Bekijk de verandering van de kameleon via
MAGAZINE DECEMBER
2012
Millingerwaard
transformatie
Samen
Geen akkerland, maar 700 hectare nieuwe natuur
Ecosystemen kunnen plotseling veranderen
Bedrijven en het WNF: partners in natuurbescherming
– p. 06
– p. 08
– p. 32
metamorfose
Inhoud
Vorm, structuur, omstandigheid, karakter of verschijning. Bijna alles is aan verandering onderhevig. Een themanummer over metamorfoses in de natuur, persoonlijke transformaties en het beleid van het WNF in een veranderende wereld.
p.04
p.05, 17, 31
Berichten aan en van het Wereld Natuur Fonds.
Nieuws van het Wereld Natuur Fonds, acties voor donateurs en wetenswaardigheden over klimaat en natuur.
p.12
p.14
p.18
Het zeeijs op de Noordpool smelt alsmaar sneller. Overleven in deze veranderende omgeving wordt steeds moeilijker.
Op Borneo maken de oudste regenwouden ter wereld plaats voor oliepalmplantages.
Hoe wordt een bolletje katoen een T-shirt? En hoeveel water kost dat eigenlijk?
post
actueel
Beeld: Dreamstime
van ijs naar water
van woud naar ...
p.28
Het water komt terug
p.26
transformers Sommige dieren ondergaan tijdens hun leven een spectaculaire metamorfose.
Bekijk de verandering van de kameleon via
MAGAZINE DECEMBER
2012
Millingerwaard
transforMatie
Ecosystemen kunnen plotseling veranderen
Bedrijven en het WNF: partners in natuurbescherming
– p. 06
– p. 08
– p. 28
metamorfose
2 Panda
saMen
Geen akkerland, maar 700 hectare nieuwe natuur
Door het openen van dammen verandert de droge bedding van de Salone in een rivier vol leven.
van pluis naar shirt
p.32
wnf-partners In een veranderende wereld ligt de sleutel tot natuurbeschermingssucces deels in de samenwerking met bedrijven.
cover
Uitgave: Wereld Natuur Fonds, Zeist
Druk: Roto Smeets, Weert
Artikelen uit Panda mogen uitsluitend
In een mum van tijd kunnen
Concept & realisatie: Label, Arnhem
Papier: Panda wordt gedrukt
na schriftelijke toestemming vooraf van
kameleons volledig van kleur
Artdirection/vormgeving: Ykes
op Satimat Green, een FSC®-
het Wereld Natuur Fonds te Zeist en met
veranderen. In een razend
werk, Amsterdam, Label, Arnhem
gecertificeerde papiersoort.
bronvermelding worden overgenomen. Het
tempo worden kleurpigmenten
Drukwerkbegeleiding:
herverdeeld. De kleur dient om
Graphic, Leusden
te communiceren.
Lithografie: Willem Grafische
Foto: Ingo Arnt/Fotonatura
Bewerkingen, Halle
Panda-logo is een beschermd beeldmerk.
Bekijk een metamorfose-filmpje van een vlinder via
p.06
van akker naar poel
p.08
de omslag
p.11
campagneresultaten
In de Millingerwaard kreeg de natuur de ruimte, waardoor landbouwgrond veranderde in een bijzonder landschap.
Hoogleraar Marten Scheffer onderzocht tipping points: het moment waarop ecosystemen plotseling veranderen.
Resultaten van en nieuws over campagnes van het Wereld Natuur Fonds.
p.20
p.22
p.24
Lees wat het WNF het afgelopen jaar heeft gedaan voor een leefbare aarde.
Natuurfotograaf en WNF-ambassadeur Frans Lanting vertelt hoe zijn blik op de wereld veranderde door fotografie.
Een laagje water zorgt voor een metamorfose in de Kalahari-woestijn.
Jaarverslag
p.34
onveranderd Al miljoenen jaren ziet de kwal er hetzelfde uit.
frans lanting
p.36
zelf veranderen Vijf mensen veranderden hun levensstijl voor een leefbare aarde.
oase
p.39
info Informatie over het Wereld Natuur Fonds.
Van rups naar dagpauwoog in 2 weken. Panda 3
Post
Mail direct naar het Wereld Natuur Fonds met
Het WNF wenst u een duurzaam en gezond 2013!
Ivoorverbranding In het septembernummer van Panda las ik over de ivoorverbranding in Gabon en ik begrijp dit niet. Waarom wordt het ivoor vernietigd? Zo wordt de vraag naar ivoor toch nog groter? Daardoor zal de prijs alleen maar stijgen en worden stropers nog meer in de verleiding gebracht om olifanten te doden. Waarom kan de opbrengst van de verkoop van het illegale ivoor niet gebruikt worden ter bestrijding van de stroperij? Dan is de dood van deze olifanten niet helemaal zinloos geweest. Saskia de Vries, Baarn
Fotografie: ivoor: James Morgan, bellen: WNF
WNF: Voor de korte termijn lijkt dit misschien een goede oplossing. Helaas is gebleken dat de vraag alleen maar toeneemt, waardoor het uiteindelijk nog lucratiever wordt om olifanten te stropen. Voor de
lange termijn is het daarom cruciaal dat we de vraag stoppen, want alleen dan haken stropers en handelaren af. Dit doet het WNF door toeristen en ook overheden voor te lichten over wildlife-producten. En tegelijkertijd zorgen we voor extra antistroperijpatrouilles, het oprollen van criminele bendes en wijzen we landen erop dat illegale handel en stroperij zware misdrijven zijn, die streng bestraft moeten worden. De regering van Gabon laat met de strak gecontroleerde verbranding zien dat het land wildlife crime niet duldt. Daarnaast wordt voorkomen dat het ivoor door diefstal of corruptie in het illegale circuit terechtkomt. De ervaring leert dat in beslag genomen ivoor dat niet goed geregistreerd wordt, soms zomaar kan verdwijnen. Meer informatie over de campagne van het WNF tegen wildlife crime vindt u op internet. www.wnf.nl/wildlifecrime
Schrijf of bel ons! Heeft u een vraag of een kritische opmerking? Wij hebben graag contact met onze lezers, dus laat het ons weten! Schrijf of bel ons, of reageer via Facebook, Twitter of Hyves. U krijgt altijd snel een antwoord.
Samenwerking Albert Heijn Wat hypocriet, die superdieren-actie van Albert Heijn. Ondertussen blijven ze gewoon plofkippen verkopen. Thea van Andel (via Facebook) WNF: Wij vinden dat iedereen goed met dieren moet omgaan en dat dieren niet onnodig mogen lijden. We hebben het met Albert Heijn niet gehad over het welzijn van kippen, omdat wij ons met name focussen op dieren in het wild en dan vooral op beschermde soorten en hun leefgebied. Met Albert Heijn zijn belangrijke afspraken gemaakt over de eigenmerkproducten en de palmolie, soja, hout, papier en vis die daarin zijn verwerkt. Binnen een paar jaar zijn deze grondstoffen op een verantwoorde manier geproduceerd, wat inhoudt dat voor de productie en teelt ervan geen oerwoud wordt gekapt. Dat helpt enorm in het beschermen van de leefgebieden van heel veel dieren, die daardoor meer kans hebben om te overleven.
Wereld Natuur Fonds Postbus 7, 3700 AA Zeist 0800-1962 info@wwf.nl www.facebook.com/wereldnatuurfonds www.twitter.com/wNFnederland wnf.hyves.nl
Van papier naar digitaal
Heeft u een smartphone? Dan kunt u met de gratis Layar-app een digitale laag in deze Panda ontdekken.
Download de Layar-app op uw Blackberry, Android of iPhone.
Zoek naar pagina’s met het Layarlogo. Deze bevatten extra informatie.
Open de Layar-app en druk op ‘Tap to view’.
De extra informatie laadt nu in. Veel plezier!
actueel
Cadeautip voor de feestdagen: DVD-box Frozen Planet. De BBC neemt u mee naar een spectaculair landschap dat qua omvang, schoonheid en extreme omstandigheden met niets op aarde te vergelijken is. Bestellen kan via internet.
Bekijk het olifantenfilmpje via
www.wnf.nl/pandamagazine
KLM en Unilever het duurzaamst WNF-partners KLM en Unilever zijn in hun sector de duurzaamste beursgenoteerde bedrijven ter wereld. Dat blijkt uit de Dow Jones Sustainability Index (DJSI) 2012. DJSI werd in 1999 geïntroduceerd en toont jaarlijks de duurzaamste bedrijven van 19 branches. Voor de beoordelingen wordt gekeken naar de economische, ecologische en sociale prestaties van bedrijven.
Olifantje gered Parkwachters van Amboseli Nationaal Park in Kenia hebben onlangs een olifantje gered. Het 8 maanden oude kalfje was in een pas gegraven waterput gevallen en kwam er niet meer uit. De moederolifant kon niet anders dan toekijken. Voordat ze zich zonder gevaar over het kalfje konden ontfermen, moesten de rangers eerst de moeder wegjagen. Na anderhalf uur was het kalfje bevrijd en rende het direct naar zijn moeder. Bekijk het filmpje op internet. www.wnf.nl/pandamagazine
Gewonnen! Met deze prachtige foto van een poolvos heeft de 15-jarige Jeroen van Wijk de WNF-Photo Award gewonnen. Deze en alle andere genomineerde foto’s zijn nog tot maart 2013 te bekijken in het Museon in Den Haag.
