UITGAVE VAN DE VERENIGING KLASSIEKE ZAKEN 35STE JAARGANG JUNI 2015 NR 3
Hét tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek
Pas de Deux
MARI EN HÅKON SAMUELSEN
RCO 15002 (13CD + DVD)
RCO 15001 (SACD)
RCO 14108 (3BD) / RCO 14109 (3DVD)
RCO 14106 (BD) / RCO 14103 (DVD)
stefan.nies@outhere-music.com
www.concertgebouworkest.nl
EXCLUSIEVE AANBIEDING
VIER JAARGETIJDEN VOLGENS GLASS & KREMER
23,99
* 99 15,
Meer dan tien jaar geleden nam Gidon Kremer voor Deutsche Grammophon het Eerste vioolconcert van Philip Glass op. De eigenzinnige vertolking van de beroemde Russische violist sloeg aan en maakte van de cd een groot succes. Nu, ruim tien jaar later, is Kremer terug bij het gele label en heeft hij met zijn Kremerata Baltica het Tweede vioolconcert van Glass, The American Four Seasons, opgenomen. Een prachtig vervolg op de opname van het Eerste vioolconcert en voor de liefhebbers van die cd sowieso een absolute must. Het werk, in 2009 geschreven als een hedendaagse Amerikaanse tegenhanger van Vivaldi’s Vier jaargetijden, laat Glass horen als een fenomenale lyricus. Natuurlijk zijn de bekende repetitieve elementen aanwezig, maar de viool zingt, huilt, lacht en jubelt dat het een lieve lust is. Het perfecte werk voor een violist als Kremer om er zijn eigen creativiteit aan toe te voegen en veertig minuten oneindig te blijven boeien. Ook de werken van Oost-Europese componisten als Pärt en Kantsjeli die deze cd vervolmaken, sluiten naadloos aan bij het werk van Glass. Samen vormen de composities een meesterlijke sfeerplaat die door de immer briljante vertolkingen van Kremerata Baltica verheven wordt tot een stralende diamant in de cd-lade. DIVERSE COMPONISTEN NEW SEASONS
Gidon Kremer & Kremerata Baltica DG 0 28947 948179 / 153 720 VKZ
KLASSIEKEZAKEN.NL
Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 58. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 22 juli 2015.
KLASSIEKE ZAKEN 35e jaargang, nummer 3 - juni 2015 Winkelprijs € 3,25
HOOFDREDACTEUR
Frederike Berntsen AAN DEZE AFLEVERING WERKTEN MEE
SAMUELSEN & SAMUELSEN
6
EINDREDACTIE
Frederike Berntsen
CALLEJA’S GOUDEN STEM
VORMGEVING
Marjanne Gielen, Sharon Schlenter, Rik Janssen, Danielle Bouman, Nicole Lennards, Patrick Hoogduin, Marcha van den Einden, Eric Waterschoot, Lindsey Schlenter
FOTO: SIMON FOWLER/DECCA
Mischa Andriessen, Marcel Bijlo, Joep Christenhusz, Hein van Eekert, Hans Heg, Frans Jansen, Paul Janssen, Basia Jaworski, Inge Jongerman, Jan Kunst, Barend Linders, Andrew van Parijs, Jan Peter Raat, Benjamin Rous, Wenneke Savenije, Gerard Scheltens, Oswin Schneeweisz, Eddie Vetter, Jurjen Vis, Jos van der Zanden
DEZE MAAND FOTO: STEPHEN BUTKUS/MERCURY CLASSICS
Dit tijdschrift wordt geproduceerd door BCM b.v. te Eindhoven in opdracht van de uitgever Vereniging Klassieke Zaken, onder verantwoordelijkheid van Henriëtte Zrour, Soestdijkerstraatweg 21, 1213 VP Hilversum (tevens redactieadres), tel. 035-6229370, e-mail: info@klassiekezaken.nl
12
COVERFOTO
KLASSIEKE ZAKEN verschijnt tweemaandelijks in een oplage van 45.000 stuks. Het tijdschrift wordt verspreid via de dealers van de Vereniging Klassieke Zaken en aan de Klassieke Zaken Clubleden. LEDENADMINISTRATIE
BCM abonnementenservice, Postbus 1392, 5602 BJ Eindhoven. Tel 085 7600237 www.bcm.nl
FOTO: BERNHARD MUSIL/DG
Stephen Butkus
15
MAHAN ESFAHANI: GENIAAL SPEL
Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk en dient ten minste acht weken voor het verstrijken van de jaarlijkse termijn te geschieden. Prijswijzigingen lidmaatschap voorbehouden.
FELICIA’S SONORO
Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden. ©2015 Vereniging Klassieke Zaken. Het volgende magazine verschijnt: 31 juli 2015
4
juni 2015
FOTO: UGO PONTE
De in dit magazine gerecenseerde cd’s zijn uitsluitend geselecteerd op kwaliteit.
WINTERREIS MET PETER SCHREIER
19
FOTO: ANNE DOKTER
MARISS JANSONS LIVE
Zoveel mogelijk is getracht rechthebbenden van foto’s te achterhalen. Zij die in verband hiermee niet zijn benaderd kunnen contact opnemen met de uitgever.
FOTO: HESTER DOOVE
16
STOPZETTEN ABONNEMENT
EXCLUSIEVE AANBIEDING
VIER JAARGETIJDEN volgens Glass & Kremer
3
VAN DE REDACTIE FOTO: MAARTEN VAN HAAFF
EN VERDER
De expert aan het woord
KLASSIEKE ZAKEN AANRADERS
10
L’ORFEO met legendarische status
11
De magie van BERNARD HAITINK
BOXAANBIEDING
60
Op avontuur door WAGNERS RING
ARTIKELEN
6
MARI EN HÅKON SAMUELSEN Pas de Deux
12
JOSEPH CALLEJA tenor van zeldzame klasse
15
MAHAN ESFAHANI’S geniale klavecimbelspel
16
FELICIA VAN DEN END een wendbaar fluittalent
19
De laatste muzikale reis van PETER SCHREIER SECRET KEY MASTERS een droom vervuld MARISS JANSONS LIVE toveren met klankkleuren CHANT FOR PEACE uit Oostenrijk Het eigen geluid van VOX LUMINIS QUATUOR EBÈNE flexibel Frans kwartet Cultalbum CLASSIC QUADROPHENIA
21 22 25 26 29 31
RUBRIEKEN
4
COLOFON
5
VAN DE REDACTIE
9
BERICHTEN
32
AANBEVOLEN DOOR
34
DE BESTE KLASSIEKE CD’S
53
BOEKENTIPS
55
HANS HEGS COLUMN
56
PUZZEL
57
KLASSIEKE KINDERZAKEN
58
KLASSIEKE ZAKEN SPECIALISTEN
Op ver toon van de clubledenpas krijgen clubleden extra korting.
KLASSIEKEZAKEN.NL
Bijzonder: Der Ring des Nibelungen van Wagner, gedirigeerd door Georg Solti – de boxaanbieding in dit magazine. Waarom? We stelden radiopresentator en opera-expert Hein van Eekert een paar vragen: Waarom zouden we naar de Ring luisteren? “In de muziek en in het verhaal zitten dingen uit het echte leven die in een indrukwekkende vorm zijn gegoten. Wagners muziek voegt passie en gevoel toe aan de karakters, waardoor je geraakt wordt.” Waarom is de Ring zo beroemd? “De Ring is een groots en veelomvattend werk met een verhaal dat over ons allemaal gaat. De cyclus bezit een universele kracht, en de muziek is van een verpletterende schoonheid.”
Universele kracht
Hoe houden we alle personages uit elkaar? “Wagner heeft ze ieder een heel eigen karakter gegeven. De personages die in het verhaal bij elkaar horen, zijn ook muzikaal verwant. Het is niet belangrijk alle Walküren van naam te kennen, veel interessanter is om de relatie te voelen door goed te luisteren.”
Wat maakt deze Solti-opname uit de jaren zestig bijzonder? “Dit is de eerste complete studio-opname, opgenomen als meeslepende voorstelling: de zangers staan niet achter de microfoon, ze bewegen in het geluidsbeeld. Je hoort fantastische geluidseffecten, zoals de bliksem en het tikken op de aambeelden. En: op deze opname zijn drie generaties beroemde Wagnerzangers verenigd. Alsof er een grote familiefoto is gemaakt.” Luistertip? “De introductie van Deryck Cooke, ook in deze box, is handig. Hij vertelt over de motieven in de tekst en in de muziek. Als je het verhaal niet kent, kun je het beste eerst de synopsis lezen voordat je gaat luisteren. Daarna moet je erop vertrouwen dat je voelt en begrijpt waarover de Ring gaat. De muziek vertelt ongelofelijk veel.”
Frederike Berntsen juni 2015
5
MARI & HÅKON Een delicate dans voor twee EN OPEENS ZIJN DAAR MARI EN HÅKON SAMUELSEN, BROER EN ZUS UIT NOORWEGEN. ZIJ SPEELT VIOOL, HIJ CELLO EN SAMEN HEBBEN ZE DE MOED GEHAD FILMCOMPONIST JAMES HORNER, DE MAN ACHTER DE ICONISCHE MUZIEK BIJ FILMS ALS TITANIC EN AVATAR, OM EEN DUBBELCONCERT TE VRAGEN. PAS DE DEUX HEET HET CONCERT EN HET IS HET SPEERPUNT VAN HUN OPVALLENDE DEBUUT OP MERCURY CLASSICS.
S
Slechts de oplettende talentwatchers in Nederland weten van het bestaan van cellist Håkon en zijn zus Mari Samuelsen af. Een aantal jaren geleden gaf hij wat concerten in het kader van de door jonge musici zo ge-
waardeerde International Holland Music Sessions. Verder verschool hij zich met zijn briljant vioolspelende zus op het koude Noorse land en kwamen ze, hoewel ze beiden de dertig al gepasseerd zijn, niet zo vaak op de grote internationale podia. Ja, hun Klassisk Julekonsert, het kerstconcert dat
ze jaarlijks in Noorwegen organiseren met bevriende musici uit binnen- en buitenland en dat in vele landen uitgezonden wordt, is een fenomeen van klassiek, kersten volksmuziek op zijn Noors, maar verder? Ze groeiden naar eigen zeggen op in ‘the middle of nowhere’ waar klassieke muziek geen enkele rol speelde. Het is mede dankzij de opofferingsgezindheid van hun moeder die hen telkens naar Oslo bracht, dat ze met de grote namen van de klassieke muziek in aanraking kwamen en al snel hun richting vonden. “We volgden een vrij normale klassieke opleiding”, zegt Mari Samuelsen in een telefonische pas de trois. “Maar we besloten al snel dat we niet weer de volgende twee klas-
“DIT IS ONS PROFIEL, ONZE MUZIKALE SMAAK”
FOTO’S: STEPHEN BUTKUS
sieke solisten wilden worden die het gangbare repertoire speelden. Ons belangrijkste doel is altijd geweest om het concertrepertoire voor viool en cello uit te breiden. Na het dubbelconcert van Brahms is er niet veel meer gebeurd. We hebben vele componisten ontmoet en gespeeld van de Europese A-lijst, maar dat was niet wat we wilden. Ze hadden fantastische ideeën, wij wilden alleen moderne klassieke muziek voor een breder publiek. Als we nadachten over de muziek die we wilden spelen, kwamen we steeds weer uit bij film en theater. We zijn
6
juni 2015
COVERINTERVIEW
SAMUELSEN zelf frequente filmgangers en genieten vaak van de muziek achter de beelden. Dat is de muziek die veel mensen kippenvel bezorgt, dat is de stijl waar wij wat mee wilden.” Het duo richtte de pijlen op James Horner, niet alleen de man van Titanic en Avatar maar ook van successen als Braveheart en Apollo 13. Maar hoe benader je iemand die zo ver van je klassieke bed staat? De kans kwam toen de twee hun goede Noorse vriend Harald Zwart in Californië opzochten. Hij regisseerde in 2010 de remake van The Karate Kid met de zoon van Will Smith in de glansrijke hoofdrol en had Horner gevraagd voor de filmscore. “Een middag voorspelen voor Horner was toen snel georganiseerd”, zegt Håkon nog steeds vol verbazing. “We hebben hem rechtstreeks gevraagd iets voor ons te schrijven, en hij hapte direct.” “Ik had verwacht dat hij op zijn minst wat bedenktijd zou vragen”, voegt Mari toe. “Hij heeft al dertig jaar niet meer voor het concertpodium geschreven.” “Hij heeft wel de tijd genomen,” grinnikt Håkon, “maar het resultaat is er naar. Pas de Deux zit dicht bij zijn filmmuziek, maar dat is precies wat we wilden. Het is impressionistisch en atmosferisch zoals een goede filmscore. Bovendien kun je bijna niet horen wie wat speelt. We dansen om elkaar heen, zitten doorlopend in elkaars bereik.” Mari: “Het is een echte pas de deux, een delicate dans voor twee. Het is heel iets anders dan het dubbelconcert van Brahms, maar het is precies het soort muziek dat we naar buiten willen brengen. We zijn al weer bezig met een volgende opdracht in deze richting, maar dat blijft nog even een verrassing.” De cd, die verder even atmosferische stukken biedt als Fratres van Arvo Pärt, Violoncelles, Vibrez! van Giovanni Sollima en Divenire van Ludovico Einaudi, drukt volgens het Noorse duo precies uit wat ze uit willen stralen. “Dit is ons profiel, onze muzikale smaak.” KLASSIEKEZAKEN.NL
En die willen ze graag verder ontwikkelen. Samen vooral. Håkon: “We spelen al heel lang als duo. We zijn zo opgegroeid. En het is uitgegroeid tot een grote vriendschap en een sterke professionele band. We zijn erg verschillend, ook in onze interpretatie, maar we vinden elkaar altijd en hebben nooit ruzie. Met andere musici moet ik echt oefenen. Met Mari gaat het samenspel organisch.” Mari: “Het is de gift van het broer en zus zijn. We hoeven nooit naar elkaar te kijken en gaan blind met elkaar mee. We mogen dan twee instrumenten zijn, we vormen één stem.”
DIVERSE COMPONISTEN PAS DE DEUX
Mari en Håkon Samuelsen, Royal Liverpool Philharmonic Orchestra o.l.v.Vasily Petrenko
MERCURY CLASSICS 0 28948 114870 PAUL JANSSEN juni 2015
7
Trakteer uzelf of geef Klassieke Zaken magazine
Hét tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek
12 x Klassieke
Zaken magazine slechts
€ 27,
UITGAVE VAN DE VERENIGING KLASSIEKE ZAKEN 35STE JAARGANG JANUARI 2015 NR 1
50
+
GRATIS
CADEAUKAART* T.W.V. €10,-
“Met Mozart móét je je bezighouden”
DARIA VAN DEN BERCKEN
en ontvang...
ZIEK EKE MU KLASSI BERS VAN LIEFHEB VOOR
van de uitgave inmentCard *is een a rt te n le E Nationa
03-06-13
dd 1
kaart.in
cadeau
• een gratis cadeaukaart* t.w.v. €10,• exclusieve clubpas voor korting op cd’s, concerten en meer
Voor direct aanmelden en de aangesloten verkooppunten ga naar klassiekezaken.nl/cadeau of bel 035-6229370
16:20
BERICHTEN
INTERNATIONAAL KAMERMUZIEK FESTIVAL UTRECHT
FOTO: MARCO BORGGREVE
24 T/M 28 JUNI
Vanaf woensdag 24 juni vindt de 12e editie van het Internationaal Kamermuziek Festival Utrecht van violiste Janine Jansen plaats in Utrecht. Vijf dagen lang is het feest in de stad met kamermuziek op het allerhoogste niveau. Naast de evenementen in TivoliVredenburg zijn er als vanouds volop concerten op prachtige locaties in de historische binnenstad. Janine wordt omringd door fantastische musici zoals de violisten Julian Rachlin en Boris Brovtsyn, cellist Nicolas Altstaedt, pianofenomeen Denis Kozhukhin, de jonge Spaanse hoboïst Ramón Ortega Quero en de Oostenrijkse sterklarinettist Andreas Ottensamer. De bonte stoet internationale musici wordt aangevuld met talent van eigen bodem, waaronder het Dudok Kwartet, het Berlage Saxofoon Quartet, de jonge blokfluitiste Lucie Horsch, slagwerker Dominique Vleeshouwers en de violistes Lisa Jacobs en Rosanne Philippens. Naast beroemde klassiekers als de Goldbergvariaties van Bach, de octetten van Schubert en Mendelssohn, Brahms’ Pianokwartet opus 25 en Souvenir de Florence van Tsjaikovski, kunt u werken tegemoet zien van onder anderen Berio, Penderecki, Prokofjev, Janácek en Krejci. Info: kamermuziekfestival.nl
LA CENERENTOLA DOOR OPERA ZUID TOURNEE T/M 2 JULI
Opera Zuid brengt, in samenwerking met de Efteling, de sprookjesopera La Cenerentola van Gioacchino Rossini. Regisseur is Sybrand van der Werf en de hoofdrol wordt gezongen door mezzosopraan Karin Strobos. In het concept van Van der Werf – die bij Opera Zuid eerder Tsaar Saltan regisseerde en in het theatermakersteam van Le Nozze di Figaro zat – wordt het publiek heen en weer geslingerd tussen realiteit en magie. De bezoekers ontdekken dat sprookjes niet alleen op de boekenplank staan te wachten om op een druilerige dag weer voorgelezen te mogen worden, maar daadwerkelijk bestaan. De inspirerende samenwerking tussen Opera Zuid en de Efteling brengt de creativiteit van deze twee belangrijke Zuid-Nederlandse spelers op entertainmentgebied samen. De kostuums, het decor en het lichtplan zijn ontworpen en ontwikkeld door het attractiepark in Kaatsheuvel sa men met O per a Zuid. Bezoekers van La Cenerentola zullen de sprookjesachtige sfeer die zo herkenbaar is voor de Efteling, op verrassende wijze op het podium terugzien. Info: operazuid.nl
NIEUW: HET MUZIEKLOKAAL MUZIKAAL CAFÉ IN UTRECHT
Sanne van Buuren en Talitha Verheij richten dit jaar Het Muzieklokaal op dat in de Utrechtse binnenstad zal komen. Het Muzieklokaal wordt het eerste café van Nederland waar alles draait om klassieke muziek. In het café is altijd klassieke muziek op de achtergrond te horen en er zijn vaak liveconcerten, voorzien van een prikkelende, korte inleiding. Door middel van playlists, beeldende projecties, leuke informatievoorziening op een eigen ‘klassiekipedia’ en lezingen biedt Het Muzieklokaal de beginner handvatten en de kenner verdieping. Het Muzieklokaal is een sfeervol, gezellig café met een perfecte sfeer om te werken, ontmoeten of borrelen. Het café is elke dag open, uw bezoek hoeft dus niet gepland te worden en de toegang is vrij. Momenteel loopt er een crowdfundingscampagne om de financiering rond te krijgen, de reacties zijn zeer positief! Tijdens enkele pop-up-evenementen kunt u zelf kennis maken met Het Muzieklokaal en de ondernemers. Zij hopen eind dit jaar hun droom te verwezenlijken. Info: hetmuzieklokaal.nl
KLASSIEKEZAKEN.NL
juni 2015
9
KLASSIEKE ZAKEN AANRADER
29,99 alleen clubleden
* 99 18, 2 SACD
29,99
niet clubleden
21,99* 2 SACD
L’ORFEO MET LEGENDARISCHE STATUS
FOTO: DAVID IGNASZEWSKI
In 2002 bracht Jordi Savall met zijn Le Concert des Nations en La Capella Reial de Catalunya een mooie L’Orfeo van Claudio Monteverdi in het Gran Theatre del Liceu in Barcelona. Met zijn haast volksmuzikale benadering bracht Savall Monteverdi’s klassieker tot leven, en de dvd die kort na deze uitvoering verscheen is en blijft een van de opvallendste Orfeo-registraties tot nu toe. Omdat dit vooral te danken is aan de wijze waarop de warmbloedige Spaanjaard Savall en de solisten de mediterrane zon door de noten van Monteverdi laten schijnen, is het verheugend dat deze uitvoering nu eindelijk op cd verschenen is. De registratie heeft inmiddels een legendarische status. Niet alleen is het een mooie familie-aangelegenheid met zowel Savalls echtgenote, de in 2011 overleden Montserrat Figueras, als zijn dochter in de rollen van respectievelijk La Musica en Euridice, ook is het een opname van Figueras in haar allerbeste tijd. En dochter Arianna doet geenszins voor haar moeder onder als een ontwapende Euridice. Bovendien levert mezzosopraan Cécile van de Sant met een bijrol als Speranza een mooi Nederlands aandeel. Muziek van ruim vierhonderd jaar geleden, die klinkt als een intieme hedendaagse musical. CLAUDIO MONTEVERDI L’ORFEO
Diverse solisten, Le Concert des Nations, La Capella Reial de Catalunya o.l.v. Jordi Savall
ALIAVOX 8 43540 8099110 (2 SACD’S) / 153 722 VKZ
10
Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 58. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 22 juli 2015.
KLASSIEKE ZAKEN AANRADER
DE MAGIE VAN BERNARD HAITINK
19,99 alleen clubleden
* 99 13,
19,99
niet clubleden
FOTO: CHRIS CHRISTODOULOU
15,99*
Beethovens Missa Solemnis is een complex werk, maar als het magistraal uitgevoerd wordt dan is het bijna tachtig minuten met open mond op het puntje van de stoel luisteren. Dus als Bernard Haitink deze verheven noten van Beethoven uitvoert, is de kans groot dat er iets heel bijzonders gebeurt. En dat gebeurde er aan het begin van dit concertseizoen in M端nchen. Daar opende Haitink de abonnementsconcerten van het Chor en Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks met dit meesterwerk. En geholpen door een solistenkwartet met onder anderen mezzosopraan Elisabeth Kulman en tenor Mark Padmore wist de vijfentachtigjarige meester er inderdaad een onvergetelijke ervaring van te maken waar nog lang over na is gesproken. Haitink is voor ons Nederlanders synoniem met het Concertgebouworkest, maar ook met het orkest van de Bayerischen Rundfunk heeft hij een relatie die inmiddels vijfenvijftig jaren beslaat. En dat is voor iedereen te horen nu het orkest deze briljante uitvoering op het eigen label heeft uitgebracht. Een goede zet, want de magie van Haitink komt ook in M端nchen volledig tot zijn recht. Bovendien is dit de enige cd met een Missa Solemnis onder leiding van Haitink en alleen daarom al het aanschaffen meer dan waard. LUDWIG VAN BEETHOVEN MISSA SOLEMNIS
Diverse solisten, Chor und Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks o.l.v. Bernard Haitink BR KLASSIK 4 03571 9001303 / 153 723 VKZ
KLASSIEKEZAKEN.NL
Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 43* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 22 juli 2015 .
PODIUM
JOSEPH Echte passie, maar dan wel OPERASTER JOSEPH CALLEJA ZINGT OP 22 JUNI IN HET CONCERTGEBOUW. CULTUREEL AMBASSADEUR VAN MALTA, FILMSTER – DE ROL VAN CARUSO IN THE IMMIGRANT – EN EEN LYRISCHE TENOR VAN ZELDZAME KLASSE IN ÉÉN: DIE MOGEN WE NIET MISSEN!
D
Donderdag 9 april 2015. Joseph Calleja zet een filmpje op zijn Facebookpagina van zijn professionele debuut in 1997, in een theater op een van de Maltese eilanden. Hij is dan 19 jaar en zingt de rol van Macduff in Verdi’s opera Macbeth. Het is, ondanks zijn jonge leeftijd, een optreden dat gezien mag worden. Zijn vertrouwdheid met het operatoneel zal in latere jaren nog groeien, maar zijn handelsmerk is al aanwezig: het vermogen om de zanglijn te schilderen met een mengsel van kleurrijke stemmiddelen en emotie. Geen megalomaan uittrompetteren van de noten voor hem, maar eerder een manier van zingen die lijkt op een liefdesverklaring aan de door de componist bedachte muziek.
FOTO’S: SIMON FOWLER/DECCA
12
juni 2015
Een enkele operafan wil het succes van een tenor in het Franse en vooral het Italiaanse repertoire nog wel eens afmeten aan de hoeveelheid decibellen die hij de ruimte in kan knallen. Joseph Calleja onttrekt zich aan die maatstaf. In tenorenland bewandelt Calleja een gulden middenweg: hij zingt belcanto, maar hij is niet een van die duizelingwekkend met de stem jonglerende Rossinivertolkers; hij zingt Frans repertoire en wat Puccini en Verdi, maar niet de rollen die het klaroengeschal van een heldenstem behoeven. Calleja is als een vis in het water in de lyrische wereld van
CALLEJA in stijl Gounod, Donizetti, Bellini en Offenbach, en in de eerste jaren van de eenentwintigste eeuw bereikte hij rustig en zeker de wereldtop. Hij is inmiddels een geziene gast in de grote operahuizen in Europa en de Verenigde Staten. Het is in het huidige economische klimaat niet gemakkelijk voor jonge zangers om een complete operaopname te maken, maar Calleja is het een aantal keer gelukt: zo is hij onder meer naast Thomas Hampson te horen in Verdi’s Simon Boccanegra, en naast Anna Netrebko en Elina Garanca in I Capuleti e i Montecchi van Bellini. Recent verscheen een complete opname van Donizetti’s Lucia di Lammermoor waarin hij met Diana Damrau zingt. Er zit een pavarottiësk kantje aan de jonge divo. Zo treedt hij jaarlijks op met de niet-tewild-voor-omaposse van het poprepertoire: sterren als Dionne Warwick, Michael Bolton en Ronan Keating delen de bühne met hem.
