40
Dlaczego partycypacja jest istotna? Narzędzia pracy ze społecznością lokalną Ewa Zielińska
Přednášky DIZAJN V POHRANIČÍ
Nie tyle chciałabym opowiedzieć o tym, dlaczego partycypacja jest istotna, ale w jaki sposób korzystać z niej, aby w ogóle miała sens. Przystępując do rozwiązania jakiegoś problemu, związanego na przykład z przestrzenią miejską, stoimy zazwyczaj przed trzema głównymi zadaniami: zdefiniowaniem problemu i zastanowieniem się, co przyjmujemy za wstępny cel projektu (mówię o wstępnym celu dlatego, że w czasie dalszych etapów może on zostać zmodyfikowany); przyjęciem zestawu środków/narzędzi, które pozwolą nam ten cel osiągnąć, czyli znaleźć rozwiązanie problemu oraz dopilnowaniem, aby wypracowane rozwiązania zostały wdrożone. Najważniejszym elementem w każdym z trzech etapów są ludzie. To oni podejmują bowiem istotne decyzje, to dla nich tworzone jest rozwiązanie, albo to od nich zależy czy przedsięwzięcie zakończy się sukcesem. Dlatego na angażowanie różnych grup podczas całego procesu dochodzenia do rozwiązania położę największy nacisk.
1. Etap pierwszy: co jest naszym problemem? a) definicja Ustalmy najpierw, skąd wziął się pomysł, żeby coś zrobić. Czy sygnalizowano nam jakieś potrzeby? Czy narasta jakiś konflikt – albo może narosnąć, o ile nic nie zrobimy? Potrzebna jest zmiana, bo system/dotychczasowe usprawnienie przestaje działać dobrze? Zauważyliśmy jakieś negatywne procesy społeczne, narasta niepokojący trend (np. mieszkańcy migrują do innych miast)?
Dopiero wówczas zastanówmy się, co pozwoli nam odpowiedzieć na te sygnały: Jaki budżet możemy przeznaczyć na projekt i jego wdrożenie? Jeśli nie dysponujemy środkami, to czy wiemy, że będziemy mieli możliwość je zapewnić? Czy znamy takie możliwości i wiemy jak z nich korzystać? Kogo powinniśmy włączyć do zespołu projektowego? Czy problem jest na tyle poważny, że powinni to być specjaliści z różnych dziedzin i sektorów (np. ngos, urzędów, firm, uczelni). Jaki mamy horyzont czasowy na ukończenie i wdrożenie projektu? I wreszcie – dla jakiego obszaru projekt jest istotny (czy jest to przestrzeń fizyczna – część ulicy, dzielnicy, regionu, czy to miejsce ważne dla wszystkich mieszkańców danego miejsca, czy tylko dla okolicznych mieszkańców)? Czy projekt, jeśli nie jest związany z przestrzenią, jest ważny dla danych grup zawodowych, demograficznych, np. nauczycieli lub seniorów itp.?
Wykłady dizajn na pograniczu
b) ustalenie wstępnych ram projektu
etap 1
etap 2
etap 3
co jest naszym problemem?
w jaki sposób poszukiwać rozwiązań dodatkowych danych?
jak sprawić, by projekt nie trafił do szuflady?
41
Odpowiedzi na te pytania pozwolą nam przejść do dalszych etapów, dla których istotny jest dobór osób, które wezmą udział w całym procesie, albo włączą się w trakcie.
42
2. Etap drugi: w jaki sposób poszukiwać rozwiązań dodatkowych danych? a) desk research Poszukiwanie rozwiązań zaczynamy od wyczerpującego przeglądu danych, artykułów prasowych, dokumentów, które pozwolą nam wyznaczyć ważne osoby, grupy, problemy i dadzą nam pierwsze informacje na temat zagadnienia projektowego. Ważne jest to, aby nie poruszać się tylko po oficjalnych stornach www i trafiać tylko do sformalizowanych instytucji, ale też przeglądać fora internetowe, czytać wpisy pod artykułami itp. Dzięki tak zdobytym informacjom, na przykład na temat osób, które działają w danej sprawie, trafiamy do naszych pierwszych informatorów.
