns muziek werd van meet af aan omhelsd en gedurende de hele verdere negentiende eeuw bij zo’n beetje alle toneeluitvoeringen gebruikt.

Op de cd Een midzomernachtdroom speelt het Boston Symphony Orchestra onder leiding van Seiji Ozawa. De hallucinerende vertelling vol elfen, beesten, liefde, dood

coverInterview

Mendelssohn

droom in kindermaat en feesten appelleert misschien niet zo rechtstreeks aan de wereld van het kind als de beestenboel in Peter en de Wolf, maar een slimme selectie uit het toneelstuk, gecombineerd met de meeslepende muziek van Mendelssohn, maakt veel goed. Dit project begon eigenlijk bij Het Gelders Orkest. In april en mei van dit jaar speelt Het Gelders Orkest Een midzomernachtdroom als kindervoorstelling in het land.

Kinderboekenschrijfster Bette Westera kreeg de opdracht het verhaal van Shakespeare te bewerken voor de kindergeest.

Een mooie bewerking die direct het idee bracht om de bestaande opname van Ozawa een Nederlands tintje te geven. Zo kwam Hadew ych M inis in beeld.

En ze nam niet alleen de cd op, ze vertelt ook op 20 april het verhaal live met Het Gelders Orkest achter zich in het Concertgebouw in Amsterdam. “Ik heb zoiets één keer eerder gedaan. Spreken terwijl je begeleid wordt door een orkest is magisch. Het is net alsof je opgetild wordt.” Bovendien is het jeugdige publiek dankbaar en vooral eerlijk. “Kinderen gaan helemaal mee in de voorstelling.

Waar volwassenen al snel beleefd klappen, laten kinderen duidelijk weten wat ze ervan vinden. Je merkt het direct als ze het saai vinden. Ik voel mij soms net een dirigent, zo kun je kinderen meenemen met een stembuiging, een andere stem, een gebaar. Het is verslavend, zo leuk. Ook op de cd gebruik ik mijn stem om verschillende rollen te spelen. Muziek en acteren komen perfect bij elkaar.”

En dat die muziek nu de klassieke muziek van Mendelssohn is, komt helemaal mooi uit. “Klassieke muziek is mijn thuis”, zegt Minis stellig. “Mijn ouders zijn beiden actief als barok musicus. Ik ben opgegroeid met Bach en ik heb acht jaar viool gespeeld. Toen ik de puberleeftijd bereikte, ben ik gestopt met vioolspelen.”

Wel deed ze op 15-jarige leeftijd toelatingsexamen voor de opleiding klassieke zang aan het conservatorium. “Ik was nog te jong, vond men. Toen ben ik naar de toneelschool gegaan. Daar had ik een zangdocente die mij vertelde dat ik helemaal niet klassiek moest zingen. Dus daar ben ik begonnen met onder anderen Edith Piaf en Billy Holiday.” Zo ging ze meer en meer de populaire kant op. Ze maakte in 2013 een solo-cd en ze zong en speelde onder andere de rol van Rachel Hazes in de André Hazesmusical Hij gelooft in mij! En ja, dat past uitstekend bij haar warme, hese stem. Op de cd vertedert Minis met het slaapliedje dat Elf voor de Elfenkoningin Titania zingt.

Ondertussen geeft de actrice, die in 2012 het populaire tv-programma Wie is de mol? won, de verschillende karakters doorlopend een eigen klank, een eigen karakter.

Gedragen door Ozawa en het orkest van Boston verheft ze Shakespeares grotemensenklucht tot een mooi nachtelijk sprookje dat duidelijk maakt dat ondanks list en bedrog ook in de liefde ‘eind goed al goed’ geen uitzondering hoeft te zijn.

Paul Janssen

“Klassieke muziek is mijn thuis”

www.klassiekezaken.nl

Een Midzomernachtdroom met Hadewych Minis 20 april Concertgebouw Amsterdam Info: concertgebouw.nl

Slangentongen, tref geen doel.

Egels, trek je stekels in.

Padden, kom niet uit je poel.

Hier slaapt onze koningin.

“Dat liedje ben ik op eigen initiatief gaan zingen en is ter plekke zo ontstaan. Het moest in eerste instantie gesproken worden, maar ik vond dat het meer nodig had: wat magie, een wat spooky-achtige sfeer.”

Dus zingt ze. Simpel maar doeltreffend.

Felix Mendelssohn Een Midzomernachtdroom

Hadewych Minis, verteller Boston Symphony Orchestra o.l.v. Seiji Ozawa

Deutsche Grammophon 4808872

april 2014

7

RAVEL / SCRIABIN

4632322

Deze nieuwe CD van de succesvolle pianiste HJ Lim is voornamelijk samengesteld uit Scriabin sonates en Ravel walsen. Dit donkere en mystieke repertoire wordt aangevuld met twee luchtigere werken: een Scriabin wals (in As majeur) en een ‘kleine sonate’ (sonatine) van Ravel.

RENAUD CAPUÇON

BACH / VASKS: VIOLIN CONCERTOS

Renaud Capuçon’s eerste opname als solist én dirigent is tevens zijn eerste opname met het Chamber Orchestra of Europa. Naast Bach’s vioolconcerten in a-klein en E-groot een spiritueel concert 350 jaar later geschreven: Distant Light van de Letse componist Vasks.

PÄRT: KANON POKAJANEN

Arvo Pärt schreef het indrukwekkende Kanon Pokajanen in 1997 ter ere van de 750ste jaardag van de kathedraal in Keulen. Het gezaghebbende Belgische kamerkoor Aquarius nam het werk in 2008 live op, in aanwezigheid van de componist.

Deze opname is nu verkrijgbaar op 2CD én DVD.

EDGAR MOREAU

PLAY – WORKS FOR CELLO AND PIANO

De jonge Franse cellist Edgar Moreau, in 2014 wordt hij 20 jaar, kan al terugkijken op een indrukwekkende carrière waarin hij gerenommeerde concoursen won en speelde met vele bekende musici. Op deze eerste opname voor Erato Classics brengt hij een verzameling korte, zowel virtuose als lyrische, werken.

4642819

CHAMBER CHOIR AQUARIUS

P. ROZARIO E.A., TALLINN CHAMBER ORCHESTRA / M. GERTS

PANUFNIK: DANCE OF LIFE – TALLINN MASS

De teksten voor deze mis zijn geschreven door poëten Kareva en Rooste, die zich hebben laten inspireren door het beroemde 15e-eeuwse schilderij Dance of Death van Notke. Het werk is gecomponeerd voor sopraan, verteller, percussie, kantele, strijkers en koren.

4CD Multipack - 4635295

HJLIM

4636958

9145092

CONCERT 20 APRIL ’14 TOONZAAL DEN BOSCH

2CD – 6998032 / 1DVD - 6998122

WARNER/ERATO CLASSICS NEW RELEASES

KIRI TE KANAWA OPERA ARIAS

De combinatie van zeldzaam acteertalent met een schitterend stemgeluid maakt Te Kanawa een van de meest geliefde operazangeressen aller tijde.

Deze 4CD bevat een selectie van haar favoriete rollen en liederen.

VERDI: DON CARLOS

Deze populaire Verdi opera vertelt het verhaal van de politieke en amoureuze rivaliteit tussen King Philip II en zijn zoon Don Carlos over Elisabeth de Valois. Deze originele Franse versie met een internationale topcast is live opgenomen in het Parijse Théâtre du Châtelet in 1996.

PHILIPPE JAROUSSKY E.A. VINCI – ARTASERSE

Op deze 2DVD – eerder uitgebracht als veelgeprezen CD – komen niet minder dan vijf van de bekendste countertenoren ter wereld voor, in zowel vrouwen- als mannenrollen: Philippe Jaroussky, Max Emanuel Cencic, Franco Fagioli, Valer Barna-Sabadus en Yuriy Mynenko.

Blu-ray - 4636281

R. ALAGNA, T. HAMPSON E.A., ORCHESTRE DE PARIS / A. PAPPANO

2DVD - 4632323

Blu-ray - 4634780

“ This magnificent production is a complete and blissful success. Don’t miss it.”

A. SILJA, V. BRAUN E.A., LONDON PHILHARMONIC ORCHESTRA / A. DAVIS JANÁČEK: THE MAKROPULOS CASE

De Makropulos Case richt zich op de voors en tegens van langdurig leven, zoals gebeurt bij de mysterieuze 337-jarige Emilia Marty. Deels een lachwekkende komedie, deels een diepzinnige tragedie. Deze opera neemt het oneindige mysterie van het menselijk bestaan onder de loep.

W W W.W A R N E R C L A S S I C S . C O M • W W W. FAC E B O O K . C O M / K L A S S I E K E M U Z I E K

Berichten

Orfeo Underground

foto: Chris Lee

Bij zonsondergang bent u te gast op het ondergronds huwelijksfeest van Orfeo en Euridice.

Gitarist Eric Vaarzon Morel speelt prachtige flamenco, het geluk van de geliefden kan niet op! Maar dan... een huiveringwekkende kreet, de muziek stopt. Monteverdi’s Orfeo in een nieuw muzikaal jasje, op een heel bijzondere locatie. Holland Opera nodigt u uit getuige te zijn van deze moderne versie van de oudste klassieker uit de opera! Bestel voor 5 april uw kaartje en betaal slechts € 20 i.p.v. € 29,50.

Orfeo Underground 21 mei tot en met 7 juni in Amersfoort. Tickets en info: hollandopera.nl

The Holocaust and the P ­ ower of Music Op 23 mei vindt in het DeLaMar Theater in Amsterdam een uitzonderlijk Nexus-symposium plaats met als onderwerp The Holocaust and the Power of Music. Te gast zijn de wereldberoemde violist en dirigent Joshua Bell (1967) en Sigmund Rolat (1930), de Pools-Joodse filantroop en mecenas, die de verschrikkingen van de Holocaust heeft overleefd. Zij vertellen gezamenlijk het ongelooflijke verhaal van de Stradivariusviool, die in het bezit was van de legendarische violist en oprichter van het Israëlisch Filharmonisch Orkest, Bronislaw Huberman. Die viool werd in 1936 gestolen uit Hubermans kleedkamer in New York, werd jarenlang als verloren beschouwd, maar dook op in 1985 en wordt sindsdien bespeeld door Joshua Bell.

Tickets en info: nexus-instituut.nl

Holland Festival 2014 De 67ste editie van het Holland Festival, die op 1 juni opent met de dansvoorstelling Vortex Temporum van Anne Teresa De Keersmaeker, Rosas en Ictus, is de tiende en laatste editie onder artistieke directie van Pierre Audi. Audi toont een staalkaart van makers, ideeën en voorkeuren die hij in de voorbije jaren introduceerde en presenteerde. In het oog springende kunstenaars in dit festival zijn: Alain Platel, William Forsythe, Peter Brook, Elfriede Jelinek, Isabella Rossellini, De Warme Winkel, Heiner Goebbels, Ben Frost, Calliope Tsoupaki, Abel Gance, Matthew Barney, William Kentridge, Roysten Abel, Abida Parveen en Philip Glass. Het festival duurt van 1 tot en met 29 juni 2014.

Tickets en info: hollandfestival.nl

www.klassiekezaken.nl

april 2014

9

klassieke zaken aanraders

foto: Rene Schonenberg

mattheüs passie voor kinderen: simpel en doeltreffend Hoe vertel ik het mijn kinderen? Er zijn vele thema’s waarbij deze vraag bovenkomt. Ook het lijdensverhaal van Christus hoort daarbij.

Vooral als de paasdagen naderen en de media vol staan van het lijden van Christus en Bachs Matthäus-Passion. Gelukkig biedt Edwin ­Rutten uitkomst op de twee-cd-box Mattheüs Passie. Hij neemt ons bij de hand en loodst ons niet alleen door het lijdensverhaal volgens M ­ attheüs, maar ook door de briljante noten van Bach. Hoofdrolspeler in het verhaal van Rutten is natuurlijk Christus, hier omgedoopt tot JC. Simpel, doeltreffend en, ja, ook spannend. Ondertussen verklaart hij de rol van profeten, Maria, Judas en wie er verder nog een rol speelt. En ook Bachs gebruik van bepaalde instrumenten, de verdeling in koor 1 en koor 2, de aria’s, recitatieven en meer komen op een heldere en begrijpelijke wijze langs in het chronologische verhaal waarmee Edwin Rutten ons soepel door de Mattheüs Passie leidt, voorzien van voorbeelden en een aantal van de mooiste aria’s. Ademloos luisteren. Ook voor volwassenen.

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

19

,95

14,95

2CD

Bij aankoop van de Mattheüs Passie bij uw Klassieke Zaken Specialist ontvangt u gratis 2 weken Trouw* *Geldig tot 23 mei of zolang de voorraad strekt

10

april 2014

johann Sebastian Bach Mattheüs Passie

Edwin Rutten, verhaal en verteller King’s College Choir Cambridge e.a.

Concentus MusicusWien o.l.v. Nikolaus Harnoncourt Warner Classics 825646308057 (2 cd’s) / vkz 142 679

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de ­complete lijst pagina 42. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 23 mei 2014.

klassieke zaken aanraders

Hemelse meerstemmigheid

Diverse componisten From Spain to Eternity

Ensemble Plus Ultra

Deutsche Grammophon 479 2610 8 / Vkz 142 678

Ensemble Plus Ultra maakte drie jaar geleden internationaal naam met een box met al het vocale werk van Tomás Luis de Victoria. Dit ter gelegenheid van het feit dat de grootste Spaanse componist van de renaissance vierhonderd jaar geleden gestorven was. De ‘beste Britse oudemuziekvocalisten’ (Early Music Today) komen nu eindelijk met een even veelbelovend vervolg dat voortborduurt op de schitterende meerstemmigheid van de Spaanse renaissance. From Spain to ­Eternity biedt het werk van vier componisten die in de zestiende eeuw werkzaam waren in Toledo. Zij allen kenden de grote schilder El Greco die in Toledo woonde en dit jaar vierhonderd jaar dood is. Het is alsof Ensemble Plus Ultra Victoria nu reliëf geeft met diens belangrijkste voorloper Cristóbal de Morales en Victoria’s tijdgenoten als Alonso Lobo en Francisco Guerrero. Blikvanger is de vijfstemmige Missa Prudentes Virgines van Lobo. Ensemble Plus Ultra maakt er loepzuiver en betrokken een werk van om niet te missen. Hemelse meerstemmigheid met een subtiel Spaans randje die de luisteraar omvat, optilt en meevoert naar verafgelegen droomwerelden.

Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de ­complete lijst pagina 42. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 23 mei 2014.

23,95

17,95

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

n lede b u l c

15% ting kor

april 2014

11

Valentina Lisi pianoleeuwin

Valentina Lisitsa is dé klassieke internet queen.

Een ongekende sensatie op YouTube. Tientallen ­miljoenen hits, en dat voor klassieke muziek, ongehoord!

12

april 2014

In haar eentje boort Valentina Lisitsa een nieuw, niet-klassiek publiek aan, vooral jongeren. Via Facebook, Twitter en andere sociale media jutten die elkaar op om naar haar concerten te gaan. Ze is tegenwoordig even hot als een popidool.

Op haar cd’s bij Decca roept de charismatische Oekraïense met een verblindende pianistieke acrobatiek de geesten op van Liszt en Rachmaninov – in hun tijd eveneens gevleugelde paarden. Maar haar wereldwijde populariteit dankt ze toch vooral aan haar internetclips.

Toen ze in januari 2012 bij Pauw & Witteman over haar carrière vertelde, kon ze niet bevroeden dat de ware gekte nog zou volgen, een paar maanden later in de Londense Royal Albert Hall. Daar kwamen massa’s youtubers op af en dat had een ongekend sneeuwbaleffect. Zelf staat ze ook verbaasd van het succes. ‘We begonnen er heel naïef mee, met die clips. Eerst kwam er kritiek.

Ze zouden gemonteerd zijn, er zou een heel technisch team achter zitten. En ik maar protesteren. Maar daar ben ik mee gestopt.

Iedereen weet nu wel dat het één camerashot is, zonder poespas.’

Vooral de laatste maanden gaat het hard.

Niemand kent de echte oorzaak van de populariteit. Het visuele dráágt de uitvoering, zoveel is wel zeker. Wapperende blonde haren, handen die moeiteloos over het klavier vegen, een ontwapenende oprechtheid – dat verleidt tot kijken. Ongemerkt snuiven jongeren kwaliteitsmuziek op waarmee ze anders nooit in aanraking zouden zijn gekomen.

Wat moet er dan niet gebeuren wanneer

special

itsa

foto’s: Alexei kuznetsoff

wordt sprookjesprinses

Valentina opschuift in de richting van het lichtere repertoire? Gaan we dan een overtreffende trap beleven? Die beslissing heeft de queen inmiddels namelijk genomen. Lang bleef het een geheim, maar op haar nieuwe Decca-cd Chasing Pianos speelt ze uitsluitend muziek van Michael Nyman. Die minimalist van het eerste uur, vooral bekend van zijn talloze filmmuziekpartituren, schreef een hele reeks gemakkelijk in het gehoor liggende expressieve en meeslepende stukken.

