We train activity - PL by wetrainactivity

Social Coaching V1.0

SPIS TREŚCI WSTĘP

Dla KOGO JEST TO METODA?

ŹRÓDŁA

CELE

SPODZIEWANE REZULTATY

Coaching OSÓB WYMAGAJĄCYCH OPIEKI

cele i zamierzenia oraz jak je ocenić:tabela samodzielności

Czym jest samodzielność?

Co oceniam za pomocą Tabeli Samodzielności?

SCHEMAT SAMODZIELNOŚCI (SELF RELIANCE MATRIX 2013) VIZUALIZACJA TABELI SAMODZIELNOŚCI (SRM)

9 10

WIEDZA COACHA SPOŁECZNEGO ORAZ OBSZARY JEGO DZIAŁAŃ: UMIEJĘTNOŚCI, POSTAWA, ZASOBY 11 POSTAWA

UMIEJĘTNOŚCI

ZASOBY

PROCES COACHINGU

rozpoczęcie pracy/ przyjęcie

PLAN COACHINGU

OCENA I DOSTOSOWANIE

zaangażowanie otoczenia

MOTYWACJA

ŹRÓDŁA: SOCJOGRAM

RAPORTY I KONTORLA

PRZESZKODY ‘WEWNĘTRZNA GRA’

30 30

Social Coaching V1.0

MOTYWACJA I JEJ BRAK

SABOTOWANIE SWOICH DZIAŁAŃ

NARZĘDZIA potęga informacji zwrotnych

34 34

Social Coaching V1.0

WSTĘP

Pomoc i opieka są nieodzownymi elementami życia człowieka. W ujęciu ewolucjonistów, człowiek nie miałby najmniejszych szans na przetrwanie gdyby sprawowanie opieki nie było częścią naszej natury. Ludzie żyją w społeczności od tysięcy lat, a może nawet setek tysięcy. Ludzie są od siebie wspólzależni, co oznacza, że aby przetrwać musimy wspólnie pracować i sobie pomagać.

Empatia jest jedym z “odkryć” ostatniej dekady jeśli chodzi o zachowania ludzi i zwierząt. Pojęcie to wywołało również poruszenie w dziedzinie neurologii.1 Ostatnie odkrycia pokazują, że zwierzęta, szczególnie jeśli są ze sobą związane, wykazują się empatią, a w pewnych sytuacjach pomagają osobnikom słabszym i bezbronnym, co moglibyśmy nazwać “moralnym zachowaniem”.2

Musimy zadać sobie pytanie czy coaching jest tym samym co pomoc? Coaching wydaje się różnić od pomocy. Coaching jest połączeniem kilku elementów: interaktywnego nauczania, doradzania, konsultacji oraz bycia mentorem, lecz nie jest żadnym z tych elementów w pełni. Termin ‘coaching’ dla różnych ludzi oznacza co innego, lecz nieodzownie wiąże się z pomocą jednostkom w rozwiązywaniu ich problemów i samodoskonaleniu.

Metoda:

Coaching

Mentoring

Doradztwo

Pytanie:

Jak?

Co?

Dlaczego?

Nacisk na:

Teraźniejszość

Przyszłość

Przeszłość

Cel:

Doskonalenie umiejętności

Rozwijanie i zaangażowanie w Pokonywanie cele edukacyjne psychicznych

Zamierzenie:

Podnoszenie kompetencji

Poszerzenie horyzontów

barier

Lepsze zrozumienie samego siebe

Na podstawie: Clutterbuck, D. & Schneider, S. (1998)

W uproszczeniu, coaching jest procesem, którego celem jest samodoskonalenie, skupiającym się

http://herseninstituut.nl/wp-content/uploads/2016/01/EmpathicBrainSampler-1.pdf

https://www.ted.com/talks/frans_de_waal_do_animals_have_morals/transcript

Social Coaching V1.0

raczej na sytuacji ‘tu i teraz’ niż na odległej przeszłości lub przyszłości. Podczas gdy istnieją różne modele coachingu, my nie przypisujemy coachaowi roli eksperta, lecz rolę osoby ułatwiającej proces uczenia się. Istnieje ogromna różnica pomiędzy nauczaniem a pomocy w nauce. W coachingu, trener (coach) pomaga danej osobie samodoskonalić się: innymi słowy pomaga jej się uczyć. Dobry coach wierzy, że każda osoba wie jak rozwiązać swój problem, lecz czasem potrzebuje pomocy by to rozwiązanie odkryć. Coaching is unlocking a person’s potential to maximise their own performance. It is helping them to Kontekst krajów partnerskich Innowacyjnym aspektem tego przewodnika jest możliwość efektywnego ćwiczenia umiejętności coachingu, mając świadomość otaczającego środowiska. Innowacyjnym aspektem tego przewodnika jest podnoszenie umiejętności coachingowych w odniesieniu do środowiska podopiecznego. Innowacyjnym aspektem tego przewodnika jest możliwość efektywnego wyszkolenia coacha społecznego, dostarczając czytelnikowi konkretnych narzędzi oraz przydatnych wskazówek, tak aby stał się ekspertem. Projekt ten został zrealizowany jako produkt końcowy partnerstwa strategicznego “Trenujemy aktywność- coaching społeczny jako metoda pracy z niepełnosprawnymi”. Koordynatorem projektu było Stowarzyszenie ALPI (Polska) przy współpracy partnerskiej z ASSOCIAZIONE UNIAMOCI ONLUS (Włochy) i MELIUS ZORG BV (Holandia). Kluczowym elementem projektu jest opracowanie innowacyjnego programu metody pracy z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie, bazującego na metodzie indywidualnego coaching społecznego. Najważniejszymi rezultatami projektu są: opracowanie I zastosowanie innowacyjnego programu coachingu społecznego, kurs e-learningowy oraz platforma dla coachów społecznych, a także wyselekcjonowanie I przeszkolenie 9 coachów społecznych. Projekt został współfinansowany przez program Unii Europejskiej Erasmus+ DLA KOGO JEST TO METODA? Jest to metoda przeznaczona dla coachów pracujących w różnych instytucjach, jak również dla osób, które pomagają osobom potrzebujących opieki. Jako czytelnik jesteś zapewne doradcą, pedagogiem, członkiem rodziny lub coachem.Ta książka odwołuje się do twojej roli jako trenera. Wierzymy, że ludzie mogą osiągnąć sukces tylko przy wsparciu swojego otoczenia, mamy nadzieję, że dostarczymy ci wszelkich niezbędnych narzędzi, abyś jak najlepiej pełnił funkcję coacha.

Social Coaching V1.0

ŹRÓDŁA Przewodnik ten bazuje na różnych źródłach; używamy różnych metod, które jak wiemy z doświadczenia, są skuteczne. Metody przez nas używane są oparte na teoriach motywacji, sposobach rozwiązywanie problemów, sposobach oceny samodzielności, zatrudnieniu wspomaganym.

CELE Celem metody jest:     

Samodzielność podopiecznego Ułatwienie oraz zwiększenie efektywności pracy z osobami potrzebującymi pomocy (np. nepełnosprawnymi) Przyczynienie się do rozwoju i wprowadzanie innowacji w dziedzinie opieki nad osobami potrzebującymi pomocy i wsparcia Zmiana sposobu postrzegania ludzi potrzebujących opieki Poprawa umiejętności osób pracujących z osobami wymagającymi opieki ( formalnie lub nieformalnie)

SPODZIEWANE REZULTATY Rezultaty:   

Łatwa metoda dla osób zawodowo zajmujących się ludźmi wymagającymi opieki, jak również dla osób, które robią to nieformalnie Zrozumiała metoda dla osób wymagających opieki lub wsparcia Elastyczna metoda, która może być dopasowana do różnych kontekstów oraz grup

COACHING OSÓB WYMAGAJĄCYCH OPIEKI Coaching jest rozwijającą się metodą, “została szeroko zdefiniowana w celu opisania procesu pomocy jednostkom lub firmom w poprawie osiągnięć na polu prywatnym I zawodowym (Kilburg, 1996; Nowack, 2003)”. Główną cechą coachingu jest nacisk na ćwiczenie umiejętności praktycznych oraz podział na wiele typów, zajmujących się różnymi dziedzinami. Spośród wielu możemy wymienić coachów: biznesu, kariery, życiowych, coachów bycia liderem, wystąpień publicznych czy coachów życia rodzinnego i bycia rodzicem. Tak więc “coaching pomaga w osiągnięciu wielu celów, takich jak rozwinięcie zdolności przywódczych, realizacja marzeń życiowych (np: posiadanie własnego biznesu, nauka gry na instrumencie), zmiana stylu życia (np: poświęcanie czasu rodzinie, randkowanie), rozwój zawodowy (otrzymanie podwyżki, awans, zwiększenie wyników sprzedaży), rozwój osobisty (edukacja, lepsze wystąpienia publiczne), osiągnięcie stabilności finansowej czy poprawa marketingu internetowego.3

Coaching and Social Work: Challenges and Concerns By Caspi, Jonathan on the ACADEMIC JOURNAL ARTICLE Social Work

https://www.questia.com/library/journal/1G1-148764836/coaching-and-social-work-challenges-and-concerns

Social Coaching V1.0

“Jako metoda, coaching zazwyczaj polega na pomocy klientowi w określeniu swoich pragnień oraz w wyznaczeniu celów, które doprowadzą do ich osiągnięcia. Inną ważną rolą coacha jest podtrzymywanie poczucia odpowiedzialności klienta za jego cele oraz w razie konieczności pomoc w ich dostosowaniu”.4 Autonomia i włączenie do społeczeństwa osób niepełnosprawnych zazwyczaj wymaga szerokiego wsparcia, dążącego do polepszenia wszystkich obszarów ich życia, od umiejętności społecznych po zdolność do samodzielnego życia i podjęcia pracy. Na poziomie instytucji państwowych pracownicy socjalni mogą korzystać z kilku skutecznych metod pokazujących jak pomóc klientowi w funkcjonowaniu w konkretnych dziedzinach życia. Naszym celem jest opracowanie metody pozwalającej na wyszkolenie różnych ludzi, którzy zajmują się lub chcą się zajmować pracą socjalną, tak by byli w stanie kompleksowo zająć się klientem niepełnosprawnym intelektualnie, pomóc mu się rozwijać na dwóch poziomach: wykonywaniu czynności (dotyczących klienta) oraz zaangażowania (w sytuacjach życiowych) jak również na poziomie czynników środowiskowych oraz całościowego polepszenia funkcjonowania danej osoby. “Coaching społeczny” zgodnie ze zintegrowanym podejściem i wielowymiarowym modelem funkcjonowania i niepełnosprawności ICF stanowi kompletny program wypracowany w trakcie spotkań i wymiany dobrych praktyk wśród specjalistów pracujących z osobami niepełnosprawnymi w Holandii, Włoszech I Polsce. Program został stworzony a oparciu o wcześniejsze doświadczenia oraz wiedzę, w późniejszym etapie został oceniony I uogólniony tak, aby mógł być stosowany na poziomie europejskim. Ten innowacyjny program ma na celu zastosowanie zasad tradycyjnego coachingu w pracy z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie. Program jest zorientowany na klienta, bez oceniania jego decyzji czy sytuacji, oraz na dostrzeganie jego mocnych stron (podstawowe zasady pracy socjalnej). Jednocześnie skupia się na obecnej sytuacji klienta oraz na jego pragnieniach odnośnie przyszłości (tak jak w tradycyjnym coachingu), jest zorientowany na działanie I większy zakres interwencji niż ma to miejsce w pracy socjalnej oraz oferuje kompleksowe podejście do klienta.

