Panda 4 2013

MAGAZINE WINTER

2013

EET SMAKELIJK

VERSCHRALING

Panda OOGST

Insecten staan bij veel mensen elke dag op het menu

Waardevol bos in de Amazone verdwijnt door ontbossing

Successen van het WNF, dankzij uw steun bereikt

– p. 6

– p. 8

– p. 30

lekker

Panda 1

WINNEN

Orang-oetans verzamelen hun dagvoorraad voedsel het liefst in één keer.

Beeld: Alain Compost/Biosphoto/SteveBloom.com

PROPPEN

ORANG-OETANS ZIJN ECHTE FRUITLIEFHEBBERS. NA HET ONTWAKEN BESTEDEN ZE DE EERSTE PAAR UUR VAN DE DAG AAN HET VERZAMELEN EN ETEN VAN ZO VEEL MOGELIJK VOEDSEL. 2 Panda

Panda 3

POST Mail direct naar het Wereld Natuur Fonds via

Oliewinning (1)

In het herfstnummer van Panda wordt het eerste succes voor behoud van Virunga aangehaald: het feit dat Total heeft afgezien van de plannen om onderzoek uit te voeren voor oliewinning in Virunga Nationaal Park.

Op zich lijkt dat heel mooi, ware het niet dat zij dat op een andere locatie, Murchison Falls Nationaal Park in Oeganda, volledig compenseren. Tijdens ons bezoek aan dit park afgelopen juli, was het schrijnend om te zien hoe het park volledig gedomineerd wordt door vrachtwagens en andere auto’s die op volle snelheid door het park razen ten bate van de oliewinning. De dieren zijn zichtbaar compleet van slag. Het succes bij Virunga dreigt nu de ondergang te worden voor Murchison Falls. Wat kan het Wereld Natuur Fonds hiervoor betekenen?

Jacqueline, Noordwijk

Oliewinning (2) Mijn vrouw en ik hebben het voorrecht gehad de afgelopen zomer ruim drie weken door Oeganda te reizen. Een prachtige ervaring.

We bezochten onder meer de berggorilla’s van Bwindi en diverse parken, waaronder Murchison Falls Nationaal Park. Daar zagen we tot onze grote schrik de plannen en de voorbereidingen voor olieboringen. In Kabwoya, een wildreservaat aan Lake Albert, is men bezig een enorme weg aan te leggen, dwars door dit park. Werkelijk verbijsterend. Later begrepen we de reden hiervoor: oliewinning en transport. De boringen in Murchison Falls gaan plaatsvinden op de plekken waar zich het meeste water bevindt en dus waar het meeste wild leeft. Alleen het oliebedrijf zal profiteren van de boringen en

SCHRIJF OF BEL ONS!

Hebt u een vraag of een opmerking? Wij hebben graag contact met onze lezers, dus laat het ons weten! Schrijf of bel ons, of reageer via Facebook, Twitter of Hyves. U krijgt altijd snel een antwoord.

niet de dieren of de bevolking van Oeganda.

Jullie doen fantastisch werk en ik hoop dat jullie ook deze rampzalige ontwikkeling kunnen stoppen.

Hans Bankers, Goirle WNF: Naar aanleiding van de WNFcampagne tegen olieboringen in Virunga Nationaal Park (Democratische Republiek Congo) hebben veel mensen ons erop gewezen dat Total in Murchison Falls Nationaal Park in Oeganda bezig is met olieexploratie en gevraagd wat wij daaraan doen. Het Wereld Natuur Fonds streeft er in het algemeen naar om olieboringen in beschermde gebieden te voorkomen, ook in Murchison Falls NP. Dit is vaak een gecompliceerde aangelegenheid. In Oeganda bijvoorbeeld is het exploiteren van beschermde gebieden niet in strijd met de wet en kiest de Oegandese overheid voor inkomsten en ontwikkelingskansen boven natuurbescherming. Daarmee heeft het WNF een argument minder in de strijd tegen de exploratie. WWF-Oeganda probeert er samen met partners voor te zorgen dat de impact van de exploratie op de biodiversiteit zo beperkt mogelijk blijft.

Ook werkt WWF-Oeganda samen met de overheid om de wet die olieboringen in Nationale Parken mogelijk maakt, aan te passen. Helaas kunnen we niet op alle fronten tegelijk strijden. We moeten ergens beginnen en in dit geval is dat Virunga, dat in tegenstelling tot Murchison Falls NP op de lijst van Werelderfgoed van Unesco staat. Het is een voortdurende strijd waarin wij proberen zo strategisch mogelijk onze beperkte middelen en tijd in te zetten.

Deze Panda staat vol lekkere verhalen. Over onder meer verantwoord eten, het voedsel van de toekomst en het menu van dieren.

Lekkere feestdagen!

Beeld: Margo Vlamings, Patricia Bosveld

AMAZONE P.8 Van voedselrijke bossen naar verarmde weidegrond.

& MEER

Wereld Natuur Fonds Postbus 7, 3700 AA Zeist 0800-1962 info@wwf.nl  WWW.FACEBOOK.COM/WERELDNATUURFONDS  WWW.TWITTER.COM/WNFNEDERLAND  WNF.HYVES.NL

PROPPEN 2 Orang-oetans zijn echte fruitliefhebbers en proppen hun mond het liefst helemaal vol.

VAN PAPIER NAAR DIGITAAL

Hebt u een smartphone? Dan kunt u met de gratis Layar-app een digitale laag in deze Panda ontdekken.

4 Panda

Download de Layar-app

Zoek naar pagina’s met het

Open de Layar-app en

De extra informatie laadt

op uw Android of iPhone.

Layar-logo.

druk op ‘Tap to view’.

nu in. Veel plezier!

INHOUD

KEURMERKEN P.16

SCHROKOP P.10

Ingrediënten met een keurmerk: dat smaakt wel zo lekker.

Zo eet en verteert de slang een prooi.

HEERLIJK P.22 Recepten voor een lekker en verantwoord feestmaal.

LEKKER DOUCHEN? P.14 Draag bij aan een beter klimaat: douche korter.

EET SMAKELIJK 6

DINEREN 18

LIJKENPIKKERS 26

OOGST 30

Insecten staan in de toekomst waarschijnlijk steeds vaker op het menu.

Leeuwinnen jagen en eten meestal gezamenlijk.

Vers of niet vers: aaseters smullen van kadavers.

Overzicht van de resultaten die het WNF dankzij u heeft bereikt.

ACTUEEL 13, 25, 34

RESULTATEN 21

LEKKERBEK 28

WEET WAT JE EET 32

Nieuws van het WNF, acties voor donateurs en wetenswaardigheden over klimaat en natuur.

Resultaten van en nieuws over campagnes van het Wereld Natuur Fonds.

Om de winter door te komen, leggen grizzlyberen tijdens de zalmtrek vetreserves aan.

Ons dagelijkse voedingspatroon heeft een enorme invloed op de natuur.

MAGAZINE WINTER

2013

EET SMAKELIJK

VERSCHRALING

Panda OOGST

Insecten staan bij veel mensen elke dag op het menu

Waardevol bos in de Amazone verdwijnt door ontbossing

Successen van het WNF, dankzij uw steun bereikt

– p. 6

– p. 8

– p. 30

lekker

Panda 1

COVER

Uitgave: Wereld Natuur Fonds, Zeist

Druk: Roto Smeets, Weert

Artikelen uit Panda mogen uitsluitend

Dankzij hun scherpe zicht

Concept & realisatie: Label, Arnhem

Papier: Panda wordt gedrukt

na schriftelijke toestemming vooraf van

en gehoor is het vangen van

Artdirection/vormgeving: Ykes

op Satimat Green, een FSC®-

het Wereld Natuur Fonds te Zeist en met

prooien in de vlucht een fluitje

werk, Amsterdam; Label, Arnhem

gecertificeerde papiersoort.

bronvermelding worden overgenomen. Het

van een cent voor deze lapland-

Drukwerkbegeleiding:

uil. Muizen worden door de uil

Graphic, Leusden

in hun geheel verorberd.

Lithografie: Willem Grafische

Foto: Tom Samuelson

Bewerkingen, Halle

Panda-logo is een beschermd beeldmerk.

Panda 5

LEKKER

Voor 80 procent van de wereldbevolking is het eten van insecten de normaalste zaak van de wereld.

DELICATESSE

EET SMAKELIJK Gebakken libel, salade met meelworm, chocoladetaart met sprinkhaan. De kans is groot dat het in de nabije toekomst steeds vaker op het menu staat.

O

ngeveer één miljoen van de 1,4 miljoen beschreven diersoorten op aarde zijn insecten. Verwacht wordt dat er enkele miljoenen insectensoorten nog niet ontdekt zijn. Van alle bekende soorten zijn er minimaal 1.900 eetbaar. Ze zitten vol eiwitten, aminozuren en proteïnen en zijn daardoor erg voedzaam. In maar liefst 98 landen is het eten van insecten normaal en 80 procent van de wereldbevolking eet regelmatig een portie insecten. Met name in de tropen worden op grote schaal insecten gegeten die uit de natuur worden gehaald. Als er te veel insecten worden verzameld, 6 Panda

kan dit gevolgen hebben voor andere organismen, want ook vogels, spinnen, zoogdieren, reptielen en vissen eten insecten.

De precieze effecten zijn onbekend. Daarnaast kan een afname van de hoeveelheid insecten in de natuur averechtse effecten hebben op populaties van andere insectensoorten en de reproductie van plantensoorten, en daardoor het functioneren van een ecosysteem aantasten. Dit gebeurt wanneer insecten sneller worden verzameld dan zij zich kunnen voortplanten. In sommige landen, waaronder Nederland, worden insecten gekweekt om de populatie in het wild te sparen. Deze kweek heeft geen directe nadelige gevolgen voor de natuur.

Beeld: cakeje: Hans Gissinger, buffaloworm: Dick Poelen, overige insecten: thinkstock

Bekijk enkele filmpjes over de bereiding van insecten via

CICADE

LIBEL

MEELWORM

WAT: Cicade, een vliegend insect dat een zacht, sappig lichaam heeft.

SMAAK: Noot. De nasmaak is asperge-achtig.

BEREIDING: Cicaden kunnen gebakken, geroosterd of gekookt in gerechten worden verwerkt. Gefrituurd dienen ze als snack.

WAT: Libel. Zowel de larve als het volwassen insect wordt gegeten.

SMAAK: Krab.

