Aan de bak 2017 by Gemeente Arnhem

aan deBAK TIJDSCHRIFT OVER AFVAL SCHEIDEN IN ARNHEM | 2017

Arnhem op excursie:

wat gebeurt er met ons PMD?

Afvalbakken

welke is handig?

‘Omgekeerd wáttuh?’ mopper-top-10

Maarten Tjallingii met dochter Nina

‘Papier doen we bij de P, fruit bij de F’

• zwerfafval

2 Aan de bak mei 2017

Fotografie: Mike Hoose

Van maandag tot en met vrijdag, van Klarendal tot Rijkerswoerd, trekt Mike Hoose er met een groep kinderen, vuilniszakken en grijpers op uit om zwerfafval op te ruimen. Tien weken achter elkaar komen de kinderen één keer per week samen om de vuilniszakken te vullen met al het afval dat ze kunnen vinden. Na afloop wegen ze de zakken. Mike: “Ik heb nu negen teams in acht wijken. Het is zó gaaf om dit met de kinderen te doen. Ze zijn enthousiast en leren spelenderwijs over het milieu en waarom het belangrijk is om afval te scheiden.” Er komen steeds meer KinderWijkTeams bij. Hoe meer hoe beter. Wel heeft Mike Hoose ouders nodig om de KinderWijkTeams te begeleiden. Dus geef jezelf en je kind op via www.hetkinderwijkteam.nl. Dit project wordt voor een klein deel gefinancierd door Volkshuisvesting en Rijnstad en voor het grootste deel door de gemeente Arnhem.

vooraf •

Inhoud Geen zwerfafval meer

Achter de voordeur

dankzij de KinderWijkTeams

‘Ik krijg zendingsdrang!’

Bakkenparade

Welke afvalbak is handig?

Maarten Tjallingii over 100-100-100

‘Gebruik versleten handdoeken voor je fiets’

Arnhem op excursie:

Wat gebeurt er met ons PMD?

‘Omgekeerd wáttuh?’

De Arnhemse mopper-top-10

In mijn buurt

‘Dit past bij ons’

Goed bezig Arnhem!

10 lokale initiatieven

Welkom in de Afvalkaravaan

Fotografie (back)cover en voorwoord: Goedele Monnens

Hij rijdt door heel Arnhem

Afval is ouderwets “Weet u nog dat alle inwoners van laagbouw de container voor het oud papier kregen? Dat is nog maar drie jaar geleden, maar ik kan die minicontainer inmiddels niet meer weg denken. Zoiets went blijkbaar snel. Ik had trouwens verwacht dat zo’n 20% de bak zou weigeren, ze zijn best groot, maar vrijwel iedereen ging direct ‘aan de bak’: 97,5% hield de container. Aan dit soort dingen merk ik dat we met de hele stad langzaam maar zeker anders tegen afval aan kijken. Iets weggooien is ouderwets. Vanaf nu sparen we grondstoffen! Hoe u dit handig aanpakt in huis, ziet u op pagina 8. Om het sparen van grondstoffen nog een extra boost te geven, voeren we nu Omgekeerd Inzamelen in. Natuurlijk heeft u hier vragen over: Waarom? Komt er dan niet meer troep op straat? En ga ik nu meer betalen? Die vragen horen we graag, beantwoorden we (op pagina 16), maar nog líever gaan we met u in gesprek.

Want wij van de gemeente kunnen wel van alles verzinnen, als we niet naar inwoners luisteren, bereiken we niks. We moeten het samen met de stad doen. Daarom gaan we steeds vaker met elkaar op pad. Met de Karavaan bijvoorbeeld (zie achterpagina) of naar de PMD-sorteerinstallatie (pagina 12). Wilt u ook een keer mee? Laat het weten via afval@arnhem.nl.” Erik Posthumus Adviseur Beheer, gemeente Arnhem Aan de bak mei 2017 3

achter de

voordeur Thuis gebeurt het. Daar scheiden we ons afval. Met bakken, zakken en dozen zorgen we er in Arnhem voor dat afval weer grondstof wordt voor iets nieuws. Een kijkje achter de voordeur bij drie huishoudens.

Tekst: Laura Thuis Fotografie: Goedele Monnens

4 Aan de bak mei 2017

achter de voordeur •

Wie: Clementine Leijdekkers en Erik Klijn uit het buitengebied bij Schuytgraaf-Noord

Wat: delen hun wilgentakken met de buurt Clementine Leijdekkers: “Wat doen we toch met de wilgentenen van onze knotwilgen?”, zeiden we een paar jaar geleden tegen elkaar. Het is zonde om ze naar het afvalbrengstation te brengen. Je kunt er nog zo veel mooie dingen mee doen. Zelf hadden we al een meidoornhaag geplaatst als afscheiding van onze tuin. We wonen naast een weiland met paarden. Onze buren misten dat nog. Wij hebben hen onze wilgentenen gegeven zodat ze een natuurlijke omheining konden maken. Ook andere mensen halen graag takken bij ons op. Ik stuur dan een mailtje rond: “We hebben weer snoeihout!”. Zo geven we de bomen een tweede leven. Dat proberen we trouwens met meer dingen. Afval scheiden zit in ons systeem. Ik vind het mooi om te zien dat we dit bewustzijn aan onze kinderen hebben doorgegeven. Wat wij hier in het groot doen, we hebben 1.200 m2 rond ons huis, doen zij in het klein in de stad.”

‘We hebben weer snoeihout!’

? Wat Clementine zich nog afvroeg: “Wij hebben eindeloos geprobeerd zelf te composteren. Maar tevergeefs. Wellicht is de kleigrond hier bij de Drielse Dijk minder doorlaatbaar voor micro-organismen. Hebben jullie nog tips?” “Kleigrond zou geen verschil moeten uitmaken”, geeft Henk Gerbrands van de Biologische Tuinbouwvereniging Elderveld aan. “Wel is de volgorde van belang in het composteringsproces. Biologische hulpmiddelen zoals versnipperde brandnetel kunnen ook helpen. Lees meer over biologisch composteren op www.btv-elderveld.nl.

