KAPSUŁA CZASU
Kapsuła czasu – projekt warsztatów dla seniorów
AKADEMIA SZTUK PIĘKNYCH w Katowicach
Aleksander Kaszuba
DYPLOM 2018 Wydział Projektowy Studia drugiego stopnia – stacjonarne Kierunek: Wzornictwo Specjalność: Projektowanie Komunikacji Wizualnej Temat pracy dyplomowej: Kapsuła czasu – projekt warsztatów dla seniorów Promotor pracy dyplomowej: dr hab. Justyna Kucharczyk Recenzent: dr hab. Anna Kmita
Parametry pracy: • Praca pisemna x3 • Zbiór elementów projektu: karty przodka, kalejdoskop wspomnień, karty konwersacji, notatnik • Płyta CD z prezentacją elektroniczną x2 • Plansza prezentacyjna 100x70 cm x1
PODZIĘKOWANIA
Za wsparcie, inspirację i pomoc w tworzeniu pracy pragnę złożyć podziękowania prowadzącym pracownię Projektowania Komunikacji Społecznej, mojemu promotorowi dr hab. Justynie Kucharczyk i prof. ASP dr hab. Wiesławowi Gdowiczowi. Dziękuję również wszystkim osobom, z którymi miałem okazję się spotkać w trakcie pracy nad projektem. Dziękuję seniorom z Stowarzyszenia Civitas, w szczególności pani Alicji Kowalskiej prezes stowarzyszenia za możliwość pracy z seniorami. Pani Teresie Bober i Martynier Berger dziękuję za udział w nagraniach. Dziękuję również dr Patrycji Rudnickiej za merytoryczne wsparcie w pracy nad elementami projektu.
STRONA 5
SPIS TREŚCI I WPROWADZENIE / 10 1.1 Temat pracy / 11 1.2 Zakres pracy /11 1.3 Uzasadnienie wyboru tematu / 12 1.4 Sposób opracowania / 13 II CZĘŚĆ TEORETYCZNA / 14 2.1 Design / 15 2.2 Design thinking / 15 2.3 Myślenie dywergencyjne i konwergencyjne / 17 2.4 Projektowanie partycypacyjne / 18 2.5 Genogram / 19 2.6 Senior / 20 2.7 Polityka senioralna w Polsce / 21 2.8 Teksty dopasowane do specjalnych potrzeb / 22 2.9 Fotografia / 23 2.10 Fototerapia / 24 2.11 Terapeutyczna fotografia / 25 2.12 Podsumowanie części teoretycznej / 26 III WSPÓŁPRACA / 27 IV ANALIZA ISTNIEJĄCYCH ROZWIĄZAŃ /30 4.1 Przykłady istniejących rozwiązań /31 4.1.1 Łączymy Historię / 32 4.1.2 Archiwum Emigranta / 34 4.1.3 Gra Hello / 36 4.1.4 Notatka z życia / 38 4.2 Podsumowanie istniejących rozwiązań / 40
STRONA 6
V CZĘŚĆ ANALITYCZNA / 41 5.1 Etapy procesu projektowego / 42 5.2 Cel badania / 42 5.3 Metody badawcze / 43 5.3.1 Obserwacja / 43 5.3.2 Wywiad / 44 5.3.3 Desk research / 44 5.3.4 Konsultacje / 45 5.3.5 Persony / 45 5.4 Charakterystyka badanych osób w formie 5 person / 46 5.5 Podsumowanie person / 52 5.6 Przeprowadzone badania / 53 5.6.1 Szpital Geriatryczny w Katowicach / 54 5.6.2 Fundacja Park Śląski / 56 5.6.3 Stowarzyszenie Civitas / 58 5.6.4 Głos młodego pokolenia / 60 5.7 Wnioski płynące z badań / 62 5.7.1 Cel główny / 62 5.7.2 Cel szczegółowy / 62 5.7.3 Przeznaczenie i funkcja projektu / 63 5.7.3 Zasada działania / 63 VI PROPONOWANE ROZWIĄZANIA / 64 6.1 Karty konwersacji / 65 6.2 Karty przodka / 65 6.3 Kalejdoskop wspomnień / 65 6.4 Notatnik / 65
STRONA 7
VII PROTOTYPOWANIE I TESTOWANIE / 67 7.1 Karty konwersacji / 68 7.2 Karty przodka / 70 7.3 Kalejdoskop wspomnień / 72
VII WARSZTATY / 76 8.1 Cel warsztatów / 77 8.2 Przygotowanie warsztatów / 77 8.3 Formuła warsztatów / 78 8.4 Wnioski z warsztatów / 78 8.5 Cytaty uczestników / 78 8.6 Relacja fotograficzna / 79 IX PREZENTACJA PROJEKTU / 81 9.1 Opis zestawu / 82 9.2 Karty konwersacji / 84 9.3 Karty przodka / 86 9.4 Kalejdoskop wspomnień / 92 9.5 Notatnik / 98 9.6 Scenariusz / 100 9.6.1 Przebieg zajęć karty konwersacji / 103 9.6.2 Przebieg zajęć karty przodka / 104 9.6.3 Przebieg zajęć kalejdoskop wspomnień / 105 9.7 Przyszłość kapsuły czasu / 106 X PODSUMOWANIE / 107 10.1 Podsumowanie projektu / 108 10.2 Podsumowanie spotkań / 109 XI BIBLIOGRAFIA / 110
STRONA 8
STRONA 9
IÂ WPROWADZENIE
STRONA 10
1.1 Temat pracy Tematem mojej pracy dyplomowej jest projekt warsztatów dla seniorów o nazwie własnej – „kapsuła czasu”. W trakcie spotkań z różnymi grupami seniorów w ramach poszukiwań problemu projektowego zauważyłem wśród nich silną potrzebę dzielenia się własnymi historiami. Stało się to inspiracją zachęcającą do podjęcia pracy nad tematem zapisywania historii rodzinnych i przekazywania wiedzy o swoich przodkach z pokolenia na pokolenie. Celem podjętych przeze mnie działań projektowych jest odpowiedź na powyższą potrzebę poprzez wsparcie seniorów w pracy nad zapisywaniem własnej historii i tworzeniem „kapsuły czasu” Projekt zrealizowany został w ramach magisterskiej pracy dyplomowej pod kierunkiem dr hab. Justyny Kucharczyk w Pracowni Komunikacji Społecznej na Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach w roku akademickim 2017/2018.
1.2 Zakres Zakres pracy obejmuje obszar merytorycznego opracowania warsztatów, od stworzenia pierwszych koncepcji, rozwijania ich, stworzenia scenariusza warsztatów i narzędzi wspierających pracę warsztatową z seniorami, aż po wdrożenie wraz z opracowaniem graficznym wszystkich elementów pracy.
