ئەم کاتەتان باش خوشك و برایانی خۆشەویست ،ئامادە بووانی بەڕێز، میوانە بەڕێزەکان بەخێرهاتن سەرچاوان. " وتاری هاوبەش بە بۆنەی ٥٢مین ساڵڤەگەڕی تاوانی کیمیابارانی هەڵەبجە " ئەمڕڕ
بیسڕڕت و پێڕڕ
سڕڕاڵ بەسڕڕەر ئەوتڕڕاوانە گەورەیەدا تێڕڕپەپەڕێت کە لە ڕێکەوتڕڕی ٦٨١١/٣/٦١
لەالیەن ڕێژێمڕڕڕی بەعسڕڕڕی عراقڕڕڕی ئەوکڕڕڕاتە وە بەسەرپەرسڕڕڕتی سڕڕڕەددام حوسڕڕڕێن ،و دارودەسڕڕڕتکەی ئەنجامڕڕپرا،کە شڕڕاری هەڵەبڕڕجە یڕڕان کیمیابڕڕاران کڕڕرد .ئەو ڕووداوە تڕڕاڵە ئڕڕێمەی لە دەوری یەکتڕڕر کۆکرد تەوە. هڕڕاتووین پڕڕێکەوە سڕڕەری ڕێڕڕز و ک نڕڕۆش بڕڕۆ ئەو دایڕڕك و باوکڕڕانە داب ڕڕوێ ین کە لە مڕڕاوەی چەنڕڕپ چرکەیەك دا جگەرگۆشەکانیان لە دەست دا ،ئەو م ااڵنەی کە بێ بەشکران لە ناز و ئامێزی دایک و باوکیان ،بڕووك و زاواکڕان ،ئڕاواو و ئارەزوەکانیڕان نەهڕاتە دی و هەرگیڕز نەبڕوونە میڕوانی مڕانگی هەنگوی ی. بیست و پێ
ساڵ لەمەوبەر لە ٦١ی ئڕاداری ٦٨١١لە کاتێکڕپا کە کوردسڕتان خڕۆی بڕۆ پێشڕوازی لە
نەور ز و جەژنڕڕی سەرسڕڕاڵی کڕڕوردەواری ئامڕڕادە دەکڕڕرد و سروشڕڕت ز ربەجڕڕوانی خ ڕۆی ب ڕۆ پۆشڕڕی ی بەرگڕڕی سڕڕەوزی بەهارسڕڕاز دەکڕڕرد ،بەاڵم ئەفسڕڕوو
و مخڕڕابن ،فڕڕ کە جەنگیەکڕڕانی حکڕڕوومەتی
بەعسڕڕی عێڕڕرا بە سڕەر کایەتی سڕەددام حوسڕێن ،بە بیڕڕانووی "حڕڕزووری" هێزەکڕڕانی ئێڕڕران ،شڕڕاری هەڵەبجە یان بە گازی کیمیایی بۆردمان کڕرد و لە مڕاوەی چەنڕپ چرکەیەکڕپا زیڕاتر لە پێڕ
هەزار
ش ڕەهیپ و دەیڕڕان هەزارکەسڕڕیتر بری ڕڕپار و کەمئەنڕڕپام بڕڕوون .بڕڕری ە سڕڕاڕێژنەکراوەکانی هەڵەبڕڕجە چارەگە سەدەیەکە دوای ئەو ڕووداوە ،دژی مر ڤانەیە هەروا ژانێکڕی قورسڕە بەسڕەر جەسڕتەی لەو لەو کراوی کوردستانەوە .