Klassieke Zaken november 2013 nr. 06

Uitgave van de vereniging klassieke zaken 33ste jaargang december 2013 Nr 6

HĂŠt tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek

Einaudi op de harp

lavinia meijer

JANINE JANSEN

www.janinejansen.com

exclusieve exclusieve aanbieding aanbieding

Sprookjes uit Duizend-en-eennacht in klank ‘Een van de grootste gebreken van de mensheid is haar enorme aanleg voor geheugenverlies’, zo begint Jordi Savall zijn persoonlijke inleiding bij Orient-Occident II – Hommage à la Syrie.

Waarmee hij maar wil zeggen dat mensen onrecht en leed snel vergeten en dat de geschiedenis zich herhaalt. Om daar toch wat aan te doen maakte Savall naar aanleiding van het uitbreken van de oorlog in Afghanistan in 2001 Orient-Occident, een vitaal klinkende dialoog tussen de oude muziek van Oost en West. Om zijn verontwaardiging over de recente gebeurtenissen in Syrië te kanaliseren, dook Savall met een groot aantal Syrische musici in de verbanden tussen de oude Syrische en de westerse muziek. En daar breekt hij een wereld mee open.

Sprookjes uit Duizend-en-een-nacht in klank gevat. Laat ze u betoveren, enthousiasmeren, van begrip voorzien, kwaad maken, verblijden, troosten en lees alle achtergronden in het zoals gewoonlijk lijvige en rijk geïllustreerde boekwerk van dit historische document.

Orient-Occident II

Hommage à la Syrie Hespèrion XXI, Jordi Savall

Alia Vox AVSA9900 / 136 666 VKZ Luxe verpakking CD+boek

* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 43* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 24 januari 2014.

www.klassiekezaken.nl

15,95

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

23,95

Luxe verpakking CD+BOEK

december 2013

3

OLOFON klassieke zaken

33e jaargang, nummer 6 - december 2013 Winkelprijs € 3,25

Dit tijdschrift wordt geproduceerd door BCM b.v. te Eindhoven in opdracht van de uitgever Vereniging Klassieke Zaken, onder verantwoordelijkheid van Henriëtte Zrour, Soestdijkerstraatweg 21, 1213 VP Hilversum (tevens redactieadres), tel. 035-6229370, e-mail: info@klassiekezaken.nl

deze maand

Hoofdredacteur

Frederike Berntsen

Marcel Bijlo, Jan Brokken, Arjan van Dijk, Hein van Eekert, Hans Heg, Paul Janssen, Basia Jaworski, Merlijn Kerkhof, Barend Linders, Andrew van Parijs, Jan Peter Raat, Wenneke Savenije, Gerard Scheltens, Oswin Schneeweisz, Jeroen Stoffels, Jurjen Vis, Jos van der Zanden

foto: Corbino

Aan deze aflevering werkten mee

einaudi by lavinia

Frederike Berntsen Vormgeving

Marjanne Gielen, Sandra Koopmans, Nicole Lennards, Patrick Hoogduin, Marcha van den Einden, Eric Waterschoot, Rik Janssen, Tein

bosgraaf en vivaldi

Corbino

16 foto: Molina Visuals

BCM abonnementenservice, Postbus 1392, 5602 BJ Eindhoven. Tel 0900-2022708 (€ 0,10 per minuut) www.bcm.nl

rené jacobs’ nieuwe bach

18

Stopzetten Abonnement

Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk en dient ten minste acht weken voor het verstrijken van de jaarlijkse termijn te geschieden. Prijswijzigingen lidmaatschap voorbehouden.

Zoveel mogelijk is getracht rechthebbenden van foto’s te achterhalen. Zij die in verband hiermee niet zijn benaderd kunnen contact opnemen met de uitgever.

Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden.

4

december 2013

perahia op de bok

20

foto: Karl Largerfeld

©2013 Vereniging Klassieke Zaken.

Het volgende magazine verschijnt: 31 januari 2014

capuçon in duet

foto: Felix Broede

De in dit magazine gerecenseerde cd’s zijn uitsluitend geselecteerd op kwaliteit.

foto: Decca/ Harald Hoffmann

Ledenadministratie

14

de muzikale roots van janine jansen

Coverfoto

KLASSIEKE ZAKEN verschijnt twee­maandelijks in een oplage van 50.000 stuks.

Het tijdschrift wordt verspreid via de dealers van de Vereniging Klassieke Zaken en aan de Klassieke Zaken Clubleden.

foto: Marco Borggreve

Eindredactie

6

exclusieve aanbieding

3

jordi savall Hommage à la Syrie

van de redactie Foto: Maarten van Haaff

en verder

Verrassen

klassieke zaken aanraders

10 Hendrik Andriessen schepper van onvermoede

meesterwerken 10 a late quartet kamermuzikale soap op niveau 11 Geen kerst zonder het rias kammerchor boxaanbieding

44 Eindelijk dan: de youri egorov-box artikelen

6

lavinia meijer geraakt door Ludovico Einaudi

13 yvonne van den berg De viool van mijn

moeder 14 Vivaldi volgens erik bosgraaf 16 rené jacobs’ Passie met sensualiteit 18 De muzikale roots van janine jansen 20 murray perahia dirigerend pianist 22 Gautier capuçon in duet 24 pentatone een boutique in een winkelstraat 26 russisch nationaal orkest in Utrecht RUBRIEKEN

4 COLOFON 5 VAN DE REDACTIE 9 BERICHTEN 29 HANS HEGS COLUMN 31 DE BESTE KLASSIEKE CD’S

Blauwer dan blauw, superblauw, hypnotiserend blauw. Night, zo heet de foto die Simon van Til vorig jaar maakte – 180 x 140 cm en ingelijst te zien in Huis Marseille in Amsterdam. Van Til richtte z’n camera van zonsondergang tot zonsopgang op een heldere hemel en telde, eenvoudig gezegd, het allerlaatste en allereerste licht bij elkaar op: voilà het betoverende blauwe vlak, alsof we naar een strakblauwe lucht op klaarlichte dag kijken.

Iets wat we al lang kennen – zonsondergang en zonsopgang – op een heel eigen manier in beeld gebracht, en dus voor de toeschouwer totaal verrassend. Iets moois dat je meer dan eens wilt ondergaan en niet vergeet.

Is dat niet wat een musicus ook probeert? Een eigen stempel drukken op oude of nieuwe muziek, er zijn lezing van maken om zo de luisteraar te verrassen?

Helder, hypnotiserend helder

Niet iedereen slaagt daar zomaar in. Martin Fröst, het klarinetwonder uit Zweden, lukt het wel. Luister je naar zijn jongste cd, dan onderga je hetzelfde als je ziet bij de foto van Van Til. Fröst speelt onder meer Mozarts Klarinetconcert. Dat concert kennen we al lang van zoveel uitvoeringen, maar Fröst bezit de gave je te betoveren met zíjn manier. Hij laat iedere noot voor zichzelf spreken; in zekere zin komt hij niet aan Mozart, net zo min als Van Til aan de hemel kwam. En hij speelt helder, hypnotiserend helder. Ook iets moois dat je niet vergeet, om te beginnen van Mozart, maar ook van Fröst.

42 klassieke kinderzaken 43 KLASSIEKE ZAKEN SPECIALISTEN 44A puzzel

Op ver toon van de clubledenpas krijgen clubleden extra korting.

www.klassiekezaken.nl

Zie voor een kleine luistercursus rondom Frösts Mozart pag. 42: Klassieke Kinderzaken.

Frederike Berntsen december 2013

5

Coverinterview

Lavinia Meijer Einaudi op de harp Een breed publiek bereiken met eigentijdse muziek? Veel musici zullen somber nee schudden.

Zo niet harpiste Lavinia Meijer.

Haar succesvolle cd met bewerkingen van Philip Glass was al een statement: met een zorgvuldige selectie van aansprekende arrangementen kon een nieuw publiek worden bereikt. En ze gaat door op de ingeslagen weg. Voor haar debuut bij Sony, Passaggio, koos ze de sfeervolle muziek van de Italiaanse duizendpoot Ludovico Einaudi (58).

A 6

december 2013

foto: Corbino

Arrangementen voor harp, mag dat zomaar?

“Ja, dat mag. Eerder dit jaar heb ik Einaudi persoonlijk ontmoet en het plan uitvoerig met hem doorgesproken. Een keer in Carré en een keer backstage in De Oosterpoort in Groningen. Het is zó’n aardige man! Bescheiden, helemaal geen sterallures. Hij stond er volledig open voor dat ik zijn muziek voor de harp zou bewerken. Ik speelde wat zelfgemaakte arrangementen van die schitterende expressieve pianomuziek van hem, en hij kwam meteen met allerlei opbouwende commentaren. Hij nam heel uitgebreid de tijd voor me, deed suggesties om de klankkleur hier en daar bij te stellen en zo. Ik moest ook meer vanuit ‘the flow’ spelen, vond hij. Soms wijzigde hij zelfs gewoon het origineel waar ik bij was. Het gaat hem echt om de inhoud, om de muziek, de rest lijkt allemaal bijzaak.

Nou, ik heb toen beloofd dat ik hem op de hoogte zou houden van mijn activiteiten en de keuze van de stukken die ik zou willen gebruiken, en dat heb ik ook steeds gedaan.”

foto: Corbino

lerlei stijlen en technieken. Een echte alleskunner is hij geworden. Met zijn muziek breekt hij muren af die traditioneel tussen verschillende groepen luisteraars staan. Veel mensen zullen zijn muziek trouwens kennen zonder het zelf te beseffen, want hij schreef muziek bij heel wat tv-series. Ook voor commercials, ja, ze weten hem echt allemaal te vinden. Maar wat ik al zei, hij is de bescheidenheid zelve. En dat hij zoveel interesse toont in wat ik doe, bewijst wel dat het hem om de muziek gaat en om weinig anders. Ik leef er echt naartoe om hem de cd te kunnen overhandigen. Hij liet me weten dat hij deze graag in ontvangst neemt bij zijn bezoek aan Nederland. Op 30 oktober geeft hij een concert in het Concertgebouw. Ben zo benieuwd wat hij ervan vindt!”

Jos van der Zanden

“De muziek van Einaudi kende ik eigenlijk nog niet zo gek lang. Ik kwam ermee in aanraking toen hij met zijn nieuwste cd ineens heel hoog in de iTunes-charts stond. Net wel of net niet op de eerste plaats, constant stuivertje wisselend met een andere cd. Dat maakte me benieuwd, en toen ik goed ging luisteren werd ik echt geraakt door die wonderlijke klanken, ik kon me er helemaal in verliezen. Die man kan zo veel; pop, rock, folk, minimalisme - alles kom je bij Einaudi tegen. Het is zo’n openhartige muziek. Vervolgens kwam bij mij een fase van praten met vrienden over deze muziek, suggesties afwegen, films en tv-series met zijn muziek bekijken, zoals de internationaal bekroonde films The Intouchables en Black Swan. Zo begon het idee te groeien dat hier iets mee te doen was. Ik ging zelf bewerkingen maken. Allerlei invalshoeken ontdekte ik, de vele gevoelswerelden in de muziek bleken zich prima te lenen voor de harp. Ik experimenteerde met allerlei klankkleuren. Bijvoorbeeld nasaal, vol, gitaarachtig, flageoletachtig, wel of niet dicht bij de klankkast enzovoort. Vanwege het brede klankspectrum is mijn cd ook niet in de studio

opgenomen maar in het Funkhaus in Berlijn.

In die natuurlijke, zuivere akoestiek komt de muziek het beste tot zijn recht. Bij mijn komende tournee met deze Einaudi-muziek zal ik trouwens ook een paar popzalen aandoen, zoals Paradiso in Amsterdam en het Paard van Troje in Den Haag. Ik sluit niet uit dat een lichte versterking daar wel op zijn plaats is.”

“Popzalen, ja, want deze muziek leent zich daar uitstekend voor. Het is immers een vorm van cross-over die goed past bij het pad dat ik aan het belopen ben en waarmee ik bij Sony dankzij mijn nieuwe contract een langetermijnplanning kan maken. Klassiek, maar toch verrijkend, met aanknopingspunten die ik zelf spannend vind.

Daarom ga ik bij mijn concerten ook zelf vertellen, tussen de muziek door. Om het nieuwe publiek te laten weten waarom ik hiervoor gekozen heb, wat voor verhaal er achter de muziek zit, wat ik ermee beoog en wat de meerwaarde precies is van het maken van bewerkingen. Ik kan dan duidelijk maken dat Einaudi als een klassiek componist is begonnen, maar een steeds ruimere belangstelling kreeg voor al-

“Ik moest meer vanuit ‘the flow’ spelen”

www.klassiekezaken.nl

eindaudi-concerten van lavinia meijer 1 december 2013 t/m 10 januari 2014 info: laviniameijer.com

Ludovico Einaudi

Passaggio Einaudi by Lavinia Lavinia Meijer Sony 8888 3784082

december 2013

7

9341492

6153992

6154972

WARNER/ERATO CLASSICS NEW RELEASES

MARINA REBEKA

EMMANUEL PAHUD

SABINE DEVIEILHE

De jonge Letse sopraan Rebeka zingt een grote en gevarieerde selectie aria’s uit verschillende Mozartopera’s, waaronder Die Zauberflöte, Le Nozze di Figaro en Don Giovanni, i.s.m. het Royal Liverpool Philharmonic Orchestra o.l.v. Scappucci.

Welk instrument is beter geschikt voor een reis rond de wereld dan de fluit? Pahud vond het de hoogste tijd om met dit instrument terug te keren naar zijn roots. Hij was immers als kind al een wereldreiziger.

‘Eigenlijk is deze CD de soundtrack van mijn leven’, aldus Pahud.

Sabine Devieilhe is een sopraan wier stem, net als haar virtuositeit, grenzeloos lijkt. Ze brengt op deze release een prachtig programma van fragmenten uit opera’s van Rameau, opgenomen met dirigent Alexis Kossenko en zijn ensemble Les Ambassadeurs.

9341402

6154482

RAMEAU: LE GRAND THÉÂTRE DE L’AMOUR

4095662

AROUND THE WORLD

MOZART: ARIAS

ANTONIO PAPPANO

LIBERA

PHILIPPE JORDAN

Warner brengt in dit Britten-jaar, ter viering van de 100e verjaardag van de componist, een eerbetoon met een nieuwe opname van zijn War Requiem. Dit gebeurt met een spectaculaire line-up van solisten waaronder Anna Netrebko, Ian Bostridge en Thomas Hampson.

Wat is kerst zonder kerstliederen? De engelachtige stemmen van Libera brengen pure magie tijdens de feestelijke kerstdagen met deze selectie liederen die live zijn opgenomen in St. Patrick’s Cathedral in Armagh, Ierland.

Afgelopen juni bracht het Koor en Orkest van de Opéra National de Paris o.l.v. Jordan het magnifieke Requiem van Verdi ten gehore. Dit gebeurde met een indrukwekkend kwartet aan solisten: sopraan Lewis, mezzosopraan Urmana, tenor Beczala en bas Abdrazakov.

6026662

DIANA DAMRAU FOREVER

Damrau ziet Forever als de soundtrack van haar leven.

Deze bevat tracks uit operette, musicals en films waaronder Die Fledermaus, My Fair Lady, West Side Story en The Phantom of the Opera. ‘Deze muziek toont een kant van mij die velen nog niet kennen’, aldus Damrau.

VERDI: REQUIEM

9341422 – 2CD

ANGELS SING CHRISTMAS IN IRELAND

9341452 – 1CD digipack ltd.

BRITTEN: WAR REQUIEM

PHILIPPE JORDAN

WAGNER: DER RING DES NIBELUNGEN (SYMPHONIC EXCERPTS) In juni 2013 was het voor het eerst in meer dan 60 jaar dat de Opéra National de Paris o.l.v.

Jordan de complete Ring-cyclus van Wagner opvoerde. Fragmenten hiervan worden op deze CD gecombineerd met Brünnhilde’s offer-scène, gezongen door sopraan Nina Stemme.

NATALIE DESSAY, MICHEL LEGRAND ENTRE ELLE ET LUI

Dit album, opgenomen door Dessay en de legendarische Michel Legrand, focust zich op stem, piano, bas en drums. Gastsolisten op dit album zijn o.a. Dessay’s man, de basbariton Laurent Naouri en Legrand’s vrouw, harpiste Catherine Michel.

Berichten Ragazze Kwartet wint Kersjesprijs

foto’s: Corbino

Het Ragazze Kwartet, bestaande uit vier jonge Nederlandse dames, heeft de Kersjesprijs 2013 gewonnen. De Ragazze volgden de tweejarige fulltimeopleiding aan de Nederlandse Strijkkwartet Academie. In 2007 maakten ze een tournee naar Nepal en in 2013 reisden ze door China. Hun eerste cd, Vivere, is afgelopen lente verschenen op Channel Classics. De Kersjesprijs 2013, een bedrag van € 50.000, wordt op 30 november in het Concertgebouw uitgereikt aan het Ragazze Kwartet. Violist Shin Sihan en dirigent Frank Zielhorst ontvangen respectievelijk de Kersjesvioolbeurs en -directiebeurs (elk € 15.000).

