NATUUR & MILIEU EDUCATIE
—————————————————————————-
2018-2019
Natuurlijk dichtbij
Activiteiten voor basisonderwijs
Beste directie Beste leerkracht
Dat de natuur een belangrijke bijdrage levert aan de ontwikkeling van jonge kinderen hoeven wij jullie niet meer vertellen. Leerkansen liggen er voor het grijpen. Ook dit jaar staan wij klaar om het onderwijs te ondersteunen op het vlak van duurzame natuur- en milieueducatie. Met activiteiten ten velde en in natuur dichtbij school en met een nieuwe interactieve tentoonstelling rond de verspreiding van zaden.
Gelieve goed te kijken of er extra begeleiding van (groot)ouders nodig is voor de activiteit die u boekt. Dit staat duidelijk bij elke activiteit vermeld!
Verschillende activiteiten kennen kleine wijzigingen. Doelstelling is de kennis over natuur en duurzaamheid te verbeteren.
Bij eventuele vragen staan wij natuurlijk klaar. U vindt onze gegevens op de achterzijde van deze scholenbrochure. Graag ontmoeten we jullie op één of meerdere van onze activiteiten.
Vriendelijke groeten, Het team van Werkgroep Isis
2
Graag uw aandacht voor deze informatie ! Werkgroep Isis heeft op permanente basis minimum 600 leden nodig om subsidies voor de werking te blijven ontvangen. Leerkrachten steunen ons! Door lid te worden tonen leerkrachten dat zij de werking en de educatieve missie van Werkgroep Isis steunen. Het lidmaatschap is persoonlijk en leerkrachten krijgen op hun privĂŠ adres meer info over onze activiteiten voor klassen, gezinnen en volwassenen. Bovendien motiveren sommige scholen ook natuurouders en leden van de oudervereniging om lid te worden, wat we natuurlijk toejuichen! Want 600 leden maken, is elk jaar weer een uitdaging.
Gezinsactiviteiten Onze leden nemen gratis deel aan al onze gezinsactiviteiten. We organiseren deze activiteiten enerzijds om leden de kans te geven om in gezinsverband onze activiteiten te beleven, anderzijds om nieuwe doelgroepen te bereiken en om het belang van natuureducatie meer bekend te maken. Educatie voor volwassenen We bieden onze leden educatieve lezingen, cursussen en natuurwandelingen. We sturen je per activiteit via e-mail meer concrete informatie. Onze leden nemen gratis deel of met een fikse korting. Onze Facebook pagina geeft de meest recente informatie.
3
Graag uw aandacht voor deze informatie ! Belangrijke informatie voor de leerkrachten! Het departement LNE (dat onze werking subsidieert) wenst dan wij voortaan ‘meten’ of onze activiteiten ertoe bijdragen dat onze maatschappij evolueert tot een duurzamere wereld. Daarom vragen wij om online het evaluatieformulier in te vullen! (de deelnemerslijst opladen hoeft dus niet meer) Met deze vragen evalueer je hoe goed onze activiteit helpt bij het bereiken van de leerdoelstellingen. En je helpt ons om inhoudelijke verbeterpunten op te sporen. Deze evaluaties zijn superbelangrijk voor ons! Daarom houden we het ‘boetesysteem ‘aan (dat al bestond wanneer de deelnemerslijst niet aangeleverd werd): Wie het evaluatieformulier invult > Dikke duim, dank je wel! Wie het verzuimt > Boete 50 euro, sorry.
4
Graag uw aandacht voor deze informatie ! Nieuw! Navorming voor leerkrachten. Zaterdag 20 oktober: Dagcursus ‘Basisbegrippen van de ecologie’. Lesgever is de bekende ecologist Rollin Verlinde, auteur van het prachtige boek ‘De natuur ont(k)leed’ en bovendien is Rollin een boeiende verteller. Met in de namiddag een excursie in natuurgebied Mullemer Bemden waar de Dommel in 2018 een hermeanderingsproject achter de rug heeft. Leden betalen 10 euro i.p.v. 20 euro. Het aantal plaatsen is beperkt tot 15 deelnemers ! Snel inschrijven dus op educatie@werkgroepisis.be. Wie lid wordt en deelneemt, betaalt dus maar 13 euro. Locatie: aan de milieuklas in Peer. Ontvangst vanaf 9 uur 30. Cursus van 10 tot 16 uur.
Ledenwerving bij leerkrachten Hoe gaan we te werk?
Elke school krijgt eind augustus een document dat op de personeelsvergadering kan gebruikt worden.
Leerkrachten die lid willen worden van Werkgroep Isis geven hun naam, adres en e-mailadres op en betalen 3 euro. U mailt ons deze lijst of u stuurt per post een kopie.
