NATUUR & MILIEU EDUCATIE
—————————————————————————-
2018-2019
Natuurlijk dichtbij
Activiteiten voor middelbaar onderwijs
Beste directie Beste leerkracht
Dat de natuur een belangrijke bijdrage levert aan de ontwikkeling van jonge kinderen hoeven wij jullie niet meer vertellen. Leerkansen liggen er voor het grijpen. Ook dit jaar staan wij klaar om het onderwijs te ondersteunen op het vlak van duurzame natuur- en milieueducatie. Met activiteiten ten velde en in natuur dichtbij school en met een nieuwe interactieve tentoonstelling rond de verspreiding van zaden.
Bij eventuele vragen staan wij natuurlijk klaar. U vindt onze gegevens op de achterzijde van deze scholenbrochure. Graag ontmoeten we jullie op ĂŠĂŠn of meerdere van onze activiteiten.
Vriendelijke groeten, Het team van Werkgroep Isis
2
Graag uw aandacht voor deze informatie ! Werkgroep Isis heeft op permanente basis minimum 600 leden nodig
om subsidies voor de werking te blijven ontvangen. Leerkrachten steunen ons! Door lid te worden tonen leerkrachten dat zij de werking en de educatieve missie van Werkgroep Isis steunen. Het lidmaatschap is persoonlijk en leerkrachten krijgen op hun privĂŠ adres meer info over onze activiteiten voor klassen, gezinnen en volwassenen. Bovendien motiveren sommige scholen ook natuurouders en leden van de oudervereniging om lid te worden, wat we natuurlijk toejuichen! Want 600 leden maken, is elk jaar weer een uitdaging.
Gezinsactiviteiten Onze leden nemen gratis deel aan al onze gezinsactiviteiten. We organiseren deze activiteiten enerzijds om leden de kans te geven om in gezinsverband onze activiteiten te beleven, anderzijds om nieuwe doelgroepen te bereiken en om het belang van natuureducatie meer bekend te maken. Educatie voor volwassenen We bieden onze leden educatieve lezingen, cursussen en natuurwandelingen. We sturen je per activiteit via e-mail meer concrete informatie. Onze leden nemen gratis deel of met een fikse korting. Onze Facebook pagina geeft de meest recente informatie.
3
Graag uw aandacht voor deze informatie ! Nieuw! Navorming voor leerkrachten. Zaterdag 20 oktober: Dagcursus ‘Basisbegrippen van de ecologie’. Lesgever is de bekende ecologist Rollin Verlinde, auteur van het prachtige boek ‘De natuur ont(k)leed’ en bovendien is Rollin een boeiende verteller. Met in de namiddag een excursie in natuurgebied Mullemer Bemden waar de Dommel in 2018 een hermeanderingsproject achter de rug heeft. Leden betalen 10 euro i.p.v. 20 euro. Het aantal plaatsen is beperkt tot 15 deelnemers ! Snel inschrijven dus op educatie@werkgroepisis.be . Wie lid wordt en deelneemt, betaalt dus maar 13 euro. Locatie: aan de milieuklas in Peer. Ontvangst vanaf 9 uur 30. Cursus van 10 tot 16 uur.
Ledenwerving bij leerkrachten Hoe gaan we te werk?
Elke school krijgt eind augustus een document dat op de personeelsvergadering kan gebruikt worden.
Leerkrachten die lid willen worden van Werkgroep Isis geven hun naam, adres en e-mailadres op en betalen 3 euro. U mailt ons deze lijst of u stuurt per post een kopie.
Als dank voor uw ambassadeurschap geven wij uw school op de eindafrekening een korting die overeenstemt met het aantal leden dat uw school aanlevert.
4
Inhoudsopgave Aanbod educatieve projecten 1ste en 2de graad
7
Beek/vijverbiotoopstudie ‘Een beek, meer dan water alleen’
8
Bosbiotoopstudie ‘Een bos, meer dan bomen alleen’
10
Ecologisch dagproject Mullemer Bemden
12
Aanbod educatieve materialen
14
Bospakket
15
Waterpakket
16
Wateranalysekoffer
17
Hoe reserveren?
