Deze brochure is met de grootste zorg samengesteld. Toch kunnen er fouten insluipen. Onze excuses hiervoor. De recentste versie van deze scholenbrochure kunt u downloaden op de website: www.werkgroepisis.be
NATUUR-& MILIEUEDUCATIE SCHOLENPROGRAMMA 2015-2016
SECUNDAIR ONDERWIJS Werkgroep Isis vzw Dorpsstraat 8 bus 1 3990 Grote-Brogel (Peer) 011/633 705 educatie@werkgroepisis.be
www.werkgroepisis.be 20
Foto: Theo Van Vlierden
Help Werkgroep Isis overleven! ANNULATIES
Wegens hervormingen en besparingen in de natuur- en milieusector wordt ook Werkgroep Isis vzw verplicht te werken aan extra leden!
Na reservatie is annulatie mogelijk tot 2 maanden voor de datum van de activiteit.
Werkgroep Isis vzw kan enkel blijven bestaan als er voldoende (volwassen) mensen onze vereniging ‘dragen’. Dat we goed werk verrichten bewijzen we met 4.850 leerlingen van het kleuter–, lager– en secundair onderwijs die elk schooljaar met een gids van Werkgroep Isis op pad gaan.
Bij annulatie na de gestelde termijn zijn wij verplicht de school een bedrag aan te rekenen van 40 euro per activiteit. Annulatie wegens slechte weersomstandigheden kan in overleg met Werkgroep Isis. Het secretariaat is ‘s morgens vanaf 8 uur bereikbaar.
Daarom willen wij u vragen om massaal lid te worden van onze vereniging. Enkel met meer leden kunnen wij de educatieve pakketten aan scholen blijven aanbieden en als vereniging blijven bestaan.
Raadpleeg altijd eerst: www.buienradar.be
De school is verantwoordelijk voor...
2
Goede en voldoende begeleiding
Het ordelijk verlopen van de activiteit
De groepsindeling
Geschikte kleding voor de leerlingen (laarzen, regenpak,…)
Meenemen van eigen afval
Tekencontrole na afloop
19
Nieuw reglement schooljaar 2015-2016:
Hoe reserveren?
WAT KUNNEN WE VOOR MEKAAR BETEKENEN?
VOOR AL ONZE ACTIVITEITEN & ONTLENINGEN DIEN JE OP VOORHAND TE RESERVEREN
Wat kunnen wij u aanbieden:
Via onze website: www.werkgroepisis.be Of per mail: educatie@werkgroepisis.be
15 leerkrachten aan 3 euro lidgeld = 45 euro = 1 KLASACTIVITEIT GRATIS
30 leerkrachten aan 3 euro lidgeld = 90 euro = 2 KLASACTIVITEITEN GRATIS
met vermelding van:
Naam van de activiteit
Datum & aanvangsuur van de gewenste activiteit
Leerjaar en aantal leerlingen
Naam & adres & mailadres van de school
Naam & telefoonnummer & mailadres van de leerkracht
BEVESTIGING
PRAKTISCHE AFSPRAKEN
Onmiddellijk na de reservatie ontvangt zowel DE SCHOOL als DE LEERKRACHT een mail ter bevestiging van de reservatie.
Uiterlijk 2 weken voor de activiteit ontvangt zowel de school als de leerkracht een mail met praktische afspraken rond de activiteit.
RESERVEREN voor schooljaar 2015/2016 is mogelijk vanaf de laatste week van augustus.
18
Scholen die bij Werkgroep Isis activiteiten willen reserveren, bezorgen ons bij de eerste reservatie een adressenlijst en mailadressenlijst van de leerkrachten om te kunnen genieten van de gratis activiteiten.
De leerkrachten krijgen voortaan op hun persoonlijk adres het ledenblad van Werkgroep Isis. In ons ledenblad vinden zij seizoensinfo over onze modules voor scholen, maar ook info over onze educatieve activiteiten in weekends.
Het lidgeld zal opgenomen worden in de eerste factuur aan uw school.
Met deze ledenwerving bereiken wij een drievoudig doel:
Werkgroep Isis bouwt haar ledenbestand uit, wat ABSOLUUT een noodzaak is om in orde te zijn met de nieuwe subsidiereglementering!
Uw school krijgt als dank voor de steun 1 of 2 activiteiten gratis, dus financieel houden we rekening met uw streven naar lage werkingskosten.
De informatiestroom naar de leerkrachten zal efficiënter worden.
3
Wateranalysekoffer De wateranalysekoffer biedt de mogelijkheid om vrij nauwkeurig de waterkwaliteit te bepalen aan de hand van metingen van, behalve de temperatuur, tien chemische parameters (Zuurtegraad, Hardheid, Zuurstof, Ammonium, Nitraat, Nitriet, Fosfaat, Sulfaat, IJzer en Chloride).
Onze brochure voor schooljaar 2015 - 2016 is een feit! Dit is intussen het tweede schooljaar dat wij onze werking uitbreiden naar het secundair onderwijs.
In deze koffer vind je bovendien een duidelijke handleiding en praktische achtergrondinformatie over interpretatie van de meetresultaten rond stilstaand en stromend water.