Het Kersjesfonds werd in 1994 opgericht door de Nederlandse dirigent Anton Kersjes (1923-2004) en diens echtgenote Margreet van de Groenekan. Het fonds is een van de grootste particuliere cultuurstimuleringsfondsen in Nederland. De prestigieuze prijs van het Kersjesfonds wordt dit jaar voor de zestiende maal toegekend, en werd eerder gewonnen door onder anderen het Osiris Trio, het Storioni Trio, Calefax, het Zapp String Quartet en de Holland Baroque Society.

Info: hetkersjesfonds.nl; concertgebouw.nl

Grachtenfestival Winterspecial 5 december 2013 t/m 16 januari 2014 Grachtenfestival Amsterdam presenteert ook deze winter een Winterspecial: zes concerten in bijzondere Amsterdamse kerken. De Grachtenfestival Winterspecial duurt van 5 december 2013 t/m 16 januari 2014 en is onderdeel van het Amsterdam Light Festival. Voor deze concerten nodigde het Grachtenfestival Amsterdam zes jonge Nederlandse toptalenten uit om zelf hun favoriete muzikale avond samen te stellen. De concerten vinden plaats in zes Amsterdamse kerken. Met optredens van harpist Remy van Kesteren (5 december), pianist Thomas Beijer (12 december), sopraan Judith van Wanroij (19 december), saxofonist Eva van Grinsven (2 januari), Ensemble Lumaka (8 januari) en het Ragazze Kwartet (16 januari) biedt de serie voor elk wat wils.

Info: grachtenfestival.nl

www.klassiekezaken.nl

december 2013

9

klassieke zaken aanraders

club lede n

10% ex kor tra ting

Kamermuzikale soap op niveau

club lede n

10% ex kor tra ting

Een gedurfde zet, een film maken waarin een strijkkwartet centraal staat. Maar met A Late Quartet slaagt regisseur Yaron Zilberman glansrijk. Het vijfentwintig jaar oude New Yorkse strijkkwartet The Fugue wordt opgeschrikt door het bericht dat de cellist en de motor achter het viertal (een rol van Cristopher Walken) aan Parkinson lijdt en binnenkort niet meer kan spelen. Wat volgt is een mooi verbeelde en scherpe analyse van de menselijke relaties en dynamiek binnen een strijkkwartet. En natuurlijk is er veel muziek. Vooral Beethovens strijkkwartet op. 131, uitgevoerd door het Brentano Quartet, speelt een hoofdrol en maakt deze film tot een schitterende soap op niveau voor ware (kamer)muziekliefhebbers.

Schepper van onvermoede meesterwerken ‘De instrumentale muziek is de jubilatie van de zang’, is een veel aangehaalde opmerking van Hendrik Andriessen. Hij wilde er alleen maar mee aangeven dat zijn instrumentale muziek in dezelfde geest was geschreven als zijn vocale muziek. Uitgesproken lyrisch en natuurlijk golvend op de adem van de menselijke stem. Het mocht niet veel baten, want het werk van de vader van Louis Andriessen wordt in eigen land op de Kuhnauvariaties en het Ricercare na zelden gespeeld. Een absoluut onrecht, zo bleek ook uit de enthousiaste ontvangst van de Sym­ phonic Works Vol. 1 in het buitenland. Op deel 2 biedt het Nederlands Symfonie Orkest onder leiding van David Porcelijn naast het Ricer­ care meer juwelen van deze Frans georiënteerde schepper van onvermoede meesterwerken.

15,95

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

23,95

Hendrik Andriessen

Symphonic Works Vol. 2 Netherlands Symphony Orchestra o.l.v. David Porcelijn CPO 777 722-2 / 136 669 VKZ

15,95

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

19,95

dvd

A late quartet

Yaron Zilberman met Philip Seymour Hoffman, ChristopherWalken e.a.

A film DS94546 / 138 670 vkz Actie-CD’s verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de ­complete lijst pagina 43. * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 24 januari 2014.

10

december 2013

foto: Matthias Heyde

klassieke zaken aanraders

Geen kerst zonder het RIAS Kammerchor Frohlocket, ihr Völker auf Erden. De eerste noten van de jongste cd van het RIAS Kammerchor laten er geen misverstand over bestaan: het is kerst. De lichte jubel in de noten van Mendelssohn, de a-capellasetting, de bescheiden nagalm van de JesusChristus-Kirche in Berlijn, alles draagt bij tot dat onmiskenbare, onvermijdelijke kerstgevoel. Bij voorkeur een straffe winter buiten en binnen dennengeur, Glühwein, kaarslicht, stilte. En dan van die hemels zuivere stemmen die Hans-Christoph Rademann als een magiër uit het koor tovert. Bovendien weet het RIAS Kammerchor al te voor de hand liggende keuzes te vermijden en te komen met bijna vijf eeuwen a-capellaklankschoonheid. Van Eccard en Praetorius tot Arvo Pärt en Uwe Gronostay, het is allemaal even hartverwarmend en betoverend. Luister naar Pärts Magnificat, Brahms’ O Heiland, reiss die Himmel auf of Poulencs Quatre motets pour le temps de Noël. Stuk voor stuk kerstwaardige meesterwerken die menig bekende ‘meezinger’ naar de kroon steken. En als er dan eens wat bekenders langskomt zoals In dulci jubilo is het in een nauwelijks bekende achtstemmige dubbelkorige zetting van Praetorius. Om kort te gaan: voor het ultieme kerstgevoel – en voor elke lief hebber van briljante koormuziek – is deze cd een absolute must. Want dit jaar geen waar kerstgevoel zonder het RIAS Kammerchor. www.klassiekezaken.nl

club lede n

15,95

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

23,95

10% ex kor tra ting

Diverse componisten

Christmas!

RIAS Kammerchor o.l.v. Hans-Christoph Rademann Harmonia Mundi HMC 902170 / 136 668 VKZ

december 2013

11

BOEK

De viool van mijn moeder Yvonne van den Berg

I

In oktober verscheen De viool van mijn moeder.

Het is een verhaal over een gezin dat gebukt gaat onder fouten uit het verleden. Met deze autobiografische debuutroman breekt Yvonne van den Berg haar familiegeheim open.

In de wereld van de jonge Else ligt een loodzwaar geheim: haar moeder komt uit een NSB-gezin. Terwijl ze opgroeit, wordt de onuitgesproken spanning tussen haar en haar moeder steeds groter. Else zoekt haar toevlucht in klassieke muziek en in haar dwarsfluit. Dan vindt ze een oude, verwaarloosde viool op zolder – die moet van haar moeder zijn, maar waarom speelt zij niet meer?

Vele jaren later heeft Else pas de moed om het verleden van haar familie te onderzoeken. En pas wanneer haar moeder overleden is, vindt ze begrip en rust.

In het boek worden diverse thema’s aangekaart: collaboratie, trauma’s, moeder-dochterrelatie, seksuele voorkeur, schuldvraag.

Muziek loopt als een rode draad door het boek, versterkt de emoties en is onlosmakelijk verbonden met het leven van de personages.

www.klassiekezaken.nl

Wanneer de jonge Else in bed ligt hoort ze haar moeder op de piano een Impromptu van Schubert spelen in de woonkamer: De loopjes waaierden door de kamer, als confetti, luchtig uitgestrooid, handenvol, kleurig en beweeglijk. De klanken buitelden over elkaar heen en overstemden elkaar, door het rechterpedaal dat ze te lang ingedrukt hield, waardoor de melodie verdronk in de begeleiding van haar linkerhand’.

Na haar conservatoriumstudie dwarsfluit en piano speelde Yvonne van den Berg (1955) in diverse ensembles en gaf ze les aan conservatoria. Later maakte ze carrière als beleidsmaker en organisator binnen de muziekwereld.

Sinds 2000 is ze verantwoordelijk voor de programmering van de klassieke concerten in De Oosterpoort in Groningen.

Yvonne maakt gebruik van zintuiglijke taal: het stof dat in je neus kriebelt, de geur van vers gezaagd hout, het geluid van klompen door de gang..., waardoor je je als lezer heel makkelijk kunt inleven in het verhaal.

Het boek is in twee delen verdeeld. Het eerste deel leest als een coming-of-ageroman; hierin leren we Else als kind van een jaar of negen kennen tot haar achttiende. In deel twee is Else een veertiger, verliest ze beide ouders en komt ze met zichzelf en haar verleden in het reine.

Het Noord Nederlands Orkest zette het verhaal luister bij met een speciale concertserie rondom het boek. Tijdens vier concerten met de violiste Liza Ferschtman werden werken gespeeld die een belangrijke rol spelen in het boek, zoals het Vioolconcert van Mendelssohn, de Tweede orkestsuite van Bach en de Vierde symfonie van Brahms.

Voor het boek is een speciale website gemaakt, met muziekfragmenten, korte achtergrondinformatie over de componisten en de composities, en met de bijbehorende tekstfragmenten uit het boek: www.devioolvanmijnmoeder.nl De viool van mijn moeder op Facebook: http:// www.facebook.com/devioolvanmijnmoeder

De viool van mijn moeder Luitingh-Sijthoff Paperback | € 17,95 | 272 Blz. ISBN 978 90 218 0875 8 E-book | € 12,99 ISBN 978 90 218 0876 5

december 2013

13

Vivaldi’s Jaargetij

het kan gewoon

Erik Bosgraaf presenteert een nieuwe opname van Vivaldi’s vier allerbekendste concerten. Met zijn Ensemble Cordevento nam hij De vier jaargetijden op, waarbij hij de vioolsolopartij op blokfluit speelt. Want, zo zegt Bosgraaf, dat kan gewoon.

V

Vivaldi’s twaalf vioolconcerten opus 8, Il cimento dell’Armonia e dell’Inventione, behoren tot zijn allerbekendste werken. Maar het zijn vooral de eerste vier van deze concerten die de componist onsterfelijk hebben gemaakt. Al in Vivaldi’s eigen tijd verschenen er talloze bewerkingen van

14

december 2013

vooral het eerste concert, de Lente. Curieus is een bewerking voor f luitsolo van Jean-Jacques Rousseau en een omwerking tot kerkmuziek van Michel Corrette. Maar ook de andere drie seizoenen werden veelvuldig bewerkt. De nieuwe versie van Erik Bosgraaf past dus goed in deze lijn. Hij vertelt: “Dat hele idee van origineel en bewerking is meer iets van onze tijd dan van de barok. Ik hou eigenlijk ook niet zo van de termen arrangeren en bewerken, ik spreek liever van mijn eigen versie ergens van maken. Vivaldi componeerde de con-

certen in eerste instantie voor viool, dat zie je aan alles, maar ik heb gemerkt dat ik ze ook heel goed op blokf luit kan spelen. Als blokfluitist ben je altijd op zoek naar nieuw repertoire, het echte blokfluitrepertoire is niet groot. Als je alleen barok wilt doen, neem je er vaak nog een ander instrument bij, hobo bijvoorbeeld, dat deden musici vroeger ook. Er was niemand die alleen blokf luit speelde. Maar je kunt het ook anders doen: je repertoire naar alle kanten uitbreiden, zowel oude als nieuwe muziek, improvisatie, jazz, noem maar op. Dat is mijn optie.”

Een virtuoze solovioolpartij zoals Vivaldi die schreef, kun je die zomaar naar de blokf luit vertalen zonder de muziek helemaal om te gooien? “Je moet dingen oplossen, vaak technische zaken. Bijvoorbeeld op welke f luit een bepaald deel het beste werkt. Ik speel bijna alles op één altblokf luit, maar voor een paar delen kies ik om toonsoorttechnische redenen toch voor een andere fluit. Daarnaast heb je het probleem dat je op een blokf luit weinig dynamiek kunt maken, veel minder in elk geval dan op een viool. Dat moet je oplossen en dat is een grote uitdaging.”

Erik Bosgraaf werkt veel samen met componisten die stukken speciaal voor hem schrijven. Dat betekent dat componisten ook goed op de hoogte moeten zijn van de mogelijkheden van de blokfluit. “Natuurlijk weet niet iedere componist wat wel of niet kan op een blokf luit. Soms schrijven ze iets waarvan ik denk: dit kan ik vandaag nog niet. Maar morgen misschien wél. En uiteindelijk krijg ik het dan toch voor el-

Interview

den op blokfluit kaar. Wat dat betreft is er geen verschil met hoe ik een moderne componist als Pierre Boulez benader of Vivaldi. Ook in De vier jaargetijden waren er wel dingen waarvan ik in eerste instantie het idee had dat ze niet zouden gaan. Dan moet je zo veel mogelijk in de geest van de componist handelen vind ik, we kunnen het hem niet meer vragen. En dan komt er altijd wel een oplossing voor zo’n probleem. En hopelijk zou die oplossing dan ook de goedkeuring van de componist hebben kunnen wegdragen.”

foto’s: Marco borggreve

De huidige generatie oudemuziekbeoefenaars is creatief als het gaat om het genereren van ‘nieuw’ repertoire. “Dat is inderdaad waar. De oudemuziekbeweging begon als reactie op de uitvoeringspraktijk van de negentiende eeuw en was vooral geïnteresseerd in objectieve waarheden.

Maar die bestonden en bestaan niet. De huidige generatie is daar veel meer van doordrongen, en dat geeft een hoop vrijheid. Dat merk ik ook nu ik les geef op het Amsterdams conservatorium.”

Erik Bosgraaf voert De vier jaargetijden niet alleen met zijn eigen ensemble uit, maar ook

“Als blokfluitist ben je altijd op zoek naar nieuw repertoire” als gastsolist bij symfonieorkesten. Weten moderne orkesten hem als blokfluitist goed te vinden? “Meer dan je denkt! Ik wil dan ook altijd graag een modern werk spelen, naast een barokconcert. Op dit moment zijn er alweer een paar stukken in productie die voor mij geschreven worden. Op die manier, en door het spelen van oud repertoire dat niet in eerste instantie voor blokfluit geschreven is, blijft het altijd uitdagend. Het instrument www.klassiekezaken.nl

zelf is zo simpel. Daardoor is wat ik noem de kracht van het schijnbaar onmogelijke heel groot. Door eigen versies te maken van bestaand repertoire en door de samenwerking met componisten en musici kan ik de grenzen van dat zo eenvoudige instrument blijven oprekken. Dat blijft voor mij een van de interessantste aspecten van de blokfluit.”

Marcel Bijlo

Voor informatie zie: erikbosgraaf.com

Antonio Vivaldi

The four seasons Erik Bosgraaf, Ensemble Cordevento Brilliant Classics 94637

december 2013

15

Passie met sens René Jacobs brengt Bach Geen decor, geen kostuums, geen ‘kilometers coloraturen’.

Bachs Matthäus-Passion ontstijgt de beperkingen van het operagenre van zijn tijd. René Jacobs dook in de bronnen en brengt het beroemde werk in een nieuwe opstelling.

E

Er staat een groep vlak voor ons en die mensen vertellen ons van het lijden van Christus, alsof ze het nog niet eerder hebben meegemaakt. Een andere groep, verderop, beleeft het mee. “Dat zijn gelovige zielen die op veel grotere afstand van het gebeuren zijn en die niet kunnen ingrijpen. Naarmate het drama vordert, groeit hun frustratie daarover”, zegt dirigent René Jacobs. Jacobs brengt een nieuwe opname van Bachs Matthäus-Passion uit.

Hij heeft de twee koren, de groepen zangers en instrumentalisten waarin Bachs werk is opgedeeld, aan twee kanten van het klankbeeld gezet: niet links en rechts gepositioneerd, zoals we van veel uitvoeringen gewend zijn, maar vooraan en enigszins in de verte. Hetzelfde geldt voor de in twee groepen gedeelde solisten. Bernarda Fink, uit koorgroep een, is ons nabij. Marie-Claude Chappuis staat voor haar enkele aria eenzaam verderop in de ruimte:

16

december 2013

Interview

nsualiteit

in een nieuwe opstelling “In Können Tränen meiner Wangen probeert zij in te grijpen. Zij is een gelovige in het tweede koor, die het onmogelijke zingt: breng Jezus terug uit de gevangenschap.”

Jacobs’ Matthäus kent vlotte tempi en pulserende dansritmen: “De koralen zijn de rustpunten, niet de a r i a’s . D e a r i a’s worden vaak te langzaam uitgevoerd. Dat is niet goed, want die dienen namelijk niet allemaal als ref lectie: soms is er juist sprake van een dramatisch verslag. In Erbarme Dich, dat beslist geen berustende, meditatieve aria

foto’s: Molina Visuals

Het gaat bij Bach om intermenselijk contact. “Bach noemde het zijn dialoogpassie”, zegt Jacobs. Zo geeft sopraan Sunhae Im met de aria Aus Liebe nadrukkelijk antwoord op een vraag van Pilatus. De slotnoot heeft nog niet geklonken of ze wordt bruut weggeveegd door de meute die schreeuwt om een kruisiging. Een dramatisch effect, maar géén opera, benadrukt de dirigent, want daar had Bach niets mee: “Bachs commentaar op een opera van Hasse, vier uur lang en met kilometers coloraturen, was: ‘Louter schöne Liedchen.’ Hij vond het geen drama: het libretto is immers niet meer dan een voorwendsel voor mooie aria’s.” Bachs oratorium opereert op een heel ander plan. De componist zag, net als Händel, mogelijkheden in het oratorium die de opera niet kon bieden: “Het effect dat we maken na de aria Aus Liebe, dat kun je op een toneel niet uitbeelden. Dan wordt het banaal. Het werkt alleen als het door het oor gaat. Een geënsceneerde Matthäus brengt niets nieuws.”

is, stikt de apostel Petrus bijna in zijn huid.” En er is sprake van sensualiteit: “De teksten zijn dikwijls gebaseerd op het Hooglied: die dialogen tussen de bruid en de bruidegom uit het Oude Testament.

