hr strategie
HRM voor de toekomst
prof. dr. r.h.w. vinke
Deze derde, geheel herziene, druk van ‘HRM voor de toekomst, op weg met de menselijke maat’ gaat over de kracht van wederkerigheid tussen organisatie en medewerkers. Het motto is die van ‘de menselijke maat’, al datgene wat binnen de maat van de menselijke vermogens en geaardheid ligt en verbonden is met het realiseren van duurzaam succes. De opdracht van HRM in dit tijdsgewricht is een belangrijke. Zonder beelden van de toekomst, zonder visie bungelt HRM en wordt een overgevoeligheid zichtbaar voor bevliegingen. Het gaat om een bijdrage te leveren aan het beter begrijpen en het met meer zin en zingeving de toekomst tegemoet te treden. Daartoe zijn zeven uitdagingen gegeven waar HRM de tanden in kan zetten. Daarmee is ook het ambitieniveau van HRM in beeld gebracht. Kernvragen zijn: ‘Wat is de agenda voor HRM? Wie en hoe brengen we die agenda tot werkelijkheid?’
rob vinke
weka uitgeverij b.v. Zekeringstraat 21 1014 BM Amsterdam Telefoon: 020-582 66 00 Fax: 020-582 66 99 Internet: www.hrpraktijk.nl E-mail: info@hrpraktijk.nl
over de auteur Prof. dr. Rob H. W. Vinke (1950) is sinds 1997 verbonden aan Nyenrode Business Universiteit te Breukelen als hoogleraar personeelswetenschappen. Hij werkte ruim tien jaar als senior consultant bij Hay Management Consultants en Twijnstra Gudde. Hij is kerndocent van de opleiding HR-strateeg aan de Universiteit Groningen, gastdocent aan de universiteit van de Nederlandse Antillen en was tien jaar hoofdredacteur van de Gids voor Personeelsmanagement en het Jaarboek Personeelsmanagement. Sinds 1997 is hij directeur van Rob Vinke Consultancy, een onafhankelijk organisatieadviesbureau. Zijn kernspecialisaties zijn: trends in de samenleving, integraal HRM-beleid, arbeidsvoorwaarden & honorering, cultuur & motivatie. Hij heeft ruim 400 publicaties op zijn naam staan en verzorgt geregeld inleidingen.
HRM voor de toekomst
subtitel staat hier etcetera
op weg met de menselijke maat rob vinke
Op weg met de menselijke maat Rob Vinke 3e geheel herziene druk 2011
‘Een belangrijke opdracht die ik mezelf heb gesteld, is dat ik eens per week iets nieuws moet verzinnen. Iets wat ik nog niet eerder heb bedacht of gezegd. En eigenlijk vind ik dat ieder mens die opdracht zou moeten aanhouden. Dan zou de wereld er heel anders uitzien.’ (Midas Dekkers, 2007; NRC Handelsblad, 10 & 11 februari, blz. 54) ‘The new European dream is powerful because it dares to suggest a new history, with an attention to quality of life, sustainability, and peace and harmony.’ (Jeremy Rifkin, 2004a; The European Dream, blz. 3)
Omslagontwerp: ZEDline, Amsterdam Boekverzorging: LINE UP boek en media bv Druk: Drukkerij Wilco, Amersfoort Uitgever: Sabine Wernars (WEKA) Redacteur: Deborah Koolen (WEKA) © 2011, WEKA Uitgeverij BV, Amsterdam Alle overige rechten: R.H.W. Vinke ISBN: 987-90-5883-359-4 NUR: 807 Productnummer: 601520300 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16b en 17 Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht, Postbus 882, 1180 AW Amstelveen. Voor het overnemen van een of enkele gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers of andere compilatiewerken dient men zich tot de uitgever te wenden.