Als dank voor uw ambassadeurschap geven wij uw school op de eindafrekening een korting die overeenstemt met het aantal leden dat uw school aanlevert.
5
Inhoudsopgave Overzicht per maand Hoe reserveren?
8 9
Aanbod alle graden
10
Interactieve tentoonstelling Zaden op reis Interactieve natuurwandeling, aansluitend op de tentoonstelling
10 13
Bomentocht ‘Boom in zicht’
14
Aanbod eerste graad
15
Paddenstoelentocht ‘Op een grote paddenstoel’
16
Paddenstoelentocht ‘Zoek de zwam’
18
Bodemonderzoek ‘Van regenworm tot radijs’
19
Beekonderzoek ‘Help de waterkoning’
20
Aanbod tweede graad
20
Bos spel : Het bos door de ogen van… Educatie Duurzame Opvoeding
21
Paddenstoelentocht ‘Wat schimmelt in het bos?’
22
Natuurspel rood ( wordt vervangen door Het bos door de ogen van…)
23
Bodemonderzoek ‘De recyclagekampioen’
24
Beekonderzoek ‘Sta eens stil bij de beek’
25
Heidebeheer ‘Op zoek naar de geitenmelker’
26
6
Aanbod derde graad
27
Bosspel ‘Het bos door de ogen van…’ Educatie Duurzame Opvoeding!
28
Paddenstoelentocht ‘Wat schimmelt in het bos?’
29
Natuurspel groen ( wordt vervangen door Het bos door de ogen van…)
30
Bodemonderzoek ‘De grond onder onze voeten’
31
Beekonderzoek ‘Is de beek gezond?’
32
Vegers voor vlinders
33
Houtkanten beleven
35
Heidebeheer ‘Op zoek naar de geitenmelker’
37
Klimatica
39
Voor het buitengewoon onderwijs zijn de doelklassen indicatief voor het denkniveau waarop gewerkt wordt. Aanpassingen per klas of per groep zijn altijd mogelijk!
Aanbod uitleenpakketten
39
Bomenkist
40
Waterkist
41
Bodemkist
41
Biogenie-box
42
Leskoffer klimaatverandering
42
Bus gratis met je klas naar het NME centrum
43
7
Overzicht per maand De activiteit of ontlening is mogelijk in de maanden waar de vakken gekleurd zijn. De heide activiteiten zijn niet mogelijk in het voorjaar omdat wij tijdens het broedseizoen de dieren op de heide met rust willen laten (*). ACTIVITEITEN BEGELEID DOOR EEN NATUURGIDS SEP
OKT
NOV
DEC
JAN
FEB
MAA
APR
MEI
JUN
FEB
MAA
APR
MEI
JUN
Paddenstoelentocht Natuurspel rood Natuurspel groen Bodemonderzoek Beekonderzoek Klimatica Tentoonstelling Boom in zicht Geitenmelker (*) Vegers voor vlinders (*) Houtkanten beleven Het bos door de ogen
ONTLENINGSKISTEN SEP Bomenkist Waterkist Bodemkist BioGenieBox Leskoffer klimaatverandering
8
OKT
NOV
DEC
JAN
Hoe reserveren? Voor schooljaar 2018-2019 is dit mogelijk vanaf 1 september 2018. Via onze website: www.werkgroepisis.be Of per mail: educatie@werkgroepisis.be met vermelding van: Naam van de activiteit Datum & aanvangsuur van de gewenste activiteit Leerjaar en aantal leerlingen Naam & adres & mailadres van de school Naam & telefoonnummer & mailadres van de leerkracht Mail 1 = uw aanvraag is geregistreerd Onmiddellijk na de reservatie ontvangt DE SCHOOL en DE LEERKRACHT een e-mail wanneer ons reservatiesysteem uw aanvraag heeft verwerkt.
Mail 2 = uw activiteit is ingepland met de gidsen Enkele weken voor de activiteit ontvangt zowel de school als de leerkracht een mail met praktische afspraken rond de activiteit. Daarom is het belangrijk dat we ook het e-mail adres van de leerkracht krijgen.