Als de alt zingt ‘Ach, nun ist mein Jesus hin’ repliceer t het tweede koor als de vriendinnen van de bruid: ‘We zullen hem zoeken.’ Daar zit veel erotiek in de tekst en de muziek, v ind ik. Die muziek houdt zich niet in als het gaat om zinnelijkheid. Ik vind het schijnheilig om te zeggen: voor relig ieu ze mu ziek mo e te n we ie de r e z i n nel ijk heid a f leg gen.” Geen gebrek aan sensualiteit dus in de Passie, al brengt de componist die natuurlijk op zijn geheel eigen manier: “Bach wilde zich niet inlaten met de ijdelheid van de opera, maar hij

had zeer goed een liefdesscène in een opera kunnen componeren. Het zou alleen op een veel inventievere manier gebeurd zijn dan bij zijn tijdgenoten.”

Hein van Eekert

“De koralen zijn de rustpunten”

www.klassiekezaken.nl

J.S. Bach

Matthäus-Passion Sun Hae Im, Bernarda Fink e.a.

RIAS Kammerchor, Staats- und Domchor Berlin, Akademie für Alte Musik Berlin o.l.v. René Jacobs Harmonia Mundi HMC 802156.58 (2 sacd + dvd)

december 2013

17

foto: Decca/ Harald Hoffmann

Bach is de allergrootste. Zijn muziek is haar alfa en omega, haar begin- en eindpunt. Geen wonder dat violiste Janine Jansen na de prachtige opname uit 2007 van de Inventies en de Partita nr. 2 voor haar nieuwste cd weer bij Johann Sebastian terechtkwam. Samen met haar vader Jan, haar broer Maarten en een aantal goede vrienden ­ontfermt ze zich over enkele bekende vioolconcerten en twee minder vaak uitgevoerde sonates.

Janine Jansen Terug naar Bach

W

Wie met Janine Jansen spreekt over Bach komt al snel uit bij het ouderlijk huis in Soest. Logisch, want haar muzikale opvoeding is doortrokken van de muziek van Bach. Haar moeder zong Bach, haar vader

18

december 2013

(de voormalige organist van de Utrechtse Domkerk) speelde Bach en samen met haar twee broers beschikten ze over de perfecte familiebezetting voor huiskameruitvoeringen van de Bachcantates. Janine Jansen: ‘Bach was er gewoon altijd. Desondanks is er niets moeilijker dan Bach

Special

Net zoals bij haar succesvolle Vivaldialbum, waarvan meer dan vijftienduizend exemplaren werden verkocht, werkt Janine Jansen ook dit keer samen met haar vader, broer en enkele zelf uitgekozen musici. ‘We kennen elkaar zo goed en voelen elkaar muzikaal heel goed aan. Dat maakt het gemakkelijker om tot een eenduidige interpretatie te komen. Zeker in het Concert in a waar veel interactie tussen de spelers plaatsheeft, is het prettig als je elkaar goed aanvoelt.’

De kleine bezetting geeft de uitvoering van de concerten in a (BWV 1041) en E ( BW V 1042) ook een kamer muzikale kwaliteit mee. Het geheel is van een prettig in het gehoor liggend licht soortelijk gewicht en Janine Jansen speelt op de virtuoze en expressieve wijze die we van haar gewend zijn. Ze graaft haar strijkstok zo nu en dan diep in de snaren van haar Stradivarius uit 1727, maar verrast telkens weer met een buitengewoon melodieuze en verfijnde frasering.

Opmerkelijk is de plotselinge entree van het orgel in het langzame deel van het Concert voor viool en hobo in c (BWV 1060).

‘Dat was te danken aan het feit dat we dit werk opnamen in een klein kerkje waar dit orgel aanwezig was. Het was een min of meer spontaan idee om dat orgel te gebruiken in plaats van het klavecimbel in het langzame deel. Ik vind het zelf erg mooi: het zorgt voor een warme klank.’ Die warme klank vormt op zich weer een fraai contrast met de kernachtige en toch stralende toon van de Spaanse hoboïst Ramón Ortega Quero. Zelden hielden de twee soloinstrumenten er in dit langzame deel een liefelijker dialoog op na dan bij Janine Jansen en Ortega Quero het geval is.

mijn vader gespeeld. Ik vind het fantastische muziek, daarom wilde ik die werken er graag bij hebben.’

Na haar burn-out in 2010 is Janine Jansen weer helemaal alive and kicking. Ze maakte vorig jaar een sublieme uitgave met muziek van Prokofjev, Schuber t en Schönberg. En nu is er deze Bach. Een dubbel-cd die vrijwel direct na verschijning op de eerste plaats in de lijst met meest gedownloade albums op iTunes terechtkwam. En terecht, want luister zelf... haar Bach is meer dan bijzonder.

‘Bach was er gewoon altijd’

spelen. Je kunt Bach op zoveel manieren spelen. Er is niet maar een goede manier.

Elke keer weer moet je je eigen waarheid v inden. Bachs muziek kent zo’n hoge graad van perfectie. Het is elke keer weer een uitdaging om die graad van perfectie zo dicht mogelijk te benaderen.’ www.klassiekezaken.nl

Oswin Schneeweisz

Janine Jansen en Bach 11/12 Muziekgebouw Eindhoven 14/12 De Oosterpoort Groningen 15/12 Concertgebouw Amsterdam info: janinejansen.com

J.S. Bach

Concertos Janine Jansen & Friends Decca 4786188

Vele malen speelde Janine Jansen de vioolsonates van Bach als kind, met haar vader op het klavecimbel. ‘Van de zes vioolsonates die Bach schreef heb ik de Sonate in E en die in c wel het meest met december 2013

19

Perahia en

foto: Felix Broede

Op 2 december doen vaste gastdirigent en pianist Murray Perahia en de fameuze Academy of St Martin in the Fields het Concertgebouw aan. Het programma omvat met pianoconcerten van Mozart en Bach twee stokpaardjes van de in de Verenigde Staten geboren pianist en dirigent.

M

Murray Perahia is zo’n beetje kind aan huis in het Concertgebouw. Toch is het concert op 2 december een bijzonderheid. Het komt immers niet zo vaak voor dat de gelouterd pianist langskomt met een andere levende legende, een ensemble dat al meer dan vijftig jaar bestaat en waar hij sinds 2000 de vaste gastdirigent van is: de Academy of St Martin in the Fields. Het in 1959 opgerichte orkest

20 december 2013

schreef geschiedenis onder Sir Neville Marriner en is ook nu nog steeds een van Engelands toporkesten. De zware en typerende zompige orkestklank die de Academy of St Martin in the Fields in de eerste decennia kenmerkte, heeft al lang en breed plaatsgemaakt voor een lichtere, meer kamermuzikale toets, en Perahia is daar mede verantwoordelijk voor.

Perahia was in de jaren zeventig een van de pioniers, zeker onder de grote pianisten, die het orkest van achter de vleugel aan-

voerden. Met The English Chamber Orchestra nam hij in die jaren Mozarts pianoconcerten op. Zonder dirigent. En hoewel dat precies zo was als Mozart deze werken uitvoerde, was en bleef Perahia verder een pianist die zich laafde aan klassieke voorbeelden. Hij leerde de geheimen van het vak deels van Vladimir Horowitz, die tot aan zijn dood als een soort mentor fungeerde, en hij luisterde naar helden als Casals en Furtwängler. ‘Hun klankkwaliteit is zo verheven’, zei hij al eens. ‘Het lijkt alsof techniek geen enkele rol speelt – het

Podium

de Academy een belevenis

is gewoon praten, een natuurlijke vorm van muziek maken.’

Een vorm die vele klassieke musici volgens Perahia kwijt zijn geraakt. ‘De scheiding van populaire en klassieke muziek ondermijnt die natuurlijkheid’, vindt hij. ‘In de vroege twintigste eeuw waren componisten van populaire muziek, zoals Gershwin en Porter, ook goede klassieke componisten. En klassieke componisten, zelfs Schönberg nog, schreven dansmuziek, populaire muziek.

Dat is opgehouden. We zijn op een bepaalde manier elitair geworden en dat is gevaarlijk.’ foto: Bill Page

Toch bleef en blijft Perahia de klassieke muziek volledig trouw. Alle belangwekkende componisten zijn vertegenwoordigd in zijn uitgebreide discografie. Zo is zijn laatste solo-cd, die dit voorjaar verscheen, geheel gewijd aan Brahms, een componist die hij twintig jaar geleden voor het laatst opgenomen had. En als het gaat om de pianoconcerten van grootheden als Bach, Mozart en Beethoven geldt Perahia nog steeds als de

referentie. Beethovens pianoconcerten nam hij in de late jaren tachtig op met Bernard Haitink en het ­K oninklijk Concertgebouworkest, Mozart zoals gezegd zonder dirigent, en voor Bach dirigeerde Perahia de Academy of St Martin in the Fields van achter de piano. Het was het eerste grote project van de combinatie en sindsdien geldt het als een belevenis om Perahia en de Academy mee te maken als ze Bach spelen.

En eigenlijk wordt het hoog tijd dat de combinatie ook Mozart aan de cd toevertrouwt.

de lichte, kamermuzikale toets van de academy

foto: Felix Broede

Tot die tijd moeten we het doen met liveconcerten zoals op 2 december in het Concertgebouw. En gelukkig speelt hij niet alleen concerten van Bach en Mozart, Perahia neemt, zoals hij de afgelopen jaren meer en meer is gaan doen, ook werkelijk plaats op www.klassiekezaken.nl

de bok, ditmaal voor Haydns Symfonie nr.

94 in G. ‘Ik ben geen dirigent’, zegt hij desondanks. ‘Ik dirigeer, maar dat is omdat we veel plezier hebben en ik mijn muzikale ideeën kan delen. Maar het is niet mijn roeping. Ik hou van de piano, ik moet dat instr ument aanraken om authentiek te zijn. Ik kan niet anders.’ En dat is en blijft een geruststellende gedachte.

Paul Janssen

murray perahia 2 december concertgebouw amsterdam info: concertgebouw.nl

december 2013

21

Special

Gautier Cap u Heer en meester in het rijk van de De Franse cellist Gautier Capuçon doet weer van zich spreken. Samen met zijn broer Renaud nam hij eerder dit jaar al een cd op met werken van Camille Saint-Saëns, en onlangs voegde hij daar een kamermuziek-cd aan toe met pianist Frank Braley. Bovendien is hij de komende tijd regelmatig in het Amsterdamse Concertgebouw te bewonderen. Een update van een fenomeen.

S 22 december 2013

foto’s: Karl Lagerfeld

Sinds ze schoorvoetend op de grote concertpodia verschenen zijn Gautier Capuçon en zijn broer, de violist Renaud, als een komeet doorgestoten naar de Parnassus van het solistendom. En ook in het rijk van de kamermuziek zijn ze heer en meester. ‘Het lijkt erop dat het heel snel is gegaan’, zegt Gautier. ‘Maar zo zie ik dat niet. Voor mijn gevoel is het een geleidelijke weg geweest, gebouwd op een stevig fundament.’

De Capuçons komen uit een harmonieuze familie uit de Franse Savoie en kwamen al vroeg met muziek in aanraking. Renaud speelde viool en de jongste Capuçon keek enorm op tegen zijn vijf jaar oudere broer.

‘Wel heb ik altijd tegen hem gezegd dat we op een dag samen op het podium zouden staan. Ik luisterde als kleine jongen al heel veel naar de pianotrio’s van Schubert en Brahms, gespeeld door Isaac Stern, Eugene Istomin en Leonard Rose, en ik zag ons dat ook wel doen.’

Net als zijn broer kreeg Gautier al op vierjarige leeftijd een viool in handen geduwd.

‘Hoewel ik het voorbeeld van Renaud had, vond ik het vreselijk om viool te spelen. Ik haatte het ding. Ik bezwoer mijn ouders dat het nooit wat zou worden. Vervolgens kreeg ik een cello. En ondanks het feit dat het een groot instrument is voor een kleine jongen, was dit het helemaal. Meteen nadat ik de

Frank Braley en Gautier Capuçon

uçon kamermuziek eerste noten had gehoord, raakte ik verslingerd aan de cello. Ik was vier en een half jaar, maar ik wist direct dat dit mijn instrument was. Zoiets voel je.’

En zoiets hoor je. Net zoals zijn broer als vanzelfsprekend het Derde vioolconcert van Saint-Saëns speelt, laat Gautier diens Eerste celloconcert ronken, zingen en geraffineerd Frans verleiden op de geheel aan de Franse componist gewijde cd La muse et le poète. En op de onlangs verschenen cd, Arpeggione, die hij samen met pianist Frank Braley heeft opgenomen, brengt hij zonder schroom het illustere duo Mstislav Rostropovitsj en Benjamin Britten in herinnering met de Sonate van Britten zelf en werken van Schubert, Debussy en Schumann die het tweetal geregeld speelde. ‘Het heeft even geduurd voordat ik dit op durfde te nemen’, zegt Capuçon. ‘Vooral de Arpeggionesonate. Het was een van de lievelingsstukken van Rostropovitsj en raakt ook mij diep.

Het heeft moeten rijpen, maar nu ben ik er klaar voor.’

solist i n het Eer ste celloconcer t va n Sjostakovitsj. ‘Geweldig’, vindt hij het om zo vaak in het Concertgebouw op te treden.

‘Meteen nadat ik de eerste noten had gehoord, raakte ik verslingerd aan de cello’ Schuberts Sonate in a voor arpeggione en piano en Debussy’s Sonate staan ook op het programma als Gautier Capuçon op 20 februari 2014 met Frank Braley een recital geeft in de Kleine Zaal van het Concertgebouw. Eerder is hij al in het Concertgebouw te horen met zijn broer in Brahms’ Dubbelconcert onder leiding van Bernard Haitink (27 november) en eind januari is hij www.klassiekezaken.nl

‘Je hoort er alles, en alles lukt ook. Bovendien is het publiek waanzinnig. Ze zitten zo in de muziek, zijn zo vol aandacht. Ze leven de muziek noot voor noot met je mee. Die verbinding aangaan, de muziek werkelijk samen leven en beleven, is het mooiste dat er bestaat.’

Paul Janssen

Gautier Capuçon 27 november 29, 30, 31 januari 2014 2, 20 februari 2014 Concertgebouw Amsterdam info: concertgebouw.nl

Diverse componisten

Arpeggione Gautier Capuçon, Frank Braley Erato 5099993415828

december 2013 23

PentaTone Cla Een boutique in een winkelstraat

B

HD-televisies, surroundgeluidssystemen en Blu-rayspelers schieten als paddenstoelen uit de grond. Moest je vroeger nog naar de bioscoop voor een beetje kwaliteit, tegenwoordig loopt James Bond in je huis rond terwijl je onderuitgezakt op de bank zit. Maar waarom wel James Bond en niet Siegfried, Stravinsky of Julia Fischer?

Bij PentaTone weten ze hier wel raad mee.

Drie oud-directeuren van Philips Classics zijn in 2001 dit label begonnen met de overtuiging dat surroundopnames op den duur de nieuwe standaard zullen worden en de wereld van stereo zullen vervangen. Als de ontwikkelingen op het gebied van beeld enigszins voorspellende waarde hebben voor de audiobranche, dan zouden ze daar wel eens gelijk in kunnen krijgen. Hiervoor moeten er natuurlijk wel surroundopnames zijn in een markt die nu nog voornamelijk door stereogeluid wordt gedomineerd.

Daarom heeft PentaTone zich ten doel gesteld ieder jaar vijftien tot twintig cd’s uit te brengen.

“We zijn een boutique in de winkelstraat”, zegt Dirk Jan Vink, de nieuwe algemeen manager, die het stokje van de oudgedienden zal overnemen. Met deze vergelijking geeft hij aan hoe PentaTone zich in het oerwoud van platenmerken onderscheidt als klein en exclusief label. Hun specialisme is surroundopnames van de hoogst mogelijke kwaliteit, zowel op technisch als artistiek gebied. Deze missie heeft ze geen windeieren gelegd. Zo wonnen ze al diverse prijzen, waaronder een Grammy voor Peter en de Wolf met de stem-

men van Bill Clinton, Michail Gorbatsjov en Sophia Loren, en de BBC Music Magazine Award voor ‘technical excellence’ voor hun opname van Wagners Parsifal.

Alle opnames worden uitgebracht op hybride superaudio-cd’s in DSD-formaat (Direct Stream Digital). Dit doen zij in samenwerking met Polyhymnia, de voormalige opnamestudio’s van Philips Classics. De kwaliteit van dit type cd ligt vele malen hoger dan bij de gewone cd. Daarnaast brengen zij geremasterde versies uit van de quadrafonische opnames gemaakt door Philips Classics in de jaren zeventig. Bij deze registraties is gebruikgemaakt van vier kanalen in plaats van twee, maar helaas waren de platenspelers in die tijd niet geschikt om de vier kanalen separaat af te spelen.