De Coördinerende Organisatie voor Inheemse Organisaties in het Amazonegebied (COIAM) heeft onlangs een document gepubliceerd over de moord op inwoners van de Amazone, vermoedelijk uitgevoerd door Braziliaanse goudzoekers. Indianen uit de Yanomami-stam werden doodgeschoten en hun huizen in brand gestoken. De aanval vond plaats vlak bij de grens tussen Brazilië en Venezuela. Het Living Amazon-initiatief van het Wereld Natuur Fonds is geschokt en heeft aangedrongen op een gedegen onderzoek. Illegale
kleinschalige mijnbouw is al jaren een probleem in de Amazone. De groeiende vraag naar goud brengt steeds meer goudzoekers naar de regio, die met geweld een stuk Amazoneland opeisen voor goudwinning. Ook brengt illegale mijnbouw veel schade toe aan de natuur. Rivieren slibben dicht en raken verontreinigd door kwik. Tevens wordt er veel bos illegaal gekapt, waardoor er veel verlies van biodiversiteit is. Het Living Amazon-initiatief onderzoekt de gevolgen van mijnbouw en doet een beroep op regeringen van Amazonelanden om het gebied te beschermen. Panda 5
Beeld: poolvos: Jeroen van Wijk, illustratie: Laszlito, olifant: Amboseli Trust, Amazone: Harko Koster, WWF
Gewelddadige mijnbouwers
metamorfose
In de Millingerwaard kreeg de natuur de ruimte. Dat bleek ook goed voor de economie in het gebied.
Wilde natuur
1990
Van akker naar poel Door de natuur de ruimte te geven én samen te werken met de baksteenindustrie, veranderde de Millingerwaard van landbouwgebied naar natuur. Fotografie: akker: Johan Bekhuis, poel: Hollandse Hoogte
Kuddes gallowayrunderen en konikpaarden, bevers die zwemmen in moerassen, reeën die door ooibossen lopen en duizenden vissen die zich tussen de waterplanten voeden met kleine waterdiertjes. De natuur in de Millingerwaard floreert! Dat was 20 jaar geleden wel anders. Toen bestond het gebied voornamelijk uit graslanden en maïsvelden. Bij toeval werd ontdekt dat nieuwe natuur ontstond op verlaten gebieden waar de kleiige bovenlaag van de zandgrond was verwijderd. Daarmee groeide ook het besef: de natuur wil wel, zolang je haar de ruimte geeft. Dat leidde begin jaren ’90 tot een bijzondere samenwerking tussen diverse natuurbeschermingsorganisaties (waaronder het Wereld Natuur Fonds), Rijkswaterstaat, provincie, gemeenten, de agrarische sector, bedrijven in de recreatiesector én de baksteenindustrie. Een succesvol project dat uiteindelijk 700 hectare nieuwe natuur in de Millingerwaard heeft opgeleverd. Niet alleen de natuur in de Millingerwaard floreert, ook economisch gaat het er voor de wind. Juist de samenwerking met de baksteenindustrie bleek een motor achter het project te zijn. Door zorgvuldig 6 Panda
klei van de zandige ondergrond te schrapen, ontstonden er zandruggen en nevengeulen waar natuur zich kon ontwikkelen. De afgegraven klei werd verwerkt tot bakstenen. Ook kreeg de rivier meer ruimte, waardoor bij hoog water de kans op overstromingen stroomafwaarts heel klein is. Toerisme bleek een andere economische succesfactor. Sinds 1990 is het aantal bezoekers in het gebied verhonderdvoudigd, wat tientallen extra banen in de recreatiesector heeft opgeleverd. De Millingerwaard laat zien dat ruimte voor de natuur en economische groei goed samengaan. Niet voor niks staat het project bekend als een van de best geslaagde natuurprojecten in Nederland! Het project in de Millingerwaard geldt internationaal als voorbeeld. Op diverse andere plekken in de wereld zijn inmiddels soortgelijke projecten opgestart. Op internet leest u hier meer over. www.wnf.nl/pandamagazine
2012 Zwarte populier
Ideale foerageerplek voor de tientallen bevers in de Millingerwaard.
Tijdens een hoge waterstand van de rivier ontstaat er een poel waar snoeken en karpers zwemmen.
Schietwilg
Bij laagwater droogt de plas op en grazen hier gallowayrunderen tussen zeldzame planten, zoals fraai duizendguldenkruid en bruin cypergras.
Zwarte mosterd
Haagwinde
Grote kattenstaart
Jacobskruiskruid
Panda 7
Metamorfose
Een ecosysteem kan in no time totaal veranderen. Marten Scheffer onderzoekt dit fenomeen.
De omslag
‘Wanneer je de verandering opmerkt, ben je meestal al te laat’
Duizenden jaren geleden was de Sahara groen en hadden de meren op de Veluwe helder water. Maar heel plots sloeg dat om. Hoogleraar Marten Scheffer doet onderzoek naar deze zogenaamde tipping points. Tekst: Nick Kivits Beeld: Gelrev Ongbico
8 Panda
D
e Sahara een groen gebied? Dat kunnen we ons bijna niet voorstellen.
“De Sahara was toch echt een savannegebied waar meren voorkwamen en waar het dus een stuk natter was dan het nu is. Er leefden zelfs nijlpaarden. Maar zo’n 5.000 jaar geleden veranderde het gebied en ontstond de Sahara zoals we die nu kennen. Die verandering ging heel snel: binnen waarschijnlijk een paar decennia was de meeste begroeiing verdwenen. Dat weten we dankzij de zeebodem voor de kust. Elk jaar vormt zich daar een extra laagje sediment: materiaal dat door wind, water of ijs is getransporteerd. Als je in die lagen gaat graven, zie je precies vanaf wanneer het woestijnstof erin is gewaaid en dus wanneer het omslagpunt heeft plaatsgevonden.”
waren die in het gebied al verdwenen. Door die combinatie kon het ecosysteem een harde klap als het virus onder de zee-egels niet aan. Na al die jaren zijn delen van de koraalriffen in de Caraïben nog steeds overwoekerd en heeft het ecosysteem zich nu nog altijd niet hersteld.”
Valt een ecosysteem nog te herstellen nadat het is omgeklapt?
“Dat is mogelijk. Als gevolg van overbemesting bijvoorbeeld kwamen er in de jaren ‘70 zo veel meststoffen in het water van de Veluwse randmeren dat de hoeveelheid algen explosief toenam. Daardoor werd het water troebel, verdwenen er veel vissoorten en kreeg de brasem vrij spel. Deze vis wroet de bodem om, waardoor het water alleen maar troebeler werd. Een vicieuze cirkel dus. Toch is het op sommige plekken gelukt de meren weer helder te maken. Allereerst door veel beter om te gaan met meststoffen, waardoor de hoeveelheid algen verminderde. Vervolgens werd een groot deel van de brasems uit het water gehaald, waardoor de bodem aanzienlijk minder omgewroet werd. Je veroorzaakt dus eigenlijk zelf een tipping point om een ecosysteem terug te brengen naar zijn oorspronkelijke staat.”
‘een aantal ecosystemen lijkt in de buurt van een tipping point te komen’
Waardoor ontstaat zo’n plotse verandering?
“Die kan een heel simpele aanleiding hebben, zoals de meteoor die het einde betekende voor de dinosaurussen. Een andere oorzaak is het ontstaan van een tipping point. Hierbij veranderen de omstandigheden binnen een ecosysteem langzaam, waardoor het systeem verzwakt. Ongemerkt wordt het naar een kantelpunt geduwd. Op een gegeven moment is het ecosysteem zo verzwakt dat het niet goed meer om kan gaan met een plotselinge verandering. Het hele systeem wordt over het randje geduwd. Met als gevolg dat er in korte tijd grote veranderingen plaatsvinden. Soms duurt dit jaren, andere keren maanden. Dat lijkt lang, maar voor de natuur is dat ontzettend snel.”
Kunt u nog een voorbeeld van zo’n verandering geven?
“Tientallen jaren geleden waren de koraalriffen in de Caraïben nog een plek met heel veel biodiversiteit. Maar sinds de jaren ‘80 is daar op sommige plekken weinig meer van over. Door een virus stierven zee-egels uit, waardoor de koraalriffen overwoekerd raakten met zeewier, het voedsel van zee-egels. Normaal zouden zeewier-etende vissen deze taak van de zee-egels over hebben genomen. Echter, door overbevissing
En in de Sahara? Wat gebeurde daar?
“De baan van de aarde om de zon verandert regelmatig een heel klein beetje. Daardoor krijgen bepaalde plekken op onze planeet soms meer zon dan anders. Normaal gesproken kan een ecosysteem dat prima opvangen. Maar in het geval van de Sahara was de extra zon net genoeg om een grote verandering in gang te zetten. Er kwam minder begroeiing, dat leidde weer tot minder regen, waardoor ook de resterende planten uitdroogden. Enzovoort.”
Is een tipping point te voorkomen?
“Dat is lastig, omdat tipping points moeilijk te herkennen zijn. Maar als je weet waarop je moet letten, kun je ze wel een beetje voorspellen. Systemen die in de buurt komen van een tipping point herstellen trager van kleine storingen. Wanneer je er een duwtje tegenaan geeft, duurt het langer voordat het systeem weer de oude is. Denk bijvoorbeeld aan een ziekte bij een dier- of plantensoort, waarbij het herstel veel langer duurt dan zou moeten. Als je dat merkt, is er iets aan de hand. Het probleem is echter dat je dan niet meer kunt ingrijpen. Zie het als een schuivende lading die je niet op tijd kunt stoppen. Wanneer je de verandering opmerkt, ben je dus meestal al te laat.”
Is het mogelijk dat er met de opwarming van de aarde één gigantische omslag plaats gaat vinden?
“Er is op aarde een aantal systemen dat in de buurt van een tipping point lijkt te komen. De poolkappen bijvoorbeeld, waar het ijs steeds sneller smelt door de opwarming van de aarde. Of grote bosgebieden zoals de Amazone, waar steeds meer kale plekken ontstaan. Deze lokale tipping points kunnen invloed op elkaar hebben. Dat sommige ecoystemen op aarde in de toekomst aanzienlijk gaan veranderen, staat vast. Maar het lijkt me wel heel onwaarschijnlijk dat er een plotse wereldwijde omslag gaat plaatsvinden. Al blijft het moeilijk om zulke grote veranderingen te voorspellen.”