ئێسڕتاش کڕاروانی قوربانیەکڕانی ئەو تڕاوانە نامر ڤڕانەیە هەر لە زیڕاد بوونپایە ،ڕ ژانە بە ئازارەکانیانەوە دەناڵێ ن و گیانی شیری یان لەدەست دەدەن. کیمیابارانی هەڵەبجە لووتکەی قەاڵچۆکردنی کۆمەاڵنی خەڵکڕی کوردسڕتان بڕوو کە لە پەنجاسڕاڵی ڕابردوودا لە ڕ ژهەاڵو و لەشارەکانی س ە ،قڕارنێ ،قەاڵتڕان ،کیمیابڕاران کردنڕی شڕاری سەردەشڕت )1 (3
لەسڕڕاڵی ٦٨١١دا ،لە باشڕڕوور لە ناوچەکڕڕانی گونڕڕپی گ ڕۆپتەپە ،سێوسێ ان،بالیسڕڕان ،کڕڕۆمەڵ کڕڕوژی یەزیڕڕپیەکان ،بڕڕارزان و س ڕۆران ،شڕڕرناو و زی ڕڕپانی دیڕڕاربەکر لە بڕڕاکووری کوردسڕڕتان ،لە ڕ ژئڕڕاوای کوردستان سڕی ەمای ئڕاموودێ لە سڕاڵی ٦٨١١کەتێڕپازیاتر لە ٥١١م ڕپاڵ لەنڕاو هڕۆڵی سڕی ەماکەدا سوتێ ران .کۆمەڵکوژی خەڵکڕی کڕورد لە باشڕووری کوردسڕتان بەو کارەسڕاتە کۆتڕایی پێ ەهڕاو .بڕێ دەنگی کۆمەڵگای نێونەتەوەیی ،یاخودڕاسگۆتر بڵێن لەبەربەرژەونڕپی خۆیڕان ،لە بەرامڕەەر تڕاوانی هەڵەبجەدا بووبە هانپەرێك بۆ ڕژێمی سڕەددام لە قڕووڵترکردنەوەی کۆمەڵکڕوژی خەڵکڕی کوردسڕتان وهەر ئەمەبوو کەئۆپەراسیۆنی ئەنفاڵی خەڵکی کوردی لە هەموو ناوچەکانی کوردسڕتانپا جێەەجڕێ کرد و سیاسەتی زەوی سووتاو بەسەر کوردستان دا سەپێ پرا. لە ئەنجڕڕامی ئەو کڕڕردەوە دژی مر ڤڕڕانەیەدا ،نزیڕڕک بە دووسڕەد هەزار کە
لە خەڵکڕڕی کوردسڕڕتان
شڕڕڕەهیپ کڕڕڕران ،هەزاران گونڕڕڕپ و شڕڕڕاری واڵو لە گەڵ خڕڕڕاك یەکسڕڕڕان کڕڕڕران ،دار و لێ ەوارەکڕڕڕانی کوردستان وشك کراون و مەرگی ڕاستەقی ە بەسەر ژیڕ گەی کوردسڕتان ،کە بە بەهەشڕتی سەرسڕەوز ناوبانگی دەرکردبوو ،سەپێ پرا .