BEREIDING: Libellen worden veel gegeten in China, waar ze meestal worden gebakken of worden gekookt in kokosmelk met kruiden.

WAT: Meelworm, de larven van de meeltor.

SMAAK: Verse meelwormen smaken naar cashewnoten. Gevriesdroogd komt de smaak het dichtst in de buurt van de smaak van popcorn.

BEREIDING: Meelwormen kunnen worden gebakken, gekookt of geroosterd. Ze worden veelal verwerkt in salades, quiches, soep, rijst- en pastagerechten of gaan door de chocolade.

SPRINKHAAN

REUZENWATERWANTS

MIER

WAT: Sprinkhaan.

SMAAK: Nootachtig (walnoot).

BEREIDING: De sprinkhanen worden gegeten zonder vleugels en poten. Ze smaken prima op een pizza, kunnen worden gekaramelliseerd of aan een spiesje worden gegrild op de barbecue.

WAT: Reuzenwaterwants. Zowel de jongen als de volwassen dieren worden gegeten.

SMAAK: Gezouten banaan of meloen.

BEREIDING: Reuzenwaterwantsen worden vaak heel gegeten en meestal gestoomd of gefrituurd. De geur is bloemig, fruitig.

WAT: Mier. Diverse mierensoorten zijn eetbaar.

SMAAK: De smaak varieert per mierensoort, van pistachenoten en bacon tot honing- of citroensmaak.

BEREIDING: De bereiding verschilt ook per mierensoort. Zo eten Colombianen de zogenaamde fat assmier (mierensoort) het liefst geroosterd. In AustraliĂŤ zien de Aboriginals de honingmier als zoete snack.

TE KOOP IN NEDERLAND ZIJDERUPSPOP

BUFFALOWORM

WAT: Zijderupspop.

SMAAK: Kastanje.

BEREIDING: In China en Vietnam worden zijderupspoppen op de barbecue geroosterd en in Korea worden ze gekookt of gefrituurd. De poppen zijn sterk van smaak en worden over het algemeen bereid zonder zout of kruiden.

WAT: Buffaloworm, de larven van een buffalokever.

SMAAK: Spek of bacon.

BEREIDING: Buffalowormen worden meestal kort geblancheerd. Net als meelwormen kunnen ze in veel gerechten worden gebruikt. Bijvoorbeeld door pannenkoeken, koekjes of muffins.

In Nederland zijn momenteel drie insectensoorten verkrijgbaar die geschikt zijn voor menselijke consumptie. Dat zijn de sprinkhaan, meelworm en buffaloworm. De insecten worden meestal gevriesdroogd verkocht, zodat ze lang houdbaar zijn. Ook is de smaak van gevriesdroogde insecten intenser dan van verse insecten. Roosteren, bakken en frituren zijn de meest gebruikelijke bereidingswijzen.

Panda 7

LEKKER

Voedselrijke Amazonebossen veranderen steeds vaker in verarmde weidegrond.

VERSPILLING

AMAZING AMAZONE De regenwouden van de Amazone zijn een delicatessenwinkel voor mens en dier. Maar grootschalige ontbossing ligt op de loer.

P

Tekst: Suzanne Visser Beeld: nootjes: Thinkstock, koeien: Michael Nichols/Getty Images

Tumucumaque

Amazone

GEEF OM DE AMAZONE DE AMAZONE GEEFT JE LEVEN! Geef de Amazone

vandaag nog iets terug. De afgelopen 23 jaar is in de Amazone al meer dan twintig keer de oppervlakte van Nederland verdwenen. De levensbron voor veel planten, dieren en mensen wordt steeds kleiner. Elke dag opnieuw. Het Wereld Natuur Fonds zet zich in voor dit unieke gebied. Met uw bijdrage helpt u het WNF nieuwe stukken van de Amazone aan te wijzen als beschermd gebied en ondersteunt u de lokale bevolking in duurzaam gebruik van hun grondgebied. Ga naar:

 WWW.WNF.NL/AMAZONE 8 Panda

aranoten. Açai- en camu camubessen. Arapaima-vis. Criollo cacao. Palmvruchten. Honing.

Papaja. Guarana. Chilipepers.

Cashewnoten … De lijst is eindeloos. In de uitgestrekte regenwouden en rivieren van het Zuid-Amerikaanse Amazonegebied zijn veel, vaak nergens anders voorkomende lekkernijen te vinden. En dan hebben we het nog niet eens over andersoortige natuurlijke grondstoffen, zoals rubber, geneeskrachtige planten, geur- en kleurstoffen voor cosmetica, hout en vis.

Ook voor de biodiversiteit op aarde is de Amazone van onschatbare waarde. Een op de tien plantenen diersoorten komt hier voor. 20 Procent van de wereldvoorraad aan zoet water stroomt door de Amazonerivier, de grootste rivier op aarde. En het gebied is ook nog eens een belangrijke buffer tegen klimaatverandering.

Momenteel veroorzaakt ontbossing wereldwijd naar schatting 20 procent van alle CO2-emissies, evenveel als de CO2-uitstoot van alle auto’s en vliegtuigen bij elkaar. Tropisch bos houdt de temperatuur en regenval in de Amazone in evenwicht. Naarmate het klimaat verandert, zullen droogte en bosbranden toenemen; dan gaat ook het gebied zelf meer CO2 uitstoten.

Ontbossing

Zorgvuldig beschermen, die kostbare wouden, zou je dus zeggen. Toch dreigt het Amazonegebied ten prooi te vallen aan grootschalige ontbossing. Vorig jaar ging maar liefst 700.000 hectare woud (even veel als de provincies Noord-Brabant en Limburg

samen) in rook op. Zo’n 80 procent van de ontbossing komt voor rekening van veeteelt; stukken woud worden – dikwijls illegaal – gekapt en platgebrand om koeien te laten grazen. Afkomstig uit andere streken beproeven boeren hun geluk in het immense, moeilijk te controleren Amazonegebied. En dat terwijl het gebied helemaal niet geschikt is voor veeteelt. De bodem raakt snel uitgeput, waardoor er na een jaar of zeven weer een ander stuk bos met de grond gelijk gemaakt moet worden.

Beschermen

Voor het Wereld Natuur Fonds én voor de lokale bevolking is het beste bos een levend bos, waar dieren ongestoord hun gang kunnen gaan. Momenteel is 27 procent van de bossen van de Amazone beschermd.

Maar het gebied is met zijn 670 miljoen hectare (ruim half Europa) zo immens dat het een illusie is te denken dat het ooit in zijn geheel een beschermde status zal krijgen. Daarom richt het WNF zich specifiek op die gebieden met de grootste ecologische waarde, zoals het 3,9 miljoen hectare (bijna even groot als Nederland) tellende Tumucumaque, dat in 2002 de status van nationaal park kreeg.

Natuurlijk moet ook de rest van het Amazonewoud voor onze planeet behouden blijven. Door afspraken met overheden te maken, probeert het WNF te voorkomen dat bossen plaatsmaken voor de productie van vlees, soja, palmolie en rietsuiker. Een moratorium (groeistop) op het verbouwen van soja en suikerriet in de Braziliaanse Amazone is bijvoorbeeld al bereikt en momenteel probeert het WNF het oerbos in Colombia uitgesloten te krijgen van palmolie-ontwikkelingsplannen van de overheid.

Het is een lange strijd. Om maar iets te noemen: juist nu de ontbossing in Brazilië écht begon af te

Bekijk een fragment uit ‘André op aarde’ via

nemen, dreigt versoepeling van de boswetten roet in het eten te gooien. En in landen met een minder sterke overheid, zoals Suriname, Bolivia en Ecuador, is het ontzettend lastig om langs de weg van wetten en regels de ontbossing aan banden te leggen.

Alternatieve inkomstenbronnen

De beste kans voor de Amazonebossen buiten beschermde gebieden is gelegen in een duurzame toekomst voor de miljoenen mensen die er voor hun levensonderhoud van afhankelijk zijn. Als zij een goed bestaan kunnen opbouwen in harmonie met de natuur, is dat voor beide kanten winst. Daarom werkt het Wereld Natuur Fonds onder meer aan duurzame visserij en duurzame bosbouw, zodat de lokale bevolking niet aan veeteelt hoeft te beginnen voor een beter bestaan. Ook vecht het WNF samen met de inheemse bewoners voor de erkenning van hun landrechten. Voor veel duurzame economische activiteiten zijn wel productie- en transportmiddelen nodig en daarvoor heeft de lokale bevolking het geld niet. Samen met lokale overheden probeert het WNF hiervoor oplossingen te vinden. Zo zijn in de Braziliaanse staat Acre met overheidssteun fabrieken opgezet voor de verwerking van natuurlijk rubber en paranoten – uiteraard onder duurzaam beheer. En in alle Amazonelanden werkt het WNF langs de weg van certificatiesystemen en rondetafelbesprekingen samen met producenten en handelaren aan productiemethoden die niet ten koste gaat van het bos.

Beloning voor behoud

Voor de langere termijn is het WNF voorstander van een systeem (bekend onder de afkorting REDD) waarin landen die rijk zijn aan bos, betaald krijgen voor het tegengaan van ontbossing en bosdegradatie. Een goed idee, gezien de enorme impact op het wereldwijde klimaat. Door te berekenen hoeveel uitstoot wordt bespaard doordat een bepaalde regio ontbossing tegengaat, kan daaraan een ‘recht’ worden gekoppeld dat op een internationale emissiemarkt kan worden verkocht. De inkomsten worden lokaal ingezet om natuurbeschermingsactiviteiten te financieren en als extra inkomen voor de lokale bevolking. Hier zitten veel haken en ogen aan, maar het voordeel is dat de bescherming van de natuur in de Amazone een interessante economische activiteit wordt. Waardoor wij ook nog eens kunnen blijven genieten van de lekkernijen als noten en vruchten die de Amazone heeft te bieden.