STRONA 11
1.3 Uzasadnienie wyboru tematu W trakcie analizy potrzeb i problemów występujących w grupie osób powyżej 65 roku życia przeprowadzonej wraz z studentką Julianną Zych z Pracowni Komunikacji Społecznej, zauważyłem powtarzającą się potrzebę przekazywania własnych historii i doświadczenia. Potrzeba ta była tak samo widoczna w różnych grupach seniorów, niezależnie od tego czy byli to pacjenci szpitala geriatrycznego, uczestnicy spotkań organizowanych w Parku Śląskim czy osoby, z którymi miałem bezpośredni kontakt. Silnie zakorzeniona potrzeba i chęć pozostawienia po sobie śladu stała się inspiracją do podjęcia tematu i pracy nad powyższym zagadnieniem.
STRONA 12
1.4 Sposób opracowania Praca pisemna składa się z kilku części: teoretycznej, analitycznej, opisu projektu i jego podsumowania. W części teoretycznej nawiązuję do wybranych przeze mnie zagadnień związanych z projektowaniem dla osób starszych. Analiza projektu przedstawia wykorzystywane przeze mnie metody badawcze, sposób prowadzenia badań oraz wnioski z nich płynące. Na tej podstawię tworzę cele i założenia projektowe. W części projektowej tworzę propozcycję narzędzi warsztatowych – testuję je z docelowym odbiorcą i opisuje zmiany wynikające z testów. Przedstawiam też finalne rozwiązanie. Ostatnia część mojej pracy jest poświęcona podsumowaniu projektu.
STRONA 13
II CZĘŚĆ TEORETYCZNA
STRONA 14
2.1 Design Jest to najważniejsza definicja dla projektanta. W książce The Culture of Design brytyjskiego historyka i teoretyka designu Guy Juliera przedstawia on różne rozumienie designu. W słownikowym rozumienia słowa „design” przedstawia on go jako definicję odnoszącą się do procesu (projektowania), rezultatu tego procesu (projekt, szkic, model), produktów stworzonych przy udziale designera (zaprojektowane rzeczy) lub ogólnego wyglądu formy przedmiotu („design” telefonu, książki lub samochodu)1
2.2 Design thinking Co to jest design thinking? Design thinking to w przełożeniu na język polski myślenie projektowe. Twórcą pojęcia jest Tim Brown, który jako pierwszy wprowadził je do dyskursu projektowego. Jego książka Zmiana przez Design jest podstawowym źródłem wiedzy dla projektantów korzystających z tej metody. Design Thinking odnosi się, do myślenia nie o projekcie lecz myślenia jako designer, którego podejście do rozwiązywania problemów projektowych bazuje na pracy w interdyscyplinarnych zespołach analizujących zagadnienia z różnej perspektywy. Głównym założeniem tej metody jest zorientowanie na zrozumienie potrzeb i problemów użytkownika. Design Thinking jest nie tylko zorientowany na człowieka – samo w sobie i samo z siebie jest czymś głęboko ludzkim. Design Thinking opiera się na naszej intuicji, umiejętności rozpoznawania schematów i generowania pomysłów, które łączą znaczenie emocjonalne. W procesie design thinking wykorzystywane są metody badawcze takie jak analiza, obserwacja czy konsultacje z specjalistami2
1 2
Agata Szydłowska, Dizajn po dizajnie, 2+3D, nr 61, IV/2016, s. 24-25. Tim Brown, Zmiana przez design, jak design thinking zmienia organizacje i pobudza innowacyjność; współpr. Barry Katz; przeł. Marta H ö ffner, Libron, Wrocław 2013, s. 25-26
STRONA 15
Co jest najważniejsze? Najważniejsze w tej metodzie jest znalezienie ukrytych potrzeb i pragnień użytkownika oraz zaspokojenie ich odpowiednio wypracowanym rozwiązaniem. Dlatego podstawowymi etapami w procesie projektowym jest zrozumienie, obserwacja i empatia. Empatyzacja to pierwszy etap w metodologii design thinking opierający się na zrozumieniu oraz nauce z życia innych ludzi. Jest ona jednym z najważniejszych etapów projektowych, w którym część pracy poświęcamy na obserwację realnych doświadczeń ludzi. Aby poznać i zrozumieć potrzeby naszych przyszłych użytkowników, musimy „wejść” w skórę osoby, dla której projektujemy. Etap zrozumienia jest tak samo ważny jak późniejsze etapy projektowe. Narzędzia analityczne służą do zrozumienia skomplikowanych problemów. Natomiast synteza jest sztuką wydobywania schematów z mas znaczących informacji. Zarówno analiza jak i synteza to dwa równoważne elementy przeplatające się w procesie projektowym i pozwalającym na dokonanie wyboru. Generowanie pomysłów – jest to etap, w którym tworzymy możliwe do realizacji rozwiązania. Obowiązuje tutaj zasada im więcej tym lepiej. Prototypowanie – to kolejny ważny rozdział w procesie projektowym. Stworzenie prototypów pozwala na osiągnięcie lepszych wyników w krótszym czasie. Im szybciej koncepcje zostaną przełożone na coś namacalnego, tym wcześniej będzie możliwe ocenienie i dopracowanie, a co za tym idzie stworzenie najlepszego rozwiązania. Należy pamiętać, że ideą prototypowania jest szybkie przejście do fazy testowej, w innym wypadku, można utknąć na niekończącym się udosokalaeniu produktu. Testowanie – to jeden z najważniejszych etapów, w którym możemy sprawdzić funkcjonowanie danego rozwiązania w naturalnych dla użytkownika warunkach. Współpraca z osobami z różnym doświadczeniem pozwala na osiągnięcie lepszych wyników pracy w szybszym czasie.1
1
http://designthinking.pl/co-to-jest-design-thinking/ (dostęp: 10.05.2018).
STRONA 16
2.3 Myślenie dywergencyjne i konwergencyjne Myślenie dywergencyjne jest sposobem generowania wielu możliwych rozwiązań danego problemu, gdzie żadne z rozwiązań nie jest stawiane na podium. W myśleniu konwergencyjnym dokonywany jest wybór i eliminowane są niektóre pomysły. Myślenie konwergencyjne zbliża nas do rozwiązania problemu natomiast dzięki myśleniu dywergencyjnemu zwiększamy liczbę możliwości przybliżającą nas do rozwiązania problemu. Proces projektowy składa się z powtarzających się faz myślenia konwergencyjnego i dywergencyjnego. Jednak każdy kolejny etap przybliża nas do rozwiązania co świetnie wizualizuje „lejek”.1
1
Tim Brown, Zmiana przed design, op.cit.