http://www.socialworktoday.com/archive/111516p18.shtml

Social Coaching V1.0

CELE I ZAMIERZENIA ORAZ JAK JE OCENIĆ : TABELA SAMODZIELNOŚCI

Stosując tę metodę musimy jasno określać cele oraz w konkretny sposób je oceniać. W tym celu używamy Tabeli Samodzielności, jako narzędzia stworzonego w miastach: Amsterdam i Rotterdam, by w prosty sposób ocenić poziom samodzielności. Czym jest samodzielność? Osoba samowystarczalna, to osoba, która osiągnęła akceptowalny poziom funkcjonowania w dziedzinach życia, z którymi na co dzień radzi sobie każda jednostka w społeczeństwie. Samodzielność nie oznacza, że dana osoba ze wszystkim radzi sobie zupełnie sama. Aby osiągnąć akceptowalny poziom funkcjonowania osoba ta może lub powinna korzystać z umiejętności, zasobów lub zdolności innych. ‘Innych’ czyli rodziny, przyjaciół lecz także pracowników, którzy mogą pomóc jej w lepszym funkcjonowaniu. Samodzielność to umiejętność proszenia o pomoc kiedy jej potrzebujesz, aby lepiej funkcjonować. Powinieneś prosić o pomoc nie tylko osoby, które są w stanie ci jej udzielić, lecz także zadawać pytania, dzięki którym inni zrozumieją, jak mogą pomóc, abyś stał się samodzielny. Dodatkowo powinieneś w porę prosić o pomoc, jeśli czekasz aż ktoś inny zauważy twój problem I wyciągnie pomocną dłoń – nie jesteś samodzielny. Według definicji samodzielność to: uświadomienie sobie, jaki jest akceptowalny poziom funkcjonowania w najważniejszych dziedzinach życia codziennego, a w razie potrzeby korzystanie z pomocy w sytuacji gorszego funkcjonowania lub groźby jego pogorszenia, jeśli sam nie jesteś w stanie sobie poradzić. Co oceniam za pomocą Tabeli Samodzielności? Za pomocą tabeli samodzielności (ang. the self-reliance-Matrix) (SRM) oceniamy poziom samodzielności danej osoby. Wszelkie informacje na temat funkcjonowania danej osoby są ukazane w tabeli oceniającej poziom samodzielności tej osoby w danym momencie. Ten poziom samodzielności jest rezultatem. To, jaki wynik osiąga dana osoba według SRM jest rezultatem, konsekwencją wielu czynników I procesów, które składają się na poziom samodzielności w danym momencie. Patrząc na tabelę SRM dostrzegamy jedynie razultat lekceważąc przyczynę. Dzieje się tak z dwóch powodów. Po pierwsze, nie zawsze możemy dostrzec przyczyny (np. osobowość, kultura, motywacja). Po drugie, sposób w jaki te czynniki się łączą tworząc rezultat (samodzielnośc) jest bardzo skomplikowany. Oceniamy poziom samodzielności nie wspominając dlaczego jest taki, a nie inny. Poziom samodzielności jest chwilowy. Za pomocą SRM oceniamy jak samodzielna jest osoba teraz. Ogółem, możemy zignorować informacje na temat tego jak dana osoba funkcjonowała ponad 30 dni temu. W trakcie oceny tak samo jak nie bierzemy pod uwagę przeszłości, nie powinniśmy opierać naszej oceny na przyszłości. Możemy zaobserwować jak dana osoba funkcjonuje teraz I prognozować jak

Social Coaching V1.0

prawdopodobnie będzie sobie radziła później, lecz niczego nie możemy być pewni. Twoje oczekiwania odnośnie przyszłości mogą być różne od tego czego spodziewają się inni oceniający. Co więcej, wiele czynników ma wpływ na przyszłą sytuację. W swojej ocenie poziomu samodzielności, możemy jedynie wyciągać wnioski na podstawie tego co widzimy. Liczy się tylko to, co dzieje się teraz. SCHEMAT SAMODZIELNOŚCI (SELF RELIANCE MATRIX 2013)

DZIEDZINA

1-dotkliwy problem

2-brak samodzielności

3-ograniczona samodzielność

4-wystarczająca samodzielność

5-pełna samodzielność

Finanse

Brak dochodu. Wysokie, rosnące zadłużenie.

Wystarczający dochód, dobre zarządzanie pieniędzmi. Możliwość oszczędzania.

Brak opieki w ciągu dnia, sprawianie problemów.

Ma dochody i/lub wydaje pieniądze w odpowiedni sposób. Wszelkie długi są stabilne i/ lub zarządzanie dochodami. Opieka o niskim koszcie lub aktywność zawodowa.

Dochody wystarczające jedynie na podstawowe potrzeby. Sam radzi sobie z zadłużeniem, zmniejsza je.

Spędzanie czasu

Niewystarczający dochód oraz/lub spontaniczne lub nieodpowiednie wydawanie pieniędzy. Rosnące zadłużenie. Brak opieki w ciągu dnia, nie sprawia problemów.

Stała praca i/lub wyższe wykształcenie.

Mieszkanie

Bezdomność.

Nieodpowiednie warunki mieszkaniowe i/lub wynajmu/ obciążona hipoteka lub groźba eksmisji.

Relacje w domu

Przemoc domowa, maltretowanie lub zaniedbywanie dzieci.

Brak problemów w relacjach osób razem mieszkających, zostały one rozwiązane.

Otwarte relacje osób mieszkających razem, wzajemne wsparcie.

Zdrowie psychiczne

Stanowienie zagrożenia dla siebie lub innych i/lub powracające myśli samobójcze. Poważne problemy w życiu codziennym ze względu na choroby psychiczne.

Możliwość wystąpienia łagodnych objawów i/lub umiarkowane problemy z funkcjonowaniem spowodowane problemami psychicznymi

Minimalne symptomy, które występują w sytuacjach stresu i są możliwe do przewidzenia i/lub znikome ograniczenia i/lub wiara w skuteczność leczenia.

Brak lub rzadkie występowanie objawów. Bardzo dobre radzenie sobie z wieloma czynnościami. Brak codziennych zmartwień lub trosk.

zdrowie

Potrzeba udzielenia natychmiastowej pomocy medycznej. Nagły wypadek/ sytuacja krytyczna.

Choroby przewlekłe są leczone w minimalnym stopniu. Problemy zdrowotne prowadzą do lekkich ograniczeń poruszania się i bycia aktywnym.

Potrafi rozpoznać, że potrzebuje pomocy w związku z chorobą przewlekłą.

Brak problemów zdrowotnych.

Uzależnienia

Spełnia kryteria osoby nadużywającej/ uzależnionej. Problem jest tak poważny, że potrzebna jest pomoc ze strony instytucji lub hospitalizacja.

Osoby mieszkające razem nie radzą sobie i/lub potencjalna przemoc domowa, maltretowanie i zaniedbywanie dzieci. Uporczywe problemy psychiczne, wpływające na zachowanie, lecz nie stanowi zagrożenia dla siebie lub innych. Problemy w życiu codziennym ze względu na objawy choroby i/lub leczenie. Choroby przewlekłe wymagające regularnego leczenia, nie są leczone. Umiarkowane ograniczenia w życiu codziennym ze względu na problemy zdrowotne. Spełnia kryteria osoby uzależnionej. Silne zainteresowanie używką i sposobami jej zdobycia. Objawy odstawienne lub dziwne zachowanie. Uzależnienie jest sposobem uniknięcia

Stabilne, bezpieczne warunki, lecz tylko częściowo wystarczające i/lub mieszkanie z współlokatorami lub pobyt w budynku niemieszkalnym. Osoby mieszkające razem wiedzą w czym leży problem i starają się zmienić swoje zachowanie.

Dobra opieka lub szkolenia zawodowe lub tymczasowa praca i/lub szkolenia, by uzyskać kwalifikacje. Stabilne, bezpieczne warunki mieszkaniowe, umowa wynajmu i/lub częściowo samodzielne mieszkanie.

Stosowanie używki w ciągu ostatnich 30 dni. Zalecenia odnośnie społecznych, zawodowych, emocjonalnych lub fizycznych problemów umiarkowanego stosowania używki.

Stosowanie używki w ciągu ostatnich 30 dni, brak społecznych, zawodowych, emocjonalnych, fizycznych problemów związanych z uzależnieniem. Nie zażywa narkotyków

Nie zażywał/ nadużywał narkotyków w ciągu ostatnich 30 dni.

Stabilne, bezpieczne warunki, umowa wynajmu i/lub samodzielne mieszkanie.

Social Coaching V1.0

podstawowych czynności życia codziennego.

Uzależnienie nie wpływa na codzienne funkcjonowanie i/lub minimalne leczenie.

i/lub odpowiednie leczenie.

Codzienne czynności

Bardzo poważne ograniczenia w niemal każdej dziedzinie życia, nieumiejętność dbania o siebie.

Poważne problemu w kilku lub jednym aspekcie dbania o siebie (jedzenie, mycie i ubieranie się, korzystanie z toalety), nie wykonuje wielu złożonych czynności.

Umiejętność zaspokojenia wszystkich swoich podstawowych potrzeb, ciągle uczy się dbać o siebie, jedna lub więcej ze złożonych czynności nie jest wykonywana.

Umiejętność zaspokojenia wszystkich swoich podstawowych potrzeb, niewielkie problemy (np. bywa niechlujny, niezorganizowany).

Brak problemów w tym obszarze.

Sieć społeczna

Brak wsparcia ze strony rodziny/przyjaciół, brak kontaktu ze światem poza nieodpowiednimi przyjaciółmi lub izolacja.

Brak wsparcia rodziny/ przyjaciół, brak kontaktu ze złym kręgiem znajomych. Wyraźny problem z nawiązywaniem i podtrzymywaniem relacji.

Wystarczające wsparcie rodziny/przyjaciół, niewielu nieodpowiednich przyjaciół.

Prawidłowe relacje społeczne, brak nieodpowiednich przyjaciół.

Uczestniczenie w życiu społecznym

Nie poradziłby sobie w sytuacji kryzysowej i/lub w sytuacji zagrożenia.

Rodzina/przyjaciele nie potrafią/nie mogą pomóc, niemal brak kontaktu ze światem zewnętrznym poza złym kręgiem przyjaciół. Uporczywy problem izolacji od społeczeństwa. Izolacja od społeczeństwa i/lub brak umiejętności społecznych i/lub brak motywacji aby uczestniczyć w życiu społecznym.

W niewielkim stopniu uczestniczy w życiu społecznym/ nie potrafi się angażować.

Aktywny członek społeczeństwa.

Sytuacja prawna

Regularne (comiesięczne) problemy z policją i/lub czekająca sprawa sądowa.

Regularne (kilka razy w roku) problemy z policją i/lub sprawa sądowa w toku.

Okzajonalne problemy z policją (raz do roku) i/lub wyrok w zawieszeniu lub zwolnienie.

W pewnym stopniu uczestniczy w życiu społecznym (np. grupy wsparcia), lecz napotyka wiele przeszkód, np. opieka nad dzieckiem, brak dyscypliny, problemy z dojazdem. Rzadkie kontakty z policją (rzadziej niż raz w roku) i/lub notowany.

Żadnych kontaktów z policją, nie notowany.

S.Laurkis, M.C.A. Buster, M.A.S. De Wit, S. van de Weert, G. Tigchelaar

WIZUALIZACJA TABELI SAMODZIELNOŚCI (SRM) Dla wielu osób, nie tylko tych niepełnosprawnych intelektualnie, może być pomocna wizualizacja pewnych aspektów pracy, w tym celu możemy im zaoferować diagram oceny samodzielności:

Social Coaching V1.0

WIEDZA COACHA SPOŁECZNEGO ORAZ OBSZARY JEGO DZIAŁAŃ: UMIEJĘTNOŚCI, POSTAWA, ZASOBY Coach społeczny jest “trenerem zmiany”, profesjonalistą potrafiącym poprowadzić osobę w kierunku jej upragnionej przyszłości pod względem osobistym, społecznym czy zawodowym; w sposób całościowy zajmuje się rozwojem oraz dobrym samopoczuciem tej osoby, jej autonomią, sprawowaniem kontroli i pełną samorealizacją. Coach społeczny pełni funkcje mentora i pomocnikaprzewodnika i wzoru. Potencjalne doświadczenia I kwalifikacje coacha mogą być różne, ale powinien być świadom swoich możliwości, mieć doświadczenie życiowe oraz posiadać inne zalety i wartości, które pomogą mu w pełnieniu swojej funkcji POSTAWA Coacha społecznego wyróżnia: -

Chęć pomocy

Rozpoznawanie i umiejętność radzenia sobie z emocjami

pragmatyzm

elastyczność

Social Coaching V1.0

empatia

UMIEJĘTNOŚCI Co więcej coach społeczny powinien posiadać lub rozwinąć konkretne umiejętności: -

umiejętność motywowania

umiejętnośc określania celów I ich realizacji

umiejętność do układania planów działania

umiejętność spierania ludzi w odkrywaniu I rozwijaniu ich potencjału

umiejętność słuchania

komunikatywność

umiejętność pracy w grupie

zdolności organizacyjne

wrażliwość na inne kultury

umiejętność nawiązywania kontaktów

zdolność do radzenia sobie ze stresem I trudnymi sytuacjami

ZASOBY Aby zostać coachem społecznym, kluczowa jest znajomość swoich możliwości, otwartość oraz samorozwój. Umiejętności takie jak słuchanie, obserwowanie, ocena celów, komunikatywność czy cechy przywódcze itd, są integralną częścią rozwoju i szkolenia każdego coacha społecznego, tak samo jak zapoznanie z narzędziami, za pomocą których będą planować, uniezależniać, pomagać i oceniać osobiste, społeczne i zawodowe postępy osób niepełnosprawnych intelektualnie. Kolejne rozdziały szczegółowo zilustrują coaching społeczny, dostarczając wiedzy potrzebnej by zostać coachem społecznym. PROCES COACHINGU ROZPOCZĘCIE PRACY / PRZYJĘCIE

Przyjęcie rozpoczyna się od spotkanie coacha z podopiecznym. Najlepiej gdyby podopiecznemu towarzyszył członek rodziny lub osoba blisko z nim zwiazana. Celem spotkania jest: 1. 2. 3.