Die concerten zijn er ten behoeve van zijn thuishaven Malta, het land waar hij cultureel ambassadeur van is en waar hij een stichting in het leven heeft geroepen om armlastige families financieel bij te staan. Er is meer dan alleen muziek in het leven van Calleja: er zijn goede doelen, er is plaats voor ontwikkeling en muziek kan helpen bij het oplossen van problemen.
en oprecht blijft klinken, waarbij hij zijn grote voorbeeld Luciano Pavarotti in stijlgevoel zelfs overtreft. In een interview zei hij eens: “Als ik zing over verlies of verdriet of pijn, dan denk ik aan iets wat in mijn eigen leven is gebeurd, en dat dient dat moment. De emotie die je voelt, is niet langer gekunsteld, die is echt en komt naar buiten via je stem.” Met Nederland heeft de inmiddels internationale ster een redelijk sterke band: Calleja zong in Enschede – Leicester in Donizetti’s Maria Stuarda bij de Reisopera – en Amsterdam, zowel bij De Nationale Opera als in het Concertgebouw, waar hij in 2013 voor een bijna uitverkocht huis zorgde. Met het Koninklijk Concertgebouworkest onder leiding van Antonio Pappano toverde hij in datzelfde jaar het Prinsengrachtconcert om tot een soort stadiongebeuren, compleet met het obligate Nessun dorma. In de mensvriendelijke akoestiek van het Concertgebouw zal de luisteraar in staat zijn om nog een beetje beter door te dringen tot de kern van waar Calleja voor staat: echte passie, maar dan wel in stijl. En met een gouden stem.
GOUDEN STEM
Dan zijn er zijn cd’s A Tribute to Mario Lanza en Amore waarop hij opera afwisselt met songs, chansons en een enkele track die in mindere handen de geur van muzak niet helemaal van zich af zou kunnen schudden. Het pleit voor Joseph Calleja dat hij beseft dat sommige nummers op die cd’s van oorsprong niet voor operatenoren geschreven zijn en dat hij er wel een is. Dat besef zorgt dat het resultaat altijd prettig
HEIN VAN EEKERT
JOSEPH CALLEJA 22 JUNI CONCERTGEBOUW AMSTERDAM INFO: CONCERTGEBOUW.NL
DIVERSE COMPONISTEN AMORE
Joseph Calleja BBC Concert Orchestra o.l.v. Steven Mercurio DECCA 0 28947 853404
KLASSIEKEZAKEN.NL
juni 2015
13
NIEUWE CD BOXEN
12 CD
De 12 recital albums in één box. Tijdelijk extra voordelig bij Vereniging Klassieke Zaken specialisten
“Nog steeds onaards prachtig” KLASSIEKE ZAKEN MAGAZINE
25 CD
11 Lamenti – Maria Cantates Brahms Liederen – Mots d’Amour Berg/Korngold/Strauss – Watercolours
14 CD
Referentie-opnamen van 32 gezichtsbepalende DG-pianisten
5
CD
CD
40
32
CD
CD
www.deccaclassics.com www.deutschegrammophon.com
INTERVIEW
HET GENIALE KLAVECIMBELSPEL VAN
MAHAN ESFAHANI ‘ESFAHANI IS THE POET OF THE HARPSICHORD’, SCHREEF THE NEW YORK TIMES. HET KLAVECIMBEL LIJKT VOORBESTEMD OM VOOR EEUWIG DE ASSEPOESTER ONDER DE SOLOINSTRUMENTEN TE BLIJVEN. MAAR MET EEN GEWELDIG MUSICUS EN PLEITBEZORGER ALS DE KLAVECINIST MAHAN ESFAHANI, IN 1984 GEBOREN IN TEHERAN, ZOU DAAR WEL EENS VERANDERING IN KUNNEN KOMEN.
FOTO: BERNHARD MUSIL/DG
H
Het gebeurt maar zelden dat ik, na het beluisteren van enkele noten van een musicus van wie ik nog nooit heb gehoord, met absolute zekerheid weet: dit is een supertalent. Het overkwam me digitaal met klavecinist Mahan Esfahani. Op YouTube zocht ik hem op, en bij de eerste maten van Bachs Chromatische fantasie was ik verkocht. Geweldig! Zelden speelt iemand klavecimbel met zoveel vuur, zo’n natuurlijke techniek en zo’n heldere klank, zoveel diepgang en bezetenheid. Bij het beluisteren van Time Present and Time Past, de nieuwe cd van Esfahani, nam mijn enthousiasme nog grotere vormen aan. Alsof het niets is, voert Esfahani de luisteraar mee door drie eeuwen klaviermuziek, van Alesandro Scarlatti, Carl Philipp Emanuel Bach en Johann Sebastian Bach via Henryk Górecki tot aan Steve Reich, en alle noten die hij uit zijn klavecimbel tovert klinken even schitterend, raak en universeel. Ik lees dat Esfahani op zijn vierde met zijn ouders naar Amerika vertrok, waar hij opgroeide en medicijnen en musicologie studeerde aan de Stanford University. Op zijn dertigste won hij een Gramophone Award voor het beste barokalbum met Carl Philipp Emanuel Bach, en onlangs werd hij professor aan de Guildhall School in Londen.
verder bij de Russische klaveciniste Zuzana Ruzicková, die goed bevriend was met Svjatoslav Richter. “Ze gingen vaak samen op tournee. Dan speelde Richter boek I van het Wohltemperierte Klavier op piano en Ruzickova boek II op klavecimbel. Behalve oude muziek speelde Ruzickova veel hedendaagse muziek.” Ook Esfahani weigert zich in te laten kapselen door de oudemuziekbeweging. “Muziek is van alle tijden. Ik hou niet van het ‘grote gelijk’ van authentieke interpretaties. Muziek is veel méér dan klinkende theorie. Muziek spreekt alle hersengebieden aan, dus ook de emoties en het onderbewuste. Het gaat uiteindelijk om jouw persoonlijke relatie met de componist. In Nederland is het ‘authentieke’ kamp streng en dogmatisch. Het zal dus nog wel even duren voor ik bij jullie mag komen spelen!” WENNEKE SAVENIJE
zitten. En na het interview gaat hij door met Bachs Wohltemperierte Klavier, de bijbel voor klavecinisten, waaraan hij dagelijks twee uur besteed. Wanneer is Esfahani verliefd geworden op het klavecimbel? “Mijn vader wilde dat ik pianist zou worden. Maar toen ik in de bibliotheek een lp vond waarop klavecinist Karl Richter Bachs Concert in d klein speelde, was ik verkocht. Mijn vader zag niets in zo’n ‘rammelkast’. Des te beter, dan is dat mijn instrument!, besloot ik. Op mijn zestiende heb ik in de garage met zo’n zelfbouwpakket mijn eerste klavecimbel gebouwd.” Esfahani werd leerling van klavecinist Peter Watchorn in Boston en studeerde in Praag
INFO: MAHANESFAHANI.COM
“MUZIEK IS VAN ALLE TIJDEN”
“Ik ben een laatbloeier”, lacht Esfahani in alle vroegte, wanneer ik hem opbel in Londen. Hij heeft er al een uur technische oefeningen opKLASSIEKEZAKEN.NL
DIVERSE COMPONISTEN
TIME PRESENT AND TIME PAST
Mahan Esfahani
ARCHIV 0 02894 7944812
juni 2015
15
INTERVIEW
FELICIA VAN
“IK BLIJF ALTIJD
Felicia van den End, groot en wendbaar fluittalent, brengt haar eerste cd uit: Sonoro. Een debuut dat verrast en overrompelt, want de ongelooflijk levendige muziek is hier nauwelijks bekend. Muziek uit Latijns-Amerika of daardoor geïnspireerd. Is het jazz? Is het Latin? Of is het ‘gewoon’ Felicia?
M
Met Felicia’s carrière is het snel gegaan. Na haar studie bij Abbie de Quant en Jacques Zoon werd ze algauw een veelgevraagd soliste. Ze won prijzen, ze werd Nederlands Young Musican of the Year en dat bracht haar in vele landen ter wereld, ook in het Concertgebouw en Carnegie Hall. Felicia beperkt zich bepaald niet tot de geijkte klassieke fluitmuziek. Haar repertoire kan alle kanten op en ze heeft een speciale band met Latijns-Amerika. De muziek van dat continent fascineert haar.
16
juni 2015
FOTO’S: HESTER DOOVE
“Ik had natuurlijk ook een paar werken uit het gebruikelijke repertoire kunnen opnemen, want dat speel ik ook, en graag! Maar wat kan ik nog toevoegen aan alle opnamen die er al zijn? Toen ik het werk van Mike Mower tegenkwam, wist ik dat dít het moest worden. Het is ongelooflijk, deze muziek is geweldig!” Mike Mower? De Sonata Latino van deze moderne Britse componist was wel eens op cd gezet, maar Felicia geeft er haar eigen draai aan. “Ik heb het stuk aangekleed met improvisatie, en de samenwerking met het ensemble maakt het tot iets heel speciaals.” Als luisteraar hoor je een duizelingwekkend virtuoos stuk vol Latijns-Amerikaanse ritmen, waarbij de fluit soms bijna een slaginstrument lijkt te zijn. En het enthousiasme en het superieure gemak van Felicia en haar kornuiten zijn aanstekelijk. “Deze muziek maakt blij en gelukkig. Maar dat kun je alleen zijn als
je ook verdriet hebt ondervonden. Daarom heb ik voor het contrast ook een melancholieke tango van Ástor Piazzolla opgenomen.” Een soloinstument in een lege ruimte die eenzaamheid symboliseert. Een Braziliaanse choro en een son jarocho (een traditioneel stuk Mexicaanse volksmuziek) completeren het bonte geheel, samengesmeed tot een eenheid door de virtuoze fluitklanken van Felicia, gedreven begeleid door Marc Bischoff, Mark de Jong, Marko Bonarius, Pepe García en
Santagio Lascurain. Die mogen best apart genoemd worden, want wat kunnen die jongens spelen! “Als musicus moet je niet alleen aan jezelf denken”, zegt Felicia. Daarom is de cd opgedragen aan de Sonoro Foundation, die ze met haar partner Pepe García heeft opgericht. Ze organiseren elk jaar muziekprojecten in Mexico. In dat prachtige land zijn de sociale problemen groot. Jongeren grij-
DEN END
MEZELF”
pen maar al te snel naar drank, drugs en geweld. Met muziek – luisteren, maar ook zelf doen – willen ze daarvoor een tegenwicht bieden. “Het is geweldig om te zien hoe in vier dagen een verlegen, teruggetrokken jongetje van twaalf groeit naar zelfvertrouwen. We proberen een hoog muzikaal niveau te bieden en zo kun je aan kinderen én hun ouders duidelijk maken dat er alternatieven zijn waar je je hele leven wat aan hebt.”
WENDBAAR FLUITTALENT Is Felicia van den End van het klassieke pad af? Nou nee! Felicia laat zich niet in hokjes stoppen: “Ik ben geen jazzfluitist, geen Latinfluitist... Ongeacht stijl of genre: ik blijf altijd mezelf!” GERARD SCHELTENS
INFO EN CONCERTEN: FELICIAVANDENEND.COM
DIVERSE COMPONISTEN SONORO
Felicia van den End e.a. SONY 0 88875 1089921
KLASSIEKEZAKEN.NL
juni 2015
17
Nieuwe releases OP Profil-Edition Günter Hänssler en Membran Sir Colin Davis-Klaus Tennstedt-Diana Damrau-Sviatoslav Richter-Maria Callas-Otto Klemperer
nieuwe top uitgaves op Profil, “the independent with major ambition”
VS PH14048
VS PH13058
VS PH12017
de nieuwste uitgaves in de beroemde 10 CD walletboxen van Membran sensationele opnames voor een sensationeel lage prijs
www.brilliantclassics.com
600225
600218
600243
Profil-Edition Günter Hänssler en Membran are proudly distributed in the Benelux by Brilliant Classics
SPECIAL
WINTERREISE MET EEN HERFSTIGE GLOED
PETER SCHREIER PETER SCHREIER KAN ZONDER MEER TOT DE BELANGRIJKSTE TENOREN VAN DE TWEEDE HELFT VAN DE TWINTIGSTE EEUW WORDEN GEREKEND. IN 2005, HET JAAR WAARIN HIJ ZEVENTIG WERD, BESLOOT HIJ EEN PUNT TE ZETTEN ACHTER ZIJN GEDISTINGEERDE ZANGCARRIÈRE. EEN OPNAME VAN EEN BIJZONDERE VERSIE VAN SCHUBERTS WINTERREISE VORMT EEN MEMORABEL MUZIKAAL TESTAMENT.
PREGNANT EN BETEKENISVOL
KLASSIEKEZAKEN.NL
FOTO: UGO PONTE
P
Peter Schreier begon zijn zangcarrière in 1943 als jongensalt i n het Dresd ner Kreuzchor, waar zijn talent al snel onderkend werd; ook nu zijn nog steeds opnamen verkrijgbaar van Schreier als jongensalt uit de late jaren veertig. In 1959 maakte hij zijn debuut als volwassen zanger bij de Staatsoper van Dresden. Schreier groeide uit tot een van de grootste Mozarttenoren van zijn generatie, en een van de belangrijkste naoorlogse vertolkers van de Evangelistpartij in Bachs Matthäus-Passion. Langzaamaan verschenen ook zwaardere partijen in zijn repertoire, zoals David in Wagners Meistersinger von Nürnberg en Loge in Das Rheingold van dezelfde componist. Ook nam hij vanaf de jaren zeventig geregeld het dirigeerstokje ter hand, en combineerde hij in Bachs vocale werken vaak het dirigeren met het zingen van de Evangelist. In 2005 besloot hij het zingen voor gezien te houden. In datzelfde jaar legde Schreier deze afscheidsopname vast van Schuberts Winterreise, maar dan wel in een ongewone versie. Winterreise is natuurlijk al ontelbare keren uitgevoerd en opgenomen op de ‘gewone’ manier. Alleen al van Schreier zelf bestaan twee eerdere opnames: een befaamde liveopname met Svjatoslav Richter achter de vleugel, en een studio-opname met András Schiff. Maar in dit tijdperk leidt de iconische status van het werk natuurlijk bijna automatisch tot bewer-
kingen; er moet iets ‘nieuws’ mee gebeuren. Componist Jens Josef nam dat op zich en maakte een bewerking voor tenor en strijkkwartet, waarbij hij trouw bleef aan de geest van Schuberts liederencyclus. Het grote verschil met de piano is dat bij strijkinstrumenten ook na het aanzetten van de toon nog variaties in kleur en dynamiek mogelijk zijn, met als gevolg een grotere verscheidenheid aan toonkleuren. Zo kunnen in een cyclus die zo overbekend is als Winterreise toch weer andere en verrassende accenten gelegd worden. Schreier begon pas relatief laat met het zingen van de cyclus. Op de dvd die bij de cd is gevoegd, en waarop Schreier zijn persoonlijke visie op het werk en deze uitvoering uiteenzet, legt hij uit dat hij de overtuiging had dat je een bepaalde menselijke rijpheid moet hebben om recht te doen aan de dramatiek en complexiteit van het werk. Op deze nieuwe opname – Schreier werkt hier samen met het Dresdner Streichquartett – lijken we niet te maken te hebben met een verteller die midden in zijn eigen verhaal staat, maar eerder met een oude man die terugkijkt op zijn emotioneel roerige jeugd. De klank van het strijkkwartet, in deze opname althans, blijft altijd een bepaalde warmte behouden, met als resultaat een winterreis met een herfstige gloed. Die klankkleur komt prachtig overeen met de retrospectieve vertolking-op-leeftijd van Schreier. De stem is door het klimmen der jaren wat breekbaar geworden en heeft een klaaglijk randje, waardoor het element van zelfmedelijden dat ook
in Winterreise besloten ligt extra benadrukt wordt. Van echte klankschoonheid kunnen we bij Schreier wellicht niet meer spreken, maar tekstbehandeling en inzicht zijn onverminderd pregnant en betekenisvol. Een stijlvol afscheid van een intelligente, integere en expressieve zanger. BENJAMIN ROUS
FRANZ SCHUBERT
WINTERREISE OP. 89, D911
Peter Schreier, Dresdner Streichquartett
PROFIL HÄNSSLER 8 81488 140514 (CD + DVD)
juni 2015
19
Binnenkort in Het Concertgebouw do 28 mei 20.15 uur Grote Zaal
Vlaams Radio Koor zingt Rossini’s Petite messe solennelle
elegant en intiem koorwerk met o.a. bariton Thomas Oliemans € 24 -‐ € 63 © Frederik Vercruysse
wo 3 juni 20.15 Grote Zaal
Chilly Gonzales en het Kaiser Quartett ontroeren, choqueren en imponeren in de Grote Zaal € 30 -‐ € 40 © A lexandre I sard
do 4 jun 20.15 uur Grote Zaal
The Philadelphia Orchestra en Yannick Nézet-‐Séguin Sjostakovitsj’ Eerste vioolconcert door Lisa Batiashvili € 41 -‐ € 107 © Sammy H art/DG
wo 10 juni 20.15 uur Kleine Zaal
Rising Stars: SIGNUM saxophone quartet € 23 -‐ € 36 © Nadine Targiel
zo 21 juni 15.00 uur Kleine Zaal
Finale Koninklijk Concertgebouw Concours met jonge toptalenten van dit moment € 12,50 © Tomek D ersu A aron
ma 22 jun 20.15 uur Grote Zaal
Joseph Calleja’s operapassie: van Verdi tot Puccini € 34 -‐ € 9 0 © Simon Fowler
Bestel nu kaarten
INTERVIEW
SECRET KEY MASTERS een droom vervuld
FOTO: WILDUNDLEISE.DE
Het was de grote droom van producer en opnameleider Bert van der Wolf: de pianist-componisten samen brengen bij wier muziek hij een ‘gevoel van thuiskomen’ had. Hij verwezenlijkte zijn droom bij Michael Gees, Frans Ehlhart en Marion von Tilzer. Onder ideale omstandigheden namen zij gezamenlijk hun eigen werk op. Het werk van Marion von Tilzer, de Oostenrijkse pianiste-componiste die al jaren in Nederland woont en werkt, is gerelateerd aan “de mysterieuze wereld van verhalen en sprookjes”, aldus Gees. Gees is de enige die elke noot op de cd Secret Key Masters volledig geïmprov iseerd heeft. “Dat is waar ik mij thuis bij voel, de rol van intermediair. Ik heb geprobeerd de werelden van Marion en Frans bij elkaar te brengen, zodat de cd een overkoepelend verhaal vol verhalen wordt.” “Elk stuk van mij is een verhaal”, verklaart Von Tilzer desgevraagd. “Ik moet een verhaal hebben, anders komt er geen muziek. Tijdens deze opnamedagen hadden we alle drie echt het gevoel dat alles kon, alles mogelijk was. Dat geeft zoveel vrijheid. Bert gaf ons de ruimte onszelf te zijn, en zo was het ook. Er heerste geen enkele competitie. Het mooie is dan dat je uiteindelijk jezelf ontmoet.” Gees: “We vertrouwden elkaar, we vertrouwden Bert, dat schiep een band en dat maakte dat we uiteindelijk onbekommerd ons eigen werk konden spelen.” En dat is precies het geheim van Secret Key Masters. Ieder speelt louter solo – “het was misschien leuk geweest om ook wat samen te doen, maar daar was geen tijd meer voor”, aldus Gees – waardoor de cd blijft verrassen door de verschillen tussen de drie musici. En blijft boeien door het rijkgeschakeerde gezamenlijke verhaal en de opmerkelijke intimiteit die de opname uitstraalt. “Het is niet mogelijk om iemand anders de
schuld te geven in zo’n open sfeer, dus komen je eigen angsten, je eigen demonen boven. En dan zit je met existentiële vragen als ‘ben ik wel goed genoeg?’”, omschrijft Von Tilzer de sfeer van de plaat. ‘Het was bij vlagen emotioneel confronterend’, verklaart ook Frans Ehlhart, die een aantal werken die hij voor zijn i n middels overleden vrouw had geschreven voor het eerst naar buiten bracht. “We waanden ons in een gastvrije huiskamer”, zegt Gees. “Dat maakte het verschil, dan ben je op je gemak en wordt het al snel heel persoonlijk.” En dat heeft een opmerkelijk eerlijke, openhartige en afwisselende pianoplaat opgeleverd die fantastisch klinkt bovendien.
FOTO: CARLOS VILLARROEL
GASTVRIJE HUISKAMER
H
“Hij was in de hemel”, zegt de Duitse pianist Michael Gees lachend. “Het was geweldig om zijn droom te kunnen vervullen.” ‘We vervulden niet alleen zíjn droom, maar ook onze eigen dromen’, zegt de Nederlandse pianist-componist Frans Ehlhart in het cd-boekje. ‘Het was heel bijzonder om naar elkaar te luisteren, onze verschillen en overeenkomsten te ervaren in een fantastische opnamestudio met een grootse Steinway D-vleugel’. Ehlhart vond zijn weg vooral in de pop- en jazzhoek en dat is te horen in zijn opzwepende eigen werk waarin de Amerikaanse jazz en de musical nooit ver weg zijn. KLASSIEKEZAKEN.NL
PAUL JANSSEN
GEES, EHLHART,VON TILZER SECRET KEY MASTERS
Michael Gees, Frans Ehlhart, Marion von Tilzer
CHALLENGE CLASSICS 0 60891 7265620 (SACD)
juni 2015
21
Een doosje vol verrassingen
MARISS
RCO Live, het label van het Concertgebouworkest, bevat een opnameserie, gewijd aan alle chef-dirigenten van het orkest. Stuk voor stuk buitengewoon fascinerende documenten. De rijke historie van het orkest wordt door al die roemruchte figuren en vermaarde solisten van alle kanten belicht. De nieuwste uitgave: Mariss Jansons Live.
22 juni 2015
FOTO: ANNE DOKTER
Nadat Riccardo Chailly aankondigde dat hij in 2004 wilde vertrekken, werd het Concertgebouworkest met twee problemen geconfronteerd. Waar een nieuwe topdirigent te vinden, die goed en attractief genoeg was als ‘zesde chef ’? En welke maatregelen moesten worden genomen om de veranderingen in de platenwereld te pareren? De verhouding tussen Chailly en het orkest was op het laatst dusdanig verstoord (wat keurig binnenskamers bleef), dat hij er geen been in zag het KCO een koekje van eigen deeg te serveren. Hij nam zijn exclusieve contract met Decca met zich mee naar Leipzig. Het KCO had het nakijken. Het sluitstuk van Chailly’s Amsterdamse Mahlercyclus op cd kon op het nippertje worden gered. In muzikale zin bleef de schade dus beperkt. Bovendien bleek dat de man, die veel orkest-
SPECIAL
JANSONS LIVE leden het liefst als zijn opvolger wilden hebben, net een prestigieuze benoeming had aanvaard bij het orkest van de Bayerische Rundfunk. Een topbaan op een prominente plaats. Een overstap van Mariss Jansons naar Amsterdam leek daarom onwaarschijnlijk. Het is een wonder dat het uiteindelijk toch is gelukt om hem te strikken. Al stelde de Let zijn voorwaarden: niet meer dan 14 weken per seizoen. Typisch Jansons: hij wilde zijn tijd zo eerlijk mogelijk verdelen tussen München en Amsterdam. Inmiddels weten we hoe succesvol zijn ‘regime’ is verlopen. Vorig jaar kondigde hij echter plotseling zijn vertrek aan: het werd hem fysiek allemaal te veel. Vooral door alle buitenlandse tournees. Op 20 maart 2015 dirigeerde hij hier zijn laatste concert als chef. Het KCO was door dit alles gedwongen zijn in 2004 net gestarte eigen, onafhankelijke platenlabel versneld van de grond te tillen. Met het oog gericht op het buitenland werd voor de naam RCO Live gekozen. Het label is inmiddels een begrip geworden. Radio-opnamen uit heden en verleden, zorgvuldig geselecteerd en voor zover mogelijk technisch opgeknapt, vormen de basis van het bestand. Naast een serie boxjes onder de noemer Anthology of the Royal Concertgebouw Orchestra, waarin een overzicht per decennium wordt gepresenteerd, loopt er ook een serie die is gewijd aan alle chef-dirigenten van het orkest. Stuk voor stuk buitengewoon fascinerende documenten. De rijke historie van het orkest wordt door al die roemruchte figuren en vermaarde solisten van alle kanten belicht. Grote voordeel: de radioregistraties klinken op cd beter en qua dynamiek rianter dan de oorspronkelijke live-uitzendingen vanuit KLASSIEKEZAKEN.NL
het Concertgebouw via de ether of de kabel. Het spook van de compressie, dat hinderlijke inperken van de dynamiek, is op de cd-versies nagenoeg afwezig. Geluidsuitbarstingen knallen gewoon uit de luidsprekers; de zachtste passages klinken ook werkelijk piano of pianissimo! En daarmee zijn we bij de artistieke inbreng van Mariss Jansons aangeland: hij kon toveren met de unieke klankkleuren van het orkest. En dat komt in dit album het sterkst naar voren in symfonieën van Berlioz, Bruckner (3), Mahler (4 en 7), Tsjaikovski (6), Sibelius (1), Rachmaninov (2) en Prokofjev (5). Iets minder overtuigend bij die van Beethoven (5), Schumann (1) en Brahms (1). Waar je kanttekeningen kunt plaatsen bij de stilistisch ‘ouderwetse’ interpretaties. Maar ook daar is het spel van het KCO technisch fabuleus. Verrassend is het relatief grote aandeel twintigste-eeuws repertoire. Van Stravinsky en Bartók, Messiaen en Lutoslawski tot Berio en Goebaidoelina. Zelfs de omstreden première van het stuk dat Louis Andriessen schreef voor het in 2013 jubilerende orkest zit erbij. Hoewel hij zich tijdens de repetities zicht- en hoorbaar ontevreden toonde over dirigent en orkest. Er vielen termen als “schoolmeester” en “zeikerd”. “Dat wordt nooit wat”, liet Andriessen zich ook ontvallen. Je vraagt je af waarom hij dan toch toestemming heeft gegeven de eerste versie van Mysteriën te laten uitbrengen. Al is het historisch gezien natuurlijk interessant dat we dit ‘ver jaardagscadeau-met-een-venijnig-randje’ alsnog kunnen beluisteren. Verder is het opmerkelijk dat het Concertgebouworkest dit keer veel registraties uit Londen (BBC Proms) en Duitsland (Berli-
ner Festspiele) heeft laten aanrukken. In totaal gaat het om tien uitvoeringen tegenover 25 uit het Concertgebouw. Over het waarom is echter niets terug te vinden in de toelichting van Bas van Putten. Die zich in zijn essay voornamelijk beperkt tot bloemrijke, soms curieuze uitspraken over de dirigent. Zoals: “Jansons is de schatbewaarder van het symfonische per se” en “Voor Jansons is het Concertgebouworkest de ideale bruid”. Over de affaire-Andriessen en diens Mysteriën houdt hij zich op de vlakte. “Een waardige vertolking van een klankwereld die vast niet helemaal de zijne is”, meldt Van Putten over Jansons (deels mislukte) vertolking. HANS HEG
DIVERSE COMPONISTEN
MARISS JANSONS LIVE THE RADIO RECORDINGS 1990-2014
Koninklijk Concertgebouworkest RCO LIVE 8 14337 019143 (13 CD’S+1 DVD)
juni 2015 23
INTERVIEW
CHANT FOR PEACE
“We hebben allemaal dezelfde roots”
MET HET ALBUM CHANT - MUSIC FOR PARADISE WERDEN DE CISTERCIËNZER MONNIKEN VAN HET KLOOSTER STIFT HEILIGENKREUZ IN 2008 IN ÉÉN KLAP WERELDBEROEMD. OP HUN NIEUWE CD, CHANT FOR PEACE, KOMEN MUZIKALE TRADITIES VAN HET JODENDOM EN CHRISTENDOM SAMEN. PATER KARL WALLNER: “WIJ LATEN HOREN DAT VERSCHILLENDE RELIGIES SAMENGAAN.”