Annulaties Annulatie wegens slechte weersomstandigheden kan in overleg met de gids of met het secretariaat van Werkgroep Isis. Raadpleeg altijd eerst www.buienradar.be. Het secretariaat is vanaf 8uur30 bereikbaar op 0495/87 17 09. We vragen om het gsm nummer van de leerkracht om last minute communicatie tussen de gids en de leerkracht mogelijk te maken. De school is verantwoordelijk voor: Goede en voldoende begeleiding. Het ordelijk verlopen van de activiteit. De groepsindeling. Geschikte kleding voor de leerlingen (laarzen, regenpak,‌). Tekencontrole bij de kinderen na afloop. 9
Activiteit voor alle graden
Interactieve tentoonstelling Zaden op reis 1 euro per leerling
De klas wordt in 5 groepen verdeeld. Gelieve voor de 1ste graad 4 BEGELEIDERS te voorzien ! Duur:
2,5 uur van 9u00 tot 11u30
Prijs:
1 euro per leerling maximum 25 leerlingen
Periode:
18 maart tot 5 april 2019
Locatie:
Kapel Stadhuis Bree
Periode:
14 januari tot 14 maart 2019
Locatie:
NME centrum Grote-Brogel
10
Tijdens een halve dag doorlopen de kinderen, begeleid door een natuurgids, SPELENDERWIJS en ACTIEF de 5 werkposten en verkrijgen zo een brede bagage over het thema ‘zaden’. Leerlingen uit het 1ste leerjaar hebben hulp nodig van 4 begeleiders. In 5 werkhoeken ontdekken de leerlingen informatie en daarna verwerken ze deze informatie in een spelopdracht.: 1. Met de dieren mee Zaad is een voedzaam hapje voor menig dier. Niet alles wordt door dieren opgegeten: er wordt gemorst, tijdens het vervoer kan wat achterblijven, vruchten worden opgegeten en zaden uitgepoept, wintervoorraden worden aangelegd en soms weer vergeten. Het vervoer door dieren wordt in deze hoek samengevat onder drie noemers: snoepers, lift-gevers en verzamelaars. 2. Met de mens mee Zaden worden al heel lang door mensen mee op reis genomen. Rondtrekkende stammen in de prehistorie verzamelden zaden en vruchten om op te eten. Later werden zaden gebruikt in de landbouw en met dat doel verhandeld. De grote ontdekkingsreizen zorgden ervoor dat zaden wereldwijd werden verspreid. Tomaten, aardappelen en heel veel sierplanten zijn zo in Europa terechtgekomen.
Met steun van en/of in samenwerking met: 11
3. Met het water mee Als zaad door het water wordt verspreid, is het dan goed om te blijven drijven of is het beter om op tijd te zinken om op de bodem wortel te schieten? In deze hoek maakt een nagemaakt waterstroompje duidelijk dat zaden echt met het water kunnen meereizen. Ook is er aandacht voor de voorkeursplekjes van allerlei bijzondere oeveren waterplanten. 4. Met de wind mee Iedereen kent wel de pluizenbol van een uitgebloeide paardenbloem; even blazen en weg zijn de pluisjes met de zaden eraan! I n deze hoek wordt al doende duidelijk dat er nog meer soorten zaden zijn die een aanpassing hebben om door de wind te worden verspreid. Andere zaden die met de wind meegaan, hebben vleugeltjes of zijn heel klein. 5. Op eigen kracht Veel planten laten zich bij het verspreiden van hun zaden helpen, maar er zijn er ook die zelf zorgen dat de zaden bij de moederplant vandaan komen. Dit heeft voordelen: de plant is niet afhankelijk van windrichting, stroming in het water of toevallig langs-komende dieren. Natuurlijk zijn er ook nadelen. Zaden die door de plant zelf worden verspreid, komen niet verder dan enkele meters van de plant vandaan, vaak zelfs maar enkele tientallen centimeters of nog minder. 12
Van zaad tot plant Na de verspreiding komt het kiemen. Maar daarvoor moeten een paar zaken aanwezig zijn: aarde, water, lucht en licht. Een filmpje en/of proefopstellingen tonen het kiemproces van een erwt.
Activiteit voor alle graden
Interactieve boswandeling Ontdek het bos in de winter Na de tentoonstelling en de picknick neemt de natuurgids de klas mee naar een bos. Onderweg pikt de gids in op het landschap, een vlaspoel, een houtkant… De gids gaat met de kinderen op zoek naar zaden en het resultaat van zaden. Hij vertelt over wat er onderweg allemaal te zien is in de winter, maar hij heeft ook materialen en spelletjes bij. Want spelenderwijs leren is leuk en wat we beleven blijft beter bij. —————————————————————————Deze winterwandeling is alleen te boeken in Grote Brogel en in combinatie met de tentoonstelling in de voormiddag! Periode:
15 januari tot 14 maart 2018
Locatie:
NME centrum Grote-Brogel
Duur:
2,5 uur van 13u00 tot 15 à 15u30 Wanneer uw klas met de bus komt, gelieve dan uw timing door te geven zodat de gids op tijd terug is om de bus terug te halen!