Nawiązanie kontaktu, znalezienie sposobu porozumienie Podanie wszelkich informacji odnośnie programu Posiadanie oceny podopiecznego

Ad 1. Upewnij się, czy masz wystarczająco dużo czasu na spotkanie i czy odbędzie się ono w cichym i spokojnym miejscu. Relacje między coachem a podopiecznym nie są formalne, jak na przykład w

Social Coaching V1.0

przypadku psychologa i pacjenta czy nauczyciela i ucznia. Dlatego dobrze jest rozwijać tę relację, przy jednoczesnym zachowaniu norm obowiązujących w pracy. Podstawą niezbędną w tej pracy jest chęć ciągłego poszukiwania, badania. Spróbuj docenić to w jakim stopniu podopieczny I jego krewni “dopuszczają cię” do siebie, nie oceniaj ich. Ad 2. Bądź konkretny w kwestiach dotyczących programu:      

Kiedy się zaczyna I kończy Kto z otoczenia podopiecznego może być zaangażowany? Jakie są cele? Co może zrobić podopieczny gdy czuje, że nie radzi sobie? Jak często będą się odbywały spotkania? Jak często będzie dokonywana ocena?

Ad 3. Ocena powinna opierać się na własnych obserwacjach oraz na karcie oceny ( w załączniku).

PLAN COACHINGU Sześć kroków coacha

Coaching umożliwia przede wszystkim identyfikację i rozwój potencjału społeczno – zawodowego klienta oraz kształtowanie możliwości skutecznego działania i pełnego wykorzystania posiadanych przez niego zasobów. To również narzędzie służące kształtowaniu umiejętności rozwiązywania trudnych problemów międzyludzkich, koncentracji na priorytetach, poszerzania samoświadomości, a także przełamania wewnętrznych ograniczeń i budowy wiary w samego siebie. Coaching sam w sobie jest procesem, który cechuje szczególna dyscyplina. Wiąże się z wyznaczeniem celu, zastosowaniem odpowiednich narzędzi identyfikacji potencjału społeczno – zawodowego, wskazywaniem kierunków rozwoju i weryfikowaniem postępu działań według przyjętych kryteriów. Nie jest spontaniczną reakcją na rozpoznany indywidualny problem klienta, lecz starannie zdefiniowaną procedurą sześciu kroków, której rytm wyznacza sekwencja regularnych spotkań.

Krok pierwszy: Uzgodnienie zakresu i celów coachingu. W tym kroku podejmowane są działania, które pozwolą określić, jaki jest cel i zakres coachingu. Mogą zostać wykorzystane: • informacje od rodziny lub zebrane podczas wywiadu z klientem; • dane na temat funkcjonowania klienta (różnego typu oceny).

Tu zostaje uzgodniony plan działania, miary efektywności coachingu oraz zasady prowadzenia projektu (logistyka, zastosowane narzędzia diagnostyczne, zakres przekazywanej informacji). Rezultatem jest uzyskanie zgody między podopiecznym i coachem na proponowany plan działania i miary efektywności procesu coachingu. Podpisany program coachingu. Krok drugi: Proces oceny

Social Coaching V1.0

Ocenę klienta można przeprowadzić za pomocą różnych metodologii i narzędzi dostosowanych do potrzeb klienta. Celem przeprowadzenia oceny jest określenie trudności, jakie klient napotyka w wypełnianiu swojej roli społeczno – zawodowej, które mogą wynikać z jego postaw, motywacji, sposobów zachowania i wpływu na innych ludzi w swoim środowisku. Ocena pozwala określić, jakie kompetencje powinny być rozwijane podczas coachingu. Ocenie podlegają także dotychczasowe osiągnięcia oraz umiejętności podopiecznego. Zadaniem oceny jest uświadomienie podopiecznemu, jakie czynniki decydują o sukcesie w wypełnianiu ról społecznych oraz jakie są jego silne i słabe strony w tym zakresie. Rezultatem jest określenie silnych i słabych stron podopiecznego i wybór kompetencji do coachingu. Krok trzeci: Plan działania

Na tym etapie zostaje przygotowany indywidualny program rozwoju, uwzględniający specyficzne potrzeby podopiecznego. Program ten powinien dostarczyć podopiecznemu doświadczeń będących wyzwaniem i dać szansę rozwoju umiejętności. Realizacja tego programu powinna skutkować rozwojem zarówno osobistym, jak i zawodowym. Plan działania powinien zawierać sposób pomiaru postępów, według których będziemy oceniać zmiany, które pojawiły się dłuższym okresie (3–12 miesięcy). Takimi miarami może być poprawa stosunków rodzinnych, wzrost samooceny, wzrost aktywności społecznej, zwiększenie autonomii czy też podjęcie aktywności zawodowej. Katalog miar sporządzany jest na podstawie Tabeli samodzielności. Rezultatem powinno być stworzenie programu rozwoju wraz z miarami oceny jego efektywności.

Krok czwarty: Prezentacja wyników oceny i planu działania

Podpisanie kontraktu Coach – Podopieczny. Krok piąty: Realizacja działań i monitorowanie postępu

Podopieczny w zależności od potrzeb (nie rzadziej jednak niż raz w miesiącu) spotyka się z coachem przez okres 6–12 miesięcy. Pomiędzy spotkaniami realizuje kolejne zadania wynikające z planu działania. Podczas spotkań z coachem analizuje, co i dlaczego udaje się oraz gdzie pojawiają się problemy. Wspólnie z coachem wypracowuje metody radzenia sobie z problemami, a następnie wypróbowuje je podczas realizacji kolejnych zadań. Metoda ta stosowana jest do momentu, kiedy zostaną osiągnięte mierzalne cele procesu coachingu. Podczas całego procesu coach jest stale dostępny dla podopiecznego poprzez bieżącą komunikację telefoniczną lub/i mailową, dwugodzinne spotkania osobiste co dwa tygodnie lub co miesiąc. Całość procesu jest dokumentowana. Rezultatem jest uzyskanie poprawy przez podopiecznego w zakresie wybranych kompetencji. Krok szósty: Ocena efektywności procesu coachingu

Social Coaching V1.0

Po zakończeniu procesu coachingu przeprowadza się ocenę jego efektywności w zakresie: uzyskania mierzalnych efektów coachingu przez podopiecznego, a także efektywności pracy coacha i używanych przez niego metod pracy. Źródłem informacji mogą być wywiady przeprowadzone z rodziną, przyjaciółmi, współpracownikami lub też ocena nabytych umiejętności za pomocą narzędzia: Tabela samodzielności. Rezultatem jest ocena efektywności procesu coachingu.

OCENA I DOSTOSOWANIE Ocena efektywności i dostosowanie dalszego planu działań

Korzyści oceny z perspektywy coacha.



Dzięki monitorowaniu efektywności własnych programów coachingowych coach ma możliwość uzyskania informacji zwrotnej na temat tego, czy działania, które podejmuje w stosunku do klientów są właściwe, czy nie. Jeśli zachodzi taka potrzeba, ma możliwość szybkiego skorygowania nieefektywnych działań. Wiedza na temat tego, jakie pozytywne efekty dla klientów pojawiają się na skutek ich uczestnictwa w programach coachingowych, jest wskazówką do własnego rozwoju.

Korzyści z perspektywy klientów.

 



Monitorowanie programu coachingu pozwala wypracować wzrost motywacji klienta do dalszej pracy. Systematyczna ewaluacja pozwala szybko reagować na wszelkie zakłócenia w programie coachingu i w razie potrzeby szybko go korygować. Okazuje się na przykład, że uczestnik programu coachingowego nie widzi żadnych korzyści z uczestnictwa w programie - możemy zadecydować, czy powinniśmy proces zakończyć, modyfikować czy dalej go kontynuować w obecnej formie. Świadomość efektów pozwala nam jasno wykazać, jak coaching realizuje cele klienta.

Metody badania efektywności.

W obszarze metod badania efektywności coachingu nie wymyślimy niczego odkrywczego. Znajdują zastosowanie tutaj te same metody, jak w przypadku innych działań rozwojowych, edukacyjnych i warsztatowych. Wszystkie metody da się sprowadzić do trzech podstawowych:  ankieta,  wywiad,  obserwacja. Za pomocą tych trzech metod badamy samych uczestników coachingu, ich rodzinę, partnerów, przyjaciół czy współpracowników.

Social Coaching V1.0

Modele badania efektywności coachingu.

MODEL KIRKPATRICKA

Model Kirkpatricka jest jednym z najbardziej popularnych modeli oceny efektywności, jaki stosuje się do oceny efektywności szkoleń i procesów rozwojowych. Ten sam model możemy wykorzystać do badania efektywności programów coachingowych. Model zakłada badanie efektywności na 4 poziomach: reakcji, kształcenia, zmian w zachowaniach, efektach biznesowych.

Poziom 1. Badanie efektywności coachingu na poziomie reakcji.

Jest to poziom, na którym sprawdzamy, na ile program coachingowy spełnił oczekiwania uczestnika programu na ile zakładane cele zostały zrealizowane, na ile stosowane przez coacha metody były użyteczne, jaki był sam coach w relacji coachingowej, co pomagało, co przeszkadzało klientowi w procesie.

Najczęściej wykorzystywanymi metodami do badania efektywności na poziomie reakcji są: ankiety i wywiady.

Przykłady kilku pytań z poziomu reakcji: 1. 2. 3.

Jak oceniasz program coachingowy, w którym brałeś udział? Które interwencje coacha były dla Ciebie najbardziej, a które najmniej użyteczne? W skali od 1 do 10 oceń, na ile coach w relacji z Tobą był:

o o o

wspierający... stawiający wyzwania... zaangażowany...

Poziom 2. Badanie efektywności coachingu na poziomie kształcenia.

Ten poziom koncentruje się na sprawdzaniu, czego nowego klient nauczył się uczestnicząc w programie coachingowym. Pytamy tutaj o nowe umiejętności, strategie działania, narzędzia i zasoby, do których klient uzyskał dostęp. Pytamy o nową wiedzę - na swój temat, sytuacji, w której się znajduje, czy potencjalnych możliwości.

Social Coaching V1.0

Na tym poziomie wykorzystujemy już wszystkie trzy metody ewaluacji: ankiety, wywiady i obserwacje. Możemy pytać klienta o to, czego się nauczył. Dodatkowo coach ma możliwość zaobserwować zmiany w zachowaniach klienta w relacji coachingowej . Przykłady kilku pytań z poziomu kształcenia:

1. 2. 3. 4.

Czego nowego się nauczyłeś dzięki uczestnictwu w procesie coachingowym? Jakie nowe umiejętności rozwinąłeś? Czego nowego dowiedziałeś się o sobie? Jakie nowe zasoby w swoim otoczeniu zidentyfikowałeś?

Poziom 3. Badanie efektywności coachingu na poziomie zachowania.

Na tym poziomie badamy, jakie zmiany zaszły w sposobie funkcjonowania klienta w realnym świecie. Ten poziomo odnosi się do działań, które mają miejsce poza sesjami coachingowymi. Pytamy o to, co klient zaczął lub przestał robić. Pytamy, jak zmodyfikował strategie swojego działania.

W coachingu najczęściej badamy efektywność na poziomie 3 wykorzystując ankiety i wywiady z samym klientem, jeśli oceny dokonuje coach. Użytecznym narzędziem jest tutaj badanie z wykorzystaniem Tabeli samodzielności Self Reliance MATRIX 2103.

Przykłady kilku pytań z poziomu zachowań: 1. 2. 3. 4.

Jakie nowe działania wdrożyłeś w swojej codziennej aktywności? Które z nowych umiejętności są najbardziej użyteczne dla Ciebie? Co zmieniłeś w sposobie zarządzania swoim czasem na skutek uczestnictwa w programie coachingowym? Które z rozwiązań najtrudniej było Ci wdrożyć na Twoim stanowisku?