Nieuw dit schooljaar is onze samenwerking met de stad Peer. Stad Peer beschikt namelijk over een milieuklas, gelegen in de prachtige Dommelvallei. En laat dat nu net de meerwaarde zijn van deze ruimte: gelegen in natuurgebied en volledig ingericht als klein labo! De leerlingen kunnen onmiddellijk aan de slag met alles binnen handbereik.
Het chemisch onderzoek van een vijver kan gecombineerd worden met een vijverbiotoopstudie die door Werkgroep Isis als begeleid project aangeboden wordt. Hierbij doen de leerlingen ook een biologisch onderzoek waarbij de waterkwaliteit bepaald wordt aan de hand van het al dan niet voorkomen van macro-invertebraten. Voor de aanvullende chemische analyses dient de leerkracht dus zelf de wateranalysekoffer te ontlenen.
Ben je van plan om dit schooljaar met jouw leerlingen erop uit te trekken voor een beek– of bosbiotoopstudie? Of ben je meer geïnteresseerd in een kant-en-klaar ecologisch dagproject? Heb je hiervoor nog begeleiding of materialen nodig? In onze scholenbrochure vind je alvast een overzicht van ons aanbod.
Namens Werkgroep Isis wensen wij jou een vruchtbaar schooljaar, en hopelijk tot op één of meerdere van onze activiteiten.
Met natuurbelevende groeten, Het team van Werkgroep Isis
4
Doelgroep:
2de en 3de graad
Periode:
begin september tot eind oktober begin april tot eind juni
Prijs:
25 euro waarborg GRATIS (aangeboden door de provincie)
17
Waterpakket
Inhoudsopgave
Het veldwerkmateriaal van het waterpakket nodigt de leerlingen uit om zelfstandig veldwerk te verrichten: schepnetten, loepen, lepels en zoekkaarten. Met behulp van deze materialen onderzoeken ze de kringloop van het water, de waterkwaliteit en determineren ze waterplanten en -dieren. De resultaten van hun veldwerk noteren ze in het werkboekje. Voor in de klas is er een naverwerking voorzien.
Aanbod educatieve projecten 1ste en 2de graad
7
Beek/vijverbiotoopstudie ‘Een beek, meer dan water alleen’
8
Bosbiotoopstudie ‘Een bos, meer dan bomen alleen’
10
Ecologisch dagproject Mullemer Bemden
12
Aanbod educatieve materialen
14
Bospakket
15
Waterpakket
16
Wateranalysekoffer
17
Hoe reserveren?
18
Foto: Theo Van Vlierden
Doelgroep:
1ste en 2de graad
Periode:
begin september tot eind oktober begin april tot eind juni
Prijs:
25 euro waarborg GRATIS (aangeboden door de provincie)
16
5
Overzicht per maand 
Bospakket
De activiteit/ontlening is mogelijk in de maanden waarbij de vakken gekleurd zijn.
De bostassen met lespakket bieden de mogelijkheid een vergelijking te maken tussen een open terrein en een bos. Of je kan twee of meer bostypen met elkaar vergelijken. Met het materiaal kan je bomen, struiken en kruiden determineren, een bodemboring doen, bodemdiertjes determineren, de beheersvormen van het bos onderzoeken en het microklimaat bepalen.
ACTIVITEITEN BEGELEID DOOR EEN NATUURGIDS SEP
OKT
NOV
DEC
JAN
FEB
MAA
APR
MEI JUN
Beek/ vijverbiotoopstudie
Naast het veldwerkmateriaal vind je in het pakket de nodige werkbladen en didactische materialen.
Bosbiotoopstudie Ecologisch dagproject
ONTLENINGEN SEP
OKT
NOV
DEC
JAN
FEB
MAA
APR
MEI
JUN
Bospakket Waterpakket Wateranalysekoffer
6
Doelgroep:
1ste graad
Periode:
begin september tot eind oktober begin april tot eind juni
Prijs:
25 euro waarborg GRATIS (aangeboden door de provincie)
15
Aanbod
AANBOD
Educatieve materialen
Educatieve projecten 1ste en 2de graad
Enkele afspraken: Halen en terugbrengen van de ontleenpakketten gebeurt op afspraak. Werkgroep Isis ziet erop toe dat alle pakketten in goede staat ontleend worden. Bij het afhalen van het pakket raden we de lener aan het pakket na te kijken en eventuele schade te melden. Meldingen achteraf worden niet meer aanvaard.
Werkgroep Isis biedt educatieve projecten aan onder begeleiding van een deskundig educatief gids.
Afhalen is enkel mogelijk na betaling van de waarborg. Bij het terugbrengen van het pakket wordt de waarborg terugbetaald als het pakket nagekeken is. Eventuele schade wordt verrekend.
14
7
Beek/vijverbiotoopstudie
Meebrengen
EEN BEEK, MEER DAN WATER ALLEEN De leerlingen onderzoeken het leven in en rond de vijver en maken kennis met verschillende soorten waterplanten en -dieren.