T
“Toen Arnold Schwarzenegger aanbood om ons met zijn privéjet naar Californië over te laten komen, moest ik wel even slikken om nee te zeggen”, vertelt pater Karl Wallner eerlijk. “We werden na het overweldigend succes van Chant - Music for Paradise als popsterren behandeld, maar kregen daarbij ook te maken met een mediastorm.” Van het eerste album van de Oostenrijkse monniken van Stift Heiligenkreuz werden meer dan een miljoen exemplaren verkocht. De paters kregen uitnodigingen uit onder meer Japan, Amerika en zalen als de Scala in Milaan. Wallner: “We hadden miljonairs kunnen worden, maar omdat we niet voor roem of geld zingen, slaan we alle aanbiedingen af. Bovendien zingen we de gregoriaanse gebeden alleen binnen ons klooster, uit liefde voor God.”
KLASSIEKEZAKEN.NL
Pater Karl, die op zijn achttiende het klooster inging, is met zijn 52 jaar een van de oudste van de in totaal negentig monniken in Heiligenkreuz. Zijn dag begint al 33 jaar lang met het gezongen ochtendgebed om vijf uur ’s ochtends. “Toen ik hier kwam, had ik een bloedhekel aan dat monotone geluid, ik hield van popmu ziek. Tegenwoordig kijk ik uit naar de samenzang, alleen al omdat we sinds 2000 een pater hebben die voorheen professioneel musicus was. Door zijn aanwijzingen zingen we nu op zo’n hoog niveau.” Terwijl pater Wallner dit vertelt, klinken op de achtergrond de kerkklokken. Hij excuseert zich, want hij moet ervandoor: het is tijd voor het gebed.
“WE HADDEN MILJONAIRS KUNNEN WORDEN”
FOTO: ANDREAS LEPSI/DG
Monniken Stift Heiligenkreuz
Plannen voor een tweede cd hadden de monniken niet, totdat pater Wallner bij een talkshow de Oostenrijkse zangeres Timna Brauer ontmoette. Wallner was daar om te praten over Stift Heiligenkreuz waarna Brauer werd geïnterviewd over haar project Voices for Peace. De zangeres is, als dochter van een Oostenrijkse vader en een Israëlische moeder, een fervent vertolkster van Jiddische liederen. Wallner: “Timna ver telde over haar project Voices for Peace, waarbij Joden en Palestijnen gezamenlijk optreden. Ze stelde voor om samen iets te doen en al snel volgde er een concert bij ons in het klooster.” Brauers hypnotiserende chassidische en Jemenitische vocalen, gecombineerd met de gregoriaanse zang van de monniken, werd een daverend succes. “Na het concert was het lang muisstil, waarna een staande ovatie volgde, een moment van euforie”, vertelt Wallner emotioneel. Een nieuw album kon dus niet lang uitblijven? “Omdat alle media-aandacht in 2008 onrust gaf binnen het klooster, twijfelden we. De doorslag om het toch te doen gaf de aanslag op Charlie Hebdo, afgelopen januari in Parijs. Er werd toen weinig aandacht geschonken aan de slachtoffers in de Joodse supermarkt. Het antisemitisme neemt toe in Europa en met dit project laten we horen dat we allemaal dezelfde roots hebben. De joods-christelijke liederen komen voort uit eenzelfde traditie, wat duidelijk terug te horen is op het album Chant for Peace.”
INGE JONGERMAN
DIVERSE COMPONISTEN CHANT FOR PEACE
The Cistercian Monks of Stift Heiligenkreuz Timna Brauer, Elias Meiri Ensemble DG 0 28947 94709
juni 2015 25
VOX LUMINIS LEGT BACHS INSPIRATIE BLOOT
VOX LUMINIS IS DE LAATSTE JAREN UITGEGROEID TOT EEN VAN DE BESTE VOCALE ENSEMBLES VOOR OUDE MUZIEK. HET GEZELSCHAP HEEFT EEN HEEL EIGEN GELUID, GEKENMERKT DOOR HELDERHEID EN EXPRESSIVITEIT. OP DE NIEUWE DUBBEL-CD KLINKEN JOHANN, JOHANN MICHAEL EN JOHANN CHRISTOPH BACH.
O
Opgericht in 2004, door een aantal jonge zangers die voor het merendeel studeerden aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, heeft het internationaal samengestelde ensemble Vox Luminis – sinds 2009 gevestigd in Namen – een grote reputatie op het gebied van de vocale muziek uit de zestiende en zeventiende eeuw. Vox Luminis is geen koor maar ook geen enkelvoudig bezet vocaal ensemble: het zit ertussenin. Er zijn tien kernleden en het gezelschap kan naar believen worden uitgebreid. In Nederland kennen we Vox Luminis, behalve van zijn cd’s – alle verschenen bij Ricercar – van zijn optredens op het Festival Oude Muziek. Dit jaar zal het
EEN HEEL EIGEN GELUID gezelschap zelfs ‘ensemble in residence’ zijn op het festival dat in zijn geheel is gewijd aan Engelse muziek. Maar op de nieuwe cd gaat het om motetten van Johann, Johann Michael en Johann Christoph Bach. Deze drie ooms van Johann Sebastian waren belangrijke figuren in het Thüringse muziekleven,
26 juni 2015
REDACTIE net als veel andere leden van de familie Bach vóór Johann Sebastian. De Bachfamilie bezette aan het eind van de zeventiende eeuw zo’n beetje alle muzikale posten in Thüringen. De familieleden die we nu kennen zijn alleen die waarvan composities zijn overgeleverd, maar de familie Bach was veel groter. Er werd wel gezegd dat in Thüringen de naam Bach gelijk stond aan het woord muziek. Andere musici kwamen er ge-
woon niet aan te pas. Johann Sebastian heeft altijd veel belang gehecht aan de muziek van zijn oudere familieleden, hij verzamelde die in zijn Altbachisches Archiv, en hij heeft er veel van geleerd en er veel inspiratie uit geput. Vox Luminis brengt nu op een rijkgevulde dubbel-cd alle motetten bijeen van de genoemde drie ooms van Johann Sebastian. Die stonden dan weer model voor de zes motetten BW V 225-230 van Bach zelf.
Bachs ooms gebruikten, net als hun neef, in hun motetten een dubbelkorige techniek die in de zeventiende eeuw nog wel, maar in de achttiende eeuw eigenlijk al niet meer zo in zwang was. De dubbelkorigheid was door Heinrich Schütz uit Venetië meegenomen naar Duitsland en heeft daar gedurende de hele zeventiende eeuw nog gebloeid. De oudere leden van de Bachfamilie werden dus geheel in die traditie opgeleid. Maar toen Johann Sebastian Bach zijn zes motetten schreef was de dubbelkorige stijl ook in Duitsland al verdwenen. Bach greep zoals bekend echter graag terug op oudere vormen. Iets van zijn genialiteit horen we ook in de motetten van zijn ooms die over het algemeen wat compacter zijn. Het zegt wel iets dat een aantal van deze motetten lange tijd aan Bach zelf is toegeschreven. Vox Luminis is wendbaar en krachtig in deze uitvoeringen en blijft ook in de achtstemmige polyfone gedeelten optimaal verstaanbaar. Het genie van Johann Sebastian Bach is, zo blijkt uit deze prachtige nieuwe uitgave, absoluut niet zomaar uit de hemel komen vallen. MARCEL BIJLO
VOX LUMINIS FESTIVAL OUDE MUZIEK 28 AUGUSTUS T/M 6 SEPTEMBER UTRECHT INFO: OUDEMUZIEK.NL
FOTO: WAÌGNER CSAPOÌ JOÌZSEF
KLASSIEKEZAKEN.NL
JOHANN, JOHANN CHRISTOPH, JOHANN MICHAEL BACH MOTETTEN
Vox Luminis o.l.v. Lionel Meunier
RICERCAR 5 400439 003477 (2 CD’S)
juni 2015
27
PROFIEL
QUATUOR EBÈNE LIJKT ALLES TE KUNNEN
T
Toen het Quatuor Ebène in 2008 uitkwam met een cd met de bekende strijkkwartetten van Debussy, Fauré en Ravel, was dat niet de zoveelste uivoering van deze zo geliefde werken. De combinatie bleek een eyeopener vanjewelste te zijn. In deze context klonk het kwartet van Fauré moderner en visionairder dan ooit. Dat was het natuurlijk altijd al, maar dit ensemble maakte je ervan bewust. Fauré als wegbereider, weg van de laatromantiek. Het tekent de f lexibiliteit van dit Franse kwartet, dat alles lijkt te kunnen. ‘Ze kunnen gemakkelijk veranderen in een jazzband’, schreef de The New York Times in 2009 na een concert waarbij ze waren geswitcht van Haydn en Debussy naar een filmthema-improvisatie. En die ging ze even goed af, tot g root ent housiasme van de zaal. Het begon in 1999, toen vier jonge Fransen gingen samenspelen. Vanaf het begin beperkten Pierre Colombet, Gabriel Le Magadure, Mathieu Herzog en Raphaël Merlin zich niet tot het geijkte kwartetrepertoire. Ze maakten opvallende opnamen van werken van Mozart en Mendelssohn (broer en zus), maar ook grenzenverleggende cd’s en dvd’s zoals het jazzy Fiction (2010) en Brazil (2014), waarin de bossa nova, de samba en de Argentijnse tango samengaan met songs van Stevie Wonder
en Sting en alweer filmmuziek uit Terry Gilliams rolprent Brazil. Een duizelingwekkende ervaring waarvoor de achterhaalde, suffe term ‘cross-over’ ongeschikt is. In een spraakmakend Verlaineproject werkten ze samen met Philippe Jaroussky en een van hun hoogtepunten was de cd met Menahem Pressler in 2014. De grote kleine man vierde zijn negentigste verjaardag in Parijs met het Quatuor Ebène, niet alleen in fantastische uitvoeringen van Dvorák en Schubert (Forellenkwintet), maar ook als zwijgende mimespeler in Debussy’s strijkkwartet. Het publiek brak de zaal af. Op de dvd is het allemaal te zien. Het was het laatste optreden waaraan Mathieu Herzog meedeed. De altist heeft het kwartet eind 2014 verlaten. Hij wil zijn vleugels uitslaan en dirigent worden. Er viel dus een gat in het kwartet, dat nog altijd uit de vier oprichters bestond. In januari 2015 is Adrien Boisseau aangetreden om de opengevallen plaats in te nemen. De 24-jar ige a lt ist mag da n piepjong zijn, hij heeft al de nodige sporen verdiend. Deze leerling van Tabea Zimmermann en Nobuko Imai sleepte bij diverse festivals de mooiste prijzen weg. Als deelnemer aan het project Chamber music connects the world is hij vertrouwd met de bijzondere eisen van de kamermuziek, dus van zijn lidmaatschap van het illustere Quatuor Ebène valt het nodige te verwachten. Wat zijn de plannen? Dit jaar focust het kwartet zich op Beethoven. En dan maar meteen de late kwartetten. Opus 131 en 132
FOTO: JULIEN MIGNOT
IN DE ZESTIEN JAAR VAN ZIJN BESTAAN HEEFT HET QUATUOR EBÈNE ZIJN EIGEN UNIEKE STIJL GECREËERD, MET DE FOCUS OP HET KLASSIEKE REPERTOIRE, MAAR OOK, WENDBAAR ALS DE LEDEN ZIJN, OP ALLERLEI ANDERE GENRES. MET EVENVEEL GRENSVERLEGGEND ELAN ALS ALTIJD SLAAT HET KWARTET NU EEN NIEUWE WEG IN MET EEN NIEUWE ALTVIOLIST.
staan op het programma, onder meer in de Rotterdamse Doelen en het Amsterdamse Concertgebouw. Om Naar Uit Te Kijken! Zoals bij alles van het Quatuor Ebène. GERARD SCHELTENS
QUATUOR EBÈNE 26 MEI DE DOELEN ROTTERDAM 27 MEI CONCERTGEBOUW AMSTERDAM INFO: WARNERCLASSICS.COM
FLEXIBEL FRANS KWARTET
KLASSIEKEZAKEN.NL
DVORÁK, SCHUBERT
A 90TH BIRTHDAY CELEBRATION LIVE IN PARIS
Menahem Pressler, Quatuor Ebène, Christoph Prégardien ERATO 0 82564 6259649 (CD + DVD)
juni 2015 29
SPECIAL
CLASSIC QUADROPHENIA Het vierde leven van een cultalbum NA DE LP, DE FILM EN HET TONEELSTUK IS ER NU EEN ORKESTVERSIE VAN QUADROPHENIA. GITARIST PETE TOWNSHEND GAF HET CULTALBUM VAN THE WHO EEN NIEUW JASJE: CLASSIC QUADROPHENIA. terug op het psychedelische werk dat de opvolger werd van Tommy uit 1973. Een opera is een groot woord, want in wezen betreft het een verzameling popsongs en monologen met als thema de zoektocht naar identiteit en spiritualiteit. Quadrophenia werd echter een van de klassieke albums van The Who.
KLASSIEKEZAKEN.NL
FOTO: JILL FURMANOVSKY
E
Eigenlijk wilde Pete Townshend alleen maar zijn muzikale erfenis veilig stellen, maar uiteindelijk draaide het uit op een nieuw project van formaat: Classic Quadrophenia. Deze maand beleeft het nieuwe werk van de legendarische gitarist van de al even legendarische rockband The Who zijn première in de Royal Albert Hall, en de cd verschijnt op een klassiek label (DG). ‘Ik wilde al mijn muziek eens in partituurvorm hebben, voor als ik er later niet meer ben’, stelt Townshend die ooit de beroemde oneliner I hope I die before I get old zong, maar inmiddels zelf zeventig jaar oud is. De glorietijd van de band, die in 1961 werd opgericht, ligt in de jaren zestig en zeventig. Met hits als My Generation en Substitute en de rockopera Tommy veroverden de musici wereldfaam. En met Classic Quadrophenia grijpt Townshend
‘Ik ben geboren in het jaar dat dat album uitkwam’, zegt Rachel Fuller, de levenspartner van Townshend die ook de orkestratie van Classic Quadrophenia voor haar rekening nam. Fuller: ‘Ik voelde dus geen bijzondere band met die muziek vanuit mijn jeugd. Dat maakte het voor mij gemakkelijker om er iets nieuws mee te doen. De muziek was al vrij symfonisch van aard, dus ik hoefde er niet heel veel aan te veranderen. Ik wilde het het liefst zo puur mogelijk houden, als een eerbetoon aan Pete. Mijn orkestratie was een daad van liefde.’
ders aan de hand. Het resultaat is namelijk bijna filmmuziek geworden, ontdaan van de rafelranden en tegendraadsheid die zo kenmerkend waren voor de nummers van The Who. Gevat in een strak en gepolijst harmonisch orkestgeluid heeft Quadrophenia zijn zoveelste gedaanteverwisseling ondergaan, maar ongetwijfeld weet Townshend daar wederom een groot publiek mee te bedienen. Of in zijn eigen woorden: ‘De klassieke muziek vergrijst. De orkesten hebben het moeilijk. Ik hoop en ik geloof dat Quadrophenia een nieuw publiek voor het symfonieorkest kan winnen.’
BIJNA FILMMUZIEK
Alle bekende nummers, zoals Helpless Dancer, 5:15, Bell Boy en Love Reign O’er Me komen weer voorbij, maar nu zonder de hitsige drums van Keith Moon, de psychedelische synthesizerklanken en de stem van Roger Daltrey. Nu zijn de nummers verpakt in een keurig symfonisch jasje en is Daltrey vervangen door een klassiek geschoolde stem (tenor Alfie Boe). Het is trouwens de eerste bewerking van Quadrophenia niet. Een populaire film en een toneelproductie gingen dit project voor. Maar met deze nieuwe versie, uitgevoerd door het Royal Philharmonic Orchestra en koor onder leiding van Robert Ziegler, is wel iets bijzon-
OSWIN SCHNEEWEISZ
INFO: CLASSICQUADROPHENIA.COM
PETE TOWNSHEND
CLASSIC QUADROPHENIA
The Royal Philharmonic Orchestra o.l.v. Robert Ziegler DG 0 00289 4794528 4
juni 2015
31
Aanbevolen door uw
MASTERSOUND MAASSLUIS Mastersound heeft een uitgebreide collectie klassieke muziek. Wij kunnen u verrassen met een muziekdwarsdoorsnede van de renaissance tot nu. Naast de standaardwerken kunt u bij ons ook nieuwe muziek ontdekken. Mastersound biedt niet alleen een ruime keuze aan cd’s, wij adviseren ook al meer dan 25 jaar muziekliefhebbers bij de aanschaf van een nieuwe geluidsinstallatie. Wij luisteren naar uw wensen en laten u graag ervaren hoe mooi muziek en beeld kunnen zijn. Wij zijn ook dealer van de merken LOEWE en LG. U bent welkom in onze winkel voor een uitgebreide demonstratie en het beluisteren van cd’s.
Noordvliet Noordzijde 29, Maassluis Tel. 010 591 7822 mastersoundonline.nl
ANTONIO VIVALDI L’Estro Armonico Rachel Podger, Brecon Baroque Channel Classics 0 72338 5365150 (2 cd’s) / € 28,99
Vivaldi verdient wat mij betreft extra aandacht. Hoewel zijn Vier jaargetijden een prachtig werk is, is het volledig stukgedraaid. Ik heb ook het idee dat weinig mensen verder kijken, terwijl er zo veel meer is. Zijn dubbelconcerten bijvoorbeeld, gespeeld door Viktoria Mullova met Giuliano Carmignola, en de twaalf vioolconcerten (La Cetra), gespeeld door Rachel Podger met de Holland Baroque Society, zijn favoriet. Onlangs is van deze Rachel Podger, ditmaal in samenwerking met haar Brecon Baroque, een cd uitgekomen met de concerten opus 3, L’Estro Armonico. Deze transparante opname laat juist die aanstekelijke combinatie van luchtigheid, kracht, verfijning en virtuositeit horen die mij aantrekt in de muziek van Vivaldi. Rust en ingetogen intimiteit worden op spontane wijze afgewisseld met gedreven levenslust. Peter Speijer (verkoper)
BOEKHANDEL DOMINICANEN Duizenden boeken en muziek in een hemelse ambiance; sinds december 2006 is kwaliteitsboekhandel Boekhandel Dominicanen gehuisvest in de ruim zevenhonderd jaar oude Maastrichtse Dominicanenkerk, vlakbij het mooie Vrijthof. Bij Boekhandel Dominicanen vindt u een prachtig assortiment boeken, van kinderboeken tot kunst, van literatuur tot Limburgensia en van recht tot reizen. Sinds maart 2015 is op de eerste verdieping een volwaardige muziekafdeling toegevoegd met cd’s, dvd’s en vinyl: een breed assortiment klassieke muziek, aangevuld met de betere popmuziek. Op het culturele podium van Boekhandel Dominicanen vinden wekelijks activiteiten plaats zoals signeersessies, debatten, lezingen, interviews en muzikale optredens. Ook worden hier exposities gehouden.
Dominicanerkerkstraat 1, Maastricht Tel. 043-4100010 libris.nl/contact/dominicanen
32
juni 2015
ANTON BRUCKNER Pange Lingua
Musica Saeculorum o.l.v. Philipp von Steinaecker Fra Bernardo 4 26030 7432270 / € 21,99
Dat Anton Bruckner indrukwekkende symfonieën en missen heeft geschreven, is bij ieder wel bekend. Dat hij echter ook erg mooie motetten schreef, is jammer genoeg niet tot iedereen doorgedrongen. Het Zuid-Tiroolse gezelschap Musica Saeculorum, opgericht en geleid door Philipp von Steinaecker, heeft onlangs een prachtige cd opgenomen in het wereldberoemde Augustijnenklooster bij Brixen in Zuid-Tirol. Deze gezegende omgeving en de fraaie akoestiek zorgen voor een zeer inspirerende sfeer, en dat maakt deze nieuwe opname tot een waar luisterfeest. Von Steinaecker laat horen dat hij ook met a-capellawerken uit de voeten kan. Vijftien prachtige koorwerken sieren deze cd. Dynamiek, dictie, klankkleur en al wat een koor-cd tot een luisterfeest maakt zijn top verzorgd. Een cd om het tegelijk koud en warm van te krijgen. Paul Smeets (verkoper)
SPECIALIST VAN DER VELDE BOEKEN Van der Velde Boeken, in 1892 in Leeuwarden opgericht als familiebedrijf, is al meer dan 120 jaar de boekwinkel waar de klant centraal staat. Door de jaren heen is het bedrijf meegegaan met de veranderingen van de tijd. Van der Velde Boeken is inmiddels ook de winkel waar u terecht kunt voor klassieke muziek. Voor u en voor onszelf vernieuwen wij continu, houden we onze winkels up to date en zijn we steeds op zoek naar nieuwe producten en activiteiten. U vindt ons in Groningen, Leeuwarden, Drachten en Sneek.
Groningen, Leeuwarden, Drachten, Sneek boekhandelvandervelde.nl
J.S. BACH
Goldberg Variations
Britten Sinfonia o.l.v. Thomas Gould Harmonia Mundi 0 09304 6763367 / € 22,99
Wie heeft er geen versie van Bachs Goldbergvariaties in zijn muziekcollectie? De beroemde versie van Glenn Gould wellicht, of misschien wel de net uitgebrachte uitvoering door Jan–Willem Rozenboom? De versie door Britten Sinfonia is misschien minder voor de hand liggend, maar ook wonderschoon! De pianovariaties, bewerkt voor strijkorkest, worden door dit Engelse topensemble zeer virtuoos uitgevoerd. De technische kwaliteit van de superaudio-opname is zeer goed. Het ensemble speelt soms fluisterend intiem, dan weer elegant, tot zelfs groots van klank. Direct na het horen van het thema en de eerste variaties was ik al helemaal verkocht! Deze cd mag wat mij betreft een prominente plek krijgen in de kast van elke (Bach) muziekliefhebber! Floris de wever (verkoper)
BOEKHANDEL PETTINGA Boekhandel Pettinga is een zelfstandige boekhandel, gevestigd in een pand met een rijke historie op de Markt midden in het centrum van het gezellige stadje Wijk bij Duurstede. In 2012 is de zaak begonnen met de opbouw van een afdeling met klassieke muziek, een lang gekoesterde wens van de eigenaren, Rico en Nanda, allebei liefhebbers van dit brede genre. In de rustieke, sfeervolle winkel met de handmatig gebouwde boekenkasten is dan ook altijd klassieke muziek te horen. In de nabije toekomst wil Boekhandel Pettinga de afdeling klassieke muziek verder uitbreiden door een aparte muziekafdeling in gebruik te nemen.