Poziom 4. Badanie efektywności coachingu na poziomie efektów zawodowych.

Na tym poziomie sprawdzamy, w jakim stopniu program coachingowy wpłynął na realizację założonych celów zawodowych czy finasowych. W tym przypadku interesuje nas konkretny, wymierny efekt biznesowy programu.

Poziom 4 jest tym, na czym najbardziej zależy klientowi. Podstawową trudnością w ewaluacji na tym poziomie jest trudność w udowodnieniu, że wskaźnik ogólnorozwojowy został osiągnięty właśnie dzięki coachingowi. Trudność ta jest związana z faktem, że najczęściej na badany wskaźnik oddziałuje jednocześnie wiele zmiennych.

Social Coaching V1.0

Najlepszą metodą badania efektywności na poziomie 4, która pozwalałaby na kontrolę innych czynników wpływających na badanych przez nas wskaźnik ogólnorozwojowy, jest metoda eksperymentalna. Polega ona na doborze dwóch homogenicznych jednostek (homogeniczne oznacza podobne pod względem kluczowych charakterystyk) i jedną z nich poddaje się coachingowi. Druga z jednostek stanowi tzw. grupę kontrolną. Obserwujemy, czy podobne na początku eksperymentu jednostki po zakończeniu programu coachingowego różnią się w istotny sposób od siebie. Wprowadzenie grupy kontrolnej pozwala nam kontrolować inne czynniki wpływające na badany przez nas wskaźnik ogólnorozwojowy. W związku z tym, że owe inne czynniki jednocześnie wpływają na grupę kontrolna i eksperymentalną, potencjalna różnica w wielkości wskaźników może być tylko efektem realizowanego programu coachingowego.

ZAANGAŻOWANIE OTOCZENIA

MOTYWACJA W zależności od warunków, w jakich człowiek rozwija się i funkcjonuje, może on przyjąc postawę aktywną, zaangażowaną lub pasywną, być wyobcowanym. Badania zgodne z teorią o wewnętrznej determinacji skupiają się na społecznych warunkach, które umożliwiaja lub utrudniają naturalne procesy samomotywacji oraz zdrowego rozwoju psychologicznego. Zbadano pewne czynniki wspomagające, a także utrudniające znalezienie motywacji czy dobre samopoczucie. Wyniki doprowadziły do sformułowania postulatu o trzech wrodzonych potrzebach psychologicznychkompetencji, autonomii oraz przywiązania- ich zaspokojenie prowadzi do wzrostu samomotywacji, równowagi psychicznej oraz zapobiega utracie motywacji oraz gorszemu samopoczuciu. Potrzeby te mają duże znaczenie jeżeli chodzi o opiekę zdrowotną, edukację, pracę, sport, religię czy psychoterapię. Motywację możemy przedstawić na osi, rozpoczynając od braku motywacji, poprzez motywację zewnętrzną do silnej motywacji i zainteresowania (wewnętrzna motywacja) (Deci & Ryan, 2002).

Ważne jest poczucie stopnia, w jakim dana osoba potrafi decydować o swoich działaniach, “regulować” je, kontrolować

    

Zewnętrzna kontrola- robisz coś ze względu na karę lub nagrodę Introjected regulation – robisz coś, aby uniknąć poczucia winy lub by potwierdzić, udowodnić coś Zidentywikowana kontrola- samodeterminacja, zainteresowanie czymś, świadomośc celu, użyteczność czegoś Zintegrowana kontrola- nawiązuje do osobistych celów, pasuje do wyobrażenia innych o tym co jest ważne, podobna do wewnętrznej regulacji/ motywacji Wewnętrzna kontrola – jesteś czymś zainteresowany, doprowadzi to do osiągnięcia twoich osobistych celów, dotyczy rzeczy dla ciebie ważnych dla ciebie.

Social Coaching V1.0

Zewnętrzna sterowność

Wewnętrzna sterowność

Brak motywacji

Styl motywacji

Bez regulacji

Źródło motywacji

Bezosobowe

Regulacja motywacji

Bez zamiaru Niekompetencja Brak kontroli

Motywacja zewnętrzna

Regulacja zewnętrzna Zewnętrzne

Podporządkowani e się Zewnętrzny system kar i nagród

Motywacja wewnętrzna

Introjekcja

Identyfikacja

Integracja

W pewnym stopniu zewnętrzne Zaangażowanie ego Aprobata innych

W pewnym stopniu wewnętrzne Ocena działania Poparcie dla celów

Wewnętrzne

Harmonia Bycie w zgodzie ze sobą

Regulacja wewnętrzna Wewnętrzne

Zainteresowanie Radość Nieodłączna satysfakcja

Samostanowienie czynniki

Niezależnie od typu motywacji, ważne jest poczucie stopnia w jakim dana osoba dokonuje wyborów. Jeśli ktoś ma poczucie, że może samodzielnie dokonywać wyborów, dodać coś od siebie, stosować swoje strategie czy kierować się swoimi zainteresowaniami, tym chętniej będzie działać.

Jeśli chodzi o motywację wewnętrzną, istnieje sytuacja idealna: robisz coś ponieważ interesuje cię to, ponieważ dobrze się z tym czujesz lub jest to coś czego chcesz. To twój wybór i możesz zacząć w dowolny sposób. Jest to rodzaj motywacji trudny do osiągnięcia za pomocą coachingu, lecz jest on naszym celem. W coachingu motywacja zewnętrzna ma ogromną rolę: podopieczny podejmuje działania pod wpływem środowiska, które w tym przypadku jest “zaaranżowane” przez coacha. ( rozdział Socjogram).

ŹRÓDŁA:SOCJOGRAM

SOCJOGRAM- JAK GO UŻYWAĆ DO OCENY KLIENTA

Socjogram jest graficznym odzwierciedleniem więzi społecznych danej osoby: wykres, który ukazuje structurę relacji interpersonalnych w sytuacji grupowej. Pomaga zebrać informacje, które pomagają zrozumieć doświadczenia życiowe osoby oraz sposób jej zachowania, jak również uświadamia danej osobie gdzie może szukać wsparcia. Socjogram pomaga w planowaniu odpowiedniej I efektywnej interwencji. Podczas gdy genogram dostarcza nam ważnych informacji na temat “składu” rodziny, wpływów I interakcji między pokoleniami, socjogram pokazuje naturę związków w rodzinie

Social Coaching V1.0

oraz związków z otoczeniem, np. służbą zdrowia czy placówkami oświaty, hobby, pracą przyjaciółmi lub innymi grupami, które mogą być przydatne podczas trwania programu. Najbardziej praktyczne są socjogramy: przywiązania rodzinnego oraz ukierunkowany. Pod uwagę są brane zarówno relacje personalne jak I profesjonalne. Mogą dotyczyć członków rodziny (dziadków, wujostwo, kuzynów, siostrzeńców itd.) przyjaciół, sąsiadów, przełożonych I współpracowników, nauczycieli czy kolegów z klasy. Ponadto możliwe jest nawiązanie bardziej ogólnych więzi z różnymi instytucjami, takimi jak miejsce pracy, służba zdrowia, miejsca, w których spędza się czas wolny itp. W zależności od potrzeb, strategia ta może mieć character bardziej analityczny I w takim przypadku przyjmie formę “ socjogramu ukierunkowanego”. Socjogram może ukazać dynamikę każdej z grup otaczających daną osobę. Grupy możemy podzielić w następujący sposób: -

Grupa przynależności: rodzina, rodzice, którzy chronią daną osobę, krąg rodziny oraz otoczenie, z którym osoba ta utrzymuje dożywotnią więź Grupa odniesienia: osoby, grupy, organizacje, które pełnią funkcje wzorca, modelu norm moralnych, religijnych czy politycznych Grupa funkcyjna:: osoby, z które łączą z daną osobą relacje zawodowe, np: pracownik, pielęgniarka, nauczyciel, uczen itp. Grupa podobieństwa: zaliczamy do niej osoby, z którymi utrzymujemy kontakt z wyboru

Kolejnym celem socjogramu jest ustalenie w konkretny sposób typu relacji łączącą osobę z poszczególnymi członkami rodziny oraz innych grup do, których osoba ta przynależy. Umożliwia to trenerowi zrozumienie mocnych I słabych stron sieci wsparcia danej osoby. Intensywność więzów jest określana za pomocą linii: -

linia przerywana oznacza słaby związek, im bardziej przerywana linia, tym słabsza więź. biała przerywana linia oznacza, iż więź praktycznie nie istnieje. pojedyńcza linia pokazuje dobrą więź; dwie linie bliższą więź I trzy linie bardzo ważny związek. linia z przecięciem oznacza jakąś trudność. przerwana linia z dwoma przecięciami oznacza zerwanie więzi , podczas gdy zygzakowata linia oznacza konflikt. strzałka oznacza jednostronną więź, np. osoba czuje się przywiązana do danej grupy lub osoby lecz bez wzajemności. Strzałak może również oznaczać odpowiedzialnośc lub odwrotność, np w przypadku córki zajmującej się swoją matką.

Social Coaching V1.0

Podopieczny (klient) na diagramie jest oznaczony w podwójnym kółku, kółku wpisanym w kwadrat lub jego imię jest wpisane w koło, ewentualnie można go oznaczyć innym kolorem.

PRZYKŁADY Grupa rodzinna

Legenda: Rodzina klienta kest dysfunkcyjna. Relacje pomiędzy matką I ojcem nie są zbyt dobre, podczas gdy więź między matą a synem (bratem klienta) jest bardzo silna, podobnie jak z jej drugim synem (klientem). Ojciec I klient są w konflikcie, jednak relacje ojca z drugim synem są dobre. Relacje pomiędzy braćmi nie są zbyt dobre. *

*Na socjogramie terminy takie jak “matka”, “klient” powinny być zastąpione imionami.

Social Coaching V1.0

Socjogram ukierunkowany- interakcja z grupami funkcyjnymi

sąsiedzi

Koledz yz pracy

Koledz yz siłowni

klient

Inni klienci

Legenda: Możemy zauważyć, że klient został odrzucony przez sąsiadów, ma silną więź z kolegami z pracy, zapewne jest w pewnym stopniu zależny od nich. Klient jest w konflikcie z kolegami z siłowni, a więź z innymi klientami praktycznie nie istnieje.

Tworzenie socjogramu Socjogram musi być stowrzony wspólnie z klientem w przyjaznej, poufnej atmosferze. Główną metodoą tworzenia socjogramu powinno być zadawanie pytań, lecz należy unikać sytuacji, w której ich zadawanie przypomina prowadzenie śledztwa. Cały proces powinien przebiegać w atmosferze empatii, podopieczny poiwnien być poinformowany o celu tworzenia socjogramu I o przebiegu procesu tworzenia, podopieczny musi mieć poczucie, że trener jest osobą, która chce mu pomóc. W zależności od celu programu, dopasowanego do potrzeb klienta, socjogram może skupiać się na różnych związkach. Pomocnym może się okazać ocena socjogramu w połowie trwania programu oraz na jego zakończenie, aby ocenić zmiany zachodzące w życiu społecznym podopiecznego. Jak zostało to przedstawione powyżej, otoczenie jest kluczowym czynnikiem.

RAPORTY I KONTORLA

Formularz samooceny samodzielności/klient

Social Coaching V1.0

Czy znasz swój główny cel?

Imię

Data

Czy wiesz jaki jest główny powód, dla którego tu jesteś?

…………………………………………………..

……………………………………………………

Jakie są twoje najważniejsze cele i jak bardzo chcesz je osiągnąć?

…………………………………………………..

……………………………………………………

This form is part of the forms, developed by “Social Coaching – Erasmus Plus” that use the self Reliance Matrix and the Resource Group Method combined as a way of assessing and evaluating the development of people with a need for care , support and/ or coaching. It is part of a set of three forms: 1. Assessment form (for clients) 2. Assessment form (family, others involved) 3. Evaluation

Social Coaching V1.0

……………………………………………………

Wynik

Finanse

Jak sobie radzisz z:



Uzasadnienie

……………………………………………………………

Praca/ Wolontariat / Codzienne czynności



Uzasadnienie

……………………………………………………………

Sytuacja mieszkaniowa 0

Social Coaching V1.0



Uzasadnienie

……………………………………………………………

Relacje w domu



Uzasadnienie

……………………………………………………………

Zdrowie psychiczne



Uzasadnienie

……………………………………………………………

Zdrowie



Uzasadnienie

……………………………………………………………

Uzależnienia

Social Coaching V1.0



Uzasadnienie

……………………………………………………………

Codzienne czynności



Uzasadnienie

……………………………………………………………

Sieć społeczna



Uzasadnienie

……………………………………………………………

Social Coaching V1.0

Postawa obywatelska



Usasadnienie

……………………………………………………………

Sytuacja prawna



Uzasadnienie

……………………………………………………………

Formularz oceny dla coacha społecznego Główne cele podopiecznego Imię

Data

Związek z podopiecznym

Co twoim zdaniem powinno być głównym celem coachingu/ w jakim obszarsze potrzebna jest pomoc?

