Pandamagazine winter 2014

MAGAZINE

TERUGBLIK

WINTER

Panda

Ons werk aan gezonde oceanen, de strijd tegen Wildlife Crime en het behoud van Virunga Nationaal Park stonden het afgelopen boekjaar centraal bij het Wereld Natuur Fonds.

2014

terugblik

TERUGBLIK

De aandacht voor Virunga Nationaal Park mag niet verslappen.

TREK DE GRENS

TERUGBLIK Het is u ongetwijfeld opgevallen dat u niet uw vertrouwde Panda Magazine hebt ontvangen. Vanuit kostenoverweging hebben we besloten dit kwartaal geen reguliere Panda, maar dit boekje uit te brengen. Hierin geven we u een terugblik op (een deel van) onze activiteiten van het afgelopen boekjaar én melden we u enkele resultaten.

Benieuwd wat we nog meer hebben bereikt? Op WWW.WNF.NL/JAARVERSLAG vindt u vanaf begin januari 2015 ons jaarverslag. Het volgende Panda Magazine valt in maart 2015 weer in zijn vertrouwde vorm bij u op de deurmat.

COVER De groene zeeschildpad is een goede zwemmer, die enorme afstanden kan afleggen. Dit doen de schildpadden vooral als ze van de foerageergebieden naar de voortplantingsplekken trekken. Een zwemtocht van soms meer dan 1.000 km.

Foto: Imageselect/SteveBloom/Daniel Selmeczi

Uitgave: Wereld Natuur

Druk: Roto Smeets, Weert

Fonds, Zeist

Papier: Panda wordt

Concept & realisatie:

gedrukt op Roto Green

LBL, Arnhem

Silk 60, een FSC®-

Artdirection/vormgeving:

gecertificeerde papiersoort.

Ykes werk, Amsterdam; LBL, Arnhem Drukwerkbegeleiding: Graphic, Leusden Lithografie: Willem Grafische Bewerkingen, Halle

2 Panda

VOORLOPIG VEILIG NATUURBESCHERMERS HAALDEN OPGELUCHT ADEM TOEN OLIEMAATSCHAPPIJ SOCO IN JUNI BEKENDMAAKTE NIET NAAR OLIE TE ZULLEN BOREN IN VIRUNGA NATIONAAL PARK. MAAR VOOR DE BERGGORILLA’S IS HET GEVAAR NOG NIET DEFINITIEF GEWEKEN. Tekst: Suzanne Visser Beeld: Andy Rouse/REX

E

en groter contrast is niet denkbaar.

De overvolle straten van Goma, bevolkt door een miljoen mensen – veel vluchtelingen – verwikkeld in een dagelijkse strijd om het bestaan.

En dan een paar kilometer verderop: een van de prachtigste regenwouden op aarde. Kegelvormige bergen, gehuld in mysterieuze flarden mist.

Bevolkt door een ongelooflijke rijkdom aan dieren: chimpansees, buffels, nijlpaarden, olifanten, okapi’s, vogels en niet te vergeten de zeldzame berggorilla’s waarom dit natuurgebied zo beroemd is.

Doodsbedreigingen

Virunga is het oudste nationale park van Afrika en staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Toch was uitgerekend de natuur in dit park de afgelopen tijd in groot gevaar. Want in de bodem van Virunga zit olie; een verleidelijke potentiële inkomstenbron voor een land met een zwakke economie. Zo kwam het dat de oliemaatschappijen Total en SOCO International van de overheid van de Democratische Republiek Congo toestemming wisten te krijgen om in Virunga naar olie te zoeken.

Boren naar olie? In Virunga?! Wereldwijd gingen verontwaardigde stemmen op en het Wereld Natuur Fonds besloot dat het tijd was voor een overduidelijk signaal: tot hier en niet verder. Onder de naam ‘Trek de grens’ ging een van de meest succesvolle WNF-campagnes van de afgelopen decennia van start. Van Goma tot aan de VN werd actiegevoerd.

Plaatselijke natuurbeschermingsorganisaties mobiliseerden de lokale bevolking, die voor haar levensonderhoud afhankelijk is van de natuur. De omstandigheden waren gevaarlijk: campagnevoerders werden geïntimideerd en ook WNF-medewerkers werden bedreigd met de dood.

Maar al die tijd ging de campagne door.