De film The Piano was zijn grootste hit; het merendeel van de vijfentwintig sfeerstukken op de cd is daar dan ook aan ontleend. De pianoleeuwin Valentina Lisitsa wordt ineens een sprookjesprinses. Gracieus, poëtisch, dromerig, melancholiek – ze raakt zenuwen die dicht aan de oppervlakte liggen. Klassieke

ernst versmelt met romantiek en repetitieve overpeinzingsmuziek. Vandaar de ludieke fotosessie aan het strand om het booklet op te luisteren. Hier toont de politiek geëngageerde temperamentvolle diva zich van haar sensitiefste en kwetsbaarste zijde.

Wat gaat dit allemaal losmaken? Inmiddels heeft Valentina haar Nyman-cd in het Amsterdamse Concertgebouw (18 maart) gepresenteerd; 7 april staat vast als officiële releasedatum. Een voorspelling is niet moeilijk: de internetstorm zal uitgroeien tot een orkaan. Kritische geluiden over de repertoirezwenking zullen snel verstommen. Want wat overheerst is Valentina’s veelzijdigheid, onconventionaliteit en de tomeloze energie waarmee ze het wereldje van de klassieke muziek weet op te schudden. Wéér slaagt ze erin een nieuw

segment luisteraars te trekken. Of liever fans. Ditmaal misschien juist ouderen, slim.

Wie op deze manier een brug slaat tussen uiteenlopende werelden, past maar één etiket: artistiek fenomeen.

Jos van der Zanden

tomeloze energie

www.klassiekezaken.nl

Michael Nyman Chasing Pianos

Valentina Lisitsa

Decca Classics 4786421

april 2014

13

Sigiswald Kuijken zet kroon op

Bachcantate serie Hij is bijna een halve eeuw actief in de historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk en nog steeds is Sigiswald Kuijken op zoek naar nieuwe inzichten en invalshoeken. Dit komt op grootse wijze tot uitdrukking in zijn zojuist afgeronde Bachcantateproject op het label Accent.

T 14

april 2014

Sigiswald Kuijken

foto: La petite bande

Toen Sigiswald Kuijken zich in de jaren zestig ging verdiepen in de barokviool kwam hij al snel in contact met Gustav Leonhardt en Nikolaus Harnoncourt. Die waren net begonnen aan een monsterproject waarbij alle cantates van Bach op oude instrumenten op de plaat zouden worden opgenomen. Sigiswald Kuijken werkte als violist geregeld mee aan deze opnamen, terwijl hij vanaf de jaren zeventig met zijn eigen La Petite Bande ook ander repertoire ging verkennen dat toen nog nauwelijks opgenomen was.

Een aantal jaren geleden keerde Kuijken terug bij de Bachcantates. Er was ondertussen heel wat veranderd. Niet alleen waren de vele technische problemen rond de oude instrumenten inmiddels opgelost, ook de inzichten rond de uitvoeringspraktijk van de muziek van Bach waren gekanteld. Bach zou zijn cantates wellicht hebben uitgevoerd met slechts één stem per partij, zonder koor dus. Deze opvatting werd door de Amerikaanse musicoloog Joshua Rif kin al met bewijzen gestaafd,

special

foto: Frank touissant

La Petite Bande

maar werd tot voor enkele jaren nauwelijks nog in praktijk gebracht. Kuijken ging in deze nieuwe inzichten wel mee, en zo horen we op de nu voltooide achttiendelige Accentserie consequent een solistische bezetting. En dan ook nog eens hoofdzakelijk gerealiseerd door dezelfde vier zangers: sopraan Gerlinde Sämann, alt Petra Noskaiová, tenor Christoph Genz en bas Jan van der Crabben. Zij zingen alle koorpartijen en alle solo’s, en ook de instrumentale bezetting is k lein. Op deze manier hebben we met de achttien cd’s ongeveer een kwart van Bachs cantate-oeuvre in Kuijkens uitvoeringen tot onze beschikking.

nieuwste, en dus laatste, uitgave met de cantates BWV 70, 9 en 182. Want nu horen we pas echt goed hoe meesterlijk Bach een trompetsignaaltje, dat we in meer van zijn werken tegenkomen, heeft verwerkt in het openingskoor van BWV 70. In BWV 182 gaat Petra Noskaiová een betoverende dialoog aan met een blokf luit. Op iedere af levering uit de serie zijn van die bijzondere momenten te horen. De acht t ien delen samen vormen een prachtige doorsnee uit de zestig uur muziek die Bachs cantates omvatten. Door de zorgvuldige programmering van elke cd en door de hoge kwaliteit van opname en presentatie is deze serie, ook voor wie al meerdere complete versies van de cantates in de kast heeft staan, echt een aanrader. Wie nog geen kennis heeft gemaakt met Bachs cantates zal bij het horen van deze uitvoeringen ver-

baasd zijn over de helderheid en lichtheid van deze muziek, die toch echt voor gebruik in de kerk bedoeld is. Bachs cantates zwaar? Welnee! Fijnproeverslabel Accent heeft met deze achttien cd’s zonder meer één van de interessantste cantateseries in de catalogus staan.

Marcel Bijlo

Bachs cantates zwaar? Welnee!

De kleinschalige benadering biedt vele spannende en onvermoede inkijkjes in Bachs soms hypergecompliceerde stemmenweefsels. Dat horen we ook op de www.klassiekezaken.nl

Johann Sebastian Bach Cantatas Vol. 18 BWV 70, 9, 182

Gerlinde Sämann, Petra Noskaiová, Christoph Genz, Jan van der Crabben, La Petite Bande o.l.v. Sigiswald Kuijken Accent ACC 25318 (sacd)

april 2014

15

Interview

Alisa Weilerstein speelt ­monumentale Dvorák

‘Eindelijk een celliste die niet probeert om Jacqueline du Pré te imiteren’, schreef de zuurste ­criticus van het westelijk halfrond, Norman Lebrecht, naar aanleiding van de cd met Elgars Celloconcert van Alisa Weilerstein. De celliste zelf moet er hartelijk om lachen en zegt: “Iedere musicus moet zijn persoonlijke toon vinden, wat niet wegneemt dat Du Pré voor mij nog steeds een ijkpunt is. Ze was en is een van mijn helden.” mijn zestiende op en ik ben er heel tevreden over. Het is geen instrument dat hoge prijzen scoort op veilingen. Maar ik hoef niet zonodig een Maserati. Dit instrument is als een tweede huid.”

Wat is voor h a a r het hoog te pu nt i n Dvoráks Celloconcert? Weilerstein: “Dat is onmiskenbaar het tweede deel. Daar heeft Dvorák de melodie van het lied Lasst mich allein in verwerkt. Ik vind dat elke keer weer tot tranen toe roerend. Dvorák sch reef het toen h ij hoorde d at z ijn schoonzus stervende was, de schoonzus op wie hij ooit stiekem verliefd was geweest. Het was haar favoriete lied.” Lasst mich allein completeert samen met een aantal andere korte werken en bewerkingen van Tsjechische muziek Weilersteins nieuwste cd.

foto: robin thomson

Met haar nieuwste cd, waarop het Celloconcert van van Antonín Dvorák en nog wat kleine stukken van van deze componist staan, bewijst Weilerstein opnieuw haar grote klasse. Ze speelt met heilig vuur en haalt een machtig mooie toon uit haar instrument.

Weilerstein: “Na Elgar was Dvorák een voor de hand liggende keuze. Voor cellisten is dit celloconcert immers net zo’n monument als dat van Elgar. Het is een van Dvoráks beste werken, heel verhalend van karakter. Ik speel het al vanaf mijn veertiende, maar blijf nieuwe ontdekkingen doen. De kans om dit werk in Praag met het Tsjechisch Philharmonisch Orkest onder leiding van Jirí Belohlávek op te nemen, vond ik bijzonder. De Tsjech Dvorák schreef het werk immers in New York, maar het is Tsjechisch van geest. Het voelde alsof ik als Amerikaanse het Celloconcert weer thuisbracht.” Weilerstein en Belohlávek houden er een opmerkelijk warme, lyrische aanpak op na. “Tijdens de opname voelde ik dat die muziek daar op die plek, met die mensen en dat orkest, helemaal op zijn plaats was. Dat heb ik als buitengewoon inspirerend ervaren.”

Oswin Schneeweisz

instrument ik wilde spelen. Mensen zeggen weleens dat mijn toon door warmte en volheid gekarakteriseerd wordt. Dat is maar ten dele waar. Een cello is een kameleon. Het instrument kan zich aanpassen aan elk werk en elk werk vereist een ander klankbeeld. Er is voor mij geen ander instrument dan de cello in staat om zoveel emoties uit te drukken.” Ondanks haar naam en faam speelt ze niet op een peperdure Stradivarius. “Ik heb een Forster uit 1790. Daar speel ik al sinds

heilig vuur

Hoe het ooit begon. Haar moeder maakte van rijstdoosjes een celloachting instrumentje. Het werd het favoriete speeltje van de vierjarige Alisa. “Een paar jaar lang hoefde ik niet na te denken over welk www.klassiekezaken.nl

Antonín Dvorák Cello Concerto e.a.

AlisaWeilerstein,Anna Polonsky, Czech Philharmonic Orchestra o.l.v. Jirí Belohlávek Decca Classics 47857051

april 2014

17

De vocale elegantie van

Elina Gara

Mezzosopraan Elina Garanca is op dit moment een van de meest gevierde operasterren ter wereld. Op dinsdag 6 mei laat zij een meer intieme kant van haar zangkunst horen en zingt zij, met Roger Vignoles aan de piano, liederen van Schumann, Berg en Richard Strauss in de Grote Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw.

V

Vanaf het moment dat de Letse mezzosopraan Elina Garanca in 1998 de poorten van het conservatorium in Riga achter zich sloot, heeft zij snel internationale faam verworven.

Geregeld siert zij de belangrijkste internationale operapodia als de Metropolitan Opera in New York of de Wiener Staatsoper. Dat hoeft niemand te verwonderen die haar ooit heeft horen zingen. Er zijn heden ten dage weinig zangeressen met een zo volmaakt stemgeluid: van laag tot hoog een prachtig homogene en rijke klank. Onverantwoorde vocale risico’s neemt Garanca niet, en sommigen zullen bij haar een zekere rauwe emotionaliteit missen. Er is altijd een bepaalde vocale elegantie die haar vertolkingen kenmerkt, maar toch is haar zang niet afstandelijk of kil. Garanca benadert de emotie puur vanuit de muziek zelf. Wat dat betreft is de liedkunst een ideale muzikale vorm voor haar.

De eerste helft van het programma op 6 mei is geheel gewijd aan Robert Schumann. Op de lessenaar staan dan louter liederen uit

18

april 2014

1840, toen Schumann na veel strubbelingen eindelijk met zijn Clara trouwde. In dat jaar schreef de componist niet minder dan 168 liederen, en het staat nu dan ook bekend als het zogenaamde ‘liedjaar’. Elina Garanca begint met een selectie uit de liedverzameling Myrthen, door Schumann opgedragen ‘aan zijn geliefde bruid’. Het muzikale huwelijksgeschenk, op teksten van uiteenlopende dichters, belicht de verschillende kanten van het liefdesleven. Qua sfeer en inhoud sluit Frauenliebe und -Leben, op gedichten van Adelbert von Chamisso, hier prachtig op aan. Schumann weet dit vrouwenleven in miniatuur muzikaal meesterlijk vorm te geven en biedt de zangeres een breed scala aan expressieve mogelijkheden. Na de luchtige, zorgeloze vreugde van de eerste verliefdheid, het huwelijksaanbod en de meer tedere moederliefde eindigt de cyclus in het holle, lamgeslagen verdriet van de rouw, de schok van de onvoorziene dood. Het zal bijzonder interessant zijn om te horen hoe Garanca, met haar typerende ingehouden benadering, dit brede spectrum aan emoties zal verklanken.

In de tweede helft van het programma staat het laatromantische liedrepertoire centraal, te beginnen met de Sieben frühe Lieder van Alban Berg. Liederen zonder opusnummer behoren tot Bergs vroegste composities, veelal geschreven voor zijn toekomstige

vrouw Helene. Zo openen zowel de eerste als de tweede helft van het programma met uit liefde geboren en aan geliefden opgedragen liederen. In vrijwel niets klinkt hier de modernistische, wat weerbarstige componist van de opera’s Wozzeck en Lulu door. Het idioom is nog bijna volledig laatromantisch en tonaal; een interessante mix van Mahler, Strauss en Wolf met een vleugje Frans impressionisme erdoorheen. Niet verwonderlijk misschien dat de componist in later jaren, toen zijn muziek in het teken stond van atonaliteit en de twaalftoonstechniek, deze jeugdwerken eigenlijk het liefst aan de vergetelheid had prijsgegeven. Het was zijn vrouw die Berg ervan overtuigde een selectie van zijn uitgebreide liedoutput te maken en te publiceren, in pianoversie voor piano en middenstem en later ook in orkestversie voor een hogere stem. Een interventie om dankbaar voor te zijn!

Garanca besluit met de ultieme laatromantische liedcomponist: Richard Strauss.

In recente interviews heeft Garanca aangegeven zogenaamde broekrollen aan de wilgen te hangen; ze vindt het niet meer passen bij haar leeftijd. Dat betekent dat we in de toekomst niet langer kunnen genieten van haar Octavian in Der Rosenkavalier, een van haar glansrollen en vooralsnog de enige operarol van Strauss in haar repertoire. Gelukkig zijn er nog de liederen van de componist die zo

volmaakt stemgeluid

podium

anca graag, en geslaagd, voor de vrouwenstem schreef. Misschien bieden deze liederen binnenkort wel de enige mogelijkheid om Garanca nog in muziek van Strauss te horen, en te ervaren hoe goed haar stem past bij diens uitgesponnen melodische lijnen. Ook in deze selectie van liederen staan de contrasterende gevoelens van leven, liefde en moederschap centraal, eindigend met een uitnodiging tot een heimelijk romantisch rendez-vous.

Voor deze avond heeft Elina Garanca in Roger Vignoles, zonder twijfel een van de voortreffelijkste liedbegeleiders ter wereld met een schat aan ervaring en inzicht op het gebied van de liedkunst, een ideale partner. Samen staan zij garant voor bijzonder hoge muzikale kwaliteit en integriteit. En zeg nu zelf: zoveel kansen om zangeressen van dit kaliber in Amsterdam te horen, krijgen we niet. Des te meer reden om er straks bij te zijn in de Grote Zaal, en te genieten van een van de mooiste stemmen van haar generatie.

Benjamin Rous

foto: Paul schirnhofer/DG

Elina Garanca 6 mei Concertgebouw Amsterdam info: concertgebouw.nl

www.klassiekezaken.nl

april 2014

19

50 jaar None tijd Tijd voor een feestje: het Amerikaanse Nonesuch Records, een label van het entertainmentimperium Warner Music Group, bestaat vijftig jaar. Een halve eeuw Amerikaanse muziek in alle mogelijke en onmogelijke genres.

markt veroverde. Dat moest met platen ook kunnen: goedkope maar kwalitatief hoogstaande opnamen, waarvoor je hoogstens drie dollar hoefde neer te tellen. Het bleek een schot in de roos en toen hij zijn platenmaatschappij in 1970 verkocht aan Warner, was Nonesuch stevig in de markt gezet.

Nonesuch is bepaald geen label van dertien in een dozijn. Het werd in 1964 opgezet als een goedkoop label voor klassieke muziek. Al gauw ontwikkelde het zich tot het Amerikaanse label bij uitstek, als verzamelpunt van genres en stijlen: van klassiek via jazz, blues, rock, folk, bluegrass, ragtime, wereldmuziek tot elektronische muziek. Je kunt het zo gek niet bedenken of Nonesuch heeft zich ermee bemoeid, als katalysator van die ondefinieerbare en nergens onder te brengen smeltkroes die we ‘Americana’ noemen.

Zo’n avontuurlijk label staat of valt met aanvoerders die op zoek gaan naar het experiment. De oprichter van dat veelzijdige Nonesuch was Jac Holzman. Hij kreeg een brainwave toen de paperback de boeken-

20 april 2014

Maar de grootste prestaties moesten nog komen. Onder de bevlogen Bob Hurwitz werd Nonesuch een speerpunt van minimal music, en zo combineert het plaatpremières van werken van Steve Reich, Philip Glass en John Adams met andere eigentijdse muziek van Elliott Carter, Milton

Labelportret

esuch voor een feestje Babbitt en Charles Wuorinen, en ook met George Crumb, countryzangeres Emmylou Harris en rockgroep Black Keys. Sterpianist Richard Goode, zangeres Teresa Stratas, ze horen allemaal bij Nonesuch.

Hurwitz vertelt hoe hij in 1984 bij verrassing Nonesuch onder zijn hoede kreeg nadat de vorige manager, het voormalig pianowonderkind Tracey Sterne, eruit was gegooid. Aan hem de taak om de boze artiesten, die unaniem hadden gedreigd op te stappen, bij elkaar te houden. Niet alleen wist hij de meesten terug te winnen, maar in de volgende dertig jaar werd Nonesuch nog meer een begrip dan het al was.

Bach. Pianist Jeremy Denk praat er nogal ironisch over: ‘De beste reden waarom ik de Goldbergvariaties haat, is dat iedereen ervan houdt… Ik ben jarenlang bang geweest dat ik in de val zou trappen ze te gaan spelen, en dan net zo zou worden als alle anderen – verdwaasd, cultachtig – en zo is het precies gegaan’.