STRONA 17
2.4 Projektowanie partycypacyjne Projektowanie partycypacyjne zmienia tradycyjne podejście na linii projektant użytkownik. W proces projektowy zaangażowany jest potencjalny użytkownik projektu, co pozwala na realne odpowiedzenie na jego potrzeby. Takie podejście pozwala wykorzystać umiejętności nie tylko samego projektanta, ale także zróżnicowane doświadczenia, umiejętności i kompetencje użytkowników. Projektowanie partycypacyjne pozwala na lepsze dopasowanie projektu do potrzeb użytkownika. 1
1
http://designforeurope.eu/what-co-design (dostęp: 10.05.2018).
STRONA 18
2.5 Genogram Jest to rodzaj drzewa genealogicznego sporządzanego z pamięci uzupełnionego o ważne wydarzenia z życia (z datami miejscami). Genogram jest nie tylko drzewem pokazującym związki pokrewieństwa. Tworzy się go w celu wizualizacji więzi i relacji pomiędzy członkami rodziny, a także schematów przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Ważne jest, jak jego „właściciel” postrzega osoby i więzy, które ich łączą, powiązania między krewnymi w linii pionowej i krewnymi w lini poziomej oraz ich role. Reprezentacja graficzna jest ważna, bo pozwala pokazać powtórzenia, widma, synchronie i znaczące zabiegi okoliczności czy też syndrom rocznicy. Genogram sporządza się na podstawie pamięci na bazie uzupełnionego drzewa genealogicznego i punktów odniesienia. Genogram zbudowany jest z tego, co dana rodzina zachowuje w pamięci: dat ważnych wydarzeń, kluczowych momentów, podziału dziedzictwa lub związku. Na genogramie zaznaczamy zarówno ważne fakty z życia, obiektywne istotne (poziom edukacji, daty narodzin, ślubów i zgonów, zawody) i subiektywnie istotne (spotkania, awanse, porażki, rozstania przeprowadzki, cechy), jak i to, jakie znaczenia mają dla danej osoby. Wpisujemy tam też wszystko, co może być „kluczem”: imiona, miejsca, ważne przedmioty: pierścionki, meble, itd. daty wojen, przeprowadzek, przejścia na emeryturę, daty rodzinnych rocznic.1
1
Anne Ancelin Schützenberger, Tajemnice Przodków, Wydawnictwo Virgo, przeł. Blanka Łyszkowska, Warszawa 2016.
STRONA 19
2.6 Senior W Polsce wiek 65+ przyjmowany jest jako umowna granica starości. Aby w pełni zrozumieć znaczenie słowa senior należy odwołać się do znaczenia starości jako jednego z etapów w życiu człowieka. Zgodnie z teorią cyklu życia D.J Levinsona starość jest jedną z faz życia. Teoria cyklu życia opisuje zmiany psychiki, oraz zachowań zachodzących na kolejnych postępujących wraz z wiekiem etapach życia jednostki. Istnieją trzy fazy w tym pierwsza faza życia, w której uczymy się i zdobywamy doświadczenie. Przypada ona na okres dzieciństwa i młodości. Kolejna faza obejmuje dorosłość i jest to okres implementacji posiadanej wiedzy. W ostatniej fazie nazwaną starością czyli fazą regresu. 1 Obecnie w literaturze anglosaskiej stosuje się podział starości na trzy fazy: •
Młodzi starzy (young old) – osoby w wieku 60/–74 lata
•
Starzy starzy (old old) – osoby w wieku 75–84 lata
•
Najstarsi starzy (the oldest old) – osoby w wieku 85 lat i więcej
1
prof. IPiSS dr hab. Piotr Błędowski i inni, Raport na temat sytuacji osób starszych w Polsce, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2012. S. 15-16
STRONA 20
2.7 Polityka senioralna w Polsce Polityka senioralna jest to ogół celowych działań organów administracji publicznej wszystkich szczebli oraz innych organizacji i instytucji, które realizują zadania i inicjatywy kształtujące warunki godnego i zdrowego starzenia się.1 Głównym celem polityki senioralnej w obszarze relacji międzypokoleniowych jest solidarność pokoleń jako norma kierunkowa w społeczeństwie, polityce społecznej, kulturze oraz na rynku pracy. Poniżej przedstawiam kilka najważniejszych odnoszących się do mojego projektu.
rekomendacji
bezpośrednio
• Otwarcie uczelni i szkół na współpracę z organizacjami seniorskimi (wspólne projekty, staże studenckie, wolontariat osób młodych, badania poświęcone współpracy pokoleń realizowane we współpracy z organizacjami seniorskimi etc.) • Wypracowanie i upowszechnianie narzędzi wspierających współpracę różnych grup wieku z uwzględnieniem m.in. metod mentoringu i zarządzania wiekiem
1
Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Rzeczpospolitej Polskiej, Założenia długoterminowej polityki senioralnej w Polsce na lata 2014-20120, Warszawa 4.02.2014 r. s. 48
STRONA 21
2.8 Teksty dostosowywane do specjalnych potrzeb Gdy odbiorcami tekstu mają być osoby, którym czytanie sprawia trudności, typograf musi sprostać szczególnym wymaganiom. W takiej sytuacji ważniejsza jest wyrazistość znaków – tak by było je łatwo zidentyfikować – niż czytelność tekstu rozumiana jako odpowiedniego tempa i rytmu czytania. 1 Podstawowe wytyczne: • Znaki nie powinny być bardzo blisko siebie. Jeżeli pismo jest wąskie należy zwiększyć rozświetlenie. • Należy unikać, krojów z dużym kontrastem między grubymi a cienkimi kreskami oraz takich, których znaki mają nietypowe kształty • Wielkość pisma x powinna wynosić co najmniej 2 mm • Warto dobierać kroje o większym ciężarze optycznym • Czarny tekst na białym tle ze względu na duży kontrast jest najlepszy dla czytelników niedowidzących
1
Michael Mitchell, Susan Wightman, Typografia książki, podręcznik projektanta, przeł. Dorota Dziewiońska, Wydawnictwo d2d.pl, Kraków 2012 r. s.344
STRONA 22
2.9 Fotografia Według słownika języka polskiego PWN zdjęcie to obraz utrwalony za pomocą aparatu fotograficznego. Definicja ta jest bardzo wąska i nie odzwierciedla realnego znaczenia fotografii w naszym codziennym życiu.1 Fotografia w sekundowym błysku, mgnieniu, wyrywa z czasu na ułamek chwili jakąś formę przygodnego bytu i ten moment przejawu formy utrwala. Nadaje jej trwałość najbardziej bezpośrednio – z pominięciem całej żmudnej pośredniczącej pracy pisarza, malarza, rzeźbiarza, kompozytora, którzy również, każdy na swój sposób, w artystycznym trudzie utrwalają rzeczywistość, znoszą czas, pracują przeciw czasowi, tyle że czynią to w dłuższym procesie formotwórczym i przez pośrednictwo materiału: słów, barw, kształtów, brył, dźwięków. Fotograf zaś uruchamiający mechanizm aparatu działa w pewnym sensie jak myśliwy, tyle, że nie śmierć przynoszący, ale przeciwnie – utrwalający ślad życia2
1 2
Słownik Języka Polskiego PWN https://sjp.pwn.pl/szukaj/FOTOGRAFIA.html (dostęp: 10.05.2018). B. Pociej Próby utrwalenia. Stare fotografie; w: „Ruch Muzyczny”, http://www.ksiegarniasgh.pl/imgs_u load/fragment-Arterapia.pdf (dostęp: 10.05.2018).
