5 minute read
De stelling: ‘Demonstreren heeft geen zin’
Tekst: Paul Q de Vries
De straat opgaan voor het klimaat, snelwegen blokkeren, petities indienen. Protestacties zijn een manier om je stem te laten horen. Maar hebben ze ook zin? Is demonstreren een goede manier om verandering in gang te zetten?
Martine Doppen: ‘Demonstreren doe je ook voor jezelf’
'Demonstreren heeft zeker zin. Je doet het ook voor jezelf, om te leren, om met andere mensen in aanraking te komen. Je komt erachter dat je niet alleen staat. Soms is het doel heel groot, zoals alle kolenmijnen sluiten. Dat lukt je niet met één demonstratie, maar je verschuift wel het raam der mogelijkheden. Na de demonstratie wordt erover gepraat in de media, de Tweede Kamer en bij de koffieautomaat. Dat brengt je dichter bij het doel.
Soms ziet een volgende generatie bepaalde veranderingen pas, want sommige onderwerpen kunnen heel lang sudderen. Het is alsof we nu een ondergronds mycelium creëren en nog niet weten wanneer de paddenstoel boven de grond komt. Ook als het met demonstreren niet lukt, als politici bijvoorbeeld weigeren zich te committeren aan maximaal 1,5 graad opwarming, dan nog zijn we nu al de gemeenschap aan het bouwen die straks gezamenlijk de gevolgen het hoofd moet bieden.
Om een goede demonstratie te organiseren, moet je zorgen dat het doel duidelijk is: wat willen we van wie? Deel dat met de actievoerders, maar maak het kader niet zo strak dat mensen hun eigen verhaal er niet meer in kwijt kunnen. Je bent een goede organisator als je nieuwe leiders laat opstaan, die zelf ook weer nieuwe leiders laten opstaan.'
Jacquelien van Stekelenburg: ‘Het aantal demonstraties is met 311 procent toegenomen’
'Burgers hebben twee manieren om invloed te krijgen: via de politieke arena – vooral door te stemmen – en via de straat, door te demonstreren. Of het effectief is, hangt af van welk doel je hebt met een protestactie. Wil je de publieke opinie veranderen? Of het systeem overhoop gooien?
Meestal gaat het om het beïnvloeden van de autoriteiten en het creëren van bewustzijn. Daarin spelen de media een rol en het nieuws halen is dus vaak belangrijk. Er wordt de laatste tijd weer veel gedemonstreerd en geprotesteerd. Uit cijfers blijkt dat tussen 2015 en 2023 het aantal demonstraties met 311 procent is toegenomen.
Veel mensen hebben in hun scholieren- en studententijd leren demonstreren en doen dat nog steeds. Of we de straat opgaan, is een wisselwerking tussen hoe sterk het morele kompas van iemand uitslaat en of er effectieve organisaties zijn om protest te mobiliseren. Sociale media hebben dat veel gemakkelijker gemaakt.
Organisatoren van demonstraties moeten daarbij altijd goed nadenken over de strategie en hoever je kunt gaan. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat je veel sympathie bij het publiek verliest als je kunstwerken gaat besmeuren met tomatensoep. Veel activisten realiseren zich dat terdege.'
Reinder Rustema: ‘Online petities zijn geen leunstoelactivisme’
'Petities.nl is opgericht om contact mogelijk te maken tussen grote groepen mensen en beslissers op centrale posities. Het recht om petities in te dienen staat in de Grondwet, en deze website faciliteert dat.
Natuurlijk heeft dat zin. Bestuurders horen en weten ook niet alles, en als je niets doet weet je zeker dat er niets verandert. Er wordt weleens cynisch gezegd dat online petities invullen leunstoelactivisme is, maar je treedt met naam en toenaam met een standpunt naar buiten. Dat is niet niks.
Ik raad mensen aan om petities altijd fysiek te overhandigen, dan heeft het bestuur er een gezicht bij gezien. Met een half A4’tje met argumenten en duizenden handtekeningen online ben je al snel een knooppunt van actie en verandering. Ook als het om natuur en milieu gaat.
We zien petities over klimaat, natuurgebieden, de wolf. Soms lijkt het wel of elke boom die gekapt dreigt te worden een eigen petitie heeft. Het belangrijkst is dat het politieke midden in beweging komt, niet de extreme flanken aan de linker- en rechterkant met hun bekende opinies. Als de zwijgende meerderheid van zich laat horen, maak je de meeste kans op verandering.'
Nanke Verloo: ‘Zonder samenwerken sta je in het niets te schreeuwen’
'Demonstreren is heel zinvol, maar niet elke demonstratie is zinvol. Denk aan Occupy Wall Street. Heeft dat ooit tot concreet resultaat geleid? Veel demonstraties zijn vooral ergens tegen, zoals de macht van het geld of ongelijkheid. Maar waar ben je precies vóór?
Een demonstratie heeft niet veel zin als er geen constructief gesprek met beleidsmakers op volgt. Eerst moet je iets op de agenda zetten en daarna moet je samenwerken. Anders sta je in het niets te schreeuwen. De overgang naar die fase is lastig, omdat veel demonstranten zich juist willen onderscheiden van de beleidsmakers. En die beleidsmakers zien ook een kloof gapen tussen hen en de activisten. Organisaties moeten daarom goed kiezen welke mensen ze naar voren schuiven. Greenpeace doet dat al. Die organisatie bestaat uit een deel activisme en een deel directe beleidsbeïnvloeding.
Je ziet soms dat activisten te snel willen. Als de samenleving er nog niet klaar voor is, krijg je een terugslag: regeringen die klimaatbeleid weer terugdraaien. Het zou efficiënt zijn als klimaatactivisten dan minder hard gaan duwen en wat pragmatischer zijn. Maar dat is natuurlijk bijna niet mogelijk als je vol vuur demonstreert, en weet dat het wat klimaat betreft al vijf voor twaalf geweest is.'
Geef ook je mening op wwf.nl/stelling