18
Nieuw! Voor de 1ste graad organiseren we een halve dag rond de problematiek van zwerfvuil. Na een powerpoint met filmpjes ( in een sportzaal ) over de oorzaak van zwerfvuil, de plastic soep en de gevolgen van zwerfvuil, volgt er een afvalquiz op te testen welke kennis ze verworven hebben. Daarna is er een opruimactie in de buurt van uw school. De trajecten worden in samenspraak vastgelegd. De leerlingen gaat onder begeleiding van een leerkracht of vrijwilliger een traject opruimen zodat ze aan den lijve ondervinden welk soort zwerfvuil er in de bermen ligt en hoeveel! De impact van zelf opruimen is groot omdat ze dan zelf vast stellen dat het erger is dan je vanuit de auto of van op de fiets denkt. In functie van de beschikbare tijd volgt nog een muzische verwerking, opnieuw in de sportzaal. Vanwege de specifieke voorbereiding voor elke school, maakt u een afspraak met ons en krijgt u meer informatie. 5
Overzicht per maand ï‚·
De activiteit/ontlening is mogelijk in de maanden waarbij de vakken gekleurd zijn.
ACTIVITEITEN BEGELEID DOOR EEN NATUURGIDS SEP
OKT
NOV
SEP
OKT
DEC
JAN
FEB
MAA
APR
NOV
DEC
JAN
FEB
MAA
MEI JUN
Beek/ vijverbiotoopstudie Bosbiotoopstudie Ecologisch dagproject
ONTLENINGEN
Bospakket Waterpakket Wateranalysekoffer
6
APR
MEI
JUN
AANBOD Educatieve projecten 1ste en 2de graad
Werkgroep Isis biedt educatieve projecten aan onder begeleiding van een deskundig educatief gids.
7
Beek/vijverbiotoopstudie
EEN BEEK, MEER DAN WATER ALLEEN
De leerlingen onderzoeken het leven in en rond de vijver en maken kennis met verschillende soorten waterplanten en -dieren. Naast water vind je in een beek of vijver ook verschillende chemische stoffen. Elke stof en elk organisme vervult zijn rol in het geheel.
Wat doe je?
Meten van enkele abiotische factoren
Verzamelen en determineren van waterdiertjes
Determineren van waterplaten
Voedselrelaties opzoeken en hiermee een voedselketen en een voedselweb opstellen
Relatie nagaan tussen een abiotische factor en het voorkomen van een organisme
Foto: Theo Van Vlierden
8
Meebrengen
Stevige schoenen/laarzen
Potlood
Schrijfplank
Foto: Theo Van Vlierden
Doelgroep:
1ste graad 2de graad in combinatie met chemische wateranalyse door de leerkracht (zie p.17)
Periode:
begin september tot eind oktober half april tot eind juni
Locatie:
LUYSMOLEN, Luysenweg 2, BOCHOLT VLASROTERBEEK, Houbronstraat, BREE MILIEUKLAS, Steenweg Wijchmaal 66, PEER
Duur:
2,5 tot 3 uur
Prijs:
2,5 euro per leerling maximum 25 leerlingen per groep
9
Bosbiotoopstudie
EEN BOS, MEER DAN BOMEN ALLEEN
De leerlingen vergelijken twee bostypes. De bostypes tonen opmerkelijke verschillen, hoe is dit te verklaren? Een bos is meer dan bomen. Naast bomen vind je in een bos ook struiken, kruiden, zwammen, varens, mossen, reeën, eekhoorntjes, vogels, bodemdieren… Het bosbiotoop wordt beïnvloed door levende en niet levende factoren.
Foto: Theo Van Vlierden
Foto: Theo Van Vlierden
Foto: Theo Van Vlierden
10
Meebrengen
Stevige schoenen/laarzen
Potlood
Schrijfplank
Wat doe je?