STRONA 23
2.10 Fototerapia To rodzaj terapii zajęciowej, w której wykorzystywana jest praca z fotografią. Za prekursora tego pojęcia można uznać Judy Weiser. Jest ona kanadyjską psychoterapeutką, która wykorzystuje wyłącznie fotografie w swojej pracy korzystając z niej na wiele sposobów. Jest ona uznawana za światowy autorytet w dziedzinie fototerapii. Na jej stronie poświęconej jej realizacjom możemy znaleźć wypowiedź „...Każde zdjęcie to rodzaj autoportretu, zwierciadła przeszłości, pokazującego chwile i osoby, które były wyjątkowe na tyle, żeby je świadomie zatrzymać. Zbiory fotografii przedstawiają osobistą historię życia. Ten wizualny ślad pokazuje wędrówkę (zarówno emocjonalną, jak i fizyczną) w przeszłość, a czasami wskazuje także przyszłą drogę. Również reakcje na pocztówki, ilustracje z magazynów i zdjęcia wykonane przez innych mogą dawać ważne wskazówki pozwalające interpretować skryte w nich wewnętrzne znaczenia..”1 Znaczenie zdjęcia nie zawiera się w warstwie wizualnej lecz w emocjach i reakcjach jakie ono wzbudza u tych, którzy je oglądają. Patrząc na zdjęcie ludzie poddają się emocją, które w ich rozumieniu bezpośrednio powiązane są z fotografią.
1
Judy Weiser, https://phototherapy-centre.com/polish/ (dostęp: 10.05.2018).
STRONA 24
2.11 Terapeutyczna fotografia To forma aktywności, która nie jest powiązana z procesem terapii. Ludzie wykorzystują terapeutyczną fotografię w celu odkrywania siebie tworząc szczególną formę artystycznej ekspresji. W przeciwieństwie do fototerapii metoda ta nie jest wykorzystywana w celach terapeutycznych. Terapeutyczna fotografia ma wytworzyć warunki sprzyjające pozytywnej zmianie wśród rodziny, pary lub osób.1 Fotografia terapeutyczna jest wykorzystywana w celu: • Zwiększenia świadomości własnej osoby i zachowań • Poprawienia relacji rodzinnych • Wprowadzenia pozytywnej zmiany • Zmniejszenia wykluczenia społecznego • Zwracaniu uwagi na społeczne niesprawiedliwości • Zwiększenia edukacji
1
https://phototherapy-centre.com/therapeutic-photography/ (dostęp: 10.05.2018).
STRONA 25
2.12 Podsumowanie części teoretycznej Wybrane przeze mnie definicje i pojęcia to bazowe elementy pracy stanowiące tło teoretyczne dla projektu. Każde z przytoczonych przeze mnie zagadnień bezpośrednio nawiązuje do opracowywanego przeze mnie tematu. Część teoretyczna to element wyjściowy do projektu, bez którego nie mógłbym zrobić kolejnego kroku. Jednak w celu lepszego zbadania potrzeb i oczekiwań przyszłych odbiorców zdecydowałem się na współpracę z jednostkami organizującymi zajęcia dla seniorów, gdzie przeprowadziłem badania, których wyniki przedstawię w części poświęconej analizie projektu.
STRONA 26
III WSPÓŁPRACA
STRONA 27
Civitas to stowarzyszenie działające w Dąbrowie Górniczej. Prezesem stowarzyszenia jest pani Alicja Kowalska, która aktualnie pełni wszystkie obowiązki związane z jego prowadzeniem Jedną z jednostek w stowarzyszeniu jest Pracownia Rozwoju Osobistego, w której poruszane są tematy społeczne. W pracowni tej, uczestnikami zajęć są osoby starsze po 60 roku życia. Nawiązanie współpracy z Stowarzyszeniem Civitas to kamień milowy w procesie projektowym. Wsparcie merytoryczne ze strony pani Alicji oraz realna grupa przyszłych użytkowników pozwoliła na obserwację, badania i testowanie finalnego rozwiązania. Poniżej zamieściłem fragment misji fundacji w celu przybliżenia działalności stowarzyszenia. „…Mamy podobne przekonania i pragnienia. Łączy nas idea budowania społeczeństwa obywatelskiego, a więc takiego, w którym obywatele potrafią sami organizować się wokół spraw dla nich ważnych, nie oczekując, że wszelkie sprawy załatwią „oni”. Chcemy mieć wpływ na to, co dzieje się wokół nas. Interesują nas problemy ekologiczne, rozwój turystyki w naszym regionie, odczuwamy niedosyt kulturalny, chcemy promować zdrowy styl życia, ale też zająć się problemami bezrobocia, pomocą niepełnosprawnym, prowadzić akcje na rzecz przeciwdziałaniu dyskryminacji i wykluczeniu społecznemu. Jesteśmy otwarci dla wszystkich, którym nie jest obojętne nasze miasto, nasz region, nasz kraj i to co się w nim dzieje…”1
1
https://www.facebook.com/pg/Stowarzyszenie-Civitas-160047317368481/about/?ref=page_internal (dostęp: 10.05.2018).
STRONA 28
fot. 1 materiały własne
fot. 2 żródło: https://www.facebook.com/160047317368481/photos/pcb.1780914045281792/1780911981948665/?type=3&theater (dostęp: 10.05.2018).
STRONA 29
IV ANALIZA ISTNIEJĄCYCH ROZWIĄZAŃ
STRONA 30
4.1 Przykłady istniejących rozwiązań Jednym z elementów mojej pracy był „desk research”, w trakcie którego szukałem rozwiązań nawiązujących do eksplorowanej przeze mnie tematyki zapisywania historii rodzinnych. Zamieszczone przykłady zawierają krótki opis, oraz wartość i funkcję jaką spełniają.