Stevige schoenen/laarzen
Potlood
Schrijfplank
Gsm of fototoestel
Naast water vind je in een beek of vijver ook verschillende chemische stoffen. Elke stof en elk organisme vervult zijn rol in het geheel.
Wat doe je?
Met een gids maak je een tocht over een zeer gevarieerd parcours: langs de Dommel, stuwen, weilanden, akkers, poelen,…
Wat doe je?
Onderweg zoek je naar interactie tussen organismen. Van die interacties maak je een foto en noteer je wat de gids hierover vertelt. In de klas maak je hierover een steekkaart.
Observatie van de invloed (zowel positief als negatief) van de mens op de Dommel en/of de omgeving. Maak er een foto van. In de klas kan je hierover een steekkaart maken.
Determineren van dieren, kruiden, zwammen… Maak een foto van het gedetermineerd organisme. In de klas maak je per organisme een classificatiesteekkaart.
Meten van enkele abiotische factoren
Verzamelen en determineren van waterdiertjes
Determineren van waterplaten
Voedselrelaties opzoeken en hiermee een voedselketen en een voedselweb opstellen
Relatie nagaan tussen een abiotische factor en het voorkomen van een organisme
Doelgroep:
2de graad
Periode:
begin september tot eind oktober begin april tot eind juni
Locatie:
DOMMELVALLEI, Molhemstraat, PEER
Duur:
5 uur + pauze
Prijs:
7,5 euro per leerling maximum 25 leerlingen per groep
Foto: Theo Van Vlierden
8
13
Ecologisch dagproject
Meebrengen
MULLEMER BEMDEN PEER
Stevige schoenen/laarzen
Verloop van de dag in 4 modules van 1 uur 15 minuten.
Potlood
M1 Chemisch wateronderzoek (o.l.v. leerkracht chemie van de school)
Schrijfplank
Bepaling van relevante parameters als: Zuurstof, Zuurtegraad, Nitraten, Nitrieten, Ammonium, Hardheid, Chloride, Fosfaat.
Verband tussen milieufactoren en waterkwaliteit. Mogelijke oorzaken van chemische verontreiniging.
Besluiten over de chemische waterkwaliteit.
M2 Biologisch wateronderzoek (o.l.v. natuurgids)
Waterdiertjes vangen met schepnetten in de poel.
Determineren van zoetwaterdiertjes in de milieuklas met behulp van stereomicroscopen, determineertabellen.
Bepaling van de biotische index aan de hand van gedetermineerde macro-invertebraten.
Conclusie over biologische waterkwaliteit.
Foto: Theo Van Vlierden
Doelgroep:
1ste graad 2de graad in combinatie met chemische wateranalyse door de leerkracht (zie p.17)
Periode:
begin september tot eind oktober half april tot eind juni
Locatie:
LUYSMOLEN, Luysenweg 2, BOCHOLT VLASROTERBEEK, Houbronstraat, BREE MILIEUKLAS, Steenweg Wijchmaal 66, PEER
Duur:
2,5 tot 3 uur
Prijs:
2,5 euro per leerling maximum 25 leerlingen per groep
M3 Biodiversiteit - invloed van de mens op de natuur (o.l.v. natuurgids)
Inventarisatie van biodiversiteit tijdens een wandeling van ± 1,5 km.
Interacties ontdekken tussen verschillende waargenomen organismen; het wederzijds karakter (voordeel/nadeel) ontdekken.
M4 Bioshoppen (o.l.v. natuurgids of leerkracht)
12
Variërende activiteit. Keuze uit: plantenonderzoek op een sterk betreden plaats, zorg voor zuiver water: kleinschalige waterzuivering, RWZI, bodemonderzoek,...
9
Bosbiotoopstudie
Meebrengen
EEN BOS, MEER DAN BOMEN ALLEEN De leerlingen vergelijken twee bostypes. De bostypes tonen opmerkelijke verschillen, hoe is dit te verklaren? Een bos is meer dan bomen. Naast bomen vind je in een bos ook struiken, kruiden, zwammen, varens, mossen, reeën, eekhoorntjes, vogels, bodemdieren… Het bosbiotoop wordt beïnvloed door levende en niet levende factoren.
Potlood
Schrijfplank
Oriënteren
Meten van enkele abiotische factoren (pH, vochtigheid en hardheid van de bodem, windsnelheid, temperatuur, lichtsterkte…)
Bomen, struiken determineren
De hoogte van een boom meten
Voedselrelaties opzoeken en hiermee een voedselketen en een voedselweb opstellen
Relaties zoeken tussen abiotische factoren en het voorkomen van een organisme
Doelgroep:
1ste graad
Periode:
begin september tot eind oktober begin april tot eind juni
Locatie:
POLLISMOLEN, Molenstraat 56A, OPITTER DOMMELVALLEI, Molhemstraat, PEER
Duur:
3 uur
Prijs:
2,5 euro per leerling maximum 25 leerlingen per groep
Foto: Theo Van Vlierden
10
Stevige schoenen/laarzen
Wat doe je?
Foto: Theo Van Vlierden
Foto: Theo Van Vlierden
11