Een sterk staaltje van (valse?) bescheidenheid; maar Jeremy Denk voegt echt iets toe aan de overladen Goldbergcatalogus. Hij speelt ongehaast, ritmisch soepel, met heldere lijnen en volkomen pretentieloos – en daardoor blijf je a-dem-loos luisteren. Een groot pianist: Jeremy Denk, onthoud die naam. Er is geen cd-boekje, maar een dvd met een uitgebreide programmatoelichting op video, waaruit blijkt dat Denk niet alleen een intuïtief pianist is, maar ook e e n de n ke r ove r mu z iek . S or r y…de woordspeling was te verleidelijk…

ritmisch soepel

Gerard Scheltens

Jeremy Denk

Voor informatie zie: nonesuch.com

J.S. Bach Goldberg Variations

Jeremy Denk

Nonesuch 7559 79568 9 (cd + dvd)

lever ba ar va www.klassiekezaken.nl

naf 11 april

april 2014

21

foto: Michael Wilson

Natuurlijk wordt het feestje gevierd met muzikale ontvangsten in New York en Londen, maar ook met cd-uitgaven. Het is misschien verrassend, maar ook logisch dat een van de speerpunten een nieuwe opname is van een overbekend werk van

Stersopraan

6 mei

Elīna Garanča

Bestel nu kaarten

zingt Schumann en Richard Strauss

foto: Gabo/DG

Elīna Garanča zong de afgelopen jaren in alle grote operahuizen. Ze vierde triomfen als Carmen in de Metropolitan Opera en als Octavian in Richard Strauss’ Der Rosenkavalier in de Weense Staatsopera. In de concertzaal worden haar uitvoeringen van liederen van Schumann alom geprezen. Tijdens haar solorecital in de Grote Zaal wordt ze begeleid door pianist Roger Vignoles.

cdBesprekingEN orkest

orkest

Anton Bruckner Bruckner unknown

Robert Schumann Chamber Orchestra of Europe o.l.v.Yannick Nézet-Séguin

EnsembleViennAyres, EnsembleWien-Linz, Hard-Chor Linz, Klavierduo ­Gröbner-Trisko o.l.v. Ricardo Luna

DG 002894792437 (2 cd’s) / € 35,99

Preiser Records 717281912501 / € 17,99

In deze tijd van economische misère die ook de muziekindustrie hard treft, is het bijzonder dat sommige topmusici toch de kans wordt geboden hun talenten op cd vast te leggen. Dirigent Yannick Nézet-Séguin behoort tot die happy few.

Kwaliteitslabel Deutsche Grammophon biedt hem niet alleen de gelegenheid in een meerjarig project studio-opnames te maken van alle grote Mozartopera’s, ook een integrale uitgave van de Schumannsymfonieën is hem gegund.

Samen met het energieke Chamber Orchestra of Europe, dat de cyclus in de jaren negentig ook al met Harnoncourt opnam, is in het Cité de la Musique in Parijs een zinderende liveregistratie tot stand gekomen. Centraal in Yannicks interpretatie staat het begrip ‘contrast’ dat zich volgens hem op alle niveaus manifesteert als ultieme uiting van de gespletenheid in Schumanns veelal ondoorgrondelijke karakter.

Dat is niet alleen het geval tussen de verschillende delen onderling maar ook gedetailleerd binnen bepaalde thema’s en frases. En dat levert natuurlijk spannende muziek op. Doordat de orkestbezetting relatief klein is gehouden, komen deze aspecten prachtig tot hun recht, vooral in de iets minder bekende Tweede en Vierde symfonie. Al met al een wijs besluit van DG om dit project te realiseren.

Symfonische klanken uit een huiskamergeluidsinstallatie: voor velen een alledaagse verworvenheid, voor sommigen het toppunt van akoestisch gejokkebrok. Maar als in een kamer louter kamermuziek mag klinken, wat draaien we dan in de auto? Toch voorziet Ricardo Luna met zijn kamermuziekarrangenten van orkestwerken van Anton Bruckner in een behoefte die jarenlang de enige mogelijkheid vormde om symfonische muziek tot je te kunnen nemen.

Want veel symfonieën gingen zelfs als strijkkwartet- of klavieruittreksel in première.

Dat Luna met een dergelijk experiment de luisteraar gemakkelijk meekrijgt, komt, behalve door de prachtige muziek, door de even doordachte als enerverende uitvoering. Het uitgebreide booklet vol verantwoordingen dient natuurlijk vooral de kenner, maar ook hierin blijkt Luna’s enorme affiniteit met Bruckners leven en werk. Eén compositie op deze cd is overigens wél in originele bezetting vastgelegd, zij het een verre van gebruikelijke. Het motet Christus factus est voor achtstemmig koor, drie trombones en strijkorkest ging op 8 december 1873 in de Weense Hofburg in première, maar raakte daarna ondergesneeuwd door Bruckners symfonieën. En zo laat Luna ons zomaar verlangen naar de beperkingen van vroeger, een vroeger dat we echter tot vandaag niet kenden.

Frans Jansen

Andrew van Parijs

The Symphonies

Contrast staat centraal bijYannick

orkest

Bruckner van vroeger

orkest

Mieczyslaw Weinberg

Leevi Madetoja

St Petersburg State Symphony Orchestra o.l.v.Vladimir Lande

Helsinki Philharmonic Orchestra o.l.v. John Storgards

Naxos 747313308576 / € 7,99

Ondine 0761195121122 / € 22,99

Op de rommelzolder van de muziekgescheidenis leidde de van oorsprong Poolse componist Mieczyslaw Weinberg tot nog toe een vrij onopvallend bestaan.

Onterecht, want Weinberg is een componist die ertoe doet. Hij werd geboren in 1919 en leefde het grootste deel van zijn leven in Rusland. Als Jood werd hij in de Sovjet-Unie verdrongen tot de randen van de samenleving. Van een echte carrière is het daarom nooit gekomen, ondanks een enorm oeuvre, waaronder maar liefst vijfentwintig symfonieën. Weinberg was bevriend met Dmitri Sjostakovitsj en schreef in het jaar dat Sjostakovitsj overleed zijn Twaalfde symfonie: een in memoriam. Het is een even hartverscheurend als intrigerend werk: virtuoos balancerend tussen Sjostakovitsj en Mahler, maar met een heel eigen geluid. Even modern voor die tijd (Weinberg schreef de Twaalfde symfonie in 1976) als licht conservatief.

Hartverscheurend mooi doemen de klagende strijkers in het Adagio uit de diepste krochten van Weinbergs creatieve geest op, voorzien van een flinke portie dramatiek in deze goede uitvoering van het Staatssymfonieorkest van Sint-Petersburg. Even bewonderenswaardig is trouwens zijn balletsuite The Golden Key: een veel traditioneler werk dat bij vlagen doet denken aan de sprookjesachtige stijl van die andere Russische grootmeester, Rimski-Korsakov, maar een stuk moderner.

Finland, de eerste helft van de vorige eeuw. Wat weten we daarvan?

Natuurlijk Sibelius, maar wie waren diens concurrenten en evenknieën?

Het label Ondine stoft al een tijdje vergeten namen af. Zoals Leevi Madetoja, van wie eerder de Tweede symfonie werd uitgebracht. Nu liggen de Eerste en Derde klaar, gecompleteerd met een orkestsuite. Muziek van rond 1920, toen Madetoja het concertpodium zocht en vond. Hij snoof invloeden op van Ravel, Richard Strauss, de Russen en vooral natuurlijk Sibelius, zijn leraar. De beknopte driedelige Eerste symfonie is indrukwekkend in haar bescheidenheid. Madetoja kent duidelijk zijn klassieken en hij weet wonderlijke orkestrale kleuren op te roepen.

Zijn muzikale taal is divers, soms schuurt hij aan tegen atonaliteit, dan weer klinken lichtvoetige passages à la Tsjaikovski. De Derde symfonie is ernstiger, daar is hij gegroeid. Dit pastorale werk ontstond grotendeels in Frankrijk in 1926 en je hoort de invloed van de transparantie van Debussy. De speelse orkestsuite Okon Fuoko, gebaseerd op een sprookje, lijkt een ode aan Sibelius. Van vele markten thuis dus, deze Fin, en met recht aan de vergetelheid ontrukt. Het spel is zuiver en verfijnd, geen slordigheidje te bekennen. Met name de grote dynamische contrasten die Storgards bewerkstelligt, zijn indrukwekkend.

Symphony No. 12 e.a.

Hartverscheurend mooie strijkers

Oswin Schneeweisz

www.klassiekezaken.nl

Symphonies 1 & 3, Okon Fuoko Suite

Diverse muzikale taal

Jos van der zanden

april 2014 23

cdBesprekingEN orkest/concert

concert

Ignaz Pleyel

Symphonies Concertantes, Bassoon Concerto

Frédéric Chopin

Hanno Dönneweg, Radio-Sinfonieorchester Stuttgart o.l.v. Johannes Moesus

Nikolai Lugansky, SinfoniaVarsovia o.l.v. AlexanderVedernikov

cpo 761203760626 (2 cd’s) / € 22,99

Naïve AM 822186002124 / € 22,99

Sinds een paar maanden is de pianofabriek die hij in 1807 opende ter ziele, vanaf nu zal de Pleyelvleugel antiquarisch worden. Vakmanschap en degelijkheid karakteriseren dat instrument, en precies hetzelfde geldt voor de muziek van Ignaz Pleyel. Twee eeuwen lang al is die geliefd als het summum van de preklassieke stijl. Op deze dubbel-cd wordt de Haydnleerling in het zonnetje gezet met gloednieuwe opnamen van drie sinfonia’s (de sinfonia concertante was Pleyels favoriete genre) en als toetje een vrolijk fagotconcert. Het label cpo werkt als vanouds samen met het Radio-Sinfonieorchester Stuttgart, dat is inmiddels een traditie. Is de achttiende eeuw in het geding, dan wordt dirigent Johannes Moesus gevraagd om aan de touwtjes te trekken. Dat werpt vruchten af: zelden hoor je zo’n frisse, pittige en levendige Pleyel als hier. De poederpruikdrager wordt ineens een sturm-und-dranger.

Moesus laat de componist swingen en dansen en de (Duitse) solisten hebben er hun handen vol aan om in de opgelegde tempi niet te ontsporen.

Hanno Dönneweg maakt een feest van het Fagotconcert, dat hij laat klinken als een musikalischer Spaß: vol kwinkslagen en brutale overdrijvinkjes.

Trouwens, over Mozart gesproken: die was vol bewondering voor Pleyel.

Je moet tegenwoordig maar durven als pianist om de beide pianoconcerten van Chopin op cd te zetten. Er ligt een aantal legendarische opnamen die nog altijd gelden als onovertroffen. Rubinstein, Perahia, Argerich en Zimerman, om er een paar te noemen, namen de beide jeugdige concerten van Chopin al onweerstaanbaar op, elk op eigen wijze. Zo is Rubinstein nog altijd sprankelend, briljant en vooral romantisch, en is de laatste opname die Zimerman van beide concerten maakte heel beheerst, langzaam, bijna meditatief. Om ergens tussen dat rijtje grootheden te komen en er nog iets aan toe te voegen, moet een pianist van goeden huize komen. Of Nikolai Lugansky heten. Lugansky meldde zich in de vroege jaren negentig als jong en onbeschreven blad bij het selecte leger meesterpianisten en bleef daar. Inmiddels opereert hij wat meer op de achtergrond, maar zijn spel is in de loop der jaren alleen maar mooier, intenser en vooral vrijer geworden. En dat maakt deze cd met de twee Chopinconcerten tot een dankbare aanvulling op de discografie. Alsof hij Rubinstein en Zimerman verenigt. Bovendien speelt Sinfonia Varsovia de ondergeschikte rol van het orkest met verve en klinken de strijkers ook nog eens fantastisch.

Jos van der Zanden

Paul Janssen

The Piano Concertos

Pleyel swingt en danst

concert

Nikolai Lugansky: mooi, intens en vrij

concert

Rachmaninov, Prokofjev

Ludwig van Beethoven

Yuja Wang, Simón Bolívar Symphony Orchestra ofVenezuela o.l.v. Gustavo Dudamel

Mahler Chamber Orchestra o.l.v. Leif Ove Andsnes (piano)

Rachmaninov #3, Prokofiev #2

The Beethoven Journey Piano Concertos nos 2 & 4

DG 002894791304 / € 22,99

Sony Classical 888837054829 / € 23,99

Ooit sierden serieus ogende portretten van ’s werelds degelijkste musici de covers van DGG-geluidsdragers. Maar dat was vroeger. De lordeachtige make-up van Yuja Wang en de dolenthousiaste uitstraling van Gustavo Dudamel vormen een nauwelijks te bevatten contrast met de componistenportretten binnen in het booklet: Sergej Rachmaninov en Sergej Prokofjev. Toch is het flitsende omslag nog slechts een understatement: zelden heb ik zo’n wervelende opname gehoord. Maar wat wil je met een gemiddelde leeftijd van dertig min? De ontstaansgeschiedenis van dit project is exemplarisch. Het was Los Angeles, 2012. In een bomvol jaarprogramma liet Dudamel Wang gewoonweg even invoegen met het Eerste pianoconcert van Tsjaikovski. Deze cd, gemaakt ter gelegenheid van de achtendertigste verjaardag van het Venezolaanse jeugdmuzieknetwerk El Sistema, is het logische vervolg. Natuurlijk, een klinkende naam als deze roept associaties op, zeker als de betreffende festiviteiten zich niet beperken tot lustra. Wat echter beklijft, is de enorme bal energie die zich vanaf deze cd een weg zoekt door de luidsprekers. Wang werkt zich zonder enige moeite door twee van ’s werelds zwaarste pianoconcerten. Dudamels commentaar is navenant. De jeugd heeft de toekomst!

‘Sommige reizen zijn onvoorspelbaar’. Zo begint de Noorse pianist Leif Ove Andsnes (1970) zijn voorwoord bij het tweede album van The Beethoven Journey. Want op het moment dat hij Beethovens Tweede en Vierde pianoconcert wilde gaan opnemen met het door hem zelf gedirigeerde Mahler Chamber Orchestra kwam, twaalf weken eerder dan verwacht, zijn tweeling ter wereld.

Pas zeven maanden later bleek de tijd rijp om de opname alsnog te maken.

Het kan geen toeval zijn dat Andsnes het spelen van beide concerten tegen die tijd ervoer als verwant aan het doorbrengen van tijd met zijn drie kinderen, aan wie hij de cd opdraagt: ‘Deze muziek voedt me constant met vreugde, verwondering en ontdekkingen. Ze omvat natuurlijk veel drama en intensiteit, kwaliteiten die we vaak associëren met Beethoven. Maar er zit ook zoveel kinderlijke schoonheid en onschuld in deze concerten…’ Ook zonder deze informatie spreken de integere, schijnbaar ‘moeiteloze’ en ‘eenvoudige’ Beethovenvertolkingen van Andsnes en het subtiel musicerende Mahler Chamber Orchestra recht tot het hart. Andsnes weet de ideale balans te vinden tussen intimiteit en expressiviteit, tussen verfijnde klankschoonheid en emotionele diepgang, tussen glasheldere fraseringen en vloeiende spontaniteit.

Andrew van Parijs

Wenneke Savenije

De jeugd heeft de toekomst!

24 april 2014

Andsnes spreekt recht tot het hart

cdBesprekingEN concert

concert

W.a. Mozart

J.G. & C.H. Graun

Martha Argerich, Orchestra Mozart o.l.v. Claudio Abbado

Batzdorfer Hofkapelle o.l.v. Xenia Löffler (hobo)

DG 0028947910336 / € 22,99

Accent ACC 4015023242807 / € 22,99

Het is mooi als grote musici elkaar in artistiek opzicht vinden en een samenwerking voor het leven aangaan. Wanneer zo’n partnerschap met de jaren groeit en aan rijkdom wint, leidt dat tot gedenkwaardige muzikale gebeurtenissen. Pianiste Martha Argerich en de onlangs overleden dirigent Claudio Abbado waren zo’n gouden duo sinds 1967. Vorig jaar maart troffen zij elkaar op het festival van Luzern voor hun eerste gezamenlijke (en tevens laatste) opname in tien jaar met pianoconcerten van Mozart. En de chemie was nog altijd daar. Verwacht van hen geen historisch georiënteerde interpretatie, hier staat gepassioneerd en gedegen samenspel van twee topmusici centraal. Argerich, inmiddels de zeventig gepasseerd, heeft nog niets van haar Argentijnse temperament verloren, en Abbado, ten tijde van de opname fysiek al niet meer in topconditie, heeft muzikaal de wind er nog goed onder. Heerlijk om te horen wat zij weten te maken van het eenvoudige gavotteachtige thema in de finale van KV 503 en hoe mooi zij het spanningsveld tussen mineur en majeur uitbuiten in het openingsdeel van concert nummer 20. Een memorabele opname dus, maar met een weemoedig randje omdat dit het einde markeert van het fonografische tijdperk Argerich-Abbado.