‘ Wij zijn medeverantwoordelijk’ WNF-ambassadeur André Kuipers reisde deze zomer voor het televisieprogramma ‘André op aarde’ met het Wereld Natuur Fonds naar Brazilië. “De Amazone is rijk, majestueus, maar ook bedreigd. Vanuit de lucht zie je de ontbossing erg goed; langs de rivieren wordt op grote schaal illegaal gekapt. In het savannegebied van de Cerrado, dat ten zuidwesten van de Amazone ligt, vind je dezelfde bedreigingen. Door de toename van veeteelt en landbouw - vooral soja, rietsuiker, granen en katoen - is de helft van de savannes al vernietigd en de rest verdwijnt sneller dan het Amazonewoud. En wij Nederlanders spelen daarbij een rol, omdat we veel soja importeren. Wij consumeren vlees, eieren en zuivelproducten van dieren die met soja worden gevoerd en daarvoor wordt veel natuur vernietigd. Gelukkig kunnen we wat doen! Het WNF zorgt ervoor dat grote gebieden worden beschermd. En door eens een dagje geen vlees te eten, kun je zelf ontbossing tegengaan. Mijn vrouw en dochter eten geen vlees. Als ik thuis ben, doe ik met ze mee!”

‘André op aarde’ werd/wordt uitgezonden op vrijdag 8, 15 en 22 november om 20.25 uur op Nederland 3.

Panda 9

LEKKER

Slangen slikken hun – soms enorme – prooi heel door. Dat stelt bijzondere eisen aan hun bouw.

VERTEREN

2. SLIKKEN

1. DODEN

Tekst: Geert-Jan Roebers, illustraties: Bas Teunis, foto: Tony Crocetta/biosphoto/SteveBloom.com

Gifslangen injecteren hun prooi met een effectieve gifcocktail. Die dient niet alleen om het dier te verlammen, maar zet ook de vertering in gang. Dat gaat vooral op bij slangen waarbij de giftanden achter in de mondholte staan.

Bij wurgslangen zorgen de tanden voor het vasthouden en uiteindelijk naar binnen werken van het slachtoffer.

10 Panda

De grootte van de bek bepaalt de maximale omvang van de prooi. In verhouding krijgen slangen een onvoorstelbaar groot brok door hun keel. De onderkaak bestaat uit twee losse helften die ver uiteen kunnen wijken. Ook het kaakgewricht is bijzonder flexibel. Het doorslikken kan uren duren. Het begin van de luchtpijp stulpt uit en dient als snorkel zodat de slang zelf niet stikt. Inwendig zit er weinig in de weg: slangen hebben geen schoudergordel, geen borstbeen en het hart is flexibel opgehangen in het hartzakje, zodat het niet in de verdrukking komt als een prooi door de slokdarm glijdt.

SCHROKOP Hoe een rotspython een thomsongazelle eet

Slangen kunnen niet kauwen. De prooi gaat in zijn geheel naar binnen. Daarna volgt een minstens zo grote prestatie: de vertering.

Bekijk hoe een slang een antilope opeet via

3. VERTEREN

Het langwerpige lichaam van een slang bepaalt in grote mate de ligging en vorm van de inwendige organen. Er is bijvoorbeeld maar ruimte voor één long en de lever en nieren zijn langgerekt. De eveneens langwerpige maag vormt het belangrijkste verteringsorgaan. De prooi blijft er langdurig en wordt er gemarineerd in heftige verteringssappen, waaronder zoutzuur en eiwitoplossende enzymen. De slangenmaag krijgt vlees, botten en zelfs hoeven, haren en hoorns klein.

4. OPNEMEN

De vertering wordt voortgezet in de dunne darm waar ook de voedingsstoffen in het bloed worden opgenomen. Slangen kunnen maandenlang vasten. Gedurende die tijd slinkt de darmwand om energie te besparen. Na een maaltijd herstelt de darm zich binnen 48 uur volledig.

5. UITSCHEIDEN

Bij een grote prooi kan het volledige spijsverteringsproces maanden in beslag nemen. Die tijd brengt de slang grotendeels door met slapen. Uiteindelijk verlaten de echt onverteerbare resten – en vaak ook een aanzienlijke hoeveelheid darmgassen – het lichaam via een gemeenschappelijke uitgang van de darm, nieren en geslachtsorganen: de cloaca.

Panda 11

ONZE PARTNERS

Inspiratie door de natuur Dagelijks krijg ik in mijn werk mee welke prachtige natuurbeschermingsprojecten en -initiatieven er dankzij de deelnemers aan de Postcode Loterij worden gerealiseerd.

De passie van de natuurbeschermers in het veld is een continue bron van inspiratie voor mij en mijn collega’s. We zijn er trots op dat we samen met onze deelnemers kunnen bijdragen aan een meer leefbare wereld.

Judith Lingeman, Hoofd Goede Doelen, Nationale Postcode Loterij

Foto: Richard Steel/2020VISION/naturepl.com

De Nationale Postcode Loterij is deisgrootste De Nationale Postcode Loterij de grootste goede doelen loterij vanvan Nederland.

Sinds Sinds goede doelen loterij Nederland.

1989 werd werd ererruim 3,8 miljard euroeuro geschonken 1989 ruim 3,8 miljard geschonken aan organisaties die zich inzetten voor aan organisaties die zich inzetten mens voor mens en natuur.

WereldNatuur NatuurFonds Fonds is en natuur.Het Wereld is sinds sinds1993 1993 beneficiënt van dede Nationale Postcode Loterij. beneficiënt van Postcode Loterij.

12 Panda

Minder bruinvissen in de Oosterschelde Tijdens de jaarlijkse bruinvistelling in de Oosterschelde van Stichting Rugvin en het Wereld Natuur Fonds zijn op 21 en 22 september 18 bruinvissen geteld. Dat zijn er 24 minder dan vorig jaar. Het lage aantal is voor een deel te verklaren door de tegenvallende weersomstandigheden, maar komt vooral door het hoge sterftecijfer. Een lichtpuntje: er werden twee kalfjes gespot, waaruit blijkt dat de dieren zich nog steeds voortplanten in de Oosterschelde.

ACTUEEL Bekijk meer foto’s van het olifantje via

BESTEL NU!

Nieuwe WNF-kalenders en -kaarten Beeld: Bruinvissen: van Beek images , kaarten: WNF, olifant: WWF-Indonesia/Wishnu Sukmantoro, Earth Hour: Dick Poelen, boek: WNF

Geef deze feestdagen uzelf én de natuur een cadeau en bestel de nieuwe WNF-kalenders en -kaarten.

Een onmisbare en schitterende aanwinst voor iedere natuurliefhebber, met unieke beelden van de beste natuurfotografen ter wereld. Het assortiment bestaat uit jaar-, bureau-, verjaardags- en notitiekalenders en wens- en kerstkaarten. Maar liefst 12 procent van de opbrengst komt ten goede aan het Wereld Natuur Fonds.

De kaarten en kalenders zijn te bestellen via onze webshop. U kunt ook bellen met onze partner Mercurius: 020-3034220.

Beschuit met muisjes Goed nieuws van WWF-Indonesië: er is een olifantenkalf geboren bij de Elephant Flying Squad. De Flying Squad is in het leven geroepen om conflicten tussen olifanten en mensen te voorkomen in Tesso Nilo Nationaal Park op Sumatra, Indonesië. Het team bestaat uit vier getrainde volwassen olifanten en acht trainers. Het leefgebied van ‘wilde’ olifanten in het park wordt steeds kleiner. Gevolg: olifanten eten de gewassen van de lokale bevolking op. Wanneer olifanten dicht bij de dorpen komen, wordt de Flying Squad opgeroepen om de olifanten terug het bos in te leiden. Zo worden conflicten voorkomen en mensen- en olifantenlevens gespaard. Het pasgeboren vrouwtje is het vierde kalf dat is geboren sinds de oprichting van de Flying Squad in 2004.

 WWW.WNF.NL/SHOP

Earth Hour: doe mee!

De magische Amazone Met het prachtige boek ‘Amazone’ komt de adembene-

Zaterdag 29 maart 2014 is het weer Earth Hour. Tussen 20.30 en 21.30 uur gaan over de hele wereld de lichten een uur uit, om het signaal te geven dat de toekomst van de aarde ons aan het hart gaat en dat we samen willen werken aan oplossingen om de natuur op aarde te beschermen. Het Wereld Natuur Fonds wil zo veel mogelijk leuke initiatieven in de schijnwerpers zetten om zo anderen te inspireren ook mee te doen.

BENT U VAN PLAN OM MEE TE DOEN AAN EARTH HOUR, ORGANISEERT U IETS LEUKS MET FAMILIE OF VRIENDEN OF DOET UW BEDRIJF OF GEMEENTE MEE AAN EARTH HOUR 2014?

LAAT HET WETEN VIA EARTHHOUR@WWF.NL

GRATIS

BIJ EEN GIF T VANAF € 39,95

mende natuur van de Amazone uw huiskamer binnen. Het ruim 200 pagina’s tellende boek bevat prachtige foto’s van het Amazonegebied en de dieren en mensen die er leven. Het boek is gebaseerd op de film ‘Amazonia’ die vanaf medio december in de Nederlandse bioscopen draait.

U krijgt het boek ‘Amazone’ bij een gift vanaf € 39,95. Bestellen kan via internet of met de antwoordkaart tussen pagina 24-25 van deze Panda. De Amazone geeft u leven. Geef om de Amazone!  WWW.WNF.NL/AMAZONE Panda 13

LEKKER

Als iedereen maximaal vijf minuten doucht, verlaagt dit de ecologische voetafdruk en dat gaat klimaatverandering tegen.

WATERSPAARDERS

LEKKER DOUCHEN? HET WORDT WEER KOUDER, DUS DOUCHEN WE WEER LEKKER LANG EN LEKKER WARM. EN DAT IS HEEL BELASTEND VOOR HET KLIMAAT.

N

ederlanders staan gemiddeld zo’n acht minuten onder de douche. Dit vergt al gauw 65 liter water dat allemaal moet worden verwarmd. En dat kost veel energie. Om mensen hiervan bewust te maken, ontwikkelde het Wereld Natuur Fonds samen met Unilever en de Missing Chapter Foundation ‘WaterSpaarders’. Energiebedrijf Eneco en drinkwaterbedrijf Vitens zijn partners. Met het initiatief wil

14 Panda

het WNF iedereen aanzetten tot een kleine gedragsverandering: korter douchen. Als iedereen in Nederland elke dag drie minuten korter zou douchen, staat dit gelijk aan het van de weg nemen van bijna 600.000 auto’s of het besparen van bijna 60.000 Olympische zwembaden met warm water. Een gezin van vier personen bespaart daarmee € 165,- per jaar op de energie- en waterrekening.