Marten Scheffer (13 september 1958, Amsterdam) studeerde in 1985 cum laude af in de
ecologie aan de Universiteit Utrecht, waar hij in 1992 ook promoveerde. Sinds 1998 is hij hoogleraar en hoofd van de afdeling Aquatische Ecologie en Waterkwaliteitsbeheer aan de Wageningen Universiteit. Daarnaast is hij medeoprichter van Para Limes en het South American Institute for Resilience and Sustainability Studies. In 2009 ontving Scheffer de NWO-Spinozapremie voor zijn grensverleggende werk aan het begrip van kritische omslagen in complexe systemen (tipping points). Panda 9
onze partners
Het vergroenen van de economie is een noodzakelijke stap om onze kostbare natuur te beschermen. Daarom werkt het Wereld Natuur Fonds samen met bedrijven die door hun marktomvang in staat zijn grondstofmarkten of energieintensieve sectoren in beweging te brengen. De partners zijn voorloper op het gebied van duurzaamheid of hebben de ambitie dat te worden.
DJ Gregor Salto, WNF-Wereldteamlid en ambassadeur van World=U
Verander de wereld, begin bij jezelf!
De jongeren van nu zijn de beslissers van morgen. Daarom hebben het Wereld Natuur Fonds en Rabobank, in samenwerking met Nederland in Dialoog, een jongerenbeweging opgezet: WORLD=U.
Bij WORLD=U gaat het om dialoog en samenwerking over belangrijke wereldvraagstukken. Het afgelopen jaar hebben 250 jongeren tussen de 16 en 24 jaar zich tijdens ontmoetingen verdiept in 4 onderwerpen: klimaat, voedsel, welvaart en welzijn, en wereldburgerschap. Daarna zijn ze in hun eigen omgeving met een project aan de slag gegaan. Ze kregen daarbij hulp en advies van experts uit het netwerk van de Rabobank en het WNF. “WORLD=U is een inspirerende ontdekkingsreis. Ik heb nieuwe mensen ontmoet en leren luisteren.
Rabobank en het Wereld Natuur Fonds zijn partners in het verduurzamen van voedselketens ennatuurbescherming. Internationaal werken ze samen met bedrijven in de voedsel- en landbouwsector aan slimmer en duurzamer gebruik van grondstoffen.
Ook denk ik na over onderwerpen waar ik vroeger niet over dacht”, aldus Anne Karsbergen van WORLD=U Zuid-Hollandse Eilanden. Inmiddels hebben 19 WORLD=U-groepen hun ideeën uitgewerkt tot concrete actieplannen. Zo vervingen de WORLD=U’ers in Almere plastic tasjes van winkelend publiek door ecologische tassen. Van het verzamelde plastic wordt nu een kunstwerk gemaakt. Ook internationaal laten de WORLD=U’ers zich horen: medio november presenteerden de jongeren hun plannen aan de Verenigde Naties! In 2013 start een nieuwe WORLD=U. Vind je het leuk om met andere jongeren en experts over lokale en grensoverschrijdende vraagstukken te praten of ken je iemand die dat graag wil? Zet dan je interesses en talenten in voor de toekomst van de wereld, die van je buurt en jezelf en geef je op via www.worldisu.nl.
Nederland in Dialoog www.nederlandindialoog.nl
Waar blijft uw euro? Natuurbescherming buitenland: 63 cent Natuurbescherming Nederland: 2 cent Voorlichting en educatie: 16 cent
Eigen fondsenwerving: 13 cent Beheer en administratie: 5 cent Overige fondsenwerving: 1 cent
Wildlife Crime – november 2012
Eco-drones getest Medewerkers van WWF-Nepal hebben het gebruik van een eco-drone (onbemand vliegtuigje) in 2 natuurparken getest. Dankzij het vliegtuigje kunnen dieren in
Beeld: eco-drone: WWF Nepal, schildpad: WWF-Maleisië/Gavin Jolis, orang-oetan: Van Vincent, 50 manieren: WNF
onherbergzame gebieden beter beschermd worden. De ecodrone is uitgerust met een kleine camera waarmee stropers op film kunnen worden vastgelegd.
Campagneresultaten Bekijk meer resultaten via
Red een ei – juni 2012
Training voor schoolkinderen Medewerkers van WWF-Maleisië hebben samen met het Pom-Pom Island Resort voor schoolkinderen een zeeschildpaddenkamp georganiseerd. Tijdens het 2-daagse kamp leerden de kinderen met behulp van papieren schildpadden hoe de dieren opgemeten moeten worden. Ze oefenden met een rollenspel hoe ze mensen ervan kunnen overtuigen geen eieren van het strand te stelen. Het kamp bracht veel kinderen voor het eerst echt in aanraking met de bijzondere natuur in hun land.
109 ingestuurde tips Op Borneo is samen met de lokale bevolking de eerste 150 hectare nieuw leefgebied voor orangoetans beplant met vruchtbomen en klaargemaakt voor herintroductie van de dieren. Help hem de boom in – mei 2012
Duizenden mensen hebben de afgelopen maanden de 50 manieren-site van het WNF bezocht. Het berekenen van de voetafdruk, 1 van de 50 manieren, werd vaak uitgevoerd. Maar liefst 109 mensen deden mee aan de voetafdruk-prijsvraag en stuurden hun tip voor een leefbare aarde in. De 3 winnende tips zijn: 1. Schaf een afstandsbediening aan waarmee je aan het eind van de dag met 1 knop álle apparaten en lampen uitzet. 2. Vraag jezelf bij alles wat je consumeert af of je het ook met de helft kunt: douchen, vlees eten, reisafstand tot je vakantieadres, etc. Zo ja, herhaal het halveren! 3. Afval bestaat niet. Kijk om je heen en maak gebruik van wat er al is.
50 manieren – maart 2012 Panda 11
metamorfose
Afgelopen zomer bereikte de hoeveelheid zeeijs op de Noordpool een dramatisch dieptepunt. Nog nooit verdween er zo veel ijs.
gesmolten
VAN IJS NAAR WATER Het zeeijs op de Noordpool smelt in de zomer steeds sneller. Daardoor wordt overleven op de Noordpool voor de dieren nóg moeilijker.
De gemiddelde oppervlakte van het zomerzeeijs in de periode 1979 tot 2000. De laatste jaren ligt de oppervlakte ver onder dit gemiddelde.
Infographic: Shootmedia
IJsoppervlakte van het Noordpoolgebied in de maand september, 1980-2012
Canada
EEN VEILIG THUIS Een veilig thuis voor de ijsbeer. Dat is het doel van de 3 jaar durende campagne die Coca Cola en het Wereld Natuur Fonds vanaf begin 2013 voeren. De opbrengsten van de campagne worden ingezet voor: • het creëren van een veilig leefgebied voor de ijsbeer • onderzoek naar ijsberen en hun leefgebied • het verminderen van conflicten tussen ijsberen en mensen • overheden van ‘ijsbeerlanden’ bewust maken van hun verantwoordelijkheid voor de bescherming. Meer informatie over de campagne vindt u op internet. WWW.WNF.NL/PANDAMAGAZINE
FRAGIELE VOEDSELKETEN Omdat er algen onder groeien, vormt zeeijs de basis van het mariene ecosysteem op de Noordpool. Het systeem is fragiel, omdat slechts enkele diersoorten er kunnen overleven. Valt één soort weg, dan is dat desastreus voor de hele keten. 1 Panda 12
Algen
Krill
Vis
Bekijk een filmpje van het verloop in oppervlakte via
Elke 10 jaar neemt het zeeijs met 13 procent af.
Rusland
7,8
1980
7,5
1985
6,1
1995
4,3
2007
3,6
2012
MILJOEN KM2
MILJOEN KM2
Vanaf 1995 is sprake van een versnelde afname van het zeeijs.
MILJOEN KM2
Groenland
MILJOEN KM2 IJsland
In september 2012 was er 3,6 miljoen km² zeeijs. Maar liefst 49 procent minder dan het meerjarig gemiddelde!
Walvis
Robben
Zeevogels
MILJOEN KM2
Poolvos
IJsbeer
Panda 132
metamorfose
De oudste regenwouden ter wereld moeten plaatsmaken voor oliepalmplantages.
Houtkap
Beeld: Frans Lanting
Van regenwoud naar ... De regenwouden op Borneo zijn met hun 130 miljoen jaar de oudste oerbossen ter wereld. Ooit was het hele eiland bedekt met regenwoud, maar vooral de laatste decennia is daar veel verandering in gekomen. In rap tempo wordt het bos gekapt, zodat op vrijgekomen plekken oliepalmplantages aangelegd kunnen worden. Het Wereld Natuur Fonds doet er alles aan om de regenwouden te beschermen en heeft als doel gesteld dat volgend jaar ruim 1 miljoen hectare bos op Borneo FSC-gecertificeerd is. Meer informatie over het WNF-project op Borneo vindt u op internet. ď‚„ www.wnf.nl/pandamagazine
14 Panda
Panda 15
Advertentie
Je huis wordt een jungle! MET DE KIDS- EN JONGERENCLUBS VAN HET WERELD NATUUR FONDS Speciaal voor kinderen: de speelse WNF-Bamboeclub (3-6 jaar), de avontuurlijke WNF-Rangerclub (6-12 jaar) en WNF-LifeGuard (12-18 jaar) met uitdagende missies. Bij een lidmaatschap hoort een eigen clubblad, een leuk welkomstcadeau en een bonnenboekje voor gratis toegang (of korting) bij de leukste dierentuinen en attractieparken. Een mooi cadeau voor kind en natuur!