Maar de technologische ontwikkelingen hebben sindsdien niet stilgestaan. Met de o pko m s t v a n d e thuisbioscopen beschikken de meeste mensen nu over een surroundgeluidssysteem in hun huiskamer en nagenoeg alle Blu-rayspelers kunnen tegenwoordig ook superaudio-cd’s afspelen. Voor de connaisseurs zal PentaTone de masters digitaal beschikbaar stellen. Een droom voor alle audiofielen. Daar staat tegenover dat steeds meer mensen onderweg en via onlinediensten als Spotify en iTunes naar muziek luisteren. Daarom brengt het label hoogwaardige mp3’s van zijn opnames

een catalogus met Vele grote namen

24 december 2013

op de markt, zodat op iPods en smartphones de kwaliteit gewaarborgd blijft.

Naast de hoogste kwaliteit op technisch gebied willen ze ook op artistiek gebied uitblinken. Zo hebben ze een tiendelige serie gelanceerd van de belangrijkste Wagneropera’s, waaronder de gehele Ring-cyclus. Het laatste deel, Götterdämmerung, sluit de serie af en is onlangs in november verschenen. Voor Beethovenliefhebbers heeft de Japanse pianiste Mari Kodama alle pianosonates opgenomen.

Vele grote namen en orkesten worden in de catalogus vertegenwoordigd. Een greep daaruit maakt dit direct duidelijk: Arabella Steinbacher, Sir Neville Marriner, Philippe Herreweghe, het Nederlands Philharmonisch Orkest, het Russisch Nationaal Orkest en nog vele anderen. Aan deze boutique loop je als luisteraar van klassieke muziek niet zomaar voorbij.

Jeroen Stoffels

Voor informatie zie: pentatonemusic.com

Labelportret

Martin Helmchen

foto: Marco Borggreve

assics

Neville Marriner en Howard Blake

foto: Clive barda 2013

foto: Julia Wesely

Nareh Arghamanyan

foto: David p. blazevic

foto: Felix Broede

Arabella Steinbacher

Marek Janowski

www.klassiekezaken.nl

december 2013 25

Muzikale sprookjes in het Russisch N

foto’s: rno

In muzikale kringen wordt hij ‘de jonge Gergjev’ genoemd: de Russische dirigent Vasily Petrenko (1976) uit Sint-Petersburg, onder meer bekroond om zijn schitterende opnames van de symfonieën van Sjostakovitsj. Afgelopen lente zette hij Vredenburg Leidsche Rijn in vuur en vlam met zijn magische vertolkingen van werken van Tsjaikovski, Tanejev en Prokofjev. 8 december komt Petrenko opnieuw naar Utrecht, met het Russisch Nationaal Orkest, stervioliste Arabella Steinbacher en twee muzikale sprookjes uit Rusland.

26 december 2013

Het betoverde meer van Anatoli Ljadov is het eerste Russische sprookje dat Petrenko in Vredenburg Leidsche Rijn tot leven zal wekken.

Dit sfeervolle werk uit 1909 heeft de uitstraling van een impressionistisch schilderij, dat de onmetelijke grootsheid van de Russische natuur tot onderwerp heeft. In de fantasierijke klangmalerei van Ljadov spelen de liederen en dansen uit de Russische volksmuziek een belangrijke rol, maar de muziek is ook beïnvloed door Wagners Waldleben en Siegfried. Het Russisch Nationaal Orkest heeft bij uitstek alle kwaliteiten in huis om deze kleurrijke muziek onder de gepassioneerde leiding van Petrenko op zijn Russisch tot de verbeelding te laten spreken.

Rimski-Korsakovs Shéhérazade vertelt het verhaal uit Duizend-en-een-nacht van een vrouw die haar aangekondigde executie steeds weer weet uit te stellen door de sultan met haar vertelkunst te betoveren. Terwijl de vrouw van de sultan dit voor elkaar krijgt met woorden, zullen Petrenko en zijn orkest het publiek weten te bedwelmen met klanken. Russische

Podium

Utrecht door Nationaal Orkest klanken wel te verstaan, want ook in de muziek van Rimski-Korsakov speelt de Russische volksmuziek onmiskenbaar een grote rol. Met zijn briljante orkestratiekunst schildert Rimski-Korsakov een sprookjesachtige oriëntaalse wereld, waarin de zwoele stem van Shéhérazade wordt vertolkt door de concertmeester van het orkest, zodat het stuk bij vlagen doet denken aan een wonderlijk vioolconcert.

Ook in de abstracte muziek draait alles om verhalen. Niet alleen het verhaal van de componist en zijn partituur, maar ook alle ‘verhalen’ die uitvoerende musici opdiepen uit de noten die ze spelen. Ze krijgen daar bepaalde gedachtes en gevoelens bij. Ze zien misschien bepaalde beelden of kleuren voor zich en ze voelen aan welke klanken het meest geschikt zijn om de inhoud van de noten vorm te geven.

Al die elementen probeert elke orkestmusicus voor zichzelf aaneen te smeden tot een samenhangend verhaal. Op een concert spelen dus allemaal verhalen door elkaar heen. Maar hoe krachtiger de dirigent opereert en hoe beter het orkest hem kan volgen, hoe eenduidiger de boodschap van alle noten samenvloeit tot één verhaal. Petrenko en het Russisch Nationaal Orkest staan daarbij garant voor een Russische ‘tongval’, heftige emoties en een rijk kleurenpalet waarin de folklore van hun vaderland doorklinkt.

En dan is er nog de soliste, die ook weer haar eigen verhaal vertelt. Over het spel van de Duitse violiste Arabella Steinbacher, die in dialoog met topdirigent Petrenko het Eerste vioolconcert van Prokofjev zal vertolken, schreef The New York Times: ‘Uitgebalanceerde techniek en vuur – tot haar vele kwaliteiten behoren een verfijnde en gepolijste

techniek en een schitterend palet aan timbres.’ De Russische violist David Oistrach omschreef Prokofjevs Vioolconcert uit 19161917 ooit als ‘een zonovergoten landschap, waar een frisse geur van de natuur doorheen waait’. Gemene deler van beide muzikale sprookjes is Steinbachers optreden met het Russisch Nationaal Orkest onder leiding van Petrenko. Deze dirigent weet – zoals opnieuw blijkt uit zijn laatste opname met het Royal Liverpool Philharmonic Orchestra met gloedvolle en gepassioneerde vertolkingen van Rachmaninovs Tweede symfonie en de Dansen uit Aleko – als geen ander alle grenzen tussen ruimte en tijd muzikaal te overstijgen.

Dit geeft het Russisch getinte programma in Utrecht een authentieke meerwaarde.

gepassioneerde leiding van­ Vasily Petrenko

www.klassiekezaken.nl

Wenneke Savenije

Russisch Nationaal Orkest Vasily Petrenko Arabella Steinbacher 8 december Vredenburg Leidsche Rijn, Utrecht info: vredenburg.nl

Sergej Rachmaninov

Symphony no. 2, Dances from Aleko Royal Liverpool Philharmonic Orchestra o.l.v.Vasily Petrenko EMI 5099991547323

december 2013

27

NIEUWE HOLLANDSE MEESTERS VOOR EEN OUD-HOLLANDSCHE PRIJS!

Erik Bosgraaf Jeroen van Veen Orlando Quintet Pieter-Jan Belder Bart van Oort - Igor Ruhadze Arjan Tien - Izhar Elias Klára Würtz - Timora Rosler Amber Docters van Leeuwen

WWW.BRILLIANTCLASSICS.COM

Column Hans Heg

TWEE PREMIÈRES

Eigenlijk is het jammer dat het jubilerende Concertgebouworkest het programma van zijn allereerste concert niet nog eens herhaalt.

Zoals in november 1893 gebeurde, vijf jaar na de start van het aanvankelijk nog anonieme ensemble. Tijdens de Matinee Musicale op 3 november 1888 was er immers nog sprake van een Philharmonisch Concert en de Naamlooze Vennootschap ‘Het Concertgebouw’.

Toen nog gevestigd aan de Houbrakenstraat.

Het orkest van het midden in de weilanden van Nieuwer-Amstel gedropte Concertgebouw zou pas later het Concertgebouworkest worden. Vanaf 19 8 8 , s i n d s h e t eeuwfeest, getooid met het predicaat koninklijk.

Een verslaggever van het tijdschrift Caecilia signaleerde meteen de ‘edele volle klank’. Profetische woorden! En hoe ‘actueel’ – geen grap – was het programma van dat eerste concert met werken van Beethoven (een godheid in die tijd), Brahms (nog in leven), Saint-Saëns (pas 53 jaar), Wagner (net vijf jaar dood) en de in zijn tijd alom gerespecteerde Sir Charles Villiers Stanford.

Van de in 1924 overleden en nu nagenoeg vergeten Iers-Engelse componist ging diens kersverse Derde symfonie (de Ierse) ‘hier te lande’ in première onder Willem Kes. Dit laatromantische opus 26 van Stanford mag de tand des tijds dan niet hebben doorstaan, zijn orgelwerken en religieuze muziek tellen in Engeland nog steeds mee. Het Nunc dimittis uit zijn Evening Service maakte op mij onverwacht grote indruk tijdens de afscheidsdienst voor Margaret Thatcher in Westminster Abbey in april. Zelfs via de tv.

Drie van de vijf werken die het Concertge-

bouworkest speelde op die gedenkwaardige derde november van 1888 waren van nog levende componisten. Een door Kes bewust gemaakte keuze. Vanaf 1895 zou Willem Mengelberg die koers voortvarend voortzetten. We kennen de nauwe banden met Strauss en Mahler en weten ook welke parels dat heeft opgeleverd. Een traditie die tot op de dag van vandaag voortleeft. Je kunt je zelfs afvragen welke componist van Europese betekenis hier niet over de vloer kwam. Ze kwamen allemaal langs om eigen werk te spelen of te dirigeren.

Van Grieg, Schönberg, Ravel en Stravinsky tot Britten, Berio, Lutoslawski en (meest recent) Louis Andriessen. Zijn in opdracht van het intussen ook Koninklijk Concertgebouw geschreven jubileumstuk Mysteriën beleefde zijn wereldpremière op het 125-jarig jubileum.Hoewel de uitvoering nog lang niet ideaal was, kreeg de componist na afloop veel bijval. ‘Daar stond hij dan, wat onhandig en verlegen’, kopte Trouw de volgende dag op de voorpagina. Inclusief grote foto. Een opmerkelijke plek voor een recensie. Hoe anders verging het Béla Bartók en Paul Hindemith op datzelfde podium. Ze waren al jaren vaste gast in het Concertgebouw maar schitterden door afwezigheid toen hun vioolconcerten daar in première gingen in 1939 en maart 1940. Wilden ze niet komen? Nee, ze konden en mochten er niet bij zijn. Bartók was vanwege de opkomst van de nazi’s naar Amerika gevlucht, maar kon de eerste uitvoering van wat later zijn Tweede vioolconcert zou blijken te zijn met een gerust hart overlaten aan Zoltán Székely (de opdrachtgever) en Mengelberg.

Bij Hindemith pakte de zaak nogal vervelend uit. De fameuze violist Georg Kulenkampff moest het laten afweten en de als ‘entartet’ bestempelde Hindemith wist via Zwitserland weg te komen. Extra pijnlijk omdat hij het Concertgebouworkest ook had zullen dirigeren. Concertmeester Ferdinand Helmann en (opnieuw) Mengelberg namen de honneurs

ZÓNDER COMPONIST zo goed en zo kwaad als het ging waar. Is het concert van Hindemith dáárdoor nooit zo populair geworden als het meesterwerk van Bartók? Wie het weet mag het zeggen. De nieuwe opnamen van beide concerten, die onlangs zijn verschenen, trekken de zaken gelukkig weer een beetje recht. De maniewaarop Frank Peter Zimmermann en het radio-orkest van Frankfurt het concert spelen is verbluffend goed. Bovendien bevat deze cd als royale toegift ook de Sonate voor soloviool uit 1924 plus drie korte Sonates met piano met een meesterlijke Enrico Pace.

Dat Isabelle Faust en Daniel Harding zich grondig en intensief in de beide concerten van Bartók hebben verdiept spat als het ware van hun interpretaties af. Al had ik af en toe best wat meer warmte willen ‘voelen’.

hindemith door frank Peter ­Zimmermann: verbluffend goed

www.klassiekezaken.nl

Paul Hindemith

Violin Sonatas & Concerto Frank Peter Zimmermann, Enrico Pace, Frankfurt Radio Symphony Orchestra o.l.v. Paavo Järvi BIS 2024

Béla Bartók

Violin Concertos Nos 1 &2 Isabelle Faust, Swedish Radio Symphony Orchestra o.l.v. Daniel Harding Harmonia Mundi HMC 902146

december 2013 29

cdBesprekingEN orkest

concert

Gustav Mahler

Paul Hindemith

Christine Brewer, Robert Dean Smith e.a.

Netherlands Radio Choir e.a.

Royal Concertgebouw Orchestra o.l.v. Mariss Jansons

Tabea Zimmermann, Deutsches Symphonie-Orchester Berlin o.l.v. Hans Graf

Symphony No. 8

CompleteViolaWorks,Vol. 1 Viola & Orchestra

RCO 13003 (SACD + 1 Bonus-dvd) / € 19,99

Myrios MYR010 / € 22,99

Een mijlpaal in allerlei opzichten: schreef Gustav Mahler op het hoogtepunt van zijn carrière zijn Achtste Symfonie, het jubilerende Koninklijk Concertgebouworkest geeft met de uitvoering van dit grootse werk een ongehoord mooi visitekaartje af.

Maar waar het in Mahlers leven na het voltooien van deze Sinfonie der Tausend – de bijnaam verwijst naar het aantal musici op de première in München – in vele opzichten bergafwaarts ging, verkeert het Concertgebouworkest in blakende gezondheid. Deze symfonie met als hoekstenen het gregoriaanse gezang Veni creator spiritus en Johann Wolfgang von Goethes Chorus mysticus uit diens Faust laat de liefde als drijvende kracht achter de schepping transformeren van aards naar hemels. De opdracht aan zijn vrouw Alma luidt: ‘für meine Almschl, spiritus creator’ (aan mijn muze). Hoogst merkwaardig voor een componist die zijn eigen partner verbood zichzelf creatief te ontplooien… Mahlers huwelijk liep weldra op de klippen, terwijl ook een hartkwaal bij hem werd geconstateerd. Zijn creatieve geest waart echter nog altijd rond, getuige deze cd. Want terwijl Mariss Jansons blijk geeft van voorbeeldig leiderschap (de beheersing van het koperwerk, het lijnenspel in de strijkers alsmede een uitgebalanceerde koorklank) komt deze opname nergens gecontroleerd over.

De altviool was Paul Hindemiths eigen instrument en het is dus niet verwonderlijk dat hij er een aantal belangrijke werken voor gecomponeerd heeft. Tabea Zimmermann is bezig aan de complete altvioolmuziek en begint met de composities met orkest. En dan denk je in de eerste plaats aan Der Schwanendreher, het verbluffend mooie concert voor altviool en klein orkest dat elke clichégedachte aan de ‘moeilijke’, ‘drammerige’ Hindemith ver achter zich laat. En als je eenmaal op je hebt laten inwerken hoe liefdevol en zorgvuldig gedetailleerd Tabea Zimmermann en Hans Graf dit werk in eendrachtige samenwerking tot klinken brengen, treur je vanzelf mee met de indrukwekkende Trauermusik voor altviool en strijkers. In de daaropvolgende neobarokke Kammermusik nr. 5 (een soort neo-Brandenburgs concert) dein je mee in een sterk motorische ritmiek, maar door het speelplezier van deze musici vergeet je elke gedachte aan drammerig stampwerk. Die sfeer zet zich tenslotte voort in de Konzertmusik, die bovendien een première betekent, want de vroege versie, inclusief het later geschrapte langzame vierde deel, klinkt hier voor het eerst. Mooie, speelse (en speels gespeelde) muziek van een belangrijke muziekpionier die ten onrechte wel eens een beetje vergeten wordt.

Andrew van Parijs

Gerard Scheltens

Mooi visitekaartje van het Concertgebouworkest

concert

Hindemith: belangrijk muziekpionier

concert

Camille Saint-Saëns

Georg Friedrich Händel

Renaud Capuçon, Gautier Capuçon, Orchestre Philharmonique de Radio France o.l.v. Lionel Bringuer

Matthias Kirschnereit Deutsche Kammerakademie Neuss o.l.v. Lavard Skou Larsen

Erato 9341342 / € 23,99

CPO 777 853-2 (LP) / € 34,99

Camille Saint-Saëns was een bijzondere melodieënvinder die tot op hoge leeftijd gewoon zijn eigen gang bleef gaan in een tijd waarin de muzikale wereld turbulente ontwikkelingen doormaakte. Ontwikkelingen waaraan hij niet deel wenste te nemen, hij bleef trouw aan de muzikale idealen van de negentiende eeuw. Zijn romantische idioom is spits, pakkend en zangerig, altijd onderhoudend en nooit vervelend of platvloers. Dat hij de muziekgeschiedenis niet vooruithielp zou hem een zorg zijn, want zijn grote talent leeft voort in talloze geliefde composities. De broers Renaud en Gautier Capuçon kunnen met zijn geliefde Derde vioolconcert en Eerste celloconcert lezen en schrijven.