لە باشڕوری کوردسڕتان بەشڕێکی ز ری ناوچەکڕانی کوردسڕتان وەک کەرکڕڕووک و موس ڕڵ هێشڕڕتا داگیڕڕر کڕڕراون ،ڕ ژانە خەڵکڕڕی کڕڕورد لە نڕڕاوچەداگیر کراوەکانڕڕپا تیڕڕر ر دەکڕڕرێن ،لە ڕ ژهەاڵتڕڕی کوردسڕڕتان ڕ ژانە خەڵکڕڕی کڕڕورد بەبیڕڕانووی جڕڕۆراو جڕڕۆر لەالیەن ڕژێمڕڕی ئیڕڕڕرانەوە لەسڕڕڕێپارە دەدەرێڕڕڕن ،لە بڕڕڕاکوری کوردسڕڕڕتان سوپاسڕڕڕی تورکیڕڕڕا چەنڕڕڕپین جڕڕڕار لە دژی گەریالکانی پارتی کرێکارانی کوردستان چەکی کۆمەڵکوژی بەکار هێ اوە. لە ساڵی ٥١٦٦لە ر بۆسك ٤٣هاواڵتی بڕێ تڕاوانی کڕورد لەالیەن فڕ کە جەنگییەکڕانی تورکیڕاوە شەهیپکران کە لەوانە ٦١یان لە خوار تەمەنی ٦١ساڵ دابوون. ئەم
دوای ٥٢ساڵ هێشتاش بەشێکی ز ر لە شەهیپانی ئەنفاڵ و هەڵەبجە نەگەراونەوە باوەشی
دایکی نیشتمان و هەر گۆڕغەریب و بێ سڕەر و شڕوێ ن .ئاسڕەواری ئەو تراژیڕپیا بەکڕۆمەڵ و مەرگڕی بەرلە کڕڕڕاتی بەشڕڕڕێکی ز ر لە خەڵکڕڕڕی کڕڕڕورد .،بەهڕڕڕۆی ئەو کیمیابڕڕڕارانەوە ئێسڕڕڕتاش لەو نڕڕڕاوچەیە بەشێکی م پااڵن بە کەمئەنپامی لەدایک دەبن. سڕڕڕەرەڕای هەوڵ و هەنگاوەکڕڕڕانی حکڕڕڕوومەتی هەرێمڕڕڕی کوردسڕڕڕتان بڕڕڕۆ قەرەبڕڕڕووکردنەوەی زیڕڕڕان لێکەوتڕووانی کیمیابڕارانی هەڵەبڕجە و ئەنفڕڕاڵ،بەاڵم ئەو هاوکڕاری و هاریکاریڕانە نەیڕان توانیڕڕوە هەموو الیەنەکانی زیان لێکەوتوەکان و لەناوبردنی ئاسەواری دەروونی ئەو بری ە قووڵەی خەڵکڕی کوردستان ساڕێژ بکاتەوە ،بڕۆیە بە بڕ وای ئڕێمە رێکخەرانڕی یڕادی بیسڕت و پێ جەمڕین سڕاڵڤەگەڕی تڕڕڕاوانی کیمیابڕڕڕارانی هەڵەبڕڕڕجە ،بە کڕڕڕردنەوەی ناوەنڕڕڕپێکی لێکڕڕڕۆڵی ەوە لەسڕڕڕەر "جی ۆسڕڕڕایپ" و کۆمەڵکوژی ،هەم ئەرکێکی مێژوویی ،مر ڤی و زی پوو ڕاگرت ی یادی تاریکترین مێژووی مر ڤایەتیە لە نڕڕاوچەی ڕ ژهەاڵتڕڕی ناوەڕاسڕڕتپا کە دەتڕڕوانێ لە دوار ژدا کوردسڕڕتان و یڕڕادی هەڵەبڕڕجە بکڕڕاتە قیەلەگای گەشەکردنی مر ڤایەتی و خۆپاراستن لە دڕنپەیی مر ڤ دژ بە مر ڤ.