Aan de bak mei 2017 5

Wie: Lenie en Jos Klein Middelink uit De Laar-West Wat: ontdekten bij de gemeente-excursie (zie pagina 12) hoe je PMD het beste kunt scheiden Jos: “We zijn mee geweest met de gemeente-excursie naar de PMD sorteerinstallatie in Rotterdam. Daar vielen ons de schellen van de ogen.” Lenie: “Die installatie, die fabriek, dat is wat, hoor. Zoveel werk. En een herrie!” Jos: “En we ontdekten dat we het toch niet goed doen met ons PMD. We knipten het altijd in kleine reepjes. Zo blijft het volume beperkt en zit je PMD-bak niet zo snel vol. We zijn ermee begonnen toen we die plastic zakken voor aan de weg kregen. Wij merkten dat ze zó de lucht in vlogen. Door te knippen, verzwaar je ’t geheel en heb je ook nog eens minder van die zakken nodig.” Lenie: “We deden ’t direct als iets op is. Botervloot leeg, knip, knip en in een bakje. Of in zo’n groot plastic melkpak. En als die vol is, in een zak. Sinds het Omgekeerd Inzamelen is ingevoerd in onze wijk, gaat alles in de PMD-container in de schuur.” Jos: “Maar we weten nu dat we het dus fout deden: kleine stukjes zijn moeilijk te sorteren. Al helemaal als die stukjes weer in een andere verpakking worden gestopt. Nou ja, zo leer je elke dag wat.” 6 Aan de bak mei 2017

‘Zo leer je elke dag wat’

? Hoe gooi je PMD weg? Maak de verpakking goed leeg, druk het materiaal zo veel mogelijk plat en doe de eventuele dop er weer op.

achter de voordeur •

‘Wat kun je nog met een melkpak?’

Wie: gezin Van Dootingh-Mollink uit Rijkerswoerd-West Wat: is blij met haar mini-milieustraat in de keuken

! Bekijk de bakkenparade op de volgende pagina voor meer handige afvalsystemen.

Margré Mollink: “Vier jaar geleden kochten we een nieuwe keuken. Een van de wensen: een handig scheidingssysteem voor ons keukenafval. We hoefden niet lang te zoeken. Bij IKEA kochten we de keuken en de mini-milieustraat. Het neemt weinig ruimte in, is niet duur en kan direct onder het aanrecht met bakjes voor GFT, PMD, papier en restafval. Lekker compact toch zo? Onze kinderen Zita en Lois weten niet beter dan dat we ons afval scheiden. En de buurtkinderen die hier vaak zijn… die weten het inmiddels ook. Wat ik me wel een tijd afvroeg: wat kun je nou nog met zo’n melkpak? Inmiddels weet ik, ook door onze deelname aan het 100-100-100-project (zie pagina 10), dat er bedrijven zijn die deze pakken met speciale machines compleet kunnen fileren. De vezels die loskomen, kunnen zo weer worden hergebruikt voor bijvoorbeeld wc-papier. Afval scheiden heeft dus echt zin! Ik merk dat ik zendingsdrang krijg. Misschien ga ik hier in de wijk eens een cursus geven!” Aan de bak mei 2017 7

wat is nou handig in je huis?

Bakkenparade Afval weggooien? Nee, grondstoffen sparen! Bijna alles wat we weggooien, kan een tweede leven krijgen.

‘Waste Totem’

‘BinBang’

‘Bankje Användbar’

• Bovenin: twee bakken van 14,5 liter

• Gemaakt van gerecycled plastic

• Beneden: ruime bak van 29 liter. De bak werkt als een schuiflade. Ook in twee bakken te verdelen

• Dankzij de hendel kun je de inhoud van een volle bak makkelijk wegbrengen naar de container

• Ideaal voor droog afval zoals papier, glas, textiel en lampen

• Met geurfilter

• Op elke bak past een snijplank van bamboe of vurenhout

• Makkelijk te verplaatsen dankzij de wielen

• Je kunt met krijtstift op de bakken schrijven

• Leuk voor in de tuin

• Je opent de bak door de deksel met één vinger aan te tippen • Met wieltjes en handige greep aan de achterkant

• Kan ook worden geleverd met een bakje voor het GFT-afval (zie foto)

• Uit te breiden met een GFT-bakje van 4 liter dat je in een van de grotere bakken zet

• Handig voor (bij)keuken, kelder of schuur

• 30 x 80 x 30 cm

• 32 x 39 x 37 cm (inhoud: 39 liter)

8 Aan de bak mei 2017

• Bankje met drie of vier afvalbakken eronder (van 11 of 18 liter)

bakkenparade • Grondstoffen gespaard? Dit wordt ervan gemaakt:

OUDE ELEKTRISCHE APPARATEN

PMD

GLAS

GFT

TEXTIEL

PAPIER

‘Sort & Go’

• Aan de muur: verrassende oplossing

‘EKO pedaalemmer’

• Drie afvalemmertjes in één compacte bak

• Bespaart ruimte

• Het kleinste bakje is ook geschikt voor op het aanrecht (zie foto) • In de kleuren wit, donkergrijs, mint en geel

• Handig voor bovenwoningen

• Je opent de bak met je voet

• Je afval, zoals PMD en glas, wegbrengen naar de container en de tas direct weer vullen met je boodschappen

• De deksel sluit vanzelf

• Gemaakt van stevig ‘geweven’ plastic

• 38 x 59 x 43 cm (3 x 12 liter)

• De tassen kun je met klittenband aan elkaar maken zodat ze goed rechtop blijven staan

• Handig voor op het balkon • Leverbaar in bakken van 6, 12 en 18 liter

‘Afvaltassen’

• Een groot handvat en grip aan de onderkant van de bak maken het legen makkelijk

Aan de bak mei 2017 9

• interview

Maarten Tjallingii & Petra Hofs

‘300 gram restafval per week’ Oud-wielrenner en Arnhemmer van het Jaar 2016 Maarten Tjallingii deed met zijn gezin mee met het project 100-100-100: in 100 dagen probeerden 100 huishoudens 100% restafvalvrij te leven. Is het gelukt? “Bijna.”