Berlijn, medio achttiende eeuw. Dan denk je aan de kunstlievende koning Frederik de Grote en de componisten die hem omringden. Carl Heinrich Graun bijvoorbeeld, niet te verwarren met zijn broer Johann Gottlieb. Beiden schreven in de zogenoemde Empfindsamer Stil die de veeleisende monarch zo beviel. Hun muziek is grotendeels in handschrift bewaard. Daar staat dan ‘Graun’ boven, maar ja, welke was dat dan? Indertijd maalde men daar niet om, stilistisch ontliepen de gebroeders elkaar immers niet veel. Tegenwoordig willen we het naadje van de kous weten en bestaat er een echt Graunonderzoeksteam. Dat hielp de makers van deze cd niet veel, want er staan nog steeds vraagtekens achter de namen. Maakt niet uit, de muziek blijft even opwindend en plezierig. Zelfs wanneer in langzame delen even adem wordt gehaald, ervaar je een en al speelplezier. De leerschool van soliste Xenia Löffler was de Akademie für Alte Musik Berlin, dan weet je het wel: topniveau. Geweldig zoals ze de muziek naar haar hand zet en zich daarmee tot ambassadrice van deze Grauns bombardeert. Alleen jammer van de klepgeluidjes van haar instrument. De compacte Batzdorfer Hofkapelle werd prachtig opgenomen, je luistert dwars door de instrumenten heen.

Frans Jansen

Jos van der Zanden

Piano Concertos K 503 & K 466

Oboe Concertos

Een gouden duo

concert

Graun & Graun: opwindende muziek

concert

Sergej Prokofjev

Joseph Haydn

Piano Concertos Nos 1-5

Violin Concertos

Jean-Efflam Bavouzet, BBC Philharmonic o.l.v. Gianandrea Noseda

Concerto Köln o.l.v. Midori Seiler (viool)

Chandos CHAN 95115180228 (2 cd’s) / € 35,99

Berlin Classics 885470005508 / € 22,99

In Nederland is de Franse pianist Jean-Efflam Bavouzet (1962) relatief onbekend, maar internationaal is hij een ster. En terecht, getuige zijn dynamische, krachtige en kleurrijke opname van de vijf pianoconcerten van Prokofjev.

Bavouzet wekt de veelzijdige Prokofjev optimaal tot leven in ijzersterke dialogen met het op het scherp van de snede musicerende BBC Philharmonic Orchestra onder leiding van Gianandrea Noseda. Ooit begon de pianocarrière van Bavouzet op een wel heel ongebruikelijke wijze: zijn eerste concert in Parijs in 1979 moest gecanceld worden omdat er tijdens een zware storm een boom op het dak van de zaal was gevallen. Meesterpianist Georges Cziffra hoorde daarvan en besloot een week later de jonge Bavouzet de tweede helft van zijn eigen Parijse recital aan te bieden. Later zou de legendarische dirigent Sir Georg Solti de Fransman verder in het zadel helpen, door met hem concerten van Mozart, Beethoven en Bartók uit te voeren. Bavouzet maakte indrukwekkende Chandosopnames van onder meer Haydn, Beethoven, Ravel en Debussy. Ook zijn affiniteit met de verrassende muziek van Prokofjev is fenomenaal. Omdat Bavouzet zich zo spontaan door diens grillige noten laat meeslepen, is het effect op de luisteraar al even verpletterend en enthousiasmerend.

Met deze cd haal je de complete vioolconcerten van Haydn in huis. Te weten de nummers 1, 3 en 4, want nr. 2 is verloren gegaan. Haydn schreef ze voor Luigi Tomasini, eerste violist in zijn orkestje in Esterháza. Betrekkelijk vroeg werk dus en dat kan er mee te maken hebben dat deze concerten niet vaak op het concertpodium te horen zijn. Ten onrechte, vindt Midori Seiler. ‘De sardonische humor, de fijnzinnigheid en de fonkelende intelligentie van Haydn komen ook volledig tot uiting’, schrijft ze in het booklet. Deze concerten verdienen het volgens haar om in volle glorie naast die van Mozart te staan, ook al is het niet de gelouterde meester van de Londense symfonieën die je hier hoort.

Haydn liet zijn kompaan Tomasini in deze concerten flink zweten, vooral in de finales. Seiler lijkt het allemaal gemakkelijk af te gaan, krijg je de indruk. Heerlijk, al die kettinkjes van dubbelgrepen, versieringen, registerwisselingen en gebroken akkoorden. Midori is niet alleen soliste, ze leidt ook eigenhandig Concerto Köln. Dat nu was misschien wat te veel van het goede. De vaste hand van een zelfstandig dirigent had wellicht wat ritmische zwenkingen kunnen verhinderen die vooral opvallen wanneer de tutti het van de soliste overnemen.

Wenneke Savenije

Jos van der Zanden

IJzersterke dialogen

www.klassiekezaken.nl

Haydns sardonische humor

april 2014 25

NIEUW

Chor & Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks DIJKSTRA

900508

CD

900509

DVD

JANSONS

900123

900121

VERWA CH HAYDN T: DIE SCHĂ–P FUN HAITIN G K

br-klassik.de/label info: stefan.nies@outhere-music.com

cdBesprekingEN vocaal

vocaal

Diverse componisten

Richard Strauss

Waiata

Heimliche Aufforderung

Kiri Te Kanawa, New Zealand Symphony Orchestra o.l.v. Carl Doy

Christiane Karg, Malcolm Martineau, Felix Klieser

Sony Classical 888837817028 / € 23,99

Berlin Classics 885470005669 / € 22,99

De arrangementen lijken gemaakt met het oog op een groot rugbytoernooi, de opening van een pretpark of een reclameachtige documentaire over Nieuw-Zeeland als vakantieland (met van dat over berg en dal zwevende Lord-of-the-Ringscamerawerk): een sterk glimmend orkestgeluid, soms voorzien van een artificieel klinkende beat, een in de ruimte zwevend koor en dan...de stem. Vijftig jaar eerder maakte ze haar eerste plaat, vorig jaar ging ze nog eens de studio in om haar aanstaande zeventigste verjaardag te vieren met een verzameling Maoriliederen. De stem is inmiddels als de foto op de voorkant: ja, de rimpels zijn zichtbaar, maar de onveranderde, sprekende bruine ogen blijven onmiskenbaar die van Dame Kiri Te Kanawa. Kiri, zoals het simpelweg op de voorkant staat: want zulks is de status van de diva, dat haar voornaam voldoet, iets wat Anna Netrebko of Renée Fleming vooralsnog niet hebben weten te bereiken. Ze is op haar liefst en leukst in uptemponummers als Karu Karu en He Puti Puti Koe: de gedragen nummers landen iets te vaak in een soort Disneygeluidssoep. Mooie liederen, maar als ze 75 wordt, mag de nog altijd helemaal naar zichzelf klinkende Dame ze nog eens opnemen met een kleinere bezetting.

Zangeressen die Richard Strauss op het repertoire zetten, kunnen door de fraai voor de stem geschreven muziek snel in de verleiding raken tot het zuiver etaleren van hun vocale kunnen via grote expansie van de stem of juist een wat zoetige schattigheid. Christiane Karg is een lichte sopraan die zich niet laat verleiden tot kunstmatig geparfumeerde koketterie: ze geeft vrouwelijke, en niet meisjesachtige vertolkingen. Daarmee voorziet ze ook de wat lichter aangezette liederen van diepgang en een sterk kader.

Zo wordt het bij Strauss soms op de loer liggende gevaar ontweken dat zijn liederen weinig meer lijken dan kunstig gecomponeerde teksten. Karg is verfijnd in Ich wollt ein Sträusslein binden, brengt het vaak veel te log gezongen Zueignung terug naar zijn juiste proporties en vindt het juiste vleugje melancholie voor Morgen. In Alphorn vergezelt hoornist Felix Klieser haar; voor de begeleiding van de liederen kan ze rekenen op Malcolm Martineau, die – Christiane Karg merkt het zelf al op in het begeleidende boekje – in staat is de kleuren van een orkest uit zijn piano te toveren. Dit is een eerlijk en direct recital, maar wel met de magie die men bij Strauss verwacht.

Hein van Eekert

Hein van Eekert

Kiri zingt Maori

vocaal

Het juiste vleugje melancholie

vocaal

Franz Schubert

Diverse componisten

Jonas Kaufmann, Helmut Deutsch

Wolfgang Holzmair,Thérèse Lindquist

Sony Classical 888837956321 / € 23,99

Col legno 1CD 60024 / 9120031341130 / € 22,99

Jonas Kaufmann zingt Schuberts Winterreise. Het heeft iets van een verplicht nummer: beroemde tenor zingt Schuberts vermaarde liederencyclus. Gelukkig is het meer dan dat. Kaufmann komt vocaal sterk voor de dag: zijn stem is groot, maar hij neemt ons niettemin mee naar de intimiteit van het liedrecital. De interpretatie van zowel de pianist als de zanger is overwegend introvert. Kaufmann schrikt niet terug voor fluisterzachtheid en laat zich nergens verleiden tot een vertolking die roept om een groot theater. Bepaalde aspecten blijven onderbelicht: Die Post, het dertiende lied, is intrigerender dan de zanger suggereert met de wat al te tedere, eenvoudige manier waarop hij het zingt. Helmut Deutsch blijft hier en ook in andere liederen een iets te keurige begeleider.

Soms wordt de luisteraar zich er van bewust dat Kaufmann het volume hanteert als expressie van woede of verdriet. In de eerste helft lijkt hij een wat wazige visie te hebben op hoe de verlaten jongeman zich voelt over zijn voormalige geliefde, maar tegen het einde weet de tenor een ijzig beeld op te roepen van een door eenzaamheid en kou murw geslagen reiziger.

Wunderhornlieder: een literaire bron die diverse componisten verbindt.

Wolfgang Holzmair leidt ons door het woud van composities op teksten uit de gedichtenbundel Des Knaben Wunderhorn. Weber, d’Albert, Sinding, ­Richard Strauss: zoveel aantrekkelijke verklankingen, bekend en onbekend, van de gedichten uit de bundel zijn de revue reeds gepasseerd wanneer we bij de ‘beroemde’ stukken van Gustav Mahler aankomen, dat die er nauwelijks uitspringen als beter dan de rest. Wolfgang Holzmair en pianiste Thérèse Lindquist maken van hun vertolking een intieme aangelegenheid, een cabaretact bijna. Hun als een sprookje vertelde Herr Oluf (Loewe) is even waardevol als de veel sterker gedramatiseerde recente cd-vertolkingen van Florian Boesch en Henk Neven en hun respectievelijke begeleiders. Holzmairs altijd wat droge stem klinkt iets barser dan voorheen, maar hij brengt tekst en melodie zo fraai in evenwicht dat de liederen vol ogenschijnlijke eenvoud en heel natuurlijk op de luisteraar afkomen. Lindquist is met haar lichte, kwikzilveren spel, dat zich nooit nodeloos over de stem uitstort, een perfecte partner. De teksten komen glashelder over het voetlicht, maar worden nooit onderworpen aan overinterpretatie. Zo voeren ze ons in bijna zeventig minuten van Mendelssohn naar de in 1987 overleden Robert Schollum.

Hein van Eekert

Hein van Eekert

Winterreise

Een introverte Schubert

www.klassiekezaken.nl

Wunderhornlieder

Fraai in evenwicht

april 2014

27

cdBesprekingEN koor

koor

Roxanna Panufnik

Francis Poulenc

Stabat Mater, Sept Répons de Ténèbres

Dance of Life – Tallinn Mass

Carolyn Sampson, Cappella Amsterdam e.a. o.l.v. Daniel Reuss

Patricia Rozario, Jaak Johanson e.a.

Estonian TV Girls’ Choir, Collegium Musicale Chamber Choir e.a. o.l.v. Mihhail Gerts

Harmonia Mundi HMC 3149020214923 / € 12,75

Warner Classics 825646428199 / € 22,99

Voor wie tijdens de Goede Week eens iets anders wil horen dan het geijkte passierepertoire is deze cd van Poulenc een prachtig alternatief. Hoewel beide werken door de componist van origine niet specifiek voor de lijdenstijd bestemd waren, passen ze perfect in de jaarlijkse periode van bezinning en contemplatie.

Het Stabat Mater, gecomponeerd naar aanleiding van het plotselinge overlijden van een dierbare vriend, contrasteert stilistisch mooi met Poulencs laatste koorwerk, de Sept Répons de Ténèbres, een persoonlijke opdracht van Bernstein waarvan de première postuum werd uitgevoerd in de Avery Fisher Hall in New York. Is het eerste werk nog grotendeels tonaal, in het tweede wordt deze grens overschreden met gepast gebruik van de twaalftoonstechniek. In beide gevallen is de uitwerking indringend. En laat het maar aan koordirigent pur sang Daniel Reuss over om deze intentie in praktijk te brengen. Met zijn eigen Cappella Amsterdam en het Estlands Philharmonisch Kamerkoor weet hij als geen ander de essentie van eenzaamheid, afscheid en sterfelijkheid te raken. Beide koren, in totaal 47 zangers, versmelten tot een verbluffende eenheid en laten horen welke effecten bereikt kunnen worden met een homogene koorklank in combinatie met een transparante dynamiek. Een opname die aanzet tot nadenken.

Om de verkiezing van Tallinn tot Europese Culturele Hoofdstad in 2011 te vieren, kreeg de Britse componiste Roxanna Panufnik de opdracht een mis te schrijven. De traditionele Latijnse onderdelen van de mis werden gekoppeld aan nieuwe teksten, voorgedragen en gezongen, van twee vooraanstaande Estse dichters. Dissonantie is een wezenlijk onderdeel van de muzikale taal van Panufnik, maar de muziek blijft transparant en toegankelijk, mede dankzij de relatief spaarzaam gehouden instrumentatie. Hierdoor ligt de nadruk op de vocale lijnen, die door de koren helder en prachtig zuiver gezongen worden. Sopraan Patricia Rozario slaat zich moedig door haar veeleisende solopartij heen, maar boet daarbij wat in aan verstaanbaarheid. Panufnik baseert zich in het werk nadrukkelijk op de Estse cultuur.

Ze incorporeert volksdansen en -liedjes en creëert een mooie evocatieve sfeer, bijvoorbeeld door het terugkerende motief van de kerkklokken van Tallinn.

Een vertolking in het oorspronkelijke Ests had de luisteraar in staat gesteld deze specifieke klankwereld optimaal te kunnen waarderen. Nu is helaas gekozen voor een af en toe wat stroeve Engelse vertaling. Desondanks is het lovenswaardig dat Warner Classics op deze manier het werk van een belangrijke, jonge hedendaagse componiste voor een groot publiek beschikbaar maakt.

Frans Jansen

Benjamin Rous

Verbluffende eenheid van twee koren

koor

Transparant en toegankelijk

kamermuziek

Joan Baptista Cabanilles

Johannes Brahms

Amystis o.l.v. José Duce Chenoll

Leonidas Kavakos,Yuja Wang

Brilliant Classics 5028421947815 (2 CD’s) / € 9,90

Decca Classics 0028947864424 / € 22,99

Is Joan Baptista Cabanilles (1644-1712) de Spaanse Monteverdi? Wikipedia rept in dit verband zelfs over een vergelijking met Bach. Te oordelen naar deze opname moet het antwoord in beide gevallen negatief zijn. Dat ligt niet zozeer aan kamerkoor Amystis uit Valencia, dat veelal met verve zingt. De zaak wordt zeker niet geholpen door een weinig gefocuste opname en als het orgel begeleidt, zoals in het twaalfstemmige Magnificat, dreigt de koorzang nog wel eens uit de akoestiek te verdwijnen. Cabanilles werd op zijn twintigste assistent-organist in de kathedraal van Valencia. Het jaar daarop overleed zijn orgelmeester en zijn aanstelling als hoofdorganist zou, vergelijkbaar met Sweelinck in de Oude Kerk in Amsterdam, 45 jaar duren. Zijn compositorische oeuvre bestaat dan ook goeddeels uit orgelwerken en in zijn vocale muziek wordt het koor feitelijk ook als zingend orgel gebruikt. Het polyfone denken van de meesters uit de Noord-Duitse en Engelse vroegbarok en het vocale genie van Monteverdi waren hem duidelijk niet gegeven. Op zijn best is hij in de Spaanstalige koorwerken waar hij bij vlagen een fraaie mix van madrigaal- en motetstijl tentoonspreidt. Hoe dan ook een album waar de liefhebber van koorzang zeker een exemplaar van in de kast moet hebben.

Het eerste album van de Griekse topviolist Leonidas Kavakos en het Chinese pianofenomeen Yuja Wang met alle vioolsonates van Brahms was voorbestemd om iets heel uitzonderlijks te worden. Wang behoort al op haar zevenentwintigste tot de allergrootste pianisten ter wereld, dankzij haar ongeëvenaarde virtuositeit en haar ongekend rijke verbeeldingskracht. De 46-jarige Kavakos, alom geprezen vanwege zijn ‘impeccable technique and sweet sound’, manifesteert zich al jaren als een van de natuurlijkste en avontuurlijkste musici onder de grote violisten. Zowel Wang als Kavakos zijn grote muzikale persoonlijkheden met een uitzonderlijk intelligente, poëtische en onorthodoxe kijk op de muziek die ze uitvoeren. Ze doen nauwelijks voor elkaar onder in passie, eigenzinnigheid en muzikale vrijheidsdrang. Niet alleen reageren ze allebei spontaan en met intense empathie op de partituur, ze zijn ook van nature geneigd elkaar op te zwepen tot optimaal fantasierijke dialogen. De Brahms van Kavakos en Wang leeft als nooit tevoren.

Elke sonate krijgt dankzij dynamische fraseringen en magische klankkleuren een uniek karakter. De melodieën klinken warm en sensueel, de harmonieën rijk en emotioneel. En al permitteren Kavakos en Wang zich grote vrijheden, toch klinkt hun Brahms solide en prachtig uitgebalanceerd.