Přednášky DIZAJN V POHRANIČÍ
b) metoda śnieżnej kuli Dobierając w dalszym stopniu osoby, które powinniśmy włączyć w projekt zaczynamy od osób wyłonionych w fazie desk research, a następnie, podczas spotkań/rozmów z nimi, uzupełniamy pulę dodając osoby kolejno wskazywane przez naszych respondentów. Zazwyczaj na początku najłatwiej jest trafić do osób reprezentujących liderów formalnych, czyli organizacje pozarządowe, urzędy i instytucje publiczne, firmy prywatne i media, a dopiero po rozmowach z nimi znaleźć liderów nieformalnych, czyli aktywistów, osoby poważane w społeczności, zasiedziałych mieszkańców, sympatyków danego obszaru itd. Najważniejsza wskazówka przy stosowaniu tej metody, to włączanie również tych grup, osób i instytucji, które informatorzy uznają za opozycyjne, niewarte zainteresowania, konfliktowe, nieznaczące itp. – czyli z różnych powodów marginalizowane. Wyłączenie ich na etapie tworzenia rozwiązań może doprowadzić do konfliktu w dalszych fazach i tym samym zablokowania zmiany. Metoda śnieżnej kuli jak sama nazwa wskazuje jest „metodą”, czyli sposobem doboru osób. Ale nie narzędziem pracy – tu mamy do wyboru m.in.: c) wywiady, obserwacje, spotkania robocze Opis każdego narzędzia i dostępny katalog nie może być w tym miejscu wyczerpujący. Zainteresowanych odsyłam na strony: partycypacjaobywatelska.pl – gdzie w zakładce „techniki” znajdą państwo katalog wraz z krótkim opisem zasad stosowania i sytuacji, w jakich można je wykorzystać www.pts.org.pl/ omdo/wp-content/uploads/2012/06/Konsultacje- spo%C5%82eczne-w-przestrzeni-wielkomiejskiej.pdf – gdzie znajdą państwo katalog narzędzi, wyczerpujące wskazówki co do sytuacji, w jakich należy/można stosować dane narzędzie oraz ich szczegółowy opis.o zastosować celowy dobór osób, które będą grupą odbiorców wszystkich informacji istotnych dla projektu, albo będą miały wpływ na jego modelowanie, mogą to być np. osoby decydujące o zasobach, bezpośredni odbiorcy projektu (jeśli grupa jest mała i dobrze zdefiniowana), instytucje sieciujące, dziennikarze, wykonawcy, sektory kreatywne. Co istotne: Warto zastanowić się kogo włączyć do trzonu zespołu roboczego, kogo traktować jako konsultanta, kto powinien mieć wpływ na fizyczny kształt projektu, a kto tylko powinien wyrazić swoje potrzeby. Założenie, że wszyscy decydują o wszystkim i biorą udział kiedy chcą i na jakim etapie chcą prowadzi do rozmycia odpowiedzialności, chaosu decyzyjnego i opóźniania zmiany.
3. Etap trzeci: jak sprawić, by projekt nie trafił do szuflady?
Praca nie kończy się wtedy, gdy powstaje całościowa koncepcja, ale gdy zostaje ona wcielona w życie – z tego rozliczą nas osoby zaangażowane na wcześniejszych etapach i w zależności od tego, zaufają nam kolejny raz lub nie... Podczas całego procesu projektowania zmiany od definicji do wprowadzenia rozwiązania należy pamiętać o osobach niezaangażowanych bezpośrednio, obojętnych lub takich, które mogły nie słyszeć o inicjatywie, ale dla których zmiana będzie istotna. Dlatego działania warto (a czasem należy!) łączyć z kampaniami informacyjnymi, spotkaniami promocyjnymi, nieformalnymi spotkaniami w formie pikników, wykładami, udziałem w wydarzeniach lokalnych/ branżowych jak wystawy, seminaria, targi wiedzy itd.
Wykłady dizajn na pograniczu
Jeśli wcześniejsze etapy przeprowadziliśmy „jak należy” powinniśmy mieć wokół siebie grupę osób, które dotrwały z nami do tego etapu, pracując nad rozwiązaniami, konsultując pomysły, opiniując zmiany. Dlatego zanim napiszemy sprawozdanie z przygotowanej koncepcji przeprowadźmy dodatkowe spotkania, na których: – ustalimy osoby odpowiedzialne za wdrożenie – ustalimy horyzont czasowy wdrożenia – wprowadzimy ostateczne uwagi do projektu – ustalimy spotkanie kontrolne w czasie wyznaczonym na wdrożenie zmiany – zmodyfikujemy budżet – ustalimy dodatkowe możliwości finansowania i osoby odpowiedzialne za zapewnienie dodatkowych środków i wszystkie inne szczegóły, np. prawne, które są konieczne do tego, aby projekt został wdrożony.
A jeśli wciąż masz wątpliwości co do stosowania podejścia partycypacyjnego, możesz skontaktować się z:
43
– Stowarzyszeniem Kulturotwórczym Miastodwa – Fundacją Res Publica im. Henryka Krzeczkowskiego – Latającą Siecią Socjologów Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę” Pracownią Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia” – Fundacją Pole Dialogu – albo poszukać na stronie ww.ngo.pl.