Social Coaching V1.0

………………………………………………….. ……………………………………………………

W jaki sposób mógłbyś się zaangażować w proces pomocy/ coachingu?

………………………………………………….. ……………………………………………………

Uzgodnienia: ………………………………………………….. ……………………………………………………

Jak podopieczny radzi sobie z: Wynik

Finanse

 Uzasadnienie

……………………………………………………………

…………………………………………………………… Praca / Wolontariat / Codzienne czynności

 Uzasadnienie

……………………………………………………………

Sytuacja mieszkaniowa

Social Coaching V1.0

 Uzasadnienie

……………………………………………………………

…………………………………………………………… Relacje w domu

 Uzasadnienie

……………………………………………………………

…………………………………………………………… Zdrowie psychiczne

 Uzasadnienie

……………………………………………………………

…………………………………………………………… Zdrowie

 Uzasadnienie

……………………………………………………………

…………………………………………………………… Uzależnienia

 Uzasadnienie

……………………………………………………………

Codzienne czynności

 Uzasadnienie

……………………………………………………………

Social Coaching V1.0

Sieć społeczna

 Uzasadnienie

……………………………………………………………

…………………………………………………………… Postawa obywatelska

 Uzasadnienie

……………………………………………………………

…………………………………………………………… Sytuacja prawna

 Uzasadnienie

……………………………………………………………

PRZESZKODY Cały proces coachingu może się spotkać z wewnętrznymi lub zewnętrznymi przeszkodami; tu można znaleźć te najczęściej występujące oraz sugestie jak sobie z nimi radzić. ‘WEWNĘTRZNA GRA’ Dyskusja na temat coachingu nie mogłaby się odbyć bez wzmianki o Timothy Gellwey’u i jego spojrzeniu na “wewnętrzną grę”. The Inner Game of Tennis, książka autorstwa Gellwey’a zrewolucjonizowała postrzeganie coachingu. Jej autor zasugerował, że największymi przeszkodami w osiągnięciu sukcesu i odkryciu pełni swojego potencjału są przeszkody wewnętrzne, nie zawnętrzne. Jego zdaniem coach, aby pomóc osobie w jej zmaganiach powinien odwrócić jej uwagę od wewnętrznego dialogu, a w szczególności krytycznego głosu mówiącego “Nie w ten sposób! Skoncentruj się na swoich dłoniach! Ułóż je inaczej!”. Odciągnięcie uwagi od wewnętrznego głosu, pomoże ciału przejąć kontrolę. Okazuje się, że bardzo często ciało działa automatycznie gdy wewnętrzny konflikt zostaje stłumiony. Gallwey jako przykład podaje sytuację, w której prosił ludzi by skupili się na wysokości na jakiej uderzali piłkę tenisową. Sama czynnosć była nieistotna, lecz skupianie się na niej odwróciło uwagę od wewnętrznego głosu i umozliwiło ciału przejęcie kontroli. Osoby biorące udział w teście zrelaksowały się, a ich umiejętności

Social Coaching V1.0

gry w tenisa natychmiast się poprawiły. Teoria Gallwey’a dotyczy nie tylko tenisa. Jego zdaniem ludzie mogą sami znaleźć sposób na rozwiązanie swoich problemów. Najważniejszą częścią coachingu jest pomoc w wyciszeniu konfliktu wewnętrznego, tak by pozwolili działać swoim instynktom, podswiadomości. Czasem pomoc ta polega na odwróceniu uwagi od wewnętrznych głosów, czasem polega na odkryciu “najgorszego mozliwego scenariusza” i pozbycie się strachu.

MOTYWACJA I JEJ BRAK Pytania, które w związku z tym możemy sobie zadać: Kiedy jestem zmotywowany do działania i czego tak naprawdę potrzebuję by się zmotywować? Na przykład, czy kiedy jestem do czegoś zmuszany czy jest to związane z tym czego pragnę? Czego tak naprawde chcę i jaki jest mój cel? Jak ważne jest to dla mnie i co mam nadzieję osiągnąć? Następnie zastanów się nad tymi pytaniami z perspektywy podopiecznego. Jak możesz kogoś zmotywować? Kiedy ludzie są zmotywowani i jakie są cechy stymulującego, motywującego środowiska lub metody coachingu? Poziom chęci do działania danej osoby jest indywidualny, zależy od jej decyzji oraz metod dzięki którym sobie radzi. Pytanie brzmi: Czy podopieczny może wybrać sam spośród różnych metod i ocen, czy może stosować własne strategie oraz czy coach powinien zachęcać go do tego na różnych etapach? Ponadto ma to związek z celem. Czy znasz osobiste cele podopiecznego oraz czy wiesz czego potrzebuje żeby je osiągnąc. I w końcu, bycie w dobrych ralacjach z inną osobą i poczucie, że jest ona zaangażowana w twoje życie jest bardzo ważnym czynnikiem odnalezienia chęci do działania. Czy wiesz czym interesuje się twój podopieczny i z jakich dziedzin wiedzę posiada? Czy wiesz jakie są jego zmartwienia? Co sprawia mu trudności? Czy wiesz w jakich sytuacjach potrzebuje pomocy oraz czy możesz mu ją zaoferować? Jeśli motywacja stanowi problem, możesz zastanowić się nad następującymi pytaniami:   

Czy jasno wyjaśniłem podopiecznemu i innym cel coachingu, moje oczekiwania i wysiłek z jakim się to wiąże? Czy pozwalam podopiecznemu na jego wkład i czy proponuję mu opcje związane z jego zainteresowaniami? Czy zapewniam mu przyjazne, stymulujące warunki, czy poświęcam mu dość uwagi i czy jestem wystarczająco zaangażowany?

Social Coaching V1.0

Teoria samodeterminacji według Deci i Ryan Teoria jest następująca: Jeśli chcesz zmotywować swoich uczniów (i ludzi ogółem) jako nauczyciel, upewnij się że: 1. czują się zdolni do podejmowania decyzji (autonimia) 2. czują, że są w stanie poradzić sobie z wyznaczonym zadaniem (samodzielnie czy też nie) (kompetencja) 3.czują że w proces uczenia zaangażowani są nauczyciele/ inni uczniowie/ rodzice (związki) Im silniejsze są powyższe uczucia, tym silniejsza jest motywacja. Pozwalają one na osiągnięcie wysokiej motywacji wewnętrznej.  

Tak więc staraj sie odwoływać do poczucia dumy rodziców, iz odmawiać karania lub nagradzania. Dobrze gdy pytają o sens szkoły i nauki (samospełnienie, zaliczanie egzaminów, osiągnięcie sukcesu w życiu) i potwierdzają go w sytuacji gdy czują się zawstydzeni lub winni, gdy nie uda im się osiągnąc wyznaczonych celów.

Rozmawianie z nimi na temat tego co uważają za ważne i co chcieliby osiągnąc w przyszłości może przynieśc bardzo dobry efekt. Chcą oni pracować na swój sukces, nawet jeśli na razie sposobem na osiągnięcie wyznaczonego celu jest szkoła. Jesli jak nauczyciel zauważysz, że mozesz dostarczać im wiele materiałów naukowych (zróżnicowanych, dopasowanych do ucznia) lub że mogą sami je przygotować poszukując informacji w internecie lub innych źródłach, wykorzystaj to. Przykłady z różnych szkół na przestrzeni lat pokazują ze motywująco działają zadania dopasowane do profilu ucznia, danej dziedziny lub pisanie, np prac (pod warunkiem, że sami mogą wybrac temat). Błędem jest przekonanie, że uczniowie mogą mieć całkowitą wolnośc. Potrzebują wskazówek i kontroli. Można je zapewnić na dwa sposoby: ¥ w tym kontekście niepożądana, kontrowersyjna i autorytarna droga , (np. ‘Bo tak mówię’) Lub wskazywanie drogi (tłumaczenie, np “chcesz by coś ci się udało? Jeśli tak musisz popracować nad tym lub tamtym” ) SABOTOWANIE SWOICH DZIAŁAŃ Czym jest samo-sabotaż? Zachowanie nazywane samo-saboteżem ma miejsce gdy tworzymy problemym które wpływają na nasze długofalowe cele. Najczęstszymi zachowaniami samo-sabotującymi są: opieszałośc, odurzanie się za pomocą narkotyków lub alkoholu, jkompulsywne jedzenie oraz różne formy samookalczania. Czynności te przynoszą ulgę tylko na chwilę, lecz w dłuższej perspektywie szkodzą nam, szczególnie jeśli są powtarzane. Ludzie nie zawsze są świadomi, że sabotują swoje działania, szczególnie jeśli efekty ich zachowania przez jakiś czas nie są widoczne.

Social Coaching V1.0

Dobra wiadomoscią jest, że możesz przezwyciężyć destrukcyjną pętlę samo-sabotażu by realizować swoje plany. Kiedy przestaniesz się zatrzymywać możesz opuscić osiągnąc sukces. Postępuj zgodnie z poniższymi 5 krokami, aby zerwać z samo-sabotażem na dobre! 1. Określ swój schemat Tak jak większość złych nawyków, samo-sabotaż często ma swój określony, przewisywalny schemat. Świadomość w jaki sposób sabotaż ten pojawia sie w twoim życiu, pomoże ci go rozpoznać i stłumić w zarodku. Pomyśl o tym jak sabotowałeś swoje życie lub interesy w przeszłości. W jaki sposób to robisz? Czy w pewnym momencie powstrzymujesz się od osiągnięcia sukcesu, szczęścia, bogactwa? Co wywołuje twój samo-sabotaż? 2. Oswój strach Samo-sabotaż tak naprawdę jest przejawem przeinaczonej miłości do samego siebie. Jest strachem przed nieznanym. Podświadomie, twoje ego sądzi, że chroni cię przed niebezpieczeństwem, lecz tak naprawdę powstrzymuje cię od pełni szczęścia i spełnienia. Większośc z nas ucieka przed strachem zamiast go przezwycięzyć. Głęboko zastanów się nad poniższymi pytaniami i zapisz wszystko co przyjdzie ci do głowy. Czego się boję? Dlaczego mnie to przeraża? Ciągle zadawaj sobie to pytanie dopóki nie zrozumiesz co tak naprawdę cię powstrzymuje. Zastanów się: co jeśli mi się uda? Czy mój strach przeważa moje pragnienia? Dla większości z nas, kiedy już staniemy twarzą w twarz z naszym strachem, nie wydaje nam się tak przerażający. Okazuje się, że możemy sobie poradzić, nawet z możliwie najgorszym scenariuszem. Kiedy to sobie uświadomisz lęk być może nie zniknie w zupełności, ale nie będzie już miał nad toba takiej władzy jak kiedyś. 3. Ponownie oceń swoje codzienne cele Wyznacz śmiałe, duże cele na cały rok i podziel je na 90-dniowe mniejsze cele, cele miesięczne i tygodniowe. Codziennie weryfikuj sowje zamierzenia. Możesz je nawet zapisywać w dzienniku, aby motywowały cię każdego ranka. Bądź świadom swoich zamierzeń, a dużo trudniej będzie ci je sabotować. Uświadomisz sobie, że spełnienie twoich pragnień jest nie tylko możliwe, ale i prawdopodobne. W ten sposób, zauważysz podświadomą zmianę sposobu w jaki dążysz do celu. Jeśli masz zły dzień, odpuść sobie. Jutro mozesz zacząć od nowa. 4. Rób mniej, ale lepiej Mój coach biznesu zawsze powtarzała, że prostota tworzy bogactwo. I miała rację. Przestań poświęcać czas na robienie nieistotnych rzeczy. My business coach always tells me that simple creates wealth and she’s absolutely right. Stop spending hours upon hours doing things that don’t really matter. Porzuć to co cię przytłacza i skup się na zadaniach przybliżających cię do osiągnięcia celu. Stwórz listę 3-5 rzeczy, które musisz zrobić danego dnia, zamiast tworzyć długie listy, których nie uda ci się zrealizować. Oceń ile czasu zajmie ci każde z zadań i ustaw minutnik. Odmawiaj wykonywania rzeczy, które nie są priorytetowe lub zleć ich zrobienie innym. Nie ma nic złego w proszeniu o pomoc. 5. Zdobądź odpowiedzialnego partnera Na szczyt nie muszisz dotrzeć sam. Normą jest, że niektóre z twoich ralacji zmienią się gdy staniesz się bardziej szczęśliwy lub gdy odniesiesz sukces. W miarę twojego dojrzewania, będziesz musiał otaczać się ludźmi podobnymi do ciebie. Najlepszym soposbem by to zrobić jest planowanie z przyjaciółmi o podobnym światopoglądzie. Spotykajcie się przynjamniej raz w miesiącu, aby podzielić się swoimi zamierzeniami, sukcesami czy wyzwaniami. Jeśli znów poczujesz, że sabotujesz swoje działania, będziesz miał bezpieczne miejsce, aby wszystko przemyśleć i ruszyć naprzód.