Op internationaal niveau diende het WNF bij de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) een klacht in tegen SOCO wegens overtreding van de richtlijnen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het WNF stond daarbij niet alleen: ook VNorganisatie UNESCO en diverse Europese landen riepen SOCO en Total op te stoppen met exploreren. Bovendien ondertekenden meer dan driekwart miljoen mensen een WNF-petitie.

Overstag

In februari 2014 begon het tij te keren. Na ‘ouderwetse’ protestdemonstraties met veel media-aandacht ging Total als eerste overstag: de oliegigant beloofde nooit meer in Werelderfgoedgebieden naar olie te zoeken. Vervolgens kreeg de hele financiële wereld in een dubbele advertentie in de Financial Times te zien dat SOCO nog wél op het punt stond het ondenkbare te doen. In juni kwam het verlossende bericht: ook SOCO zegt toe dat zij niet gaat (laten) boren in Virunga tenzij daarvoor toestemming komt van UNESCO en de Congolese regering. Bovendien belooft SOCO geen operaties in andere Werelderfgoedgebieden te ondernemen. De grens heeft het gehouden: van Werelderfgoed blijf je af.

Criminele bendes

Zijn Virunga en de berggorilla’s nu voorgoed veilig? Het antwoord is nee. SOCO heeft beloofd niet zonder de genoemde toestemming te gaan boren, maar wie zegt dat die toestemming er niet alsnog een keer komt? En olieboring is niet het enige gevaar dat de berggorilla’s bedreigt.

Virunga ligt midden in een conflictgebied. Miljoenen vluchtelingen hebben behoefte aan eten en vooral brandstof. Krijgsheren en criminele bendes azen op de bossen van het nationale park voor houtskoolproductie.

Het goede nieuws is dat het voor toeristen weer veilig genoeg is om Virunga te bezoeken. Die opbrengsten zijn hard nodig voor het parkbeheer en als inkomstenbron voor de lokale bevolking. Uit onderzoek in opdracht van het Wereld Natuur Fonds blijkt dat een ‘groene’ ontwikkeling van het park jaarlijks 235 miljoen dollar aan toerisme en 90 miljoen aan visserij-inkomsten kan opleveren. Die kans zou de Congolese overheid niet mogen laten lopen.

Zelf gaat het Wereld Natuur Fonds gewoon door met zijn werk in en rond Virunga. Het WNF steunt het parkbeheer financieel en helpt bij het toezicht met satellietbeelden.

Buiten het park zijn WNF-medewerkers actief om de druk op het park voor brandstof te verminderen: ze helpen bij de aanleg van boomplantages en bij de promotie en verbetering van stoofjes die minder brandhout vergen.

Ja, Virunga is veilig. Voor nu. Maar alertheid is geboden.

Want natuurbescherming houdt nooit op, zeker niet in conflictgebieden.

CAMPAGNESUCCESSEN • Total trekt zich volledig terug uit Virunga en belooft in

geen enkel Werelderfgoed te boren.

• Het Belgische en Duitse parlement, de regering van het

Verenigd Koninkrijk, de UNESCO en VIP’s als Desmond Tutu en Richard Branson hebben zich uitgesproken tegen olieboringen door SOCO. • De OESO heeft de WNF-klacht tegen SOCO in behandeling genomen.

• SOCO belooft ‘niet te boren in Virunga tenzij ze alsnog toestemming krijgen’.

• SOCO belooft in geen enkel ander Werelderfgoed te boren.

• 760.771 mensen ondertekenden de WNF-petitie.

• Wereldwijde media-aandacht voor Virunga.

Panda 3

TERUGBLIK

De Seastars-campagne van het Wereld Natuur Fonds heeft het afgelopen boekjaar al veel resultaten opgeleverd.

SEASTARS

BESCHERMEN, BEWAKEN EN HERSTELLEN. MET DEZE DRIE PIJLERS IN HET VIZIER HEEFT HET WERELD NATUUR FONDS DIT JAAR HARD GEWERKT AAN EEN BELANGRIJK DOEL: GEZONDE OCEANEN. DE EERSTE RESULTATEN ZIJN BEMOEDIGEND. Tekst: Helen Dekker Beeld: Zsuzsanna Ilijin

OP KOERS NAAR EEN ZEE VOL LEVEN

BESCHERMDE STATUS VOOR GEBIEDEN IN DE NOORDZEE Staatssecretaris Dijksma heeft aangekondigd dat drie kwetsbare gebieden in de Noordzee een beschermde status krijgen.