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
Gelieve voor de 1ste graad 4 BEGELEIDERS te voorzien ! 13
Bomentocht ‘BOOM IN ZICHT’ Deze excursie is voor de leerlingen een ware ontdekkingstocht. Ze leren hoe de natuur, met name de bomen, zich aanpassen aan de seizoenen. Ze leren kijken naar boomsilhouetten en schorsstructuur, hoogte en dikte, leeftijd en bladvorm. De leerlingen meten licht en geluid in en buiten het bos. Ze zoeken naar bosbewoners en hun sporen. Per graad op maat gesneden programma.
Periode:
half september tot eind oktober begin april tot eind juni
Locatie:
een geschikte locatie (bos) zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2 tot 2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
Gelieve voor de 1ste graad 4 BEGELEIDERS te voorzien ! 14
Aanbod eerste graad
15
Paddenstoelentocht - 1° leerjaar ‘OP EEN GROTE PADDENSTOEL’ ‘Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen, zat kabouter Pinnemuts…’ Ieder van ons kent dit kinderliedje! Kabouter Pinnemuts wipt zo hard op een paddenstoel dat die stuk gaat. Dit is het begin van een heuse zoektocht naar een nieuwe paddenstoel. Kabouter Pinnemuts neemt de kinderen mee op zijn tocht. Een ontroerend verhaal, prachtig geïllustreerd en met leerrijke opdrachten. De kinderen gaan in de natuur op zoek naar paddenstoelen en ontdekken de geuren, kleuren, vormen en het belang van zwammen.
Periode:
half september tot eind november
Locatie:
een geschikt bos/park zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2 tot 2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen ©Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie
16
Paddenstoelentocht - 2° leerjaar ‘ZOEK DE ZWAM’ Een ware ontdekkingstocht, prachtig geïllustreerd met mega grote paddenstoelen. De kinderen gaan de natuur in op zoek naar paddenstoelen en ontdekken de geuren, kleuren, vormen en het belang van de zwammen. Onderweg ontmoeten ze allerlei bosbewoners die hen wegwijs maken in de wondere wereld der zwammen.
©Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie
Periode:
half september tot eind november
Locatie:
een geschikt bos/park zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2 tot 2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
17
Bodemonderzoek ‘VAN REGENWORM TOT RADIJS’ Na een korte inleiding worden de leerlingen in kleine groepjes verdeeld (maximaal 6 kinderen per groepje). Elk groepje kinderen gaat, voorzien van het nodige materiaal, zelf op zoek naar bodemdiertjes. Na het zoeken gaan de kinderen de gevangen bodemdiertjes observeren en proberen ze, aan de hand van een zoekkaart, de diertjes te benoemen. Na de klassikale bespreking worden er nog een aantal themaspelletjes gespeeld. Kortom een hele BELEVING!
VOOR DEZE ACTIVITEIT ZIJN 3 EXTRA BEGELEIDERS NOODZAKELIJK !
Periode:
half september tot eind oktober begin april tot eind juni > bij voorkeur op woensdag, donderdag of vrijdag!
Locatie:
een geschikte locatie zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind
18
Beekonderzoek ‘HELP DE WATERKONING’ Waterkoning Aqua heeft gehoord dat een verffabriek afvalwater loost in één van zijn beken. Al de kleuren komen in de beek terecht en de planten en dieren die in de beek leven gaan dood. Hij vraagt de hulp van de kinderen om een waterrapport op te stellen. De leerlingen worden opgesplitst in twee groepen. Een gids begeleidt groep 1 bij het herkennen van waterplanten en –dieren. De andere groep zal, onder begeleiding van een tweede gids, aan de hand van opdrachten de beek onderzoeken op zijn eigenschappen. Na de pauze wisselen de groepen van post.
VOOR DEZE ACTIVITEIT ZIJN 2 EXTRA BEGELEIDERS EN LAARZEN NOODZAKELIJK!
Periode:
half september tot eind oktober begin april tot eind juni, > bij voorkeur op woensdag, donderdag of vrijdag!
Locatie:
een geschikte locatie zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2,5 uur, aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
19
Aanbod tweede graad
20
Het bos door de ogen van… ROLLENSPEL NIEUWE ACTIVITEIT OVER DUURZAAMHEID ONTWIKKELD DOOR LNE De leerlingen zetten tijdens de wandeling telkens een ander masker op. Zo kruipen ze in de rol van kunstenaar, hond, loofboom, pissebed, boswachter,… Ze beleven het bos telkens door ander ogen. Ze OBSERVEREN het bos, leven zich in, gebruiken hun FANTASIE en CREATIVITEIT. Ze ONTDEKKEN VERBANDEN tussen de bosbewoners, het belang van het bos als leefruimte voor planten en dieren en het nut van het bos voor de mens.