Ons douchewater wordt meestal verwarmd door gas. Bij de verbranding van gas komt CO2 vrij en dat zorgt ervoor dat de aarde opwarmt en ons klimaat verandert. Nu al ondervinden mens en natuur wereldwijd de gevolgen van klimaatverandering. Zo smelt het ijs op de Noordpool steeds sneller en wordt het leefgebied van de ijsbeer kleiner en kleiner. Ook warmt het water in de oceanen op, waardoor koraal verbleekt. Om klimaatverandering tegen te gaan en de soortenrijkdom op aarde te behouden, is het van belang om minder energie te verbruiken. Korter douchen is een van manieren om dit te doen en het mooiste is: iedereen kan het!

Beeld: illustratie: Christian Borstlap, Prinses Laurentien: Arie Kievit/Hollandse Hoogte

Bekijk een filmpje over WaterSpaarders via

PARTNERS

Het Wereld Natuur Fonds werkt behalve met de Missing Chapter Foundation ook samen met Unilever. Beide organisaties werken aan manieren die zorgen voor een aanzienlijke verlaging van

het energieverbruik bij mensen thuis en daarmee de uitstoot van broeikasgassen. Inzetten op minder warmwatergebruik was een logische keuze, omdat veel producten van Unilever (shampoo, douchegel, wasmiddelen) een substantiële bijdrage leveren aan het huishoudelijke warmwatergebruik. Unilever streeft ernaar dat de milieu-impact van haar producten in 2020 is gehalveerd door de hele keten heen.

Niet alleen het productieproces in fabrieken wordt verduurzaamd,

Unilever ontwikkelt ook innovatieproducten, zoals droogshampoo, waarbij consumenten geen water hoeven te gebruiken. Daarnaast zet Unilever zich in voor de verandering van het gedrag van consumenten.

Twee andere partners hebben zich inmiddels aangesloten: energiebedrijf Eneco en drinkwaterbedrijf Vitens. Ze zijn een logische en waardevolle toevoeging, vanuit hun streven naar duurzaam energiegebruik en het tegengaan van energieverspilling.

‘Iedereen kan bijdragen’ Prinses Laurentien is de oprichtster van Missing Chapter Foundation.

MCF is een non-profitorganisatie die besluitvormers van nu in contact brengt met de verfrissende ideeën van kinderen, onze toekomstige besluitvormers.

Wat is WaterSpaarders en waarom is het gestart?

Prinses Laurentien: “Kinderen begrijpen de noodzaak om klimaatverandering tegen te gaan en de natuur te beschermen. Zij geven zelf aan energie te willen besparen en anderen te willen aanzetten dat ook te doen. Voor hen is dat logisch, want, zoals kinderen vaak aangeven: we hebben maar één aarde. De opzet van WaterSpaarders komt voort uit dialoogsessies met kinderen en is ontwikkeld samen met hen en leerkrachten. Door kinderen de instrumenten te geven om thuis het gesprek op gang te brengen en ook daadwerkelijk het douchegedrag te veranderen, hopen we echt een verschil te kunnen maken.

Welke rol hebben kinderen binnen WaterSpaarders?

Stopwatch-app

Met de WaterSpaarders Stopwatch-app kunnen kinderen op een leuke manier douchetijden meten en verbeteren. Als de app wordt opgestart, speelt een van de dieren die centraal staat in de campagne, een liedje. Na vijf minuten roept het dier dat het tijd is om te stoppen. Douche je langer, dan laat hij zien wat dat betekent voor zijn leefomgeving.

DE APP IS GRATIS VERKRIJGBAAR IN PLAY STORE (ANDROID) EN APPSTORE (IPHONE).

Doe ook mee!

WaterSpaarders is samen met leerkrachten en kinderen ontwikkeld en bestaat uit een online platform en een lesprogramma voor leerlingen van groep 6, 7 en 8.

Hebt u of kent u kinderen die graag mee willen doen met de klas? Bekijk dan het wervingsfilmpje of de brochure op www. wnf.nl/waterspaarders. Bent u leraar?

Mail dan naar info@waterspaarders.nl en schrijf u in.

“Kinderen verrassen ons keer op keer met hun creatieve denkkracht en scherpe inzichten.

Daarmee kunnen zij ons, volwassenen, dus helpen anders te denken en te handelen. De partners van WaterSpaarders ondersteunen de kinderen in die missie. Volwassenen weten van klimaatverandering, maar de gevolgen daarvan staan ver weg. Op het moment echter dat onze eigen kinderen ons wijzen op de urgentie, zet dat ons er echt toe aan om over ons eigen gedrag na te denken.”

Hoe kunnen kinderen meedoen?

“Kinderen kunnen bijvoorbeeld een gratis app ‘WaterSpaarders’ downloaden in de play- en app store, waarmee ze douchetijden kunnen meten. Ook kunnen ze een etiket ontwerpen voor een fles shampoo of douchegel met een oproep aan het gezin om korter te douchen.”  WWW.WATERSPAARDERS.NL

Panda 15

LEKKER

Een MSC-visje of een koekje met RSPO-label, dat smaakt wel zo lekker.

GOED ETEN

DE PRODUCTIE VAN TAL VAN ONZE DAGELIJKSE BOODSCHAPPEN HEEFT EEN GROTE IMPACT OP HET MILIEU. HET WERELD NATUUR FONDS DRAAGT ACTIEF BIJ AAN KEURMERKEN EN RONDE TAFELS DIE DEZE INVLOED VERMINDEREN. WAT GAAT ER SCHUIL ACHTER DE LOGO’S VAN DEZE INITIATIEVEN? Tekst: Suzanne Heurts, Beeld: Margo Vlamings

FSC WAT IS HET? De Forest Stewardship Council (FSC) zet zich in voor verantwoord bosbeheer wereldwijd. In een FSC-gecertificeerd bos worden bijvoorbeeld de biodiversiteit beschermd, een beheerplan voor de lange termijn opgesteld en de traditionele rechten van de lokale bevolking gerespecteerd.

WAAROM KOPEN? Het FSC-keurmerk garandeert dat het hout uit goed beheerde bossen komt. Maar niet alleen het bos, ook alle andere ketenpartijen worden gecertificeerd, zodat de consument zeker weet dat het hout ‘van kap tot schap’ duurzaam is.

RONDE TAFEL VOOR DUURZAME PALMOLIE

WAT IS HET? De ‘Roundtable on Sustainable Palm Oil’ (RSPO), oftewel de Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie, is een gezamenlijk initiatief van producenten, maatschappelijke organisaties en bedrijven om de palmolieproductie te verduurzamen.

WAAROM BELANGRIJK? Palmolie is een ingrediënt van bijna 60 procent van onze boodschappen, van zeep tot koekjes.

Het RSPO-certificaat garandeert dat plantages natuurvriendelijk werken, geen schade aanrichten aan tropisch bos en andere gebieden met een hoge biodiversiteit en dat de basisrechten en de leefomstandigheden van plantagemedewerkers, kleine boeren en inheemse volkeren worden gerespecteerd. Het keurmerk wordt beperkt getoond op producten.

Bekijk meer informatie over duurzame palmolie en vis via

HET WNF EN KEURMERKEN EN RONDE TAFELS Het Wereld Natuur Fonds heeft aan de wieg gestaan van de ontwikkeling van bekende keurmerken als FSC, ASC en MSC. Deze keurmerken letten op sociale, ecologische en economische aspecten en garanderen een duurzame, transparante

productieketen. De keurmerken zijn gebaseerd op standaarden die voortkomen uit (soms) jarenlange onderhandelingen tussen diverse partijen. Pas als de producent aan alle standaarden voldoet, kan het eindproduct worden gecertificeerd. Het WNF is ook lid van ronde tafels: platforms waarin partijen met verschillende belangen onderhandelen over een duurzaamheidsstandaard. Het WNF heeft daar een grote rol gespeeld in het samenbrengen van producenten en verwerkende bedrijven van

soja en palmolie, waarvan de productie veel negatieve gevolgen heeft. Het WNF vindt dat bedrijven die betrokken zijn bij de productie van deze gewassen, ook verantwoordelijk zijn voor het vinden van goede oplossingen. In productielanden van palmolie en soja werkt het WNF aan de invoering van de standaarden door plantage-eigenaren en kleine boeren. In de consumerende landen oefent het WNF druk uit op het bedrijfsleven om alleen nog maar duurzame palmolie en soja te gebruiken.

MSC WAT IS HET? MSC (Marine Stewardship Council) is een onafhankelijk keurmerk dat garandeert dat de vis duurzaam gevangen is, en heeft als doel overbevissing tegen te gaan.

WAAROM KOPEN? MSC-gecertificeerde vissers respecteren de natuur onder water, waardoor de visbestanden op peil blijven. Ook gebruiken ze vistechnieken die de kans op bijvangst sterk verkleinen.

ASC WAT IS HET? ASC staat voor Aquaculture Stewardship Council (ASC). Het is een onafhankelijke organisatie die een certificeringsprogramma voor verantwoorde kweekvis heeft ontwikkeld.

WAAROM KOPEN? Vis met een onafhankelijk ASC-keurmerk komt uit kwekerijen die aantoonbaar goed omgaan met de natuur en richtlijnen naleven op het gebied van sociale omstandigheden voor arbeiders en gemeenschappen.

RONDE TAFEL VOOR VERANTWOORDE SOJA

WAT IS HET? De ‘Round Table on Responsible Soy’ (RTRS), oftewel de Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja, is een internationaal platform dat zich inzet voor ecologisch en sociaal verantwoorde sojateelt.

WAAROM BELANGRIJK? Om tegemoet te komen aan de almaar stijgende vraag naar vlees en zuivel neemt de productie van soja, een belangrijk onderdeel van veevoer, toe. De RTRS richt haar pijlen op het behoud van waardevolle natuur (met name in Zuid-Amerika), het verbeteren van arbeidsomstandigheden op plantages en het verminderen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen en water.

Omdat de soja vooral in veevoer wordt verwerkt, is het logo niet op producten terug te vinden.

LEKKER

Leeuwinnen jagen samen en doen zich daarna gezamenlijk tegoed aan de prooi.

Beeld: M&C Denis-Huot/Biosphoto/SteveBloom.com

DINEREN

LEEUWINNEN JAGEN GEZAMENLIJK OP GROTE PROOIEN, MAAR SLECHTS ÉÉN LEEUWIN DOODT DE PROOI. DE LEEUW MAG VERVOLGENS ALS EERSTE ETEN. ALS HIJ KLAAR IS, VERORBEREN DE LEEUWINNEN MET ZIJN ALLEN DE KLIEKJES. 18 Panda

Panda 19

Advertentie

3m aan gra den tis

Je huis wordt een jungle!