Social Coaching V1.0

Czas przestać stać z tyłu i rozpocząć życie o jakim marzysz. Uwolnij się od samo-sabotażu i zacznij wprowadzać w życie swoje genialne pomysły. Powitaj wolnośc w swoim życiu!

NARZĘDZIA POTĘGA INFORMACJI ZWROTNYCH (FEEDBACK )

Reakcja, opinia, dawanie informacji zwrotnych (feedback) jest najważniejszą cechą udanego nauczania i uczenia się. Lecz jest w tym również zagadka: podczas gdy informacje zwrotne należą do najpotężniejszych moderatorów uczenia się, jego efekty należą do najbardziej zmiennych. Poświęciłem lata na rozważaniu tego problemu i stworzyłem model reakcji, który pomaga wytłumaczyć jak w pełni korzystać z zalet dawania informacji zwrotnych w klasie” (Hattie, 2012 blz. 115) Na kolejnych stronach Hattie tłumaczy jak wygląda jego model. Moje podsumowanie: Zadawaj pytania, aby sformułować ich własne reakcje, opinie (refleksje nad sobą). Pytania: 1. Jaki masz cel (w szkole, w życiu)? Cele krótkoterminowe (np. Przynajmniej jedna szóstka z biologii) przybliżają do długoterminowego, większego celu, zwiększają motywację (np. Zdanie egzaminu, odniesienie sukcescu, studiowanie medycyny, aby założyć szpital w kontekście pomocy w Afryce) 2. Jak sobie radzisz? (Co robisz? Np. Tuż przed samym testem trzeba cięzko pracować, a wynik może być niesatysfakcjonujący) 3. Co możesz/ zamierzasz zrobić aby przybliżyć się do celu? (np. Więcej prac domowych, nadzór, frekwancja itd., itp) Według Hattiego, trzy pytania powinny być zadana na trzech poziomach: 1. Zadanie (dobre czy złe? Jak dobre lub złe?) 2. Proces (Jakich strategii używasz/potrzebujesz by wypełnić zadanie?) 3. poizom samoregulacji (planowanie, zrozumienie samego siebie, samosprawdzanie się, czy robisz to co zaplanowałeś? Itd.) Najpotężniejszy wpływ na zwiększanie osiągnięć ma feedback, informacja zwrotna. W często cytowanym artykule z 2007 Hattie i Timperley dostarczają nam pojęciowej analizy informacji zwrotnych, feedbacku i jego wpływu na naukę i osiągnięcia uczniów. Stworzony został model efektywnych reakcji, które sprawdzają się w konkretnych okolicznościach. Hattie i Timperley

Social Coaching V1.0

pokazują jak nauczyciele mogą dawać informacje zwrotne by zwiększyć swoją efektywność i osiągnięcia uczniów.

Cel Aby zredukować rozbieżności pomiędzy obecnym rozumieniem/działaniem a upragnionym celem Model efaktywnego feedbacku (Hattie&Timperley 2007)

Rozbieżności mogą zostać zredukowane dzięki: Uczniom: -zwiększenie wysiłków i zaangażowanie oraz bardziej efektywne strategie lub -porzucenie, zatarcie lub obniżenie celów Nauczycielom: -zakładanie odpowiednich celów stanowiących wyzwanie -pomoc uczniom w osiąganiu celów za poprzez efektywne strategie nauczania oraz feedback

Efektywny feedback stanowi odpowiedź na 3 pytania: Dokąd zmierzam? (cele) Jak je osiągnę? Co będzie następnym celem?

Każda z odpowiedzi działa na 4 poziomach:

Zadanie:

Proces:

Samokontrola:

Ocena:

Jak dobrze wykonujesz/ rozumiesz zadanie?

Proces zrozumienia/ wykonania zadania.

Kierowanie swoimi działaniami.

Osobista ocena ucznia )zazwyczaj pozytywna)

Social Coaching V1.0

Dodatkowo poza braniem pod uwagę czynników motywujących, powinieneś być gotów, by zrobić więcej niż tylko komentować osiągnięcia podopiecznego lub podopowiadać co powinen poprawić. Szczególnie ważne jest abyś słuchał podopiecznego, wiedzieć jakie są jego cele i zadawać pytania biorąc pod uwagę poziomy informacji zwrotej według Hattiego. Wzmacia to poczucie zaangażowania trenera w sprawy podopiecznego. Ponieważ posiadasz większą wiedzę na temat zamierzeń podopieczego i na jakim poziomie ich realizacji się znajduje, wzrasta prawdopodobieństwo, że klient poczuje się “kompetentyny”, zdolny do dokoniania czegoś. Trzeba zrozumieć, że oba kierunki: od teorii motywacji po feedkabk Hattiego mogą być użyte w sposób tradycyjny lub dopasowane do indywidualnych potrzeb. Ważne elementy realizacji każdego celu:    

Odważ się; Wypróbuj; Historia sukcesu/inne dotychczasowe sukcesy; Kontynuuj i podtrzymuj aktywność, ponieważ nie jest to łatwe.

Social Coaching V1.0

EXAMPLE IMIĘ:

__________________________________

DZISIEJSZA DATA: ____________________

8 6

UZUPEŁNIJ KOŁO: pR

1. Przyjrzyj się 8 kategoriom na kole pomyśl jak według ciebie wygląda satysfakcjonujące życie w każdym z tych obszarów. 2. Nastepnie narysuj linię wzdłuż każdego z segmentów, linia oznacza twój poziom satysfakcji z każdej dziedziny życia  Wyobraź sobie, że środek koła oznacza 0, a krawędź10  Wybierz wartość między 1 (bardzo niesatysfakcjonujący) a 10 (w pełni satysfakcjonujący)  Narysuj linię zgodnie ze swoim wynikiem (spojrz na przykłąd powyżej)

Social Coaching V1.0

KOŁO ŻYCIA-ĆWICZENIE- INSTRUKCJE DLA TRENERA Uwagi:  Równowaga jest dla każdego sprawą indywidualną - coś co jednym przynosi satysfakcję lub spokój, dla innych może być stresujące czy nudne.  To ćwiczenie podnosi poziom świadomości klienta i pozwala mu zaplanować swoje życie, tak aby było jak najbardziej satysfakcjonujące i przyniosło mu poczucie równowagi. Pomaga również ustalić priorytety i cele.  Równowaga musi być oceniona na przestrzeni czasu. Regularna kontrola postępów (np. za pomocą tego ćwiczenia) może ukazać użyteczne schematy i pomóc twoim klientom nauczyć się czegoś o nich samych. Możesz dokonać oceny sam, lub poprosić klienta o samoocenę.  Innym rozwiązaniem jest poproszenie klienta, aby koło wypełniła osoba, która dobrze go zna (czasem dobrze jest zasięgnąć opinii osoby, która z boku obserwuje twoją “równowagę życiową”). Ważne: Musi to być osoba, którą klient zna, której ufa i liczy się z jej opinią - i pamiętaj, że czasem niektórzy mają ukryte zamiary.

Szczegółowe instrukcje: 1. Poproś klienta by ocenił 8 kategorii na swoim Kole Życia. Razem wszytskie te kategorie powinny tworzyć jego obraz życia w idealnej równowadze. Jeśli to konieczne, klient może dodać kategorię, której według niego brakuje lub zmienić nazwę kategorii, tak aby nabrała głębszego znaczenia. Przykłądowe zmiany: 1. Rodzina i przyjaciele: Podział kategorię “rodzina I przyjaciele” na dwie kategorie. 2. Ważne osoby: Zmiana nazwy kategorii na “randki”, “związek” lub “partner życiowy”. 3. Kariera: Zmiana nazwy kategorii na “macierzyństwo”, “praca”, “biznes” czy “wolontariat”. 4. Finanse: Zmiana nazwy na “pieniądze”, “bezpieczeństwo finansowe”, “stabilność finansowa”. 5. Zdrowie: Podział lub zmiana nazwy kategorii na “emocje”, “zdrowie fizyczne”, “fitness”, “stan ducha”, “dobre samopoczucie”. 6. Środowisko domowe: podział lub zmiana nazwy kategorii na “środowisko pracy” w przypadku klientów, którzy pracują. 7. Rozrywka & Odpoczynek: Zmiana nazwy na “rekreacja”. 8. Rozwój osobisty: Zmiana nazwy na “nauka”, “samodoskonalenia”, “rozwój duchowy”. 9. Inne kategorie, które mogą zostać dodane to np. “bezpieczeństwo”, “przywództwo”, “osiągnięcia” czy “wspólnota”. 2. Zapytaj klienta jak według niego wygląda sukces lub co dałoby mu satysfakcję w poszczególnych dziedzinach życia. 3. Poproś by ocenił swój poziom satysfakcji z każdej z dziedzin za pomocą linii. Poproś o ocenę od 1 (bardzo niesatysfakcjonujący) do 10 ( w pełni satysfakcjonujący). 4. Nowy obwód koła reprezentuje ich Koło Życia. Możesz zapytać klienta “czy jest to wyboista droga?” 5. Patrząc na koło zadaj klientowi kilka pytań: 1. Czy w coś jest dla ciebie zaskoczeniem 2. Czy jesteś zadowolony ze swojego życia, patrząc na swoje koło? 3. Jak obecnie spędzasz swój czas jeśli chodzi o dziedziny życia na kole? Jak chciałbyś go spędzać? 4. Co pozwoliłoby ocenić daną dziedzinę na 10? 5. Jak wyglądałby wynik 10?

Social Coaching V1.0

6. Którą z kategorii chiałbyś poprawić najbardziej? 7. Jak możesz “zrobić miejsce” na zmiany w swoim życiu? 8. Jakiej pomocy I wsparcia możesz oczekiwać od innych, by dokonać zmian I być bardziej zadowolonym z życia? 9. Od czego powinieneś zacząć zmiany? Od czego chcesz zacząć? 10. Jeśli istniałoby jakieś kluczowy krok, który powinieneś wykonać, aby przywrócić równowagę w twoim życiu, co by nim było?

6. Ostatni krok- działanie. Aby zakończyć ćwiczenie możesz poprosić klienta by wybrał jedno

działanie w każdej z dziedzin, a następnie wybrać 1-3 kroki od których powinien zacząć. Możesz też poprosić go o wybranie 3 dziedzin, nad którymi najbardziej chce popracować, a następnie o wybór działania dla każdej z dziedzin. WSKAZÓWKA: Jeśli twój klient jest niezwykle zejęty lub zestresowany, spróbuj zadać mu pytanie: “Jaki jest najmniejszy krok od którego możesz zacząć?”