STRONA 31
4.1.1 Łączymy historię Jest to cykl warsztatów organizowanych przez Muzeum Emigracji w Gdyni. Ideą warsztatów jest poznanie korzeni swojej rodziny poprzez budowanie swojego drzewa genealogicznego na podstawie dostępnych źródeł. Warsztaty składają się z 8 spotkań1: • Po co nam genealogia? – spotkanie poświęcone genealogii • Jak rozpocząć poszukiwania genealogiczne? – omówienie dostępnych źródeł danych • Domowe archiwum genealogiczne – zapoznanie się metodami gromadzenia danych i przykładami istniejących drzew genealogicznych • Źródła metrykalne w poszukiwaniach genealogicznych na terenie ziem Polskich • Zasoby familysearch.org ancestry.com w poszukiwaniach genealogicznych • Poszukiwania genealogiczne za granicą • Jakie informacje skrywają listy pasażerów
Wartość i funkcja Wartością i funkcją projektu jest edukacja osób zainteresowanych w podstawach genealogii i pracy nad własnym drzewem genealogicznym.
1 http://gdynia.pl/kalendarz/wydarzenia-inne,6823/warsztaty-genealogiczne-laczymy-historie,482960 (dostęp: 10.05.2018).
STRONA 32
fot. 3 http://gdynia.pl/kalendarz/wydarzenia-inne,6823/warsztaty-genealogiczne-laczymy-historie,482960 (dostęp: 10.05.2018).
STRONA 33
4.1.2 Archiwum Emigranta Jest to pierwszy w Polsce portal poświęcony historiom Polaków żyjących za granicą kraju. Na stronie muzeum znajdują się relacje rodaków z życia na obczyźnie. Poza historiami na stronie znajdują się biogramy i fotografie z domowych archiwów uczestników projektu. Publikowane tam historie w przyszłości mają być wykorzystywane przez muzeum w celu tworzenia wystaw stałych i czasowych co łączy się z trendem co-kuratorstwa i angażowaniem ludzi w tworzenie wystaw.
Wartość i funkcja Zbieranie i dokumentowanie historii Polaków żyjących na emigracji.
STRONA 34
fot. 4 http://gdynia.naszemiasto.pl/artykul/elektroniczne-archiwum-emigranta-opowiesci-z-doswiadczen, 2140274,art,t,id,tm.html (dostęp: 15.05.2018).
STRONA 35
4.1.3 Gra Hello Jest to rodzaj gry opartej na konwersacji pomiędzy członkami rodzinny bądź przyjaciółmi. Ma ona na celu zebranie informacji o życiu, umieraniu i rzeczach, na których najbardziej zależy graczowi. W notatniku dołączonym do zestawu można znaleźć pytania dotyczące tego jak dana osoba chciałaby być traktowana w ostatnich momentach swego życia. Pojawiają się tam pytania takie jak „... Jakiej muzyki chciałbyś słuchać w ostatnich chwilach swego życia?...” Wartość i funkcja Zapisywanie informacji i odpowiedzi na pytania zawarte w notatniku.
STRONA 36
fot.5 https://shop.commonpractice.com/products/hello-game (dostęp: 15.05.2018).
fot.6 https://shop.commonpractice.com/products/hello-game (dostęp: 15.05.2018).
STRONA 37
4.1.4 Notatka z życia Jest to odpowiedź projektantów Colleen Wittman i Scott Newland, którzy zauważyli, iż życiu i śmierci nie poświęca się dostatecznej uwagi w przeciwieństwie do samego momentu narodzin. Notatka to seria notesów zaprojektowanych do samodzielnego wypełnienia przez ich właściciela. Składają się one z 10 zeszytów z czego każdy z nich odpowiada za okres 10 lat w życiu człowieka. W środku każdego z notesów znajdują się pytania wspomagające proces zapisywania własnej historii. Wartość i funkcja Narzędzie pozwalające na zapisywanie swojej historii w chronologiczny sposób.
STRONA 38
fot.7 https://www.designboom.com/project/record-2/e (dostęp: 15.05.2018).
fot.8 https://www.designboom.com/project/record-2/e (dostęp: 15.05.2018).
STRONA 39
4. 2 Podsumowanie Wspólnym celem wszystkich przedstawionych przeze mnie projektów jest zbieranie i przekazywanie historii jednostki i ogółu. Każdy z projektów na swój sposób realizuje potrzebę przekazywania historii. Dobrane w nich narzędzia wytyczają ścieżkę i sposób opowiadania, co jednocześnie jest wadą i zaletą, ponieważ ułatwiają one proces zapisywania historii z drugiej strony nie pozwalają one na prowadzenie indywidualnej nienarzuconej przez projektanta narracji.
STRONA 40
V CZĘŚĆ ANALITYCZNA
STRONA 41
5.1 Etapy procesu projektowego Praca nad projektem to proces, który opierał się na modelu projektowym podwójnego diamentu opracowanego przez Design Council.1 W moim przypadku należy jednak dodać etap poszukiwania, w którym została określona grupa docelowa i wybrany został obszar projektowy.
rys 1. opracowanie własne
5.2 Cel badania Badanie to jeden z ważniejszy etapów projektowych polegającym na zrozumieniu potrzeb przyszłego użytkownika. Bezpośredni kontakt z odbiorcą mojego projektu pozwala na zdefiniowanie jego realnych potrzeb. Etap ten nazywany jest etapem empatyzacji w procesie design thinking.
1
http://www.designcouncil.org.uk/ (dostęp 16.05.2018).
STRONA 42
5.3 Metody badawcze 5.3.1 Obserwacja Obserwacja jest techniką badawczą gdy ogranicza się do określonych procesów, zjawisk, osób lub przedmiotów w ściśle wyznaczonym czasie i miejscu. 1 Obserwacja jest składową fazy empatii w procesie design thinking. Jest to pierwszy krok w procesie projektowym i zarazem jeden z najbardziej wymagających. Obserwacja to etap, do którego należy się odpowiednio przygotować. W nawiązaniu do metodologii design thinking jest to faza, w której staramy się zrozumieć przyszłego użytkownika. W żargonie projektantów nazywane jest to „wejściem w skórę użytkownika” 2 Angielskie sformułowanie hit the street – wyjście na ulicę, w pełni oddaję idee obserwacji. Zachęca ona projektanta do opuszczenia swojej pracowni i zachęcą do przebywania w najbliższym otoczeniu odbiorcy naszego projektu. Obserwację można podzielić na: • Uczestniczącą – gdzie badacz staje się członkiem społeczności, którą poddaje badaniu • Nieuczestniczącą – badacz przyjmuję pozycję obserwatora stojącego z boku. Minusem tej obserwacji jest brak możliwości zadawania pytań osobom badanym • Jawną – osoby badane wiedzą o tym, że są obserwowane jednak nie znają wszystkich szczegółów badania
1 2
Jerzy Apanpowicz, Metodologia ogólna, https://wsaib.pl/images/files/E-Publikacje/MO.pdf (dostęp 15.05.2018). s. 81 http://designthinking.pl/empatia-design-thinking/ (dostęp 15.05.2018).