DIVERSE COMPONISTEN Pulchra es
La Violetta o.l.v. Paulina van Laarhoven Zefir Records 8 71777 4570289 / € 19,99
Gambiste Paulina van Laarhoven heeft haar jongste album gewijd aan het Bijbelboek Hooglied. Samen met haar ensemble La Violetta is de cd Pulchra es tot stand gekomen. In Hooglied wordt de ideale liefde tussen, bijvoorbeeld, man en vrouw veelal erotisch bezongen. We krijgen passende composities van onder meer Monteverdi, Palestrina en Di Lasso te horen. Ook bevat de cd enkele wereldpremières van Giacomo Finetti, een zeventiende-eeuwse Franciscaner monnik. Paulina van Laarhoven bewijst op deze cd dat de viola da gamba niet onder hoeft te doen voor de menselijke stem. Van Laarhoven is niet de eerste de beste. Zo heeft zij les gehad van Jordi Savall en langere tijd deel uitgemaakt van het Huelgas Ensemble van Paul van Nevel en van L’Arpeggiata onder leiding van Christina Pluhar. De titel van deze cd dekt de lading volledig: Pulchra es, jij bent prachtig! Markt 12, Wijk bij Duurstede Tel. 0343 577 300 KLASSIEKEZAKEN.NL
Rico Pettinga (verkoper)
juni 2015
33
CDBESPREKINGEN orkest
orkest
MAURICE RAVEL
GUSTAV MAHLER
Daphnis et Chloé, LaValse
Symphony no. 5
Orchestre et Choeurs de l’Opéra National de Paris o.l.v. Philippe Jordan
WDR Sinfonieorchester Köln o.l.v. Jukka-Pekka Saraste
ERATO 0 82564 6166848 / € 22,99
PROFIL HÄNSSLER 0 88148 8140453 / € 20,99
‘Daphnis en Chloë: hoogste kunst, elk jaar opnieuw lezen’, noteerde de oude Goethe in zijn dagboek. Hij doelde op het boekje van de Griek Longus uit de derde eeuw. Goethe was in zijn tijd een eenling, want zoiets onfatsoenlijks als ‘ze spreidde zich onder hem en wees hem vaardig de weg die hij zolang had gezocht’ mocht toen niet gelezen worden. Een eeuw later, in de libertijnse dagen van Ravel, lag dat anders, toen genoot men ervan. De componist ging er eens goed voor zitten om het ballet Daphnis et Chloé op muziek te zetten, het werd het langste stuk uit zijn loopbaan. Deze opname werd gemaakt in de Opéra Bastille, een tijdje nadat dirigent Philippe Jordan er maandenlang een choreografie mee had begeleid. Doortimmerd dus, en dat hoor je: alles bruist, swingt en dartelt. Na de afsluitende Bacchanale ben je als luisteraar gewoon uitgeput. Ook de koorpartijen komen trouwens tot klinken – het is dus niet de suite die hier is opgenomen. Dan als toetje ook nog eens La Valse – wat wil je nog meer? Heerlijk, die paniek aan het eind, de muzikale grimas, die persiflage van de Weense wals. Zoals Jordan die laat horen, kun je je voorstellen dat men in 1920 volslagen lamgeslagen de concertzaal verliet.
Er bestaan al bijna honderd verschillende opnamen van Mahlers Vijfde symfonie. Dat komt ervan als bijna alle orkesten en dirigenten zich willen profileren in een van de populairste werken uit het repertoire. De Fin Jukka-Pekka Saraste is sinds 2010 chef-dirigent van het WDR Sinfonieorchester Köln en hij heeft zo te horen een hechte band met de musici opgebouwd. In de interpretatie bewandelt hij een gulden middenweg tussen de uitersten van koele zakelijkheid en hevige emoties, zogezegd tussen Boulez en Bernstein. Het orkestspel is betrekkelijk licht en helder, intens en gevoelig zonder in sentimentaliteit te vervallen. Na het nogal globaal aandoende begin krijgen de musici geleidelijk de geest. Het Scherzo gaat inderdaad ‘nicht so schnell’ voorbij met veelzeggende stiltes en weidse visioenen. In het prachtig en ingehouden smachtend gespeelde Adagietto benadert Saraste van alle dirigenten het dichtst de duur die Mahler aan Mengelberg heeft aangegeven: bijna op de kop af negen minuten en dertig seconden. Zo doet het werkelijk aan als een teder liefdeslied, zonder haast maar ook zonder zwaar aangezette melancholie. Daarna vormt de finale een opwindend uitroepteken. Kortom: nummer honderd in de reeks mag er wezen.
JOS VAN DER ZANDEN
EDDIE VETTER
Alles bruist, swingt en dartelt
orkest
Veelzeggende stiltes en weidse visioenen
orkest
LUDWIG VAN BEETHOVEN Re-Sound Symphonies 1 & 2
Orchester Wiener Akademie o.l.v. Martin Haselböck
GUSTAV MAHLER Symphony no. 9
Budapest Festival Orchestra o.l.v. Iván Fischer CHANNEL CLASSICS 0 72338 5361152
ALPHA 3 76001 4194702 / € 22,99
(SACD) / € 23,99
Wéér een nieuwe Beethovencyclus? Alpha brengt al jarenlang het ene na het andere juweel uit met doorgaans minder bekende oude muziek. En tja, wanneer deze maatschappij zich op de symfonieën van Beethoven stort, dan kan het niet anders of men heeft daarvoor een goede reden. Voor het Re-Sound-Beethovenproject is men de samenwerking aangegaan met Martin Haselböck en zijn Wiener Akademie. Het idee erachter is de symfonieën terug te brengen naar de locaties van hun premières of – als dat niet meer mogelijk is – naar Weense zalen waar zij tijdens Beethovens leven hebben geklonken. Het oude k.k. National-Hoftheater, waar Beethovens Eerste in première ging, is in 1888 afgebroken, dus is men voor de opnamen van 1 en 2 uitgeweken naar de Landhaussaal in het Palais Niederösterreich. Deze barokke zaal, beroemd om zijn immense gewelffresco, voorziet de opname van een aangename, discrete galm. Samen met de strikt nagevolgde oorspronkelijk bezetting (27-koppig strijkerscorps) benadert deze akoestiek zo dicht mogelijk het klankbeeld waarmee Beethoven en zijn publiek vertrouwd waren. En de uitvoeringen? Speels. Spetterend. Spannend. Redenen genoeg om weer eens in een Beethovencyclus te investeren.
Het Budapest Festival Orchestra treedt jaarlijks slechts een beperkt aantal maanden op, maar stijgt in betekenis ver uit boven een ‘gelegenheidsensemble’. Dat is grotendeels te danken aan dirigent Iván Fischer, de ereburger van Boedapest die in Amsterdam woont. Hij bereikt al tientallen jaren grote hoogten met dit orkest en Mahlers symfonieën nemen daarbij een belangrijke plaats in. Voor de opname van de Eerste kregen orkest en dirigent zelfs een Grammy. De Negende zal ongetwijfeld ook hoge ogen gooien. Deze gecompliceerde symfonie sluit een groots tijdperk af en kondigt tegelijk een nieuwe tijd aan. Het fascinerende, visionaire openingsdeel is ongelooflijk modern en vormt een sleutel naar twintigste-eeuwse muziek. Fischer benadert het werk als een groots amalgaam van stuwende krachten, maar laat tegelijk talloze details horen die de verhoudingen op scherp zetten. Fischer houdt het klankbeeld doorzichtig, explosies hebben hun plaats binnen het geheel, virtuozendom is hem vreemd. In de volgende delen lijkt Mahler meer terug te kijken op het verleden dan in het eerste, maar de overkoepelende spanningsboog blijft van kracht voor de hele symfonie. Het verstilde einde van het slotadagio is het allerzachtste pianissimo dat je je maar kunt indenken... prachtig!
JAN KUNST
GERARD SCHELTENS
Speels, spetterend en spannend
34 juni 2015
Virtuozendom is Fischer vreemd
CDBESPREKINGEN orkest dvd
concert
LUDWIG VAN BEETHOVEN Symphonies 1-9
DIVERSE COMPONISTEN Revolution
Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Iván Fischer
Emmanuel Pahud, Kammerorchester Basel o.l.v. Giovanni Antonini
RCO LIVE 0 81433 7019112 (3 DVD’S) / € 69,99
WARNER CLASSICS 0 82564 6276783 / € 22,99
Een Beethovencyclus in het Amsterdamse Concertgebouw – als je deze dvd’s ziet, kun je je bijna niet voorstellen dat er ooit een tijd was waarin werd voorgesteld om zoiets... te verbieden. In 2013 stond Iván Fischer voor de nobele taak om met ’s werelds beste orkest ’s werelds beroemdste symfonieën onder handen te nemen. Op drie dvd’s kun je de successen meebeleven. De box is bij het verschijnen al een tijdsdocument. Als het KCO over zeg een halve eeuw de Beethovensymfonieën opnieuw anders benadert – elk tijdvak kent immers een eigen interpretatie – zullen deze opnamen vast fungeren als nostalgisch terugblikmoment. Fischer benadert de symfonieën modern, eigentijds. Ook in zijn uitlatingen. Over de finale van de Zevende zegt hij bijvoorbeeld dat deze indertijd net zo’n schok moet hebben gegeven als rockmuziek in onze jaren zestig. Opmerkelijk is zijn uitspraak dat Beethoven niet moeilijk uitvoerbaar is: ‘alles staat in de partituur’. Dat haakt aan bij de authentieke beweging en het is precies die indruk die deze productie achterlaat. Weliswaar een traditioneel orkest, maar uitvoeringen naar eigentijdse maatstaven van oude muziek. Dat alles boeiend en speels in beeld is gebracht, behoeft bij RCO Live nauwelijks te worden benadrukt.
Fluitist Emmanuel Pahud baant zich wederom een pad door de geschiedenis van zijn instrument: de dwarsfluit. Op zijn vorige cd (The Flute King) ging hij op zoek naar de muziek van Frederik de Grote, nu belicht hij muziek uit de tijd van de Franse revolutie en stelt hij een fraai kwartet fluitconcerten samen van componisten als François Devienne, Luigi Gianella, Christoph Willibald von Gluck en Ignaz Pleyel. “Het is een reis van een jaar of dertig met als historisch middelpunt de bestorming van de Bastille”, schrijft Pahud in het cd-boekje. “De muziek getuigt van de snelle ontwikkelingen op muzikaal gebied.” Klopt, luister maar naar het fluitconcert van Gianella en je hoort de romantiek al achter de noten sluimeren. In het muzikale rariteitenkabinet van Pahud is het goed toeven. Je kunt er genieten van een ademloos mooi gespeeld Adagio uit het Zevende fluitconcert van Devienne of je kunt je laten meeslepen door de briljante melodische lijnen van Pleyel in het eerste deel van zijn Fluitconcert in C. Het zijn stuk voor stuk beluisterenswaardige werken die door Pahud en het Kammerochester Basel op overtuigende wijze nieuw leven wordt ingeblazen.
Rariteitenkabinet van Emmanuel Pahud
JOS VAN DER ZANDEN
OSWIN SCHNEEWEISZ
Beethoven modern en eigentijds
concert
concert
MENDELSSOHN,TSJAIKOVSKI Violin Concertos
Arabella Steinbacher, Orchestre de la Suisse Romande o.l.v. Charles Dutoit
LUDWIG VAN BEETHOVEN Piano Concertos nos. 4 & 5 Hannes Minnaar, HET Symfonieorkest o.l.v. Jan Willem deVriend CHALLENGE CLASSICS 0 60891 7267228
PENTATONE 0 27949 05046 (SACD) / € 22,99
(SACD) / € 24,99
Het zijn vioolwerken van wereldformaat: de concerten van Felix Mendelssohn-Bartholdy en Pjotr Iljitsj Tsjaikovski, hoewel er tijden zijn geweest dat we van deze componisten meer hoorden, waarschijnlijk vanwege hun werkterrein, ver weg van de avant-garde. Kortom: reden genoeg om dit stuk ijzeren repertoire weer eens op te wrijven. En dan kom je algauw bij Arabella Steinbacher uit, want weinigen weten techniek en vertelkunst zó goed te combineren. Ze treft in Charles Dutoit, gedisciplineerd sfeerschilderaar bij uitstek, de juiste dirigent naast zich. Afgaand op de eerste maten lijkt het een voortvarende doch degelijke uitvoering: zo eentje waar weinig op aan te merken is, maar die ook niet lang in het geheugen blijft hangen. Gaandeweg echter ontwikkelt zich een prachtige dialoog tussen viool en orkest vol schitterende kleurnuances. Het is overigens een zware opgave een strijkersgroep haarfijn pianissimo te laten spelen en de blazers daarin ook nog fluweelzacht te laten mengen. Maar de welhaast sprookjesachtige lezing van Tsjaikovski’s Canzonetta bewijst dat dit mogelijk is – waarna de nietsvermoedende luisteraar de woest kolkende finale in wordt gezogen. Grootse effecten beginnen met kleine gebaren: dat is de boodschap van Steinbacher en Dutoit aan ons.
Aan de eerste vijf maten van Beethovens Vierde pianoconcert hoor je meteen waar een pianist ‘staat’. Nergens kent de partituur een ritenuto, een fermate, een crescendo of decrescendo. Toch voegen veel pianisten die opsmuk toe, alsof Beethoven gecorrigeerd moet worden. Ofschoon ook Hannes Minnaar zich een ietsje vrijheid veroorlooft, is zijn spel een verademing ten opzichte van de wollige romantische deken die pianisten over deze muziek plegen uit te spreiden. Mildheid overheerst en hetzelfde kun je zeggen van de aanpak van Jan Willem de Vriend, die doorgaans toch Beethoven laat vloeken en tieren. Wel is hij compromisloos in het tweede deel, waar hij strak in de maat met bitse staccati tegengas geeft aan de smeekbeden van Minnaar. Vreemd trouwens dat er geen informatie wordt gegeven over de curieuze solocadens in het openingsdeel van dit concert. Gelukkig biedt het Vijfde pianoconcert daartoe geen gelegenheid: Beethoven incorporeerde hier zijn eigen cadensen en liet de solist geen vrijheid om te improviseren. In het openingsdeel van het Vijfde wil De Vriend telkens een tikje sneller dan Minnaar, die hem remt – een amusant detail voor de luisteraar. De opnamekwaliteit van deze productie is voortreffelijk: een perfecte klankbalans en een mooie akoestiek.
ANDREW VAN PARIJS
JOS VAN DER ZANDEN
Sprookjesachtige lezing
KLASSIEKEZAKEN.NL
De smeekbeden van Minnaar
juni 2015 35
CDBESPREKINGEN concert
concert/kamermuziek
MIRTO, KROGSETH Norwegian Memories, Viking Concerto
DIVERSE COMPONISTEN Paul Tortelier A Genius of the Cello
Giorgio Mirto, Florence String Ensemble o.l.v. AugustoVismara
Paul Tortelier e.a.
BRILLIANT CLASSICS 5 02842 1949550 / € 7,99
MEMBRAN 4 05379 6001764 (10 CD’S) / € 20,99
Er was een tijd dat Vikingen Nederlandse kusten brandschatten, 1200 jaar geleden. ‘Van de Noormannen verlos ons, Heer’, klonk het. Van woest, heidens ploertendom in het Vikingconcert voor gitaar en strijkorkest van de Noorse componist Gisle Krogseth geen spoor. Het is een bedachtzame, wijze, tikje zwaarmoedige wereld die wordt opgeroepen. Nu weet Krogseth, evenals de gitarist Giorgio Mirto, de solist op deze cd, waar Abraham de mosterd haalt. Een gitarist doet er goed aan, vooral ook in dialoog met een orkest, die tonen aan te slaan die hem duidelijk onderscheiden. Tokkelen is dan op zijn minst een must. Gitaar en strijkers wisselen elkaar bij Krogseth steeds veilig af en klinken nooit samen. Sfeervolle muziek, opgebloeid uit de volksmuziek. Door en door tonaal, niet ingewikkeld, en toch bij de tijd. Mirto speelt knap, maar de begeleidende strijkers zijn helaas steeds erg scherp, vaak ongelijk en soms onzuiver. Ook de solist componeert – en is als Italiaan verdwaald in het Hoge Noorden, bovendien. Twee uitersten? Onder de indruk van het licht en de natuur schreef hij zijn Norwegian Memories. Sympathieke muziek, fijn gitaristisch ook, maar het brengt me geen millimeter dichter bij Noorwegen. Deze herinneringen zouden van overal en nergens kunnen zijn.
Na de Tweede Wereldoorlog was Paul Tortelier (1914-1990) een van de celloleeuwen die geleidelijk de prominente positie van Pablo Casals zouden overnemen. Zijn artistiek testament is hier bijeengebracht in een doosje met tien cd’s. Het is een ware hoorn des overvloeds, bijna geheel gevuld met vroege opnamen uit de jaren vijftig. Torteliers paradepaarden ontbreken niet in de verzameling: de grote concerten van Elgar, Dvorák en Haydn, zijn fameuze solo in Don Quixote van Richard Strauss (met de Berliner Philharmoniker onder leiding van Rudolf Kempe) en de wat minder bekende concerten van Hindemith en Honegger. Er is ook veel aandacht voor kamermuziek. In Schuberts Kwintet met de twee cello’s werkt hij broederlijk samen met Casals terwijl Isaac Stern de eerste viool speelt. Vier van de vijf cellosonates van Beethoven zijn vertegenwoordigd, evenals de twee van Brahms (steeds met Karl Engel aan de piano). Fauré had eigenlijk niet mogen ontbreken, maar wel is een hele cd gevuld met aantrekkelijke curiosa. EMI heeft al eens een box met twintig cd’s gewijd aan Torteliers kunst. Deze minder uitgebreide verzameling is representatief genoeg om kennis te maken met een van de belangrijkste cellisten van de twintigste eeuw.
Bij de tijd
JURJEN VIS
Een ware hoorn des overvloeds
k zie iek uziek zie era e Mu lass ak ek uw t Op lk t M i K e e z t k i advertentie e kvl t u n e a d z N i o e k a z s u M F k t s zie O we pera lk t Ja Pop/ kvlak rele R iek t Kla Mu ziek t ieu z t e o O tu aa t N d u t / p F akken ele R t Cul eldmu ziek M a t Jazz Ou o r e P r u e l r k p e t uw kv ie ltu t e M k t W Nie zz t O /Folk akken le Raa t Cu dmuz k t assiek e l l k zie iek i p e v e Ja e z u er Kl Mu Po Raak z tur uzi l M t t W e u m Mu t ke C ud ld ek en le i k t e e e k i e z O e r r k a s i k w u e s t a z ieu Oper ultu muzie Nu kvl Kla eM via de Mu Nederland t Win heel iek N a C z d t e a k t u u t t k d e R k F l k t O we M uzi era azz ssie Muzie ekkabel ele ere op/ zie u i Op lk t J n t P a ltur ldmu k t W ieke M t Kla dedigitale e z t i u u C k N re azz /Fo Ra zie Klass kke zie Ou uwe M era t We t J t Pop akvla urele Mu Mu ziek t k t p e l i e e o k O t k a l uz n F d e u t N zz t ssie uzi le R t Cu reldm Ou kke op/ e e M pera a a P r l J k Kla de M iek t w u v t e e ult O ieu z W lk t kken aak uzi ke Ou Mu ra t N Jazz t p/Fo e R iek t C eldm ziek t lassie a l l e v r r o k u e z t u e P K a t p u a t lk O n cl e retz e W r ieke M iek t ude M Cu ldme nied en rele R cko /Fo k t t k z O r p k e o ass e Mu iek t P uz ltu vla zie ieu t W ke M k t Kl z d aak k t Cu ldmu k u u t N z e R i a e O M e i z e r i e e l s r t u s e e zi uz pe we Ja ek ltur ldmu k t W ieke M t Kla de M uzi t Nieu zz t O Folk t k Cu k e e s u M r i e s a / i z k e O a 807 uz We op KlaCAIWAY: vla t J Mu uw kanaal kt per e M & XS4ALL: olk en t P Raak k t uKPN ke zie t Nie t O F d e e u i i / kanaal 824 z s p k z e M s Cu u O era t Jaz Po kvlak lturel k t Kla de M iek t UPC we& ZIGGO: p t e u i O kanaal 819 n a z e u k u uz Ra Ou Ni azz t kke Fol t C eldm ziek t e M era t rele1819*) J iek r op/ aakvla ltu(of w u z t e P u p u M k t t W hetR type ontvanger Cu Nie z t O Fo* lafhankelijk ldm iek t sieke ek en van rele iek t uzi k ere op/ vlakk s az z u t J a P u M l l W z u t e K M t mu aak analoge k t zie uzi ude en e Rvoor keonzeiewebsite t C kabelfrequenties: k t l reld Muzie lassie t O we M akk z iek l e e z u p r v k u k e M W eke tu m uzi t Nieu zz t O t K ude k t Raa t Cul i k eld e s M r i e e s a l i z e O e la k t we uz op t J era t W ke Mu k t K zie ltur e M uziek t Nieu t Op olk en t P Cu mu uziek F d e e i i / d u z s l p k z u z O u re as e M pera Po kvlak Ja We ieke M k t Kl ude M ziek t ieuw t C n t a O k t k l e a t s e e u k N o R O i s i z k F z z M ke a t Kla vla Jaz Pop/ Mu ziek t uwe rele ldmu sie per olk t aak Cultu s e de t u i e O R a u r l n concertzender.nl M N e O t t p/F lakke turele iek t t K ziek W azz era muziek Po naar zop internet iek k t enukabel ul kv te luisteren u t J en tom z e a C Op k i l m a Mu zz z t /Fo vlakk le R ziek reld e Mu e M uwe a p e e d r o u u u k P ie t J m ek t W O aa i k ult N d l l s k R t C e s a t o e r uzi Kla uziek pera rele ziek t t We p/F ele Ra u M o t t l P e u k k ek Cu m t O en t zie uwe M ltur uzi ssie reld k Cu Mu k e Kla i a e We ieke M N d vl u EDDIE k VETTERe M
De Concer t zender
CDBESPREKINGEN concert/kamermuziek
vocaal
LUIGI BOCCHERINI
DIVERSE COMPONISTEN
Accademia Ottoboni o.l.v. Marco Ceccato (cello)
Thomas Hampson en diverse zangers, pianisten en dirigenten
ZIG-ZAG TERRITOIRES 3 76000 9293601 / € 22,99
WARNER 0 82564 6190454 (12 CD’S) / € 42,99
Hoe vat je een componist aan die zo’n enorm oeuvre heeft nagelaten als Luigi Boccherini? Niet door gewoon maar een paar celloconcerten of strijkkwartetten op te nemen, vond cellist en ensembleleider Marco Ceccato. Hij ging op zoek naar wat nu het kenmerkendst is voor Boccherini. Zijn voorliefde voor de cello natuurlijk, maar ook zijn bijzondere combinaties van stijkkwartet-met-iets-erbij. Dus horen we op deze cd naast een celloconcert ook een kwintet voor gitaar en strijkkwartet en twee sextetten met strijkkwintet en fluit. In al deze werken horen we Boccherini als een speelse componist, niet zo doorwrocht als Haydn en Mozart maar altijd origineel. Boccherini was bovendien de componist die de gitaar introduceerde in de kamermuziek. Zijn dienstverband in Spanje was daar waarschijnlijk niet vreemd aan, maar ook in Italië was de gitaar een heel populair soloinstrument. Met zijn eigen ensemble Accademia Ottoboni maakte Marco Ceccato voor Zig-Zag Territoires eerder een geslaagde Vivaldi-cd, en ook deze Boccherini is een schot in de roos. Ceccato soleert zelf in het celloconcert en ook in de overige stukken is hij prominent aanwezig omdat Boccherini, zelf cellist, in zijn kamermuziek de cello een prominente rol geeft. Een heel mooie en afwisselende Boccherini-cd.
Het pleidooi dat Thomas Hampson houdt voor de rol van klassieke muziek en in het bijzonder het klassieke lied bij de bestudering van onze geschiedenis en onze maatschappij op de twaalfde cd in deze Autograph-box is de aanschaf van het hele doosje waard. Als leraar voel je je enorm gesteund als deze kunstenaar met zijn prachtig posh-American accent laat weten dat docenten over de hele wereld te weinig betaald krijgen. De elf overige cd´s brengen ons muziek: Mozart met Harnoncourt (en o zo lekkere bijdragen van Charlotte Margiono en Roberta Alexander), Amerikaanse liedkunst, Franse opera, Wagner, Verdi, operette, Schumann... De muziekfragmenten zijn intelligent gegroepeerd en waar mogelijk is gestreefd naar volledigheid: een complete Winterreise van Schubert bijvoorbeeld. Het samengaan van EMI en Teldec heeft er in elk geval voor gezorgd dat er een zeer compleet carrièrebeeld van de Amerikaanse bariton is ontstaan. Men kan twisten over de interpretaties: de Amerikaanse songs blijven fascinerend, Hampsons Verdi is wellicht omstreden, zijn operette misschien te gesoigneerd, maar zijn Franse opera treft daarentegen helemaal de juiste toon. Juist dat maakt dit boxje zo leuk: Thomas Hampson is zestig en hij is nog steeds een man met een missie. Dat stemt optimistisch.
MARCEL BIJLO
HEIN VAN EEKERT
Cello Concerto G480 e.a.
Thomas Hampson – Autograph
Speelse componist
vocaal
Een man met een missie
vocaal
ANTONÍN DVORÁK DIVERSE COMPONISTEN
Requiem
Rita Streich e.a.
CollegiumVocale Gent, Royal Flemish Philharmonic, Ilse Eerens e.a. o.l.v. Philippe Herreweghe
MEMBRAN 4 05379 6001962 (10 CD’S) / € 20,99
PHI 5 40043 9000162 (2 CD’S) / € 31,99
De hoge coloratuursopraan behoort tot het meest bewonderde stemtype. Logisch eigenlijk, want wat deze zangeressen doen valt een beetje in de categorie ‘een nachtegaal op de trapeze’. Een beetje circus, dat wel. Er zijn dan ook dames die er hun beroep van hebben gemaakt om kunstjes te vertonen, waarbij ze vergeten dat er ook muziek bij hun hoge noten hoort. Zo niet Rita Streich, voor mij de allerbeste en de allermooiste coloratuursopraan ooit. Natuurlijk is haar stem vederlicht en haar versieringen zijn onberispelijk, maar in tegenstelling tot veel van haar vakgenoten is haar repertoire onbegrensd: opera, operette, liederen, oratoria… Niet in alles is zij even goed, zo vind ik haar Schubert iets te lichtvoetig, eigenlijk alleen maar aangestipt, waardoor veel van de tekst verloren gaat. In opera is zij veel meer in haar element en dan heb ik het niet alleen over haar onaardse Koningin van de nacht. Op haar allermooist vind ik haar in lichte liederen van onder anderen Saint-Saëns, Delibes en Eva dell’Acqua: met een lichtgouden glans op haar stem doet zij mij aan zo’n ouderwetse porseleinen danseresje denken. De nachtegaal van Aljabjev zingt zij in perfect Russisch, een taal die zij als een in Rusland geboren dochter van een Russische moeder en een Duitse vader goed beheerste.