Tekst: Maaike Kuyvenhoven Fotografie: Goedele Monnens

Het huis is fris wit en overzichtelijk ingericht. Petra: “We zijn niet van de spullen.” Het gezin is ook niet van het vlees. En van zo min mogelijk verpakkingen, horen we later.

afvalscheiding veel verder moet gaan dan wat we nu met z’n allen in Arnhem proberen te doen. De ander is blij dat hij überhaupt met afval scheiden is begonnen.” Maarten: “We stappen allemaal in dezelfde trein. De ene zit in de voorste wagon, de ander in de achterste. We gaan allemaal dezelfde kant op en een enkeling loopt voorop.”

Waarom deden jullie mee aan het project 100-100-100? Petra: “We moesten er even over nadenken. We zaten in een drukke tijd, Sinterklaas en Kerst vielen in die periode en we gingen ook nog eens tijdens de projecttijd een maand naar Kenia. Maar we hebben het toch gedaan omdat we onszelf wilden testen: hoe gaan wij nou echt met ons afval om? We scheiden ons afval al een tijd, maar kunnen het vast nog beter doen.”

‘Gebruik versleten handdoeken voor je fiets’

10 Aan de bak mei 2017

Wat was een eye-opener voor jullie? Petra: “Het aantal verpakkingen dat we op een dag open maakten! Ik telde er wel vijftien. Mijn grootste wens is een verpakkingsvrije supermarkt. Ik werk al veel met grote voorraadpotten havermout, meel, noten. Maar dan nóg.” Maarten: “Het moment dat we een grote opruimactie in huis hielden. Alles

Actiefoto: Timo Bouman

Jullie waren zelfs ambassadeur… Petra: “Ja, maar ook daar moesten we even over nadenken (lachend). Alsof we een voorbeeld zijn voor anderen maar dat zien we niet zo. Iedereen doet wat hij kan binnen zijn eigen mogelijkheden. De een vindt dat het met

Is het gelukt, restafvalvrij leven? Maarten: “Bijna. Ik heb wel eens de grijze container aan de weg gezet en de deksel opgetild: zit er wel wat in? Zo licht voelde die bak. We hadden een gemiddelde van 300 gram restafval per week. Ik geloof dat een kilo restafval per week het gemiddelde was van de 100-100-100-deelnemers. Inwoners van Arnhem die niet meededen met het project hebben gemiddeld négen kilo restafval per week. Dus (met big smile) we hebben het best goed gedaan.”

Wat zat er uiteindelijk nog in die grijze container? Maarten: “Kaaskorsten met plastic rand, zo’n paracetamol-doordrukstrip....” Petra: “Onze koffiecups zijn ook nog een dingetje. Als we een grotere keuken hadden, zou ik een koffiezetapparaat kopen dat zelf je bonen maalt. Dat scheelt enorm in verpakkingsmateriaal. Als we nu zo’n apparaat neerzetten, houden we geen aanrecht meer over. We sturen de cups trouwens wel terug naar de producent, voor recycling. Maar het is me niet helemaal helder wat zij er dan vervolgens mee doen.” Maarten: “Met Kerst heb je van die cups kerstbelletjes geknutseld. Dat zag er erg leuk uit.” Petra: “Dat is waar. We kregen commentaar op die cups uit de familie. Toen heb ik ze zelf zo gerecycled en cadeau gedaan.”

Nina (5): “Wij scheiden op school ook afval: in de emmer met de P moet papier , fruit moet bij de F en de rest bij de R.”

in de grijze bak kieperen, ruimt zo lekker op. Maar dankzij het project ben ik het allemaal gaan sorteren: textiel, plastic, glas, onbewerkt hout… De impuls van het project moet nu een gewoonte gaan worden.” Gaat dat lukken? Maarten: “Ja. We zijn ons nu nog meer bewust geworden en zullen het nu an-

‘Mijn wens is een verpakkingsvrije supermarkt’ ders doen. (Nadenkend) Dat is precies waar we met ons coachingsbureau aan werken: bewustwording, en dan de eerste stap zetten.” Petra: “Maar we blijven wel gewoon praktische mensen. Het heeft ook te maken met tijd, aandacht, zin, de fase waarin je zit... De ene maand bakken we elke avond ons eigen brood, de andere maand kom ik een paar keer per week met brood in een plastic zak thuis. We doen wat we kunnen. Er is altijd wel wat te verbeteren.” Hoe zit het in de wielerwereld met afval? Nog steeds bermen vol bidons?

Maarten: “Sinds een aantal jaar is de eco-zone geïntroduceerd. Vlak voor en na bevoorrading is er een speciale afvalwegwerpzone voor bidons, bananenschillen en de rest. Je trekt je shirt omhoog en leegt zo, hop, dat zakje in je shirt. Die ene die onderweg nog iets weggooit, krijgt eigenlijk altijd wel wat te horen van een ploeggenoot. Bidons zijn tegenwoordig wel vaak biologisch afbreekbaar.” Nog een tip voor je medeArnhemmers? Petra: “Nou vooruit, omdat we toch ambassadeur waren (lachend). Koop losse thee in plaats van zakjes met zo’n labeltje eraan. En kijk kritisch naar speelgoed. Ook als het er educatief en duurzaam uitziet, kan het waardeloos zijn en uit elkaar vallen zodra je kind het in elkaar heeft gezet.” Maarten: “Gebruik versleten handdoeken om je fiets te poetsen.”

Resultaten 100-100-100 Aan het project 100-100-100, een initiatief van De Groene Vos en ondersteund door de gemeente Arnhem, deden in Arnhem 106 huishoudens mee. Het project liep van 26 september 2016 tot 3 januari 2017. Het resultaat: de deelnemers produceerden maar liefst 93% minder restafval dan het gemiddelde in Arnhem. Erik Posthumus, gemeente Arnhem: “Het is gaaf om te zien wat een project als dit oplevert. Het bewijst dat het echt kan: (bijna) restafvalvrij leven.”