)2 (3
کیمیاباران و ئۆپەراسێۆنی ئەنفال لە ٦٨١١دا لە کاتێکپا ئەنجام دراوە کە دەوڵەتی عێرا لە ١ی سێپتامەەری ٦٨٤٦دا پەیمان امەی "ژێ ێڤا دژی چەکە کۆمەڵکوژەکان و کوشتاری بەکۆمەڵی خەڵك" ی واژ کڕڕڕردووە .بڕڕڕۆیە ئڕڕڕێمە بڕڕڕانگەوازی کۆمەڵگڕڕڕای نێڕڕڕودەوڵەتی دەکەیڕڕڕن ،لە پێ ڕڕڕاو ڕێگڕڕڕرتن لە تاوانەکڕڕانی وەك هەڵەبڕڕجە وئەنفڕڕال ،ئەو کڕڕردەوانە وەك "جی ۆسڕڕایپ" و کۆمەڵکڕڕوژی ب اسڕڕن و بەو هەڵوێستە لەالیەك مر ڤایەتی لە ئاسەواری تاوانگەلی وا ئاگادار بکەنەوە و لەالیەکی دیکەوە ،بە ئاستێکی کەمیش بێت ،مەرهەمێک بێت بۆ سەر بری ەکانی گەلی کورد. ز ر دەمێك نییە ،کە واڵتی فی النپ ،لە مەترسی هەڕەشەی هێرش و شەڕی ماڵ وێرانکەر ،بۆردمان و چۆڵکردنی شاروگونپەکان دژی هێزی داگیرکەری سەردەمی شەڕی دووەمی جیهانی ڕزگڕار بڕووە .لەو ڕوەوە بە شتێکی سروشتی دەزانڕین کە چڕاوەڕوانی گەلڕی کڕورد لە خەڵکڕی فی النڕپا و دەوڵەتڕی ئەو واڵتە زیڕڕڕاتر لە واڵتڕڕڕانی دیڕڕڕکە بێڕڕڕت و داوا لە دەوڵەو و پەرلەمڕڕڕانی فی النڕڕڕپا دەکەیڕڕڕن ،هەروەك واڵتانی نەروی ،سویپ ،بەریتانیا ،هۆڵەنپا داوا بکەن کە کۆمەڵ کڕوژی گەلڕی کڕورد بە "جی ۆسڕایپ" ب اسڕڕن وئەرکڕڕی مر ڤڕڕایەتی خۆیڕڕان بەجێەێڕ ن کە دەوڵەتڕڕان ناشڕێ بە هڕیچ بیڕڕانوویەك لە ئاسڕڕتی تاوانکڕڕڕاری کیمیابڕڕڕارانی هەڵەبڕڕڕجە دووبڕڕڕارە بکەنەوە،داوامڕڕڕان وایە واڵتە دیمڕڕڕوکراو خوازەکڕڕڕانی جیهان،لە ئاستی ئەوتاوانانەی دەرهە بە گەلی کڕورد کڕراون و تڕاکو ئێسڕتاش دەکرێڕت چیتڕر خەم سارد و دەستەوەستان نەبن.
"خوشك و برا بەڕێزەکان ئامادەبووانی خۆشەویست" داوامڕڕان لە کۆمەڵگڕڕای کڕڕوردی لە دەرەوەی واڵو ئەوە یە کە بە گەشڕڕەپێپانی کڕڕاری کڕڕۆمەاڵیەتی، زانستی و جڤاکی ،لە پێ او کۆمەڵگڕایەکی ئاشڕتی خڕوازانە و دوور لە تونڕپوتیژی هەموومڕان پڕێکەوە هانڕڕڕپەری الوان و نەوەی نڕڕڕوێ بڕڕڕین بڕڕڕۆ فێربڕڕڕوون و ئڕڕڕاوەدان کڕڕڕردنەوەی بەهەشڕڕڕتی سڕڕڕەرزەوی و کوردستانی ئازیزمان .بێگومان بەگەشەکردن و ژیانێکی تەنپروستانەی نیشتیمانەکەمان ،دەتڕوانین ڕێز لە خوێ ی شەهیپانمان بگرین و بەی ە سەرچاوەی گەشەکردن لە هەمڕوو بەشڕەکانی کوردسڕتان و ڕزگاریی هەتاهەتایی نیشتیمانی پارچە پارچە کراومان.
سەری ڕێزو نەوازش دادەنوێ ین بڕۆ شڕەهیپانی هەڵەبڕجە سڕەرجەم شڕەهیپانی ڕێگڕای ڕزگاری گەلە کەمان شەکاوە بێت ئااڵی کوردستان
ڕێکخراوەکانی پێك هێ ەری کۆڕیادی ٥٢مین ساڵڤەگەڕی تاوانی کیمیابارانی هەڵەبجە.
٦١.١.٣.٦١هێلسینکی )3 (3