Na het Stabat mater heeft Philippe Herreweghe nu ook het Requiem van Dvorák opgenomen. Toen de componist dit werk in 1890 componeerde voor het Birmingham Festival, was hij al internationaal bekend en vooral in Engeland populair. Kort daarna zou hij zijn geluk zoeken in de Nieuwe Wereld. Het Requiem is even grootschalig als het Stabat mater, maar nog ambitieuzer van opzet. Dvorák zelf noemde het ‘een of meer stappen vooruit’. In alle delen keert een kernmotief terug, ontleend aan een twee jaar eerder gecomponeerd lied. Daarin klinkt het op de tekst ‘Wanneer zal de golf van het leven mij wegdragen?’. Zo krijgt het de allure van een pregnant doodsmotief. Net als bij Verdi verschijnt de mis op het operatoneel, vooral in de theatrale schildering van het Laatste Oordeel. Herreweghe en de zijnen vormen een hecht team. Hun interpretatie is eerder ingetogen dan exuberant en monumentaal. Het drama wordt er niet dik opgelegd. Het Collegium Vocale Gent toont weer eens zijn veelzijdigheid, in nauwe samenwerking met deFilharmonie. In het solistenkwartet zijn Ilse Eerens en Maximilian Schmitt opnieuw van de partij. Bernarda Fink en Nathan Berg dragen het nodige bij aan de subtiele uitvoering.
BASIA JAWORSKI
EDDIE VETTER
Königin der Koloratur: Das Beste aus Oper und Konzert
Rita Streichs onbegrensde repertoire
KLASSIEKEZAKEN.NL
Requiem door een hecht team
juni 2015
37
CDBESPREKINGEN vocaal
vocaal
GIUSEPPE VERDI
FRANZ VON SUPPÉ
Anja Harteros e.a. Philharmonischer Chor München, Münchner Philharmoniker o.l.v. Lorin Maazel
Albert Persendorfer e.a. Philharmonischer Chor München, Philharmonie Festiva o.l.v. Gerd Schaller
SONY 0 88875 0833020 (2 CD’S) / € 23,99
PROFIL HÄNSSLER 0 88148 8120615 / € 20,99
Opnamen van Verdi’s Requiem zijn er in overvloed. Deze verdient bijzondere aandacht omdat ze de laatste is van Lorin Maazel. Vijf maanden voordat hij in juli 2014 op 85-jarige leeftijd overleed, dirigeerde hij de Münchner Philharmoniker in de dodenmis. Opvallend is het overwegend lage tempo, dat resulteert in een totale duur van ruim anderhalf uur. Toscanini had er slechts 75 minuten voor nodig. Een langgerekte treurmars is niet in de geest van de componist, die niet van teuten hield, maar er zijn meer wegen die naar Verdi kunnen leiden. Maazel gebruikte de trage pas om meer diepgang en intensiteit te bereiken, alsof hij met de dood voor ogen zich nog één keer wilde verweren tegen het vaak geuite verwijt dat hij een oppervlakkige dirigent zou zijn. Een bezonken stemming overheerst, maar als in het Dies irae de doden uit hun graven worden opgeroepen, worden toch hemel en aarde bewogen, vooral dankzij het voortreffelijke Philharmonischer Chor München. De sopraan Anja Harteros blinkt uit in het nogal wisselvallige en onevenwichtige solistenkwartet, waarin de hevig vibrerende mezzosopraan Daniela Barcellona de zwakste schakel is. De Münchner Philharmoniker voegen zich vol overgave naar Maazels hand.
Een dodenmis van Franz von Suppé? Die kennen we toch vooral als begenadigd operettecomponist? De bekende titels als Dichter und Bauer en Leichte Kavallerie zijn maar twee van de 29 operettes die de Oostenrijkse componist op zijn naam heeft staan, naast negen opera’s en een onafzienbare rij toneelmuzieken. Deze aanstekelijke, elegante muziek is grotendeels vergeten, alleen een paar ouvertures hebben repertoire gehouden. Af en toe waagde Suppé zich aan het ernstiger genre. Zo componeerde hij in 1855 het Requiem in d, en dat was bepaald geen leichte Kavallerie. Suppé was toen theaterdirecteur en het werk ontstond ter nagedachtenis aan zijn ontslapen voorganger. Hij droeg het op aan paus Pius IX, die het dankbaar aanvaardde, waaruit we kunnen opmaken dat Suppé aan strenge liturgische eisen had voldaan. Maar ook muzikaal komen we aan onze trekken, met mooie koren, vrome soli en ingewikkelde dubbelfuga’s. Hoogtepunt is het Dies irae met omineuze herhalingen van de openingsregel, tot 16 keer toe. Suppé wist hoe hij de dramatiek kon laten oplopen! En dat weet ook dirigent Gerd Schaller, die beschikt over een heel goed koor, een behoorlijk (gelegenheids?)orkest en puike solisten met bijvoorbeeld een grondeloos diepe bas. Luister en huiver...
EDDIE VETTER
GERARD SCHELTENS
Messa da Requiem
Requiem
De trage pas van Maazel
koor
Luister en huiver...
koor/orkest
ARVO PÄRT
FRANCIS POULENC
Mass in G major, Sept chansons, Motets
Te Deum
Elora Festival Singers o.l.v. Noel Edison
Chor des Bayerischen Rundfunks, Münchner Rundfunkorchester o.l.v. Peter Dijkstra
NAXOS 0 74731 3297870 / € 7,99
BR KLASSIK 4 03571 9005110 / € 22,99
Francis Poulenc was ongetwijfeld de kleurrijkste en raadselachtigste figuur van de Franse Groupe des Six. Enerzijds hield hij er een behoorlijk hedonistische levenswijze op na, anderzijds vond de katholiek opgevoede componist rond 1936 het na de dood van zijn vader in 1917 afgezworen geloof weer terug en schreef hij een aantal even meeslepende als aangrijpende religieuze composities. Vooral in zijn a-capellawerken pakte hij uit, zoals in de Mis in G die hij in 1937 schreef als een eerste bewijs van zijn terugkeer naar de kerk. Het werk, dat hij symbolisch opdroeg aan zijn vader, heeft eigenlijk alles wat Poulenc tot Poulenc maakt in zich: spannende melodieën, meeslepende harmonieën en een emotionele betrokkenheid die de ene keer overloopt van genotszucht en de andere keer blijk geeft van devotie. De mis en ook zijn vier motetten voor de vastentijd en de vier motetten voor kerst – alle geregeld vastgelegd – krijgen op deze budget-cd van de Canadese Elora Festival Singers een verbazingwekkend spannende uitvoering. Helder, scherp, loepzuiver, emotioneel betrokken en met een volledig begrip van zowel de devote kant van de componist als zijn minder bij het geloof passende levenswijze. Het levert uitvoeringen op die evenzeer de kracht van contemplatie uitstralen als de lokroep van het volle leven.
Arvo Pärt wordt dit jaar tachtig. Om de verjaardag van de componist uit Estland luister bij te zetten, zijn er al verschillende cd-uitgaven verschenen. Als er één cd is die als spreekwoordelijke kers op de taart kan dienen, dan is het wel deze, met als belangrijkste item Pärts Te Deum uit 1985, uitgevoerd door het Chor des Bayerischen Rundfunks onder leiding van de Nederlandse chef-dirigent Peter Dijkstra. Sinds ook de Bayerische Rundfunk de uitgave van cd’s in eigen beheer heeft genomen, zijn er al vele prachtige liveopnamen verschenen, en deze past geheel in dat rijtje. Niet alleen zijn de stemmen van het koor geweldig, ook weet Dijkstra de sfeer van Pärts ingetogen en devote werk perfect weer te geven. Hij kan daarbij rekenen op het Münchner Rundfunkorchester dat de noten van Pärt uitstekend aanvoelt. Dijkstra is wat uitgesprokener en expressiever in zijn vertolking dan anderen, maar dat kan het werk van Pärt uitstekend hebben. Zowel het Te Deum als het Wallfahrtslied en de Berliner Messe (hier om verder onduidelijke redenen tussen het Gloria en het Credo onderbroken door de a-capellacantate Dopo la vittoria) zijn al vaker op cd verschenen, maar deze cd geeft al met al een prachtig portret van Pärt als hedendaagse reus van de vocale religieuze muziek.
PAUL JANSSEN
PAUL JANSSEN
De lokroep van het volle leven
38 juni 2015
Kers op de taart
CDBESPREKINGEN koor/orkest
koor/orkest
DMITRI SJOSTAKOVITSJ
CARL ORFF
Cantatas
Carmina Burana NDR Sinfonieorchester o.l.v. Günter Wand
Estonian Concert Choir, Estonian National Symphony Orchestra o.l.v. Paavo Järvi
PROFIL HÄNSSLER 0 88148 8120547 / € 20,99
ERATO 0 82564 6166664 / € 22,99
De Carmina Burana (1935), een cantate voor koor, vocale solisten en instrumentale begeleiding van Carl Orff was oorspronkelijk gecomponeerd voor klein ensemble. Orff herschreef het werk in 1937 voor orkest. De première was een knaller. Dat veel nazi’s het werk erg mooi vonden, mogen we Orff niet aanrekenen. Dat hij zich in de oorlog onvoldoende van zijn beschermers heeft gedistantieerd, zou ook los van ons oordeel over de muziek mogen staan. Orff koos uit middeleeuwse liederen 24 opwekkende en levenskrachtige teksten: lenteliederen, liefdesliederen, drinkliederen en liederen waarin de spelingen van het lot worden bezongen. De Carmina Burana is een werk dat je na één keer luisteren wel denkt te kennen, maar pas op: bij herhaalde beluistering blijkt het gelaagd. Het is melodisch en ritmisch interessant en knap georkestreerd, met – onvermijdelijk – ook Orffslagwerk. Je moet ervoor in de stemming zijn, maar je van tijd tot tijd overgeven aan een dionysische roes is gezond. Deze uitvoering is een oudje: uit 1984. Wand was 72, maar zo vitaal. Dat de opname bij zijn parels hoort, is voorstelbaar: ze is ritmisch erg sterk, er zijn drie geweldige solisten en alles is steeds loepzuiver. Ook in de koren.
Plus ça change: Jean-Baptiste Lully liet in de prologen bij zijn opera’s vrolijk dansen en zingen ter meerdere eer en glorie van Lodewijk de Veertiende, Dmitri Sjostakovitsj voelde zich na een aantal slecht ontvangen werken genoodzaakt vocale muziek te schrijven die Josef Stalin ophemelde. Paavo Järvi bracht een aantal cantates samen van de Russische componist. De eerste, De executie van Stepan Razin (1964), is niet pro-Stalin. Hij springt eruit door de barse, genadeloze klanken: het stuk behandelt de executie van een Kozak die rebelleert tegen de tsaar en wiens afgehakte hoofd aan het slot de vorst grimmig uitlacht. Hoewel de autoriteiten antitsarisme toejuichten, is het tegelijkertijd een bittere lach om het gezag in Sjostakovitsj’ eigen tijd. De andere twee cantates – Het lied van de bossen en De zon schijnt over ons moederland – zijn koorwerken die de componist schreef om zich te rehabiliteren bij de machthebbers. Het verhaal gaat dat hij huilde en stevig aan de wodka ging na de première van een van de twee. Er komen onder meer melodieën langs die niet zouden misstaan in een sentimentele B-film of een koningslied: Stalin moest de deuntjes kunnen fluiten... Een fascinerende cd in historisch opzicht. Knap werk van de uitvoerenden, die hun beste beentje voorzetten, ongeacht de aard van de gezongen werken.
JURJEN VIS
HEIN VAN EEKERT
Dionysische roes
oratorium
Barse klanken
ensemble
ARTHUR HONEGGER Jeanne d’Arc au bûcher
Marion Cotillard, Xavier Gallais Barcelona Symphony & Catalonia National Orchestra o.l.v. Marc Soustrot
DMITRI SJOSTAKOVITSJ Chamber Symphonies Op. 49a, 110a, 118a
The Dmitri Ensemble o.l.v. Graham Ross
ALPHA 3 76001 4197093 / € 19,99
HARMONIA MUNDI 0 09304 6763428 / € 22,99
Is er een verschil tussen een (met stemmen) geacteerd oratorium en een denkbeeldig decor in een concertant gebrachte opera? Honeggers Jeanne d’Arc zit dramaturgisch zo geniaal in elkaar dat ik mij afvraag waarom het werk nooit scenisch wordt uitgevoerd. De poëtische tekst van Paul Claudel is op zich al fraai genoeg, en de zeer dramatische muziek doet je huiveren en laat je koud worden tot op het bot. Het in 1938 gecomponeerde werk (tijdens de Tweede Wereldoorlog gold het in Frankrijk letterlijk als pièce de résistance) speelt zich af op en om de brandstapel: Jeanne is al op de brandstapel beland en het verhaal wordt in willekeurige volgorde in flashbacks verteld. De op 12 november 2012 in Barcelona live opgenomen uitvoering is, mede door het door Marc Soustrot suggestief gedirigeerde orkest, zeer aangrijpend. De gesproken hoofdrollen van Jeanne en Frère Dominique worden op onnavolgbare wijze vertolkt door de Franse acteurs Marion Cotillard en Xavier Gallais; de tenor Yann Beuron zet een voortreffelijke aanklager, Porcus, neer. Jeannes kreet: “Je ne veux pas mourir! J’ai peur…” dwingt mij als vanzelf om aan alle slachtoffers van de religieuze waanzin van de laatste tijd te denken.
Met ronkende celli en contrabassen in het fameuze DSCH-thema, Sjostakovitsj’ muzikale handtekening, opent het Britse Dmitri Ensemble in de Kammersinfonie op. 110a. Deze versie voor kamerorkest van het Achtste strijkkwartet is een van zijn persoonlijkste uitingen. Wat heeft Rudolf Barshai, de bewerker van deze kwartetten die nauw verbonden was met Sjostakovitsj, precies gedaan? Je kunt de muziek ‘gewoon’ in meervoudige bezetting spelen, maar je moet je bewust zijn van de verschillen in dynamiek die deze expansie oproept. Sommige passages kunnen toch beter solistisch gespeeld worden, de verdubbeling van de celli door de bassen een octaaf lager maakt de klankverhouding nogal anders. Kamermuziek is dan opeens geen kamermuziek meer. Barshai wist donders goed wat hij deed: deze versies voor strijkorkest worden niet voor niets zo vaak gespeeld. Het is en blijft Sjostakovitsj in hart en nieren, met alle felheid, diepzinnigheid en soms hartverscheurende wrangheid van het origineel. In de opusnummers 49a en 118a (bewerkingen van de strijkkwartetten 1 en 10) gaat het er wat minder tragisch aan toe dan in op. 110a, maar ook hier kan de emotie hoog oplopen. Het jeugdige Dmitri Ensemble gaat er opnieuw met grote hartstocht en gedrevenheid tegenaan. Meeslepend!
BASIA JAWORSKI
GERARD SCHELTENS
Dramatische muziek van Honegger
KLASSIEKEZAKEN.NL
Ronkende celli en contrabassen
juni 2015
39
advertentie
kamermuziek
Nieuwe Componisten Edities Respighi (8CD) 94900
JOHANNES BRAHMS The Hungarian Connection Andreas Ottensamer, Leonidas Kavakos e.a. DG 0 02894 8114092 / € 23,99
In tegenstelling tot Bartók en Kodály, trok Brahms niet met een aantekeningenboekje langs afgelegen bergdorpjes van Hongarije om muzikaal veldwerk te doen. Maar hij liet zich wel door de Hongaarse folklore inspireren. In zijn nalatenschap bevinden zich veel transcripties van Hongaarse (zigeuner) melodieën en gedrukte Hongaarse volksmuziek. Ook vormde hij vanaf zijn negentiende een duo met de Hongaarse violist Eduard Reményi die in Hamburg, Brahms’ geboorteplaats, indruk had gemaakt met populaire Hongaarse dansen. Als Reményi zijn dansen speelde, improviseerde Brahms er de pianopartijen bij. De Oostenrijks-Hongaarse klarinettist Andreas Ottensamer besloot de connectie tussen Brahms en de Hongaarse volksmuziek verder uit te diepen. Met een aantal Hongaarse musici en de uit een familie van volksmuzikanten stammende Griekse violist Leonidas Kavakos, bevrijdt hij Brahms’ Klarinetkwintet van zijn klassieke ‘dresscode’. Het kwintet ademt, zingt, lacht, huilt, zucht en danst met ontroerende vrijheid. In de vurig vertolkte Hongaarse dansen klinken flarden Vioolconcert door. Na Brahms borduurde Weiner weemoedig voort op de Hongaarse folklore. De traditionele dansen uit Transsylvanië laten horen waarom Hongarije de bakermat van de westerse muziek wordt genoemd. Ottensamer & co slaan een gouden brug tussen Brahms en Hongarije.
Gouden brug
Dvorak (45CD) 95100
Chopin (17CD) 94660
www.brilliantclassics.com
Nieuwe uitgaves
Felix Klieser en Christiane Karg
van
WENNEKE SAVENIJE
kamermuziek
ANTONIO VIVALDI The Four Seasons
Nihad Hrustanbegovic ZEFIR 8 71777 4570326 / € 19,99
Felix Klieser
Joseph & Michael Haydn Horn Concertos 0300647BC
Christiane Karg Scene!
Beethoven, Haydn, Mozart & Mendelssohn
Arcangelo / Jonathan Cohen 0300646BC
www.edelclassics.de
Zoals de natuur van kleur wisselt gedurende het jaar, zo nemen ook Antonio Vivaldi’s Vier jaargetijden een steeds andere gedaante aan als de tijdgeest verandert. Een fraai voorbeeld is de opname door de Bosnisch-Nederlandse accordeonist Nihad Hrustanbegovic, die de cyclus vioolconcerten bewerkte tot een versie waarin hij zowel de rol van solist speelt als die van orkest. Rond Vivaldi’s meesterstuk hangt niet zo’n merkwaardige heiligheid als rond menig ander muziekstuk: het is sinds jaar en dag bon ton om er naar believen mee te experimenteren. En gelukkig maar, want de resistentie van Vivaldi’s speciale effecten overstijgt met gemak die van het zorgvuldigst geconstrueerde landbouwgewas. De hoeveelheid nuances op een accordeon is verbluffend en de traagheid van de bassen roept, in ieder geval bij mij, prettige associaties op met de karakteristieke klank van kleine Noord-Duitse dorpskerkorgels. Kortom: superlatieven te over en met het vriendelijke lentezonnetje erbij zal deze opname alleen nog maar meer in goede aarde vallen. Want hoewel dit werk in bijna iedere cd-kast is te vinden, kan een update af en toe geen kwaad.
Een update kan geen kwaad
ANDREW VAN PARIJS
CDBESPREKINGEN kamermuziek
kamermuziek
DIVERSE COMPONISTEN Romantic Metamorphoses
ARVO PÄRT
Dana Zemtsov, Cathelijne Noorland
Complete works for violin and piano and for piano solo
CHANNEL CLASSICS 0 72338 5372158
Ursula Schoch, Marcel Worms
(SACD) / € 23,99
ZEFIR RECORDS 8 71777 4570340 / € 19,99
23 jaar en dan al zo’n carrière... als je ouders altviool spelen móét je haast wel volgen. Dana Zemtsov won allerlei prijzen, was Nederlands Young Musician of the Year en kreeg een Diapason d’Or voor haar eerste cd Enigma met werken voor altvioolsolo. Op deze tweede horen we stukken voor alt en piano. Wie al onder de indruk was van Dana’s spel (wie niet, eigenlijk), grijpt ook naar deze tweede, waarbij zij een duo vormt met pianiste Cathelijne Noorland. Het repertoire is bijzonder: de Belg Henri Vieuxtemps kennen we van vijf vioolconcerten, maar zijn verdere oeuvre is nogal ondergesneeuwd. In handen van Dana Zemtsov wordt de melodieuze Sonate in Bes vanzelf een meesterwerk. De naar een rijk romantisch verleden verwijzende Melodia im alten Stil van Dana’s grootvader, Evgeni Zemtsov, maakt nieuwsgierig naar ander werk van deze Russische componist. Ietsje bekender is de Suite voor altviool en piano van Ernest Bloch, ook al iemand die altijd wat onder de radar is gebleven. Een effectvolle Carmen Fantasie van Franz Waxman sluit de cd af. Ik heb genoten van deze niet-alledaagse muziek en vooral van de grote, warme, sonore toon van Dana Zemtsov. Smaakt naar meer!
De pianomuziek van Arvo Pärt is een niet te onderschatten oeuvre naast zijn nog altijd meer gevierde religieuze composities voor koor. Bij gelegenheid van de naderende tachtigste verjaardag van de componist maakten Ursula Schoch en Marcel Worms een cd met een overzicht van Pärts werken voor piano solo en voor viool en piano. De interpretatie verschilt op onderdelen van die van Jeroen van Veen, uitgebracht in 2013. Het opmerkelijkste is dat de bekende stukken Fratres en Spiegel im Spiegel duidelijk aan diepgang winnen door de schitterend gespeelde vioolpartij. Het verstilde en verstillende Für Alina klinkt nu alleen in de korte versie. Pari intervallo en Hymn to a Great City, door Pärt voor verschillende bezettingen geschreven, ontbreken. In plaats daarvan speelt Worms nu het avant-gardistische Diagramme en samen met Schoch de Passacaglia voor viool en piano. Het eerste is bijna serieel, eenvoudig en toch verrassend. Het sluitstuk van de cd, de passacaglia, begint even ongecompliceerd, maar groeit naar steeds grotere gebaren, barok, virtuoos en aangrijpend. Om tenslotte terug te keren tot die ene noot waarvan Pärt eens zei dat die, als hij mooi wordt gespeeld, voor hem genoeg is.
GERARD SCHELTENS
BAREND LINDERS
Bijzonder repertoire
kamermuziek
Eenvoudig en toch verrassend
kamermuziek
DIVERSE COMPONISTEN DIVERSE COMPONISTEN
Voyage
Máté Szücs, Oliver Triendl
Lavinia Meijer, Amsterdam Sinfonietta o.l.v. Candida Thompson (viool)
PROFIL HÄNSSLER 0 88148 8140224 / € 20,99
SONY 0 88875 0464026 / € 23,99
De meeste mensen denken bij Hongaarse strijkmuziek aan viool en contrabas, de basis van het zigeunerorkest, maar in de Hongaarse kunstmuziek speelt de altviool een glansrol. Het blijft natuurlijk een merkwaardig instrument: één kwint lager gestemd dan de viool zou de altviool naar akoestische maatstaven anderhalf maal zo groot moeten zijn (ofwel met een corpus van zo’n 55 cm), maar zo’n formaat is voor een musicus niet te hanteren. Gevolg is dat de ene alt meer als een cello klinkt en de andere eerder als een viool. Máté Szücs imponeert met een sonore klank, tot het uiterste verfijnd, en dan is het karakteristieke, ietwat lome altvioolgeluid een welkome afwisseling vergeleken met het ijle getjilp van zijn kleinere broer. Het programma oogt als een ware schatkamer, met grote namen als Antal Dorati en Ferenc (Franz) Liszt die we niet direct met altvioolmuziek associëren, maar die we des te dankbaarder moeten zijn voor hun bijdragen. Voorts toont deze opname aan dat Hongarije in de twintigste eeuw een keur aan componisten heeft voortgebracht, zoals Ferenc Farkas, József Soproni en László Weiner. Voer voor nieuwsgierigen en een absolute must have voor altviolisten!
Je bent een voortreffelijk harpiste maar je solorepertoire is beperkt – een lastig dilemma. Transcripties maken is het enige wat er op zit. De muziek kneden naar jouw klankidioom, maar zo getrouw mogelijk het origineel benaderen. Bij bijvoorbeeld de Gnossiènnes van Erik Satie werkt het goed. Ze verliezen op de harp weinig tot niets van hun introvertie en hun soms hypnotiserende werking. Bij mystieke, impressionistische miniaturen als La fille aux cheveux de lin of Clair de lune van Debussy zijn al helemaal geen problemen te verwachten: deze onbestemde en exotische muziek krijgt door de harpklank zelfs een extra oriëntaalse dimensie. Maar je merkt toch dat Lavinia Meijer het meest in haar element is bij zoiets als het Introduction et Allegro van Ravel, waarbij zij samenspeelt met leden uit Amsterdam Sinfonietta. Bewerkingen van de vrolijke en speelse filmmuziek uit Le fabuleux destin d’Amélie Poulain van de Fransman Yann Tiersen zijn tussen de overige stukken uitgestrooid en completeren het boeket. In het boekje zijn vier kleurenreproducties opgenomen van schilderijen van Jeroen Krabbé, die ook tekstjes aanleverde. Leuk idee, want diens Frans georiënteerde schilderijen visualiseren wat op de cd klinkt: een sprankelende levenslust met een tikkeltje melancholie.