MET DE KIDS- EN JONGERENCLUBS VAN HET WERELD NATUUR FONDS Op zoek naar een mooi en origineel cadeau voor een kind? Denk dan eens aan een lidmaatschap voor de WNF-Bamboeclub, WNF-Rangerclub of WNF-LifeGuard. Tijdelijk zijn de eerste 3 maanden van het lidmaatschap gratis. Leden ontvangen een eigen clubblad, een leuk welkomstcadeau en een bonnenboekje voor gratis toegang (of korting) bij dierentuinen en attractieparken.

Meer weten? Kijk op www.wnf.nl/gratis 20 Panda

Waar blijft uw euro?

Natuurbescherming buitenland: 62 cent Natuurbescherming Nederland: 3 cent Voorlichting en educatie: 16 cent

Eigen fondsenwerving: 13 cent Beheer en administratie: 5 cent Overige fondsenwerving: 1 cent

Amazone – SEPTEMBER 2013

HAKKUH TEGEN ONTBOSSING De jaarlijkse Hakkuhdag van radio 3FM stond dit jaar in het teken van ontbossing. Met een speciale uitzending

Beeld: Hakkuh: WNF, Soco: Andy Rouse, neushoorns: WNF, ijsbeertop: Naturepl.com/Andy Rouse/WWF

vroeg dj Paul Rabbering aandacht voor ontbossing in de Amazone. Luisteraars konden op internet een e-card maken en deze verspreiden onder vrienden en via social media. Het leverde veel interactie op: in totaal werd de site 8.039 bezocht door 6.439 unieke bezoekers!

‘Hakkuh tegen ontbossing’ werd georganiseerd in het kader van de ‘Er is een wereld te winnen’-campagne van het Wereld Natuur Fonds.

NEUSHOORNS VERHUISD In oktober is het Wereld Natuur Fonds gestart met de verhuizing van meerdere neushoorns in Zuid-Afrika.

CAMPAGNERESULTATEN Bekijk filmpjes van de resultaten via

Er is een wereld te winnen – JUNI 2013

KLACHT TEGEN OLIEBEDRIJF SOCO Het Wereld Natuur Fonds heeft een klacht ingediend tegen de Britse oliemaatschappij Soco bij de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).

Soco doet onderzoek naar olie in Virunga Nationaal Park en schendt daarmee volgens het WNF de strenge richtlijnen van OESO. Soco brengt daarmee mens, dier en natuur in het park in groot gevaar. In de ‘Er is een wereld te winnen’campagne vraagt het WNF iedereen om zich uit te spreken tegen olie-exploitatie in Virunga en een petitie te tekenen. Al ruim 400.000 mensen hebben dat inmiddels gedaan.

IJSBEERTOP GEORGANISEERD In december 2013 komen regeringsleiders van de ijsbeerlanden in Moskou bijeen voor een ijsbeertop. De

WNF-Ranger Chiara was aanwezig bij de verhuizing van de eerste neushoorn, omdat zij het meeste geld ophaalde tijdens de WNF-Rangeractie ‘Stop de stropers, red de neushoorn!’. De verhuizing van de neushoorns is mede gefinancierd met de opbrengst van de WNF-Rangeractie.

De neushoorns verhuisden naar een nieuwe plek waar meer ruimte voor ze is. Volgens de eerste berichten zijn de dieren inmiddels gewend aan hun nieuwe omgeving en voelen ze zich er thuis.

top is gefinancierd met een deel van de opbrengst van de ‘Arctic Home’-campagne. Het Wereld Natuur Fonds wil met de top regeringsleiders bewegen belangrijke stappen te ondernemen om het leefgebied van de ijsbeer beter te beschermen. De grootste bedreiging voor ijsberen is het verlies van leefgebied als gevolg van klimaatverandering. IJsberen zijn afhankelijk van zeeijs, maar dat neemt in recordtempo af.

Tegelijkertijd nemen economische activiteiten op de Noordpool toe. De meest kwetsbare en cruciale gebieden moeten daarom zo snel mogelijk worden beschermd.

WNF-Rangeractie – MAART 2013

Arctic Home – JANUARI 2013 Panda 21

LEKKER

De feestmaaltijd smaakt nog beter met verantwoorde ingrediënten.

FEESTMAAL

Ineke Bottelberghs:

“We eten dit gerecht thuis tijdens de herfst en iedereen smult ervan.

Zelfs vleeseters die op bezoek zijn, hebben geen behoefte om bij de curry een stuk vlees te eten.”

HEERLIJKE FEESTDAGEN!

Een vijfgangendiner, fonduen of gourmetten; in de maand december staat eten centraal.

Ineke Bottelberghs, Facebook-vriend van het Wereld Natuur Fonds, en WNF-medewerker Paula Middendorp gaven hun favoriete, verantwoorde recept door aan Panda.

22 Panda

Fotografie: Jeroen Niezen, foodstyling: Eke Mariën, styling: Mirjam van der Rijst

VEGETARISCHE POMPOENCURRY (HOOFDGERECHT, 4 PERSONEN) INGREDIËNTEN*: 1 kg pompoen (ongeschild), 1 grote ui, gesnipperd, 2 el kerriepoeder, 1 tl kaneelpoeder, 400 ml kokosmelk, 1 groentebouillonblokje/poeder (1 eetlepel), 2 grote tomaten in blokjes, 4 hardgekookte eieren in partjes en 400 gr basmatirijst. Eventueel 3 gesneden bosuitjes, een handje geroosterde pompoenpitjes en sambal. * alles biologisch

BEREIDING: Halveer de pompoen, verwijder de draden en zaden en snijd het vruchtvlees in blokjes. Fruit de ui en pompoenblokjes in een braadpan.

Voeg kerriepoeder, kaneel en kokosmelk toe en verkruimel het bouillonblokje erboven.

Laat de curry 20 min. op een zacht vuur pruttelen onder af en toe roeren. Voeg vervolgens de tomaten toe en laat het geheel nog 10 min. doorkoken op laag vuur. Serveer de curry met de eieren en rijst. Garneer eventueel met bosuitjes of pompoenpitjes. Voeg voor meer pit wat sambal toe.

VIS EN KNOLSELDERIJ UIT DE OVEN (HOOFDGERECHT, 4 PERSONEN) INGREDIËNTEN*: 1 middelgrote knolselderij (ca. 700 gram), 2 sjalotjes, gesnipperd, 2 preistengels, in ringen, 1 citroen (of sinaasappel), 200 ml crème fraîche, yoghurt of kwark, 400 gram pangasiusfilet (met ASC-keurmerk) of champignons voor een vegetarische variant, 6 sneetjes oud brood voor broodkruim, olijfolie, zout, peper * gebruik bij voorkeur biologische ingrediënten BEREIDING: Schil de knolselderij, snijd deze in blokjes (ca. 1 cm) en blancheer ze 7 minuten

in kokend water. Verwarm intussen de oven voor op 190°C. Fruit de sjalotjes en voeg na een paar minuten de prei toe.

Voeg de uitgelekte knolselderij toe en bak een paar minuten mee. Doe de rasp van de citroenschil erbij. Maak een sausje van crème fraîche (of yoghurt of kwark), zout, peper en sap van een ½ citroen.

Bedek de bodem van de ovenschaal met het groentemengsel.

Leg de vis op het groentemengsel en giet het sausje eroverheen. Wrijf het oude brood tot kruimels en verdeel deze over de schotel. Besprenkel met een paar eetlepels olijfolie en bak de schotel 30 minuten in de voorverwarmde oven.

Paula Middendorp:

“Met dit recept wil ik laten proeven hoe lekker je met pure seizoensgroente kunt eten. Ik heb het voor mijn collega’s gemaakt en die reageerden erg enthousiast.”

HET FAVORIETE RECEPT VAN ...

Loretta Schrijver: “Vegetarische sushi!

Met noten, avocado en rijst en zonder vis.

Heerlijk!”

André Kuipers: “Andijviestamppot is mijn lievelingseten. Maar ik heb een variant, waarmee het nóg lekkerder is!”

Ga naar www.wnf.nl/recepten en ontvang de favoriete recepten van André en Loretta.

Panda 23

Advertentie

CADEAU VOOR U ÉN DE NATUUR Met uw aankoop steunt u direct het natuurbeschermingswerk van het WNF!

€ 35,00

€ 39,95

Adopteer een dier

Boeken

Door symbolisch een dier te adopteren, draag je bij aan de bescherming van dit dier en zijn leefgebied. Als bewijs van je adoptie ontvang je een cadeaubox met daarin een heel lieve knuffel, een adoptiecertificaat en informatie over het dier. U kunt kiezen uit tien verschillende dieren.

Nieuw in de shop: het boek ‘Amazone’. Een indrukwekkend eerbetoon aan dit prachtige, veelzijdige en helaas ook ernstig bedreigde gebied. Inclusief 3D-beelden uit de bijbehorende film en een beeldverslag van de filmopnames.

In de webshop vindt u nog veel meer mooie natuurboeken.

€ 21,95 € 19,95

Kalenders en kaarten

DVD’s

De jaarkalender 2014 is uit! Een onmisbare en schitterende aanwinst voor iedere natuurliefhebber, met unieke beelden van de beste natuurfotografen ter wereld. En mis ook de prachtige kleinere kalenders en de wenskaarten niet!

Geniet met ‘Frozen Planet’ van verbluffend mooie winterse beelden. Verkrijgbaar in DVD en blu-ray. Ga naar de webshop voor meer inspirerende DVD’s, zoals ‘Africa’ en ‘The Circle of Life’.

www.wnf.nl/shop 24 Panda

Bosbeheerders nemen afscheid van FSC. Enkele Nederlandse bosbeheerders hebben onlangs besloten afscheid te nemen van het FSC-keurmerk vanwege de ‘administratieve rompslomp’ en ‘onnodige controles’. Het Wereld Natuur Fonds, oprichter van FSC, betreurt dit besluit omdat daardoor voor consumenten onduidelijk wordt of hout uit duurzaam beheerde bossen komt. Het WNF dringt er bij FSC en Nederlandse bosbeheerders op aan om tot een oplossing te komen, want over de noodzaak van duurzaam bosbeheer bestaat geen verschil van inzicht.

ACTUEEL

EIGEN ONTWERP! MET WATERSPAARDERS (ZIE PAG. 14) ONTWERPT UW (KLEIN)KIND ZELF HET ETIKET VOOR EEN FLES DOUCHEGEL OF SHAMPOO.