Sven (8): “Op reis in Kenia zag ik veel afval langs de weg. Dat komt allemaal in de natuur. Ik heb er foto’s van gemaakt om het verschil te laten zien met hoe het hier is. Ik vind het fijn dat wij bakken hebben.” Aan de bak mei 2017 11

• reportage

excursie naar Rotterdam

‘Wat een werk, hè’

Afval dat we weggooien, is misschien uit het zicht. Maar het is niet wég. Waar blijft het? Tien Arnhemmers gingen met de gemeente mee en zagen met eigen ogen het plastic rondvliegen in de SUEZ-sorteerinstallatie voor PMD in Rotterdam. PMD = Plastic verpakkingen, Metalen verpakkingen en Drankkartons

Geert Steeghs (links), manager overheidsdiensten bij SUEZ: “We sorteren hier jaarlijks bijna 100 miljoen kilo verpakkingsafval. Ook uit Arnhem. Hiervoor draait de installatie bijna 24 uur per dag, 7 dagen in de week. Hij staat alleen stil voor onderhoud en schoonmaak.” Bekijk het indrukwekkende filmpje op youtube.com (sorteerinstallatie PMD Rotterdam - SUEZ Nederland) 12 Aan de bak mei 2017

Erik Posthumus (rechts), adviseur Beheer, gemeente Arnhem: “Als we inwoners vragen hun afval te scheiden, hebben ze het recht om te weten wat er daarna mee gebeurt. Daarom organiseren we dit. Nog een reden: het helpt mij in mijn werk. Door met elkaar te praten, hoor ik waar inwoners tegenaan lopen.”

Miep Duijm-van der Vegte uit De Laar-West: “Wat een werk, hè. Maar weet je, niet scheiden, dat is gewoon gemakzucht. Zo moeilijk is het toch niet? Ik vraag me alleen wel af: mogen de hoesjes van dvd’s en cd’s ook bij het PMD? Oh, hard plastic hoort dus niet bij het PMD.”

Geert Steeghs: “Producten met van die superdunne lagen plastic en aluminium zijn bijna niet uit elkaar te halen. Dus soep in zo’n zak... als het aan ons ligt: uitbannen! Gelukkig komen producenten steeds vaker langs en passen hun verpakkingen op ons sorteerproces aan.”

De sorteerinstallatie bestaat uit een aaneenschakeling van machines. Er wordt gesorteerd op basis van afmeting, materiaal, vorm en gewicht. “Heb je die trommel gezien waar groot en klein plastic van elkaar wordt gescheiden? Dat lijkt wel een kermisattractie.”

Margreet Schreijer uit Angerenstein: “Nu ik weet hoe de sorteerinstallatie werkt, ben ik gemotiveerder om thuis goed te scheiden. Aluminiumfolie mag dus bij het PMD.” Aan de bak mei 2017 13

• reportage

! Twijfel je waar je afval bij hoort? Tik het in op www.afvalscheidingswijzer.nl of gebruik de app (afvalscheidingswijzer) en je weet het direct. Meer info op www.arnhem.nl/ afval, onder het ‘afval ABC’.

14 Aan de bak mei 2017

Mireille Steinhage en Jasmijn van der Weide, ArtEZ-studentes uit Arnhem: “We hoorden net dat die vleesbakjes, of PET-trays, moeilijk te recyclen zijn. Als product-designers spitsen wij dan direct onze oren. Kijk, het liefst werken wij met materialen die weinig schade toebrengen aan onze wereld. Plastic is natuurlijk troep. Maar het is er, dus voelen we de noodzaak hiermee te werken. Dat wordt ook verwacht van ons als jonge generatie ontwerpers. Op dit moment onderzoeken we of we van PMD-afval schoenen kunnen maken.”

van afval naar grondstof

PMD Plastic verpakkingen, Metalen verpakkingen en Drankkartons

Arnhemmers brengen hun PMD, zoals plastic flesjes, blikjes en melkpakken, naar de ondergrondse container of doen het in hun minicontainer voor PMD-afval.

De materialen gaan naar recyclebedrijven die er weer nieuwe producten van maken. Een deel is geschikt voor nieuwe verpakkingen. Van het overige deel worden bijvoorbeeld emmers, afvalbakken en bermpaaltjes gemaakt.

Illustratie: Frank Los

Uit de sorteerinstallatie komen wel 10 materiaalstromen, zoals staal, aluminium en petflessen, die weer als grondstof kunnen dienen voor nieuwe producten.

PMD-infographic

Arnhemse scholen en sportclubs die meedoen aan de pilot ‘Schoon Belonen’ scheiden hun PMD ook en dragen zo bij aan een schoner Arnhem.

SUEZ zamelt het PMD in en levert het af bij de sorteerinstallatie in Rotterdam of Duitsland.

Arnhem zamelt jaarlijks zo’n 1 miljoen kilo PMD in. Zo’n 90% hiervan kan worden hergebruikt.

De installatie sorteert op basis van afmeting, materiaal, vorm en gewicht. Denk aan magneten die het blik eruit vissen en infraroodscanners die drankkartons herkennen.

De hal ligt vaak tot de nok toe gevuld met ongesorteerd PMD.

De afvalzakken met het ongesorteerde PMD worden opengescheurd op een transportband.

Aan de bak mei 2017 15

mopper-top-10

‘Omgekeerd wáttuh?’ Afval is net voetbal. Iedereen vindt er wat van. De reactie van de gemeente op veelgehoorde uitspraken van inwoners.

ons dat dit nog niet de ideale oplossing is: de bak wordt zwaar en kan gaan ruiken. Samen met andere gemeenten zijn we op zoek naar betere oplossingen.

‘Afval scheiden kan toch veel makkelijker in een fabriek?’

Dit hoor je regelmatig in de media. Maar de grondstoffen die overblijven bij na-scheiding (scheiden van afval in de fabriek in plaats van thuis) zijn door vervuiling van veel lagere kwaliteit dan wanneer er thuis wordt gescheiden. Papier is bij na-scheiding zelfs 100% onbruikbaar. Scheiding in de fabriek kan wel een aanvulling zijn op bronscheiding, maar het is geen alternatief. Bovendien: als je thuis scheidt, word je je bewust van het afval dat je produceert. Dat kan ervoor zorgen dat u anders omgaat met grondstoffen. Dus u doet zeker niet voor niks moeite.

‘Wat is er omgekeerd aan Omgekeerd Inzamelen?’