Meer weten of lid worden? Kijk op wnf.nl/kinderen of vul de losse antwoordkaart in dit magazine in.
Cadeautips: PipaPanda Bambino Loco en de Rangerclub Loco Quiz voor kinderen vanaf 8 jaar. Met Bambino Loco leren kleuters alles over wilde dieren. De Loco Quiz Wilde dieren staat vol vragen over ten minste 80 verschillende dieren. Beide spellen zijn gemaakt in samenwerking met het WNF. Bambino Loco (€ 7,95) en Loco Quiz (€ 5,95) zijn te koop bij de speelgoedwinkel.
actueel
Dank voor uw steun en uw stem Als donateur steunt u het Wereld Natuur Fonds in de strijd tegen wildlife crime. Wij zijn u daarvoor erg dankbaar. U kunt de dieren nu ook letterlijk uw steun en uw stem geven door mee te doen aan onze audiopetitie. U vindt de petitie op internet.
Beeld: Loco: Noordhoff Uitgevers, wildlife crime: WNF, rietratten: Jaap van der Waarde, winkel: MoiAssen.com, Mekong: Adam Oswell, WWF-Canon
www.wnf.nl/stem
Rietratten als diner Het eten van bushmeat, vlees van wilde dieren, is in Afrika heel normaal. Door de groeiende welvaart wordt de vraag ernaar vanuit steden echter steeds groter. Hierdoor komt de populatie van wilde, vaak bedreigde diersoorten in gevaar. In Kameroen vormt de vraag naar het eiwitrijke bushmeat een bedreiging voor 80 diersoorten, waaronder gorilla’s, chimpansees en olifanten. Met geld uit de Sta voor Aap-campagne uit 2009 zette het Wereld Natuur Fonds fokkerijen op voor dieren die de plaats van het bushmeat kunnen innemen, zoals rietratten en slakken. In de zuidwestelijke regio Kupe zijn nu 340 kleine slakkentelers en 16 rattenfarms.
WNF-winkel geopend Begin oktober opende WNF-Wereldteamlid Ellen ten Damme een speciale WNF-shop in Assen. De winkel is opgezet door vrijwilligers van het WNF-Regioteam Assen-Emmen. Consumenten kunnen er terecht voor knuffeldieren, boeken, kalenders, sieraden, puzzels, babyspulletjes en allerlei andere WNF-artikelen. De winkel bevindt zich in Warenhuis Vanderveen en is dagelijks geopend.
Dammen zorgen voor voedselproblemen Uit onderzoek van het Wereld Natuur Fonds en de Australian National University blijkt dat tientallen miljoenen mensen voedselproblemen krijgen als de bouw van waterkrachtdammen in de Mekongrivier in Zuid-Oost-Azië doorgaat. Tot 2030 is de bouw gepland van 11 dammen in de benedenloop van de Mekong en 77 dammen in zijrivieren. De gevolgen zullen dramatisch zijn voor de visstand en de lokale bevolking die voor haar inkomsten en voedsel direct afhankelijk is van visvangst. Het WNF wil met de uitkomsten van het onderzoek de bouw van dammen voorkomen. Panda 17
metamorfose
Het kost veel water om een katoenzaadje te transformeren tot een T-shirt.
Textiel
Zaaien Boeren die volgens het Better Cotton Initiative (zie ‘Beter katoen’ hieronder) katoen telen, planten de zaden in de buurt van andere gewassen, zodat de katoenplant beter is beschermd tegen schadelijke ziekten. Dat scheelt chemicaliën.
Groeien Gemiddeld is er 2.200 liter water
1
2
nodig om het katoen voor één T-shirt te laten groeien. Dit bestaat uit regenwater en rivierwater. Hoeveel boeren moeten ‘bijwateren’, is afhankelijk van de hoeveelheid regen die lokaal valt. Boeren die zijn aangesloten bij BCI-projecten geven hun planten niet dagelijks water, maar alleen als de plant het nodig heeft. Zo besparen ze flink.
3 Plukken Wereldwijd werken ruim 300 miljoen mensen in de
katoenindustrie. Een groot deel hiervan bestaat uit plukkers, die vaak nog met de hand plukken. Machinaal plukken kan ook, maar daar kleeft een groot nadeel aan. De katoenplant moet dan namelijk eerst bewerkt worden met een chemisch ontbladeringsmiddel.
Van pluis naar shirt Katoen groeit vaak in gebieden waar water schaars is. Lastig, want het is een dorstig gewas. Bij de productie van één T-shirt wordt maar liefst 2.700 liter water gebruikt. Waar is al dat water voor nodig en kan dat ook anders? Fotografie: Deborah van der Schaaf, Frank Ruiter 18 Panda
Bekijk een filmpje over katoenboeren in Pakistan via
Maken Wereldwijd wordt
6
5
jaarlijks meer dan 25 miljard kilo katoen geproduceerd. Dat is genoeg voor zo’n 100 miljard T-shirts.
Spinnen Van de katoenvezels wordt garen
gesponnen en dat wordt weer geverfd en geweven tot meters en meters katoen. Er is ongeveer 500 liter water nodig om katoen voor één T-shirt te spinnen, verven, wassen en weven.
4 Scheiden Om katoen te kunnen
verwerken, moeten eerst de zaden en katoenvezels van elkaar gescheiden worden. Dit wordt machinaal gedaan met een cotton gin.
Beter katoen
In 2006 startte het Wereld Natuur Fonds met onder meer IKEA het ‘Better Cotton Initiative’ (BCI). Het doel: met minder water en gifstoffen katoen telen, zodat rivier- en grondwater minder vervuild raken, planten en dieren worden beschermd én boeren goed in hun levensonderhoud kunnen voorzien. In eerste instantie trainden IKEA en het WNF enkele honderden boeren in Pakistan. Door goed naar de katoenplanten te kijken, leerden zij wanneer de planten water nodig hadden en was wekelijks irrigeren niet meer nodig. Deze nieuwe verbouwmethode bleek enorm succesvol. In 2011 gebruikten boeren die volgens de BCI-methode teelden 37 procent minder water, 47 procent minder pesticiden en 40 procent minder kunstmest dan boeren die op een conventionele manier
katoen verbouwden. De oogst bleef gelijk, maar de kosten daalden, waardoor de inkomens met gemiddeld 24 procent stegen! Daarnaast is de overlevingskans van de indusdolfijn verbeterd, omdat er minder water uit de Indus wordt onttrokken. Inmiddels werken ruim 90.000 boeren in 5 landen (Brazilië, China, India, Mali en Pakistan) volgens BCI-richtlijnen. Grote merken als H&M, Adidas, Nike, Levi’s en IKEA gebruiken katoen uit BCI-projecten.
Slaap lekker
IKEA is sinds de start van het BCI aangesloten bij het initiatief. Nu al is 25 procent van de textielproducten van het bedrijf gemaakt van beter katoen. In 2015 zal dit 100 procent zijn. Om ook consumenten te informeren over beter katoen, zijn IKEA en het WNF een campagne gestart: Samen Beter Slapen door Beter Katoen. De campagne laat zien wat de impact is van katoenteelt op de natuur. Panda 19
metamorfose
Het WNF groeide in 50 jaar van kleine organisatie naar grote, internationale speler. De resultaten groeiden mee.
Jaarverslag 2011-2012
Samen bereikt In 1962 startte het Natuur Noodfonds met enkele donateurs en een project in Spanje. 50 jaar later zijn er kantoren in meer dan 100 landen. En dankzij de wereldwijde steun van ruim 5 miljoen donateurs kan het WNF veel bereiken. Een greep uit de resultaten van het afgelopen jaar. Beeld: WNF
gn De ca m pa tege n onve Borneo, l Het fi lm pj e ‘De natu ur, dat be was bi j de n jij ’ m et la nc erin g Do ut ze n zo po p ul Kro es ai r dat de WNF-web pl at gi ng si te !
Zeist het eerste art 20 12 von d in 12 Op zaterd ag 3 ma F had ein d jun i 20 WN Het . ats pla nt WNF Frien d Eve dia . me ial soc op ds 154.000 frien
20 Panda
welke impact je st bre ngt in ka art De voetaf dru kte weke n tijd ded en 6 In de. aar de op t levensstij l heeft nl/voetafd ruktes test op www.wnf. 19.000 me nse n de
a ctie
WN F -v te a m rijwil li g e rs in ond e rs t de r eu n eg io d en ja a r e n/o te a m s zo ’n en h f or 6 00 et a ctie g a n ise e rd e s! n d it
800 WNF-Ra Same n los v Ouwe hands D duize nd WNF-
Download het jaarverslag vanaf januari via
XT, tie N E f ere n W WF le co n : a 12 n 0 io t 2 a n m ei in tern m ilj o e eco in ns de 0 11 100 e n En s tij d e kse 9 en 2 WN F lij 9 r n 19 a N ie uw a v ja n de sse itiatief t va n be n t u e e n in e h elf s heb a rd , d . S a ve r a d p e n t s la a e r b Cli m Nede to o t ie va n O -u it s e m iss to n C 2
Voo r het eerst gi ng oo k in de ui t ti jd en ru im te he s E ar th Ho ur, da t licht de ur A nd nkzi j WN ré Kui pe F-a m ba ss rs in het aru im test atio n ISS .
in ’, n de boom oran g-oeta op p ka ne ‘Hel p de ut le ho e en illega ra ntwoo rd 5.280 op. liefst €33 r aa m de ever el van 5 fam ilies het Sind s 2011 steu nt een cirk in Con go-Brazz aville. ua oko ala-K Odz park natio nale kind eren nauw bij het en rs oude de Het WNF betrekt kind eren met hun ndse erla Ned proj ect. Op de foto : de den. Afrikaa nse voet balv rien
angers ware n bij de aftra p van de actie voor een groot Panda bos, op 4 maar t in Diere npark . Ook dit jaar hebbe n een paar -Rang ers aan de Rang eractie meeg edaan .