Beeld: waterspaarders: watersoaarders.nl. photo award: WNF, illustratie: Leonie Hulsman, haaienvissers: Hollandse Hoogte

Kinderen kunnen het gewenste etiket downloaden via www.waterspaarders.nl, ontwerpen en insturen. Elke inzender krijgt zijn ontwerp thuisgestuurd, inclusief een bon voor een gratis flacon die bij Kruidvat kan worden afgehaald. Dat maakt elke douchebeurt (maximaal 5 minuten!) bijzonder.

Veel Europese haaienvissers U verwacht het misschien niet, maar Spanje, Frankrijk en Portugal behoren tot de grootste haaienvissers ter wereld. Zij nemen gezamenlijk ruim 12 procent van de wereldwijde vangst voor hun rekening. Indonesië en India zijn als nummer één en twee samen verantwoordelijk voor ruim 20 procent van de totale vangst. Dit staat in het rapport Into the Deep van Traffic, het internationale samenwerkingsverband van het Wereld Natuur Fonds en IUCN, dat de handel in bedreigde dieren en planten onderzoekt. Het rapport is opgesteld in opdracht van de Europese Unie, die enkele bedreigde haaiensoorten beter wil beschermen tegen ongereguleerde visserij voor internationale handel. De haaienvisserij is de laatste jaren enorm toegenomen, onder meer door de groeiende vraag uit Azië. Volgens wetenschappers worden jaarlijks zo’n 100 miljoen haaien gedood voor consumptie.

Een paar maanden over Dinsdag 20 augustus was het Overshoot Day. Zo

De winnaar is ...

Duizenden kinderen tussen 6 en 18 jaar hebben

noemen we de dag van het jaar waarop we alle natuurlijke grondstoffen die de aarde in een heel jaar kan produceren, hebben verbruikt. Waar we het hele jaar 2013 mee moesten doen, hebben we dus in nog geen acht maanden opgemaakt.

Overshoot Day valt sinds 2001 elk jaar gemiddeld drie dagen eerder. Vorig jaar viel het op 22 augustus.

dit jaar weer een foto ingestuurd voor de WNF-Photo Award. Uit alle inzendingen zijn 40 foto’s genomineerd, waarvan er vier tot winnaar zijn bekroond.

Welke vier dat zijn, kunt u zien bij de WNF-Photo Award-tentoonstelling in het Museon in Den Haag.

Tot en met 9 maart 2014 kunt u daar alle genomineerde en winnende foto’s bekijken.

Panda 25

LEKKER

Sommige vleeseters jagen en eten vers. Andere vleeseters jagen niet en nemen genoegen met kliekjes.

AASETERS 1

DIEPVRIES

De veelvraat komt vooral voor in Arctische gebieden, die gedurende de wintermaanden een grote diepvries zijn. Voor de veelvraat komt dat goed uit. Deze robuuste marter struint ’s winters de taiga en toendra af op zoek naar dode dieren. Dankzij zijn sterke gebit heeft hij geen moeite met het bevroren vlees.

1

Beeld: Niko Pekonen/Fotonatura

LIJKENPIKKERS Voor ons ziet een kadaver er onsmakelijk uit, maar aaseters smullen ervan.

Ze doen zich tegoed aan verongelukte en natuurlijk gestorven dieren en kliekjes die rovers achterlaten.

Tekst: Geert-Jan Roebers

3

2

Beeld: Mitsuaki Uwago/Fotonatura

2

STERKE MAAG

Hyena’s jagen zelf, maar nemen ook genoegen met kliekjes van andere roofdieren. Ze hebben sterke kaken en een nog sterkere maag. Van een dode zebra laten ze vaak maar vier stukken over: de hoeven. De rest gaat versplinterd en al naar binnen.

BOTTENBREKER

3

De lammergier heeft een slimme manier om bij het voedzame beenmerg te komen: hij neemt een bot mee de lucht in en laat het van grote hoogte op een rots vallen.

Beeld: NHPA/Photoshot

4

Beeld: Oliver Lucanus/Fotonatura

Bekijk enkele lijkenpikkers in actie via 5

HAAK

De reuzenstormvogel is de gier van het Zuidpoolgebied. Met zijn haaksnavel krijgt hij zelfs de taaie huid van een dode rob of pingu誰n open. Daarna verdwijnt zijn kop in het karkas om zich aan de ingewanden tegoed te doen.

Beeld: Frans Lanting/Fotonatura

6

Beeld: Albert Mans/Fotonatura

7

KINDERMENU

Beeld: Paul Hobson/Fotonatura

Zodra een doodgravertje een dood vogeltje of dode muis heeft gevonden, begint dit kevertje als een bezetene de grond eronder weg te duwen om het lijkje in te graven. Het doodgravervrouwtje legt daarna eitjes op het lijkje. Dankzij het voedzame lijkenvlees zijn de larven al binnen een week klaar om te verpoppen.

4

SLIJMPRIK

De slijmprik is een zeevis die op een grote, slijmerige worm lijkt. Hij voedt zich met dode zeedieren waar hij met zijn kaakloze bek stukken vanaf trekt. Als een walvis sterft, ontstaan er direct rottingsgassen, waardoor het dier soms wekenlang blijft drijven. Als een halfvergane walvis uiteindelijk naar de zeebodem zinkt, is het maandenlang feest voor slijmprikken uit de wijde omgeving.

8

DUIVEL

Sinds de Tasmaanse wolf is uitgestorven, is de Tasmaanse duivel het grootste vleesetende buideldier. Van zijn snelheid en souplesse moet hij het niet hebben. Wel van bijtkracht en doorzettingsvermogen. In plaats van te jagen, zoekt hij liever karkassen van kangoeroes en andere dieren in het struikgewas of langs autowegen.

Beeld: NHPA/Photoshot

7

6

MOT

In de natuur wordt alles van een dood dier verorberd. Het verteren van haren is werk voor specialisten, zoals de larven van de kleermot. Binnenshuis nemen ze bij gebrek aan vachten ook genoegen met tapijten en truien.

8

5

Panda 27

LEKKER

Tijdens de zalmtrek zijn rivieren een delicatessewinkel voor de grizzly.

Beeld: J.L. Klein & M.L. Hubert/Biosphoto/Stevebloom.com

LEKKERBEK

RIVIEREN IN DE ROCKY MOUNTAINS ZITTEN TJOKVOL VIS TIJDENS DE ZALMTREK. GRIZZLYBEREN SLAAN DAN HUN SLAG EN LEGGEN VETRESERVES AAN OM DE WINTER DOOR TE KOMEN. 28 Panda

Panda 29

LEKKER

Het afgelopen boekjaar boekte het Wereld Natuur Fonds – alleen en samen met anderen – veel goede resultaten.

Maar niet alles smaakte zoet.

OOGSTEN

DE OOGST VAN 2012-2013

Het Wereld Natuur Fonds kijkt terug op een jaar waarin de achterban en de inkomsten enigszins terugliepen. Toch hebben we dankzij uw steun veel kunnen bereiken. Een greep uit de vele positieve resultaten en aandacht voor dat wat tegenviel. Beeld: iStock

WNF EN AH

In september 2012 breidden het Wereld Natuur Fonds en Albert Heijn hun samenwerking uit.

Albert Heijn zorgt ervoor dat eind 2015 in alle eigenmerkproducten alleen nog verantwoorde palmolie, soja, vis en hout en papier is verwerkt.

Zo zal de AllerHande op FSC-papier zijn gedrukt.

DE WNF-RANGERACTIE ‘STOP DE STROPERS, RED DE NEUSHOORN!’ HEEFT € 300.363,OPGELEVERD!

ASC-KEURMERK

Het ASC-keurmerk werd medio augustus 2012 gelanceerd. Vis met een onafhankelijk ASC-keurmerk komt uit kwekerijen die aantoonbaar goed omgaan met de natuur en richtlijnen naleven op het gebied van sociale omstandigheden voor arbeiders en gemeenschappen.

30 Panda

WNF-FOTOBOEK

Tijdens de WNF-dag op 26 mei lanceerde het Wereld Natuur Fonds het fotoboek ‘Levende Planeet’, dat werd gemaakt onder creatief toezicht van WNF-ambassadeur en fotograaf Frans Lanting. Voor dit boek vroeg het WNF donateurs, medewerkers, vrijwilligers, WNFambassadeurs en andere natuurliefhebbers hun mooiste natuuropnames in te sturen.

WETLANDS IN CONGO BESCHERMD

Dankzij inspanningen van het WNF en de Congolese overheid hebben in oktober 2012 drie zeer bijzondere, waterrijke gebieden (wetlands) in Congo de status van internationaal beschermd gebied gekregen. Congo heeft nu in totaal tien beschermde wetlands met een oppervlakte van 11,7 miljoen hectare. De moerassen bieden een thuis aan bedreigde diersoorten als olifanten, nijlpaarden, gorilla’s en chimpansees.

30 -> 50 IN MAART 2013

BLEEK DAT DE AMOERPANTER IN HET RUSSISCHE VERRE OOSTEN IN AANTAL TOENEEMT, VAN SLECHTS DERTIG IN 2007 NAAR VIJFTIG NU.

NIEUW: SKIP-SMS

Medio mei lanceerde het Wereld Natuur Fonds een nieuwe manier van doneren: SKIP SMS. Met het SKIP-abonnement doneren mensen via de mobiele telefoon en krijgen de vrijheid om elke maand te bepalen of ze wel of niet doneren. Ruim 200 mensen hebben inmiddels een SKIP-abonnement.

WET TEGEN ILLEGAAL HOUT Sinds 3 maart 2013 is de handel in illegaal hout in heel Europa verboden. Het Wereld Natuur Fonds heeft bijna tien jaar voor de invoering van deze wet gestreden.

TOTAL BOORT NIET IN VIRUNGA

Oliemaatschappij Total heeft onder druk van o.a. WWF beloofd niet naar olie te zoeken of te boren in Virunga Nationaal Park in de Democratische Republiek Congo, een van de leefgebieden van de bedreigde berggorilla.

De strijd gaat door, want ook oliebedrijf Soco moet stoppen met alle activiteiten in het park.