ANDREW VAN PARIJS
JOS VAN DER ZANDEN
The HungarianViola
Een ware schatkamer
KLASSIEKEZAKEN.NL
Sprankelende levenslust
juni 2015
41
CDBESPREKINGEN kamermuziek
piano
STADHOUDERS, STROOTMAN
W.A. MOZART
Bram Stadhouders, Aart Strootman
Menahem Pressler
BUZZ 0 60891 7611625 / € 22,99
LA DOLCE VOLTA 3 77000 1901381 / € 22,99
Het kan verkeren. Gitarist Aart Strootman, actief op de grensvlakken van klassiek, hedendaags en improvisatie, woont in het voormalige trappistenklooster Koningsoord in Berkel-Enschot. Daar kreeg hij bezoek van collega-gitarist, generatie- en geestgenoot Bram Stadhouders. Stadhouders bracht zijn net gekochte akoestische gitaar mee, en voordat ze het wisten zaten beide jonge gitaristen te spelen, dankbaar gebruik makend van de bijzondere akoestiek van het klooster. Ziedaar de wording van deze geheel geïmproviseerde cd. En wie nu schrikt bij het woord improvisatie kan de angst voor vreemde noten en ongrijpbare ontsporingen direct opzij zetten. Monasteria is met zijn zeventien tracks een buitengewoon luisterrijke en atmosferische plaat geworden die iedereen die valt voor de klank van een gitaar kan bekoren. Soundscape-achtige stukken wisselen af met quasirepetitieve tracks en met puur melodieuze fragmenten. In elk werk is de onderhuidse spanning te voelen van twee gitaristen die elkaar aftasten en uitdagen, en weer samenvloeien. Alle stukken, waaronder Abdis, Novice, Tabor en Vesper, refereren daarbij aan de plek die als inspiratie dienst doet. In die zin is de plaat niet alleen een weerslag van de gelukkige samenkomst van twee intrigerende geesten, maar ook een hommage aan een vervlogen kloosterleven.
Het was Mozart die in 1955 de oorspronkelijke musici van het legendarische Beaux Arts Trio (1955-2008) bij elkaar bracht: violist Daniel Guilet, cellist Bernard Greenhouse en pianist Menahem Pressler, de enige die nooit zou opstappen. Alleen al om die reden koos Pressler voor Mozart om La Dolce Volta – het luxe label van Harmonia Mundi, dat musici wil laten getuigen van hun ‘geheime’ band met een bepaald werk of een bepaalde componist – luister bij te zetten. ‘It’s a genuine mission to fulfill the task of recording the complete Mozart sonatas’, verklaart Pressler op de cover. De 92-jarige pianist is dus nog meer van plan dan de drie Mozartsonatas die hij in Parijs heeft opgenomen. En dat is goed nieuws, want zodra Pressler achter de vleugel zit, speelt leeftijd geen rol meer en laaft hij zich nog even enthousiast aan de aandacht van het publiek als toen hij een jonge pianogod was. De Mozartsonates op dit album klinken verfijnd, parelend, innemend, elegant en zangerig. Maar soms ook een klein beetje zelfingenomen door de nadrukkelijke manier waarop Pressler bepaalde frases mooier dan mooi wil spelen, terwijl Mozart van nature het beste gedijt bij spontaniteit, puurheid en simpelheid.
Monasteria
Piano sonatas K331, 570 & 576
Hommage aan het kloosterleven
PAUL JANSSEN
Leeftijd speelt geen rol
WENNEKE SAVENIJE
piano
piano
YIRUMA
JULIUS RÖNTGEN
River flows in you
Piano Music I
Jeroen vanVeen
Mark Anderson
BRILLIANT CLASSICS 5 02842 1950693
NIMBUS 0 71035 7591822 / € 19,99
(2 CD’S) / € 9,99
Julius Röntgen was eraan gewend dat zijn muziek nauwelijks werd uitgevoerd en componeerde lustig voort, tot zelfs zes symfonieën in één jaar. Tegenwoordig verschijnt de ene opname na de andere. Terecht! Röntgen wordt beschouwd als een epigoon en dat was hij ook, maar toch met een eigen gezicht, bepaald door vakmanschap en een melodische gave. Zijn persoonlijke vrienden Brahms en Grieg waren zijn geliefdste voorbeelden. Op deze eerste cd horen we een representatieve selectie. In de vierdelige suite opus 7 is het vooral Schumanns invloed die we horen. Het zal de achttienjarige Julius plezier hebben gedaan dat Clara Schumann enthousiast was over dit werk. De Variationen und Finale über einen ungarischen Czardas uit 1885 hadden door een geïnspireerde Brahms geschreven kunnen zijn. Schumann en Brahms, met Mendelssohn erbij, komen samen in Drei Romanzen uit 1904. Aan de eerste kunt u horen dat Röntgen ook zijn Bach kende. Het laatste werk, de suite Buiten uit 1919, bevat tien Nederlandse titels als Hollandsch jolijt en Droomgeluid en sluit af met een Klompenfuga. Typisch Nederlands allemaal, maar wel in de sfeer van Griegs lyrische stukjes. Je kunt slechtere voorbeelden kiezen. De Amerikaanse pianist Mark Anderson houdt van Röntgen, dat kun je horen!
Van de van oorsprong Zuid-Koreaanse componist en pianist Lee Ru-ma heeft waarschijnlijk geen mens ooit gehoord. Van zijn podium-alter-ego Yiruma des te meer mensen. Onder die naam is hij sinds het begin van de eenentwintigste eeuw goed voor wereldwijd volle concertzalen en enorme cd-verkopen. Zijn pianominiaturen – de lengte overstijgt zelden de vier minuten – worden gekarakteriseerd als ‘hedendaagse klassieke muziek’, maar termen als minimalisme, new age en filmmuziek dekken de lading beter. Yiruma is een equivalent van Ludovico Einaudi, dat is misschien wel de beste referentie. Stemmige werken, eenvoudige melodie, dito begeleiding en de aandachtspanne van een popsong. Het werkt. River flows in you, Kiss the rain en May be waren internationale hits. De Nederlandse pianist en specialist op het gebied van minimal music, Jeroen van Veen, kwam naar eigen zeggen met de muziek van Yiruma in aanraking tijdens een Saoedi-Arabische tournee en raakte direct verslingerd aan de eenvoud en zeggingskracht. Zijn speurtocht naar bladmuziek leverde 43 titels op en die worden inclusief de genoemde hits nu door hem vertolkt op deze dubbel-cd. Zo’n tweeëneenhalf uur sudderen op muziek die geen enkele luisterinspanning kost. ‘Je vergeet de tijd tijdens het luisteren’, bezweert Van Veen. En ja, hij heeft gelijk.
GERARD SCHELTENS
PAUL JANSSEN
Vakmanschap en een melodische gave
42 juni 2015
‘Je vergeet de tijd’
CDBESPREKINGEN piano
piano
DIVERSE COMPONISTEN
FRANZ LISZT
Grigory Sokolov
Alexander Krichel
DG 0 02894 7943426 (2 CD’S) / € 29,99
PROFIL HÄNSSLER 0 88148 8140378 / € 20,99
Grigory Sokolov is een vaste gast in de serie Meesterpianisten. Daarin maakt hij al meer dan twintig jaar furore. Toch roept hij bij sommige luisteraars ook weerstand op vanwege zijn eigenzinnige interpretaties. De 65-jarige Rus houdt niet van studio-opnamen. Hij heeft onlangs een contract getekend bij Deutsche Grammophon en de eerste uitgave betreft een liveregistratie van een recital dat hij op 30 juli 2008 heeft gegeven tijdens de Salzburger Festspiele. Het programma had hij overigens drie maanden eerder al in Amsterdam gespeeld. In twee sonates van Mozart zoekt en vindt Sokolov het drama in de muziek, alsof het gaat om een reeks spannende operascènes op de toetsen. Kleine rafels of een incidentele ruwe uitschieter horen erbij. Dit is live. Hier gebeurt iets. In de 24 Preludes opus 28 van Chopin is zijn spel eerder meesleurend dan meeslepend. Luister even naar nr. 16. Met een roekeloze vaart verplaatst hij de luisteraar van de veilige huiskamer naar een dollemansrit op een misschien niet zo safe achtbaan. Liefst zes toegiften volgen, van Skrjabin (twee Poèmes), Chopin (twee Mazurka’s), Rameau en Bach. Het chique Salzburgse publiek klimt zowat op de stoelen van enthousiasme.
De 21-jarige Alexander Krichel lijkt zich in het voorwoord in het cd-boekje bijna te verontschuldigen voor het feit dat hij Liszt heeft gekozen voor zijn debuut-cd (eerder uitgebracht op het label Telos ter gelegenheid van Liszts tweehonderdste geboortejaar). Men zou eens kunnen denken dat hij probeert met hypervirtuoos repertoire het publiek voor zich te winnen! Om eraan toe te voegen dat dit precies hetgeen is wat Liszt zelf ook dikwijls verweten werd. Krichel is echter overtuigd van het diepere muzikale belang van de muziek die hij heeft opgenomen, en – jong als hij is – hij slaagt er op grootse wijze in ook de luisteraar daarvan te overtuigen. In de Ballade nr. 2, gebaseerd op Bürgers populaire ballade Lenore, zitten we op het puntje van onze stoel terwijl de griezelvertelling van Lenore en haar (on)dode geliefde Wilhelm zich ontvouwt. In de drie Sonetti del Petrarca bewijst Krichel dat hij ook met de ingetogener kant van Liszt raad weet: hartstochtelijk maar verfijnd als de poëzie van de grote renaissancedichter zelf. Met verder nog Venezia e Napoli en de hel- en hemelbestormende Dante-sonate is dit een magistrale cd die Liszt-liefhebbers zal bekoren, en -sceptici bekeren.
EDDIE VETTER
JAN KUNST
The Salzburg Recital
Insights
Dollemansrit
piano
Alexander Krichel overtuigt op grootse wijze
piano
PHILIP GLASS
PHILIP GLASS
Mad Rush
The Hours, Metamorphosis, Mad Rush
Jeroen vanVeen BRILLIANT CLASSICS 5 02842 1900032
Valentina Lisitsa
(2 LP’S) / € 23,99
DECCA 0 02894 7880790 (2 CD’S) / 23,99
Vinyl is terug van weggeweest. Het label Brilliant Classics achtte de tijd daarom rijp om naast cd’s ook 180-gramsplaten in de markt te zetten. Pianist Jeroen van Veen beet vorig jaar het spits af met een drietal dubbel-lp’s, gewijd aan klaviermuziek van Arvo Pärt, Ludovico Einaudi en – Van Veens onvermijdelijke lijfstuk – Simeon ten Holts Canto Ostinato. Release nummer vier betreft een best of van zijn eerder verschenen Philip Glass-cd. Hoofdmoot vormt het vijfdelige Metamorphosis (1989), een variatiereeks waarin zacht pulserende mineurakkoorden en orgelende bastonen geleidelijke gedaanteverwisselingen ondergaan. Opmerkelijk in Van Veens spel: de kortaangebonden achtsten waarmee hij het vierde deeltje een mechanische urgentie verleent. In de overige delen laat hij de teugels vieren en zorgen lage tempi en soepele fraseringen voor een hymnische zangerigheid. Die lyrischer benadering werkt. Glass’ latere pianomuziek heeft immers niet meer zo bijster veel te maken met de strenge, objectieve minimalprocessen die hij in de jaren zestig ontketende. Zoveel blijkt eens te meer uit de melancholieke twee-tegen-driepatronen van de filmmuziek bij The Hours (2002) of de schubertiaanse harmonieën die in Mad Rush (1979) en Wichita Sutra Vortex (1988) aaneen worden geregen tot suikerzoete klankmantra’s.
Volgens Valentina Lisitsa, the queen of YouTube, gaat de muziek van Philip Glass ‘veel dieper’ dan Canto Ostinato van Simeon ten Holt. Ze is er verliefd op geworden en dat is te horen aan de sensitieve manier waarop ze Glass vertolkt. De jonge Glass doorliep vele stijlen, maar zijn grote voorbeelden zijn Bach en Schubert. Met Schubert heeft Glass de ‘hemelse lengte’ gemeen en met Bach wellicht het structurele denken. Maar de vroegste werken op Lisitsa’s betoverende Glassalbum, waaronder het zachtmoedig gespeelde Glassworks, doen eerder denken aan een eigentijdse variant op de Lieder ohne Worte van Mendelssohn. Vanaf The Hours uit 2002, waarvan de delen prachtige namen hebben als The poet acts en Something she has to do, doorbreekt Glass de grenzen van tijd en ruimte met notenstromen in zich herhalende patronen, waarbij minutieuze afwijkingen van details zorgen voor variatie. Lisitsa zwemt zonder weerstand te bieden mee met de stroom en leidt alle noten vloeiend en teder in goede banen. Lisitsa: ‘Door je verwachtingspatronen opzij te zetten en je over te geven aan die stroom, brengt Glass je in trance. Zijn eindeloze klankrivieren brengen je tot jezelf, geven je een gevoel van verinnerlijking en berusting.’
JOEP CHRISTENHUSZ
WENNEKE SAVENIJE
Suikerzoete klankmantra’s
KLASSIEKEZAKEN.NL
Sensitieve Glass
juni 2015 43
CDBESPREKINGEN piano
piano/dans dvd
FRÉDÉRIC CHOPIN
DIVERSE COMPONISTEN
The Chopin Dance Project
The piano works Alfred Cortot
Lang Lang, Dancers of the Houston Ballet
MEMBRAN 4 05379 6001757 (10 CD’S) / € 20,99
SONY 0 88875 0489098 (DVD) / € 23,99
Voor liefhebbers is het als een winnend lot uit de loterij: een doosje vol opnamen van Alfred Cortot (1877-1962). Deze legendarische pianist was de leraar van grootheden als Clara Haskil, Marcelle Meyer en Vlado Perlemutter, en zelf mocht hij zich een leerling noemen van Emile Decombes, een leerling van Chopin. Als diens artistieke kleinzoon excelleert hij in de Etudes, Preludes, de Tweede sonate en tal van andere werken. Drie van de tien cd’s zijn aan Chopin gewijd, maar ook Debussy en Schumann zijn ruim vertegenwoordigd. Het spel is van een weergaloze lyrische schoonheid, sensitief maar niet sentimenteel, glashelder parelend en toch meeslepend. De meeste opnamen dateren van voor de Tweede Wereldoorlog, uit een tijd waarin pianisten nog vrij omgingen met de partituur in dienst van een persoonlijke expressie. De communicatieve kracht is er niet minder om. Buitengewoon interessant zijn ook de cd’s met pianotrio’s van Haydn, Beethoven, Schubert en Schumann. Reeds in 1905 vormde Cortot een trio met Jacques Thibaud en Pablo Casals, grote persoonlijkheden en in al hun verscheidenheid gelijkgestemde musici. Geen ruis, geen spetters. Zo staat deze box garant voor vele uren schatgraven in de rijke fonografische geschiedenis.
Muziek waarop je voeten niet willen gaan dansen, is geen muziek, verklaarde Nietzsche. Lang Lang, volgens The New York Times ‘the hottest artist on earth’, denkt er hetzelfde over. Onder de beroemde pianisten is Lang Lang zonder twijfel de energiekste, enthousiastste en aanstekelijkste. Zijn bezielde interpretaties vallen niet altijd binnen de verwachtingspatronen van de recensenten, maar ze zijn altijd ‘authentiek’, geestdriftig, kleurrijk en poëtisch. Chopin is een van zijn grote liefdes, en dat is te horen aan zijn betoverende Chopinspel in Sons de l’âme, een schitterende verfilming van muziek en dans, gebaseerd op een idee van Lang Lang. ‘Dans is muziek die in beweging wordt omgezet’, aldus Lang Lang. ‘Ik wilde de twee vormen van expressie op gelijke hoogte brengen. In de traditionele Chinese muziek ademden de musici met hun hele lichaam. Als ik speel vallen mijn bewegingen samen met mijn emoties. Ik zie hetzelfde gebeuren bij de dansers, die zich laten inspireren door Chopin en de choreografie.’ In The Chopin Dance Project laat choreograaf Stanton Welch dansers van het Houston Ballet prachtige bewegingen maken op het sensitieve Chopinspel van Lang Lang. Het resultaat is adembenemend mooi en ontroerend.
EDDIE VETTER
WENNEKE SAVENIJE
Gelijkgestemde musici
CLUBLEDEN MET 10% KORTING NAAR CONCERT ALEXEI LUBIMOV Maandag 15 juni 2015 om 20.15 uur organiseert Bruno Klassiek te Haarlem een concert met vier weinig uitgevoerde werken uit het interbellum. Alexei Lubimov & Slava Poprugin spelen op twee historische piano’s in de Doopsgezinde Kerk, Frankestraat 24, Haarlem. Op het programma staan onder meer Stravinsky’s Dumbarton Oaks en Socrate van Satie. De pers meldde over Lubimov: ‘Uiterlijk zou hij de personificatie kunnen zijn van de ambtenaar Goljadkin uit Dostojevski’s De Dubbelganger. Klein, onopvallend en de bescheidenheid zelve. Maar binnen in hem woedt een hemelhoog oplaaiend vuur. Ook al
hebben maar weinig mensen van hem gehoord, van alle nu levende pianisten staat hij misschien wel het dichtst bij de zon.’ Kaartverkoop en meer informatie: brunoklassiek.nl Kaarten slechts €15,-. Clubleden krijgen op vertoon van de clubledenpas 10% korting.
Adembenemend mooi
verzamelbox
DIVERSE COMPONISTEN The Parisian Symphony
Les Agrémens o.l.v. Guy van Waas RICERCAR 5 40043 9003576 (7 CD’S) / € 49,99
Ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van Les Agrémens (Namen, Wallonië) – een barokorkest op ‘period instruments’ – dit buitengewoon mooie schatkistje: zeven cd’s met Parijse symfonieën van de achttiende-eeuwse Waalse componisten Grétry, Gossec, Pieltain en Gresnick, met daarbij werk van tijdgenoten. In Parijs kwamen ze tot bloei en daar vormden met name de Concerts Spirituels (tussen 1725 en 1790) een bijzonder podium. Er werd veel wereldlijke muziek gespeeld waarin lustig geëxperimenteerd werd met crescendo en decrescendo. Nieuwe instrumenten als de klarinet (solistisch en in het orkest) kregen er alle kansen. Gossec schreef tientallen symfonieën, waarvan hier zeven. Van Haydns zes Parijse symfonieën zitten de drie mooiste in het doosje. Prachtig, Gossec en Haydn na elkaar, Gossecs muziek is nog erg galant en zeer gericht op de strijkers, Haydn heeft een veel bredere vleugelslag en graaft dieper. Dat Mozarts Parijse symfonie ontbreekt, is wat merkwaardig! In plaats daarvan Beethovens Tweede. Wat mij betreft het hoogtepunt. Alle noten zijn hier op hun plaats en noodzakelijk. De precieze Guy van Waas – dirigent sinds 2001 – is zelf solist in het klarinetconcert van Johann Stamitz, het eerste klarinetconcert uit de geschiedenis. Van Waas is een vrije solist. Mooi op zo’n oude klarinet, die diepte en die trillers.
Een vrije solist
JURJEN VIS
44 juni 2015
CDBESPREKINGEN verzamelbox
middeleeuwen
ANONIEM
DIVERSE COMPONISTEN
Planctus Muerte y apocalipsis en la Edad Media
Rafael Kubelík Legendary and rare recordings
Capella de Ministrers o.l.v. Carles Magraner
Diverse orkesten o.l.v. Rafael Kubelík
CAPELLA DE MINISTRERS 8 21611 6215364
MEMBRAN 4 05379 6001825 (10 CD’S) / € 20,99
€ 22,99
Rafael Kubelík (1914-1996) geldt als een van de belangrijkste twintigste-eeuwse dirigenten. De Tsjech, die aan het einde van de jaren veertig zijn vaderland ontvluchtte, ontwikkelde zich tot een waar advocaat van het werk van Mahler en een voorvechter van Tsjechische componisten als Dvorák, Smetana en Janácek. Hij werkte met vele belangrijke orkesten en was onder meer in de vroege jaren vijftig vaste gastdirigent van het Concertgebouworkest. Veel van zijn even ingetogen als meeslepende vertolkingskunst is al op cd verschenen. Ook de opnamen die in de box Legendary and rare recordings zijn opgenomen, zweven op een of andere manier wel elders rond. Het mooie van deze budgetuitgave is dat de tien cd’s vooral focussen op Kubelíks vertolkingskunst aangaande de Tsjechische componisten, met voornamelijk de Wiener Philharmoniker en het Philharmonia Orchestra. En die staan als een huis. Alleen al de wat gruizige analoge opname van Dvoráks fameuze Negende symfonie is een reden om deze box aan te schaffen, maar ook de andere werken, zoals alle vier de symfonieën van Brahms en Bartóks onweerstaanbare Muziek voor snaren, slagwerk en celesta, geven een meesterlijk beeld van Kubelíks even ingetogen als meeslepende vertolkingskunst.
We stellen ons de middeleeuwen doorgaans voor als een duistere periode. De kerk had alle macht en de geloofsleer was streng. Belangrijke elementen hierin waren de voorspellingen over dood en Apocalyps, ontleend aan de Bijbel. Deze voorspellingen komen we in de muziek vaak tegen in de vorm van klaagzangen die in vele handschriften zijn overgeleverd. Zo’n klaagzang, een planctus, verspreidde zich over heel Europa. We hebben dan wel geschreven bronnen van deze liederen, maar hoe ze precies uitgevoerd werden, weten we niet. We hebben alleen een melodielijn en zelfs die is niet altijd eenduidig. Het ligt voor de hand dat de uitvoering verschilde van streek tot streek, al naargelang de muzikale traditie daar. Capella de Ministrers brengt op zijn nieuwe cd een aantal van die indrukwekkende klaagzangen samen, omlijst door delen uit een eenstemmige requiemmis die is overgeleverd in een Spaans handschrift. De overige muziek op de cd is in principe eenstemmig, maar de kiemen van polyfonie zijn al aanwezig in een aantal liederen. Die ontwikkeling is goed te horen doordat ook een paar delen uit een anonieme driestemmige veertiende-eeuwse mis, de Misa de Barcelona, zijn opgenomen. Vocalisten en instrumentalisten maken er een prachtig geheel van.
PAUL JANSSEN
MARCEL BIJLO
Meeslepende vertolkingskunst
renaissance
Indrukwekkende klaagzangen
renaissance
DIVERSE COMPONISTEN François 1er – Musiques d’un règne Doulce Mémoire o.l.v. Denis Raisin Dadre
CIPRIANO DE RORE Ancor che col partire
ZIG-ZAG TERRITOIRES 3 76000 9293571
Diverse ensembles
(2 CD’S + BOEK) / € 35,99
RICERCAR 5 40043 9003552 / € 22,99
Het ensemble Doulce Mémoire heeft een naam opgebouwd met het reconstrueren van muziek uit de renaissance. Ditmaal ging men terug naar de historische ontmoeting tussen de koningen van Engeland en Frankrijk in 1520. Van 7 tot 24 juni verbleven Hendrik VIII en Frans I met hun hele koninklijke hebben en houwen op de plek die nu beter bekend staat als Field of the Cloth of Gold (het Goudlakenkamp) bij Ardre (nu Frankrijk, toen deel van Engeland). Ter bezegeling van hun vriendschap wedijverden de twee ‘alfamannetjes’ om de grootste tenten en de mooiste muziek: muziek die door Doulce Mémoire en Denis Raisin Dadre tot in het kleinste detail werd gereconstrueerd. Zo klinkt de mis die destijds door Engelse en Franse ensembles werd uitgevoerd, compleet met gesproken teksten. Dit is een bijzondere opname, die echter wat academisch aandoet. Als extraatje bevat deze uitgave (met boek) een verzamel-cd met dansmuziek en liederen die door het koninklijk ensemble uitgevoerd werden aan het Franse hof. Het is een aardige toevoeging waarop je hoort hoe dansmuziek transformeerde in liederen en andersom. De meerstemmige liederen zijn bewaard gebleven zonder duidelijke bezetting. Dadres keuze staat garant voor klankschoonheid en harmonische transparantie.
Er waren verschillende aanleidingen: Cipriano de Rore werd, vermoedelijk in het Vlaamse Ronse, geboren in 1515 en overleed in Italië in 1565. Hij viert dus een dubbel jubileumjaar. Verder bestaat het label Ricercar 35 jaar, en ook dat mag gevierd. Ricercar bracht een feestelijke De Rore-cd uit waaraan vele ensembles meewerkten: Vox Luminis, Cappella Mediterranea, Doulce Mémoire, het Choeur de Chambre de Namur en nog een aantal. Het idee is om een indruk te geven van de muziek van De Rore zelf, maar ook van zijn populariteit bij generaties na hem. Dat Claudio Monteverdi De Rore de ‘vader van de muziek’ noemde is wat dat betreft veelzeggend. Ancor che col partire, het titelstuk van de cd, is het bekendste madrigaal van De Rore en het is door vele componisten op heel verschillende manieren bewerkt. Dat was het uitgangspunt van dit programma. We horen dus veel versies van dit madrigaal, afgewisseld met ander werk van De Rore. Met al die topensembles bij elkaar op één cd is dat natuurlijk genieten. Begonnen als piepklein labeltje is Ricercar op dit moment op het gebied van de oude muziek toch echt een grote speler geworden.
OSWIN SCHNEEWEISZ
MARCEL BIJLO
Bijzondere opname
KLASSIEKEZAKEN.NL
Dubbel jubileum
juni 2015 45
CDBESPREKINGEN renaissance/barok
barok
GIROLAMO FRESCOBALDI
C.PH.E. BACH
Meta(m)orpheus
Württemberg SonatasWq 49
Maurice Clement, cantoLX o.l.v. Frank Agsteribbe
Bruno Procopio
ETCETERA 8 71180 1015101 / € 22,99
PARATY 3 76021 3650238 / € 22,99
De Florentijnse componist Girolamo Frescobaldi bracht in 1630 zijn Primo & Secondo libro d’arie musicali uit, twee banden vol liederen met een eenvoudige begeleiding van theorbe en klavecimbel. Je vindt er van alles in: soloaria’s, recitatieven, canzonen, ensembles in diverse samenstellingen, wereldlijke sonnetten, geestelijke madrigalen. Dit gevarieerde scala aan vormen en stemmingen geeft een prachtig beeld van het muzikale Florence op de grens van renaissance en barok. De zes zangers van het Luxemburgse cantoLX hebben geen moeite met Frescobaldi’s idioom en tonen een flexibiliteit in de expressie die elk stuk zijn eigen karakter geeft. En waar komt de woordspelige titel Meta(m)orpheus vandaan? Die verwijst naar de mythologische Orpheus, symbool van vergeefse hoop en onbereikbare liefde, een geliefd onderwerp van deze liederen, en naar Morpheus, de god van de slaap waarnaar je ’s nachts verlangt als je tranen je wakker houden. De metamorfosen in de titel verwijzen naar de korte orgelimprovisaties van Maurice Clement, die op gezette tijden de sfeer doorbreekt door een eigentijds commentaar te leveren op de vroegbarokke zang. Of u dit verrijkingen of verstoringen vindt, laat ik graag aan uzelf over, maar voor mij had het niet gehoeven. Van cantoLX en Frescobaldi zult u al genoeg genieten.