Ze hebben alle technische skills in huis, maar pralen nooit met hun niet geringe virtuositeit. Het resultaat is een mooie klank, die spettert van speelplezier. Dat ze veel kamermuziek spelen is aan de intieme sfeer goed te horen. Ze mogen samenspelen in het verbindende La muse et le poète voor viool, cello en orkest uit 1910, een orkestratie van een stuk voor pianotrio. Wie dacht dat de viool de muze was en de cello de poëet neemt de titel ietsje te letterlijk. Een fraai stuk van ruim een kwartier, en wondermooi uitgevoerd.

In 2006 werd de Duitse pianist Matthias Kirschnereit vanwege zijn cd’s met alle pianoconcerten van Mozart met de Bamberger Symphoniker door de Neue Zürcher Zeitung uitgeroepen tot ‘de ontdekking van het Mozartjaar’. Daarna ontving Kirschnereit in 2009 de ECHO Klassik voor zijn opnames van concerten van Mendelssohn en Schumann, gevolgd door eveneens onderscheiden cd’s met solowerken van Schumann en Schubert. Intussen geldt Kirschnereit als de ideale vertolker voor het Duitse repertoire. Zijn verfijnde en vloeiende pianospel is helder, gaaf, integer en expressief. Met onnadrukkelijk raffinement weet Kirschnereit zichzelf daarbij volledig weg te cijferen: bij hem telt alleen de muziek. Er is dan ook nauwelijks een idealer vertolker denkbaar voor de ‘vertaling’ naar de Steinway van Händels zes orgelconcerten op. 4 HWV 289-294. Speel je die concerten uitsluitend op orgel, of mag je ze ook spelen op klavecimbel, pianoforte of de moderne vleugel? Dat is een vraag die elke gewetensvolle uitvoerder voor zichzelf moet beantwoorden. Kirschnereit opteert op de Steinway voor een zangerig cantabile, sprekende articulatie, organische ritmes, een economisch gebruik van het pedaal en een soepele dialoog met de Deutsche Kammerakademie Neuss. Met als resultaat een levendige Händel, uitgebracht op cd én lp (!), die tot de verbeelding spreekt en ontroert.

Gerard Scheltens

Wenneke Savenije

La muse et le poète

Six Piano Concertos op. 4

CPO 777 837-2 (SACD) € 22,99

Intieme sfeer bij de Capuçons

www.klassiekezaken.nl

Levendige Händel

december 2013

31

cdBesprekingEN concert

concert

Prokofjev, Stravinksy

W. A. Mozart

Patricia Kopatchinskaja, London Philharmonic Orchestra o.l.v.Vladimir Jurowski

Martin Helmchen, Netherlands Chamber Orchestra o.l.v. Gordan Nicolic

Naïve V 5352 / € 22,99

Pentatone ptc 5186508 / € 24,99

De Moldavische violiste Patricia Kopatchinskaja is een van de eigenzinnigste solisten van dit moment. En dat is in deze absoluut een aanbeveling. Ze trekt zich weinig aan van gangbare uitvoeringsconventies, reist van Beethovens Vioolconcert naar recent werk van Ligeti en Eötvös en speelt alles met dezelfde verzengende intensiteit. Kopatchinskaja is geen violiste die wil overtuigen door mooi en gepolijst spel. Kopatchinskaja vertelt een verhaal, en als het nodig is om ruig en rauw te spelen, speelt ze ruig en rauw. Dat doet ze ook op haar jongste cd met het Vioolconcert in D van Stravinsky en het Tweede vioolconcert van Prokofjev. Het resultaat is een bijzonder levendige registratie waar niemand omheen kan. Samen met het London Philharmonic Orchestra en chef-dirigent Vladimir Jurowski zoekt Kopatchinskaja meer dan wie ook de grenzen van de partituur op. Zo klinkt Stravinsky’s neo-barokke concert meer naar aardse, Russische volksmuziek dan ooit en eindigt ze Stravinsky’s concert zelfs met een cadens die ‘Stravinsky didn’t write’. Een vrijheid die een prachtige brug vormt naar de mooie melancholie en luisterrijke lyriek van Prokofjev. Ook als u al vele versies van deze concerten in de kast heeft staan, is de lezing van Kopatchinskaja absoluut onmisbaar.

De pianoconcerten van Wolfgang Amadeus Mozart vormen een genre waarin de componist zich misschien wel het meest van zijn persoonlijke kant liet zien.

Logisch: het waren natuurlijk werken waarin hij als solist zelf op de voorgrond trad, en dan zijn de lijntjes altijd korter dan wanneer je als componist een orkest aanstuurt. Dit aspect moet ook Jos van Immerseel geïnspireerd hebben toen hij zijn legendarische reeks Mozartpianoconcerten opnam. Inmiddels is zijn historisch geïnformeerde opvatting al lang en breed gemeengoed geworden. En dat is ook aan de uitvoering van Mozarts concerten nr. 15 KV 413 en nr. 27 KV 595 door Martin Helmchen en het Nederlands Kamerorkest te merken. Het gezelschap, dat kan bogen op een aantal prachtig transparante registraties, treft in Helmchen een toegewijde compagnon. Zelf karakteriseert Helmchen zich als een expressieve, nietpretentieuze solist – maar het orkest toont zich in deze setting een gewaagde tegenpool. Een ademloos gesprek ontvouwt zich al vanaf de eerste maten, en daarmee is de toon gezet. De tijden van het gezellige, doch stoffige Mozartje zijn voorbij. De standaard is hoog en dat is maar goed ook…

Paul Janssen

Andrew van Parijs

Vioolconcerten

Piano Concertos Nos. 15 & 27

Kopatchinskaja vertelt een verhaal

concert/kamermuziek

Helmchen: een toegewijde campagnon

vocaal

Sergej Prokofjev

Diverse componisten

James Ehnes e.a.

BBC Philharmonic o.l.v. Gianandrea Noseda

Diana Damrau, Royal Liverpool Philharmonic Orchestra o.l.v. David Charles Abell

Chandos CHAN 10878 (2 cd’s) / € 38,99

Erato 6026662 / € 23,99

De complete vioolwerken van Prokofjev door James Ehnes, daar ga je voor zitten. En denk nu niet dat het een compilatie is, verzamelde opnamen uit een archief of zo. Nee, allemaal recentelijk opgenomen in Engeland.

Ehnes blijft de eerste helft van de twintigste eeuw trouw (eerder nam hij al het werk van Bartók op), ‘het mystieke rijk waar zo velen ook nu nog in een wijde boog omheen lopen’. Hier kan hij uit de voeten met zijn typische speelstijl: hij blinkt uit met ontelbare kleine glissandi, het glijden naar een bepaalde toonhoogte, om die opzettelijk niet-zuiver te treffen. Soms klinkt een passage met opzet geknepen, iel, tegen de flageolettoon aan. Ook is er bravoure, wordt de viool bijna als slagwerk behandeld. Verfijnd spel van absolute topklasse. Aan de vele versnellingen en vertragingen in de sonates hoor je dat Ehnes en pianist Andrew Armstrong al lang een duo vormen. Het bedachte en gepolijste is ver weg, alles klinkt spontaan. Virtuositeit en ultieme zuiverheid maken ook de vioolconcerten tot een belevenis. Lastige dubbelgrepen en intervalsprongen klinken moeiteloos en de langzame delen klinken zo ingetogen dat je op het puntje van je stoel zit.

De titel van de cd slaat niet zozeer op de zangeres en haar begeleiders als wel op het repertoire dat zij brengen: ‘Onvergetelijke liederen uit Wenen en van Broadway en Hollywood’. Deze muziek zit enorm goed in haar vel; ze is een weldaad voor het lichaam. Niet voor niets bereikt het nieuwjaarsconcert uit de Musikvereinssaal te Wenen jaarlijks een publiek van honderden miljoenen, wereldwijd. Ten onzent verdient André Rieu zijn sporen. Schrijf maar eens een goede, toegankelijke melodie. Doe het maar eens. Johann Strauss, Gershwin, Hammerstein, Lloyd Webber en soortgelijke ‘lichtgewichten’ konden het als de besten. Hun muziek trotseert de decennia moeiteloos. Ondertussen is Diana Damrau wel degelijk een kanon. De Beierse maakt sinds jaar en dag furore als sopraan in opera’s van Mozart, Verdi, Rossini, Strauss en al die anderen. Ze kan alles. Een sterke stem duizend man de baas - die ook licht kan zweven. Haar perfecte uitspraak verhoogt het luisterplezier. Wouldn’t it be loverly uit My fair lady zingt ze in Beiers dialect - blijkbaar deed ze dat al als kind - en tussendoor probeert ze te fluiten. Dat heeft ze zelden eerder gedaan en het lukt haar amper, maar dat hulpeloze is ook wel weer sexy.

Jos van der zanden

Jurjen Vis

Complete works for violin

Forever

Verfijnd spel van topklasse

32

december 2013

Diana Damrau kan alles

cdBesprekingEN vocaal

vocaal

Michel Legrand Entre elle et lui

Natalie Dessay sings Michel Legrand Natalie Dessay, Michel Legrand, Pierre Boussaguet e.a.

diverse componisten

OnWenlock Edge,Ten Blake Songs e.a.

Mark Padmore, Nicholas Daniel, Britten Sinfonia o.l.v. Jacqueline Shave

Erato 9341452 / € 23,99

Harmonia Mundi 807566 (sacd) / € 22,99

Natalie Dessay is niet zomaar een zangeres. Het beste zou je haar kunnen omschrijven als een zingende actrice, maar dan doe je haar zangkwaliteiten te kort. Haar stem is hoog, hoger en hoogst en haar coloraturen zijn duizelingwekkend. Nu heeft zij een sabbatical van de operabühne genomen om zich wat meer op haar acteerwerk te kunnen concentreren, maar tussendoor heeft zij een cd met liedjes van – en met – Michel Legrand opgenomen, simpel getiteld Tussen haar en hem. De samenwerking tussen de twee heeft een onwaarschijnlijk prachtig resultaat opgeleverd. In Papa can you hear me (uit de film Yentl) doet Dessay niet onder voor Streisand, zonder haar een seconde te kopiëren. Haar versie is meer jazzy, maar het onderbuikgevoel blijft behouden. Of neem het meer dan ingetogen gezongen La valse des lilas, waarbij je je terug waant in de tijd dat Montmartre nog Montmartre was en de goedkope rode wijn niet alleen in de nachtelijke uurtjes rijkelijk vloeide.

Het duet uit Les parapluies de Cherbourg, gezongen met haar man, de bariton Laurent Naouri, is van een onwerkelijke schoonheid. Voor het eerst in mijn lange leven hoorde ik een versie die mij het origineel bijna liet vergeten. Vooralsnog mijn cd van het jaar!

Wanneer je een zo spannend samengesteld recital als dit hoort, word je bijna boos op zangers die met minder zorg een cd vol zingen en de publiciteitsmachine daarna het echte werk laten doen. Tenor Mark Padmore heeft het zich hier niet gemakkelijk gemaakt. Een spaarzaam werk als Vaughan Williams’ Ten Blake Songs (voor zangstem en hobo) over het voetlicht brengen zonder de sfeer in te laten zakken en zonder het publiek bewust te maken van het feit dat er geen sprake is van gebruikelijke begeleidingsinstrumenten als de piano, dat is grote klasse. Mark Padmore slaagt erin, met hulp van hoboïst Nicholas Daniel. Hij leidt ons naar deze liedcyclus toe via een nieuwe opname van On Wenlock Edge van dezelfde componist, introduceert The End van Jonathan Dove en zingt tot slot het beklemmend-romantische The Curlew van Peter Warlock.

Britten Sinfonia zorgt in elk van deze werken voor heldere, eerder bitterscherpe dan zoete of dromerige begeleiding. Padmore etaleert een ontroerend gevoel voor de poëzie van Blake, Housman en Yeats en laat zachte of juist strakke, zwevende tonen nooit de verstaanbaarheid vertroebelen. Met zijn instrumentalisten brengt hij de luisteraar voor meer dan zeventig minuten naar een andere, hogere werkelijkheid.

Basia Jaworski

Hein van Eekert

Onwaarschijnlijk prachtig

vocaal

Een andere, hogere werkelijkheid

vocaal

Diverse componisten

Diverse componisten

Marco Beasley, Accordone o.l.v. Guido Morini

Anne Sofie von Otter, Bengt Forsberg, Antoine Tamestit e.a.

Alpha 535 / € 22,99

Naïve V5343 (2 cd’s) / € 26,99

Je kunt er veel van zeggen, maar authentiek is de uitvoeringswijze van oudemuziekspecialist en zanger Marco Beasley niet. Op zijn nieuwste cd, getiteld Cantate Deo, gaat hij met behulp van de moderne opnametechniek namelijk in dialoog met zichzelf. Beasley zingt zowel de eerste als de tweede tenorstem in cantates van zeventiende-eeuwse componisten als Bonifacio Graziani, Ignazio Donati en Alessandro Grandi. Beasley is een charismatisch zanger. En dat is hij niet alleen op het podium. Ook op deze cd neemt zijn stem je mee door de weldadige wereld van de vroege barok en verveelt zijn expressieve verhalende aanpak geen moment, of het nu het Salve regina van Monteverdi of het Ave maris stella van Graziani betreft. Beasleys opmerkelijke werkwijze levert een intiem product op; alsof hij via zijn stem reflecteert met zichzelf, in zichzelf en op zichzelf en ondertussen de luisteraar meeneemt in dat persoonlijke verhaal. Er wordt uitmuntend gemusiceerd door een klein ensemble, bestaande uit twee violen, theorbe, cello, orgel en klavecimbel.

Het betreft het eigen ensemble Accordone dat Beasley in 2002 oprichtte. Een waarschuwing is op zijn plaats: het nettoresultaat klinkt soms wel erg gladjes en gepolijst.

Dit is wat het is: een dubbel-cd met Frans liedrepertoire van Saint-Saëns en Fauré via Ravel naar Joseph Kozma, Michel Legrand, Charles Trenet en Barbara. Dit is waardoor het werkt: mezzosopraan Anne Sofie von Otters affiniteit met de Franse taal. Ze geeft de woorden betekenis door middel van de muziek en andersom. Wat bij veel andere niet-Franse primadonna’s aan het huidige divafirmament zou overkomen als een gimmick of een cross-overproject, is hier een volstrekt natuurlijk proces: je kunt luisteren naar Von Otters vertolking van Barbara’s Quel joli temps om te leren hoe je Debussy moet zingen en je hoort dat de inflectie van de woorden in Debussy’s Chansons de Bilitis net zo belangrijk is als die in Moustaki’s La carte du tendre. Er is nergens het operazangeres-doet-ongewoonrepertoiregevoel. Von Otter maakt slim gebruik van haar huidige stemmiddelen: iets meer hardheid aan de bovenkant, warmer dan ooit aan de onderkant.

Ze treft het met haar begeleidingsgroep, van wie vaste pianist Bengt Forsberg even apart genoemd mag worden. Puristen aan alle zijden van het spectrum, ga luisteren: elke track op deze cd’s is typisch Anne Sofie von Otter. In persoonlijke uitdrukking is de zangeres enorm gegroeid ten opzichte van haar jongere jaren.

Oswin Schneeweisz

Hein van Eekert

Cantate Deo

Marco Beasley: intiem en persoonlijk

www.klassiekezaken.nl

Douce France

Typisch Anne Sofie von Otter

december 2013

33

Onder leiding van

© Sarah Blum

René Jacobs

HMC 802156.58

SPECIALE EDITIE

2 SACD + 1

Johann Sebastian Bach

Matthäus-Passion WWW.QUADREVISIE.NL

Werner Güra, Johannes Weisser Sunhae Im, Christina Roterberg Bernarda Fink, Marie-Claude Chappuis Topi Lehtipuu, Fabio Trümpy Konstantin Wolff, Arttu Kataja RIAS Kammerchor Staats- und Domchor Berlin, Kai-Uwe Jirka Akademie für Alte Musik Berlin

Armand van Ommeren T. 0161 432451

Van jongs af aan is René Jacobs verbonden aan Bachs Matthäus-Passion: eerst als jongenssopraan, vervolgens als countertenor en uiteindelijk als dirigent. Als dirigent onderzoekt René Jacobs het werk vanuit de historische musicologie en de theologie. Vol overgave voeren de musici de MatthäusPassion uit. Jacobs’ Matthäus-Passion is in driedimensionale multichannel techniek opgenomen. Meer dan ooit belichaamt de “grote passie”, zoals Johann Sebastian Bach zijn werk ook wel noemde, de paradox van een drama, gelijktijdig intiem, theatraal en collectief. Een fascinerend werk.

harmoniamundi.com

Sinds kort ook op uw smartphone & iPhone

NL_stMattieu_Klassieke.indd 1

KvK Breda 20064173

03/10/13 11:42

cdBesprekingEN vocaal/kamermuziek

koor

Leo Kok

Diverse componisten

Irene Maessen, Marcel Worms, Ursula Schoch

Choir of Clare College, Cambridge o.l.v. Graham Ross

Gideon Boss Musikproduktion gb 006 / € 21,99

Harmonia Mundi HMU 907579 / € 22,99

Als je een onbekende componist introduceert, doe het dan zo: een sierlijk doosje met waardevol documentatiemateriaal en een sterk geprogrammeerde cd. Pianostukken, liederen en werken met viool vormen samen een muzikaal portret van de Nederlandse componist Leo Kok (1893-1992). Pianist, leerling van Willem Pijper, componist, vriend van beroemde componisten als Milhaud, pacifist, krijgsgevangene, bescheiden en zeer belezen bezitter van een boekhandel… het is onmogelijk om in weinig woorden recht te doen aan Kok. Deze nieuwe cd met kamermuziek geeft in elk geval een zeer sfeervol beeld van zijn oeuvre in de jaren tot 1935. De muziek, die klinkt als stil water met diepere gronden, leunt vooral aan tegen die van de bekendste Franse componisten van de eerste helft van de twintigste eeuw: verwantschap met Fauré, Debussy en Ravel laat zich horen. Sopraan Irene Maessen neemt de liederen voor haar rekening met een mooie, brede, intrigerende stem en een hoorbare affiniteit met het Franse karakter van de muziek. Bijzonder welkom is de uitstekende verstaanbaarheid van de teksten, ongeacht of het de Franse, Duitse, Engelse of Nederlandse taal betreft. Pianist Marcel Worms is de constante factor op de cd en weet de aandacht van begin tot einde vast te houden terwijl Ursula Schoch fraaie bijdragen verzorgt op de viool.