Oriënteren
Meten van enkele abiotische factoren (pH, vochtigheid en hardheid van de bodem, windsnelheid, temperatuur, lichtsterkte…)
Bomen, struiken determineren
De hoogte van een boom meten
Voedselrelaties opzoeken en hiermee een voedselketen en een voedselweb opstellen
Relaties zoeken tussen abiotische factoren en het voorkomen van een organisme
Doelgroep:
1ste graad
Periode:
begin september tot eind oktober begin april tot eind juni
Locatie:
POLLISMOLEN, Molenstraat 56A, OPITTER DOMMELVALLEI, Molhemstraat, PEER
Duur:
3 uur
Prijs:
2,5 euro per leerling maximum 25 leerlingen per groep
11
Ecologisch dagproject
MULLEMER BEMDEN PEER
Verloop van de dag in 4 modules van 1 uur 15 minuten.
M1 Chemisch wateronderzoek (o.l.v. leerkracht chemie van de school)
Bepaling van relevante parameters als: Zuurstof, Zuurtegraad, Nitraten, Nitrieten, Ammonium, Hardheid, Chloride, Fosfaat.
Verband tussen milieufactoren en waterkwaliteit. Mogelijke oorzaken van chemische verontreiniging.
Besluiten over de chemische waterkwaliteit.
M2 Biologisch wateronderzoek (o.l.v. natuurgids)
Waterdiertjes vangen met schepnetten in de poel.
Determineren van zoetwaterdiertjes in de milieuklas met behulp van stereomicroscopen, determineertabellen.
Bepaling van de biotische index aan de hand van gedetermineerde macro-invertebraten.
Conclusie over biologische waterkwaliteit.
M3 Biodiversiteit - invloed van de mens op de natuur (o.l.v. natuurgids)
Inventarisatie van biodiversiteit tijdens een wandeling van ± 1,5 km.
Interacties ontdekken tussen verschillende waargenomen organismen; het wederzijds karakter (voordeel/nadeel) ontdekken.
Kies de 4e module (o.l.v. natuurgids of leerkracht)
Plantenonderzoek op een sterk betreden plaats en de relatie met bodemverdichting.
Kleinschalige waterzuivering
Bodemonderzoek
12
Meebrengen
Stevige schoenen/laarzen
Potlood
Schrijfplank
Gsm of fototoestel
Wat doe je?
Met een gids maak je een tocht over een zeer gevarieerd parcours: langs de Dommel, stuwen, weilanden, akkers, poelen,…
Onderweg zoek je naar interactie tussen organismen. Van die interacties maak je een foto en noteer je wat de gids hierover vertelt. In de klas maak je hierover een steekkaart.
Observatie van de invloed (zowel positief als negatief) van de mens op de Dommel en/of de omgeving. Maak er een foto van. In de klas kan je hierover een steekkaart maken.
Determineren van dieren, kruiden, zwammen… Maak een foto van het gedetermineerd organisme. In de klas maak je per organisme een classificatiesteekkaart.
Doelgroep:
2de graad
Periode:
begin september tot eind oktober begin april tot eind juni
Locatie:
DOMMELVALLEI, Molhemstraat, PEER
Duur:
5 uur + pauze
Prijs:
5 euro per leerling maximum 25 leerlingen per groep
13
Aanbod Educatieve materialen Enkele afspraken: Halen en terugbrengen van de ontleenpakketten gebeurt op afspraak. Werkgroep Isis ziet erop toe dat alle pakketten in goede staat ontleend worden. Bij het afhalen van het pakket raden we de lener aan het pakket na te kijken en eventuele schade te melden. Meldingen achteraf worden niet meer aanvaard. Afhalen is enkel mogelijk na betaling van de waarborg. Bij het terugbrengen van het pakket wordt de waarborg terugbetaald als het pakket nagekeken is. Eventuele schade wordt verrekend.
14
Bospakket De bostassen met lespakket bieden de mogelijkheid een vergelijking te maken tussen een open terrein en een bos. Of je kan twee of meer bostypen met elkaar vergelijken. Met het materiaal kan je bomen, struiken en kruiden determineren, een bodemboring doen, bodemdiertjes determineren, de beheersvormen van het bos onderzoeken en het microklimaat bepalen. Naast het veldwerkmateriaal vind je in het pakket de nodige werkbladen en didactische materialen.