De zes sonates die we kennen als Württembergische Sonaten werden geschreven door een jonge Carl Philipp Emanuel Bach, die hard bezig was zijn eigen toon te vinden en zich te ontworstelen aan de stijl van zijn vader. Dat zou later in zijn carrière resulteren in uiterst stormachtige en grillige klaviermuziek, maar in deze zes vroege sonates verloopt alles nog vrij evenwichtig. C.Ph.E. Bach gaf de stukken het opschrift ‘Sei sonate per il cembalo’ mee, wat niet noodzakelijkerwijs betekent dat ze uitsluitend op het klavecimbel gespeeld werden. Sterker: het klavecimbel was halverwege de achttiende eeuw in Duitsland lang niet zo populair als het clavichord, naar men zegt het lievelingsinstrument van C.Ph.E. Bach. Op een clavichord kun je grote dynamische verschillen maken en dat maakt het instrument, meer dan het klavecimbel, geschikt voor de wat grilliger klavierstijl die C.Ph.E. Bach later zou aanwenden. Maar deze vroege sonates, in Berlijn gepubliceerd in 1744 en 1745, doen het prima op het klavecimbel. De eerste eigenwijsheden van de componist openbaren zich hier ook al, want een hoofdtoonsoort als As-groot voor een sonate was bepaald ongebruikelijk in de achttiende eeuw. De prima spelende Bruno Procopio koos voor deze opname voor een rijk en vol klinkend klavecimbel.
GERARD SCHELTENS
MARCEL BIJLO
Flexibiliteit van cantoLX
barok
Rijk en vol klinkend klavecimbel
barok
DIVERSE COMPONISTEN
M.R. DELALANDE
Symphonies pour les Soupers du Roy
The five countertenors
Elbipolis Barockorchester Hamburg o.l.v. Jürgen Groß
Max Emanuel Cencic,Yuriy Mynenko, Valer Sabadus, Xavier Sabata,Vince Yi Armonia Atenea o.l.v. George Petrou
CHALLENGE CLASSICS 0 60891 7266429 / € 23,99
DECCA 0 02894 7880943 / € 23,99
Van het aankleden des konings in de ochtend tot diens nuttigen van het avondmaal: bijna alles aan het hof te Versailles had het karakter van een voorstelling. Wanneer Lodewijk XIV ’s avonds om tien uur onder begeleiding van trompetfanfares de Antichambre du Grand Couvert betrad, verdrongen geprivilegieerde hovelingen zich aan de deuropening om een glimp op te vangen van de koning en zijn naaste familieleden, en de ceremoniële opdiening van de verschillende gangen. Vanzelfsprekend werd dit schouwspel opgeluisterd met muziek. Tafelmuziek die de meeste barokliefhebbers van naam kennen, maar die maar zelden wordt gehoord: Michel-Richard Delalandes Symphonies pour les Soupers du Roy. In de loop der jaren componeerde hij bijna tweehonderd ouvertures, airs, dansen en karakterstukken, die merendeels in partituuruittreksel bewaard zijn gebleven. Voor de selectie op deze cd werden de ontbrekende tussenstemmen gereconstrueerd, waardoor Delalandes muziek in al zijn vijfstemmige luister kan klinken. Het dozijn musici van Elbipolis wekt regelmatig de indruk met ten minste tweemaal zoveel te zijn, zo somptueus en feestelijk klinkt het allemaal. Houtblazers, strijkers, slagwerk: ze roepen beelden op van marmeren en brokaten interieurs en fonkelend tafelgerei. À table!
De titel van deze cd doet misschien denken aan het commerciële showspektakel van De Drie Tenoren in de jaren negentig van de vorige eeuw, maar deze selectie van pareltjes van barokaria’s is een serieuze en overtuigende staalkaart van de uitzonderlijke mogelijkheden van de countertenorstem vandaag de dag. Wat direct opvalt is het uitzonderlijk hoge technische niveau van alle vijf de zangers; de verschillen zitten vooral in stemkleur en temperament. Valer Sabadus komt in de laagte misschien iets te kort, maar zijn acrobatische vermogens en prachtige hoogte zijn indrukwekkend. De stemmen van Max Emanuel Cencic en Yuriy Mynenko lijken wel wat op elkaar: een iets grover, stoerder en dramatisch geluid, minder zoetgevooisd. Alleen de hoge, lichte stem van Vince Yi klinkt in vergelijking met de anderen wat dunnetjes en monochroom. De compleetste zanger op deze cd is misschien dan toch Xavier Sabata, die een mooi diep en warm stemgeluid koppelt aan een vlekkeloze techniek én een doordachte karakterisering. George Petrou laat zijn Armonia Atenea beurtelings vurig opzwepend, klaaglijk zuchtend en zoet lyrisch klinken, hoewel de opname de bastonen soms een tikkeltje te veel benadrukt. Een feest voor het oor, deze barokke countertenorenparade!
JAN KUNST
BENJAMIN ROUS
Fonkelend tafelgerei
46 juni 2015
Barokke countertenorenparade
CDBESPREKINGEN barok
barok
GEORG PHILIPP TELEMANN
J.S. BACH
Ouverture & Concerti pour Darmstadt
New oboe sonatas
Les Ambassadeurs o.l.v. Alexis Kossenko
Ramón Ortega Quero e.a.
ALPHA 3 76001 4192005 / € 22,99
BERLIN CLASSICS 0 88547 0006482 / € 21,99
Toen Telemann in 1722 kapelmeester in Hamburg werd, een functie die hij vijfenveertig jaar zou bekleden, had hij er al een flinke carrière opzitten. We vinden hem onder meer in Leipzig, Frankfurt en Darmstadt. In Darmstadt schreef Telemann een groot deel van zijn instrumentale muziek. Hij had daar de beschikking over een uitstekend hoforkest en zijn muziek uit die periode is wat instrumentatie betreft bijzonder kleurrijk. Fluitist Alexis Kossenko, die we in Nederland geregeld aantreffen in het gezelschap van Holland Baroque Society, selecteerde voor deze tweehonderdste cd van het label Alpha een ouverture plus suite met hoorns, een vioolconcert en drie fluitconcerten waarin hij natuurlijk zelf de solist is. Het valt altijd weer op hoe origineel Telemann uit de hoek kon komen in zijn instrumentale muziek. Zijn soloconcerten zijn, veel meer dan die van zijn Italiaanse tijdgenoten, dialogen tussen solist en orkest. Als Telemann eens een heel virtuoze solo schreef dan deed hij dat met een vette knipoog. Telemann stopte veel humor in zijn muziek en die kwaliteit komt bij Kossenko en zijn aanstekelijk spelende barokorkest optimaal tot zijn recht. Een heerlijke cd.
Nieuwe hobosonates van Bach. Dat bekent gewoon hobobewerkingen van sonates die eigenlijk voor andere instrumenten bedoeld waren, in dit geval luit, fluit en gamba. In Bachs eigen tijd was dit aan de orde van de dag, van veel van zijn kamermuziek is niet eens duidelijk voor welke instrumenten hij die precies bedoelde. De bewerkingen die we hier horen zijn duidelijk gemaakt met de moderne hobo in gedachten. Als je een fluitsonate op een barokhobo wilt spelen, speel je hem gewoon een toon lager, anders past hij er niet op. Maar de moderne hobo heeft meer hoge tonen, dus kan in alle hier gespeelde sonates de originele toonsoort gehandhaafd blijven. Ramón Ortega Quero speelt geen barokhobo, maar wat betreft zijn frasering bewandelt hij wel degelijk de barokke weg. Gelukkig laat hij zijn hobo ook niet ‘snateren’, zoals moderne hoboïsten in barokrepertoire nog wel eens doen. Samen met hoboïste Tamar Inbar, celliste Luise Buchberger en klavecinist Peter Kofler vormt hij een pittig klinkend ensemble dat er in de snelle delen een flink tempo tegenaan gooit. Smaakvol, en uiterst barok, zijn de mooie versieringen in de langzame delen. De opname klinkt niet al te ruim, echt als kamermuziek.
MARCEL BIJLO
MARCEL BIJLO
De humor van Telemann
barok
Smaakvol en uiterst barok
hedendaags
ANTONIO VIVALDI
STEVE REICH
Avi Avital, Juan Diego Flórez, Venice Baroque Orchestra
Ensemble Signal o.l.v. Brad Lubman
DG 0 02894 7940173 / € 23,99
HARMONIA MUNDI 0 09304 6760823 / € 22,99
Tja, die mandoline. Het is nog steeds geen household-instrument, al zijn er componisten die er dankbaar gebruik van hebben gemaakt en al hebben we in Nederland het Nieuw Ensemble dat het immer aan het wufte Napels gerelateerde instrument geïncorporeerd heeft in zijn onmiskenbaar eigen sound. Toch was de mandoline al in de tijd van Vivaldi een gangbaar instrument. Vivaldi schreef weliswaar slechts één mandolineconcert, maar veel van zijn andere werken lenen zich uitstekend voor de dartel-agressieve klank van het buikige pitbullinstrument. Vooral als deze vertolkt worden door een musicus die niet alleen de zachte, zomerse klank van het instrument honoreert, maar inderdaad ook die scherpe bijtende kracht. De Israëlier Avi Avital, die op deze cd krachtig wordt ondersteund door het Venice Baroque Orchestra, is een dergelijk musicus. De mandoline kent geheimen noch beperkingen voor hem en hij gaat Vivaldi te lijf alsof de noten net geschreven zijn. Niet alleen het Mandolineconcert RV 425, maar ook het vaak op gitaar uitgevoerde Vioolconcert RV 93 en nota bene de Zomer uit De vier jaargetijden klinken zo als nieuw. En om even aan te geven hoe Italiaans Vivaldi eigenlijk was, zingt tenor Juan Diego Floréz een traditional, begeleid door de mandoline. Een aanrader. Ook voor mandolinehaters.
Vier piano’s, drie marimba’s, vier zangstemmen, twee (bas)klarinetten, een viool, een cello, twee xylofoons en een vibrafoon. Ze spelen één stuk. Het bestaat uit veertien aaneengesloten delen. Samen 59’17” fascinerende muziek. In 1977, toen het voor het eerst werd uitgevoerd, moet het schokkend zijn geweest. Nu, achtendertig jaar later, demonstreert Ensemble Signal de onverminderde vitaliteit van Music for 18 musicians. Het eerste deel, Pulses, klinkt als een ouverture. Zoals de titel zegt, wordt hier de puls van het stuk neergezet, met een schetsmatige introductie van de voornaamste instrumenten. De puls blijft onverbiddelijk, of nee, voluptueus, of betoverend, of gewoon massief de basis van de nu volgende elf Sections. Hij markeert de ruimte voor een onnoemelijke hoeveelheid ritmische figuren. Alsof een enorme groep dansers in perfecte coördinatie van alle individuele bewegingen continu veranderende beelden laat zien. Het geheel blinkt uit door elegantie. De klankkleur en dynamiek van de instrumentale combinaties trekken voortdurend de aandacht van de luisteraar. Als het hele scala is doorlopen, alle mogelijkheden verkend zijn, eindigt het stuk met, opnieuw, Pulses. Een prachtig voorbeeld van volledig abstracte muziek die voor wie dat wil heel concrete, zij het onbenoembare, gevoelens uitdrukt.
PAUL JANSSEN
BAREND LINDERS
Vivaldi
Music for 18 musicians
Alsof de noten net geschreven zijn
KLASSIEKEZAKEN.NL
59’17” fascinerende muziek
juni 2015
47
CDBESPREKINGEN hedendaags
hedendaags
HENRIK SCHWARZ
IANNIS XENAKIS
Instruments
Pleïades, Rebonds Kuniko Kato
Tokio Secret Orchestra o.l.v. Emi Akiyama
LINN RECORDS 0 69106 2049528 / € 24,99
SONY 0 88875 0529527 / € 23,99
De Japanse Kuniko Kato is een virtuoos op marimba en vibrafoon. Eerder deed ze op Linn Records van zich spreken met een Steve Reich-cd, en een tweede productie omvatte bewerkingen van Arvo Pärt. Nu heeft ze zich over Iannis Xenakis ontfermd en speelt ze diens Pleïades uit 1978 en Rebonds uit 1988. Onduidelijk blijft wie haar kompanen zijn, want de muziek is toch echt geschreven voor zes slagwerkers, zoals het boekje meldt. Speelt ze in multitrack mee met eerdere opnamen van zichzelf? Hoe het ook zij, het resultaat is absoluut imponerend. Pleïades is onvervalste fasemuziek uit de jaren zeventig, met klankkleuren die in elkaar verstrengeld raken en geleidelijk toegroeien naar een apotheose. De klankencarrousel heeft soms iets weg van de gamelan. Buitengewoon gecompliceerde ritmische patronen lossen op in een herkenbare metriek die zelfs het dansante nadert. Adembenemend zijn de virtuoze slagwerkklanken in Rebonds. Prachtig opgenomen, met nu eens indrukwekkende grondtonen en dan weer schelle exlamaties in de hoogte. Tomtom, bongo, houtblokken, basdrums – het is een waar slagwerkfeest van Xenakis, wiens muziek zo lang als l’art pour l’art te boek stond. Kuniko weet van haar optredens ware happenings te maken, bijna seances. Wel, wie deze cd hoort zal daar niet van opkijken.
Het is misschien even wennen: een dj uit de hardcore techno- en housescene die zich inlaat met klassieke musici en zijn taal van elektronische beats en atmosferische melodieflarden omzet in stukken voor kamerorkest. Puristen zullen ongetwijfeld direct roepen dat dat geen zin heeft omdat klassiek en dance elkaar bijten, maar zo’n oordeel is in dezen veel te snel. De gerenommeerde Berlijnse producer en dj Henrik Schwarz weet wat hij doet. Hij werkte al eerder samen met het Tokio Secret Orchestra, en met de hulp van de klassiek getrainde musicus en componist Johannes Brecht zette hij zijn ideeën om in alleszins prettig klinkende orkestpartituren. Uiteindelijk zijn de zeven tracks op de cd Instruments – verwijzend naar het feit dat er geen elektronica aan te pas is gekomen – composities die dicht bij het werk van de minimalisten van het eerste uur staan. De elementaire interlockingpatronen van Steve Reich in zijn vroege werk, de repeterende melodielijnen van Philip Glass, ze komen in alle nummers op een of andere manier wel terug. Soms heel sterk, zoals met die prachtig stuwende basklarinet in Marvin two en I exist because of you two, soms wat voorspelbaar, maar altijd aangenaam luisterrijk. Een geslaagde fusie.
JOS VAN DER ZANDEN
PAUL JANSSEN
Een waar slagwerkfeest
opera
Geslaagde fusie
opera-aria’s
GAETANO DONIZETTI Les Martyrs
Joyce El-Khoury, Michael Spyres e.a. Opera Rara Chorus, Orchestra of the Age of Enlightenment o.l.v. Mark Elder
DIVERSE COMPONISTEN Fiamma del Belcanto
Diana Damrau Orchestra Teatro Regio Torino o.l.v. Gianandrea Noseda
OPERA RARA 0 79293 8005225 (3 CD’S) / € 64,99
ERATO 0 82564 6166749 / € 22,99
Les Martyrs, een vrijwel vergeten ‘Franse’ opera van Donizetti, is zijn leven begonnen als Poliuto. Het libretto was gebaseerd op het toneelstuk Polyeuctus van Pierre Corneille. Vanwege de keuze van het onderwerp (het leven en de martelaarsdood van de heilige) greep de censor in en werd de première in Napels afgelast. Eenmaal in Parijs heeft Donizetti bij Eugène Scribe een nieuw libretto besteld en componeerde hij er een nieuwe ouverture en een paar solo’s voor de hoofdrol bij. Ondanks het aanvankelijke succes is De Martelaren van de affiche verdwenen: daarvoor in de plaats kwam, al is het mondjesmaat, Poliuto terug. In oktober 2014 heeft Opera Rara Les Martyrs in de studio opgenomen, een concertante uitvoering in november volgde. Joyce El-Khoury, hier duidelijk in de voetsporen van Leyla Gencer tredend, is een perfecte Pauline: dromerig, liefhebbend en als een leeuw vechtend voor het leven van haar echtgenoot. Haar confrontatie in de derde acte met Sévère, haar doodgewaande geliefde (een zeer indrukwekkende David Kempster), is gewoon hartverscheurend. Michael Spyres is een zeer heroïsche Polyeucte en in Oui, j’irai dans leurs temples laat hij een perfecte, voluit gezongen hoge e horen. Het orkest onder leiding van Sir Mark Elder speelt de sterren van hemel. Voor mij nu al de opera-opname van het jaar.
Diana Damrau maakte furore als een virtuoze en overtuigende vertolkster van het hoge coloratuurrepertoire. De laatste jaren is haar stem warmer en rijker geworden, waardoor een stap naar wat zwaarder repertoire logisch lijkt. Op deze cd laat Damrau horen waartoe zij allemaal in staat is op dit kruispunt in haar carrière. Hoewel haar vermogen tot vocale acrobatiek nog onaangetast lijkt en ze haar stem overtuigend licht en onschuldig kan laten klinken als Bellini’s Amina en Elvira, vult ze ook moeiteloos de bredere en meer dramatische lijnen van Verdi’s Violetta en Luisa Miller, Puccini’s Mimì en Leoncavallo’s Nedda. Maar wat buiten het puur stemtechnische aspect vooral opvalt, is haar bereidheid om nuances in de muziek en de tekst te zoeken en op deze manier in haar personages te duiken en die echt tot leven de brengen. Wat een verademing om een sopraan te horen die de muziek niet alleen zingt, maar ook echt interpreteert! Ze wordt hierin optimaal ondersteund door de fijngevoelige Gianandrea Noseda en het Orchestra Teatro Regio Torino. Met deze cd bewijst Diana Damrau dat ze niet alleen gezien kan worden als een van de beste zangeressen, maar ook een van de interessantste artiesten van haar generatie.
BASIA JAWORSKI
BENJAMIN ROUS
Hartverscheurend
48 juni 2015
Vocale acrobatiek
KLASSIEKEZAKEN.NL
CDBESPREKINGEN
advertentie
opera
DIVERSE COMPONISTEN Furtwängler – Opera Live
Diverse solisten, diverse orkesten o.l.v.Wilhelm Furtwängler MEMBRAN 4 05379 6001689 (41 CD’S) / € 70,99
Wilhelm Furtwängler was zonder twijfel een van de grootste en invloedrijkste dirigenten van de twintigste eeuw. Perfectie – een woord dat niet in zijn vocabulaire voorkwam – was in door hem geleide uitvoeringen lastig te bereiken vanwege zijn notoir moeilijk te volgen slagtechniek. Furtwängler streefde naar een subjectieve en emotioneel oprechte manier van musiceren waarbij hij de compositie als een organisch geheel benaderde. Dat kon resulteren in eigengereide interpretaties met grote tempovariaties, maar even vaak in unieke en overrompelende luisterervaringen. Deze box van niet minder dan 41 cd’s geeft een fascinerend breed beeld van Furtwängler als operadirigent, ook al is het even wennen aan het minder dan optimale geluid van de historische liveopnames.
Zwaartepunt vormen de werken van Wagner, een centrale componist in het operarepertoire van Furtwängler. Voor velen is de liveopname uit de Milanese Scala van Wagners Ring des Nibelungen uit 1950 in muzikaal opzicht de beste versie van dat monumentale werk ooit, met een uitmuntende cast met onder anderen een glorieuze Kirsten Flagstad. Eenzelfde zindering is merkbaar in de Berlijnse Tristan und Isolde uit 1947, helaas niet geheel compleet overgeleverd. Het liefdesvuur in de tweede akte is zelden hoger opgestookt, en Furtwängler dirigeert een aangrijpende derde akte, met Ludwig Suthaus als een gedroomde Tristan. Van Fidelio, van de door Furtwängler zo geliefde componist Beethoven, zijn meerdere opnames bekend, maar deze uitvoering uit 1950, vastgelegd in Salzburg, is een van de nobelste. De dirigent weet, wederom met een uitgelezen cast, het humane hart van de opera feilloos te treffen.
Van onschatbare waarde voor iedereen die iets van het fenomeen Furtwängler wil proberen te begrijpen
Het werk van Furtwängler in lichtere en Italiaanse muziek komt ook uitgebreid aan bod. Hoewel deze opnames zeker nog bestaansrecht hebben, zijn Furtwänglers uitvoeringen van Mozarts opera’s minder puntig en met bredere tempi dan we tegenwoordig misschien gewend zijn – maar óók met de nodige dramatische stuwing en menselijke warmte. Zijn stroperige en rommelige uitvoering van Glucks Orfeo ed Euridice moet toch echt als een relict uit het verleden worden gezien. Furtwänglers Otello heeft het voordeel van de imposante Ramon Vinay als Verdi’s Moor, maar zal voor velen toch een te sterk Germaans karakter hebben, ondanks de zorgvuldig opgebouwde spanning en tragiek die de dirigent weet te bereiken.
Ik heb hier niet eens al het moois kunnen noemen dat deze box, een onmisbaar muzikaal luilekkerland, herbergt. Van de vorm moet deze uitgave het niet hebben: nauwelijks achtergrondinformatie over componist, werk en dirigent; alleen de hoogstnoodzakelijke informatie over de uitvoeringen op kartonnen hoesjes. Maar de inhoud, waar het natuurlijk écht om gaat, is van onschatbare waarde voor iedereen die iets van het fenomeen Furtwängler wil proberen te begrijpen. BENJAMIN ROUS
juni 2015
49
Een groot Bruckner-interpreet Het laatste deel in een succesvolle reeks Bruckner-symfonieën, door het Radio Philharmonisch Orkest met Jaap van Zweden: Symfonie nr.1 (‘Linzer’-versie uit 1866) De pers schreef eerder over deze serie op cd: “Van Zweden bewijst nog eens ten overvloede tot de waarlijk grote Bruckner-interpreten te behoren.” Maarten Brandt - Opus-klassiek “Extreem goed geslaagde cd .....meesterlijk vastgelegd. Klasse.” Trouw - Peter van der Lint
CC 72556
Bruckner: Symphony no. 1 Netherlands Radio Philharmonic Orchestra onder leiding van Jaap van Zweden 1 SACD VOOR MEER INFORMATIE OVER CHALLENGE CLASSICS EN ARTIESTEN: WWW.CHALLENGERECORDS.COM
NAI [15-502] CC adv staand 89 x 252 Klassieke Zaken+.indd 1
23-04-15 11:50
CDBESPREKINGEN opera-aria’s
jazz
HÄNDEL, VIVALDI Tempesta
DIVERSE COMPONISTEN
Blandine Staskiewicz, Les Ambassadeurs, o.l.v. Alexis Kossenko
Desire
Yuri Honing Acoustic Quartet
GLOSSA 8 42456 2235038 / € 22,99
CHALLENGE RECORDS 0 60891 7337822 / € 23,99
Verzamel-cd’s met aria’s uit de Italiaanse opera seria van de eerste helft achttiende eeuw zijn de laatste jaren helemaal in. En hoewel deze stukken muzikaal niet allemaal even boeiend zijn, is toch een hele reeks mooie opnames verschenen. De jonge Franse mezzosopraan Blandine Staskiewicz levert de jongste bijdrage aan deze rage. Interessant is dat zij als eerste een thematisch samengestelde compilatie bij elkaar zingt. Met de nadruk op Händel en Vivaldi koos zij voor zowel de gierende storm als de ruisende bries, in de barokopera een standaardonderdeel als metafoor voor de emotionele weg die de hoofdpersonen moesten afleggen. In een tiental aria’s laat Staskiewicz samen met Les Ambassadeurs horen hoe het er zo’n driehonderd jaar geleden in het theater aan toe ging. Met haar opvallend lichte mezzotimbre gaat zij weliswaar vakkundig te werk, haar techniek haalt (nog) net niet het niveau van een Bartoli of een Kermes. Maar gezien haar leeftijd stemt dat hoopvol voor de toekomst. Nu echter weet zij vooral in de herhalingen van de da-capoaria’s indruk te maken met stijlvolle versieringen en cadensen, zonder over de top te gaan. Al met al een veelbelovend debuut-soloalbum voor de volgende barokdiva!
Op het schilderij dat de hoes van Desire siert, staat de Nederlandse saxofonist Yuri Honing naakt afgebeeld; zijn bloedrode hand ver uitgestrekt, reikend naar iets dat niet is te zien. Ook de eerste tonen maken direct duidelijk dat Honing zich op zijn kwetsbaarst laat zien. Deze nieuwe cd is de weerslag van een turbulente periode waarin Honings leven finaal op z’n kop werd gezet. De muziek lijkt vaak kalm, maar vooral in de bas en de drums is dikwijls een gejaagde puls hoorbaar. Een fraai contrast met de kristallen pianopartijen en het geladen saxofoonspel. Knap hebben Honing en zijn drie voortreffelijke bandleden de emoties dicht aan de oppervlakte gebracht zonder deze te zeer te benadrukken. Je hoort eerder iemand die zich vergeefs probeert te beheersen dan iemand die het uitschreeuwt. Dat is niet alleen spannender, de korte momenten dat die beheersing knapt, komen daardoor extra hard aan. Luister maar naar de ontroerende solo in Messenger, waarin de saxofoon naar een ander register schiet, als was het een korte snik. Het duurt amper een tel, dan herpakt hij zich. Desire is Honings meest persoonlijke plaat en zonder twijfel zijn beste.