‘Door dat Omgekeerd Inzamelen komt er vast meer zwerfafval’

16 Aan de bak mei 2017

Carnavalsoptocht Arnhem, februari 2017

Door de invoering van Omgekeerd Inzamelen zien we inderdaad dat op plekken waar altijd al veel vervuiling was, nog meer afval wordt gedumpt. Afvalcoaches worden erop getraind deze plekken vaker te bezoeken en bewoners voor te lichten over het afvalbeleid. Inwoners die zich niet aan de regels houden, kunnen worden beboet door medewerkers van Handhaving. In dit geval geldt: je moet kunnen aantonen dat je het afval niet hebt gedumpt. De gemeente houdt wel rekening met een wenperiode voor bewoners in wijken waar Omgekeerd Inzamelen net is ingevoerd.

‘Ik woon in hoogbouw en kan mijn GFT-afval niet scheiden’

40% van de Arnhemmers woont in hoogbouw. Deze inwoners bieden we de citybin aan voor hun GFT-afval. We realiseren

‘Mijn vader is veel te oud om met zijn restafval te sjouwen’

Mensen moeten kunnen rekenen op hulp. De gemeente heeft een vangnet gecreëerd voor mensen die het restafval echt niet zelf kunnen (laten) wegbrengen naar een container in de buurt. Via wijkteams en afvalcoaches wordt ondersteuning dichtbij huis georganiseerd (zie kader op pagina 19).

‘Ik woon in een studentenhuis, waar maar één pas beschikbaar is’

Huisbazen kunnen sinds kort meerdere afvalpassen aanvragen. Lees ook het verhaal ‘Dit past bij ons’ op pagina 18.

‘Waarom moet ik 36 euro betalen voor het ophalen van mijn grofvuil?’

Een onbeperkte, gratis ophaalservice voor grofvuil past niet meer in ons afvalbeleid. Om onze inwoners te stimuleren bewust met afval en grondstoffen om te gaan, hebben we deze regeling aangepast. U kunt grofvuil nog steeds aan huis laten ophalen. De kosten voor het ophalen zijn € 36,- per kubieke meter. Huishoudens in het bezit van een Gelrepas mogen twee

Foto carnavalsoptocht: Petra de Kramer

We keren het om: voor het weggooien van afval moet je moeite doen en de gemeente maakt het je makkelijk om grondstoffen te verzamelen. Voor inwoners van laagbouw is de verandering het grootst. PMD, papier en GFT-afval worden aan huis opgehaald. Het afval dat u niet scheidt, brengt u zelf weg naar een container in de buurt. Inwoners van hoogbouw brengen al hun afval weg naar verschillende containers in de buurt. Kijk ook naar de tekening op pagina 17.

mopper-top-10 •

Meer zwerfafval? Zie

keer per jaar gratis het grofvuil aan huis laten ophalen. Zelf kunt u uw grofvuil zes keer per jaar gratis bij het afvalbrengstation afleveren (maximum één kubieke meter per keer).

‘Een leeg melkpak hoort toch niet bij het plastic afval?’

Maar wel bij het PMD. Wij zamelen sinds oktober 2015 namelijk niet alleen plastic afval in, maar Plastic verpakkingen, Metalen verpakkingen en Drankkartons (PMD). De installatie waar ons PMD-afval naartoe gaat, kan deze verschillende afvalstromen in één keer sorteren.

‘En dan moet ik zeker véél meer afvalstoffenheffing gaan betalen?’

Niet als u uw afval goed scheidt. De gemeenteraad is in maart 2017 akkoord gegaan met de invoering van diftar. Dat betekent dat we in Arnhem van een vaste afvalstoffenheffing overgaan naar variabele tarieven voor afvalinzameling. Elk huishouden betaalt een vast en een variabel deel. Hoe meer restafval je weggooit,

hoe hoger het variabele deel wordt. Dus hoe meer afval je scheidt, hoe minder je betaalt. Het idee hierachter is: de vervuiler betaalt. Hoe het financiële plaatje er exact uit komt te zien, wordt in juni 2017 vastgesteld. Ook zoekt de gemeente nog naar een voorziening voor de inzameling van GFT-afval bij hoogbouw, een oplossing voor mensen met veel medisch afval en onderzoekt de gemeente de mogelijkheid om kleine zakken restafval aan te bieden. Meer informatie: www.arnhem.nl/diftar.

HOE WERKT OMGEKEERD INZAMELEN PRECIES? Laagbouw

Hoogbouw

• PMD, papier en GFT-afval wordt bij u

• PMD, papier en restafval gooit u in

aan de straat opgehaald.

ondergrondse containers bij u in de buurt

• het restafval gooit u weg in een onder-

• u kunt voor uw GFT-afval de citybin

‘Waarom wordt ons PMD die we in een grijze zak aan de weg hebben gezet, niet meegenomen?’

grondse container bij u in de buurt.

aanvragen bij SUEZ, tel. (026) 446 04 90.

• u opent de container voor restafval met

De citybin wordt voor u aan de straat geleegd.

uw afvalpas

• u opent de container voor restafval met

Grijze huisvuilzakken mogen niet worden gebruikt voor het aanbieden van PMD. De mensen die het PMD ophalen, moeten door de zak heen kunnen kijken om de inhoud te controleren. Ze mogen alleen PMD meenemen. Anders raakt de vracht te zeer vervuild en moet het alsnog worden verbrand. PMD moet dus worden aangeboden in een doorzichtige zak, bijvoorbeeld de speciale groene PMD-zakken die gratis verkrijgbaar zijn bij supermarkten in Arnhem (én gemaakt zijn van gerecycled plastic).

uw afvalpas

oude situatie

nieuwe situatie

Aan de bak mei 2017 17

maatwerk voor elke wijk

‘Dit past bij ons’ De ene buurt is de andere niet. In Presikhaaf, Spijkerkwartier en Malburgen spelen verschillende ‘afvalzaken’ waar inwoners, samen met de gemeente, een oplossing voor vinden.