Het gaat om de Doggersbank, de Klaverbank en het Friese Front. Vanwege hun bijzondere bodem vormen ze onmisbare schakels voor het leven in en op zee. Zo trekken de voedselrijke randen van de Doggersbank grote scholen vis aan. Hier profiteren haaien, roggen en zeezoogdieren van, net als jan van genten, papegaaiduikers en andere vogels. Eenderde van dit kostbare gebied blijft nu vrij van visserijmethoden die de bodem beschadigen.

Dijksma’s besluit is een belangrijke stap op weg naar de beste oplossing voor het herstel van een bruisende Noordzee: een netwerk van beschermde gebieden. Naar verwachting zal eind dit jaar duidelijk zijn of de Tweede Kamer akkoord gaat met dit besluit.

4 Panda

GROOTSTE BESCHERMDE ZEEGEBIED VAN MALEISIË IN DE MAAK Tun Mustapha, een schitterend zeegebied bij Sabah, Maleisië, is uniek vanwege de grote variatie aan dier- en plantensoorten. Het is een belangrijke kraamkamer voor zeedieren. Maar bescherming is hard nodig want dit gebied is bijna leeggevist. Afgelopen jaar heeft het WNF in Maleisië extra capaciteit ingezet om Tun Mustapha beschermd te krijgen. Bijvoorbeeld door lokale bevolking, organisaties en overheden te betrekken bij de inrichting en het beheer van het gebied. We zetten alles op alles om ervoor te zorgen dat Tun Mustapha Park in 2015 officieel een beschermde status krijgt. Als dit lukt, is het gebied van 1 miljoen hectare het grootste beschermde zeegebied van Maleisië.

GEEN BAGGERSLIB LOZEN Begin dit jaar gaf de Australische overheid toestemming voor het lozen van baggerslib bij het Great Barrier Reef, het grootste koraalrif ter wereld. Om dit te voorkomen, startte het Wereld Natuur Fonds een internationale petitie.

Tijdens de jaarlijkse vergadering van de Werelderfgoedcommissie van UNESCO werden ruim 228.000 handtekeningen aangeboden. De commissie besloot dat Australië de bescherming van het Great Barrier Reef snel moet verbeteren, anders komt het unieke koraalrif op de lijst van bedreigd erfgoed. Een belangrijke stap, maar de strijd gaat door!

IN ACTIE VOOR GEZOND KORAAL WNF-Rangers hebben € 153.557,ingezameld met de actie ‘Gezond Koraal? Help Allemaal!’. Met dit geld kunnen we de koraalriffen van Caribisch Nederland – en de dieren die er leven – veel beter beschermen.

Zo hebben we een nieuwe boot aangeschaft, die wordt gebruikt bij onderzoek naar zeeschildpadden.

BESCHERMING VOOR DE BLAUWE VINVIS

DE CROWDFUNDINGS-ACTIE ‘BOUW MEE AAN HET SEASTARS KORAALRIF’ LEVERDE IN DRIE MAANDEN TIJD MAAR LIEFST € 25.340,OP. DIT DRAAGT BIJ AAN HET HERSTEL VAN HET MESOAMERIKAANS KORAALRIF BIJ BELIZE, DAT OP SOMMIGE PLEKKEN ERNSTIG BESCHADIGD IS. IN HET PROJECT WORDEN STUKJES KORAAL OPGEKWEEKT EN TERUGGEPLAATST OP DE BESCHADIGDE STUKKEN. ZO KAN HET RIF HERSTELLEN EN STERKER WORDEN.

Na 15 jaar inzet van het Wereld Natuur Fonds en andere natuurorganisaties is het kustgebied Tic-Toc bij Chili nu officieel beschermd. Dat is goed nieuws voor onder meer de blauwe vinvis. Deze bedreigde walvis zoekt hier in de zomer naar voedsel en gebruikt het gebied – zo groot als de Veluwe – als kraamkamer.

Ook twee bedreigde otter- en verschillende dolfijnensoorten leven hier.

Panda 5

TERUGBLIK

Het opzetten van de Wildlife Justice Commission moet de strijd tegen Wildlife Crime intensiveren.

WILDLIFE CRIME

‘ We gaan er harder tegenaan dan ooit’ WILDLIFE CRIME IS DE LAATSTE JAREN EXPLOSIEF GESTEGEN. DE BESTRIJDING ERVAN IS LASTIGER DAN OOIT. DAAROM GAAT IN 2015 DE WILDLIFE JUSTICE COMMISSION (WJC) VAN START: HET NIEUWE WAPEN IN DE STRIJD TEGEN WILDLIFE CRIME. Tekst: Jocelyn Vreugdenhil Beeld: Getty Images

C

hristiaan van der Hoeven, Wildlife Crime-deskundige: “Als we nu niets doen, is het te laat. De cijfers zijn schrikbarend.