De advent is de aanloop naar de kerst. Muzikaal staat daarin de hymne Veni Emmanuel centraal, vandaar de titel van deze cd. Die biedt een selectie uit vijf eeuwen adventsmuziek, van diep in de renaissance tot eigentijds, met zelfs een paar wereldpremières. Het koor van Clare College in Cambridge zingt voornamelijk a capella en wisselt elk stuk af met een gregoriaanse hymne.

De sfeer van de muziek zorgt voor eenheid, want alle stukken zijn reflectief - de advent is een bezinning op wat komen gaat, de geboorte van Christus. Er is geen chronologie: van Praetorius naar Rutter, van Mendelssohn naar Warlock, van Rachmaninov naar Herbert Howells, steeds wordt heen en weer gesprongen in de tijd. Maar het koor draait de handen niet om voor deze mix, alle stijlen klinken even gaaf en verzorgd. Een revelatie is vooral het O ­Adonai, et dux domus Israel van de in 1965 geboren Brit Roderick Williams; een serene sfeertekening met een ‘aards’ koor dat zingt tegen de achtergrond van jubelende engelen, en een cantor als derde muzikale laag. In de ruime akoestiek van de Londense All Hallows Church komt deze eigentijdse polyfonie prachtig tot zijn recht.

Hein van Eekert

Jos van der zanden

Lieder und Kammermusik

Veni Emmanuel – Music for Advent

Stil water met diepere gronden

koor

Vijf eeuwen ­adventsmuziek

oratorium

Georg Philipp Telemann O erhabnes Glück der Ehe

Edward Elgar

DeFilharmonie, CollegiumVocale Gent o.l.v. Edo de Waart

Hannah Morrison, Margot Oitzinger e.a.

Rheinische Kantorei & Das Kleine Konzert o.l.v. Hermann Max

PentaTone PTC 5186 472 / € 34,99

CPO 777 808-2 (2 CD’s) / € 39,99

Een oratorium wilde Edward Elgar zijn The Dream of Gerontius niet noemen.

Elgar liet zich inspireren door het gelijknamige gedicht van kardinaal John Henry Newman, waarin een stervende man droomt over wat hem te wachten staat na de dood. Zowel verhaal als muziek waren misschien wat buitenissig voor een oratorium. Of wist Elgar dat hij iets bijzonders had gemaakt en wilde hij benadrukken dat het van het genre afweek? ­Gerontius (1900) geldt als zijn beste koorwerk, terwijl het net zo goed symfonisch is. DeFilharmonie, het orkest van Antwerpen, nam het in februari dit jaar op met het Collegium Vocale Gent onder leiding van chef-dirigent Edo de Waart in thuisbasis DeSingel.

Met verrassend goed resultaat. Elgars noten gedijen bij de warme, gloedvolle klank. Alleen tenorsolist Peter Auty zal zijn dag niet hebben gehad, orkest en koor zijn afgezien van een paar kleine oneffenheden in het klanktapijt uitstekend in vorm. Misschien nog wel meer in Elgars Eerste symfonie, waarin De Waart zich een grootmeester toont in het opbouwen van spanning. Niet dat de Eerste nu zo onbekend is, maar opeens voelt de symfonie als een over het hoofd gezien meesterwerk.

Soms komt het verre verleden levendig tot ons. Neem nu 20 februari 1732 te Hamburg. Senator Matthias Mutzenbecher is 50 jaar getrouwd met zijn vrouw Maria Catharina, gezien de gemiddelde levensverwachting van toen een zeer uitzonderlijke gebeurtenis. Georg Philipp Telemann – op dat moment nog niet zo lang actief in de Noord-Duitse Hanzestad, maar niettemin op weg naar beroemdheid – krijgt de opdracht muziek te maken voor zowel de kerkdienst ‘s ochtends als voor de besloten feestelijkheden ‘s avonds bij een van Mutzenbechers zoons thuis. Het oratorium Herr Gott, dich loben wir, op tekst van de hooggeleerde Hamburgse classicus Michael Richey, is een juichende aaneenschakeling van lofprijzingen op God die zoveel huwelijksgeluk mogelijk maakte. Anno nu komt dat mogelijk wat slaapverwekkend over, maar Telemann en de uitstekende uitvoerenden onder Hermann Max weten er indrukwekkend de vaart in te houden. De operateske serenade O erhabnes Glück der Ehe voert zes allegorische figuren ten tonele die met hoorbaar plezier hun best doen een huwelijk in stand te houden.

De catering en ander feestgedruis zullen we er zelf bij moeten denken, maar dit is zonder meer ongecompliceerde barok van het hoogste niveau!

Merlijn Kerkhof

Arjan van Dijk

The Dream of Gerontius, Eerste symfonie

Orkest en koor uitstekend in vorm

www.klassiekezaken.nl

Ongecompliceerde barok van het hoogste niveau!

december 2013 35

cdBesprekingEN oratorium

toneelmuziek

Paul Hindemith

Johann Wilhelm Hertel

Tuttifäntchen

Die Geburt Jesu Christi

Berit Solset, Alexandra Rawohl e.a.

Kölner Akademie o.l.v. Michael Alexander Willens

Bele Kumberger, Hermann Wallén e.a.

Deutsches Symphonie-Orchester Berlin, Rundfunk-Kinderchor Berlin o.l.v. Johannes Zurl

CPO 777 809-2 / € 21,99

CPO 777 802-2 / € 21,99

Keurvorst Friedrich III von der Pfalz resideerde in de zestiende eeuw in Mecklenburg en de protestantse zaak lag hem zodanig aan het hart dat hij ‘de vrome’ als bijnaam kreeg. Twee eeuwen later nam hertog Frederik van Mecklenburg met zijn hofhouding intrek op het landgoed Ludwigslust in Mecklenburg. Net zo vroom en met dezelfde bijnaam als zijn naamgenoot, liet deze Frederik er een kerk bouwen waarin niet alleen erediensten maar ook veel concerten werden gehouden die, mits ordentelijk gekleed, ook toegankelijk waren voor de gewone burger. Hofcomponist Johann Wilhelm Hertel begon aan een serie oratoria die gestalte gaven aan de muzikale zendingsdrift van de hertog; hoe toepasselijk om bij het begin te beginnen, en zo leverde Hertel in 1777 Die Geburt Jesu Christi af. De zangtekst ademt een piëtisme dat we ook bij de vocale werken van Bach tegenkomen, en qua muzikale stijl zit Hertel helemaal op de lijn van zoon Carl Philipp Emanuel. Zeer empfindsame muziek dus, die meer dan kundig wordt uitgevoerd door het gezelschap uit Keulen. Jammer alleen dat de dirigent wat betreft de mezzosopraan heeft gekozen voor Alexandra Rawohl, die met een nogal scherpe klank en niet al te veel hoorbare inleving wat achterblijft bij de andere solisten.

Klassiek, musical, ballet, circusmuziek - het is eigenlijk van alles wat. De ideale familievoorstelling voor jong en oud. Dat was ook wat Paul Hindemith voor ogen stond toen hij in 1922 zijn Tuttifäntchen schreef, een vermakelijk kindersprookje gelardeerd met grappige muziek, soms knotsgek. Tuttifäntchen is een tot leven gekomen pop die over buitengewone gaven beschikt: in een mum van tijd weet hij alle poppen van een poppenmakerij actief te maken en natuurlijk wordt hij verliefd.

Hindemith was verzot op het stuk omdat het hem aan zijn kindertijd deed denken. Tuttifäntchen inspireerde hem tot sprankelende, kleurrijke muziek voor een klein orkestje met wat blazers - de verstaanbaarheid stond namelijk voorop. De zestien muzikale nummers worden op deze cd afgewisseld met levendige dialogen (in het Duits) die in het theater doorgaans geacteerd worden. Misschien dat dirigent Johannes Zurl zijn Deutsches Symphonie-Orchester Berlin nog iets meer had kunnen uitdunnen ten behoeve van de intimiteit, maar ook in deze wat grovere versie komt de muziek mooi tot zijn recht. De aanstekelijke meezingers stemmen elke luisteraar vrolijk.

Tuttifäntchen is in de loop der tijd winterse kerstmuziek geworden die past bij sneeuw en kerstboom.

Arjan van Dijk

Jos van der zanden

Meer dan kundig uitgevoerd oratorium

Een sprookje bij sneeuw en kerstboom

advertentie

Ook klassieke klanken in de koude wintermaanden Warm u op!

Bestel nu kaarten

cdBesprekingEN kamermuziek

kamermuziek

Ludwig van Beethoven

C.Ph.E. Bach

Trio Élégiaque

Jed Wentz e.a.

Brilliant Classics 94327 (5 cd’s) / € 19,99

Brilliant Classics 94323 (2 cd’s) / € 9,99

Joseph Haydn adviseerde zijn leerling Ludwig van Beethoven zijn derde pianotrio niet te publiceren, een gebaar dat de jonge hond als jaloezie van zijn meester interpreteerde, maar dat misschien beter kan worden uitgelegd als een generatieconflict. Echter, een nieuw tijdperk was al begonnen, en Haydn moet zich in deze wel bewust zijn geweest van het feit dat zijn hoogtijdagen voorbij waren. Geen groter plezier voor een leraar dan een getalenteerde en bevlogen leerling te hebben, lijkt me. De deur naar een nieuw tijdperk had Beethoven persoonlijk op een kier gezet en anders had hij hem wel bruut opengetrapt, iets dat ik bijvoorbeeld een Joseph Eybler niet zo snel zou hebben zien doen, terwijl Haydn juist hém veel successen had voorspeld. Waar een en ander toe leidde is na te gaan in deze heerlijke 5-cd-box, waarin een willekeurige programmering wordt aangehouden. Zo komt ook het premature trio in Es WoO 38 een eerlijke plaats toe. Van jong en onbezonnen naar doorwrocht en dramatisch: het jonge Trio Élégiaque spreekt een taal die elke Beethoven aan de praat krijgt. En daarmee krijgt die het verjongingskuurtje waar hij mijns inziens zo hard aan toe was.

‘Het is niet mijn opdracht om de doden te doen herleven, maar om de levenden te raken.’ Woorden van die strekking zegt fluitist Jed Wentz over zijn nieuwste uitgave met fluitsonates van Carl Philipp Emanuel Bach. Die oneliner vormt eigenlijk de kwintessens van zijn spel, want er is niets museaals of oubolligs aan zijn Bach. Elke vorm van academisme is deze musicus vreemd. Wentz – hij promoveerde enkele jaren geleden op de relatie tussen acteertechniek en muzikale vrijheid in de uitvoeringsstijl van de Parijse opera in de achttiende eeuw – geeft deze werken een extreem hoge aaibaarheidsfactor. Hij bereikt een zelden gehoorde emotionele diepgang: het ene moment himmelhoch jauchzend, het andere moment zum Tode betrübt. Zelden heb ik deze werken zo grillig en contrastrijk horen spelen. En juist dat maakt dat je er ademloos naar blijft luisteren. En des te vaker je luistert, des te mooier het wordt. De grote contrasten qua tempi, dynamiek en frasering zijn bij Wentz, cellist Job ter Haar en klavecinist Michael Borgstede geen doel op zich, het zijn de onmisbare schakels in een verhaal waarnaar je kunt blijven luisteren om steeds weer iets nieuws te ontdekken.

Andrew van Parijs

Oswin Schneeweisz

Complete Piano Trios

Verjongingskuurtje voor Beethoven

kamermuziek

Complete Solo Flute Sonatas

Zelden gehoorde emotionele diepgang

kamermuziek

Friedrich Ernst Fesca

Maurice Ravel

Diogenes Quartett

Orlando Quintet

CPO 777 482-2 (3 cd’s) / € 34,99

Brilliant Classics 94772 / €7,99

Als we denken we aan ‘het strijkkwartet’ in de jaren twintig van de negentiende eeuw, denken we aan Beethoven. Maar zijn revolutionaire strijkkwartetten werden helemaal niet zo enthousiast ontvangen. Wie zette dan de toon?

Friedrich Ernst Fesca (1789-1826). Vanaf omstreeks 1815, toen zijn eerste kwartetopus uitkwam, was de man uit Maagdenburg verreweg de best verkopende componist van strijkkwartetten; pas rond 1840 ‘won’ Beethoven het van Fesca en werd zijn muziek nog zelden gespeeld. Misschien ligt een deel van de verklaring in het feit dat deze muziek leuk om te spelen moet zijn, waar een uitvoering van een laat strijkkwartet van Beethoven vooral een uitputtingsslag is. Fesca was een virtuoos violist en zelf primarius in een kwartet.

Niet verrassend dus dat in zijn composities de partij van de eerste viool altijd veeleisender is dan de andere stemmen. Het Duitse Diogenes Quartett brengt Fesca weer onder de aandacht met opnames van alle zestien strijkkwartetten.

Op de eerste uitgave, drie cd’s, staan er acht, vroege en late door elkaar. Op de vertolkingen is nauwelijks iets aan te merken. Het kwartet speelt mooi, met voldoende drive en oog voor de tere kanten van de muziek.

Het Orlando Quintet bestaat pas sinds 2008, maar de ervaring die de blazers meenemen strekt veel verder. Dat is in alle opzichten te merken op de eerste cd van het gezelschap, want Ravelation, zoals deze Ravel-cd heet, is op zijn zachtst gezegd inderdaad een revelatie. Fluitiste Marieke Schneemann, hoboïste Pauline Oostenrijk, klarinettist Lars Wouters van den Oudenweijer, fagottist Bram van Sambeek en hoornist Ron Schaaper zijn stuk voor stuk Nederlandse soloblazers met een indrukwekkend cv. Zij kwamen elkaar al jaren tegen bij het Orlando Festival. In 2008 vormden ze een kwintet dat ze eerbiedig naar het festival noemden. Met de eerste cd die Ravels Strijkkwartet, Ma mère l’oye en de Sonatine bevat, laat het vijftal meteen horen dat het soms een buitengewoon goede daad is om bekende stukken te bewerken voor de klankpracht van het blaaskwintet. Alsof Ravel zelf de verfkwast gehanteerd heeft, zo klinken deze werken in de arrangementen van Mark Popkin en Wayne Peterson. Opeens bloeien onvermoede details op uit de bekende noten, opeens krijgt een strofe een heel andere betekenis door de schittering van fluit, klarinet of hobo. Mede dankzij het briljante spel van de blazers klinkt Ravel zoals hij het zelf ooit in zijn mooiste droom gehoord moet hebben.

Merlijn Kerkhof

Paul Janssen

Complete String QuartetsVol. 1

Diogenes Quartett speelt met drive

www.klassiekezaken.nl

Ma mère l’oye e.a.

Verfkwast à la Ravel

december 2013

37

ARTIESTEN LIVE IN NEDERLAND NIEUW

VASILY PETRENKO 6, 7/12/2013

NIEUW

HET MUZIEKGEBOUW, EINDHOVEN

8/12/2013

4095962

RENAUD & GAUTIER CAPUÇON

VREDENBURG LEIDSCHE RIJN, UTRECHT

9341342

27/11/2013 HET CONCERTGEBOUW, AMSTERDAM

IAN BOSTRIDGE ARTEMIS QUARTET 4334302

12, 13/12/2013

9/12/2013 6025122 – 2CD

DE OOSTERPOORT, GRONINGEN

10/12/2013 DE DOELEN, ROTTERDAM

HET CONCERTGEBOUW, AMSTERDAM NIEUW

GAUTIER CAPUÇON

NIEUW

9341582

29, 30, 31/1/2014 PHILIPPE JAROUSSKY HET CONCERTGEBOUW, AMSTERDAM

3191472

19/1/2014

WARNER/ERATO CLASSICS

2, 20/2/2014 HET CONCERTGEBOUW, AMSTERDAM

cdBesprekingEN instrumentaal

piano

C.Ph.E. Bach

Sergej Ljapoenov

Pieter-Jan Belder

Florian Noack

Brilliant Classics 94486 (5 cd’s) / € 19,99

Ars Produktion ARS 38132 (sacd) / € 22,99

De muziek van Carl Philipp Emanuel Bach, de productiefste van de zonen van Johann Sebastian, heeft twee gezichten. Enerzijds is er de muziek die hij schreef voor het hof van Frederik de Grote, muziek die aardig binnen de lijntjes blijft, maar anderzijds is er zijn klaviermuziek waarin hij onbelemmerd zijn fantasie de vrije loop kon laten. Meer dan bij vele anderen is bij deze componist fantasie het sleutelwoord. Het blijft een wonder hoezeer Carl Philipp Emanuel erin is geslaagd een volkomen eigen, soms grillige stijl te ontwikkelen die mijlenver afstaat van die van zijn vader. Pieter-Jan Belder koos voor deze 5-cd-box een aantal latere klavierwerken uit, alle geschreven rond 1780, en speelt die op fortepiano en klavichord. Nee, geen klavecimbel, want deze muziek vraagt echt om de dynamiek die je op een klavecimbel niet kan maken.