STRONA 43
5.3.2 Wywiad Wywiad jest to metoda badawcza polegająca na zdobywaniu informacji podczas bezpośredniej rozmowy z osobą badaną. Wywiady możemy podzielić na dwie kategorie: • Niestrukturyzowany – jest to forma wywiadu, w której nie jest wykorzystywana konkretna lista pytań. W tej formie badawczej podąża się za tematem rozmowy • Wywiad częściowo-ustruktyryzowany – zawiera on dyspozycje jakie wybrane zagadnienia powinny być eksplorowane • Wywiad ustrukturyzowany – jest to forma wywiadu, w której prowadzący w pełni kontroluję rozmowę. Zadaje on pytania w określonej kolejności z wcześniej przygotowanej bazy pytań. • Zaleca się by każdy wywiad był nagrywany na dyktafon w celu łatwiejszego przełożenia go na transkrypcję. 1
5.3.3. Desk research Jest to metoda pracy stosowana w prowadzeniu badań społecznych polegająca na analizie danych zastanych. Można wyróżnić trzy główne kategorie, którymi są: • Analiza treści • Analiza istniejących danych statystycznych • Analizy historyczno porównawcze 2
1 2
Jerzy Apanpowicz, Metodologia ogólna, https://wsaib.pl/images/files/E-Publikacje/MO.pdf (dostęp 15.05.2018). s. 85 Zofia Bednarska, Desk research, Wykorzystanie potencjału danych zastanych w prowadzeniu badań marketingowych i społecznych, Uniwersytet Jagieloński w Krakowie, Instytut Socjologii http://www.marketingirynek.pl/files/1276809751/file/mir_7_2015_bednarowska.pdf (dostęp 15.05.2018).
STRONA 44
5.3.4 Konsultacje ze specjalistami Multidyscyplinarne zespoły projektowe to podstawowy element pracy nad projektem w metodologii design thinking. Projektant pełni w tym przypadku rolę łącznika pomiędzy rożnymi profesjami. Dzięki współpracy osób z różnych grup zawodowych można osiągnąć lepsze wyniki w pracy nad projektem. Ze względu na specyfikę swojego projektu konsultowałem elementy pracy z różnymi specjalistami: • Psychologiem dr Patrycją Rudnicką • Panią Alicją Kowalską specjalistą w dziedzinie aktywizacji osób starszych i młodzieży • Oraz innymi osobami wymienionymi w podsumowaniu projektu
5.3.5 Persona Persona to osoba reprezentująca grupę przyszłych odbiorców projektu bądź usługi. Persony tworzone są w oparciu o dostępne dane takie jak np. częstotliwość korzystania z usługi, miejsca, z którego można z niej skorzystać oraz wieku, statusu materialnego czy poziomu wykształcenia. Rolą projektanta w procesie wymyślania persony jest wykorzystanie powyższych informacji i uchwycenie osobowości i motywacji przyszłego użytkownika. 1 Istnieją dwa typy person – główna i poboczna. Persona główna jest najważniejszym użytkownikiem projektu, dla którego trzeba zaprojektować rozwiązania zaspokajające jego potrzeby. Persona poboczna stanowi uzupełnienie dla stworzonej persony głównej. W przypadku mojego projektu stworzyłem 3 persony główne i dwie persony poboczne, które opracowałem na podstawie przeprowadzonych przeze mnie badań.
1
Projektowanie skutecznych usług publicznych: praktyczny podręcznik dla kadr i instytucji publicznych, https://pksaspkat.blogspot.com/2016/11/narzedzia-projektowania-usug_79.html (dostęp 16.05.2018). s.28
STRONA 45
5.4 Charakterystyka osób badanych przedstawiona w formie 5 person
STRONA 46
Persona 1 Pani Teresa 72 lata mieszka sama w mieście aktywna uczestniczka zajęć dla seniorów
Mieszka sama, ma córkę i dwoje wnuków. Jej córka mieszka w innym województwie a wnuki wyjechały na studia za granicę. Pani Teresa jest lokalną patriotką i większość jej dnia wypełniają spotkania organizowane przez lokalną społeczność osób starszych. Pani Teresa pracowała jako nauczycielka matematyki i teraz w wolnych chwilach w ramach wolontariatu prowadzi zajęcia dla wybitnie uzdolnionych uczniów, które nazywa zabawą z matematyką. Pani Teresa interesuje się tematem przekazywania własnej historii. Chciałaby przekazać swojej córce więcej informacji o swoich przodkach niż sama miała okazję dostać. Przygotowała dla swoich wnuków pamiętniki rodzinne, w których umieściła zdjęcia, pamiątki i opisy przodków. Z własnego doświadczenia wie też, że w życiu człowieka przychodzi taki moment, w którym chciałby się czegoś dowiedzieć o swoich przodkach lub o coś zapytać jednak zazwyczaj jest za późno i już nie ma kogo. Jak chcę przekazać swoją historię? • Pamiętniki rodzinne zawierające historie i zdjęcia przodków • Książki ze wspomnieniami dedykowanymi dla jej wnuka i wnuczki • List do prawnuka
STRONA 47
Persona 2 Pani Magda 67 lat mieszka z mężem w mieście często odwiedza rodzinę za granicą
Pani Magda ma dzieci i wnuki, które mieszkają w Stanach Zjednoczonych. Nigdy nie interesowała się zbieraniem informacji o swoich przodkach. W rodzinie pani Magdy jej siostra pełni funkcję osoby zajmującej się przeszłości jej członków. Siostra pani Magdy stworzyła drzewo genealogiczne sięgające wielu pokoleń wstecz jednak dla pani Magdy są to tylko daty śmierci, narodzin i miejscowości, o których nigdy nie słyszała. Jak chcę przekazać swoją historię? Ne rewersach rodzinnych fotografii kolekcjonowanych przez nią na ścianie opisała, krótko historię nieżyjących członków rodziny dodając anegdotkę i komentarz od siebie. W przypadku fotografii osób, na których znajdują się żyjący członkowie rodziny pani Magda postanowiła im przekazać swoje przemyślenia względem ich osoby. Pani Magda poinformowała już członków rodziny, iż po jej śmierci powinni przyjrzeć się bliżej fotografiom znajdującym się w jej mieszkaniu.