Tekst: Laura Thuis Fotografie: Goedele Monnens

In de keuken van jongerencentrum Push in MFC Presikhaven wordt een laatste hand koriander bij de Somalische rijst gedaan. Het eten is klaar, de presentatie over Omgekeerd Inzamelen ook. Shafie Arab, een van de vrijwilligers van WE4YOU: “We gaan zo eten met onze moeders. We organiseren hier wel vaker iets gezelligs voor hen.” Ook zijn de afvalcoaches van de gemeente uitgenodigd, om uitleg te geven over Omgekeerd Inzamelen. Arab: “Dit nieuwe inzamelsysteem wordt in onze wijk ingevoerd, maar de taal is een probleem. Vandaar de uitleg, die wij waar nodig in het Somalisch vertalen.”

Schakel in de wijk Arab: “Bij WE4YOU zijn we met vijftien jongeren uit Presikhaaf, die een schakel willen zijn in de wijk. Een schakel tussen jong en oud, verschillende nationaliteiten… wij hebben het geluk dat we goed zijn terechtgekomen. Dat gunnen wij anderen ook en daarom doen we dit in de wijk.” De maaltijd in combinatie met informatie over Omgekeerd Inzamelen, bedacht Arab naar aanleiding van een vraag van Cigdem Ulutas van Team Leefomgeving Presikhaaf. Het Team zocht naar maatwerk-oplossingen om de verschillende bevolkingsgroepen in Presikhaaf beter te bereiken. Arab: “De Somalische gemeenschap is hecht en het werkt als je dan iets gezelligs organiseert en de taal geen barrière is. Bovendien, onze moeders koken veel samen. Dan heb je ook altijd afval. Als deze pilot goed uitpakt, gaan WE4YOU-leden Erdem en Sofyan zoiets ook voor andere gemeenschappen organiseren. We kennen ze allemaal. Onze groep bestaat uit zeven verschillende nationaliteiten.”

Studentenhuis in het Spijkerkwartier

‘Samen eten en Omgekeerd Inzamelen uitleggen’

Afvalbakskie “Wát zeg je Shafie, afvalbakskie?” Arab, lachend: “Het lukt me niet alles te vertalen. Dan zeg ik er -skie achter en klinkt het al gauw Somalisch. Ik denk in het Nederlands. Onze ouders niet. Dat is het verschil. Maar samen komen we eruit.”

18 Aan de bak mei 2017

Ondergrondse containers in het Spijkerkwartier

in mijn buurt •

Jongerencentrum Push in Multifunctioneel Centrum Presikhaven

Extra passen voor studenten Twee wijken verder brengt student Jesper zijn zak restafval naar de ondergrondse container. Hij woont met vijf andere studenten in een huis in het Spijkerwartier: “De afvalpas bewaren we op de wc”. In dit studentenhuis werkt dat goed. Maar in veel huizen bleek de afgifte van (slechts) één afvalpas een probleem. Rogier Groenestein, coördinator afvalcoaches: “Na invoering van Omgekeerd Inzamelen kwamen we in Klarendal en het Spijkerkwartier veel afval tegen naast de ondergrondse containers. Samen met de Teams Leefomgeving en Handhaving kwamen we erachter dat het geregeld studenten zijn die hun afval naast de container zetten.” Eén pas bleek te weinig. “Dan was je huisgenoot met de afvalpas weer een weekend naar z’n ouders en ja, dan zette je het afval maar naast de container.” Huisbazen mogen daarom sinds kort extra afvalpassen aanvragen bij de gemeente.

‘De afvalpas bewaren we op de wc’

Park bij Stadseiland, Malburgen

Poepvrij voetballen En in Malburgen? Daar kan weer - zo goed als poepvrij gepicknickt en gevoetbald worden in het park bij de Kea Bouwmanlaan. Marjolein Mulder van Team Leefomgeving Malburgen: “We hebben een heel betrokken Wijkbeheergroep Malburgen Oost-Noord, die hier samen met het Wijkplatform voor hebben gezorgd. Hondenpoep is een groot issue in Malburgen. Mensen durven hondenbezitters vaak niet aan te spreken als zij hun hondenpoep niet opruimen. De wijkbeheergroep signaleerde dit en kreeg van hondenbezitters terug dat ze wel wíllen, maar niet ver willen lopen met die gevulde zakjes. Om die reden zijn zogenaamde ‘doggy pools’ aangeschaft: prullenbakken met zakjes voor hondenpoep. Ze staan op verschillende plekken in het park en worden wekelijks geleegd door wijkbewoners.” De doggy pools werden betaald uit het reguliere bewonersbudget dat via de wijkplatforms in de wijk wordt uitgegeven. Mulder: “Malburgen is zuinig en houdt het huishoudboekje goed bij. Dat mag ook wel eens gezegd!”

‘Hondenpoep is een groot issue in Malburgen’

‘Van wijken weten’ in Arnhem Heeft u een goed idee of initiatief voor uw wijk of buurt op het gebied van zwerfvuil, hondenpoep of andere ‘afvalzaken’? Dan kunt u contact opnemen met het Team Leefomgeving van uw wijk. Meer informatie en contactgegevens van alle Teams Leefomgeving in Arnhem, vindt u op www.arnhem.nl onder ‘Mijn wijk’.

Aan de bak mei 2017 19

• lokale initiatieven

Groene vossen gezocht! Wie een beetje groen hart heeft, kent De Groene Vos aan de Hommelseweg. De stichting motiveert en inspireert mensen tot een duurzame levensstijl. Als het gaat om afval scheiden, lopen ze ook voorop. Niet verwonderlijk dus dat zij het initiatief namen voor het 100-100-100-project in Arnhem (zie ook pagina 10). Nog een groen wapenfeit: je kunt er je kaarsvet, lege cartridges, pennen en viltstiften naartoe brengen. De Groene Vos laat het recyclen. De opbrengst gaat naar een goed doel. Kijk voor meer groene wapenfeiten - zoals de goed bezochte Repair Cafés - op www.degroenevos.nl. Schaarsbergen e.o.

1 10 Klarendal

Centrum

6 7

Velperweg e.o.

Malburgen

3 4

8 Presikhaaf

Arnhemse Broek

Schuytgraaf De Laar Rijkerswoerd

Goed bezig

Arnhem Op sportclubs, scholen, het werk en op straat wordt hard gewerkt om de afvalberg te laten slinken.