Het klavichord en de fortepiano kunnen dat juist wel, en ondanks het feit dat beide instrumenten de toon op dezelfde manier produceren hebben ze allebei toch heel specifieke mogelijkheden.

Belder bespeelt twee schitterende instrumenten, heel verschillend van klank natuurlijk. Het complete klavieroeuvre van C.Ph.E. Bach zou enkele tientallen cd’s beslaan, dus misschien kunnen we meer verwachten.

Sergej Ljapoenov (1859-1924) wordt wel bij het Machtige Hoopje gerekend, de vijf Russische componisten die, anders dan Tsjaikovski, opkwamen voor het eigene van de Russische muziek en hun oren niet te veel naar het Westen lieten hangen (Balakirev, Borodin, Cui, Rimski-Korsakov, Moessorgski). Ljapoenov liet een aanzienlijk oeuvre na, vooral voor piano, en op deze eerste cd staat muziek uit de periode 1898-1910. Na 1910 componeerde hij nog wel pianomuziek maar schreef hij meer liederen. Het zijn fijne constructies waarin Chopin, Schumann en verschillende nationale meesters als Dvorák en zelfs Albéniz doorklinken. Met de maar liefst acht mazurka’s en drie valse-impromptus op deze cd bekent Ljapoenov kleur. Zijn werk is niet uniek of heel persoonlijk, maar idiomatisch is het subliem voor het instrument geschreven: steeds zeer subtiel, nergens slibt het dicht. De jonge Rachmaninov is dichtbij en ook Skrjabin, maar dan zonder de experimenten met de tonaliteit. De geniale Belg Florian Noack opereert al sinds tien jaar in de voorhoede. Hij heeft nu als eerste (!) pianist werk van Ljapoenov opgenomen. Dat hij zich over de componist ontfermt is een daad van eenvoudige rechtvaardigheid, maar wat een verantwoordelijkheidsbesef en overzicht voor een slechts 23-jarige! Benijdenswaardig.

Sonaten für Kenner und Liebhaber

Works for PianoVol. 1

Een Bachzoon op schitterende instrumenten

Fijne constructies van Sergej Ljapoenov

Jurjen Vis

Marcel Bijlo

piano

piano

Diverse componsiten

Arvo Pärt

Alexandre Tharaud

Jeroen vanVeen

Erato 5099993413725 / € 23,99

Brilliant Classics 94775 (2 cd’s) / € 9,99

De titel Autograph lijkt erop te wijzen dat we hier met Alexandre Tharauds eigen voorkeuren te maken hebben. Hij speelt 23 pianowerkjes, bekend en onbekend, originele stukken en bewerkingen, rijp en groen door elkaar. Met een gemiddelde van 3 minuten per stukje kom je dan op zo’n 70 minuten speeltijd. Zoals het hoort begint en eindigt hij met Bach, beide stukken bewerkt en geromantiseerd, het eerste door Siloti, het andere door hemzelf. Daartussenin muziek uit de romantiek; Fauré, Rachmaninov (de beroemde Prelude in cis), Chabrier, Grieg, Mompou, maar ook uit de barok: Rameau, Couperin (Le Tic-Toc Choc), Scarlatti. Tot mijn verrassing blijk je Sibelius’ Valse triste ook te kunnen spelen zonder de schrijnende melancholie, maar als een salonstuk. Zo klinken ook (om maar wat te noemen) de Dans van de zalige geesten van Gluck en Le cygne van Saint-Saëns. Het is een heerlijke verzameling snoepgoed, van scherpe kantjes ontdaan, ideaal als achtergrondmuziek. En wat is er tegen om supermarktmuzak eindelijk eens te vervangen door deze superieure, smaakvolle klanken van de fantastische pianist Alexandre Tharaud? Als ik manager was van een shopping mall of luchthaventerminal zou ik niet aarzelen…

Helemaal Arvo Pärt en toch echt anders dan wat de meeste mensen verwachten van deze componist uit Estland. Prachtig verstilde en verstillende klanken, maar ook vrolijke dansmuziek en minimal music waarin te beluisteren is hoe Pärt zoekt naar de essentie van muziek. Jeroen van Veen, groot kenner, uitvoerder en producent van hedendaagse pianomuziek, geroemd in The New York Times, laat op deze cd’s onder meer horen hoe Pärt zijn muzikale stijl in de loop der jaren ontwikkelde. Ook de beroemde tintinnabuli (pianoklanken die doen denken aan het geluid van kleine klokjes) komen in verschillende vormen voor. Altijd helder en eenvoudig (hoewel niet per se makkelijk te spelen), soms minimalistisch, maar ook uitvoerig, lyrisch en bijna barok. Pärt schreef zijn muziek niet altijd vanuit nationalistische belangstelling. Toch is Estland wel geregeld aanwezig, zoals in de Sonatina’s en de Partita die hij opdroeg aan de in 1991 overleden Estse pianist Bruno Lukk. Topstuk op deze cd’s is Für Alina uit 1976, dat Jeroen van Veen speelt in drie verschillende tempi. Eerst in ruim twintig minuten, dan in twee minuten en 42 seconden en tenslotte in drie minuut vijftien – steeds helemaal Arvo Pärt.

Gerard Scheltens

Barend Linders

Autograph

Een heerlijke verzameling snoepgoed

www.klassiekezaken.nl

Für Anna Maria – Complete Piano Music

Helemaal Pärt, en toch anders

december 2013

39

cdBesprekingEN orgel

orgel

Diverse componisten

Simeon ten Holt

Eric Koevoets

Toon Hagen

Tulip Records Ture 201310 / € 19,99

Quintone Q13003 / € 15,99

Niet alleen het Concertgebouw, ook de prachtige Sint Lambertuskerk in Rotterdam beschikt over een groots Maarschalkerweerdorgel. Het in 1900 gebouwde instrument onderscheidt zich volgens Eric Koevoets, sinds 2007 organist van de kerk, door een meesterlijk voix céleste-register. En daar heeft hij gelijk in, zo luidt de constatering na het beluisteren van de gelijknamige cd. Dit register van de ‘hemelse stem’ onderscheidt zich door een iets hogere stemming dan de andere registers, waardoor het een beetje ‘zwevend’ klinkt. Een typische toevoeging uit de tweede helft van de negentiende eeuw die op deze cd onder andere in een mooie bewerking van het Vorspiel zu Parsifal van Wagner, Pièce symphonique van Charles Tournemire en de Prélude et Fugue van Koevoets uitgebreid tot klinken komt. Toch blijft een van de mooiste stukken van de cd het lichtvoetige en razend virtuoze Naïades uit de 24 Pièces de fantaisie van Louis Vierne. De wijze waarop hij deze waternimfen uit de Griekse oudheid verklankt, doet denken aan Debussy, maar heeft een heel eigen speelsheid, die erg mooi bij het orgel past. Bovendien speelt Koevoets het briljant. Ook de andere werken op deze cd overstijgen het soms wat zware orgelgehalte en bieden onverwacht luistergenot. De cd-speler wat harder zetten dan normaal is voor een echt symfonische kerkorgelervaring aan te raden.

Simeon ten Holt was welhaast zijn hele leven bezig met de vraag waar het in de muziek nu eigenlijk om gaat. De toon, de samenklank, de structuur, het timbre van de instrumenten, het tempo, de tijdsduur, de stijl – waar moest hij aan beginnen als hij de muziek van Simeon ten Holt, zijn hoogst eigen muziek, wilde schrijven? Waar moest hij de uitvoerenden de vrijheid laten, waar zijn stempel drukken, waar strikt voorschrijven hoe het moest klinken? In het inmiddels overbekende Canto Ostinato vindt hij zijn eigen vorm. ‘Muziek’, zegt hij dan (in zijn autobiografie), ‘is een uitdrukkingsmiddel “van” iets, niet “voor” iets.’ En: ‘Er bestaat een relatie tussen de directheid van het ogenblik, het zuivere heden en het geluid.’ Dat heeft Toon Hagen tot zich laten doordringen. In deze uitvoering op orgel komt die intentie van Ten Holt volledig tot uiting. Het is dan ook, zoals Hagen zelf zegt, een uitvoering ‘van onderweg zijn’. Voor de opnames heeft hij het werk drie keer gespeeld, met dezelfde keuzes van klankkleuren, en toch driemaal verschillend. Een heerlijke, indringende uitvoering.

Hierna kunnen er weer andere komen – binnen de strikte voorschriften van Simeon ten Holt.

Paul Janssen

Barend Linders

Voix Céleste

Onverwacht luistergenot

barok

Canto Ostinato

Indringende uitvoering van Canto Ostinato

barok

Heinrich Ignaz Franz von Biber

Pietro Locatelli

Cantus Cölln, Concerto Palatino o.l.v. Konrad Junghänel

Igor Ruhadze,Violini Capricciosi

Vespro della BeataVergine

Locatelli EditionVolume 3 L’arte del violino

Accent ACC 24286 / € 22,99

Brilliant Classics 94469 (5 cd’s) / € 19,99

De titel van deze cd kan voor misverstanden zorgen: Heinrich Ignaz Franz (von) Biber publiceerde namelijk nooit een uitgave met de naam Vespro della Beata Vergine, dat deed alleen Claudio Monteverdi. Maar een Mariavesper werd gewoonlijk samengesteld uit diverse composities, meestal van meerdere componisten, de titel kan dus ook gelezen worden als een genre-aanduiding. Biber schreef in Salzburg kerkmuziek die veel sporen draagt van de Venetiaanse stijl van het begin van de zeventiende eeuw. Toen Biber deze muziek schreef waren we echter alweer aan het eind van die eeuw en natuurlijk horen we dan ook invloeden uit de latere barokstijl. Cantus Cölln en Concerto Palatino hebben vaker de krachten gebundeld voor dit soort repertoire en de ensembles klinken op deze nieuwe cd net zo vorstelijk als op eerdere uitgaven.

Zangers, meestal één per partij, en blazers mengen prachtig, en zowel in de grote als kleiner bezette delen is de totaalklank schitterend. Daartoe levert ook de opnametechniek een belangrijke bijdrage, want het is een hele toer om een ensemble van zangers en blazers zodanig vast te leggen dat alles en iedereen ook echt goed te horen is. Maar hier valt alles op zijn plaats en kunnen we ons zonder hindernissen laten meeslepen door deze grootse muziek.

Pietro Locatelli heeft zijn halve leven in Amsterdam gewoond, alleen heeft Amsterdam daar weinig van gemerkt. Locatelli leefde vrij geïsoleerd en werkte in alle rust aan zijn composities die hij in eigen beheer uitgaf. B ­ rilliant Classics is bezig met een serie met het complete werk van Locatelli, en na uitgaven gewijd aan fluitsonates en triosonates is het nu tijd voor het spectaculairste deel van Locatelli’s oeuvre: L’arte del violino.

Een twaalftal vioolconcerten waarin de componist-violist het instrument als het ware opnieuw uitvindt. Normaliter passen twaalf barokconcerten makkelijk op twee cd’s, maar Locatelli’s concerten zijn van een bijna mozartiaanse lengte, waardoor er vijf cd’s nodig zijn voor de complete set. Al die virtuoze sologedeelten die Locatelli inlast, kosten tenslotte ook tijd. Aan Igor Ruhadze de taak om deze monsterklus te klaren. Hij gooit zijn hele Russische ziel erin, en hij doet dat met inachtneming van de barokke spelregels. Het ensemble Violini Capricciosi begeleidt mooi, maar de rol van het orkest houdt Locatelli bescheiden. Soms is de solist minutenlang alleen aan het woord. Een complete opname van dit moeilijke opus is een zeldzaamheid en alleen al om die reden is deze uitgave van groot belang.

Marcel Bijlo

Marcel Bijlo

Grootse muziek vorstelijk uitgevoerd

40 december 2013

Locatelli met ­Russische ziel

cdBesprekingEN barok

barok

Marc-Antoine ­Charpentier

Brade, Simpson Taffel Consort

Pour un Reposoir, Sonate à huit, Noëls pour les instruments

Weser-Renaissance o.l.v. Manfred Cordes

Les Agrémens, Les Dominos o.l.v. Florence Malgoire

CPO 999 952-2 / € 21,99

Ricercar RIC 338 / € 22,99

De componisten van de vroege zeventiende eeuw in Noord-Duitsland oriënteerden zich wat betreft de vocale muziek geheel op Italië. Heinrich Schütz introduceerde de grote meerkorige Venetiaanse stijl in het Duitse taalgebied en gaf deze een plaats in de protestantse kerkmuziek. Maar wat betreft de instrumentale muziek is het een heel ander verhaal. Componisten als Schein en Scheidt ondergingen veel invloed van in Duitsland werkzame Engelsen. Op deze cd is te horen wat die Engelsen in Duitsland componeerden. William Brade werkte in Hamburg en gaf daar ook zijn muziek uit, hij is de gangmaker van de Engelse invloed op de Duitse instrumentale muziek. De componisten schreven niet voor een bepaalde bezetting, je kunt met deze muziek dus veel kanten op. Weser-Renaissance kiest voor een intieme bezetting van traverso’s, strijkers, luit, harp, klavecimbel en kamerorgel.

Dat zou de bezetting kunnen zijn voor bij een goed diner, vandaar de titel van de cd: Taffel Consort. Maar juist in Duitsland werd deze muziek ook gespeeld door blazersensembles, dan meestal in de open lucht. De intieme binnenbezetting die hier wordt gebruikt, maakt van deze muziek echte kamermuziek die, hoewel gebaseerd op dansvormen, zeker geen dansmuziek is. Een mooie ruime opnameklank completeert deze fraaie uitgave.

Een kerst-cd om het hele jaar van te genieten, staat er op de achterkant van het doosje. De muziek van Charpentier wordt vaak geassocieerd met het kerstfeest – hij schreef er nogal wat werken voor – maar op deze cd horen we ook een instrumentale sonate en muziek, geschreven voor een processie. Daarnaast zijn er dan de Noëls pour les instruments, arrangementen van bekende Franse kerstliederen die Charpentier ook gebruikte in zijn bekende Messe de Minuit. Marc-Antoine Charpentier moest noodgedwongen in de schaduw staan van Jean-Baptiste Lully, die aan het hof van Louis XIV de voorkeur genoot, maar als componist is Charpentier toch wel wat maatjes groter gebleken dan zijn concurrent. Iets wat Lully overigens ruimhartig toegaf. Charpentier had buiten het hof in Versailles genoeg mogelijkheden om zijn muziek te laten horen, alleen het schrijven van opera’s voor het hof moest hij wel aan Lully overlaten. Dat Charpentier in Rome bij Giacomo Carissimi studeerde is ook duidelijk aan zijn muziek af te horen. De hier opgenomen sonate is een geslaagde poging de Franse en Italiaanse stijlen samen te voegen. Deze cd klinkt prachtig en de verschillende ensembles laten de muziek heerlijk stromen. De processiemuziek, Pour un reposoir, is een cdpremière.

Marcel Bijlo

Marcel Bijlo

Voor bij een goed diner

opera dvd

Een Charpentier die stroomt

opera dvd

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski

Gioacchino Rossini

Simon Keenlyside, Pavol Breslik e.a.

Chorus & Orchestra of The Royal Opera House o.l.v. Robin Ticciati Regie: Kasper Holten

Ewa Podles, Michael Spyres e.a.

Orchestra and Chorus of the Teatro Comunale di Bologna o.l.v.Will Crutchfield Regie: Davide Livermore

Opus Arte OA 1120 D / € 31,99

Opus Arte OA 1108 D / € 31,99

Het verhaal gaat dat Tsjaikovski geïnspireerd raakte om Jevgeni Onegin, de novelle van Poesjkin, tot opera te verheffen door een gebeurtenis uit zijn eigen leven.

Hij kreeg een liefdesbrief van een onbekende vrouw, die hij vervolgens trouwde om zijn homoseksualiteit te verbergen. Het huwelijk werd een fiasco, maar Tsjaikovski schreef de gloedvolle briefscène, die het slot van Jevgeni Onegin vormt, als een ontmoeting tussen twee mensen vol tederheid, misverstand, hoop en wanhoop. Die kleinmenselijke gevoelens vormen het centrum van de hele opera, en vormen ook de kracht van de productie die in februari 2013 het debuut markeerde van Kasper Holten als de vaste regisseur van The Royal Opera House. Hoewel vooral de Engelse pers niet allerwegen lovend was, zorgt juist de focus op menselijke gevoelens en verlangens ervoor dat Tsjaikovski’s opera ondanks de massalere scènes de intieme productie blijft over een dramatische liefde en het verlangen naar vrijheid versus gebondenheid, die hij in wezen is. Een effect dat versterkt wordt doordat de karakters op het podium een dubbelganger hebben die de dramatische gebeurtenissen gadeslaan. De klassieke aankleding, de meesterlijke stemmen van onder anderen Simon Keenlyside en Krassimira Stoyanova als het centrale duo en het op dreef zijnde orkest doen de rest.