Deze activiteit is geschikt voor 2de en 3de graad. Voor de 3de graad ligt de nadruk meer op de functies van het bos, duurzaam bosbeheer en de transitie naar een meer duurzame wereld.
Spel rond voorjaarsbloeiers Periode:
> half september tot half november > midden april tot eind juni > thema’s worden aangepast aan lente of herfst
Locatie:
een geschikt bos/park zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2 tot 2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur ©Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie
21
Paddenstoelentocht ‘WAT SCHIMMELT IN HET BOS?’
Met de vraag ‘wat schimmelt in het bos?’ probeert de gids de kinderen nieuwsgierig te maken. Paddenstoelen behoren tot de schimmels, een aparte groep levende organismen naast het planten- en het dierenrijk. Tijdens de tocht ontdekken de kinderen aan de hand van actieve werkvormen volgende punten: de ontwikkeling van spore tot paddenstoel, de naamgeving, magische krachten en de rol van schimmels in de voedselkringloop. De tocht
Periode:
half september tot eind november
Locatie:
een geschikt bos/park zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2 tot 2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
22
Bosspel
Dit spel wordt best vervangen door de activiteit ‘Het bos door de ogen van… ‘Met dit rollenspel wordt de leerstof grondiger en meer gestructureerd overgebracht. Zie blz 28.
NATUURSPEL ROOD
Bosspel In het bos proberen de spelers zoveel mogelijk kwartetkaartjes te verzamelen. Daarvoor voeren ze allerlei doe- en zoekopdrachten uit. Ze ruiken aan bladeren, luisteren naar vogels, schudden aan bomen, bootsen het geluid van een kikker na,… Natuurspel rood brengt de kinderen in contact met de dieren, planten en voorwerpen in het bos. Ze ontdekken wat in het bos thuishoort en wat niet (zoals afval bijvoorbeeld).
Periode:
half september tot eind november april tot eind juni
Locatie:
een geschikt bos zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2 tot 2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen © Centrum Informatieve Spelen vzw
23
Bodemonderzoek ‘DE RECYCLAGEKAMPIOEN’
Dat de bewoners van de bodem kampioen zijn in recyclage, dat is wat de leerlingen leren bij deze activiteit. In kleine groepjes wordt er gezocht naar bodemdiertjes, die, met behulp van een zoekkaart, op naam gebracht worden. De kringloop van de voedingsstoffen wordt op het niveau van de leerlingen uitgelegd en ervaren. Ter afsluiting worden er nog een aantal themaspelletjes gespeeld.
Periode:
half september tot eind oktober begin april tot eind juni
Locatie:
een geschikte locatie zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
24
Beekonderzoek ‘STA EENS STIL BIJ DE BEEK’ Ongeveer 70% van de aarde bestaat uit water. Al dat water ziet er niet hetzelfde uit. Het grootste deel van het water is vloeibaar en stroomt in zeeën, rivieren en beken. Maar hoe zit het met het water in onze beek? De leerlingen worden opgesplitst in twee groepen. Een gids begeleidt groep 1 bij het herkennen van waterplanten en –dieren. Groep 2 zal onder begeleiding van een tweede gids aan de hand van opdrachten de beek onderzoeken op zijn eigenschappen. Na de pauze wisselen de groepen van post.
VOOR DEZE ACTIVITEIT ZIJN LAARZEN NOODZAKELIJK!
Periode:
half september tot eind oktober begin april tot eind juni > bij voorkeur op woensdag, donderdag of vrijdag!
Locatie:
een geschikte locatie zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
25
Heidebeheer in de biotoop van de nachtzwaluw ‘OP ZOEK NAAR DE GEITENMELKER’ Vanuit een verhaal over 'Lei en de geitenmelker' neemt de gids de kinderen mee op de heide en leren zij de biotoop van de nachtzwaluw kennen. Na uitleg over het ontstaan komt ook het beheer van de heide uitgebreid aan bod niet alleen met woorden maar ook met daden. Door het verhaal horen de kinderen hoe onze voorouders probeerden te overleven op de heide; een mooi voorbeeld van duurzaamheid avant la lettre. De kinderen kruipen in de huid van de nachtzwaluw, een echte camouflage kampioen.... Periode:
begin september tot eind november
Locatie:
heidegebied in de omgeving van de school
Duur:
3 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
Met steun van en/of in samenwerking met:
26
Aanbod derde graad
27
Het bos door de ogen van… ROLLENSPEL NIEUWE ACTIVITEIT OVER DUURZAAMHEID ONTWIKKELD DOOR LNE De leerlingen zetten tijdens de wandeling telkens een ander masker op. Ze kruipen in de rol van kunstenaar, hond, loofboom, pissebed, boswachter,… Zo bekijken ze het bos telkens door ander ogen. Ze OBSERVEREN het bos, leven zich in, gebruiken hun FANTASIE en CREATIVITEIT. Ze ONTDEKKEN VERBANDEN tussen de bosbewoners, het belang van het bos als leefruimte voor planten en dieren en het nut van het bos voor de mens. De kinderen zoeken naar tips om te zorgen voor een DUURZAME toekomst van het bos... Deze activiteit is geschikt voor 2de en 3de graad. Voor de 3de graad ligt de nadruk meer op de functies van het bos, duurzaam bosbeheer en de transitie naar een meer duurzame wereld.