Telefoo ntjes , e- ma ils, Twitt er berichten po st s: de af , Fa ce bookdelin g Infor ma tie & Service me er da n 12. be an twoo rdt 000 vrag en en verzoeke n per ma an d.
Me d e we r k e rs v in d e a n De Cli ppe Lag e r Ro u €100.0 La n d nd th e n ze 00,= e Wo il d e n bij elk rld Ya a a r vo c ht R va n d o r be ace e Ko r sch er a a ld r m in g ie h o e k.
Download vanaf januari het jaarverslag, met daarin nog veel meer resultaten van het afgelopen jaar. www.wnf.nl/jaarverslag Panda 21
metamorfose
Het werk van natuurfotograaf en WNF-ambassadeur Frans Lanting evolueerde van dierenfoto’s naar beelden van de evolutie.
Ontwikkeling
Van natuurfotograaf naar verhalenverteller Frans Lanting is ruim 30 jaar natuurfotograaf en sinds kort ambassadeur van het WNF. Een grote verandering in zijn werk werd veroorzaakt doordat hij degenkrabben massaal aan land zag gaan.
Tekst: Jocelyn Vreugdenhil Fotografie: Frans Lanting Stock
Hij zat dagen op een klein plateau meters boven de grond om tropische vogels in volle vlucht te fotograferen. Hij overleefde barre nachten in een zeecontainer om die ene mooie foto van de albatros te maken. Maar in zijn carrière als natuurfotograaf is er één moment dat zijn werk voorgoed veranderde. Dat moment vond plaats in het jaar 2000 aan de Noord-Atlantische kust van de Verenigde Staten. Frans Lanting was daar om voor National Geographic de degenkrab te fotograferen. Dit dier is een levend fossiel en komt al 300 miljoen jaar bij volle maan massaal aan land. Frans werd enorm gegrepen door het idee dat de foto’s ook miljoenen jaren eerder gemaakt hadden kunnen worden. Hij voelde zich een tijdreiziger en besloot op zoek te gaan naar meer beelden van de oorsprong van het leven op aarde. Het project ‘LIFE, a journey through time’ was geboren. Daarna volgde het LIFE-concert: een multimediale symfonie die de muziek van Philip Glass en de beelden van Frans Lanting combineert.
Natuurbeleving
Enkele decennia voor de start van het LIFE-project studeerde Frans nog ruimtelijke economie in Rotterdam. Een onderzoek in het kader van zijn studie bracht hem eind jaren ‘70 naar de westkust van de Verenigde Staten. Hier maakte hij kennis met het besef dat de natuur veel groter is 22 Panda
Bekijk de TEDxTalk van Frans over zijn Life-project via
dan het groen waar hij in Rozenburg, Nederland, mee opgegroeid was. Natuur was in het Nederland van die tijd meer iets om zondag in te gaan wandelen en de rest van de week niet mee bezig te zijn. Frans bleef wonen in de Verenigde Staten, leerde zichzelf het vak ‘fotografie’ en begon met het maken van mooie beelden van iconische diersoorten als de olifant en de leeuw. De volgende stap in zijn carrière als natuurfotograaf was het vastleggen van de omgeving waarin de dieren leefden. Uiteindelijk leidde dat begin 2000 tot beelden van de evolutie van het aardse leven van miljoenen jaren geleden tot nu.
Verhalenverteller
Deze persoonlijke metamorfose betekent niet dat hij helemaal geen dieren meer fotografeert. “Ik wil met mijn beelden een
grotere samenhang laten zien. De natuur is geen beschermd gebied met een hekje eromheen, maar iets waar we allemaal onderdeel van zijn. Ik beschouw mijzelf als een verhalenverteller. Een journalist die, in samenwerking met wetenschappers en activisten, de wereld visueel beschrijft en hierdoor mensen aan het denken zet. Sinds kort doe ik dat als ambassadeur ook in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds.” Het eerste gezamenlijke project van het WNF en Frans Lanting was de Nederlandse première van het LIFE-concert afgelopen zomer in Het Concertgebouw in Amsterdam. “Alles kwam samen deze dag. Het 50-jarig bestaan van het WNF, mijn prille ambassadeurschap en de aanwezigheid van bijzondere gasten, onder wie de Koningin.” Een extra dimensie aan het LIFE-concert in Amsterdam gaven de beelden die André
Heeft u afgelopen zomer de multimediale symfonie LIFE van Frans Lanting gemist? Goed nieuws, want de film van het LIFE-concert is vanaf 18 december gratis te bekijken en te downloaden op www.wnf.nl/life. Meer informatie vindt u in de eerstvolgende Natuurnieuws.
van he t wnf voor u! Gratis essayboekje Ter ere van het 50-jarig jubileum van het WNF is onlangs het essayboekje ‘Het gesprek, de tienduizend dingen en de boterbloem’ verschenen. Het boek bevat essays van Frans Lanting en 4 anderen over de natuur. De bundel is niet in de boekwinkel te koop, maar beschikbaar als e-book. U kunt het boekje downloaden via wnf.nl/pandamagazine. Kuipers, op verzoek van Frans, vanuit de ruimte had gemaakt. Deze werden op het laatste moment toegevoegd aan het concert. Het bewijs dat het LIFE-project nooit af is, maar altijd door kan gaan.
Verlanglijst
Het LIFE-project, LIFE-concerten over de hele wereld en sinds kort ambassadeur van het WNF: wat staat nu bovenaan de verlanglijst? “Ik ben te bijgelovig om te zeggen waar ik nog wil fotograferen. Dan gaat het vast niet lukken. Maar waar ik heel graag naartoe zou willen, en dat kan ik zonder risico zeggen, is de planeet Mars.” Panda 23
metamorfose
De Okavango-delta in Botswana: een droog gebied dat verandert in een wetland, een plek vol leven.
Onder water
24 Panda
Beeld: Frans Lanting
Bekijk een filmpje waarin Frans uitlegt hoe hij deze foto heeft gemaakt via
‘ Een dunne laag water heeft duizenden vierkante kilometers woestijnzand in de Kalahari een ander uiterlijk gegeven. Voor mij staan deze lelies symbool voor uitbundig leven.’ Natuurfotograaf en WNF-ambassadeur Frans Lanting
Panda 25
metamorfose
Sommige dieren ondergaan tijdens hun leven een spectaculaire gedaanteverandering.
Make-over
Met een uitgeklapte kraag heeft de kraaghagedis van het ene op het andere moment een ander aanzien. Deze voorstelling trekt hij uit de kast om rivalen te imponeren of belagers af te schrikken.
Vlinder en rups verschillen als dag en nacht. Maar ook andere dieren kunnen rigoureus van uiterlijk veranderen. Tekst: Geert-Jan Roebers 1
Seizoensmode
1
Uitklapper
Beeld: Hans Schouten/FotoNatura
Op elke vierkante centimeter hermelijn groeien ongeveer 20.000 haren. Al die haren worden 2 maal per jaar vervangen. Bij hermelijnen uit warme streken zijn zomer- en wintervacht bruin. Hermelijnen uit het noorden dragen witte wintermode. Nederland zit er tussenin: hier zijn ’s winters zowel bruine als witte exemplaren te zien. Eén constante: de staartpunt blijft altijd en overal zwart.
Beeld: NHPA 3
1
Oog op hol
De larve van een platvis zoals de schol heeft twee ogen, een aan de rechter- en een aan de linkerkant van het hoofd. Net als elke andere vis. Maar tijdens de groei verandert die positie. Eén oog verplaatst zich vanaf de toekomstige onderkant naar de bovenkant en blijft daar naast het andere oog zitten. 3
Beeld: Getty Images
26 Panda
Beeld: Jan Hamrsky
4
4
Hanglarve
Muggenlarven lijken in niets op hun ouders. Ze hangen als vleermuizen aan het wateroppervlak en filteren algen uit. Als ze genoeg hebben gegeten, verpoppen ze zich. Na 3 dagen scheurt de rug van de kommavormige pop open. Een wezentje met een ander uiterlijk, leven en voedingspatroon verschijnt: de mug.
2 Beeld: Dave Watts/NHPA
Transformers
2
5
Beeld: Willi Rolfes/FotoNatura Beeld: Marcel van Kammen/FotoNatura
5
5
Pinokkio
Het ei van een kluut is niet groot. En omdat poten opvouwbaar zijn en een snavel niet, wordt een kluutje geboren met flinke stappers, maar met een korte snavel. Die groeit vervolgens redelijk snel tot een snavel van formaat.
7
Beeld: Wegner/Arco/Naturepl.com
6
6
Bleekneus
Mannetjesmandrils hebben een opvallend gekleurd gezicht. Bij de geboorte zijn ze echter kleurloos; pas rond hun 6e levensjaar verschijnt het rood en blauw. Topmannen hebben het helderste blauw op de wangen en felste rood op de neus. Als mandrils over hun top heen zijn verbleekt hun neus, maar het blauw mogen ze houden.
7
8
Beeld: Anup Shah
Nostalgie
Vissen bestonden eerder dan zoogdieren. Op een zeker moment evolueerden ze, werden schubben haren en waren zoogdieren een feit. Bij het schubdier heeft de evolutie vervolgens een u-bocht gemaakt en zo ontstond een zoogdier met schubben.
8
6
Beeld: Nigel Dennis/FotoNatura
Beeld: Simon Colmer/naturepl.com
kikkervoer
Niet alleen het uiterlijk van amfibieĂŤn transformeert, ook hun eetgewoontes veranderen. Het schoolvoorbeeld is de kikker. In zijn jeugd is het een waterdier dat leeft van plantaardige kost. Geleidelijk worden de kieuwen en staart afgebouwd en pootjes opgebouwd. Na een paar maanden waagt hij zijn eerste sprongen op het droge om vliegen te vangen en verder te groeien. Panda 27
Metamorfose
De droge bedding van de Salone verandert weer in een rivier vol leven.