Bekijk meer informatie over enkele resultaten via

HET HELE JAARVERSLAG IS VANAF 1 JANUARI 2014 TE DOWNLOADEN.  WWW.WNF.NL/JAARVERSLAG

NEUSHOORNS VERHUISD

In oktober 2012 verhuisde het Wereld Natuur Fonds 13 zwarte neushoorns van een natuurpark in KwaZulu-Natal naar een nieuw, veilig gebied. Het WNF deed dit om de ernstig bedreigde zwarte neushoorn te beschermen tegen stropers én een snelle groei van de populatie te bevorderen. Door het verhuizen van de dieren krijgen achterblijvende neushoorns meer ruimte, waardoor het aantal geboortes toeneemt.

STEUREN RICHTING NOORDZEE

In januari 2013 bleek dat de meeste steuren die medio 2012 waren uitgezet in de Rijn, zonder problemen de weg naar de Noordzee hebben gevonden. De steuren waren uitgezet om te kijken of de vis, die tot de jaren ’50 in Nederland voorkwam, weer in Nederlandse wateren kan overleven. De vissen zijn voorzien van zenders en aan de hand van de uitkomsten wordt besloten hoe de herintroductie verder gaat.

ARCTIC HOME

Van half januari tot eind mei 2013 liep in 17 Europese landen de Arctic Home Campagne: een fondsenwervende campagne van WWF en Coca-Cola met als doel het leefgebied van de ijsbeer te beschermen. WWF-partner CocaCola verbond zich hierbij voor 3 jaar met 3 miljoen euro aan het WWF-programma in het Noordpoolgebied. Een prachtig bedrag, waarmee veel goed werk op de Noordpool kan worden verzet. De doelstelling was dat in navolging van Coca-Cola ook de Europese consumenten zouden doneren voor het leefgebied van de ijsbeer.

We zijn ontzettend blij met ruim € 11.000,- die in Nederland werd opgehaald, maar hadden ons een hoger doel gesteld.

Uit onderzoek is gebleken dat de vraag aan het publiek om te doneren niet duidelijk genoeg overkwam. Over een vervolg van de campagne in een verbeterde vorm wordt op dit moment gesproken.

CROWDFUNDING ECO-DRONES

Eco-drones (onbemande vliegtuigjes) zijn voor het Wereld Natuur Fonds waardevolle hulpmiddelen omdat stropers er sneller mee kunnen worden opgespoord. In januari startte het WNF een crowdfunding-actie voor eco-drones. Iedereen kon voor € 2,- investeerder worden van een vliegtuigje.

Hoewel de actie positief werd ontvangen, werd het streefbedrag (€ 10.000,-) niet gehaald. In juli kreeg de aangepaste crowdfunding-actie een succesvolle doorstart: binnen een maand was het streefbedrag gehaald.

Fantastische WNF-dag

Op zondag 26 mei organiseerde het Wereld Natuur Fonds sinds jaren weer een WNF-dag voor zijn donateurs. Het evenement in de Efteling werd door maar liefst 3.200 donateurs bezocht.

Tijdens de dag konden donateurs verschillende WNF-partners en -werknemers ontmoeten.

SAMEN TEGEN STROPERIJ

De Vietnamese en Zuid-Afrikaanse regeringen besloten eind 2012 hun handen ineen te slaan om de slachting van neushoorns in Afrika tegen te gaan. Ze werken samen aan de opsporing van criminele stroperij en smokkelbendes. Daarnaast willen de twee landen dat internationale afspraken over natuurbescherming beter worden nageleefd. Het WNF maakte zich hard voor een internationale aanpak en juicht de samenwerking toe. De vraag naar neushoornhoorn is groot in Vietnam, omdat veel Vietnamezen geloven dat neushoornhoorn een medicinale werking heeft en kanker kan genezen. De meeste hoorn in Vietnam komt uit Zuid-Afrika.

VERANDERENDE ACHTERBAN

De manier waarop mensen het Wereld Natuur Fonds willen helpen bij zijn doelstellingen verandert. Met als gevolg dat het aantal volwassen donateurs daalde (van 735.000 naar 685.000) en we flink minder geld hebben mogen ontvangen. Het aantal jeugdleden steeg wel (van 135.000 naar 138.000) en ook het aantal mensen dat via social media betrokken is bij ons werk groeide sterk (van 145.000 naar 210.000). We zijn erg blij met dit groeiende aantal betrokken mensen. Wel hopen we weer meer financiële middelen binnen te halen, zodat we ons belangrijke werk voor de natuur kunnen blijven doen.

INKOMSTEN EN BESTEDINGEN 2012-2013*

Bedragen x € 1.000,-

INKOMSTEN Donaties Eenmalige giften en donateursacties Nalatenschappen Sponsoring en royalties bedrijven Nationale Postcode Loterij Beleggingsopbrengsten Subsidies van overheden Overige baten

€ 24.292 € 4.969 € 7.923 € 2.661 € 13.776 € 2.639 € 1.412 € 1.162

TOTAAL INKOMSTEN

€ 58.834

BESTEDINGEN Doelen: Natuurbescherming buitenland Natuurbescherming Nederland Voorlichting en educatie Kosten: Kosten werving baten Kosten beheer en administratie TOTAAL BESTEDINGEN RESULTAAT

€ 37.258 € 1.660 € 9.679 € 8.529 € 2.718 € 59.844 - € 1.010

* Dit zijn voorlopige cijfers.

Panda 31

LEKKER

De teelt of productie van ons voedsel heeft soms grote gevolgen voor de natuur.

INGREDIﾃ起TEN

Kraanwater Dagelijks worden er in ons land

500.000 plastic flesjes weggegooid. Een deel van deze flesjes bevatte mineraalwater. Zonde, want Nederlands kraanwater is betrouwbaar en prima te drinken. Voor water uit een fles wordt gemiddeld driehonderd keer zo veel energie gebruikt als voor kraanwater.

Dat komt vooral door de verpakking en het vervoer. Daarnaast is water uit een fles veel duurder dan kraanwater.

Van het seizoen Tegenwoordig zijn de meeste groenten en veel fruitsoorten het hele jaar verkrijgbaar. Fijn, maar ook schadelijk voor het milieu. Ze worden namelijk in verwarmde kassen geteeld of komen per vliegtuig uit verre landen. Het is beter om seizoensgroente uit eigen land te kiezen, omdat er minder energie nodig is voor de teelt en het transport. Op internet zijn diverse groente- en fruitkalenders te vinden.

WEET WAT JE EET ONS DAGELIJKSE VOEDINGSPATROON HEEFT EEN ENORME INVLOED OP DE WERELDWIJDE NATUUR. SOMS ZONDER DAT WE HET WETEN. Fotografie: Rene Gonkel Styling: Mirjan van der Rijst

32 Panda

Koffie Voor het maken van ﾃｩﾃｩn kopje koffie is gemiddeld 140 liter water nodig. Dat blijkt uit de berekening van de watervoetafdruk van koffie. Hierbij is gekeken hoeveel water een koffieboonplant nodig heeft en hoeveel water wordt gebruikt tijdens het productieproces van koffie. De koffieteelt heeft in sommige gevallen ook een groot effect op het milieu. In het slechtste geval leidt de teelt tot ontbossing, watervervuiling, erosie en vervuiling door het overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen.

Bekijk filmpjes over palmolie en water via

Cacao Nederland is de grootste importeur van cacaobonen ter wereld. Het meeste exporteren we ook weer, maar dan als chocolade, cacaoboter of cacaopoeder.

Geschat wordt dat de aanleg van cacaoplantages heeft bijgedragen aan het verlies van acht miljoen hectare tropisch woud. Bij duurzame cacao wordt de plant in een zogeheten gemengd systeem verbouwd en als schaduwgevend gewas in bestaand bos geplant.

Rijst Rijst is een belangrijke voedingsbron.

Wereldwijd is 171 miljard hectare beplant met rijst, waarvan een groot gedeelte wordt geïrrigeerd. Rijst heeft dan ook een enorme watervoetafdruk: er is

3.400 liter water nodig voor één kilo. Het Wereld Natuur Fonds helpt in

India, Marokko en Tanzania mee aan de ontwikkeling en verspreiding van een methode waarbij tijdens de rijstteelt enerzijds minder water, kunstmest en pesticiden worden gebruikt en anderzijds de rijstproductie toeneemt.

Palmolie In veel producten, waaronder bakolie, frituurolie, soepen en sauzen, is palmolie verwerkt. Aan het gebruik van deze grondstof kleven veel nadelen, omdat

Soja Nederland is met 8,7 miljoen ton de grootste importeur van soja binnen de Europese Unie. Een groot deel hiervan exporteren we naar andere landen binnen de EU. Wereldwijd wordt de grondstof grotendeels gebruikt als veevoer. Geïmporteerde soja komt met name uit Zuid-Amerika. De aanleg van sojaplantages zorgt daar voor vernietiging van de natuur. Door de almaar stijgende vraag naar

oerbos wordt gekapt om plaats te maken voor oliepalmplantages.

Om dit tegen te gaan, is de Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie (zie pag. 16) opgericht. Hierin werken producenten, bedrijven en maatschappelijke organisaties, waaronder het Wereld Natuur Fonds, aan richtlijnen voor de productie van duurzame palmolie.

vlees en zuivel gaat steeds meer natuur verloren. Samen met de Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja (zie pag. 17) pleit het Wereld Natuur Fonds ervoor dat alle soja gaat voldoen aan internationale criteria die de natuur beschermen.

Panda 33

ACTUEEL Teken de ijsbeerpetitie via

UW FOTO IN PANDA

Veertig jaar geleden tekenden de landen waar ijsberen leven – Noorwegen, Verenigde Staten, Canada, Denemarken (Groenland) en Rusland – een overeenkomst voor de bescherming van ijsberen. In december spreken deze ‘ijsbeerlanden’ weer met elkaar over de toekomst van de ijsbeer en het Arctisch gebied. Het Wereld Natuur Fonds gaat op deze top een petitie aanbieden. Hét moment om te laten zien dat het leefgebied van de ijsbeer goed moet worden beschermd. We vragen de leiders om: • een nieuw beschermingsplan te ontwikkelen dat in 2015 van start kan gaan; • meer onderzoek te doen naar de ijsbeerpopulatie en het leefgebied; • ook in de toekomst samen te blijven werken met de lokale bevolking, internationale gemeenschappen, bedrijven en organisaties om de bescherming van de ijsbeer te waarborgen.