Periode:
> half september tot half november > midden april tot eind juni > thema’s worden aangepast aan lente of herfst
Locatie:
een geschikt bos/park zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2 tot 2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur ©Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie
28
Paddenstoelentocht
‘WAT SCHIMMELT IN HET BOS?’
Met de vraag ‘wat schimmelt in het bos?’ probeert de gids de kinderen nieuwsgierig te maken. Paddenstoelen behoren tot de schimmels, een aparte groep levende organismen naast het planten- en het dierenrijk. Tijdens de tocht ontdekken de kinderen aan de hand van actieve werkvormen volgende punten: de ontwikkeling van spore tot paddenstoel, de naamgeving, magische krachten en de rol van schimmels in de voedselkringloop. De tocht eindigt met een geur– en smaakfestijn waarbij de rol van schimmels in ons dagelijks leven duidelijk wordt.
Periode:
half september tot eind november
Locatie:
een geschikt bos/park zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2 tot 2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
29
Dit spel wordt best vervangen door de activiteit ‘Het bos door de ogen van…‘
Bosspel
Met dit rollenspel wordt de leerstof grondiger en meer gestructureerd overgebracht. Zie blz 28.
NATUURSPEL groen
In het bos proberen de spelers zoveel mogelijk puzzelstukken te verzamelen. Daarvoor voeren ze allerlei doe- en zoekopdrachten uit. Ze ruiken aan bladeren, luisteren naar vogels, schudden aan bomen, bootsen het geluid van een kikker na,… De puzzel toont het beeldverhaal van de appel, die onze aarde voorstelt. De spelers ervaren hoe schaars vruchtbare en bewoonbare aarde is.
Periode:
half september tot eind november begin april tot eind juni
Locatie:
een geschikt bos zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2 tot 2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
© Centrum Informatieve Spelen vzw 30
Bodemonderzoek ‘DE GROND ONDER ONZE VOETEN’ Hoe ziet de grond onder onze voeten eruit? Met behulp van een grondboor gaan de leerlingen van de derde graad als echte geologen een bodemprofiel opstellen. De lokale grondsoort wordt bepaald en aanwezige keien worden onder de loep genomen. Als biologen gaan de leerlingen op zoek naar bodemdiertjes, er wordt geobserveerd en gedetermineerd. Ook het belang van de bodemdiertjes in de voedingsstoffenkringloop wordt uitgelegd.
Periode:
half september tot eind oktober begin april tot eind juni
Locatie:
een geschikte locatie zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
31
Beekonderzoek ‘IS DE BEEK GEZOND?’ In kleine groepjes gaan de leerlingen de beek onderzoeken. Ze onderzoeken de waterkwaliteit, ze berekenen de stroomsnelheid van het water en maken een eigen waterzuiveringstation. Ze bestuderen waterplanten en waterdieren. Er wordt een rapport opgesteld dat een antwoord geeft op de vraag: Is de beek gezond?
VOOR DEZE ACTIVITEIT ZIJN LAARZEN NOODZAKELIJK!
©Foto: Theo Van Vlierden
Periode:
midden april tot eind juni > bij voorkeur op woensdag, donderdag of vrijdag!
Locatie:
een geschikte locatie zo dicht mogelijk bij de school
Duur:
2,5 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
32
Vegers voor vlinders Heideactiviteit in 2 halve dagdelen Vegers voor Vlinders is een bijzonder mooi didactisch pakket dat perfect kadert binnen het vak wereldoriëntatie ‘mens en natuur’. Met links naar geschiedenis, erfgoed, techniek, mens en maatschappij, taal, wiskunde en vakoverschrijdende doelstellingen zoals samenwerken/groepswerk, planning, taakverdeling…
DEEL 1 De klas gaat naar de heide waar de gids hen de geschiedenis, de biotoop, de bedreigingen en het beheer leert kennen. Daarna volgt educatief natuurbeheer: de kinderen gaan zelf het pijpenstrootje uitsteken.