STROMING
Het water komt terug Zo’n 40 jaar geleden viel de Salone, een zijrivier van de Zambezi, droog door de aanleg van waterkrachtdammen. Nu zijn er plannen om de dam open te zetten, waardoor de droge bedding verandert in een vruchtbaar gebied.
voor de natuur en de bevolking. Doordat het wetland verdroogde en niet meer genoeg voedsel leverde, trokken dieren weg of stierven. De hoeveelheid vis en vruchtbare grond nam enorm af, waardoor de bewoners van het gebied geen inkomen en geen voedsel meer hadden. Om aan voldoende eiwitrijk eten te komen ging de bevolking uit nood op jacht naar bushmeat.
Tekst: Marloes van Luijk Beeld: kraanvogel: Martin Harvey/WWF, overig: WNF
Vroeger was de 150 kilometer lange Salone de levensader voor de natuur en de mensen van Marromeu, het eerste beschermde wetland van Mozambique. Maar door de aanleg van dammen bovenstrooms liep het waterpeil in de Salone enorm terug en kwam Marromeu steeds meer droog te liggen. Dat had grote gevolgen 28 Panda
Samen met en zelfs op aandringen van de lokale bevolking werkt het Wereld Natuur Fonds aan het terugbrengen van water in de Salone. In overleg met bedrijven, nationale overheden ĂŠn de bevolking gaat dat in een van de komende regenseizoenen gebeuren. De terugkeer van het water betekent nieuw leven voor zowel de natuur als voor de mensen.
Volg de ontwikkelingen van de Salone op internet www.wnf.nl/pandamagazine
Door deze droge rivie
rbedding van de
Salone stroo
mt in de toe
komst we e
Mens: weer vissen en gewassen verbouwen
Voor de armste bevolking is het opnieuw tot leven brengen van de Salone een belangrijke kans op een beter bestaan. Joao Castigo Chiressa, visser en traditioneel leider van de Salone Ermoquegemeenschap, vertelt: “De Salonerivier was voor ons altijd de basis voor ons levensonderhoud. We vingen er vis en op het land rondom de rivier verbouwden we tomaten, uien en vele andere groenten. Omdat dat niet meer kan, jagen we uit pure noodzaak op bushmeat. De terugkeer van water in de Salone zal een grote verbetering zijn van onze levensomstandigheden. Dan kunnen we weer vissen en gewassen verbouwen.”
r water.
Natuur: toename van wild
Door het openen van de dammen krijgt de natuur kans zich te herstellen. De verwachting is dat zodra het water terug is, de dieren zich in verschillend tempo weer laten zien. De vissen komen als eerste terug. Zij stromen direct mee de Salone in en planten zich snel voort. Daarna volgen vogels, waaronder bedreigde kraanvogels. Zij hebben profijt van de jaarlijkse overstromingen doordat er meer voedsel is. Maar het meest spectaculaire is toch wel de mogelijke toename van groot wild. Het aantal Afrikaanse buffels zou wel eens naar 100.000 dieren kunnen groeien. Maar ook vele andere grazers, zoals zebra’s, elandantilopen en gnoes keren terug. Daarmee kan het gebied een bijzondere trekpleister voor natuurliefhebbers worden.
Panda 29
Advertentie
U een kans... Zij een kans!
De Nationale Postcode Loterij is de grootste goededoelenloterij van Nederland. Sinds 1989 werd er ruim 3,5 miljard euro geschonken aan 85 organisaties die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur. Zo maken de deelnemers ook het Postcode Lottery Project Oceans mogelijk. Het Wereld Natuur Fonds (WNF) is een van de meewerkende organisaties. Met de steun van de Nationale Postcode Loterij kan het WNF zich extra inzetten voor de bescherming van de blauwvintonijn.
Deze vissoort staat onder druk door onverantwoorde visserij. Dankzij de bijdrage van de Postcode Loterij kan het WNF gebruik maken van geavanceerde technieken waarmee illegaal gevangen blauwvintonijn wordt opgespoord. Door mee te spelen maakt u een kans, maar de natuur ook. Tegenover uw steun staan grote prijzen. Zoals de KanjerPrijzen die kunnen oplopen tot wel 48 miljoen euro en elke maand honderd duizenden andere prijzen.
bel 0900-300 1500 (10cpm) of meld u aan via internet: www.postcodeloterij.nl Voor â‚ŹÂ 11,50 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname. Voor meer informatie over het project: www.wnf.nl/projectoceans
Foto: Brian J. Skerry/NG stock/WW
Meedoen is eenvoudig,
actueel
Kerstmarkten WNF-vrijwilligers zijn dit jaar op 2 kerstmarkten aanwezig. Vrijwilligers van WNF-Regioteam IJssel en Vechtstreek staan vrijdag 14 december van 14.00 tot 17.00 uur op de wintermarkt in Hattem. Zaterdag 15 december vindt u vrijwilligers van WNF-Regioteam Gooi-&Vechtstreek bij de kerstmarkt in Hilversum op landgoed Zonnestraal.
Verdubbel de Nederlandse natuur Meer beschermd bos op Sabah Het Hart van Borneo wordt op Sabah uitgebreid met 183.000 hectare beschermd bos. Dat verklaarde de directeur
Beeld: nevelpanter: Alain Compost, vos: Life on White, hert: Helmut Diller/WWF-Canon, kinderen: WWF
van het bosdepartement op Sabah onlangs. Het gebied dient als corridor tussen twee nabijgelegen natuurgebieden. In de bossen leven veel bedreigde soorten zoals orangoetans, pygmee-olifanten, Borneose nevelpanters en Sumatraanse neushoorns.
Bent u tussen de 18 en 35 jaar en heeft u een goed idee waarmee de natuur in Nederland kan worden verdubbeld? Doe dan mee aan de prijsvraag van het Wereld Natuur Fonds en Staatsbosbeheer. U bent helemaal vrij in uw aanpak voor de verdubbeling, maar uw plan moet wel uitvoerbaar zijn. De winnaar bezoekt in het voorjaar van 2013 de Donau Delta. Meedoen kan nog tot en met 31 december 2012. Kijk voor meer informatie en de voorwaarden op internet. www.wnf.nl/pandamagazine
Mèèèèèèèèèèè Stichting STINAPA (partnerorganisatie van het Wereld Natuur Fonds) en het WNF organiseerden in het kader van dierendag op 3 en 4 oktober een dierenimitatie-wedstrijd voor schoolkinderen op Bonaire. Ginel Ronde was
Struinen in de duinen Zet alvast in uw agenda: op zondag 20 januari organiseren de vrijwilligers van WNF-Regioteam Meer-en Bollenstreek ‘Struinen in de duinen’. Tijdens deze 3 uur durende natuurexcursie laat een gids u de mooiste plekjes van de Amsterdamse Waterleidingduinen bij Zandvoort zien. Damherten, bokken, reeën, roofvogels: wellicht ziet u ze allemaal! De tocht voert vaak buiten de paden en is niet geschikt voor mensen die slecht ter been zijn. Wilt u meestruinen? Aanmelden is verplicht en kan via 0172-518929 (tussen 19.00 en 21.00 uur) of meerenbollenstreek@wnfregioteam.nl. De kosten zijn € 5,- per persoon en dit bedrag komt geheel ten goede aan het WNF.
met zijn treffende imitatie van een geit de winnaar en won een snorkeltrip voor zijn hele klas. Hij en zijn klasgenootjes gaan snorkelen boven de adembenemende riffen van Bonaire. Zo krijgen ze de kans om het onderwaterleven van hun eigen eiland te leren kennen en zelf te zien hoe mooi en kwetsbaar dat is. Om de kinderen op Bonaire ook kennis te laten maken met de natuur boven water, werd een puzzelprijsvraag over dieren uitgeschreven in een lokale krant. Alle kinderen met de juiste oplossing kregen een rondleiding door Washington Slagbaai National Park. Panda 31
Metamorfose
In de veranderende wereld ligt de sleutel tot natuurbeschermingssucces deels bij de samenwerking met bedrijven.
Partners
Iedereen duurzaam
Naast het beschermen van de natuur biedt verantwoord gebruik van natuurlijke hulpbronnen de beste garantie voor de toekomst. Daarom werkt het Wereld Natuur Fonds samen met bedrijven. Tekst: WNF beeld: Dick Poelen
K
appen met kappen. Met deze leus vroeg het Wereld Natuur Fonds samen met andere milieu-organisaties eind jaren ’80 aandacht voor het onverantwoord kaalkappen van tropische bossen. Het WNF deed toen iets ongewoons voor die tijd: het ging in overleg met houtkapbedrijven. Dat leidde in eerste instantie tot veel kritiek, want waarom ga je als natuurbeschermingsorganisatie in overleg met een van de veroorzakers van ontbossing? Het antwoord was helder: houtkap was een belangrijke inkomstenbron voor het land. Door dit te willen stoppen bleef het bos wel gespaard, maar zouden ook ‘goede’ houtkappers en bedrijven worden getroffen. Terwijl bij duurzaam beheer inkomsten voor de lange termijn gegarandeerd zouden zijn voor de bevolking. Daarom moest er een alternatief worden bedacht. Het Wereld Natuur Fonds zocht samen met alle partijen die sociaal, economisch of ecologisch betrokken waren bij het gebied naar een oplossing. Gezamenlijk besloten ze tot het opstellen van een standaard voor houtkapbedrijven die het bos goed beheren. Het FSC-keurmerk was geboren. Deze manier van werken was nieuw voor het Wereld Natuur Fonds. Tot dat moment waren de werkzaamheden beperkt tot het beschermen en herstellen van de belangrijkste leefgebieden van planten en dieren. Nu werd duidelijk dat meer kon worden bereikt door in gesprek te gaan met bedrijven en samen tot duurzamer gebruik van de natuurlijke 32 Panda
hulpbronnen te komen. Anno 2012 volgt het WNF deze strategie nog steeds. Het verduurzamen van productie- en handelsstromen die van grote invloed zijn op de biodiversiteit is een belangrijke pijler binnen het natuurbeschermingswerk. Het WNF werkt daarbij op 4 vlakken: sectoraanpak, 1-op-1-afspraken met bedrijven, duurzame financiering en beleidsbeïnvloeding.