Arjan van Dijk

Wenneke Savenije

Complete vocal music

Voor de liefhebber van koorzang

28 april 2014

TheViolin Sonatas

Brahms leeft als nooit tevoren

cdBesprekingEN kamermuziek

kamermuziek

Diverse componisten

Diverse componisten

A tribute to Sax

French music for winds LesVents Français

The Sax Players, Christian Debecq, Steve Houben

Warner Classics 82564634845 (2 cd’s) / € 23,99

Ricercar 5400439003415 (boek + 2 cd’s) / € 35,99

Het ensemble Les Vents Français laat zich nog het makkelijkst omschrijven als een kwintet van vijf blaasreuzen. Liefhebbers van blaasmuziek hoeven alleen maar de namen van Emmanuel Pahud, Paul Meyer, François Leleux, Gilbert Audin en Radovan Vlatkovic te horen om te weten dat ze met musici van de buitencategorie te maken hebben. Als die musici er serieus werk van maken om samen een ensemble te vormen, kan er iets bijzonders gebeuren. En dat gebeurt bij Les Vents Français. Niet alleen doet het kwintet een meesterzet met een dubbel-cd waarvan de ene schijf gewijd is aan Franse meesterwerken uit de vroege twintigste eeuw en de andere aan twintigste-eeuwse blaasjuwelen uit de rest van Europa, ook speelt het de werken van onder anderen Ibert, Ravel, Milhaud, Ligeti, Barber en Hindemith subliem.

Zo krijgt de Franse blaasmuziek, door velen vaak veracht en ondergeschikt geacht, een enorme opwaardering omdat het met dat gebrek aan kwaliteit enorm blijkt mee te vallen. En zo krijgen meesterwerken als Ligeti’s Zes bagatellen en Hindemiths Kleine Kammermusik op. 24 nr. 2 (terecht gepresenteerd als uitsmijter) een droomuitvoering. Een absolute aanrader voor iedereen die houdt van goede muziek, uitgevoerd op topniveau.

Dit jaar herdenkt men het tweehonderdste geboortejaar van Adolphe Sax (1814-1894), Belg van geboorte, uitvinder en naamgever van de saxofoon (1846), een instrumentenfamilie – met negen leden variërend van zeer laag tot zeer hoog – die binnen de kortste keren niet meer was weg te denken uit het orkest. Sax had de saxofoon bedoeld om blaasinstrumenten in de openlucht meer body en profiel te geven. Met zijn enkel riet had de saxofoon behalve een grote souplesse, ook een grote expressie en gevoeligheid. Het mooie boekje met interessante toelichtingen en fraaie oude foto’s bevat twee cd’s: een met ‘lekkere’ composities uit de dagen van de uitvinding van nu zo goed als vergeten componisten (door een saxofoonkwartet, begeleid door een 150 jaar oude Erardvleugel) en een met Amerikaanse jazz-standards van omstreeks 1940, fraai op altsax gespeeld en begeleid op contrabas. Dit had Sax niet kunnen bedenken. Hoezeer Berlioz, Debussy, Ravel en Milhaud en andere klassieke componisten ook hun best hebben gedaan, de sax werd toch vooral het solo-instrument van de jazz (men denke aan uitvoerders als John Coltrane, Charlie Parker, Stan Getz en Paul Desmond). Sax plukte er niet de vruchten van; hij stierf in armoede.

Paul Janssen

Jurjen Vis

Blaasjuwelen door Les Vents Français

kamermuziek

Adolphe Sax herdacht

kamermuziek

Diverse componisten

Diverse componisten

Santiago Lascurain

Berlage Saxophone Quartet

QBK 5901549204087 / € 22,99

MDG 760623183466 (sacd) / € 22,99

Als er één instrument in de loop van de twintigste eeuw uit de romantische salon- en huiskamercultuur brak en uitgroeide tot een muzikale factor van betekenis, dan is het wel de gitaar. Dankzij het pionierswerk van eerst Segovia en vervolgens onder anderen de Engelse gitaristen Julian Bream en John Williams kregen ware topcomponisten belangstelling voor de mogelijkheden van de klankkast met zes snaren. Dat resulteerde in een aantal ware meesterwerken voor het instrument, die alom als de hoekstenen van het twintigsteeeuwse gitaarrepertoire gelden. De Mexicaanse gitarist Santiago Lascurain brengt een aantal van deze absolute meesterwerken samen op deze cd. Een gedurfde actie, want de werken zijn in vele opnamen beschikbaar. Toch weet de sinds 2005 in Nederland verblijvende gitarist er een buitengewoon waardevolle cd van te maken. Van Falla’s Homenaje: tombeau sur la morte de Claude Debussy – algemeen beschouwd als het begin van de twintigste-eeuwse gitaarmuziek – tot Ginastera’s opzwepende Sonata op. 47 weet hij met indringende vertolkingen, die bij vlagen nieuw licht werpen op de werken, de aandacht vast te houden. Absoluut hoogtepunt is en blijft ook hier Brittens Nocturnal.

‘Wat een weldadige, frisse bries in het traditionele kwartetlandschap’, riep Valentin Erben (cellist van het fameuze Alban Berg Quartet) over het jonge Berlage Saxophone Quartet. Het ensemble werd vijf jaar geleden opgericht door vier musici die woonachtig waren in het Berlage Blok: een studentenwoning van het Conservatorium van Amsterdam. Erben had gelijk: de vier jonge musici onderscheiden zich met een fris geluid en veelzijdig repertoire. Op hun eerste cd, getiteld SaxoFOLK, vinden we muziek van Grieg (Wedding at Troldhaugen), Moessorgski (drie pianominiaturen) en Ligeti (Six Bagatelles). Even luisterrijk zijn de composities en bewerkingen van Piazzolla, Albéniz, Schulhoff, Farkas en Pierné. Ondanks het vrij eenvormige geluid dat ik vaak ervaar bij de bezetting van saxofoonkwartetten, weten deze musici van de eerste tot de laatste noot te boeien. Er wordt subliem gespeeld, op het scherp van de snede en met veel raffinement. Alle werken en bewerkingen zijn stevig geworteld in de volksmuziek van Spanje (Albéniz), Rusland (Moessorgski), Hongarije (Ligeti) of Noorwegen (Grieg). Een muzikale ontdekking betreft de muziek van Ferenc Farkas: zijn Oude Hongaarse Dansen uit de zeventiende eeuw werden weliswaar geschreven in 1934, maar blikken op uiterst inventieve wijze terug op traditionele Hongaarse dansmuziek.

Paul Janssen

Oswin Schneeweisz

20th century guitar recital

SaxoFOLK

Gedurfde actie

www.klassiekezaken.nl

Subliem spel

april 2014 29

cdBesprekingEN kamermuziek

kamermuziek

Ludwig van Beethoven

Diverse componisten

Daishin Kashimoto, Konstantin Lifschitz

Hilary Hahn, Cory Smythe

Warner Classics 8256463492960 (4 cd’s) / € 34,99

DG 002894791752 (2 cd’s) / € 28,99

Eerlijk gezegd had ik nog nooit van Daishin Kashimoto gehoord. Dat geldt vermoedelijk voor meer muziekliefhebbers. Toch is Kashimoto geen onbekende en is de kans heel groot dat u hem al vaker heeft horen spelen. De in Londen geboren Japanner, ex-leerling van de grootleverancier in vioolsterren Zakhar Bron en van Rainer Kussmaul, is sinds 2009 namelijk concertmeester van de Berliner Philharmoniker. Bij Warner ontfermt hij zich samen met pianist Konstantin Lifschitz op vier cd’s over alle vioolsonates van Beethoven, en het klinkend resultaat is lang niet slecht. Het is een buitengewoon fraaie Beethoven, nagenoeg perfect, met veel aandacht voor het impulsieve karakter van de sonates. Kashimoto schakelt razendsnel tussen fijnzinnige lyriek en dramatiek en kiest in de Kreutzer (Sonate nr. 9 in A) zo nu en dan voor behoorlijk pittige tempi. Ook gaat het duo op geraffineerde wijze om met de stijlverschillen tussen de vroege en de latere sonates. Toch vind ik de toon van de violist vaak wat dun en zijn klank niet sprekend genoeg. Kashimoto is geen Kremer of Heifetz. Wie dat voor lief neemt, kan best genieten van deze ‘Berlijnse’ Beethoven. Het spel van zijn begeleider is uitstekend, al vind ik de piano soms iets te dominant aanwezig.

Soms zijn goede ideeën overrompelend simpel, en vergen ze alleen gepassioneerde uitvoerders. Zo’n idee is het encoresproject van violiste Hilary Hahn.

Nu is het vioolrepertoire niet gespeend van spectaculaire toegiften, denk aan het romantische virtuozenrepertoire, maar Hahn meende dat violisten in de toekomst wel behoefte hadden aan actuele ‘showpieces’. Dus vroeg ze bevriende componisten naar korte stukken en schreef ze zelfs een competitie uit om de ideale toegift te vinden. Het resultaat is nu gedocumenteerd in 27 ‘toegiften’ die, verspreid over twee cd’s, zorgen voor bijna twee uur luisterplezier en verwondering en voor een overzicht van het hedendaagse componeren.

Conclusie: componisten kunnen ook vandaag de dag buitengewoon aantrekkelijk werk schrijven dat in een tijdsbestek van drie à vier minuten in staat is om de luisteraar mee te slepen en te ontroeren. De odyssee van Hahn heeft geresulteerd in een paar betoverende werken van David Lang, Bun Ching-Lam, Einojuhani Rautavaara, Mark-Anthony Turnage, Nico Muhly en anderen.

Samen met de volstrekt dienstbare, maar o zo aanwezige pianiste Cory Smythe slaagt Hahn erin te bewijzen dat hedendaagse muziek even aanstekelijk kan zijn als de betere popsongs. Een even mooi als gedurfd project.

Oswin Schneeweisz

Paul Janssen

The CompleteViolin Sonatas

The Hilary Hahn Encores

Beethoven uit Berlijn

De odyssee van Hilary Hahn

advertentie

WWW.QUADREVISIE.NL Armand van Ommeren T. 0161 432451

april 2014

KvK Breda 20064173

cdBesprekingEN kamermuziek

kamermuziek

Johannes Verhulst String Quartets Op. 6 No. 1 & 2

Johannes Brahms Violin Sonatas 1-3

Utrecht String Quartet

Catherine Manoukian, Gunilla Süssmann

MDG 760623184029 / € 21,99

Berlin Classics 885470005676 / € 22,99

Bijna dagelijks fiets ik door de Amsterdamse Johannes Verhulststraat, maar de muziek van deze ooit zo invloedrijke Nederlandse componist hoor je zelden of nooit. Verhulst (1816-1891) zong als Haags jongetje in een kerkkoor, speelde als tiener viool in de hofkapel van koning Willem I en werd in 1836 leerling van Mendelssohn in Leipzig, waar hij dirigent werd van het Euterpe-orkest.

In 1842 was hij weer in Nederland, waar hij vooral liederen componeerde en al snel belangrijke posities bekleedde bij Diligentia, de Toonkunstvereniging Amsterdam en de orkestverenigingen Caecilia en Felix Meritis. Dat de conservatieve Verhulst weigerde de muziek van Berlioz, Liszt en Wagner te dirigeren, werd hem niet in dank afgenomen. Maar in zijn beide strijkkwartetten uit 1839 is van conservatisme geen sprake.

In een romantische, aan Mendelssohn verwante stijl schreef de 23-jarige Verhulst twee bezielde strijkkwartetten, die het beluisteren meer dan waard zijn. Zowel Mendelssohn als Schumann waren enthousiast over de persoonlijke ‘taal’ van Verhulst, wiens even delicate als krachtige muzikaliteit van deze kwartetten afspat. Het Utrecht String Quartet speelt ze met glasheldere ambachtelijkheid, elegante zangerigheid en passie.

Voortaan hóór ik Verhulst als ik weer door zijn straat fiets.

Als Johannes Brahms minder kritisch was geweest tegenover zichzelf hadden we veel meer muziek van hem gehad dan wat nu rest. Vijf ‘prototypen’ gingen aan zijn grote vioolsonates vooraf, die hij op één na alle vernietigde.

De gelukkige uitzondering, een Scherzo in c-klein, verscheen in 1853 als deel van de F-A-E sonate, die hij samen met Robert Schumann en Albert Dietrich componeerde. Dat dit werk nauwelijks onderdoet voor zijn veel latere vioolsonates opus 78, 100 en 108 – deze opname dient als bewijs!

– zegt veel meer over Brahms’ perfectionisme dan over zijn talent. Zijn ‘rijpe’ sonates zijn omgeven door zoveel ontstaans- en receptiegeschiedenis dat je er boeken over vol zou kunnen schrijven. Neem de laatste van de drie, ook wel ‘Sinfonische Sonate’ genoemd. De opdracht van een vioolsonate aan een pianist, Hans von Bülow in dit geval, is veelzeggend. ‘Claviersonaten mit Begleitung einer Violine’ waren immers al lang geschiedenis. Het symfonische concept, inclusief het bijbehorende vierdelige vormprincipe, gereduceerd tot twee handen: hiertegenover lijkt de gemiddelde cultuurreorganisatie slechts een vingeroefening.

En dat spelen violiste Catherine Manoukian en pianiste Gunilla Süssmann zo overtuigend weg alsof ze nooit anders hebben gedaan!

Wenneke Savenije

Andrew van Parijs

Verhulst met glasheldere ambachtelijkheid

piano

Overtuigende Brahmsen

piano

Diverse componisten

Robert Schumann

Der Zaubergarten

Noveletten op. 21, Fantasiestücke op. 111 e.a.

Maria Lettberg

Ronald Brautigam

ES 4015372820480 / € 21,99

Piano Classics 5065001863790 / € 11,99

De in Riga geboren en in Berlijn woonachtige Zweedse pianiste Maria Lettberg bewandelt niet graag platgetreden paden. Eerder maakte ze al furore met de muziek van Skrjabin en Schnittke. Nu baart ze opzien met een cd vol sprookjesachtige bewerkingen voor piano van bekende operamuziek van Rimski-Korsakov, Glinka en Stravinsky. Het zijn stuk voor stuk creatieve pareltjes, waarmee Lettberg als pianiste in een oude traditie treedt. Immers, niemand minder dan Franz Liszt bewerkte al veel operamuziek voor piano. De bewerkingen zijn onder meer afkomstig van Liszt (twee transcripties uit de opera Ruslan en Ludmila), Rachmaninov (Flight of the Bumblebee), Alexander Zilotti (het Indische lied uit Sadko) en Isaac Mikhnovsky (Dance of the tumblers uit Rimski-Korsakovs opera Snow Maiden). Lettberg zelf waagde zich bovendien aan een arrangement van de pianoversie die Stravinsky ooit maakte van zijn Vuurvogel. De pianiste balanceert op overtuigende wijze tussen dromerige sprookjesmuziek en Russische dramatiek in het kwadraat. Of het nu gaat om de beroemde Flight of the Bumblebee van Rimski-Korsakov of om het wiegenlied uit Glinka’s opera Ruslan en Ludmila: Lettberg weet steeds weer de juiste sfeer en toon te treffen. Een cd om bij weg te dromen.

Deze opnamen, gemaakt in de Engelse kerk aan het Begijnhof in Amsterdam, stammen uit 1993. Dat was nog vóórdat Ronald Brautigam zijn contract sloot met het Zweedse label BIS, waarvoor hij een vijftigtal cd’s inspeelde op fortepiano, vooral de Weense klassieken. Vaker dan nu liet hij zich toen horen op de moderne concertvleugel, en daaraan is deze met liefde en zorg gemaakte cd een niet te versmaden herinnering. Na de ‘heilige drieeenheid’ zweert Brautigam vooral bij Schumann. Hier dus op een moderne vleugel, en het spettert aan alle kanten! Deze opnamen hadden absoluut niet onder het stof mogen blijven liggen. Meteen met de deur in huis gevallen met het Allegro op. 8, wat een passie. Dan die sprankelende Noveletten, poëtische ontboezemingen waarmee je als pianist zoveel verschillende kanten op kunt. Brautigam laat vooral de gekte van Schumann uitkomen, de impulsieve, onvoorspelbare, grimassen trekkende romanticus die spot met alles wat conventioneel is. Wat Schumann voorschrijft, wordt door Brautigam precies gevolgd: bravoureus, krachtig, humorvol, feestelijk, gemarkeerd. En dan die sprookjesachtige Fantasiestücke, op en top muzikaal met lange vloeiende arsis-thesisbogen. Springlevende interpretaties zijn het. Compliment voor Piano Classics, dat een fijne neus toont voor pareltjes uit het recente verleden.

Oswin Schneeweisz

Jos van der Zanden

Dromerige sprookjesmuziek en Russische dramatiek

www.klassiekezaken.nl

Ronald Brautigam: Schumann met passie

april 2014

31

cdBesprekingEN piano

piano

Ravel, Skrjabin

Diverse componisten

HJ Lim

Lennart Morée

Warner Classics 509991450920 / € 22,99

STH Quality Classics 8716114131722 / € 14,99

De Koreaanse pianiste HJ Lim schreef in 2011 geschiedenis door na een reeks liveoptredens in Parijs met alle Beethovensonates deze meesterwerken vervolgens, als jongste pianiste ooit, integraal op te nemen en te voorzien van eigen essays. De cd-set kwam direct binnen op de eerste plaats van de klassieke charts, en de carrière van Lim beleefde een droomstart. Alleen was daarna de vraag: hoe nu verder? Lim geeft met deze cd een even onverwacht als helder antwoord. Eigenzinnig koppelt ze werken van Ravel en Skrjabin als een soort dubbele sandwich aan elkaar. Ravels Valses nobles et sentimentales en de pianobewerking van La valse vormen de hoekpunten, diens Sonatine op. 45 het scharnierpunt, en daartussen staan eerst de Vierde en de hels lastige Vijfde sonate van ­Skrjabin, en vervolgens zijn Deux poèmes op.