20 Aan de bak mei 2017

Rijden op bananenschillen ‘Deze bus rijdt op groen gas’ lees je op de Arnhemse stadsbussen van Breng. Wat zo veel betekent als: deze bus rijdt op bananenschillen en verrotte appeltjes. Ons groente-, fruit- en tuinafval wordt namelijk voor een belangrijk deel omgezet naar groen gas, het duurzame alternatief voor fossiel aardgas. Nog een Arnhemse groenrijder: de gemeente Arnhem. Alle dienstauto’s rijden op groen gas.

Tring, tring, mag het licht aan? De Arnhemse Jet de Bruijn maakt van oude fietsonderdelen lampen. ‘Upcycled by Jet’ heet de serie. Zo mooi kan hergebruik dus zijn! www.jetdebruijn.nl/ upcycled-by-jet

Foto luiers aan de lijn: blog.gajemae.nl

Luiers aan de lijn

Baby’s in de luiers zorgen gemiddeld voor 4 kilo restafval per week. Evelien Mertens en drie van haar collega’s bij de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Afval- en Reinigingsmanagement (NVRD) in Arnhem, konden het niet langer aanzien en besloten dat ze de wegwerpluiers thuis gingen vervangen door wasbare luiers. Evelien: “Onze dochter draagt nu een luier van bamboe, met een inlegvel en een broekje eroverheen. Alles is wasbaar. Als je kind heeft gepoept, spoel je het inlegvel als wc-papier door de wc. Het vraagt om een nieuwe routine maar het is goed te doen.” De NVRD buigt zich al langere tijd over het laten recyclen van wegwerpluiers.

Op supermarktsafari Sebastiaan van Sandijk, deelnemer aan het project 100-100-100 (zie pagina 10), organiseerde begin dit jaar een aantal keer de Supermarktsafari: “Vanaf het moment dat wij thuis begonnen met verpakkingsvrij winkelen, merkten we hoe snel de hoeveelheid afval in ons huis verminderde. We winkelen met een koekblik voor rijst en pasta, Tupperwarebakjes en papieren groentezakjes voor vleeswaren, kleine potjes voor olijven en kruiden, inpakpapier voor kaas… We merkten dat we al snel een nieuwe routine hadden. Zo moeilijk is het niet. Dat wilde ik delen met anderen. Vandaar de Supermarktsafari.” In kleine groepjes toog Sebastiaan naar Arnhemse

supermarkten en winkels waar de deelnemers gewend zijn boodschappen te doen. “De medewerkers in winkels kijken er helemaal niet van op als je met een eigen bak of zakje aankomt. En als je uitlegt wat je wilt, gaan ze vaak vanzelf meedenken.”

Aan de bak mei 2017 21

kent De Groene Vos aan de Hommelseweg. De stichting motiveert en inspireert mensen tot een duurzame levensstijl. Als het gaat om afval scheiden, lopen ze ook voorop. Niet verwonderlijk dus dat zij het initiatief namen voor het 100-100-100-project in Arnhem (zie ook pagina 12). Nog een groen wapenfeit: je kunt er je kaarsvet, lege cartridges, pennen en viltstiften naartoe brengen. De Groene Vos laat het recyclen. De opbrengst gaat naar een goed doel. Kijk voor meer groene wapenfeiten - zoals de goed bezochte Repair Cafés - op www.degroenevos.nl.

• lokale initiatieven

Lang leve het textiel van 2Switch

Schaarsbergen e.o.

1 10

Centrum

6 7

Velperweg e.o.

Klarendal

Malburgen

3 4

Presikhaaf

Arnhemse Broek

De Laar Rijkerswoerd

Goed bezig

Arnhem

1-0 voor hockeyclub HCM

Op sportclubs, scholen, het werk en op straat wordt hard gewerkt om de afvalberg te laten slinken.

20 Aan de bak mei 2017

Ook meedoen met jouw school of sportclub? Op https://arnhem.supportervanschoon.nl vind je alle informatie. De pilot loopt in elk geval tot eind 2017.

22 Aan de bak mei 2017

Tweede leven voor esdoorns Huijghenslaan Eind vorig jaar werden de bijna tachtig jaar oude esdoorns aan de Huijghenslaan gerooid. Dat was slikken. De statige uitstraling van de laan was in één klap weg. In plaats van het hout door de versnipperaar te halen, kreeg het een tweede leven. Twee Arnhemse kunstenaars meldden zich: Nick van der Aa en Gert-Jan van Dunnewold wilden van de oude esdoornstammen stevige sculpturen maken. Nick van der Aa: “Deze bomen maken deel uit van de cultuur van Arnhem. Sommigen bevatten nog scherven van de Slag om Arnhem. Daarom wilde ik per se iets met het hout doen. We doen dit met het oog op duurzaamheid en ik zie het ook als een stukje rouwverwerking voor de inwoners die gehecht waren aan de bomen en het aanzicht van de Huijghenslaan.” Er zijn direct nieuwe bomen geplant: zomereiken met een omtrek van – nu nog – 15 tot 20 centimeter.

Foto esdoorns: Sabine Roelofs

Zeventien Arnhemse scholen, vijf sporthallen en twee sportclubs doen mee aan de pilot ‘Schoon Belonen’: scholen en sportclubs gooien hun lege flesjes, blikjes en pakjes drinken in speciale containers, die de gemeente gratis leegt. En dat is dubbel scoren. Want deelnemers dragen bij aan een schoner Arnhem én houden minder restafval over, wat flink kan schelen in de kosten. Ook hockeyclub HCM aan de Drielsedijk in Arnhem doet mee. Ze waren zelfs een van de eersten. Elke Duthler: “Doordat wij hier nu mee bezig zijn, heeft de barcommissie besloten voortaan weer glazen flesjes frisdrank te bestellen in plaats van blikjes.”