Wilt u ook de ijsbeer helpen? Teken dan uiterlijk 3 december de petitie.  WWW.WNF.NL/IJSBEERPETITIE

Verrassende, bijzondere of originele foto’s met voldoende kwaliteit maken kans op publicatie. Meedoen? Stuur dan uw foto vóór 3 januari 2014 naar redactie@wwf.nl Kijk voor de voorwaarden en de technische details op internet.  WWW.WNF.NL/PANDAMAGAZINE

Evenementen van het WNF

De komende maanden zijn vrijwilligers van het Wereld Natuur Fonds weer in het hele land te vinden met leuke evenementen.

9 november, Gulpen

HUBERTUSMARKT

WNF-Regioteam Limburg 10 november, 14.00-16.30 uur, Natuurmuseum Brabant, Tilburg

UILENBALLEN PLUIZEN

Geslaagde Vriendjesdag Op 8 september was het feest in Burgers’ Zoo in Arnhem: de Vriendjesdag van de WNF-Bamboeclub vond plaats! Zo’n 1.300 bezoeker(tje)s zongen en dansten bij de optredens van Jelle, Ageeth en Samba Salad. Ook werden ze geschminkt tot prachtige wilde dieren en leefden ze zich uit op een springkussen. Aan het eind van de dag gingen alle Bamboevriendjes moe, maar voldaan naar huis.

Kijk voor meer foto’s op internet.  WWW.BAMBOECLUB.NL/VRIENDJESDAG 34 Panda

WNF-Regioteam Midden-Brabant

16 november, 14.00-16.00 uur, De Kroezehof Assen

DUURZAAMHEID: CREATIEF MET AFVAL

7-8 december, Euroscoop Tilburg

WINTERFAIR EUROSCOOP

WNF-Regioteam Midden-Brabant 21 december, 14.00-16.00 uur, Emmen

KERSTACTIVITEIT

WNF-Regioteam Assen & Emmen

WNF-Regioteam Assen & Emmen 23 november, Emmen

21 december, 14.00-16.00 uur, De Kroezehof Assen

WNF-Regioteam Assen & Emmen

WNF-Regioteam Assen & Emmen

HELP DE NATUUR

WINTERSFEER: KERSTATTENTIE MAKEN

MEER INFORMATIE OVER WNF-EVENEMENTEN VINDT U OP INTERNET. WWW.WNF.NL/ACTIVITEITEN

Beeld: illustratie: Leonie Hulsman, Vriendjesdag: WNF, evenement: WNF, KPN: WWF-Brazil/Andriano Gambarini, testament: Ruurd Dankloff

Teken voor de ijsbeer

LIEFHEBBERS VAN NATUURFOTOGRAFIE OPGELET! PANDA ZOEKT (AMATEUR)FOTOGRAFEN DIE WEL VAN EEN UITDAGING HOUDEN. MAAK EEN FOTO MET HET THEMA ‘OORSPRONG’ EN WIE WEET ZIET U UW FOTO TERUG OP DE COVER VAN PANDA OF ELDERS IN HET BLAD.

Voor al uw vragen en opmerkingen kunt u onze Servicelijn bereiken via

0800-1962

INFO

Vind ons ook op:

Postadres: Postbus 7, 3700 AA Zeist E-mail: info@wwf.nl Website: www.wnf.nl

(gratis op werkdagen van 9.00-17.00 uur)

GEEF DE AARDE DOOR ME T UW TESTAMENT

Laat met uw testament een leefbare aarde na Met een testament bepaalt u zelf wat er later met uw bezit gebeurt. Door het Wereld Natuur Fonds in uw testament op te nemen, geeft u op een bijzondere manier de aarde door aan de volgende generaties.

KPN helpt het Atlantische Woud

Wist u dat:

ICT- en Telecombedrijf KPN, partner van het Wereld Natuur Fonds, heeft ruim € 100.000,- gedoneerd voor de bescherming van het Atlantische Woud. Dit woud ligt langs de Atlantische kust van Brazilië, Argentinië en Paraguay en is het leefgebied van duizenden soorten zoogdieren, vogels, reptielen en amfibieën. Er komen onder meer jaguars, gouden leeuwaapjes, spinapen, kraagluiaards en roodstaartamazones (een papegaaiensoort) voor.

Grootschalige ontbossing, vooral voor de aanleg van sojaplantages, vormt een bedreiging voor de oerbossen van het Atlantische Woud.

KPN is sinds 2011 aangesloten bij het Climate Savers-programma van het Wereld Natuur Fonds en zet zich in om klimaatverandering tegen te gaan. Zo hebben het WNF en KPN duidelijke afspraken voor CO2-reductie, bijvoorbeeld door energiebesparing en gebruik van donkergroene stroom. Daarnaast stimuleert het bedrijf zijn klanten om over te stappen op elektronische facturen in plaats van papieren. Voor iedere KPN-klant die hiervoor kiest, doneert KPN € 1,- aan het WNF-werk voor het Atlantische Woud.

• het WNF u gratis de brochure ‘Het Wereld Natuur Fonds in uw testament’ aanbiedt?

• deze brochure een handig werkdocument bevat, waarin u zaken kunt noteren die ook van belang zijn voor de achterblijvers?

• het WNF jaarlijks een evenement organiseert voor de mensen die het WNF in hun testament hebben opgenomen?

• het WNF ook notarisbijeenkomsten organiseert om erflaters te informeren over specifieke vragen rondom het opmaken van uw testament?

Wilt u meer informatie of wilt u laten weten dat u het WNF in uw testament hebt opgenomen?

Of wilt u graag eens bij een notarisbijeenkomst zijn? Neem dan contact op met Karin Gerritsen: kgerritsen@wwf.nl of 030-6937309.

Karin kan al uw vragen beantwoorden.

Het Wereld Natuur Fonds voert het CBF-keurmerk van

Door de antwoordkaart in dit magazine te ondertekenen, geeft u toestem-

het Centraal Bureau Fondsenwerving. Dit houdt in dat

ming aan het Wereld Natuur Fonds (Driebergseweg 10, 3708 JB te Zeist,

het Wereld Natuur Fonds voldoet aan strenge eisen op

Nederland, incassant ID: NL60WNF411775880000) voor het sturen van een

het gebied van financieel beheer, organisatie, bestuur en

eenmalige of doorlopende incasso-opdracht(en) naar uw bank om uw bijdrage

fondsenwerving.

van uw rekening af te schrijven. Als u het niet eens bent met deze afschrijvingen kunt u deze laten terugboeken. Neem hiervoor binnen acht weken na

Het Wereld Natuur Fonds legt bij uw aanmelding gegevens vast die we kunnen

afschrijving contact op met uw bank (vraag uw bank naar de voorwaarden). Op

gebruiken om u te informeren over onze activiteiten, projecten en producten.

uw afschrift kunt u de incasso van het WNF herkennen aan het kenmerk van

Als u deze informatie niet wilt ontvangen, kunt u dat aan ons laten weten via

de machtiging. Dit kenmerk zal u voor de incasso, via e-mail of post worden

Antwoordnummer 7040, 3700 TA Zeist of via info@wwf.nl. U kunt zich op

toegestuurd. Meer informatie over het WNF, IBAN en machtigingen leest u op

elk gewenst moment uitschrijven voor onze e-mails.

wnf.nl/iban.

Panda 35 35 Panda

Bereikt dankzij ú!

“Als ik me érgens boos over kan maken, is het over wildlife crime. Ik begrijp gewoon niet dat mensen olifanten en neushoorns stropen. Het Wereld Natuur Fonds doet zijn uiterste best om dit een halt toe te roepen. Zo worden op beruchte Chinese luchthavens en op checkpoints in de provincie Yunnan binnenkort labradors ingezet voor de opsporing van wilde dieren, botten, ivoor, neushoornhoorns, schilden en huiden in bagage. De inzet van speurhonden vind ik echt een bijzondere en mooie manier om handelaren op te sporen. De training van de honden werd mogelijk gemaakt door het Wereld Natuur Fonds.

De eerste drie honden zijn inmiddels geslaagd.”

Paula Middendorp, Procesmanager Market Intelligence bij het Wereld Natuur Fonds

BRUINVISRESERVAAT IN CHINA Bij de telling van bruinvissen in de Yangtze-rivier in China eerder dit jaar werd – ondanks het feit dat hij zo goed als zeker is uitgestorven – ook uitgekeken naar de Chinese vlagdolfijn, de baiji. De hoop dat er toch nog exemplaren in leven zijn, kreeg geen positieve impuls: er werd er niet één waargenomen. En ook de conclusie over de bruinvissen was somber: het aantal is gedaald van 1.800 in 2006 tot 1.000 nu. Om te voorkomen dat de Yangtzebruinvis zijn neef achterna gaat, heeft het Wereld Natuur Fonds een locatie aangewezen, een beschermingsstrategie ontworpen en een actieplan gemaakt voor een strikt beschermd reservaat waar Yangtzebruinvissen zullen worden uitgezet om een gezonde populatie te creëren.

Zo wil het WNF voorkomen dat ook deze walvisachtige uitsterft. De Chinese overheid vindt ook dat we dat niet nog een keer kunnen laten gebeuren en omarmt de aanbevelingen van het WNF. Dat dolfijnenreservaat komt er dus! Intussen wordt er in de meren waar de bruinvis nog in het wild voorkomt, hard gewerkt om illegale visserij tegen te gaan. Dat heeft in het Dongting-meer al geleid tot een vermindering van schadelijke vismethoden, zoals vissen met elektriciteit, van 40 procent!

Foto: Ruud Dankloff, illustratie: Dick Poelen

Gaat u verhuizen of zijn uw gegevens onjuist?

U kunt uw gegevens zelf online wijzigen op www.wnf.nl/gegevenswijzigen. Natuurlijk kunt u voor het melden van een verhuizing ook gebruik maken van een PostNL Verhuisbericht. Vermeld dan s.v.p. uw administratienummer (het nummer boven uw naam en adres).

Bellen kan ook: 0800-1962 (gratis).

Bekijk het examenfilmpje van een van de honden via

CHIMPANSEESTROPER EN -HANDELAAR GEPAKT Een beruchte chimpanseestroper en -handelaar is in Guinée (WestAfrika) veroordeeld tot de maximale straf die er in dat land voor staat: een jaar gevangenisstraf en een boete. Hij kreeg deze straf toen hij bekende meer dan vijfhonderd chimpansees uit het land te hebben gesmokkeld. Ook twee medeplichtigen hebben celstraffen gekregen. Het oprollen van de bende is grotendeels te danken aan detectiveorganisatie GALF. Het Wereld Natuur Fonds steunt GALF financieel.