33
DEEL 2 De kinderen gaan met de uitgestoken wortels van het pijpenstrootje borstels (of vegers) maken. Dit is een oud lokaal gebruik dat nog maar weinig gekend is. Terwijl tijdens het eerste deel spierkracht nodig is, is dit deel eerder een kwestie van fijne motoriek en handvaardigheid. Vervolgens komt er een link met fairtrade handel. De prijs van de borstel wordt besproken: Wat bracht een borstel vroeger op?, Wat zou zo’n borstel nu moeten kosten?, Wat kost een borstel in de winkel? Vanuit dit aspect komt men tot de problematiek van lage loon landen, Noord-Zuid, kinderarbeid. Locatie:
Hamont-Achel, Lommel 10 september t/m 28 september Overpelt, Hechtel-Eksel, Peer 8 oktober t/m 26 oktober
Duur:
2 sessies van 3 uur
Prijs:
4 euro per kind maximum 25 leerlingen
Met steun van en/of in samenwerking met:
34
Houtkanten beleven Heideactiviteit in 2 halve dagdelen
DEEL 1 Iedereen vindt houtkanten maar gewoontjes, maar niets is minder waar. Leerlingen denken na over de functies van houtkanten en hun belang voor planten en dieren. Bovendien kunnen we hout oogsten uit houtkanten, hout is een hernieuwbare en klimaatneutrale energiebron. De leerlingen leren over het verschil in CO2 opslag in hout en fossiele brandstoffen. Deze module gaat dus over geschiedenis, natuur en milieu.
35
DEEL 2 In een echte mobiele bakoven (die naar de school komt) gaan de leerlingen de takkenbundels verbranden en hun eigen broodje bakken. Terwijl het deeg rijst krijgen de leerlingen inzicht in het traject van akker tot brood, graansoorten, de functie van gist,...
Gelieve een werkruimte te voorzien om deeg te maken!
Periode:
begin december tot eind maart
Locatie:
in onderling overleg
Duur:
2 x 3 uur bv. van 9 uur tot 12 uur
Prijs:
4 euro per kind maximum 25 leerlingen
Deze activiteit kan enkel geboekt worden indien de hele derde graad van één school deelneemt! De mobiele bakoven kan niet voor slechts één klas worden verplaatst. Met steun van en/of in samenwerking met:
36
Heidebeheer in de biotoop van de nachtzwaluw ‘OP ZOEK NAAR DE GEITENMELKER’ Vanuit een verhaal over 'Lei en de geitenmelker' neemt de gids de kinderen mee op de heide en leren zij de biotoop van de nachtzwaluw kennen. Na een uitleg over het ontstaan komt ook het beheer van de heide uitgebreid aan bod niet alleen met woorden maar ook met daden. Door het verhaal horen de kinderen hoe onze voorouders probeerden te overleven op de heide; een mooi voorbeeld van duurzaamheid avant la lettre. De kinderen kruipen in de huid van de nachtzwaluw, de camouflage kampioen....
Periode:
begin september tot eind november
Locatie:
heidegebied in de omgeving van de school
Duur:
3 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
Met steun van en/of in samenwerking met:
37
Klimatica - derde graad KLIMATICA is een interactieve les over de klimaatverandering. Gedurende een voormiddag wordt de klas ingewijd in de wetenschap van de klimaatverandering, met al zijn zekerheden en onzekerheden. De leerlingen krijgen een realistisch beeld van dit wereldprobleem en leren hoe ze zelf het heft in handen kunnen nemen.
“Al die filmpjes waren heel i n t e r e s s a n t . Nu weet iedereen hoe het voor de dieren en voor de mensen in de andere land e n i s . Ook weten we nu wat goed is voor het broeikaseffect en wat slecht is. Nu kan iedereen daar aan werken. Ik vond het gewoon SUPER.� (Reactie van een leerling)
Periode:
begin november tot eind april
Locatie:
een leslokaal in de school digitale projectie van presentaties en filmpjes moet mogelijk zijn
Duur:
2,5 uur tot 3 uur aanvang mogelijk vanaf 9 uur
Prijs:
2,5 euro per kind maximum 25 leerlingen
38
Aanbod uitleenpakketten
39
Enkele afspraken
Deze pakketten zijn voorzien van al het nodige materiaal, een duidelijke handleiding en achtergrondinformatie voor de leerkracht. De leerkracht kan er vrijwel onmiddellijk mee aan de slag. Halen en terugbrengen van de uitleenpakketten gebeurt op afspraak. Werkgroep Isis ziet erop toe dat alle pakketten in goede staat ontleend worden. Bij het afhalen van het pakket raden we de lener aan het pakket na te kijken en eventuele schade te melden. Meldingen achteraf worden niet meer aanvaard. Afhalen is enkel mogelijk na betaling van de waarborg. Bij het terugbrengen van het pakket wordt de waarborg terugbetaald als het pakket nagekeken is. Eventuele schade wordt verrekend.