STRONA 48
Persona 3 Pan Marian 65 lat mieszka sam, rozwiódł się z żoną
Pan Marian posiada dwójkę dzieci i pięcioro wnucząt, z którymi spotyka się regularnie kilka razy w miesiącu. Pan Marian pracował jako elektryk, teraz w wolnym czasie spotyka się ze znajomymi w klubie seniora i ogląda mecze. Nie jest on fanem pisania, więc opowiada swoim wnukom historię, które nie zawsze ich interesują. Jego wnuki są jeszcze w wieku przedszkolnym w związku z tym, pan Marian wie, że jego opowieści nie zostaną przez nie w pełni zapamiętane. Jak chcę przekazać swoją historię? • Przez ustne przekazywanie historii i opowiadań ze swojego życia
STRONA 49
Persona 4 poboczna Martyna 25 lat studentka mieszka poza rodzinnym domem singielka
Martyna to studentka mieszkająca w Katowicach. Wyjechała ona z rodzinnej miejscowości i od tego czas utrzymuje regularny kontakt telefoniczny z członkami rodziny. Ma bardzo dobre relacje z dziadkami jednak jest to ostatnie pokolenie swoich przodków, o których mogła by coś powiedzieć. Zainteresowała się projektem kapsuły czasu ze względu na możliwość zebrania informacji od swoich dziadków o wcześniejszych pokoleniach, a także o życiu ich samych. Mimo tego, że często rozmawia z bliskimi nigdy nie zapytała ich o to jak się poznali i czy chcieliby coś zmienić w swoim życiu. Zderzenie z projektem było impulsem do podjęcia rozmowy i decyzji o zgłębianiu się w historię swoich przodków.
STRONA 50
Persona 5 poboczna Krzysztof 28 lat student mieszka z rodzicami
Krzysztof to student mieszkający w Katowicach w domu rodzinnym. Nigdy nie interesowały go losy jego przodków i historie rodzinne. Z rodzicami i dziadkami ma normalne relacje jednak nigdy nie poruszał z nimi tematu swoich przodków. Jedyną interesującą dla Krzysztofa rzeczą jest podobieństwo do innych członków rodziny. Od zawsze wyróżniał się na tle swoich najbliższych i zastanawia się po kim odziedziczył swój typ urody.
STRONA 51
5.5 Podsumowanie person Przedstawione przeze mnie persony zostały stworzone na podstawie prowadzonych przeze mnie obserwacji, rozmów i spotkań z użytkownikami projektu. Wyodrębnienie pięciu person pozwoliło mi na skupienie się na istotnych cechach projektu.
STRONA 52
5.6 Przeprowadzone badania
STRONA 53
5.6.1 Szpital Geriatryczny w Katowicach
W celu lepszego poznania problemów i potrzeb osób starszych wraz z studentką Julianną Zych z pracowni Projektowania Komunikacji Społecznej wzięliśmy udział w spotkaniu z dyrektorem szpitala geriatrycznego dr n. med. Jarosławem Derejczykiem w trakcie, którego poznaliśmy problemy i choroby z jakimi zmagają się osoby starsze. Dzięki temu spotkaniu uzyskaliśmy zgodę na rozmowy z personelem szpitala oraz na obserwację i możliwość przeprowadzenia wywiadów z seniorami. Kolejnym etapem były rozmowy z personelem szpitala, pielęgniarkami, psychologiem i lekarzami. W trakcie przeprowadzonych wywiadów, dowiedziałem się, że pacjenci dążą do przyciągnięcia uwagi pracowników szpitala tak by poświęcili im jak najwięcej czasu na rozmowę. Ze względu na obowiązki pracowników szpitala jest to zazwyczaj niemożliwe. W trakcie kolejnej wizyty obserwowałem pacjentów dziennego domu opieki w trakcie zajęć z panią psycholog. Wraz z Julianną Zych przeprowadziliśmy, krótką ankietę z seniorami, w której zapytaliśmy o ich potrzeby, problemy i przeszkody w codziennym funkcjonowaniu. Większość z osób narzekała na samotność, brak partnera do rozmowy czy podejmowania aktywności jak np. gry w karty. Poniżej przedstawiam wypowiedź jednej z pacjentek. „... przez 5 lat nie wychodziłam z domu nie miałam żadnego kontaktu z ludźmi. Raz w tygodniu umawiałam się telefonicznie z zaprzyjaźnioną osobą na robienie zakupów. Był to mój jedyny kontakt z ludźmi w owym czasie. Moim celem jest teraz dojście do momentu kiedy będę mogła przejść trasę z balkonikiem z mieszkania do kościoła...” Pani Krystyna , pacjentka 69 lat
STRONA 54
fot.9 materiały własne
STRONA 55
5.6.2 Fundacja Park Śląski W trakcie wizyty w Parku Śląskim przełamane zostały powszechne stereotypy dotyczące seniorów. W przeciwieństwie do pacjentów szpitala geriatrycznego, seniorzy z Parku Śląskiego to grupa aktywna biorąca udział w różnych wydarzeniach. Świadczy to, o tym że osoby starsze to niejednolita grupa osób o zróżnicowanych wymaganiach i potrzebach. W celu sprawdzenia poziomu umiejętności obsługi urządzeń cyfrowych i aplikacji mobilnych wśród osób starszych udałem się na zajęcia tabletowe dla seniorów organizowane prze Fundację Park Śląski. W trakcie zajęć zaważyłem, że stopień znajomości nowych technologii jest zróżnicowany. W zajęciach brały udział osoby, które korzystały z smartfonów i osoby, które korzystały z starszych modeli telefonów. W trakcie rozmów z osobami posiadającymi smartfony dowiedziałem się, iż korzystają oni tylko z podstawowych funkcji tych telefonów jakimi są dzwonienie, wysyłanie i odbieranie wiadomości tekstowych oraz robienie zdjęć. Żadna z tych osób nie miała na swoim telefonie aplikacji, którą sama by sobie zainstalowała. Przeprowadzona przeze mnie obserwacja dotycząca wykorzystywania aplikacji i urządzeń mobilnych wśród seniorów w szpitalu geriatrycznym, parku śląskim i stowarzyszeniu civitas pozwoliła mi na podjęcie decyzji o stworzeniu analogowego narzędzia wchodzącego w skład projektu. W trakcie badań prowadzonych w Parku Śląskim miałem okazję przeprowadzić indywidualne wywiady z uczestnikami zajęć. Wybrałem tę metodę pracy, ponieważ seniorzy w grupie szybko się nudzą i ich zainteresowanie tematem szybko spada. Każda z osób, z którą rozmawiałem stwierdziła, że nie pamięta już wielu rzeczy związanych ze swoimi przodkami i rodziną. W większości informacje przekazywane są ustnie. Cytując jedną z osób: „... gdy człowiek jest młody nie interesuje się swoją przeszłością, a gdy przychodzi na to czas nie ma już kogo słuchać...”
STRONA 56
fot.10 źródło: https://www.facebook.com/pg/fundacjaparkslaski/photos/?ref=page_internal (dostęp 16.05.2018).