1. Sectoraanpak
Het Wereld Natuur Fonds analyseert de grondstoffen-, water- en energiesector en kijkt waar de grootste winst voor de natuur te behalen is. Het doel: de grootste marktpartijen binnen de sectoren zo ver krijgen dat zij vrijwillig kiezen voor duurzaamheid en gaan werken volgens de richtlijnen van betrouwbare keurmerken. Zo zorgen de standaarden voor hout (FSC), katoen (BCI), wild gevangen vis (MSC) en kweekvis (ASC) er bijvoorbeeld voor dat bedrijven op een voor mens en natuur verantwoorde en transparante manier produceren. Voor sectoren waarvoor nog geen keurmerken zijn, initieert het Wereld Natuur Fonds samen met verschillende partners zogenaamde Ronde Tafels. Hier werken natuurbeschermingsorganisaties, overheden en bedrijven samen aan het opstellen van nieuwe standaarden. De resultaten mogen er zijn. Ronde Tafels voor palmolie en soja hebben er inmiddels voor gezorgd
Download de brochure ‘Groen, Groener, Groenst’ via
In de brochure ‘Groen, Groener, Groenst’ leest u meer over de bedrijven waarmee het WNF samenwerkt, de afspraken die zijn gemaakt en de doelen die zijn gesteld. De brochure is te downloaden via internet. dat er verantwoorde palmolie en soja te koop is. 12 Procent van de wereldwijde houtproductie is FSC-gecertificeerd, 29 procent van de wereldwijde visvangst heeft het MSC-keurmerk en vanaf 2015 verkopen alle Nederlandse supermarkten alleen nog maar MSC- en ASC-gecertificeerde vis.
2. Afspraken met bedrijven
Het Wereld Natuur Fonds sluit partnerschappen met bedrijven die door hun marktomvang sectoren in beweging kunnen brengen. Zo’n 300 tot 500 grote bedrijven controleren wereldwijd 70 procent van de grondstoffen die een enorme impact hebben op de natuur. Het WNF werkt juist met deze bedrijven samen, omdat zij echt wat kunnen betekenen in de productieketen. Deze bedrijven kunnen als voorbeeld dienen en de rest van de sector in beweging brengen. Het WNF kiest bewust voor bedrijven die zelf streven naar de duurzaamste productiemethoden en de ambitie hebben dit binnen de keten uit te dragen, richting klanten en leveranciers. Met energiebedrijf Eneco heeft het WNF bijvoorbeeld afspraken gemaakt over de productie en levering van schone energie en het verminderen van de CO2-uitstoot. Volgend jaar zal 20 procent van Eneco’s elektriciteit op duurzame wijze worden geproduceerd. Daarnaast heeft het Wereld Natuur Fonds strategische partnerschappen met KLM, Rabobank, Albert Heijn, IKEA en KPN.
www.wnf.nl/verduurzamenmartken
3. Duurzame financiering
Financiële instellingen hebben een grote rol in het vergroenen van de economie. Zij kunnen duurzaamheid bij bedrijven stimuleren en financieren. Het WNF laat samen met vooraanstaande financiers zoals Rabobank, de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO en African Development Bank zien dat duurzaamheid voor bedrijven ook zakelijke voordelen biedt. Dat doen ze door gezamenlijk nieuwe instrumenten voor risicomanagement te ontwikkelen en beleidslijnen op te stellen.
4. Beleidsbeïnvloeding
Soms is het ontwikkelen van standaarden en het maken van samenwerkingsafspraken niet genoeg. Daarom pleit het WNF ervoor dat voor elke sector een ondergrens wordt vastgesteld: een minimumniveau dat door overheden wordt afgedwongen. Indien nodig doet het WNF een beroep op de overheid – Den Haag of Brussel – om regels te handhaven of aan te scherpen. Zo heeft het WNF er mede voor gezorgd dat het vanaf 2013 in Europa verboden is hout van illegale of onbekende herkomst te importeren. Panda 33
metamorfose
Er zijn ook dieren die nauwelijks evolueren, zoals kwallen. Ze zien er al miljoenen jaren hetzelfde uit.
Onveranderd
Beeld: Frans Lanting
DE STEEK VAN EEN OLINDIAS FORMOSA IS PIJNLIJK, MAAR NIET DODELIJK KWALLEN HEBBEN GEEN HERSENEN, GEEN BLOED EN GEEN ZENUWSTELSEL EEN KWAL BESTAAT VOOR 95 PROCENT UIT WATER 34 Panda
KWALLEN KOMEN AL RUIM 650.000.000 JAAR OP AARDE VOOR DE OLINDIAS FORMOSA HEEFT EEN DIAMETER VAN ONGEVEER 15 CENTIMETER KWALLEN ADEMEN MET HUN HELE LICHAAM EN HEBBEN GEEN LONGEN OF KIEUWEN Panda 35
metamorfose
Vijf mensen namen hun leven onder de loep en kozen voor een duurzamere levensstijl.
Zelf vera Gedrag
Bij de één gebeurde het plotseling, bij de ander was het er van kleins af aan: het besef dat het anders moet én kan. Vijf mensen veranderden hun levensstijl en helpen de aarde door te geven. Tekst: Suzanne Heuts Fotografie: Ruurd Dankloff
Nog meer manieren
Vorig jaar lanceerde het Wereld Natuur Fonds de website 50 manieren. Hierop vindt u allerhande tips om uw levensstijl te verduurzamen. Van FSC-hout kopen tot uw eigen tas meenemen bij het boodschappen doen. En van overschakelen op groene stroom tot het eten van seizoensgroenten. Alle beetjes helpen en iedereen kan meedoen om een leefbare toekomst voor mens en natuur te waarborgen. Ontdek nog meer manieren om de aarde door te geven op de 50 manieren-site. Ook Carice van Houten, André Kuipers en Loretta Schrijver hebben tips gegeven. Heeft u zelf nog een goede manier om duurzamer te leven? Op de website kunt u uw tip achterlaten. www.wnf.nl/50manieren 36 Panda
Yvonne Kemp:
‘ Dat kleine beetje van mij helpt wél’ De kleine dingen die je zelf kunt doen om de aarde door te geven, hebben zin. Die positieve benadering van het Wereld Natuur Fonds spreekt Yvonne Kemp enorm aan. Een paar jaar geleden wilde ze meer doen voor het WNF, de handen uit de mouwen steken. “Ik heb een passie voor natuurbescherming. Het WNF doet daarin fantastisch werk. Door als vrijwilliger aan de slag te gaan, heb ik meer inzicht gekregen in wat er gebeurt binnen de organisatie en draag ik daar zelf aan bij.” Yvonne organiseerde onder meer ‘De Dag van de Tijger’ in het Tropenmuseum, die zeer geslaagd was én de samenwerking tussen het WNF en het Tropenmuseum op gang heeft gebracht. Een bijdrage waar ze trots op is.
Robert Pels Rijcken:
‘ Consuminderen zonder door te draven’ Vroeger keek Robert Pels Rijcken altijd naar de televisieserie Daktari. Het gevoel dat er niets mooier is dan het beschermen van dieren in het wild, groeide bij elke aflevering. “Daarom ben ik van jongs af aan WNF-donateur. Wat later ging ik me realiseren dat je eigen ecologische voetafdruk bescheiden moet zijn om al het moois in de wereld te behouden.” Zonnepanelen op zijn dak zijn één van zijn manieren om te consuminderen. “Mijn levensstijl komt vanuit het hart. Al wil ik er niet in doordraven; ik wil ook van het leven genieten. Gebruikmaken van iets wat gratis wordt aangeboden, de zon, en daarmee energie besparen, past in die gedachte.”
Bekijk 50 tips voor een duurzaam leven via
‘Ik realiseerde me ineens dat we echt anders moeten leven, willen we de aarde niet volledig uitputten’
anderen Claudia Pietryga
Karianne Brummelkamp:
‘ Een duurzame draai aan onze auto’ Een auto vindt ze eigenlijk overbodig, maar als vroedvrouw kon Karianne Brummelkamp er niet onderuit. “Toen ik minder ging werken, twijfelden we of we de auto moesten houden. Het past eigenlijk niet bij onze levensstijl; we willen niet méér van de aarde vragen dan er beschikbaar is. Maar met 2 kleine kinderen kun je niet altijd overal komen met fiets en ov.” De auto bleef dus en Karianne vond een manier om er een duurzame draai aan te geven. “Via Snappcar verhuren we onze auto aan mensen die incidenteel een auto nodig hebben. Zo draag ik eraan bij dat anderen geen auto hoeven te kopen en word ik er zelf financieel ook nog wat beter van.”