In 2007 en 2008 werden er per jaar enkele tientallen neushoorns gestroopt, nu zijn dat er duizend. Dat betekent dat er elke dag drie neushoorns sterven. De reden van deze stijging is de groeiende vraag naar ivoor en neushoornhoorn vanuit Azië. Het bezit van ivoren beeldjes wordt gezien als statussymbool. En ondanks dat is bewezen dat het niet werkt, geloven veel mensen in de medicinale werking van hoorn.

Omdat het risico gepakt te worden voor de stropers klein is en de opbrengst groot, is het een makkelijke handel. Van leeuwenbotten tot slagtanden: het interesseert ze niet wat ze verhandelen, als het maar snel veel geld oplevert. Er gaat enorm veel geld om in de illegale handel in wilde dieren. Interpol schat het op twaalf tot twintig miljard euro per jaar. Daar-

AANTAL GESTROOPTE NEUSHOORNS ZUID-AFRIKA

13 2007

6 Panda

83 2008

122 333

2009

2010

AANTAL GESTROOPTE AFRIKAANSE OLIFANTEN JAAR AANTAL* 2011 > 25.000 2012 > 22.000 2013 > 20.000

* Aantal gestroopte olifanten op basis van officiële tellingen en inbeslagnames van MIKE (Monitoring the Illegal Killing of Elephants). Veel inbeslagnames en gestroopte dieren worden echter niet gerapporteerd.

Het daadwerkelijke aantal gestroopte olifanten ligt waarschijnlijk nog hoger.

mee is het te vergelijken met de drugs- en wapenhandel.”

Uit de klauwen gelopen

Hoe hoger de straatwaarde, hoe groter het gevaar voor de 25.000 nog levende Afrikaanse en 3.500 Aziatische neushoorns. Ook met de populatie olifanten gaat het hard achteruit als gevolg van de groeiende handel in slagtanden, vooral in Afrika. Nu lopen er wereldwijd misschien tussen de 470.000 en 690.000 olifanten rond. Dat aantal wordt snel minder; in Afrika dreigt het geboortecijfer van olifanten nu onder het sterftecijfer te duiken en de oorzaak is stroperij. Feit is dat alles wat het Wereld Natuur Fonds tot een jaar of zes geleden ondernam tegen Wildlife Crime, goed werkte. De laatste jaren is het echter volledig uit de klauwen gelopen. Christiaan: “We redden het niet met bewustwordingscampagnes alleen. Om het tij te keren, moeten we met iets nieuws komen. Vanuit

deze gedachte is de Wildlife Justice Commission (WJC) ontstaan. De WJC bestaat uit een groot aantal hecht samenwerkende goededoelenorganisaties, gesteund door een internationaal team van juristen, advocaten en andere specialisten. Vanuit het kantoor in Den Haag gaan zij criminele netwerken in kaart brengen en bewijslast verzamelen. Met deze informatie kunnen aanklagers in ZuidAfrika en Azië de grote jongens achter de stroperijen sneller voor het gerecht slepen.”

Internationale druk

De grootste uitdaging voor de WJC is corruptie. “Vaak profiteren ambtenaren en politici in landen waar veel gestroopt wordt zelf ook van de illegale handel. Bijvoorbeeld door te helpen een lading slagtanden de grens over te krijgen,” zegt Christiaan. Bijna alle landen ter wereld hebben goede wetten die Wildlife Crime verbieden, maar naleving van die wetten ontbreekt vaak geheel. “Om

te zorgen dat niemand onbestraft blijft, zal de WJC naast het maken van uitgebreide rapportages ook de internationale druk proberen op te voeren. Door de overredingskracht van oud-presidenten en andere invloedrijke figuren te gebruiken, die de lokale regering kunnen dwingen tot actie. En desnoods door belastende informatie over corrupte politici naar buiten te brengen.”

Actie tegen neushoornstroperij in Zuid-Afrika is het meest urgent, dus dat is de eerste zaak die de WJC gaat oppakken. “Het Wereld Natuur Fonds heeft geen mandaat om zelf criminelen op te pakken, maar we gaan er harder tegenaan dan ooit. En het zou zo maar kunnen zijn dat we op plekken komen waar we nog nooit geweest zijn, door het spoor van criminele netwerken achter de handel te volgen. We willen de keten doorbreken en een aantal sleutelfiguren oppakken. Dan pakken we het probleem bij de bron aan en hopelijk keren we daarmee het tij.”