32. Een mooi en doeltreffend programma dat de poëzie van Ravel en Skrjabin naast elkaar zet. Of de twee elkaar ooit ontmoet hebben, is niet bekend, maar de combinatie snijdt hout. Vooral ook omdat Lim de stukken met een wat afstandelijke virtuositeit behandelt en daardoor de muziek helemaal voor zichzelf laat spreken. Skrjabin wordt er zo naast Ravel in elk geval een stuk toegankelijker door.

Toen de klassieke muziek in de negentiende eeuw onder invloed van de ontkerstening en de verstedelijking een hoge vlucht nam, verdeelde het muziekleven zich in ‘connaisseurs’ en ‘Liebhaber’. Componisten en solisten werden de nieuwe profeten, die met het goddelijke licht van hun genialiteit de werkelijkheid verwarmden met universele schoonheid in klank, waartoe alleen ingewijden (musici, musicologen, theoretici, recensenten) werkelijk toegang hadden. Concertzalen schoten als paddenstoelen uit de grond en werden bezocht als tempels voor de muzikale eredienst. Ook de opkomende burgerij laafde zich aan dit nieuwe muzikale vuur, door concerten te bezoeken en zich in huiselijke kring en muziekverenigingen actief bezig te houden met muziek. Bijzonder populair werden transcripties voor piano solo of vierhandig, van symfonieën tot aan passiemuziek en complete opera’s. Wie redelijk piano kon spelen, haalde zo letterlijk de muziek in huis. De Rotterdamse pianist Lennart Morée (1988) slaat met zijn debuut-cd Metamorphosis een brug tussen moderne connaisseurs en Liebhaber met ‘speelbare’, eigen solotranscripties van Bach, Mozart, Schubert en Gershwin, aangevuld met degelijk vertolkte eigen werken in de stijl van Debussy, de Rapsodie op thema’s uit Schindler’s List van Williams en de Variaties op een thema uit Arlésienne van Bizet.

Paul Janssen

Wenneke Savenije

Valses nobles et sentimentales e.a.

Lim laat de muziek voor zichzelf spreken

orgel

Metamorphosis

Een brug tussen connaisseurs en Liebhaber

middeleeuwen

Diverse componisten

Franz Liszt

La Cité des Dames

OrganWorks Jetty Podt

Capella de Ministrers o.l.v. Carles Magraner

United Classics 8713545230222 / € 10,99

CdM 8216116213339 (boek + 2 cd’s) / € 41,99

Franz Liszt was geen organist. Hij was een pianist en componist met een grote belangstelling voor het orgel. En hoewel in zijn latere jaren zijn religieuze belangstelling steeds groter werd, was het orgel voor hem niet per definitie een instrument voor religieus werk. Liszt had interesse in de klank, klankkleur en klankmogelijkheden van het orgel. En hij had een grote liefde voor het werk van Bach. Beide elementen komen tot uiting op de cd die Jetty Podt opnam op het Königorgel in de Stevenskerk in Nijmegen waar zij al 25 jaar organiste is. De indrukwekkende variaties over Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen en Liszts bewerking van het Adagio uit Bachs Vierde sonate voor viool en klavecimbel openen de cd en zetten meteen de toon. Hoewel zeker in het tweede werk de noten echt van Bach zijn, maakt Podt er geheel in de geest van Liszt een sfeervol klankonderzoek van. Ook in de andere werken zoals Evocation à la Chapelle Sixtine en Einleitung, Fuge und Magnificat aus der Symphonie zur Dantes ‘Divina Commedia’ benadrukt Podt niet alleen de grandeur van het orgel, maar ook de avontuurlijke geest van de componist. Een openbaring voor iedereen die niet goed op de hoogte is van Liszt, de orgelcomponist.

Wie denkt dat het feminisme pas in de vorige eeuw opkwam, heeft het mis.

De in Venetië geboren Christine de Pizan (ca. 1364 – ca. 1430), die op haar vijftiende trouwde met een Franse edelman en zodoende in de buurt van Parijs kwam te wonen, verloor een van haar kinderen en haar man en was daarmee wat tegenwoordig een alleenstaande moeder heet. Haar strijdbaarheid was enorm, evenals haar intelligentie en schrijfvaardigheid. Zij nam het in 1405 in haar roman La Cité des Dames literair op tegen de aperte vrouwonvriendelijkheid in de destijds wijdverspreide Roman de la Rose. De Pizans denkbeeldige stad is gebouwd door vrouwen en er woont uiteraard geen man. Het oudemuziekensemble Capella de Ministrers uit Valencia kwam op het idee de bewoonsters postuum van muziek te voorzien. In deze boek-cduitgave een uitgebreid essay met daarin historisch soms wat dubieuze verantwoordingen voor de keuze van geestelijke en wereldlijke muziek van componistes als Constanza van Aragón, Hildegard van Bingen, Herrada van Lansberg en Clarissa van Valencia. De soms meerstemmige liederen zijn voorzien van smaakvolle instrumentale begeleiding met af en toe wel wat veel klankschalen, instrumenten die in de middeleeuwen niet werden bespeeld. Aan deze twee cd’s te horen, was het geen vrolijke boel in De Pizans stad...

Paul Janssen

Arjan van Dijk

Liszt, de orgelcomponist

32

april 2014

Smaakvolle instrumentale begeleiding

cdBesprekingEN renaissance

renaissance/barok

Diverse componisten

G.P. da Palestrina

Lamentationes Hieremiae (Liber tertius)

Pulchra es

Laudantes Consort o.l.v. Guy Janssens

LaVioletta o.l.v. Paulina van Laarhoven

Sonamusica 5413905300802 (2 cd’s) / € 44,99

Zefir 8717774570289 / € 20,99

Giovanni Pierluigi da Palestrina geldt als een van de allergrootste renaissancemeesters. Hij schreef een enorm oeuvre, waaronder niet minder dan 104 missen, en stond in hoog aanzien bij de kerkelijke machthebbers van zijn tijd. Hij schreef vier boeken Lamentationes voor de Goede Week, waarvan we op deze dubbel-cd het derde te horen krijgen. De klaagzangen van de profeet Jeremia uit het Oude Testament werden traditiegetrouw in de week voor Pasen gezongen, aanvankelijk alleen eenstemmig, maar vanaf de zestiende eeuw ook meerstemmig. Het Belgische Laudantes Consort voert de Lamentationes, afgewisseld met enige motetten, uit met twaalf mannenstemmen.

Dit moet ongeveer de bezetting geweest zijn van de pauselijke kapel toen Palestrina deze muziek componeerde. Het is sobere, verstilde en intieme polyfonie die van het Laudantes Consort een prachtige uitvoering krijgt. De muziek komt mooi vanuit de diepte omhoog en de zangers zitten volkomen op één lijn. Dit is een ideale dubbel-cd voor een avondje heerlijk geconcentreerd luisteren.

Dit is de tweede cd van La Violetta, het ensemble geleid en opgericht door gambiste Paulina van Laarhoven. Net als op de vorige cd wordt ook hier het grensgebied tussen renaissance, barok en improvisatie verkend. Het ensemble beschikt over vier gamba’s van verschillend formaat, dat is nog echt een renaissancebezetting, maar ook over een barokharp, twee luiten en een cornetto. Door de eigenzinnige aanpak van het ensemble wordt werk van uiteenlopende grootheden als Josquin des Prez en Claudio Monteverdi op een natuurlijke wijze gecombineerd. Dat improvisatie in de oude muziek een allesbepalende rol speelt, is iets dat hoe langer hoe meer musici de laatste jaren op hun cd’s en tijdens hun concerten laten horen. Gewoon alleen de geschreven noten zingen of spelen was in de barok nooit een optie. Bijzondere componist op deze cd is Giacomo Finetti, die de pech had in Venetië te werken toen Monteverdi daar als kapelmeester alle aandacht opeiste. Finetti’s muziek verdient het absoluut om gehoord te worden, zeker in deze wondermooie uitvoeringen. Door de uitgelezen programmering van deze cd toont het ensemble aan dat de grens tussen renaissance en barok én tussen compositie en improvisatie niet zo absoluut is als vaak wordt aangenomen.

Marcel Bijlo

Marcel Bijlo

Sobere, verstilde en intieme polyfonie

barok

Wondermooie uitvoeringen van La Violetta

barok

Antonio Caldara Cello Sonatas

C.Ph.E. Bach

Harpsichord Concertos

Marco Dalsass e.a.

Musica Amphion o.l.v. Pieter-Jan Belder (klavecimbel)

Newton Classics 8718247711185 / € 10,99

Brilliant Classics 5028421948492 / € 7,99

Antonio Caldara (1670-1736) was behalve in zijn geboortestad Venetië ook werkzaam in Mantua, Barcelona, Rome en van 1716 tot het eind van zijn leven in Wenen. Hij schreef een indrukwekkende hoeveelheid opera’s, oratoria en cantates; muziek die nog lang niet allemaal herontdekt en opgenomen is.

Maar er is in ieder geval één werkje van Caldara dat in Nederland iedereen kent. Herman van Veen zette er in 1967 een zotte tekst op en nam het op zijn eerste lp op met een echt barokorkestje: het Harlekijnlied. Naast vocale muziek componeerde Caldara ook instrumentale werken zoals de hier opgenomen zes cellosonates. Caldara hield van de cello, mogelijk bespeelde hij het instrument zelf, want ook in zijn vocale muziek komen we prachtige cellosolo’s tegen.

Het ietwat schrijnende dat zo kenmerkend is voor Caldara’s stijl horen we ook in deze sonates. Cellist Marco Dalsass krijgt stevig tegenspel van zijn begeleiders, vooral in die gedeelten waar klavecimbel en orgel tegelijk spelen. Dan is het hard werken voor de cellist, en voor de luisteraar af en toe zoeken naar de solopartij. Maar ook in het continuo gebeuren interessante dingen en de zaak raakt nergens uit balans. Mooie cd.

Van de componerende Bachzonen geldt Carl Philipp Emanuel (1714-1788) naast de ‘Londense’ Johann Christian (1735-1782) als degene met het duidelijkste gezicht. C.Ph.E. schreef een enorm oeuvre bij elkaar met daaronder ongeveer vijftig concerten voor ‘klavier’. Anders dan de meeste klavecimbelconcerten van zijn vader zijn deze concerten ook echt voor dit instrument geschreven; het zijn geen bewerk i ngen voor klavecimbel van soloconcerten voor blazers of strijkers. C.Ph.E. is daarmee de vader van het pianoconcert dat later in zijn eeuw in Haydn en Mozart zulke geweldige ambassadeurs zou vinden. De huidige cd is samengesteld uit materiaal uit de eind 2013 verschenen cd-box met Harpsichord Concertos van C.Ph.E. Blijkbaar zijn deze drie de mooiste. Het gewoonlijk 14-koppige Musica Amphion is voor de gelegenheid uitgedund tot twee violen, een altviool, een cello en een violone.

De klank is zonder meer voortreffelijk. Maar wat wil je, de strijkers zijn topmusici en sinds jaren werkzaam in ’s werelds toonaangevende barokorkesten.

Pieter-Jan Belder heeft het gezelschap perfect in zijn greep. Met C.Ph.E. heeft hij zijn niche gevonden. De klavecimbelconcerten van deze Bachzoon hebben nog altijd hun plaats in de canon niet ingenomen en dat is onverdiend. Met zulke goede, liefdevolle pleitbezorgers moet het lukken.

Marcel Bijlo

Jurjen Vis

Caldara hield van de cello

www.klassiekezaken.nl

Zonder meer voortreffelijk

april 2014

33

cdBesprekingEN barok

barok

Hotteterre, d’Anglebert Complete Trio Sonates op. 3, Harpsichord Transcriptions from Lully

Johann Sebastian Bach

Les Eléments o.l.v. Piero Cartosio

Jassen Todorov

Brilliant Classics 5028421947617 / € 7,99

GEGA New GR 3800121300198 / € 10,99

Jacques-Martin Hotteterre (1674-1763) is één van de grondleggers van het spel op de dwarsfluit. Dit instrument was begin achttiende eeuw in Frankrijk zeer in de mode, maar werd daar meestal nog flûte d’Allemagne (Duitse fluit) genoemd. Hotteterre zorgde er desondanks voor dat de dwarsfluit een typisch Frans instrument werd en deed dat onder meer door het schrijven van een fluitmethode die nog altijd een belangrijke informatiebron is voor barokfluitisten. Hotteterre beschrijft tot in detail wat je met je tong moet doen om bepaalde articulaties te kunnen spelen. Hij schreef bijna uitsluitend fluitmuziek en op deze cd horen we zijn triosonates opus 3, voor twee fluiten en continuo. De twee fluitisten van het Italiaanse ensemble Les Eléments volgen nauwkeurig Hotteterres instructies aangaande articulatie en versieringen, en daardoor komen we erg dicht bij deze componist. Maar ook de invloed van Corelli is in deze muziek duidelijk te horen. Toen Hotteterre zijn opus 3 in 1712 publiceerde, was de Italiaanse muziek in Frankrijk officieel taboe, maar Corelli’s werk circuleerde er in ruime mate. Tussen de sonates door zijn, goed voor de afwisseling, enige soloklavecimbelwerkjes opgenomen. De cd laat zich beluisteren als een sfeervol kamermuziekconcertje aan het Franse hof.

Evenals voor de cello componeerde Bach voor de viool zes solowerken: drie sonates en drie partita’s. De werken ontstonden drie eeuwen geleden, maar werden pas kort voor het midden van de 19de eeuw ‘ontdekt’ en op het repertoire genomen door violisten als Ferdinand David en Joseph Joachim. Alle grote instrumentalisten uit de 20ste en 21ste eeuw speelden en spelen ze. Vooral de vijftien minuten durende Ciaconna, het slot van de Tweede partita, sprak al vroeg tot de verbeelding; het stuk kreeg een mythische status als een van de grootste prestaties uit de Westerse cultuurgeschiedenis überhaupt. Mendelssohn en Schumann schreven pianobegeleidingen (terwijl de viool de harmonieën perfect suggereert en zelfs speelt), Brahms bewerkte het stuk voor piano solo. De partita’s bestaan uit dansen (Allemande, Sarabande, Gavotte etc.). Wie niet beter weet, zou om die reden gratie en zelfs lichtheid verwachten. De Bulgaarse violist Jassen Todorov, die eind 2012 al de sonates opnam, legde midden 2013 de partita’s vast. Ze klinken zoals hij eruit ziet: krachtig en martiaal. Er is geen ontkomen aan: dit is allesbehalve achtergrondmuziek. Op momenten dat Todorov een stapje terug doet en zijn markante stelligheid plaats maakt voor intieme fluisteringen en tere bekentenissen breekt de zon weldadig door.

Marcel Bijlo

Jurjen Vis

Sfeervol kamermuziekconcertje

barok

3 SoloViolin Partitas

Jassen Todorov: krachtig en martiaal

barok

Johann Sebastian Bach Bach in Context –Vater unser

Salomone Rossi Profeti della Quinta

Musica Amphion, Gesualdo Consort Amsterdam o.l.v. Pieter-Jan Belder (klavecimbel)

Linn CKD 691062042925 (sacd) / € 24,99

Etcetera KTC 8711801014883 (cd+boek) / € 24,99

De in Mantua werkzame Salomone Rossi (1570-1630) dankt zijn bekendheid vooral aan zijn meerstemmige psalmzettingen op Hebreeuwse tekst. Deze muziek was bedoeld voor gebruik in de synagoge. Officieel mocht er in de synagoge alleen eenstemmig gezongen worden, maar enkele uitzonderingen zijn bekend. Rossi voorzag de Hebreeuwse teksten van sobere en functionele polyfonie. Daarnaast schreef hij natuurlijk ook gewoon Latijnse motetten, Italiaanse madrigalen en instrumentale muziek. Hij was geliefd aan het hof van de Gonzaga’s in Mantua, waar ook Monteverdi werkte die er zijn opera L’Orfeo in première bracht. Profeti della Quinta is een ensemble van vijf Israëlische zangers, van countertenor tot bas, die elkaar tegenkwamen tijdens hun zangstudie in Basel. Samen met een aantal instrumentalisten bieden ze op deze cd een dwarsdoorsnee van Rossi’s oeuvre, met uiteraard ook de Hebreeuwse psalmen. Dit ensemble weet je vanaf de eerste noot te overtuigen, het zijn vijf zangers die door één mond lijken te ademen. Ook de instrumentalisten zijn van grote klasse.

Vorig jaar maakte Profeti della Quinta een concerttournee in Nederland met dit programma, en de zeer geconcentreerde sfeer die tijdens de concerten aanwezig was, wordt moeiteloos overgebracht naar de cd. Dit is echt heel bijzonder.