Bomenkist - alle graden
Met de bomenkist kunt u het hele schooljaar, ook rondom de school, een halve dag op bomentocht met de leerlingen. De bomenkist is een integraal onderwijsproject, waarbij rekening is gehouden met de eindtermen. LEUKE en LEERZAME doe opdrachten!
Duur:
1/2 dag
Prijs: 5 euro per week Waarborg: 20 euro CASH BIJ AFHALING
40
Waterkist - alle graden
Met een handleiding, achtergrondinformatie en een waterkist onder de arm kunnen leerkrachten deze activiteit zelfstandig doen.
Herkennen van waterplanten
Herkennen van waterdieren
Beekonderzoek (stroomsnelheid, temperatuur, geur en kleur van het water,…)
Duur:
1/2 dag
Prijs: 5 euro per week Waarborg: 20 euro CASH BIJ AFHALING
Bodemkist - alle graden
Met een handleiding, achtergrondinformatie en een bodemkist onder de arm kunnen leerkrachten deze activiteit zelfstandig doen.
Zoeken en determineren van bodemdiertjes
Belang van bodemdiertjes bij recyclage
Themaspelletjes
Duur:
1/2 dag
Prijs: 5 euro per week Waarborg: 20 euro CASH BIJ AFHALING
41
Biogeniebox
De BioGenieBox is ontwikkeld door Technopolis en Genzyme om kinderen van de derde graad op een toffe manier te laten kennismaken met wetenschap. De box bevat 4 proeven: ‘Zuren en basen in de keuken’, ‘Kleurstoffen in snoepgoed’, ‘Hoe ziet DNA van fruit eruit?’, ‘Pasdarm, hevel en drukfontein’. De proeven kunnen individueel, per twee, als hoekenwerk of klassikaal uitgevoerd worden naargelang het experiment. Duur:
1/2 dag
Prijs: 5 euro per week Waarborg: 20 euro CASH BIJ AFHALING
Leskoffer klimaatverandering
Meer informatie over deze activiteit kan u vinden bij: Klimatica (p. 35). Met de koffer in de klas en de handleiding kan een leerkracht deze interactieve les in de klas geven. In zijn geheel duurt de les een 3-tal uren en bestaat uit 5 delen. Spreiding over meerdere dagen is dus mogelijk.
Duur:
1/2 dag of spreiding over meerdere dagen
Prijs: 5 euro per week Waarborg: 20 euro CASH BIJ AFHALING 42
Gratis bus
combineer NATUUREDUCATIE met VERKEERSEDUCATIE
VOORWAARDEN: Je school is een MOS school en is in het bezit van een MOS-pas. Je vertrekt met je klas na 9 uur en komt terug voor 15u30. Maximum 30 personen. Je maakt gebruik van de normale dienstregeling van De Lijn (dus geen versterkingsritten). Het betreft een bezoek aan een MOS-schakel. Op voorhand een digitaal aanvraagformulier invullen en sturen naar je MOS begeleider van PNC. Hij stuurt dit door naar De Lijn.
Hoe stippel je je reisweg uit? Via de website www.delijn.be. Bel de Lijninfo op het nummer 070/220 200. Doe dit eventueel samen met de leerlingen. Op die manier werk je alvast aan een eindterm binnen WereldoriĂŤntatie.
Hoe het NME centrum bereiken met het openbaar vervoer? Haltes van bussen van De Lijn kort bij het centrum: Halte Grote-Brogel Kiosk Lijn 13 Hasselt-Bree Lijn 48 Neerpelt/Hamont-Hasselt
Halte Kerk Lijn 13 Hasselt-Bree
CONTA CTGEGE VENS M PNC (Pro OS van vinciaa l Natuur Centrum)  011/2 6.54.91
Lijn 48 Neerpelt/Hamont-Hasselt Telkens moet men na het uitstappen richting kerk wandelen. Het NME centrum ligt naast de kerk. Wij passen graag de uren van de activiteiten aan in functie van de busuren. Laat het ons weten bij de reservaties. 43
Deze brochure is met de grootste zorg samengesteld. Toch kunnen er fouten insluipen. Onze excuses hiervoor. De recentste versie van deze scholenbrochure kan u vinden op de website: www.werkgroepisis.be
Werkgroep Isis vzw Dorpsstraat 8 bus 1 3990 Grote-Brogel (Peer)  011/633705 of 0495/871709  educatie@werkgroepisis.be
www.werkgroepisis.be 44