448 668 1104 770*

2011

2012

2013

2014

* Tot 9 oktober 2014

Panda 7

Actueel HET WERELD NATUUR FONDS WENST U EN DE NATUUR EEN GEZOND 2015

In actie voor de sneeuwluipaard Het komende jaar zet het Wereld Natuur Fonds alles op alles om de bedreigde sneeuwluipaard te beschermen. Wereldwijd leven er nog

Anjelierkoraal ontdekt De Noordzee is het grootste natuurgebied van ons land. Maar helaas staat de natuur er onder druk, onder andere door visserij, scheepvaart, olieen gasboringen. Er is een netwerk van beschermde gebieden nodig om de natuur te laten herstellen. Om de belangrijkste gebieden goed in kaart te brengen vond afgelopen september Expeditie Noordzee plaats, een initiatief van Stichting Duik de Noordzee Schoon en het Wereld Natuur Fonds.

De expeditieleden, waaronder wetenschappers en fotografen, bezochten in tien dagen de vier belangrijke kraamkamers van de Noordzee: de Doggersbank, de Klaverbank, het Friese Front en de Centrale Oestergronden. Deze kraamkamers zijn voor veel planten en dieren dé plek om zich voort te planten, te vestigen, te eten en te groeien. Tot grote verrassing van de expeditieleden werd midden op de Doggersbank anjelierkoraal ontdekt. Deze koraalsoort is afhankelijk van een harde ondergrond, in dit geval een wrak. De vondst geeft aan dat met een goede bescherming en herstel van natuurlijke riffen de koudwaterkoralen zouden kunnen terugkeren in de Noordzee.  WWW.WNF.NL/EXPEDITIENOORDZEE

Gaat u verhuizen of zijn uw gegevens onjuist? U kunt uw gegevens zelf online wijzigen op www.wnf.nl/gegevenswijzigen.

Natuurlijk kunt u voor het melden van een verhuizing ook gebruik maken van een PostNL Verhuisbericht. Vermeld dan s.v.p. uw administratienummer (het nummer boven uw naam en adres).

Bellen kan ook: 0800-1962 (gratis).

Het Wereld Natuur Fonds legt bij uw aanmelding gegevens vast die we kunnen gebruiken om u te informeren over onze activiteiten, projecten en producten. Als u deze informatie niet wilt ontvangen, kunt u dat aan ons laten weten via Antwoordnummer 7040, 3700 TA Zeist of via info@wwf.nl. U kunt zich op elk gewenst moment uitschrijven voor onze e-mails.

Retouradres: Wereld Natuur Fonds, Postbus 7, 3700 AA ZEIST

maar zo’n 5.000. Door zijn vacht is hij een geliefd doelwit van stropers. Maar de grootste bedreiging is de afname en versnippering van zijn leefgebied, waardoor hij meer moeite heeft met het vinden van voedsel en sneller in aanraking komt met mensen. In de Altay Sayan regio leven nog circa 750 sneeuwluipaarden en dit is de plek waar het WNF de toekomst van de sneeuwluipaard wil veiligstellen. Uw steun is hierbij onmisbaar. Met uw gift kunnen we onder meer zorgen voor meer en betere anti-stroperijbrigades en grotere beschermde leefgebieden. Helpt u mee?  WWW.WNF.NL/PROOIOFROOFDIER

GEEF DE AARDE DOOR ME T UW TESTAMENT

Het WNF in uw testament December is het moment om terug te kijken op het afgelopen jaar en vooruit te blikken op dat wat komen

gaat. Ook een testament opmaken staat dan vaak op een actielijst. Dat is toch iets waar je goed over wilt nadenken en wat een goede voorbereiding vergt.

Overweegt u de natuur in uw testament te zetten en wilt u meer informatie? Vraag dan vrijblijvend de gratis brochure ‘Het WNF in uw testament’ aan met de antwoordkaart in het hart van dit boekje.

U kunt ook contact opnemen met Karin Gerritsen: 030-6937309 of kgerritsen@wwf.nl.  WWW.WNF.NL/TESTAMENT

Beeld: koraal: Udo van Dongen, sneeuwluipaard: Klein&Hubert/WWF, Karin: Ruurd Dankloff