FRANS JANSEN
MISCHA ANDRIESSEN
Gierende storm en ruisende bries
pop
Zonder twijfel Honings beste plaat
wereldmuziek
DIVERSE COMPONISTEN
FRÉDÉRIC CHOPIN The Chopin Project
Inspiración Live at The Concertgebouw
Ólafur Arnalds, Alice Sara Ott
Grupo del Sur
MERCURY CLASSICS 0 02894 8114863 / € 22,99
GRUPO DEL SUR 152 714 VKZ / € 14,99
Opgelet, klassiekemuziekliefhebbers: dit is geen traditionele Chopin-cd. Hier ontfermen zich popmusici over zijn pianomuziek. Deze Chopinstukken zijn in de ware zin van het woord arrangementen, waarmee een cross-over wordt bewerkstelligd tussen klassiek en pop. ‘Recompositions’ noemt Ólafur Arnalds zijn bewerkingen en in het boekje legt hij uit dat hij vooral wil experimenteren met opnametechnieken. Zo kwam hij samen met Alice Sara Ott tot geïmproviseerd aandoende versies van bijvoorbeeld de Regendruppelprelude, de Nocturne in g-klein, het Largo uit de Derde pianosonate en de bekende cis-klein-nocturne. De muziekliefhebber begrijpt uit deze opsomming dat het vooral gaat om sfeer, impressie, overpeinzing. De pianoklank is nog wel te horen, maar wordt gecombineerd met zwoele strijkers en – vooral – microfoongeluiden zoals geraas, valse lucht, galm en aanslaggeluiden. ‘Waarom de intrinsieke microfoonklank en zaalakoestiek niet meegenomen in het creatieve proces?’, vragen de musici zich af in het boekje, ‘waarom altijd dat zilveren, briljante pianogeluid bij Chopin?’ Anders dan anders dus, een Chopin in een modern jasje. Het resultaat is intieme sfeermuziek die hier en daar minimalistisch aandoet, en soms hallucineert. Even wennen voor wie een ‘klassieke’ Chopin verwacht, maar echt fascinerend om te horen.
De muziek van de Argentijnse componist-bandeonist Astor Piazzolla (19211992) blijft onverminderd populair. Ook het Argentijns-Nederlandse kwintet Grupo del Sur heeft zich gewaagd aan het werk van deze grote tangovernieuwer. Ze gaan daarbij niet over één nacht ijs. Hoewel dit na twee studio-opnames hun eerste live-cd is, bestaat de band al acht jaar. Dat betaalt zich uit in een hecht groepsgeluid en een voorbeeldige dynamiek. De warmbloedigheid van de muziek blijft volledig overeind. Een zeer goede zet is het zorgvuldig samengestelde programma. Daarop staan niet alleen onverwoestbare Piazzollastukken als Revirado, Michelangelo ’70 en natuurlijk het dankzij de huilende koningin Máxima onvergetelijk geworden Adiós Nonino. Heel elegant en afgewogen heeft Grupo del Sur daartussen twee composities van respectievelijk Maurice Ravel en Johann Sebastian Bach geplaatst. Beide werken vallen in de eerste plaats op door de geraffineerde arrangementen voor tangokwintet die bassist Marc van Rooij maakte. Daarnaast geven ze de muziek van Piazzolla een ander kader. Uniek is dat niet, violist Gidon Kremer presenteerde Piazzolla bijvoorbeeld al eerder in combinatie met klassieke muziek. Maar het werkt, en Grupo del Sur lijkt in plaats van vernieuwing ook eerder op zoek naar verdieping.
JOS VAN DER ZANDEN
MISCHA ANDRIESSEN
Chopin in een modern jasje
KLASSIEKEZAKEN.NL
Grupo del Sur op zoek naar verdieping
juni 2015
51
BOEKENTIPS
ANNA MAGDALENA BACH
VAN TRILLING TOT RILLING Roger van Boxtel
Een biografische roman
ISBN: 9789035143487 UITGEVERIJ PROMETHEUS 160 BLZ. / € 15,00
Muziek, een trilling in de lucht, kan je gevoel op slag compleet veranderen. Je krijgt kippenvel of een rilling, je wordt vrolijk of je bent ineens ben je weer terug in de tijd. Muziek verbindt en verwondert. Ze kan veel doen voor mensen met alzheimer, parkinson, autistische aandoeningen en depressies. En kinderen die op jonge leeftijd een instrument leren spelen, presteren beter. Maar hoe kan dat eigenlijk? Wat is de magie van muziek?
Eleonore Dehnerdt Vertaald door Alexandra Terlouw-van Hulst ISBN: 9789491567919 UITGEVERIJ DE KRING 288 BLZ. / € 19,95
EEN SCHITTEREND VERGETEN LEVEN
Lange tijd stond ze in de schaduw van de grote meester: Anna Magdalena (1701-1760), de tweede echtgenote van Johann Sebastian Bach. Ze was afkomstig uit een vooraanstaande muzikale familie en werd een van de eerste professionele zangeressen. Ze kreeg een goede baan aan het hof van Köthen, waar Johann Sebastian hofkapelmeester was. Na hun huwelijk vertrokken de twee naar het bruisende Leipzig, waar hij ging lesgeven aan de Thomasschool en cantor werd van het Thomaskoor. Anna Magdalena baarde dertien kinderen, van wie slechts zes hun jonge kindertijd overleefden. Zij leidde het grote, onrustige huishouden en bleef altijd de muze van Bach. Ze was 48 jaar oud toen Bach stierf. Elf jaar later overleed ze zelf, in erbarmelijke omstandigheden. In een meeslepende roman, gebaseerd op alle beschikbare historische bronnen, vertelt Eleonore Dehnerdt op gevoelige en levendige wijze de geschiedenis van deze bijzondere vrouw.
De eeuw van Frieda Belinfante
Zie voor de literaire concerten op basis van het boek: www.orionensemble.net/index.php/agenda
Roger van Boxtel – van jongs af aan gefascineerd door muziek – gaat op zoek naar de waarde van muziek voor ons gevoel en welbevinden. Het resultaat is een reeks openhartige, leerzame en persoonlijke gesprekken over de onschatbare waarde van muziek. Zo verwondert bijvoorbeeld Jaap van Zweden zich over wat muziek doet voor hemzelf en zijn autistische zoon, en deelt Willeke Alberti haar bijzondere muzikale ervaringen, onder meer in verpleeghuizen. Dick Swaab en Erik Scherder onthullen de impact van muziek op de hersenen. En Leo Blokhuis en Paul Witteman verklaren hun onstilbare honger naar muziek en de behoefte om dit geluk te delen.
Toni Boumans ISBN: 9789460038150 UITGEVERIJ BALANS 376 BLZ. / € 19,95
Ze was de eerste vrouwelijke dirigent van Nederland. Ze trad op in het Concertgebouw met een eigen kamerorkest, maar haar carrière werd getorpedeerd door de oorlog. Toen de nazi’s binnenvielen, ontbond ze haar orkest en werd ze, hoewel van joodse afkomst, actief in het verzet: ze was een van de drijvende krachten achter de aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister in 1943. Na de oorlog vertrok ze, volkomen ontgoocheld, aan boord van het passagiersschip Queen Mary naar Amerika, om nooit meer in Nederland terug te keren. ‘Ik ben vijftig jaar te vroeg geboren,’ zou ze vlak voor haar dood verklaren. Het is een intrigerende zin. Zou de vrouw die in haar jonge jaren door een gezaghebbend muziekrecensent werd getypeerd als ‘een dirigente die op weg is om een gewichtige factor in de Nederlandse muziekcultuur te worden’, in deze tijd wereldwijde faam hebben verworven? Hoe het ook zij, de prachtige carrière die ze in de Verenigde Staten had, is in Nederland onopgemerkt gebleven. Maar in dit boek wordt Frieda Belinfante (1904-1995), celliste, dirigente, verzetsvrouw en lesbienne avant la lettre, eindelijk uit de schaduw getrokken en in het volle licht geplaatst. En terecht, want een ding staat vast: ze behoort tot de groten van Nederland.
KLASSIEKEZAKEN.NL
DE GAVE VAN HANNA MENDEL Suzy Zail ISBN: 9789492168023 UITGEVERIJ KARMIJN 208 BLZ. / € 16,95
‘Zorg voor elkaar, en kom veilig thuis. En als je terug bent, vertel dan aan iedereen wat je gezien hebt en wat ze ons hebben aangedaan.’ Bij de ingang van Auschwitz-Birkenau neemt Hanna’s vader met deze woorden afscheid. Voor Hanna zijn zijn woorden en de pianotoets die ze in haar ondergoed heeft verstopt alles wat haar nog rest van haar verleden. Vroeger, toen Hanna ervan droomde om concertpianiste te worden, bestaat niet meer. Nu is er alleen nog Auschwitz. Hanna moet alles doen wat in haar mogelijkheden ligt om haar familie te redden. Als dat betekent dat ze de vaste pianiste wordt van de kampcommandant, dan zij dat zo. Alleen, verliefd worden op de zoon van de commandant past niet in dat plaatje. Maar Karl Jager is zorgzaam en knap, en hij houdt net zoveel van muziek als zij. En in een oorlog doe je gevaarlijke dingen.
juni 2015 53
ALTIJD EEN VERRASSING SSIEKE BBERS VAN KLA VOOR LIEFHE
MUZIEK
• Verkrijgbaar bij uw Klassieke Zaken specialist • Kies zelf een bedrag tussen € 5,- en € 150,• In delen inwisselbaar • Gratis bijpassende cadeauverpakking met ruimte voor een persoonlijke boodschap
De Klassieke Zaken Cadeaukaart is een speciale uitgave van de Nationale EntertainmentCard, de nationale cadeaukaart voor cd’s, dvd’s, games en tickets voor musicals en concerten. Besteedbaar bij winkels (ook online) in heel Nederland. Zie ook www.nationale-entertainmentcard.nl.
COLUMN HANS HEG
WIE COMPONEERT EEN RITUEL VOOR BOULEZ?
P
Pianist en dirigent Daniel Barenboim werkt al vijftig jaar samen met Pierre Boulez. Naar aanleiding van diens negentigste verjaardag, eind maart, zei hij een paar treffende dingen over zijn vriend in The New York Times. Boulez is nog altijd dé Grote Kampioen als het gaat om de Tweede Weense School (Schönberg, Berg en Webern). En niet te vergeten de twaalftoonsmuziek die na de Tweede Wereldoorlog een tijdje en vogue was. Zeg maar tot de minimal music in de jaren zestig en zeventig ook Europa begon te veroveren. Muziek die Boulez overigens met afgrijzen vervulde en die hij meed als de pest. Barenboim: “Hij was in staat om ‘zijn’ muziek toegankelijk te maken door zijn kwaliteiten als dirigent en zijn analytisch vermogen.” “Hij ontleedde Schönberg, Berg en Webern als een automonteur.” “Hij stelde zich volledig in dienst van de muziek.” “I wouldn’t be half the musician I am without him.” Genereus compliment. “He is not less revolutionary than Wagner in his time. Except that he is a very good character.” Zo, die zit. Barenboim heeft gelijk. Boulez is een buitengewoon aimabele
Kennelijk is het voor hemzelf ook een probleem. In november 2002 antwoordde hij immers in een interview op de vraag naar zijn volgende orkestwerk: “Allereerst, en voor alles, wil ik de Notations afmaken: er liggen er nog zeven te wachten!” Alleen daarom al biedt de opnieuw uitgebrachte dubbel-cd van Naïve (plus boekje met dat interview) enige troost. Sterker: het is een must (en een koopje!) voor de liefhebbers. Op cd 1 worden de drie pianosonates meesterlijk en met passie gespeeld door de legendarische Claude Helffer. Een fenomeen. Boulezdiscipel David Robertson dirigeert op cd 2 net zo overtuigend een aantal orkestwerken. Waaronder de 5 voltooide Notations en het sobere maar indringende Rituel in memoriam Bruno Maderna. Wat bij mij de vraag oproept: wie gaat straks zo’n ritueel ter nagedachtenis aan Boulez componeren?
AIMABELE MAN
FOTO: PHILIPPE GONTIER
KLASSIEKEZAKEN.NL
man. Ondanks de dreigende uitspraken die hij ooit deed over traditionele operatheaters (moesten worden opgeblazen) en de grote orkesten (vermolmde, museale instellingen). Niettemin dirigeerde hij Wagner in Bayreuth, werd hij chef-dirigent in Londen en New York en stond hij vanaf 1960 regelmatig voor het Concertgebouworkest, de Berliner en Wiener Philharmoniker. En dat alles naast zijn revolutionaire werk in Parijs, waar hij het IRCAM oprichtte: een instituut voor hedendaagse en elektronische muziek. Daarbij leidde hij jarenlang het vermaarde Ensemble InterContemporain. Je vraagt je af hoe Boulez nog tijd heeft kunnen vinden om te componeren. Toch heeft hij een aantal prachtige stukken geschreven, maar evenveel kwam niet af of verkeert tot op heden in staat van wording. ‘Work in progress’ is hét kernbegrip in zijn catalogus. De opera die hij in zijn hoofd had, zijn laatste visioen: Wachten op Godot, naar Jean Genet – niets van terechtgekomen. Een vioolconcert voor Anne-Sophie Mutter? Nooit meer iets van vernomen. En wat het ergste is, volgens mij: de volledige orkestratie van zijn twaalf Notations (korte pianostukken uit 1945) is ook niet afgemaakt. Het is gebleven bij de nummers 1 t/m 4 plus nummer 7. Doodzonde, want zelfs hier is de hand van de meester herkenbaar. Deze quasisimpele pianostukjes, die hij lange tijd beschouwde als jeugdzonden, heeft hij omgetoverd tot glinsterende briljanten voor groot orkest. Of het er ooit nog van komt, is de vraag. De fysieke toestand van de inmiddels stokoude componist biedt weinig hoop. Toen ik hem daar lang geleden eens op aansprak, reageerde hij – blij verrast! – nog met een zeker optimisme. Na de eerste vier delen volgde in 1998 inderdaad nog deel 7. Alle in première gebracht door Barenboim. Daarna is er geen ‘nieuwe’ notatie meer bijgekomen.
PIERRE BOULEZ PIANO SONATAS, RITUEL E.A.
Claude Helffer, Orchestre National de Lyon o.l.v. David Robertson NAÏVE 0 82218 6400050 (2 CD’S + BOEK; MIDPRICE)
juni 2015 55
PUZZEL Jan Peter Raat
CRYPTOPUZZEL: Hieronder staan cryptische omschrijvingen van componisten, opera’s, artiesten, muziekvormen, instrumenten of composities. De gearceerde verticale kolom geeft bij goede invulling de oplossing.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.
Componist Hugo weer terug in Nederland. Een slag i nst r u ment met een hoedje is een blaasinstrument. Een rollend voorwerp voor een Europeaan. Bij deze opera gaat er een lichtje branden. De naam van dit meisje is de Engelse bijnaam van een strijkkwartet van Haydn. Deze componist hoort kippengeluid achter het café. Deze componist is zijn eigen landgenoten. Deze Nederlandse pianist is een Duitse huwelijkspartner. Deze cellist heeft speelgoed voor zijn moeder. Onderzeese schat, ook om te zingen. In deze opera staat moeder achter de gevangenis. Lied van Strauss voor na het wakker worden. Drink- en dansfeest van Schumann.
OPLOSSING
Stuur uw oplossing met naam, adres en/of e-mailgegevens voor 30 juni 2015 naar: Vereniging Klassieke Zaken, Postbus 226, 1200 AE Hilversum of algemeen@klassiekezaken.nl. Onder de goede inzenders worden 10 exemplaren van het boek Van trilling tot rilling verloot. Met dank aan Uitgeverij Prometheus.
OPLOSSING PUZZEL Klassieke Zaken Magazine nr. 2-2015 Choreografie
56 juni 2015
PRIJSWINNAARS NAAM MW. E. BOL ING. G.H. MINKMAN DHR./MW. J.A. MONSMA MW. A. HABERS DHR. L.J.M. ROTHUIZEN MW. E. GERLACH DHR./MW. M.TH. DE JONGVAN BERCKEL DHR. A.M. HOEKSTRA MW. BENNETT MW. CH. DE VILDER
PLAATS NIJMEGEN MEERSSEN BENNEKOM ZAANDAM OOSTERBEEK HEEMSTEDE AMSTERDAM WIJCHEN SCHAGEN HILVERSUM
De prijswinnaars ontvangen de cd Green van Philippe Jaroussky Met dank aan Warner Music.
KLASSIEKE ZAKEN SPECIALISTEN Winkels met postorderservice
De in dit magazine besproken cd’s zijn te allen tijde door de Klassieke Zaken Specialist te bestellen.
ALKMAAR
BOEKHANDEL FEIJN Laat 47 / 072-5409944 www.feijn.nl ALMELO
HILARIUS BROEKHUIS Koornmarkt 24 / 0546-456717 www.boekhandelbroekhuis.nl AMERSFOORT DE ALGEMENE BOEKHANDEL
Leusderweg 184-188 / 033-4622222 www.algemeneboekhandel.nl AMSTERDAM BOUDISQUE MUZIEK EN FILM
Alleen postorder / 020-3704502 www.boudisque.nl
BROEKMANS & VAN POPPEL
Van Baerlestraat 94 / 020-6751653 www.broekmans.com
CHARLES MUZIEK
Weteringschans 193 / 020-6265538 charlesmuziek@planet.nl CONCERTO
Utrechtsestraat 54-60 / 020-6245467 www.concerto.nu FAME PLAZA BV Nieuwezijds Voorburgwal 182 / 020-6382525 www.fame.nl APELDOORN NAWIJN EN POLAK BOEKVERKOPERS
Marktplein 24 / 055-5212709 www.nawijn-polak.nl DE BILT BOUWMAN BOEKEN
Hessenweg 168 / 030 2200112 www.libris.nl/bilthoven
BERGEN OP ZOOM QUIST BOEKHANDEL
Fortuinstraat 22-24 / 0164-240232 www.quistboeken.nl
BREDA MUZIEKHANDEL SPRONK / DE VRIJE BOEKHANDEL
Veemarktstraat 40/ 076-5215213 www.muziekvanspronk.nl
COEVORDEN MUSIC & MORE
Friesestraat 50 / 0524-517332 www.blackvinyl.nl
DELFT MUZIEKHANDEL VAN BUYTENE
Binnenwatersloot 16 / 015-2123853 www.cdklassiek.nl
DEN HAAG VELVET / PAAGMAN
Frederik Hendriklaan 217 / 070-3383838 www.velvetmusic.nl
DORDRECHT
DE MUZIEKDRAGERIJ Voorstraat 411 / 078-6163489 www.demuziekdragerij.com DRACHTEN
BOEKHANDEL VAN DER VELDE Raadhuisplein 5 / 0512-544440 drachten@boekhandelvandervelde.nl DRIEBERGEN CD ARTLINE V.O.F.
Traaij 1-C / 0343-521532 www.cdendvd.nl
EINDHOVEN BULLIT KLASSIEK
MAASSLUIS MASTERSOUND
EMMEN PLANTAGE VERMEER
Noordvliet 29 / 010-5917822 peter@mastersoundonline.nl
Noorderstraat 38-40 / 0591-642088 www.vermeer.plantage.nl
MAASTRICHT
BOEKHANDEL DOMINICANEN Dominicanerkerkstraat 1 / 043-4100 010 www.boekhandeldominicanen.nl
ENSCHEDE BOEKHANDEL BROEKHUIS
Marktstraat 12 / 053-4325210 www.boekhandelbroekhuis.nl
MIDDELBURG DE DRUKKERIJ
ERMELO RIEMER & WALINGA CD AFD.
Markt 51 / 0118-886874 www.drukkerijmiddelburg.nl
Stationsstraat 131 / 0341-552405 www.riemer-walinga.nl
GOES BOEKHANDEL DE KOPEREN TUIN
NIJMEGEN
Centrum de Veste / Keizersdijk 16 / 0113-231072 www.koperentuin.nl
GRONINGEN BOEKHANDEL VAN DER VELDE
A-Kerkhof 45-47 / 050-3125593 www.boekhandelvandervelde.nl HET CARILLON
Oude Ebbingestraat 64 / 050-3123625 www.hetcarillon.nl
BOEKHANDEL ROELANTS LUX, Marienburg 38-39 / 024-3221734 www.roelants.com KROESE KLASSIEK
Molenstraat 126 / 024-3221346 www.kroese-online.nl NOORDWIJK BOEKHANDEL VAN DER MEER
Vuurtorenplein 10 / 071-3613073 www.libris.nl/vandermeer
PLATO GRONINGEN
OOSTERBEEK PLANTAGE MEIJER & SIEGERS
HAARLEM BRUNO KLASSIEK
RODEN BOEKHANDEL DAAN NIJMAN
HEERENVEEN BINNERT OVERDIEP
ROTTERDAM DE DOELEN/DE MUZIEKDRAGERIJ
Oude Ebbingestraat 41 / 050-3135055 www.platomania.nl
Gierstraat 50 / 023-5323240 www.brunoklassiek.nl
Utrechtseweg 208 / 026-3341047 www.plantagemeijerensiegers.nl
Heerestraat 87 / 050-5012967 http://www.daannijman.nl
Dracht 60 / 0513-622533 www.binnertoverdiep.nl
Schouwburgplein 50 / 078-6163489 www.demuziekdragerij.com
HENGELO BOEKHANDEL BROEKHUIS
SCHAGEN BOEKHANDEL PLUKKER
’S-HERTOGENBOSCH PIETER VAN OS CD
SNEEK BOEKHANDEL VAN DER VELDE
Weemenstraat 45 / 074-2910267 www.boekhandelbroekhuis.nl
Gedempte Gracht 71-75 / 0224-212941 www.boekhandelplukker.nl
Snellestraat 44 / 073-6131150 www.pietervanoscd.nl
Kruizenbroederstraat 36 / 0515-423900 sneek@boekhandelvandervelde.nl
HOUTEN BOEKHANDEL WIJS
SOEST BOEKHANDEL VAN DE VEN
KROMMENIE ERWIN VERMAST CD-DVD SHOP
VELP BOEKHANDEL JANSEN & DE FEIJTER
Spoorhaag 144-146 / 030-6353916 www.boekwijs.nl
Soesterbergsestraat 54-C / 035-6012419 www.boekhandelvandeven.nl
Zuiderhoofdstraat 2 / 075-6216382 www.erwinvermast.nl
Emmastraat 6 / 026-3628959 www.eenpassievoorboeken.nl
LAREN LARENSE BOEKHANDEL
VENLO SOUNDS RECORDSHOP BV
LEEUWARDEN BOEKHANDEL VAN DER VELDE
WIJK BIJ DUURSTEDE BOEKHANDEL PETTINGA
Naarderstraat 9 / 035-5382312 www.larenseboekhandel.nl
Parade 66 / 077-3510625 www.sounds-venlo.nl
Nieuwestad 57-59 / 058-2132360 leeuwarden@boekhandelvandervelde.nl
Markt 12 / 0343-577300 boekhandelpettinga@planet.nl
POORT
ZUTPHEN MUSIC ALL IN
Voorstreek 6 / 058-2123905 www.poortmusic.nl LEIDEN PLATO LEIDEN
Vrouwensteeg 4-6 / 071-5149689 www.platomania.nl VELVET MUSIC
Nieuwe Rijn 34 / 071-5128157 www.velvetmusic.nl
Beukerstraat 24 / 0575-516444 www.musicallin.net ZWOLLE PLATO ZWOLLE
Klokkensteeg 14 / 038-4225354 www.platomania.nl WAANDERS IN DE BROEREN
Achter de broeren 1-3 / 038-4215392 www.waandersindebroeren.nl
Heuvel Galerie 140 / 040-2465107 www.bullitklassiek.nl
58 juni 2015
Bij alle in dit magazine besproken cd’s staat een adviesprijs vermeld.
EXCLUSIEVE BOXAANBIEDING
77,99 alleen clubleden
* 99 44, 16 CD
77,99
niet clubleden
49,99* 16 CD
FOTO: HANS WILD
OP AVONTUUR DOOR WAGNERS RING Wie het over opnamen van Wagners Ring des Nibelungen heeft, heeft het automatisch over de legendarische registratie die in de jaren 1958-1965 onder leiding van Sir Georg Solti plaatsvond. Niet alleen omdat hij met de Wiener Philharmoniker en fenomenale solisten als Hans Hotter, Birgit Nilsson, Kirsten Flagstad, Christa Ludwig en Wolfgang Windgassen werkte, maar ook omdat het de eerste keer betrof dat de vier avondvullende opera’s als cyclus opgenomen werden en omdat het opnametechnisch en logistiek een huzarenstukje was. Dat was te danken aan de fameuze producer John Culshaw, die op langspeelplaat zo veel mogelijk de theatersfeer bij de thuisluisteraar wilde overbrengen, en van vele state-of-the-art-technieken gebruik maakte. Aan het einde van de twintigste eeuw werd de hele cyclus door het Britse Gramophone terecht tot ‘opname van de eeuw’ gekozen. Inmiddels is deze briljante registratie geheel geremasterd op cd verkrijgbaar, samen met het briljante twee cd’s tellende ‘An introduction to Der Ring des Nibelungen’ van Deryck Cooke. Een box die in geen enkele cd-verzameling mag ontbreken, dus wie nog een hiaat heeft, doet zijn voordeel met deze fantastische aanbieding. Ook de Wagnervrezers, want aan de hand van Cooke wordt Solti’s vertolking van de Ring één groot avontuur. RICHARD WAGNER
DER RING DES NIBELUNGEN
Diverse solisten, Wiener Philharmoniker o.l.v. Georg Solti
DECCA 0 00289 47883708 (16 CD’S+1 DVD) / 153 721 VKZ
biedt u deze uitgave aan.
Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 58 . *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 22 juli 2015.