Winterblues? Last van donkere en koude dagen met aanhoudende regen?

Depri? Er is een remedie! Ren naar de winkel en koop Ciro in Babilonia, een onbekend werk van de twintigjarige Rossini, vorig jaar live opgenomen in Pesaro. Davide Livermore heeft er een soort zwijgende jarentwintigfilm van gemaakt, inclusief de zwart-witbeelden, overdreven zware opmaak en de, voor die tijd, typerende kleding. Het verhaal uit het boek Daniël vertelt over de Assyrische koning Baldassare (Belsazar) die de vrouw en de zoon van zijn vijand, de Perzische koning Cirus, ontvoert. Als Cirus’ vrouw hem weigert, wil hij hen een kopje kleiner maken. Samen met Cirus, die – dankzij zijn liefhebbende echtgenote die haar gevoelens niet kan bedwingen – ook in zijn macht is geraakt.

En dan verschijnen de vreemde tekens aan de wand (weet u het nog? Mene tekel fares?) en alles loopt goed af. Ewa Podles (Ciro) is zonder meer de allerbeste alt die wij hebben rondlopen; haar coloraturen zijn meer dan soepel en haar lage (en hoge!) noten zijn een lust voor het oor. Jessica Pratt is een prachtige Amira, Michael Spyres (onthoud de naam) een fantastische Baldassare en Robert McPherson een geweldige Arbace.

Paul Janssen

Basia Jaworski

Eugene Onegin

Focus op menselijke gevoelens en verlangens

www.klassiekezaken.nl

Ciro in Babilonia

Ren naar de winkel voor Rossini!

december 2013

41

KLASSIEKE

Kinder ZAKEN

...VOOR KINDEREN EN ANDERE VOLWASSENEN

D

DE KLARINET

Dank voor jullie vele mails. Ik heb iedereen een Oorkonde gestuurd, dacht ik?

WE GAAN LUISTEREN

Archief. Als je de 4 afleveringen gehoord hebt, ga je heel anders naar symfonieën luisteren!

O, ja, Sinterklaas en de Kerstman zaten een paar

Klarinettist Martin Fröst met de cd Mozart;

weken geleden bij mij op de bank. Ze vroegen

Concert voor klarinet en orkest.

hulp bij de vraag wat zij kinderen en andere volwassenen kunnen geven. Ik gaf beiden de Aangenaam Klassiek dubbel-cd van Der Ring

Zorg voor een stopwatch of kijk op de teller van de cd-speler. Fantasieknopje op je hoofd om-

W.A. MOZART

draaien [Krrrk]. Ik prik hier en daar een puntje

MOZART Martin Fröst, Leif Ove Andsnes e.a.

Deutsche Kammerphilharmonie Bremen

op de cd. Daar gaan we…

0’00” Een heel sierlijke, lichtvoetige opening.

1’46” De klarinet begint.

BIS 1893 (SACD)

des Nibelungen van Richard Wagner.

Ze luisterden en riepen: nu heb ik de Ring begrepen!

Nog even dit: Eddie Daniels is een geweldige jazzklarinettist. Luister naar de cd Beautiful Love

2’20” Mooi loopje naar beneden, en gelijk een

- intimate jazz portraits. De klarinet danst op zijn

sprong naar boven. Dan moet de speler zorgen

ziel. Maar hij speelt net zo makkelijk een swin-

dat zijn jas er niet tussenkomt. Mild en romig.

gend klarinetconcert van Aaron Copland, net als

Heb jij een ander woord?

Andreas Ottensamer met het Rotterdams Phil-

2’31” Triller – ook op 5’19” en 7’40”.

harmonisch. Grootmeesters!

3’08” Wat gebeurt daar? Heel laag. Gootsteen?

Voor in je schoen.

Is dat Martin?

3’15” Hoor je het verschil in kleur van de toon?

Hoe omschrijf je dat?

3’55” De klarinet heeft een gesprekje met zich-

BEAUTIFUL LOVE – INTIMATE JAZZ PORTRAITS

Eddie Daniels

edwinrutten@edwinrutten.nl Mailen maar!

SHANACHIE 0016351502926 (IMPORT-CD LANGE LEVERTIJD)

zelf: hoog en laag.

Nou dag!

4’22” Is dit de hoogste noot van het hele deel? r Togt nemieke van de fotografie: An

Op mijn piano een CIS. 4’46” Wat een toon! Milde bio+ yoghurt.

6’32” Heel laag. Is dat een E? Hoor je ergens een nog lagere?

10’25” Wat gebeurt daar?

10’38” Virtuoos. Dat is oefenen geBLAZEN. Let maar eens op of je steeds dezelfde motiefjes en herhalingen hoort in dit eerste deel.

Deel twee heeft een mooi langzaam tempo, adagio. Hoe bevalt de melodie je?

PORTRAITS - THE CLARINET ALBUM

Rotterdams Philharmonisch Orkest o.l.v.Yannick Nézet-Séguin DEUTSCHE GRAMMOPHON 481 0131

Deel drie: welk Sinterklaaslied hoor je op 1’15”?

Edwin Rutten

PPS. JE KRIJGT VAN SINTERKLAAS IETS IN JE

kwam ik een nooit eerder gevonden brief over een

SCHUHMAN, WANNEER JE JE KLARINETJES

blokkendoos van Mozart tegen: Blokkendoos tot

GEDRAAGT.

Hoe Mozart de 40ste symfonie bouwde, vertel

KINDERZAKEN OORKONDE VAN MIJ.

By the way: hoe bouwde Mozart een symfonie?

ik op www.muziekwijzer.nl - klik aan Minimax,

PPS. ALS JE KRIBBIG WORDT MET KERST:

In de dubbele bodem van een kastje (zie foto)

dan zie je links Fragmenten en daaronder

GEWOON EEN CD’TJE OPZETTEN.

Heb jij iets speciaals gehoord op de gehele cd?

Voor nuttige wenken heb ik een beloning!

42

december 2013

het bouwen ener symfonie. Was getekend W.A.M.

PS. IEDERE MAILER KRIJGT DE KLASSIEKE

klassieke zaken specialisten  Winkels met postorderservice

De in dit magazine besproken cd’s zijn te allen tijde door de Klassieke Zaken Specialist te bestellen.

ALKMAAR Boekhandel Feijn 

emmen Plantage Vermeer

Noorderstraat 38-40 / 0591-642088 www.vermeer.plantage.nl

Nieuwe Rijn 34 / 071-5128157 www.velvetmusic.nl

ALMELO Hilarius Broekhuis 

ENSCHEDE Boekhandel Broekhuis 

MAASSLUIS Mastersound 

AMERSFOORT De Algemene Boekhandel

ERMELO Riemer & Walinga CD Afd. 

MIDDELBURG De Drukkerij 

AMSTERDAM boudisque muziek en film 

GOES Boekhandel De Koperen Tuin 

Centrum de Veste / Keizersdijk 16 / 0113-231072 www.koperentuin.nl

NIJMEGEN Boekhandel Roelants 

LUX, Marienburg 38-39 / 024-3221734 www.roelants.com

Broekmans & Van Poppel 

GRONINGEN Boekhandel Van der Velde 

Kroese Klassiek 

Laat 47 / 072-5409944 www.feijn.nl

Koornmarkt 24 / 0546-456717 www.boekhandelbroekhuis.nl

Leusderweg 184-188 / 033-4622222 www.algemeneboekhandel.nl

Alleen postorder / 020-3704502 www.boudisque.nl

Van Baerlestraat 94 / 020-6751653 www.broekmans.com

Charles Muziek

Weteringschans 193 / 020-6265538 charlesmuziek@planet.nl Concerto  Utrechtsestraat 54-60 / 020-6245467 www.concerto.nu APELDOORN Nawijn en Polak boekverkopers 

Marktplein 24 / 055-5212709 www.nawijn-polak.nl BERGEN OP ZOOM Quist Boekhandel 

Fortuinstraat 22-24 / 0164 240 232 www.quistboeken.nl

BREDA Muziekhandel Spronk / De Vrije Boekhandel 

Veemarktstraat 40/ 076-521 5213 www.muziekvanspronk.nl

COEVORDEN Music & more 

Friesestraat 50 / 0524-517332 www.blackvinyl.nl

DELFT Muziekhandel Van Buytene 

Binnenwatersloot 16 / 015-2123853 www.cdklassiek.nl

den haag jazz center 

Wagenstraat 125a / 070-3639129 www.jazzcenter.nl DEventer De Woestijnroos 

Grote Overstraat 26 / 0570-618201 www.woestijnroos.nl DORDRECHT Dordrecht Klassiek 

Voorstraat 435 / 078-6122169 www.dordrechtklassiek.nl

de muziekdragerij 

Voorstraat 411 / 078-6163489 demuziekdragerij@gmail.com DRIEBERGEN CD Artline V.O.F. 

Traaij 1-C / 0343-521532 www.cdendvd.nl

EINDHOVEN Bullit Klassiek 

Heuvel Galerie 140 / 040-2465107 www.bullitklassiek.nl

Marktstraat 12 / 053-4325210 www.boekhandelbroekhuis.nl

Stationsstraat 131 / 0341-552405 www.riemer-walinga.nl

A-Kerkhof 45-47 / 050-3125593 www.boekhandelvandervelde.nl Het Carillon 

LEIDEN Velvet Music 

Noordvliet 29 / 010-5917822 peter@mastersoundonline.nl

Markt 51 / 0118-886874 www.drukkerijmiddelburg.nl

Molenstraat 126 / 024-3221346 www.kroese-online.nl

noordwijk Boekhandel van der meer 

Oude Ebbingestraat 64 / 050-3123625 www.hetcarillon.nl

Vuurtorenplein 10 / 071-3613073 www.libris.nl/vandermeer

Plato Groningen 

Roden boekhandel daan nijman 

Oude Ebbingestraat 41 / 050-3135055 www.platomania.nl

HAARLEM Bruno Klassiek 

Gierstraat 50 / 023-5323240 www.brunoklassiek.nl HEERENVEEN Binnert Overdiep 

Dracht 60 / 0513-622533 www.binnertoverdiep.nl HEERLEN Smeets Klassiek & Jazz 

Akerstraat 5 / 045-5715550 www.smeetsklassiek.nl

HENGELO Boekhandel Broekhuis 

Weemenstraat 45 / 074-2910267 www.boekhandelbroekhuis.nl ’s-HERTOGENBOSCH Pieter van Os CD 

Snellestraat 44 / 073-6131150 www.pietervanoscd.nl

HOUTEN BOEKHANDEL WIJS

Spoorhaag 144-146 / 030-6353916 www.boekwijs.nl KROMMENIE Erwin Vermast CD-DVD Shop 

Zuiderhoofdstraat 2 / 075-6216382 www.erwinvermast.nl LAREN Larense Boekhandel

Naarderstraat 9 / 035- 5382312 www.larenseboekhandel.nl LEEUWARDEN Boekhandel Van der Velde 

Nieuwestad 57-59 / 058-2132360 leeuwarden@boekhandelvandervelde.nl Poort 

Voorstreek 6 / 058-2123905 www.poortmusic.nl LEIDEN

Heerestraat 87 / 050-5012967 http://www.daannijman.nl

ROOSENDAAL Het Verboden Rijk 

Passage 8-14 / 0165-529223 www.verbodenrijk.nl

SCHAGEN Boekhandel Plukker

Gedempte Gracht 71-75 / 0224- 212941 www.boekhandelplukker.nl SNEEK

Boekhandel Van der Velde  Kruizenbroederstraat 36 / 0515-423900 sneek@boekhandelvandervelde.nl SOEST Boekhandel Van de Ven

Soesterbergsestraat 54-C / 035- 6012419 www.boekhandelvandeven.nl Velp boekhandel jansen & de feijter 

Emmastraat 6 / 026-3628959 www.eenpassievoorboeken.nl VENLO Sounds Recordshop BV 

Parade 66 / 077-3510625 www.sounds-venlo.nl

wijk bij duurstede Boekhandel Pettinga 

Markt 12 / 0343 – 577300 boekhandelpettinga@planet.nl ZUTPHEN Music All In 

Beukerstraat 24 / 0575-516444 www.musicallin.net Zwolle Plato Zwolle 

Klokkensteeg 14 / 038-4225354 www.platomania.nl Waanders in de broeren 

Achter de broeren 1-3 / 038-4215392 www.waandersindebroeren.nl

Plato Leiden  Vrouwensteeg 4-6 / 071-5149689 www.platomania.nl

Bij alle in dit magazine besproken cd’s staat een adviesprijs vermeld.

december 2013 43

puzzel

KerstPUZZEL

Jan Peter Raat

Horizontaal 3) Derde symfonie van Beethoven 5) Opera van Wagner 7) Opera van Rimski-Korsakov 11) Verlaagde toon 12) Bouwstijl 14) Kleine terts 15) Italiaanse muziekmecenas (16 e e.)

16) Opera van Verdi 17) Italiaanse mezzosopraan 19) Legendarische meesterpianist 20) Frans componist (19e e.)

22) Portugese meesterpianiste 23) Tempoaanduiding (It.) 25) Geestelijk lied 26) Italiaans componist (18e e.)

29) Duits componist (20e e.)

30) Antimetrische figuur 32) Italiaans componist (19e e.)

33) Engels componist (20 e e.)

36) Vijfde pianoconcert van Beethoven 37) Ensemble van negen muzikanten 38) Poolse meesterpianist 39) Amerikaanse meesterpianist Verticaal: 1) Amerikaans componist 2) Opera van Mozart 4) Compositie van Richard Strauss 6) Muziekvorm 8) Verhalend stuk muziek 9) Italiaans componist (20e e.)

10) Lied van Schubert 11) Stemsoort 13) Blaasinstrument 18) Uitgangspunt van een melodie 21) Blaasinstrument 24) Legendarische Hongaarse dirigent 27) Ongelukkig voorval 28) Bedrijf 31) Dodenmis 34) Zuiver 35) Recente cd van de gebroeders Jussen

Stuur uw oplossing met naam, adres en/of e-mailgegevens voor 31 december 2013 naar: Vereniging Klassieke ­Zaken, Postbus 226, 1200 AE Hilversum of ­algemeen@klassiekezaken.nl.

Onder de goede inzenders worden 10 cd’s van Lavinia Meijer - Passaggio verloot. Met dank aan Sony Music.

Oplossing puzzel Klassieke Zaken Magazine nr. 5-2013: Hongaarse dansen van Brahms www.klassiekezaken.nl

oplossing 25

3

8

5

18

14

4

30

2

37

10

29

36

23

20

Prijswinnaars Naam Plaats Dhr. S. Klein APELDOORN Dhr./Mw. A.A. Kwak AMSTERDAM Dhr. P. Silverentand WARNSVELD Mw. M. v.d. Steen BURGH-HAAMSTEDE Dhr./Mw. H.J.A. Driehuis VLISSINGEN Mw. P.P. Kuijper AMSTERDAM Dhr. M.C. Verhagen DONGEN Dhr./Mw. H. Himpers LEEUWARDEN Dhr. P. Kraaijeveld APELDOORN Mw. M. van Spronsen ZWAAG

De prijswinnaars ontvangen de cd Prokofjev en Bartók door Lang Lang.

Met dank aan Sony Music ­Nederland.

31

26

op Deutsche Grammophon en DECCA SP ECIA L PR ICE

www.deutschegrammophon.com

www.deccaclassics.com

exclusieve Boxaanbieding

clubl

5,-

e de n

e x tr a korti ng

Eindelijk dan: de Youri Egorov-box

42,95

KLASSIEKEZAKEN adviesprijs

49,95

10 CD+dvd

De titel van mijn roman over Youri Egorov luidt: In het huis van de dichter. Ik refereer aan het dichterlijke van zijn pianospel. Maar bij ‘dichterlijk’ denken veel mensen aan ‘lieflijk’, ‘gevoelig’, ‘romantisch’ of ‘verheven’. Dat doet beslist geen recht aan Youri’s formidabele uitvoeringen.

Als veel Russen was Youri Egorov een verstokt poëzielezer.

Bij een dichter stelde hij zich wervelende onstuimigheid voor (Poesjkin), een grote mate van diepzinnigheid (Anna Achmatova), een welhaast mystieke beleving (Marina Tsvetajeva), kracht en overtuiging (Osip Mandelstjam) en raffinement en elegantie (Boris Pasternak).

Ik ben dolblij dat er nu een box met tien liveopnamen van Youri is die al deze aspecten naar voren brengt. In de pianoconcerten van Brahms is Youri bijvoorbeeld zowel onstuimig als diepzinnig, in Chopin komt zijn fijnzinnige aanpak naar voren, in Schubert is hij zo eerlijk en oprecht dat de doorzichtigheid van zijn pianospel overgaat in een mystieke ervaring.

Ook een ander aspect van Youri’s karakter komt met deze box tot uitdrukking: Youri hield van samenspel, met een orkest, met een violist, met een kwartet. In het samen musiceren zag hij een vorm van verstandhouding, van begrip, vriendschap, gedeelde liefde. Op het podium steeg hij boven zichzelf uit, wat deze liveopnamen voorbeeldig bewijzen.

Jan Brokken Diverse componisten

Youri Egorov A Life in Music Diverse uitvoerenden ETCETERA RECORDS KTC 1469 (10 cd’s + dvd) / 136 667

biedt u deze uitgave aan.

* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 43* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 24 januari 2014.