OBSZARY AKTYWNOŚCI-Koło życia RODZINA I PRZYJACIELE WAŻNE OSOBY KARIERA FINANSE ZDROWIE ŚRODOWISKO DOMOWE ROZRYWKA I ODPOCZYNEK ROZWÓJ OSOBISTY

Social Coaching V1.0

TRENING UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH Social skills coaching( trening umiejętności społecznych) to program wspierający klienta, podopiecznego w poprawianiu jego umiejętności społecznych oraz w lepszym funkcjonowaniu w prawie każdym obszarze życia. Program pomaga efektywnie poszerzać jego kręgi społeczne, aby czuł się akceptowany. Ponieważ umiejętności społęcznych nie można nauczyć, można je pokazywać, demonstrować I ćwiczyć, program bardzo dobrze działa w małych grupach, gdzie można odgrywać scenki, w których podopieczni jako aktorzy mogą ćwiczyć umiejętności społeczne. Przed rozpoczęciem programu ważne jest wsparcie podopiecznego w opracowniu planu, krok po kroku jak może osiągnąć swój cel, biorąc pod uwagę listę umiejętności społecznych podzielonych na 5 obszarów: podstawowe umiejętności społeczne; umiejętność nawiązywania/ podtrzymywania przyjaźni; umiejętność radzenia sobie z emocjami; umiejętność tłumienia agresji; umiejętność radzenia sobie ze stresem. 1. Podstawowe Umiejętności Społeczne 1. Słuchać 2. Prosić o pomoc 3. Być wdzięcznym8 4. Przynosić to czego potrzebujesz w określonej sytuacji 5. Postępować zgodnie z instrukcjami 6. Wykonywać zadania 7. Uczestniczyć w rozmowie 8. Pomagać osobie potrzebującej 9. Zadawać pytania 10. Ignorować rzeczy, które rozpraszają, dekoncentrują 11. Przezwyciężać/ naprawiać błędy

Inspired to Manuale di Insegnamento delle abilità sociali by Mc Ginnis

Social Coaching V1.0

12. Decydować co robić 13. Ustalać cele

2. Umiejętności nawiązywanie/postrzymywania przyjaźni 14. Przedstawić się 15. Rozpocząć rozmowę 16. Zakończyć rozmowę 17. Podtrzymywać kontakty 18. Prosić o przysługę 19. Pomóc przyjacielowi 20. Prawić komplementy 21. Przyjmować komplementy 22. Prezentować swoje pomysły 23. Dzielić się 24. Przepraszać 3. Umiejętność radzenia sobie z emocjami 25. Świadomość swoich emocji 26. Komunikowanie emocji 27. Dostrzegać emocje innych 28. Rozumieć emocje innych 29. Okazywać wrażliwość względem innych osób 30. Radzić sobie ze złością 31. Radzić sobie ze złością innych 32. Okazywać uczucia: sympatię, miłość 33. Radzić sobie ze strachem 34. Nagradzać samego siebie 4. Umiejętność tłumienia agresji 35. Demonstrować samokontrolę 36. Prosić o pozwolenia 37. Reagować na prowokacje 38. Unikać kłopotów 39. Nie wdawać się w sprzeczki 40. Rozwiązywać problemy 41. Akceptować konsekwencje 42. Stawić czoło zarzutom 43. Dojść do porozumienia

Social Coaching V1.0

5. Umiejętność radzenia sobie ze stresem 44. Walczyć z nudą 45. Zidentyfikować przyczynę problemu 46. Złożyć skargę 47. Zmierzyć się ze skargą 48. Radzić sobie z wykluczeniem 49. Zmierzyć się z zakłopotaniem 50. Stawić czoło porażce 51. Zaakceptować odmowę 52. Odmówić 53. Zrelaksować się 54. Stawić czoło presji wywieranej przez grupę 55. Podejmować dezycje OCENA UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH dla trenera Ten plan pomoże ci określić stopień rozwinięcia umiejętności społecznych klienta przed rozpoczęciem programu. Regularnie co 2-3 miesiące możesz oceniać poziom zdolności podopiecznego na podstawie obserwacji jego zachowania w różnych sytuacjach.

Możesz uzupełnić tabelę umiejętnościami, które są nezbędne do osiągnięcia celu klienta, w ilości uznanej za odpowiednią.

DATA:______________ _ UMIEJĘTNOŚ Ć

DATA:______________ _

POZIOM (1=NISKI; POZIOM (1=NISKI; POZIOM (1=NISKI; 4=WYSOKI) 4=WYSOKI) 4=WYSOKI) 1

Możesz dodawać kolumny na komentarz odnośnie danej umiejętności, gdzie opiszesz jej problematyczne aspekty lub swoje obserwacje.

Jak wspierać podopiecznego w doskonaleniu wybranych umiejętności?H

1- Wspomagaj klienta w zdefiniowaniu kroków, z których składa się konkretna umiejętność: porozmawiaj z klientem, stymulując jego zdolność do zdefiniowania poszczególnych kroków za pomocą odpowiednich pytań. Np: Jeśli pożądaną umiejętnością jest umiejętność SŁUCHANIA

Social Coaching V1.0

możesz zadać mu pytanie “w jaki sposób mogę pokazać innym, że ich słucham?” Pamiętaj, że twoją rolą jest pomoc podopiecznemu w odkryciu poszczególnych kroków, więc możesz zadawać mu pytania, które naprowadzą go na odpowiedź, lecz nie możesz mu jej udzielić. Aktywne zaangażowanie podopiecznego jest ważne, ponieważ motywuje go do nauki danej umiejętności. Jeśli ten procen różni się dla podopiecznego, jest możliwe odgrywanie scenek w trakcie których klient jest proszony by obserwował zachowanie trenera I spróbował zauważyć konkretne aspekty danej umiejętności. Pod koniec procesu powinieneś mieć listę kroków, z którcyh składa się umiejętność. Np: jeśli pożądaną umiejętnością jest umiejętność słuchania, lista powinna wyglądać podobnie do tej poniżej:

1. Patrz na osobę, która mówi 2. Bądź spokojny (nie śmiej się, nie kręć się, nie baw się dłońmi itp) 3. Myśl o tym co przekazuje ci osoba mówiąca 4. Wyraź swoją zgodę za pomocą gestów lub głosu 5. Zadaj pytanie, by dowiedzieć się więcej na dany temat Możesz również udzielić kilku wskazówek, jak słuchać bardziej efektywnie. (na koncu rozdziału znajdziesz kroki związane z każdą z umiejętności, które mogą być przydatne w przygotowaniu sesji z podopiecznym).

2- Przydatnym

może okazać się podawanie praktycznych przykładów wykonywania poszczególnych kroków poprzez przedstawianie wzrców. Pokazywanie filmików, które ilustrują zastosowanie kroków, z narracją ułatwiającą zrozumienie poszczególnych kroków może ułatwić proces nauki.

3- Odgrywanie scenek/roli: po prezentacji wzorca, możesz przedyskutować z podopiecznym w jaki sposób może zastosować daną umiejętność społeczną w codziennym życiu (zawsze odnoś się do obecnej lub przyszłej sytuacji). W ten sposób możesz stworzyć daną sytuację i zastosować w praktyce kroki, których nauczył się podopieczny. Trener może zaobserwować wyraz twarzy, postawę ciała, ton głosu i treści które przekazuje podopieczny, lecz także możliew reakcje innych ludzi. Jeśli klient nie przestrzega kolejności kroków, trener może przerwać odgrywanie roli, udzielić kilku wskazówek (lub naprowadzić podopiecznego tak by sam na nie wpadł) I zacząć od początku.

4- Po każdym odgrywaniu scenek/roli, podopieczny powinien otrzymać informację zwrotną, jego zachowanie powinno być ocenione przez innych uczestników sesji (jeśli nie jest to sesja idywidualna) lub/i powinien dokonać samooceny. Obserwacje te mogą być, w przypadku umiejętności słuchania, sugestiami jak udoskonalić swoją umiejętność, wskazówki odnośnie niektórych kroków I ich kolejności, komentarzami na temat uczuć lub spójności mowy ciała i przekazu. Trener powinien dostarczyć informację zwrotną odnośnie “występu” podopiecznego jak również zachęcić go do dalszej pracy.

5- Motywuj podpoiecznego do jak najszybszego stosowania nabytych umiejętności w konkretnych sytuacjach oraz do samooceny przy pomocy podobnego do poniższego formularza.

Social Coaching V1.0

Imię: _________________________ ____________

Data:

UMIEJĘTNOŚĆ: __________________________________________________

KIEDY(sytuacja) _____________________________________________________________ _____________________________________________________________________________

Jak sobie poradziłem? (1=źle 5=wspaniale)

①②③④⑤

Uzasadnij swoją ocenę: ___________________________________________________ _____________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________

Lub (dla podopiecznych z ograniczonymi zdolnościami poznawczymi) Jak mi poszło?

Dlaczego? ____________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________

6- Po paru dniach, na następnym spotkaniu, porozmawiaj z podopiecznym o zastosowaniu danej umiejętności w sytuacji z życia codziennego, przejrzyj jego formularz samooceny I zmotywuj by wciąż stosował nabytą umiejętność. Jednocześnie obserwuj jego postepy w sytuacjach nieformalnych, udzielaj mu wskazówek oraz staraj się motywować dopóki w pełni nie opanuje danej umiejętności.

KROKI/WZROY ZACHOWAŃ DLA KONKRETNYCH UMIEJĘTNOŚCI

SECTION 1: społeczne 1. SŁUCHANIE:

Podstawowe umiejętności

Social Coaching V1.0

Patrz na osobę, która mówi

Bądź spokojny (nie śmiej się, nie kręć, nie baw się dłońmi)

Myśl o tym co przekazuje ci osoba mówiąca

Wyraź swoją zgodę za pomocą gestów lub głosu

Zadawaj pytania, by dowiedzieć się więcej na dany temat

2. Proszenie o pomoc -

Zstanów się: czy poradzę sobie sam?

Oceń kto może udzielić ci pomocy w danej sytuacji

Nawiąż kontakt z tą osobą (podnieś rękę, zadzwoń, zwróć uwagę przechodnia itp)

Poproś o pomoc w uprzejmy I miły sposób

3. Bycie wdzięcznym -

Zdecyduj czy chcesz komuś podziękować

Wybierz odpowiednie miejsce I czas

Podziękuj w uprzejmy I miły sposób

4. Przynoszenie tego co jest potrzebne w danej sytuacji -

Pomyśl co jest ci potrzebne w danej sytuacji

Zbierz wszystko czego potrzebujesz

Pomyśl: czy wziąłem wszystko?

Sprawdź materiał/tworzywo I wyczyść przedmiot

5. Postępowanie zgodnie z instrukcjami -

Uważnie słuchaj instrukcji

Jeśli czegoś nie zrozumiałeś, poproś o ponowne wytłumaczenie

Powtórz rozmówcy instrukcje, które przed chwilą otrzymałeś

Postępuj zgodnie z instrukcjami

6. Wykonywanie zadań -

Zastanów się: czy ukończyłem zadanie?

Sprawdź czy wykonałeś wszystkie kroki/ czynności

Pogratuluj sobie wykonanej pracy

7. Uczestniczenie w rozmowie -

Pomyśl czy jest coś co chciałbyś powiedzieć

Social Coaching V1.0

Pomyśl: czy ma to związek z tym o czym rozmawiają?

Zdecyduj dokładnie co chcesz powiedzieć

Powiedz to o czym myślałeś, podczas krótkiej pauzy w rozmowie

8. Pomoc osobie potrzebującej -

Spróbuj zrozumieć czy dana osoba potrzebuje twojej pomocy

Pomyśl co możesz dla niej zrobić

Zdecyduj jak zaproponować swoją pomoc

Zaproponuj pomoc

Pomóż

9. Zadawanie pytań -

Spróbuj dokładnie zrozumieć czego chciałbyś się dowiedzieć

Zdecyduj komu chcesz zadać pytanie

Zdecyduj w jaki sposób chcesz zadać pytanie

Wybierz odpowiedni czas I miejsce

Zadaj pytanie

Podziękuj osobie która udzieliła ci odpowiedzi

10. Ignorowanie rzeczy, które rozpraszają/ dekoncentrują -

Policz do 5

Powtarzaj zdania typu “nie chcę patrzeć, będę dalej robić……”

Kontynuuj wykonywaną czynność

Pogratuluj sobie

11. Przezwyciężanie/naprawianie błędu -

Jeśeli znalazłeś błąd pomyśl o tym

Spróbuj jeszcze raz wykonać zadanie

Jeśli czegoś nie rozumiesz, możesz poprosić o ponowne wyjaśnienie

Wykonaj zadanie jeszcze raz

Pogratuluj sobie

12. Decydowanie co robić -

Upewnij się, że wykonałeś wszystkie swoje zadania

Pomyśl co chciałbyś zrobić

Social Coaching V1.0

Wybierz jedną rzecz

Zacznij to robić

13. Ustalanie celów -

Zdefiniuj konkretny i realny cel

Ustal kroki, które pomogą ci osiągnąć cel

Zacznij wykonywać pierwszy krok

Wykonaj wszystkie kroki, jeden po drugim

Nagradzaj się po osiągnięciu celu

SECTION 2: podtrzymywania przyjaźni

Umiejętność nawiązywania/

14. Przedstawienie się -

Zdecyduj czy chcesz poznać daną osobę

Spróbuj zrozumieć czy jest to odpowiedni moment

Zbliż się do danej osoby

Przedstaw się

Poczekaj aż dana osoba się przedstawi, jeśli tego nie zrobiła, zapytaj o jej imię