Voor Wiske en Floortje
Woord vooraf Dit boek heeft als titel hrm voor de toekomst, op weg met de menselijke maat. Zou ik aan die rol van hrm twijfelen of zou ik hrm zelf belangrijker vinden dan de waarde die moet worden toegevoegd, dan had het zeker Toekomst voor hrm geheten. Maar ik twijfel niet aan de rol die hrm kan spelen bij het begaanbaar maken van het pad dat via de menselijke maat naar de toekomst leidt. Als we ons voorbereiden op de toekomst en op het netwerk van netwerken, hebben we niets aan autistische specialisten of breedsprakige allesweters. hrm moet bijdragen aan het realiseren van toegang tot werk waarin de begaafdheden van mensen optimaal kunnen gedijen. Toegang bieden tot opleiden waarmee de inzetbaarheid wordt geoptimaliseerd, toegang tot bedrijfsprocessen waarmee de verbondenheid met de primaire processen wordt versterkt en toegang tot communicatiekanalen waarmee de benodigde informatie wordt bemachtigd om een volwassen gewaardeerde bijdrage te kunnen leveren. Begeleiding en coaching moeten de medewerker weerbaar maken en ervoor zorgen dat deze stevig op eigen benen blijft staan. Dat alles resulteert in een medewerker die weet waar hij voor staat, waar hij zich aan bindt en welke bijdrage hij levert. Dat is een zelfnavigerende medewerker die grip houdt op het realiseren van gewaardeerde opbrengsten voor zichzelf, voor de organisatie en voor de samenleving. De credo’s voor hrm zijn daarmee ‘toegang, weerbaarheid, kleefstof en zelfredzaamheid’. Daarmee kunnen we de onvoorspelbare toekomst aan en onze plek onder de zon innemen. We zijn op weg naar netwerken van eigenwijze eigen wijzen. Dus spreek mensen aan op hun kracht en knecht hen niet in hun onmacht. Als hrm er is voor de toekomst, dan is er vanzelf toekomst voor hrm. Dit is de derde geheel herziene druk van hrm voor de toekomst. De eerste druk verscheen in 2005 en de tweede, herziene, druk in 2007. Voor de bewerking van deze derde druk in 2011 heb ik dankbaar gebruik kunnen maken van de inspirerende inzichten van vakbroeders en -zusters en de commentaren van collega’s en vrienden. Een uitgelezen moment om alle gebruikers te bedanken voor hun opbouwende suggesties. In het bijzonder veel woorden van dank aan Rosalie Burgers, Peter van den Boom, Ton Hesp, Job Hoogendoorn en Klaas Schouwstra.
vii
Het hrm-vak bestaat en heeft toekomst als we openstaan staan voor veranderingen, waardering geven, benadrukken wat goed en niet goed is en elkaar de helpende hand toesteken. Mijn zoektocht naar de toegevoegde waarde van hrm is nog lang niet af, dit boek is slechts ‘een eeuwig nieuw begin’ (met dank aan Lennaert Nijgh, 1990). hrm voor de toekomst, op weg met de menselijke maat gaat ook over uw toekomst. Uw zoektocht is ook nog niet af. Als we onze kennis blijven delen, ligt er veel toekomst in het verschiet. Rob Vinke Borger, 15 april 2011
viii
Inhoud Woord vooraf
vii
1 Uitdaging en afbakening 1.0 Introductie 1.1 Doel 1.2 Motto 1.3 Werkwijze en opzet van het boek 1.4 Kernvragen van het boek 1.5 Samenvattingen van de hoofdstukken
1 2 6 9 12 14 15
2 Ambities afstemmen 2.0 Introductie 2.1 De werkarena 2.2 Doelen en dominantie 2.3 Dubbele uitwisseling 2.4 Succes en strategie 2.5 Instrumenten 2.6 Casus 2.7 Conclusies
19 20 21 28 31 34 40 43 44
3 hrm-uitdaging 3.0 Introductie 3.1 Druk op hrm 3.2 hrm-dilemma’s 3.3 Sturen op succes 3.4 Stuurkracht 3.5 Instrumenten 3.6 Casus 3.7 Conclusies
45 46 46 53 56 59 61 62 63
4 Perspectieven 4.0 Introductie 4.1 Grote veranderingen 4.2 Mensen in hun tijd 4.3 Komeet van tijd en werk 4.4 Routine, eenmalig en vrij 4.5 Instrumenten 4.6 Casus 4.7 Conclusies
65 66 66 70 74 77 84 85 86
5 Brede weerbare inzetbaarheid 5.0 Introductie 5.1 Stromen naar de toekomst 5.2 Inzetbaarheid
87 88 88 91 ix
5.3 5.4 5.5 5.6 5.7
Inzetbaarheidpaspoort Systeemcompetenties Instrumenten Casus Conclusies
96 98 99 100 101
6 Kwaliteit van mensen 6.0 Introductie 6.1 Persoonseigenschappen 6.2 Begaafdheid 6.3 Begaafdheid en motivatie 6.4 Motivatie-invloed 6.5 Instrumenten 6.6 Casus 6.7 Conclusies
103 104 104 107 113 119 123 123 125
7 Honoreren en waarderen 7.0 Introductie 7.1 Betekenis van honorering 7.2 Honoreringshuis en rol 7.3 Honoreren en sturen 7.4 Waarderen 7.5 Instrumenten 7.6 Casus 7.7 Conclusies
127 128 129 134 141 144 146 147 147
8 hrm-verbinding 8.0 Introductie 8.1 hrm-rol 8.2 hrm-prioriteiten 8.3 hrm-plek 8.4 hrm in de tijd 8.5 Instrumenten 8.6 Casus 8.7 Conclusies
149 150 151 156 159 165 169 171 172
9 hrm-agenda voor de toekomst 9.0 Introductie 9.1 Een denkbare toekomst 9.2 Zeven uitdagingen 9.3 Drie concrete ontwikkelingen 9.4 De nieuwe rol van hrm 9.5 Conclusies 9.6 Epiloog
173 174 176 184 193 200 202 204
Literatuur
205
x