Doelgroep:
1ste graad
Periode:
begin september tot eind oktober begin april tot eind juni
Prijs:
25 euro waarborg GRATIS (aangeboden door de provincie)
15
Waterpakket Het veldwerkmateriaal van het waterpakket nodigt de leerlingen uit om zelfstandig veldwerk te verrichten: schepnetten, loepen, lepels en zoekkaarten. Met behulp van deze materialen onderzoeken ze de kringloop van het water, de waterkwaliteit en determineren ze waterplanten en -dieren. De resultaten van hun veldwerk noteren ze in het werkboekje. Voor in de klas is er een naverwerking voorzien.
Foto: Theo Van Vlierden
Doelgroep:
1ste en 2de graad
Periode:
begin september tot eind oktober begin april tot eind juni
Prijs:
25 euro waarborg GRATIS (aangeboden door de provincie)
16
Wateranalysekoffer De wateranalysekoffer biedt de mogelijkheid om vrij nauwkeurig de waterkwaliteit te bepalen aan de hand van metingen van, behalve de temperatuur, tien chemische parameters (Zuurtegraad, Hardheid, Zuurstof, Ammonium, Nitraat, Nitriet, Fosfaat, Sulfaat, IJzer en Chloride). In deze koffer vind je bovendien een duidelijke handleiding en praktische achtergrondinformatie over interpretatie van de meetresultaten rond stilstaand en stromend water. Het chemisch onderzoek van een vijver kan gecombineerd worden met een vijverbiotoopstudie die door Werkgroep Isis als begeleid project aangeboden wordt. Hierbij doen de leerlingen ook een biologisch onderzoek waarbij de waterkwaliteit bepaald wordt aan de hand van het al dan niet voorkomen van macro-invertebraten. Voor de aanvullende chemische analyses dient de leerkracht dus zelf de wateranalysekoffer te ontlenen.
Doelgroep:
2de en 3de graad
Periode:
begin september tot eind oktober begin april tot eind juni
Prijs:
25 euro waarborg GRATIS (aangeboden door de provincie)
17
Hoe reserveren? VOOR AL ONZE ACTIVITEITEN & ONTLENINGEN DIEN JE OP VOORHAND TE RESERVEREN
Via onze website: www.werkgroepisis.be Of per mail: educatie@werkgroepisis.be met vermelding van:
Naam van de activiteit
Datum & aanvangsuur van de gewenste activiteit
Leerjaar en aantal leerlingen
Naam & adres & mailadres van de school
Naam & telefoonnummer & mailadres van de leerkracht
BEVESTIGING
PRAKTISCHE AFSPRAKEN
Onmiddellijk na de reservatie ontvangt zowel DE SCHOOL als DE LEERKRACHT een mail ter bevestiging van de reservatie.
Uiterlijk 2 weken voor de activiteit ontvangt zowel de school als de leerkracht een mail met praktische afspraken rond de activiteit.
RESERVEREN voor schooljaar 2017/2018 is mogelijk vanaf de laatste week van augustus.
18
ANNULATIES Na reservatie is annulatie mogelijk tot 2 maanden voor de datum van de activiteit. Bij annulatie na de gestelde termijn zijn wij verplicht de school een bedrag aan te rekenen van 40 euro per activiteit. Annulatie wegens slechte weersomstandigheden kan in overleg met Werkgroep Isis. Het secretariaat is ‘s morgens vanaf 8 uur bereikbaar. Raadpleeg altijd eerst: www.buienradar.be
De school is verantwoordelijk voor...
Goede en voldoende begeleiding
Het ordelijk verlopen van de activiteit
De groepsindeling
Geschikte kleding voor de leerlingen (laarzen, regenpak,…)
Meenemen van eigen afval
Tekencontrole na afloop
19
Deze brochure is met de grootste zorg samengesteld. Toch kunnen er fouten insluipen. Onze excuses hiervoor. De recentste versie van deze scholenbrochure kan u vinden op de website: www.werkgroepisis.be
Werkgroep Isis vzw Dorpsstraat 8 bus 1 3990 Grote-Brogel (Peer)  011/633705 of 0495/871709  educatie@werkgroepisis.be
www.werkgroepisis.be 20