15. Rozpoczynianie rozmowy -

Wybierz osobę, z którą chcesz porozmwiać

Zdecyduj co chcesz powiedzieć

Wybierz odpowiednie miejsce i czas

Zacznij rozmowę w miły i uprzejmy sposób

16. Zakończenie rozmowy -

Spróbuj ocenić czy czujesz, że czas zakończyć rozmowę

Spróbuj zorozumieć dlaczego tak czujesz

Zdecyduj co powiedzieć

Poczekaj, aż twój rozmówca dokończy swoją wypowiedź

Oznajmij mu swoją decyzję w miły i uprzejmy sposób

Social Coaching V1.0

17. Utrzymywanie kontaktów -

Pomyśl czy chcesz utrzymywać kontakt z daną osobą i w jaki sposób możesz to zrobić

Pomyśl jak możesz poprosić o dane kontaktowe tej osoby

Poproś o dane kontaktowe w miły i uprzejmy sposób

Nie nalegaj jeśli osoba nie chce podać kontaktu do siebie

podziękuj

kontaktuj się z daną osobą w odstępach czasowych, upewnij się, że nie przeszkadzasz

18. Proszenie o przysługę -

Zdecyduj czy chcesz lub musisz poprosić o przysługę

Zdecyduj co chcesz powiedzieć

Poproś o przysługę w miły sposób

Pamiętaj by podziękować osobie, która ci pomogła

19. Pomoc przyjacielowi -

Oferowanie pomocy osobie, która tego potrzebuje to dobry zwyczaj

Spróbuj zrozumieć czy dana osoba potrzebuje twojej pomocy

Pomyś co możesz zrobić aby pomóc

Zdecyduj jak zaproponować pomoc

Pomyśl czy to odpowiedni moment by pomóc

Zapytaj daną osobę czy możesz jej pomóc

Pomóż

20. Prawienie komplementów -

Zdecyduj co chcesz powiedzieć

Zdecyduj jak chcesz to powiedzieć

Wybierz odpowiednie miejsce I czas

Powiedz komplement w miły sposób

21. Przyjmowanie komplementów -

Spróbuj ocenic czy ktoś powiedział ci komplement

podziękuj

Social Coaching V1.0

jeśli chcesz możesz skomentować komplement

22. przedstawianie swoich pomysłów -

zdecyduj co chcesz zaproponować

zdecyduj co chcesz powiedzieć

wybierz odpowiedni moment

przedstaw swoją propozycję w miły sposób

23. dzielenie się -

zdecyduj czy jest coś czym chciałbys się podzielić

zdecyduj z kim chcesz się podzielić

wybierz odpowiednie miejsce I moment

przedstaw swoją propozycję w miły sposób

24. przepraszanie -

spróbuj ocenić czy kogoś zraniłeś

spróbuj zdecydowac co powiedzieć, aby przeprosić

przeproś w miły sposób

SECTION 3

Umiejętność radzenia sobie z emocjami

25. Świadomość własnych emocji -

Skoncentruj się na swoich fizycznych odczuciach

Spróbuj zdefiniować swoje emocje, odczucia

Nazwij swoje emocje, powiedz “czuję…..

26. Wyrażanie emocji -

Skoncentruj się na tym co czujesz w danym momencie

Zdefiniuj swoje uczucia

Oceń swoje możliwości działania a) Opowiedz o swoich uczuciach osobie, z którą rozmawiasz “czuję ...” b) Wyjdź na chwilę c) Zrób coś

Zrób to co postanowiłeś

Social Coaching V1.0

27. Dostrzeganie emocji innych -

Ostrożnie obserwuj rozmówcę

Pomyśl co twoim zdaniem odczuwa rozmówca

Zdecyduj czy chcesz zapytać rozmówcę o jego uczucia

28. Rozumienie emocji innych -

Pomyśl co twoim zdaniem odczuwa twój romówca

Rozważ opcje działania: a) Zapytaj rozmówcę o jego emocje, uczucia b) Zaoferuj pomoc c) Zostaw rozmówcę w samotności

Zrób co postanowiłeś

29. Okazywanie wrażliwości względem innych osób -

Spróbuj ocenić czy dana osoba ma problem

Rozważ opcje działania a) Zapytaj: “czy mogę ci pomóc?” b) Zrób coś miłego dla tej osoby

Zrób co postanowiłeś

30. Radzenie sobie ze złością -

Zatrzymaj się na chwilę, policz do 10

Rozważ opcje działania a) Powiedz rozmówcy dlaczego jesteś zły b) Wyjdź na chwilę c) Wykonaj ćwiczenie relaksacyjne

Zrób co postanowiłeś

31. Radzenie sobie ze złością innych -

Wysłuchaj wytłumaczenia drugiej osoby

Rozważ opcje działania a) Wysłuchaj rozmówcy b) Zapytaj dlaczego jest zły/zła c) Pomóż mu rozwiązać problem d) Wyjdź na chwilę

Social Coaching V1.0

Zrób co postanowiłeś

32. Okazywanie uczuć:sympatii, miłości -

Spróbuj zdecydować czy odczuwasz sympatię względem danej osoby

Spróbuj zdecydować czy dana osoba ucieszy się jeśli okażesz jej swoje uczucia

Zdecyduj co chcesz powiedzieć

Wybierz odpowiednie miejsce I czas

Wyraź swoje uczucia w miły sposób

33. Radzenie sobie ze strachem -

spróbuj zdecydować czy odczuwasz strach

spróbuj zrozumieć dlaczego się boisz

rozważ swoje możliwości a) porozmawiaj z kimś o tym b) wykonaj ćwiczenie relaksacyjne c) spróbuj stawić czoło swoim lękom

zrób co postanowiłeś

34. Nagradzanie siebie -

Spróbuj zdecydować czy wykonałeś swoją pracę dobrze

Powiedz sobie “dobra robota”

Znajdź sposób by się nagrodzić

Nagródź się

SECTION 4:

Umiejętniość tłumienia agresji

35. Zademonstruj samokontrolę -

Zatrzymaj się I policz do 10

Przeanalizuj swoją reakcję fizyczną

Rozważ możliwości: a) Wyjdź na chwilę b) Wykonaj ćwiczenie relaksacyjne c) Spisz na kartce co czujesz d) Porozmawiaj z kimś

Social Coaching V1.0

Zrób co postanowiłeś

36. Proszenie o pozwolenie -

Zdecyduj co chcesz zrobić

Zdecyduj/ spróbuj ocenić kogo powinieneś zapytać o pozwolenie

Zdecyduj co chcesz powiedzieć

Wybierz odpowiedni czas I miejsce

Poproś o pozwolenie w miły sposób

37. Reagowanie na prowokacje -

Zatrzymaj się I policz do 5

Rozważ możliwości: a) Zignoruj prowokację b) Wyjaśnij w uprzejmy sposób co czujesz c) Podaj powód dla którego dana osoba powinna przestać cię prowokować

Zrób co postanowiłeś

38. Unikanie kłopotów -

Zatrzymaj się na chwilę I pomyśl o możliwych konsekwencjach swoich czynów

Spróbuj zdecydować czy chcesz uczestniczyć w danej sytuacji

Zdecyduj co powiedzieć danej osobie

Powiedz to

39. Unikanie sprzeczek -

Zatrzymaj się i policz do 10

Spróbuj zidentyfikuj problem

Rozważ możliwości: a) Wyjdź na chwilę b) Spróbuj porozmawiać z drugą osobą w uprzejmy sposób c) Poproś kogoś o pomoc w rozwiązaniu problemu

Zrób co postanowiłeś

40. Rozwiązywanie problemów -

Zatrzymaj się I powiedz sobie “muszę się uspokoić”

Spróbuj zidentyfikować problem

Social Coaching V1.0

Pomyś jak możez rozwiązać swój problem

Wybierz jedno rozwiązanie

Zastosuj je

Zadaj sobie pytanie “jak mi poszło”

41. Akceptowanie konsekwencji -

Spróbuj zdecydować czy byłeś w błędzie

W takim wypadku powiedz sobie: “teraz muszę pogodzić się z konsekwencjami”

Powiedz innym “to prawda, zrobiłem…..”

Dodaj coś od siebie: obiecaj, że więcej tego nie zrobisz, przeproś

42. Stawianie czoła zarzutom -

Zatrzymaj się I powiedz “muszę się uspokoić”

Pomyśl o co jesteś oskarżony

Pomyśl “czy oni mają rację?”

Rozważ możliwości: a) Uprzejmie wyjaśnij swoje stanowisko b) Przeproś za to co się wydarzyło c) Spróbuj naprawić sytuację

Zrób co postanowiłeś

43. Dochodzenie do porozumienia -

Spróbuj ocenić czy ty I druga osoba nie zgadzacie się w jakiejś kwestii

Wyraź swoją opinię w danej kwestii/ o problemie/ o sytuacji

Zapytaj drugą osobę co o tym sądzi

Wysłuchaj drugiej osoby

Zaproponuj/poproś o znalezienie sposobu na rozwiązanie konfliktu

SECTION 5:

Umiejętność radzenia sobie ze stresem

44. Walka z nudą -

Spróbuj zrozumieć dlaczego się nudzisz

Pomyśl co chciałbyś zrobić

Wybierz jedną opcję

Social Coaching V1.0

Zrób to

Powiedz sobie “bardzo dobrze, znalazłem sobie zajęcie”

45. Znalenienie przyczyny problemu -

Spróbuj dokładnie zidentyfikować problem

Pomyśl o możliwych przyczynach problemu

Wybierz najbardziej prawdopodobną przyczynę problemu

Sprawdź czy miałeś rację

46. Składanie skargi -

Spróbuj konkretnie zidentyfikować problem

Wybierz osobę, z którą porozmawiasz

Wybierz odpowiedni czas I miejsce

Wyjaśnij drugiej osobie swój problem w uprzejmy sposób

47. Stawienie czoła skargom -

Wysłuchaj skargi

Jeśli czegoś nie zrozumiałeś, w uprzejmy sposób poproś o wytłumaczenie

Spróbuj zdecydować czy skarga jest uzasadniona

Oceń możliwości a) przeproś b) wytłumacz przyczyny swojego zachowania c) znajdź rozwiązanie d) sprostuj mylne wrażenie

zrób co postanowiłeś

48. radzenie sobie z wykluczeniem -

spróbuj zrozumieć sposób w jaki zostałeś wykluczony

oceń możliwości: a) zapytaj czy możesz brać udział b) zaproś kogoś by wspólnie z tobą wykonywał jakąś czynność c) zrób coś innego, coś dzięki czemu czujesz się komfortowo

zrób co postanowiłeś

49. Radzenie sobie z zakłopotaniem

Social Coaching V1.0

Spróbuj zrozumieć dlaczego czujesz się zakłopotany

Pomyśl co możesz w tej sytuacji zrobić a) Zignoruj to uczucie b) Zdecyduj co zrobisz następnym razem c) Powiedz sobie “już po wszystkim, za chwilę nikt nie będzie o tym pamiętał”

Zrób co postanowiłeś

50. Radzenie sobie z porażką -

Spróbuj zdecydować czy naprawdę poniosłeś porażkę

Zpróbuj zrozumieć dlaczego

Pomyśl jak powinieneś się zachować następnym razem

Przygotuj się, aby następnym razem postąpić inaczej

51. Akceptowanie odmowy -

Spróbuj zrozumieć dlaczego spotkałeś się z odmową

Oceń możliwości: a) Zrób coś innego b) W uprzejmy sposób powiedz co czujesz c) Zapisz na kartce co czujesz

Zrób co postanowiłeś

52. Odmawianie -

Zdecyduj czy chcesz zrobić to o co jesteś proszony

Spróbuj zrozumieć dlaczego nie chcesz tego zrobić

Odmów w uprzejmy sposób

Wyjaśnij dlaczego nie chcesz spełnić prośby

53. Relaksowanie się -

Spróbuj zdecydować czy potrzebujesz chwili relaksu

Zrób trzy głębokie wdechy

Rozciągnij jedną część ciała, policz do trzech, zrelaksuj się

Zrób to samo z innymi partiami ciała

Pomyśl jak się czujesz

54. Stawianie czoła naciskom ze strony grupy

Social Coaching V1.0

Wysłuchaj propozycji, którą przedstawia grupa

Pomyśl o możliwych konsekwencjach

Zdecyduj co chcesz zrobić

Jeśli zdecydujesz, że nie dołączysz do grupy, wytłumacz dlaczego

Zaproponuj inne aktywności

55. Podejmowanie decyzji -

Zanalizuj swój problem

Pomyśl o możliwych rozwiązaniach problemu

Oceń możliwe konsekwencje poszczególnych rozwiązań

Wybierz najlepszą opcję