Foto: Eva Broekema

Schuytgraaf

In Arnhem wordt jaarlijks ruim 600.000 kilo textiel ingezameld. Al dit textiel wordt verwerkt aan de Nieuwe Kade 7, vlakbij de John Frostbrug. De textiel-sorteercentrale is een geliefde leer-werk-omgeving. Een deel van het textiel 2wordt na sortering aangeboden Rijden in opde winkels van 2Switch. Manager bananenschillen Huub Kwekkeboom: “Maar we hebben een Hier worden ‘Deze bus rijdtook op groen gas’eigen lees je opnaaiatelier. de Arnhemse stadsbussen van Breng. Watgerepareerd, zo veel betekent als: ritsen vervangen naadjes deze bus rijdt op bananenschillen en verrotte appeltjes. Ons groente-, fruit- en tuinafval wordt namelijk tassen gemaakt en bijvoorbeeld stoffen voor een belangrijk deel omgezet naar groen gas, het van restmaterialen duurzame alternatief voor fossiel aardgas. Nog eentextiel. Ook Arnhemse groenrijder: de gemeente Arnhem. Allebijdrage aan levert 2Switch haar dienstauto’s rijden op groen gas. ‘Arnhem Modestad’: studenten van ArtEz en startende ontwerpers voorzien we van restmaterialen. ‘Kijk maar wat je nodig hebt’, zeg ik altijd. Er zijn al prachtige duurzame items gemaakt. Jassen van dekens, tassen van herenoverhemden, hoedjes van tafelkleden... “ Kwekkeboom is altijd op zoek naar nieuwe toepassingen die de lokale economie versterken. Ook hierin zit de kringloopgedachte.

contact en colofon • aan deBAK TIJDSCHRIFT OVER AFVAL SCHEIDEN IN ARNHEM | 2017

Arnhem op excursie:

wat gebeurt er met ons PMD?

Afvalbakken

welke is handig?

‘Omgekeerd wáttuh?’ mopper-top-10

Maarten Tjallingii met dochter Nina

‘Papier doen we bij de P, fruit bij de F’

Dit is de tweede uitgave van Aan de bak. Aan de bak is op te vragen via afval@arnhem.nl en digitaal te bekijken op www.arnhem.nl/ aandebak.

Scheiden op het werk

Ook op het werk vraagt afval om een andere manier van denken. Sinds 2 januari staan er in alle gemeentelijke kantoren aparte afvalbakken voor GFT, PMD, papier en restafval. Al na een maand bleek dat de nieuwe afvalbakken ervoor zorgen dat er veel meer afval wordt gescheiden. Projectleider Trudy van Wessel: “De eerste cijfers waren verrassend goed: 3.000 kilo minder restafval in de startmaand. In het begin hoorde ik her en der wel wat gemopper. Een kleine groep vond het ‘een beetje gedoe’. Maar ik merk dat het vooral een kwestie van wennen is. Over het algemeen wil iedereen toch simpelweg een bijdrage leveren aan het milieu en als ambtenaar het goede voorbeeld geven.”

• omgekeerdinzamelen@arnhem.nl > Voor vragen over Omgekeerd Inzamelen • www.arnhem.nl/afvalwijzer > Hier kunt u de afvalwijzer van uw eigen adres downloaden. Wanneer u uw postcode invult, krijgt u een jaaroverzicht en ziet u precies wanneer welk soort afval aan de straat wordt opgehaald. • www.arnhem.nl/melding of 0900 1809 (gemeente Arnhem) > Voor meldingen of klachten. • www.afvalbalie.nl of de SUEZ servicelijn (026) 446 04 90) > Hier kunt u terecht voor het aanvragen van een afvalpas, minicontainers en de citybin, afspraken voor het ophalen van grof huisvuil en grof tuinafval en voor vragen aan SUEZ over de afvalinzameling. • www.2switch.nl of 0900 0205 > Voor het laten ophalen van grote elektrische apparaten en herbruikbaar huisraad. • www.arnhem.nl/afval • www.arnhem.nl/omgekeerdinzamelen • www.arnhem.nl/diftar Dit tijdschrift is gedrukt met bio-inkt op FSC-gereycled papier.

Kentalis Bosschool restafvalvrij

De Kentalis Bosschool is een basisschool voor kinderen met een beperking in horen en communicatie. Juf Marieke Vlooswijk van groep 7 en 8 reageerde enthousiast op een oproep van het Natuurcentrum Arnhem: “Welke school in Arnhem wil (rest)afvalvrij worden? Scholen voor speciaal onderwijs, zoals wij, hadden nog niet meegedaan met deze actie. En ik vind dat wij, net als reguliere scholen, onze bijdrage moeten leveren.” De klas ging naar het afvalbrengstation om te zien hoe afval wordt verwerkt. In het klaslokaal staan bakken voor verschillende soorten afval. Er hangen grote posters met tabellen waarop de kinderen aangeven hoeveel afval ze elke dag verzamelen. Vlooswijk: “Zo maken we het verhaal over natuur en afval concreet. En ze pakken het snel op, hoor! Als ik rekenen uitleg, gebruik ik altijd een kladblaadje. Een van de kinderen zei laatst: ‘Juf, niet weggooien. Die som past er nog wel bij!’. En als een kind afval in de verkeerde bak ziet liggen, hoor ik altijd: ‘Wie heeft dat er in gegooid?’.”

Aan de bak (mei 2017) is een uitgave van de gemeente Arnhem Concept & realisatie Met Kop en Staart, versterkende verhalen (Maaike Kuyvenhoven en Laura Thuis) in samenwerking met de gemeente Arnhem Vormgeving Grafische Studio, gemeente Arnhem Druk Coers & Roest Met dank aan alle mensen die hebben meegewerkt aan Aan de bak Lezers kunnen geen rechten ontlenen aan de inhoud van dit blad. Zonder toestemming van de gemeente Arnhem mogen teksten en beelden niet worden gekopieerd of vermenigvuldigd.

Aan de bak mei 2017 23

Welkom in de Afvalkaravaan

Hij staat op markten, in winkelstraten en is in te zetten bij educatieve projecten: de Arnhemse Afvalkaravaan. Kinderen (en ouderen) leren er spelenderwijs alles over afval. Wat mag er mee met het PMD? Wat maken we van het gescheiden afval? Waar laat je al dat afval? Hoe kook je met restjes? Wanneer alle inwoners van de stad meedoen met afval scheiden, wordt afval weer grondstof. Afval? Laten we er wat van maken. De Karavaan rijdt door de hele stad in het elektrische autootje van het Natuurcentrum Arnhem.