Niet Bach maar ‘Meer’ (zee) moest hij heten, vond Beethoven. Wat is het geheim van de taal van Johann Sebastian Bach? In het boek bij deze cd wordt het helder uit de doeken gedaan: stijlmiddelen, retorica, affecten, getallensymboliek. Vlot geschreven, geen onbegrijpelijke musicologentaal. Daarmee gewapend luister je weer wat geharnaster naar de muziek. Dan wéét je namelijk waarom de cantates met een koraal openen en sluiten.

Waarom Bach op bepaalde plekken ineens van toonsoort verandert. Welke middelen hem ter beschikking stonden om bepaalde woorden te benadrukken of te isoleren en waarom hij die toepaste. De twee cantates, het motet en de orgelwerken, die hier gepresenteerd worden, krijgen daarmee een context. Dat is dan ook het streven van deze uiterst fraaie productie: een kleine maar coherente greep doen uit Bachs oeuvre, historisch verantwoorde opnamen bieden en er zo degelijk mogelijke informatie over geven. ‘Verantwoord’ wil hier zeggen: met een kerkorgel als continuo (Silbermann) en met het befaamde één-stem-per-partijbeginsel. Het leidt tot transparante uitvoeringen, mooi in balans opgenomen. Onberispelijk gespeeld en gezongen, maar van deze veelgeprezen ensembles hadden we ook niet anders verwacht. Het repertoire heet Vater unser en maakte deel uit van een reeks concerten die dit seizoen op diverse locaties werden gegeven.

Marcel Bijlo

Jos van der zanden

Il Mantovano Hebreo

Profeti della Quinta overtuigt vanaf de eerste noot

34 april 2014

Onberispelijke Bach

cdBesprekingEN barok

barok

C.Ph.E. Bach

Marin Marais

Collegium Pro Musica o.l.v. Stefano Bagliano (blokfluit)

Rainer Zipperling, Ghislaine Wauters, Pieter-Jan Belder

Brilliant Classics 5028421948645 / € 7,99

Brilliant Classics 5028421946467 (4 cd’s) / € 15,99

Nee, Carl Philipp Emanuel Bach schreef nooit één noot voor de blokfluit.

Het is zelfs de vraag of hij het instrument kende. In de tweede helft van de achttiende eeuw was de blokfluit immers volledig verdrongen door de dwarsfluit. Waarom dan toch een cd met blokfluitmuziek van de vaak zo grillige Bachzoon? Gewoon, omdat het kan en omdat het geweldige muziek is. Met een beetje smokkelen – het bereik van de traverso is net wat groter dan dat van de blokfluit – is het fluitconcert waarmee de cd opent prima te spelen, en blokfluitist Stefano Bagliano doet dat met verve. Ook de kamermuziekwerken op deze cd, waarin ook viool en klavecimbel soleren, doen het uitstekend op de blokfluit. Met als meest curieuze vondst de triosonate waarmee de cd eindigt, die hier een bezetting heeft van altviool, basblokfluit en continuo.

Dit is echt een prachtige combinatie, jammer dat geen componist in de barok op het idee kwam er originele muziek voor te schrijven. Maar blokfluitisten zijn creatief, vraag dat maar aan Erik Bosgraaf, en muzikaal pakt dat op deze cd erg goed uit.

Marin Marais was gambist aan het hof van Louis XIV en componeerde zijn gambamuziek in eerste instantie voor eigen gebruik. Maar hij gaf ook, gelukkig voor ons!, vijf omvangrijke delen gambastukken uit. Hij voorzag in verschillende versies: dezelfde stukken voor gamba solo en voor gamba met basso continuo. Zowel in kwantiteit als in kwaliteit vormt de muziek van Marais de absolute top van het gambarepertoire. Iedere gambist speelt zijn muziek dan ook graag en er zijn behoorlijk wat cd-opnamen beschikbaar, maar de complete opname van een van de vijf boeken is een zeldzaamheid. Gambist Rainer Zipperling waagde zich eraan. Het vijfde boek omspant vier cd’s en op ieder daarvan staat een aantal suites. Net als bijna alle andere Franse componisten rangschikte Marais zijn werken naar toonsoort, waarbij langzame, quasigeïmproviseerde delen afgewisseld worden met snellere dansen. Vooral die langzame delen zijn indrukwekkend, zeker als ze door Marais als ‘Tombeau’ worden aangeduid: een muzikaal grafschrift. In de snelle delen toont Marais zich vindingrijk in het gebruik van verschillende dansvormen. Zipperling en de zijnen zorgen voor mooie uitvoeringen die ook bij lang luisteren blijven boeien. Deze cd-box ontbeert een tekstboekje, maar op internet is een schat aan informatie over Marais en zijn muziek te vinden.

Marcel Bijlo

Marcel Bijlo

Recorder Concertos – Chamber music

Pièces de viole, book 5

Een Bachzoon op blokfluit

barok

De top van het gambarepertoire

barok

Charpentier, Lully Te Deum

Amel Brahim-Djelloul e.a.

Le Poème Harmonique, Capella Cracoviensis o.l.v.Vincent Dumestre

Johann Sebastian Bach Ich elender Mensch – Leipzig Cantatas

Dorothee Mields, Damien Guillon e.a.

CollegiumVocale Gent o.l.v. Philippe Herreweghe

Alpha 3760014199523 / € 22,99

PHI LPH012 / 540439000124 / € 22,99

Op 18 november 1686, om zeven uur in de ochtend, ging Lodewijk XIV onverdoofd onder het mes voor de verwijdering van aanzienlijke aambeien. Zijn wonderbaarlijke genezing was vooral ook politiek gezien van groot belang en diende dus groots gevierd te worden in de Koninklijke Kapel van zijn paleis in Versailles. Hoe ironisch dat Lully zich bij die gelegenheid verwondde met zijn stampende dirigeerstok en kort daarna aan de gevolgen overleed. Lully’s overijverige dirigeren was nodig om de maar liefst 150 medewerkenden bijeen te houden in zijn glorieuze Te Deum, de middeleeuwse lofzang op God die het herstel van de Zonnekoning met pauken en trompetten in het orkest ruimschoots vermocht te vieren. Tevens klonk er een Te Deum van Charpentier, maar dirigent Vincent Dumestre kon de verleiding niet weerstaan de historie geweld aan te doen. En zo klinkt op deze cd hét Te Deum waarvan de opening jarenlang klonk voor Eurovisieuitzendingen. Dit specifieke repertoire is lang gedomineerd door Le Concert Spirituel van Hervé Niquet, maar een nieuwe generatie uitvoerenden betreedt hier met uitzonderlijke glans het erepodium. De jury van de Edison kan hier mijns inziens onmogelijk omheen...

Inmiddels is ook Philippe Herreweghe hard op weg om het zoveelste integrale Bachcantateproject te realiseren. Momenteel staat de teller op circa zestig cantates, al worden sommige cantates reeds voor de tweede keer opgenomen (BWV 73 en 44). Haast heeft hij blijkbaar niet, waardoor de onderneming een open eind houdt. Wat door de jaren heen opvalt, is dat ook Herreweghe meegaat met de laatste (en tevens omstreden) inzichten met betrekking tot de uitvoeringspraktijk. Net als een aantal van zijn collega’s pleit hij voor een uiterst kleine koorsamenstelling met doorgaans drie zangers per stemsoort. Waar dit bij anderen zou kunnen uitmonden in een iele totaalklank die ten koste gaat van dramatiek en zeggingskracht werkt het bij het immer uitmuntende Collegium Vocale juist heel goed. Door de karakteristieke transparantie van het koor is het polyfone lijnenspel te allen tijde te volgen en verzandt de uitvoering nergens in een brij van geluid, ondanks dat het tempo vaak aan de hoge kant ligt. Het indringende openingskoor van cantate BWV 109, Ich glaube, lieber Herr, bewijst dit. Op uitgebalanceerde wijze alterneert hier het solistenkwartet met het tuttikoor, waarmee volledig recht wordt gedaan aan Bachs ongeëvenaarde rijkdom en complexiteit.

Arjan van Dijk

Frans Jansen

Met uitzonderlijke glans

www.klassiekezaken.nl

Het immer uitmuntende Collegium Vocale

april 2014 35

cdBesprekingEN opera

opera dvd

W. A. Mozart

Nikolai Rimski-Korsakov

Andrei Bondarenko, Simone Kermes e.a.

MusicAeterna o.l.v.Teodor Currentzis

Svetlana Ignatovitsj, John Daszak e.a.

Nederlands Philharmonisch Orkest, Koor van De Nederlandse Opera o.l.v. Marc Albrecht

Sony 888430141629 (3 cd’s) / € 29,99

Opus Arte 809478010890 (2 dvd’s) / € 31,99

Nóg een opname van Mozarts Le nozze di Figaro; moet dat nou? Als het er een is zoals die van Teodor Currentzis: absoluut! In het voetspoor van dirigenten als Östmann en Jacobs brengt hij een uitvoering op authentieke instrumenten met een indrukwekkende ritmische precisie en een enorme detaillering, zonder dat het ooit mechanisch of saai klinkt. Het resultaat is een knisperend frisse Nozze, met de voor authentieke uitvoeringen kenmerkende vlotte tempi.

Gelukkig ontaardt die vaart nergens in een dodemansrit; Currentzis weet op de juiste momenten de voet van het gaspedaal te halen om de muziek te laten ademen. In het hechte, jonge zangersteam is geen enkele zwakke schakel te ontdekken. Wat een feest om zulke mooie en strakke stemmen in deze muziek te horen. Vibrato is niet continu aanwezig, maar wordt ingezet als expressief middel, en de zanglijn wordt rijkelijk, maar niet excessief voorzien van extra versieringen. Bekende namen in de cast zijn Simone Kermes, die met haar karakteristieke timbre een ontroerende Contessa zingt, en Mary-Ellen Nesi, een onstuimige Cherubino met een rijk stemgeluid. Samen met zijn orkest en zangers bewijst Currentzis overtuigend dat het laatste muzikale woord over Mozarts meesterwerk nog lang niet gezegd is.

Het is een van de mooiste Russische sprookjes, het verhaal over een meisje dat met haar gebeden een stad onzichtbaar weet te maken waardoor de vijand die niet kan innemen. Natuurlijk is er ook liefde in het spel en verraad, maar er is – hoe kan het anders in een sprookje? – ook een God die ingrijpt en ervoor zorgt dat alles uiteindelijk goed komt, al is het ‘over the rainbow’. Het goddelijke zit hem niet alleen in het ingrijpen van hogerhand, ook de muziek is goddelijk. Al bij de ouverture ga je je ogen dichtdoen en begin je te dromen, zoals het er in sprookjes aan toe gaat.

Hoort toe te gaan. Regisseur Dmitri Tsjerniakov heeft het sprookje ‘ontsprookt’. Vind ik dat erg? Een beetje wel. Ik mis de sfeer en de beelden die er eigenlijk bij horen. Maar het is een waanzinnig goede en spannende productie geworden, die dan ook zeer terecht in 2013 door International Opera Awards uitgeroepen werd tot nieuwe productie van het jaar. De uitvoering is meer dan voorbeeldig. De jonge Svetlana Ignatovitsj zingt een mooie en ontroerende Fevronja, maar de erepalm gaat naar John Daszak als de onvergetelijke Grisjka. En naar het Koor van De Nederlandse Opera (instudering Martin Wright). Aanbevolen.

Benjamin Rous

Basia Jaworski

Le nozze di Figaro

The Legend of the Invisible City of Kitezh

Een knisperend frisse Nozze

opera dvd

Spannende productie

operette

Jacques Offenbach Les Contes d’Hoffmann

Michael Spyres, Kathleen Kim e.a.

Symphony Orchestra and Chorus of the Gran Teatre del Liceu o.l.v. Stéphane Denève

Leo Fall

Madame Pompadour Annette Dasch, Heinz Zednik e.a.

Volksoper Wien o.l.v. Andreas Schüller

Erato 825646369140 (2 DVD’S) / € 26,99

CPO 761203779529 / € 21,99

Een uitvoering van Les Contes d’Hoffmann roept onvermijdelijk de vraag op: welke versie is gebruikt van het werk met de getroebleerde ontstaansgeschiedenis? De documentatie bij de dvd-uitgave van deze productie uit Barcelona, waarin duidelijk enkele, maar niet alle nieuwe musicologische inzichten zijn verwerkt, geeft helaas geen antwoord. De échte vraag is natuurlijk: werkt het?

Daarop is gelukkig een positief antwoord te geven, hoewel het laatste deel van de opera enigszins problematisch blijft. Vooral vocaal valt er veel te genieten. De Franse stersopraan Natalie Dessay heeft haar coloraturen goeddeels verruild voor lyriek en is als Antonia bijzonder ontroerend. Laurent Naouri is vocaal en theatraal uitermate overtuigend als de verschillende incarnaties van het kwaad.

De Amerikaan Michael Spyres begint in de titelrol veelbelovend, met warme stem, stralende hoogte en een goed gevoel voor Franse stijl, maar zakt gaandeweg, hoorbaar vermoeid, iets in. Soms verlang je bij het zien van de overwegend donkere toneelbeelden naar iets meer licht en kleur, maar het geeft het geheel wel een mooie, wat gothic sfeer. Bovendien zijn er meer dan voldoende mooie, vooral visuele, theatrale vondsten. Misschien nog belangrijker: de productie neemt Offenbachs opera serieus als drama en toont ons dat het behalve een problematisch bovenal een magnifiek werk is.

Heeft u ooit van Fritzi Massary gehoord? Nee? Ren dan naar de winkel of gewoon naar YouTube op uw computer. Zij was de Maria Callas van de operette.

Of eigenlijk meer, want componisten uit het begin van de twintigste eeuw schreven hun werken speciaal voor haar. Zo ook Leo Fall: Madame Pompadour was op Massary’s leest gesneden. Wij kunnen het ons niet meer voorstellen, maar operette was in die tijd zowat de vooruitstrevendste vorm van muziektheater. Tot de nazi’s aan de macht kwamen. Na meer dan een halve eeuw verbanning komt ook de operette in onze concertzalen en levens terug en daar ben ik echt blij om. De nieuwe opname van Madame Pompadour, live opgenomen in de Wiener Volksoper, vind ik een beetje een gemiste kans. Annette Dasch is natuurlijk geen Massary (wie wel?), maar zij doet het echt voortreffelijk en zet een zeer geloofwaardige Pompadour neer. Het is ook leuk om de oudgediende Zednik weer eens te kunnen horen. In zijn rol van de koning kan hij lekker uitpakken en schmieren. Ook Mirko Roschkowski (René) kan mij bekoren.

Moeilijker wordt het als wij bij het orkest komen, ik mis het vuur. Maar mijn belangrijkste probleem is: waarom werden de meeste dialogen weggelaten?

Benjamin Rous

Basia Jaworski

Offenbach met theatrale vondsten

36 april 2014

Voortreffelijke Annette Dasch

Column Hans Heg

foto: jonas sacks

“We willen Bernard. Breng Bernard terug!”

Heeft iemand dit in Amsterdam horen roepen, nadat Haitink op zijn 85ste verjaardag allerlei verwijten richtte aan het adres van de directie van het Concertgebouworkest? Niets van gemerkt. Zijn frontale aanval, gelanceerd door Het Parool, kwam aan als een donderslag bij heldere hemel. Hij vindt dat het orkest hem in het jubileumseizoen “totaal heeft genegeerd”. Hij voelt zich “haast vernederd”. Hij wil het KCO nóóit meer dirigeren!

Nou, nou. Afgezien van het feit of zijn beweringen volledig op waarheid berusten is het zonneklaar dat het niet botert tussen de eredirigent en de huidige directie. Incompatibilité d’humeur, zullen we maar zeggen.

Maar het roept wel vragen op: wie is die Bernard Haitink eigenlijk, behalve een befaamde dirigent? Een verongelijkte prima donna, een grumpy old man? Peter van der Lint sloeg de spijker op de kop in Trouw: “Boos, boos, boos. Het woord loopt als een

Serena Wang en haar leraar Dan Zhao Yi www.klassiekezaken.nl

Osmo en Serena rode draad door Haitinks carrière”.

De kreet waarmee ik deze column begon heeft inderdaad niet geklonken aan de Van Baerlestraat, maar was onlangs wel te horen in Minneapolis. Een ernstig conflict tussen de leden van het Minnesota Orchestra en het bestuur over een onvermijdelijke (?) salarisverlaging leidde daar tot een onwerkbare situatie.

Het respectabele A mer ikaanse orkest, dat qua niveau dicht tegen de Grote Vijf aan zit, is daardoor bijna anderhalf jaar uit de running geweest. Gewoon niet gespeeld, geen tournees en ook geen platensessies.

Voor chef-dirigent Osmo Vänskä voldoende reden om zijn ontslag in te dienen. Hoewel er geen artistiek conflict was, integendeel. Bij het publiek zat hij ook gebeiteld. De in februari luidkeels de zaal ingeslingerde kreten, toen het orkest weer aan het werk ging, spreken boekdelen: “We want Osmo. Bring back Osmo!” Groot applaus. Alléén als de voorzitter van het bestuur vertrekt, liet Vänskä daarop via een lokaal radiostation weten.

Amsterdamse toestanden in Amerika!

Midden in die crisis kregen Osmo en de zijnen een mooie pluim op de hoed. Na een opmerkelijke Beethovencyclus werd de eerste Sibelius-cd in een nieuwe serie voor BIS (symfonieën 2 en 5) genomineerd voor een Grammy Award. Hoewel het daarbij bleef.