Jan-Govert van Gilst:
‘ Van biomassa uit Borneo naar lokale energie’
Claudia Pietryga:
‘ Van dagelijks vlees naar vegetarische slager’
Jan-Govert van Gilst had al vaker gezien dat er flink wordt gekapt in Azië. Maar tijdens een reis naar Borneo raakte de verwoesting van het regenwoud voor biomassa hem diep van binnen. Na die vakantie ging de knop om. Hij nam ontslag en begon zijn eigen bedrijf in nieuwe energie uit lokale biomassa. “Het plan is om op braakliggende terreinen in Nederland energiegewassen zoals olifantengras te planten. Die kunnen dan als biomassa in elektriciteitscentrales worden gebruikt. Dat scheelt allicht een paar boten met biomassa uit Borneo. Dat alleen al maakt het voor mij de moeite waard.”
Claudia Pietryga nam 2 jaar geleden haar levensstijl onder de loep en concludeerde dat het heel wat duurzamer kon. “Ik at elke dag vlees en dacht niet na bij wat ik kocht. Ik realiseerde me ineens dat we écht anders moeten gaan leven, willen we de aarde niet volledig uitputten.” De dieronvriendelijke cosmetica gingen als eerste de deur uit en ze eet nog maar zo’n 2 keer in de week vlees. “Daar was mijn vriend niet blij mee, maar gelukkig bood de vegetarische slager uitkomst.” Het volgende verbeterpunt van Claudia is haar douchegedrag. “Lang douchen, dat is mijn guilty pleasure, maar ik wil echt proberen te minderen.”
www.nnrgy.com
www.mevrouw-minder.nl
www.snappcar.nl Panda 37
onze partners
Het vergroenen van de economie is een noodzakelijke stap om onze kostbare natuur te beschermen. Daarom werkt het Wereld Natuur Fonds samen met bedrijven die door hun marktomvang in staat zijn grondstofmarkten of energieintensieve sectoren in beweging te brengen. De partners zijn voorloper op het gebied van duurzaamheid of hebben de ambitie dat te worden.
Samen het beste voor de natuur Albert Heijn en het Wereld Natuur Fonds (WNF) zijn een samenwerking aangegaan, waarbij Albert Heijn de ambitie heeft om in 2015 alle eigen merk producten op een duurzamere manier te produceren. Het WNF helpt deze doelstelling te realiseren. Duurzamer produceren, hoe werkt dat? Samen hebben Albert Heijn en WNF afspraken gemaakt. Want voor ieder product is een andere stap nodig. Zo zorgt Albert Heijn ervoor dat er eind 2013 alleen nog duurzaam geproduceerde palmolie in eigen merk producten verwerkt wordt. Deze palmolie wordt geproduceerd zonder dat daar waar-
devolle bossen voor verdwijnen. Beter voor het regenwoud, en dus voor de orang-oetan. Zo kunt u met een gerust hart producten als de AH Huismerk margarine en koekjes eten. Een ander voorbeeld? Albert Heijn producten gemaakt van papier zijn straks voorzien van een FSC keurmerk. Dat garandeert dat u AH toiletpapier koopt dat gemaakt is van hout afkomstig uit een verantwoord bos. Waar rekening
Zo beschermen we samen de natuur. Gewoon bij uw dagelijkse boodschappen. Kijk op www.wnf.nl/ah voor meer informatie over deze samenwerking.
wordt gehouden met de mensen en dieren die van het bos afhankelijk zijn. En al een tijd werkt Albert Heijn samen met WNF aan de verduurzaming van het visschap. Dit zorgt ervoor dat u steeds meer AH puur&eerlijk vis producten in het schap vindt met een MSC of ASC keurmerk. Niet alleen beter voor de natuur onder water, maar het zorgt er ook voor dat u in de toekomst van vis kunt blijven genieten.
PARTNERS IN HET VERDUURZAMEN VAN GRONDSTOFKETENS
Voor al uw vragen en opmerkingen kunt u onze Servicelijn bereiken via
0800-1962
info
Vind ons ook op:
Postadres: Postbus 7, 3700 AA Zeist E-mail: info@wwf.nl Website: www.wnf.nl
(gratis op werkdagen van 9.00-17.00 uur)
De aarde in uw testament
Fotografie: dvd: BBC, flamingo: Stingting SMOC, Karin: Ruurd Dankloff
Hulp voor Curaçao Medio augustus vond er een grote olieramp plaats op Curaçao. Ruim 100.000 liter olie lekte uit een opslagtank in zee, waardoor het natuurgebied Jan Kok zwaar vervuild raakte. Om ervoor te zorgen dat de olie snel werd opgeruimd, stelde het Wereld Natuur Fonds begin september € 5.000,- uit het noodfonds beschikbaar. Daarmee konden beschermende kleding voor vrijwilligers, kaplaarzen, speciale vuilniszakken, schepnetten en andere materialen aangeschaft worden. Het WNF maakt zich ernstig zorgen over de gevolgen van de vervuiling. Het natuurgebied was net vóór de ramp voorgedragen als beschermd gebied.
Maak kans op een dvd met uw e-mailadres Steeds meer communicatie verloopt digitaal, ook bij het Wereld Natuur Fonds. Dat is goed nieuws, want het levert een fikse kosten- en papierbesparing op. U kunt ons hierbij helpen door uw e-mailadres aan ons door te geven. Dat kan via www.wnf.nl/email of 0800-1962. Bovendien maakt u kans op één van de 10 BBC Earth’s Circle of Life dvd’s.
U bepaalt met een testament zelf wat er later met uw bezit gebeurt. Door het Wereld Natuur Fonds in uw testament op te nemen, draagt u op een bijzondere manier bij aan het natuurbeschermingswerk van het WNF. Wist u dat … …u veel informatie over dit onderwerp kunt terugvinden in onze gratis brochure ‘Het Wereld Natuur Fonds in uw testament’? …u bij de aanvraag van onze brochure ook een handig werkdocument ontvangt dat u op weg helpt bij het inventariseren van bezittingen en schulden? …d it werkdocument uw nabestaanden op weg helpt als u er niet meer bent? …h et WNF bijeenkomsten organiseert om erflaters nader te informeren over projecten en om specifieke vragen te beantwoorden? …h et goed is om af en toe eens na te gaan of uw testament nog overeenkomt met uw wensen?
Vraag de gratis brochure ‘Het WNF in uw testament’ geheel vrijblijvend aan met de antwoordkaart in deze Panda. Heeft u liever een persoonlijk gesprek? Neem dan contact op met Karin Gerritsen: kgerritsen@wwf.nl of 030-6937309. Zij nodigt u uit op het WNF-kantoor in Zeist of komt bij u langs.
Geef de aarde door me t uw testament
Meer informatie kunt u ook vinden op internet. www.wnf.nl/testament
Het Wereld Natuur Fonds voert het
Het Wereld Natuur Fonds legt gegevens vast ter uitvoering van het
CBF-keurmerk van het Centraal Bureau
donateurschap of verwerking van een eenmalige gift. Ook kunnen
Fondsenwerving. Dit houdt in dat het Wereld
we deze gegevens gebruiken om u te infomeren over onze activi-
Natuur Fonds voldoet aan strenge eisen op
teiten, projecten en producten. Als u op deze informatie geen prijs
het gebied van financieel beheer, organisatie,
stelt, kunt u dit schriftelijk melden aan het Wereld Natuur Fonds,
bestuur en fondsenwerving.
Antwoordnummer 7040, 3700 TA Zeist (postzegel niet nodig).
Het Wereld Natuur Fonds is beneficiënt van de Nationale Postcode Loterij
Panda 39 39 Panda
Bereikt dankzij ú! MSC: oké! In een onafhankelijk onderzoek naar 4 keurmerken voor duurzame wilde vis kwam het MSC-keurmerk als beste naar voren. MSC scoorde niet alleen goed bij het instandhouden van gezonde visbestanden, maar ook vanwege de transparantie over het certificeringsproces. Daarnaast werd de goed toegankelijke publieksinformatie hoog gewaardeerd. Ook al scoorde MSC goed, het onderzoek liet ook zien dat MSC meer moet doen om de nadelige effecten van de visserij op het leven in zee te verminderen. Het Wereld Natuur Fonds blijft dit bij MSC benadrukken.
VN tegen stroperij De VN heeft tijdens de Algemene Vergadering erkend dat stroperij en illegale handel net zo bedreigend zijn voor de rechtsstaat als drugshandel en corruptie. De uitspraak is belangrijk, omdat veel regeringen wildlife crime niet als een ernstig misdrijf zien. Het Wereld Natuur Fonds vraagt landen om hun wetgeving uit te breiden met regels tegen wildlife crime. Ook doet het een beroep op de importerende landen om de vraag naar producten van wilde dieren te verminderen en bestaande regels te handhaven.
‘De Amerikaanse regering heeft Shell vergunning verleend om op de Noordpool te
boren naar olie. Een onbegrijpelijke beslissing. Helemaal omdat de laatste benodigde vergun-
ning is gebaseerd op een heel magere materi-
aaltest van een noodafsluiter. De APK-keuring voor auto’s wordt gedegener aangepakt...
De dag nadat Shell begon met boren, moest de boorploeg alweer stoppen omdat er
opeens te veel zeeijs kwam aangedreven. Het is gewoon technisch onhaalbaar om hier op
een veilige manier naar olie te boren. Om de boringen te voorkomen, hebben we samen
met andere milieuorganisaties en lokale be-
woners diverse rechtszaken aangespannen tegen de Amerikaanse overheid die de vergunningen afgeeft. We doen er alles aan om ervoor te zorgen dat de vergunningen worden ingetrokken.’
Foto: Ruud Dankloff, illustratie: Dick Poelen
Gaat u verhuizen of zijn uw gegevens onjuist? U kunt uw gegevens zelf online wijzigen op www.wnf.nl/gegevenswijzigen. Natuurlijk kunt u voor het melden van een verhuizing ook gebruik maken van een PostNL Verhuisbericht. Vermeld dan s.v.p. uw administratienummer (het nummer boven uw naam en adres). Bellen kan ook: 0800-1962 (gratis).
Gert Polet, themadeskundige Noordpool bij het WNF