De Gramophone was echter laaiend: “A fine start to what may be the benchmark cycle for the 21st century”. Met de tweede release (symfonieën 1 en 4) is nu ook een échte Grammy binnen. Het is te hopen dat Osmo zijn (tweede) cyclus ooit kan voltooien.

Tot slot nog even een vervolg op het stuk dat ik de vorige keer schreef over ‘Twee wonderoudjes’ (Menahem Pressler en Aldo Ciccolini). Wat te denken van een achtjarig Chinees meisje dat met het grootste gemak een cavalcade aan noten uit de vleugel tovert?

En dat daar ook nog muziek van weet te maken, al zal niemand beweren dat het nu al om een volgroeid talent gaat. Ik was vorig jaar bij een van de opnamesessies van

­ erena Wang in Hilversum en stond perS plex. Vooral toen dat schattige, kleine meisje liet horen hoe je de Fantaisie-Impromptu van Chopin moet aanpakken. Verbluffend.

Het is schitterend geregistreerd door Jared Sacks. Gelukkig heeft Channel Classics gekozen voor een cd met voornamelijk ‘kinderrepertoire’. Onder anderen van Tan Dun, Sjostakovitsj en Poulenc. Plus een paar nummers van haar leraar Dan Zhao Yi, een beroemdheid in China. Daarin is zij muzikaal overtuigender dan in een vroege Mozartsonate (KV 280) of een van de Liebesträume van Liszt. Maar let op die Chopin: daar schuilt mogelijk de kiem van een grote carrière.

Let op die ­Chopin

Jean Sibelius Symphonies Nos 1 & 4

Minnesota Orchestra o.l.v. Osmo Vänskä BIS 1996

Diverse componisten Dances of the Dolls

Serena Wang

Channel Classics CCS SA 81014

serena wang: http://www. youtube.com/watch?v=2ead zcPK_10&feature=youtu.be

april 2014

37

THE RITE OF SPRING THE BAD PLUS

88843037662

STRAVINSKY’S THE RITE OF SPRING, ARRANGED AND PERFORMED

BY THE BAD PLUS

klassieke Ki nderz aken

...voor kinderen en andere volwassenen

crossroads

H

Houden jullie ook van zoet, zout, zuur en bitter?

Niet tegelijk, maar af en toe dit en af en toe dat?

Waarom vraag ik dat? Ik ben dol op musici die openstaan voor verschillende muziekstijlen.

Naast de aanlooppoes op mijn bureau ligt ­Crossroads, een cd van NedSym Lite, de liteversie van het Nederlands Symfonieorkest. Wat een verschillende muziekstijlen, wat een kleuren! Wat een solisten! Moeten wat mij betreft naast elkaar bestaan, ‘licht’ en ‘klassiek’. We twisten ook niet of de Noordpool interessanter is dan de Zuidpool, beide heb je nodig om een evenaar te krijgen, en dan heb je tegelijk de hele (muzikale) wereld in hand en hart.

Ik lees in een brief van Mozart (bij mij in de kluis): ‘Als ik had geweten dat ze nog steeds mijn muziek spelen, had ik wat beter m’n best gedaan.’

Jeugdige en andere oude lezers: trek je niks aan van die puriteinen. De Dode Grote Meesters willen alleen dat dat ‘iets’ met overtuiging, liefde, respect én vakmanschap gedaan wordt.

Daarbij maak je zelf uit wat je mooi vindt en wat ‘kan’ of niet ‘kan’.

Diverse componisten

Crossroads NedSym Lite Challenge 72612

Bijvoorbeeld vier stukken die op de cd na elkaar komen: Piazzolla’s Oblivion, Cole Porters Just one of those things, waarin de strijkers een ‘special chorus’ spelen, goeie timing. Gevolgd door­ ­Johannes Brahms met een Hongaarse dans en aansluitend Joseph Kosma’s Autumn leaves met een solerende ‘klassieke’ violist die van wanten weet. En Ravel in handen van jazzpianist en arrangeur Rob van Bavel.

Tim Nobel is de artistieke vader van dit project.

Hij leeft in een tweestromenland: klassiek en jazz. Over smaak mag en moet getwist worden, ieder mag vinden wat ie wil.

De klassieke, laat ik zeggen, muggenzifters verplaatsen zich graag in de Dode Grote Meesters door te zeggen dat die zich in hun graf omdraaien als er iets ‘gedaan’ wordt met hun muziek.

Misschien willen zij daarmee laten zien dat zij een ‘echt goede smaak’ hebben? www.klassiekezaken.nl

Nou dág! edwinrutten@edwinrutten.nl

Edwin Rutten

PS. Mijn plannetjes voor 2014! ­Nieuwsgierig? Kijk daarvoor op: http://issuu.com/webredacteur/docs/ vkz01_lr en dan pagina 39. Ik hoor van jullie!

PPS. De Mattheüs Passie van J.S. Bach.

Twee-cd-box is net uit! ‘Voor ­volwassenen en andere kinderen’ Op de cd’s vertel ik het verhaal. De muziek wordt gespeeld onder leiding van Nikolaus Harnoncourt. Ik beantwoord de vragen die ik zelf had over de MP. PPPS. De Klassieke Kinderzaken Oorkonde kun je krijgen als je…? april 2014

39

3 RN 3102 IINUJ GNAGRAAJ ETS33 NEKAZ EKEISSALK GNIGINEREV ED NAV EVAGTIU

UITGAVE VAN DE VERENIGING KLASSIEKE ZAKEN 33STE JAARGANG JUNII 2013 NR 3

EKEISSALK KLASSIEKEZAKEN

Trakteer uzelf of geef Klassieke Zaken magazine

12 x

Een tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek

Klassieke Zaken magazine slechts € 27,50

+

GRATIS

CADEAUKAART* T.W.V. €10,-.

BARTOLI’S BELLINI BELLINI BARTOLI’S

N BERS VA LIEFHEB VOOR

IEK KE MUZ KLASSIE

en ontvang...

03-06-13

• een GRATIS cadeaukaart* t.w.v. €10,d 1

kaart.ind

cadeau

(te besteden bij de aangesloten verkooppunten en op www.klassiekezaken.nl)

• exclusieve CLUBPAS voor KORTING op klassieke muziek cd’s, concerten en meer

VOOR LIEFHEB BERS VA N

KLASSIE KE MUZ IEK

Voor direct aanmelden en de aangesloten verkooppunten ga naar

WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL/CADEAU OF BEL 035-6229370 *is een uitgave van de Nationale EntertainmentCard

16:20

puzzel Jan Peter Raat

Richard Strausspuzzel:

In onderstaand schema moeten de antwoorden op de vragen, die alle betrekking hebben op de jubilerende componist Richard Strauss, ingevuld worden van boven naar beneden van links naar rechts, dan van rechts naar links, dan weer van links naar rechts etc.

De beginletter van het nieuwe woord is ook de eindletter van het vorige woord en staat in een omkaderd en genummerd hokje. De hokjes met * vormen van boven naar beneden gelezen en ingevuld een toepasselijk woord. (Niet dus de genummerde letters!)

1 ) Compositie voor piano en orkest 2 ) Tekstdichter van ‘Im Abendrot’ 3 ) Eerste van de Vier letzte Lieder 4 ) Eerste opera van R. Strauss 5 ) Symfonisch gedicht gebaseerd op Shakespeare 6 ) Voor dit instrument componeerde Strauss twee concerten 7 ) Ariadne auf ...

8 ) Ballet op. 70 9 ) Compositie voor blazers op. 7 10 ) Opera uit 1909 11 ) Opera uit 1933 12 ) Groot symfonisch werk 13 ) Vroeg lied uit 1871 14 ) Orkestrale gedeelten uit zijn

bekendste opera op. 59

1

*

2

3

*

*

*

4 6

7

*

5

8

* 9

*

10

*

*

11 *

12 I

*

*

13 *

*

14

oplossing

Stuur uw oplossing met naam, adres en/of e-mailgegevens voor 29 april 2014 naar: Vereniging Klassieke ­Zaken, Postbus 226, 1200 AE Hilversum of ­algemeen@klassiekezaken.nl.

Onder de goede inzenders worden 10 exemplaren van De kleurloze Tsukuru Tazaki en zijn pelgrimsjaren van Haruki Murakami verloot.

Met dank aan ­uitgeverij atlas contact.

Oplossing puzzel Klassieke Zaken Magazine nr. 1-2014 Johann Heinchen www.klassiekezaken.nl

Prijswinnaars Naam Plaats Mw. J.M. Rieffe PRINSENBEEK Dhr./Mw. R. van der Wulp HILVERSUM Mw. M. Looijen HAARLEM Dhr. J. van Engelsdorp Gastelaars BLOEMENDAAL Dhr./Mw. J. Bol MAASSLUIS Mw. A. Bouwman DOESBURG Dhr./Mw. H. Molenaar DEN BOSCH Dhr./Mw. E.W. Twigt VLAARDINGEN Dhr. J.C.C.M. Wenneker OUDORP (NH) Mw. L. Reedijk- Boersma ZEIST

De prijswinnaars ontvangen de cd Bertrand Chamayou - Schubert.

Met dank aan Warner Music. april 2014

41

klassieke zaken specialisten  Winkels met postorderservice

De in dit magazine besproken cd’s zijn te allen tijde door de Klassieke Zaken Specialist te bestellen.

ALKMAAR Boekhandel Feijn 

DRIEBERGEN CD Artline V.O.F. 

Traaij 1-C / 0343-521532 www.cdendvd.nl

Vrouwensteeg 4-6 / 071-5149689 www.platomania.nl

ALMELO Hilarius Broekhuis 

EINDHOVEN Bullit Klassiek 

Velvet Music  Nieuwe Rijn 34 / 071-5128157 www.velvetmusic.nl

Laat 47 / 072-5409944 www.feijn.nl

Koornmarkt 24 / 0546-456717 www.boekhandelbroekhuis.nl

Heuvel Galerie 140 / 040-2465107 www.bullitklassiek.nl

AMERSFOORT De Algemene Boekhandel

emmen Plantage Vermeer

AMSTERDAM boudisque muziek en film 

ENSCHEDE Boekhandel Broekhuis 

Broekmans & Van Poppel 

ERMELO Riemer & Walinga CD Afd. 

Leusderweg 184-188 / 033-4622222 www.algemeneboekhandel.nl

Alleen postorder / 020-3704502 www.boudisque.nl

Van Baerlestraat 94 / 020-6751653 www.broekmans.com

Charles Muziek

Weteringschans 193 / 020-6265538 charlesmuziek@planet.nl Concerto  Utrechtsestraat 54-60 / 020-6245467 www.concerto.nu

Noorderstraat 38-40 / 0591-642088 www.vermeer.plantage.nl

Marktstraat 12 / 053-4325210 www.boekhandelbroekhuis.nl

Stationsstraat 131 / 0341-552405 www.riemer-walinga.nl

GOES Boekhandel De Koperen Tuin 

Centrum de Veste / Keizersdijk 16 / 0113-231072 www.koperentuin.nl

GRONINGEN Boekhandel Van der Velde 

Fame Plaza BV  Nieuwezijds Voorburgwal 182 / 020 6382525 www.fame.nl

A-Kerkhof 45-47 / 050-3125593 www.boekhandelvandervelde.nl

APELDOORN Nawijn en Polak boekverkopers 

Oude Ebbingestraat 64 / 050-3123625 www.hetcarillon.nl

Marktplein 24 / 055-5212709 www.nawijn-polak.nl BERGEN OP ZOOM Quist Boekhandel 

Fortuinstraat 22-24 / 0164 240 232 www.quistboeken.nl

BREDA Muziekhandel Spronk / De Vrije Boekhandel 

Veemarktstraat 40/ 076-521 5213 www.muziekvanspronk.nl

COEVORDEN Music & more 

Friesestraat 50 / 0524-517332 www.blackvinyl.nl

DELFT Muziekhandel Van Buytene 

Binnenwatersloot 16 / 015-2123853 www.cdklassiek.nl

den haag Caminada classics 

Alleen postorder / 070-3466277 www.caminada.nl

Velvet / Paagman 

Frederik Hendriklaan 217 / 070 338 3838 www.velvetmusic.nl

DEventer De Woestijnroos 

Grote Overstraat 26 / 0570-618201 www.woestijnroos.nl DORDRECHT Dordrecht Klassiek 

Voorstraat 435 / 078-6122169 www.dordrechtklassiek.nl

de muziekdragerij 

Voorstraat 411 / 078-6163489 demuziekdragerij@gmail.com drachten boekhandel van der velde 

Noordkade 14 / 0512-544440 drachten@boekhandelvandervelde.nl

Het Carillon 

MAASSLUIS Mastersound 

Noordvliet 29 / 010-5917822 peter@mastersoundonline.nl

MIDDELBURG De Drukkerij 

Markt 51 / 0118-886874 www.drukkerijmiddelburg.nl

NIJMEGEN Boekhandel Roelants 

LUX, Marienburg 38-39 / 024-3221734 www.roelants.com Kroese Klassiek 

Molenstraat 126 / 024-3221346 www.kroese-online.nl noordwijk Boekhandel van der meer 

Vuurtorenplein 10 / 071-3613073 www.libris.nl/vandermeer Roden boekhandel daan nijman 

Heerestraat 87 / 050-5012967 http://www.daannijman.nl

Plato Groningen 

ROTTERDAM Bladmuziek Van der Heijde 

HAARLEM Bruno Klassiek 

SCHAGEN Boekhandel Plukker

HEERENVEEN Binnert Overdiep 

SNEEK Boekhandel Van der Velde 

Oude Ebbingestraat 41 / 050-3135055 www.platomania.nl

Gierstraat 50 / 023-5323240 www.brunoklassiek.nl

Nieuwe Binnenweg 116 / 010 4121900 www.vdhbladmuziek.nl

Gedempte Gracht 71-75 / 0224- 212941 www.boekhandelplukker.nl

Dracht 60 / 0513-622533 www.binnertoverdiep.nl

Kruizenbroederstraat 36 / 0515-423900 sneek@boekhandelvandervelde.nl

HEERLEN Smeets Klassiek & Jazz 

SOEST Boekhandel Van de Ven

HENGELO Boekhandel Broekhuis 

Velp boekhandel jansen & de feijter 

Akerstraat 5 / 045-5715550 www.smeetsklassiek.nl

Soesterbergsestraat 54-C / 035- 6012419 www.boekhandelvandeven.nl

Weemenstraat 45 / 074-2910267 www.boekhandelbroekhuis.nl

Emmastraat 6 / 026-3628959 www.eenpassievoorboeken.nl

’s-HERTOGENBOSCH Pieter van Os CD 

VENLO Sounds Recordshop BV 

HOUTEN BOEKHANDEL WIJS

wijk bij duurstede Boekhandel Pettinga 

Snellestraat 44 / 073-6131150 www.pietervanoscd.nl

Parade 66 / 077-3510625 www.sounds-venlo.nl

Spoorhaag 144-146 / 030-6353916 www.boekwijs.nl

Markt 12 / 0343 – 577300 boekhandelpettinga@planet.nl

KROMMENIE Erwin Vermast CD-DVD Shop 

ZUTPHEN Music All In 

Zuiderhoofdstraat 2 / 075-6216382 www.erwinvermast.nl LAREN Larense Boekhandel

Naarderstraat 9 / 035- 5382312 www.larenseboekhandel.nl LEEUWARDEN

Boekhandel Van der Velde  Nieuwestad 57-59 / 058-2132360 leeuwarden@boekhandelvandervelde.nl Poort 

Voorstreek 6 / 058-2123905 www.poortmusic.nl

42 april 2014

LEIDEN Plato Leiden 

Beukerstraat 24 / 0575-516444 www.musicallin.net Zwolle

Plato Zwolle  Klokkensteeg 14 / 038-4225354 www.platomania.nl Waanders in de broeren  Achter de broeren 1-3 / 038-4215392 www.waandersindebroeren.nl

Bij alle in dit magazine besproken cd’s staat een adviesprijs vermeld.

exclusieve Boxaanbieding

6CD

clublede

34,95

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

59,95

5,-

korti n

6CD

g

Franse verhalen en menselijke thema’s n

Paul Sacher, Mstislav Rostropovitsj, Isaac Stern, AnneSophie Mutter, Renée Fleming, Barbara Hannigan en Simon Rattle, om maar eens een paar grote namen te noemen, hadden en hebben hem hoog in het vaandel staan. Terecht, want de muzikale ‘verhalenverteller’ Henri Dutilleux (1916-2013) geldt onder kenners en liefhebbers als een van de grootste componisten van de twintigste en vroege eenentwintigste eeuw. De Franse fijnslijper heeft ondanks zijn hoge leeftijd slechts een klein oeuvre opgebouwd, maar elk werk is een even schitterend juweel. Niet de avant-garde van Pierre Boulez, maar de menselijke compassie leidde de componist naar kleurrijke werken vol humanistische thema’s. Zo schreef hij bijvoorbeeld het prachtige Shadows of time voor Anne Frank en alle onschuldige kinderen. ­Deutsche Grammophon heeft nu, een jaar na het overlijden van de grootmeester, alle beschikbare opnamen van bijna zijn volledige werk verzameld in een meer dan betaalbare box. Zes cd’s puur Frans genot, en bovendien een absolute must voor elke muziekliefhebber met enig historisch besef.

Henri dutilleux Henri Dutilleux Edition

Diverse uitvoerenden

deutsche grammophon 600753456729 (6 cd’s) / vkz 142 677

biedt u deze uitgave aan.

* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 43* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 23 mei 2013.