STRONA 57
5.6.3 Stowarzyszenie Civitas w Dąbrowie Górniczej Przełomowym momentem w procesie projektowym było nawiązanie współpracy z Stowarzyszeniem Civitas. W trakcie pierwszego spotkania z panią Alicją Kowalską przedstawiłem eksplorowany przeze mnie obszar projektowy. Pokrywał się on z planem Pracowni Rozwoju Osobistego działającej w stowarzyszeniu, w której poruszane są tematy społeczne. W trakcie prowadzonych wcześniej zajęć seniorzy zmierzyli się już z tematem pozostawiania po sobie śladu w postaci napisanego przez nich listu do prawnuka. Zajęcia te inspirowane były książką wydawnictwa Stapis – Most przez Czas listy do prawnuka. Kolejnym etapem pracy w stowarzyszeniu było spotkanie z seniorami. Od pierwszego spotkania zacząłem prowadzić wywiady. W moich badaniach posłużyłem się wywiadem niestrukturyzowanym. Oznacza to, że tematem prowadzonych przeze mnie rozmów były historie rodzinne. Jednak rozmowę prowadziłem tak by otrzymać jak najwięcej informacji o tym jak są one przekazywane w rodzinie respondenta. Wybrane cytaty z wywiadów „... Ludzie uwielbiają wspominać. Może się będę powtarzać ale nie mają komu tego opowiadać. Ich wnuki i dzieci to nie jest jeszcze czas na słuchanie a póżniej kiedy przychodzi już ten moment to już nie ma kogo słuchać, ponieważ ludzie odchodzą...” „... Mam w domu bardzo dużo zdjęć oprawionych i powieszonych na ścianie. Począwszy od zdjęć prababci. Moje wnuki stoją przed tymi zdjęciami i się z nich śmieją. Uważają, że te zdjęcia są śmieszne, a przecież ja je zbieram z myślą o nich by im je przekazać...” „..Ja ze słyszenia znam historie tylko swoich dziadków, o pradziadkach niewiele mogłabym powiedzieć...”
STRONA 58
„... Chciałabym się dowiedzieć jakie cechy przekazujemy sobie z pokolenia na pokolenie. Czasami, ktoś z rodziny stwierdzi, że jestem podobna do babci ale dla mnie są to puste słowa bez głębszego znaczenia...” ...W moim wieku są dni, kiedy przypomina mi się bardzo wiele historii i takie, w których niewiele pamiętam. Kiedyś chciałam usiąść, zapisać i uporządkować swoje historie ale nie wiedziałam od czego zacząć...”
STRONA 59
5.6.4 Głos młodego pokolenia W trakcie prowadzonej w stowarzyszeniu civitas analizy pojawiła się poboczna grupa docelowa, która jest zainteresowana tematyką zapisywania historii rodzinnych. Są to głownie dzieci i wnuki seniorów. Zapytałem znajomych i ludzi w moim wieku o co chcieliby zapytać swoich przodków.
Wybrane odpowiedzi „... Żałuje tego, że nie zapytałem dziadków jakie są ich wspomnienia związane z wojną? Czy była to trauma czy z racji globalnego doświadczenia jakiś oczywisty okres w ich życiu...” „...Jacy byli w moim wieku? – ja wiem, że dziadziu kradł tramwaje i jeździł nimi po pętli z kolegami...” „... Jakie książki czytali w młodości, jak spędzali czas wolny, jakie mieli marzenia?...” „... Dlaczego tak wyróżniam się urodą na tle innych członków rodziny?...” „... Jak się poznali moi dziadkowie, pradziadkowie?...” „... Czy były jakieś mieszanki kulturowe w naszej rodzinie?...”
STRONA 60
STRONA 61
5.7 Wnioski z badań Przeprowadzone przeze mnie badania opierały się na bezpośredniej współpracy z odbiorami mojego projektu jak i specjalistami od lat współpracującymi bądź zajmującymi się osobami starszymi i ich potrzebami. Na ich podstawie zdefiniowałem potrzeby osób starszych oraz zawęziłem interesujący mnie obszar projektowy. Zdefiniowane potrzeby: • Potrzeba zostawienia po sobie śladu informacji dla swoich potomków • Potrzeba zrozumienia siebie przez znajomość historii swojej rodziny • Potrzeba znalezienia odbiorcy dla historii opowiadanych przez seniorów • Potrzeba dzielenia się swoim doświadczeniem • Chęć wzmocnienia więzi międzypokoleniowych • Odkrywanie i budowanie tożsamości na podstawie historii swoich przodków
Na podstawie przeprowadzonych badań określiłem cel główny, cel szczegółowy i założenia, które stanowią podsumowanie wniosków. 5.7.1 Cel główny Celem głównym projektu jest wypracowanie narzędzi dostosowanych do pracy warsztatowej i własnej w celu zapisania i przekazania historii swojej i swoich przodków następnym pokoleniom. 5.7.2 Cel szczegółowy • Celem szczegółowym projektu jest ułatwienie pracy nad zapisywaniem rodzinnych historii • Stworzenie narzędzi do pracy warsztatowej • Motywowanie uczestników zajęć do dzielenia się swoją historią 5.7.3 Przeznaczenie i funkcja projektu
STRONA 62
• Projekt zakłada możliwość pracy nad zapisywaniem własnej historii oraz kontynuowanie jej przez osoby z młodszego pokolenia. • Elementy projektu służą także budowaniu relacji międzypokoleniowej i przekazywaniu historii
5.7.4 Zasada działania Elementy projektu udostępnione są w postaci plików na otwartej licencji. Każda z zainteresowanych osób będzie miała do nich dostęp i możliwość samodzielnego przygotowania własnej kapsuły czasu.
STRONA 63
VI PROPONOWANE ROZWIÄ„ZANIE
STRONA 64
Proponowanym przez mnie rozwiązaniem jest stworzenie narzędzi ułatwiających pracę nad zapisywaniem własnej historii i zbierania informacji o przodkach. Przygotowane przeze mnie narzędzia mogą być wykorzystywane jako element pracy warsztatowej z seniorami w celu zapoznania ich z kapsułą czasu. Warsztaty pełnią też funkcję motywującą i angażującą seniorów w tworzenie własnego przekazu.
6.1 Karty konwersacji W trakcie prowadzonych przeze mnie wywiadów wiele osób wspominało o tym, że są rzeczy, o które chcieliby zapytać swoich przodków ale nigdy tego nie zrobili. Czasami wynikało to z braku czasu, motywacji lub ostatecznie z braku możliwości ze względu na śmierć danej osoby. Postanowiłem odpowiedzieć na tę potrzebę poprzez stworzenie bazy z pytaniami, które można wykorzystywać do pracy warsztatowej lub do inicjowania rozmów w gronie własnej rodziny lub przyjaciół.
6.2 Karty przodka Karty przodka to narzędzie pozwalające na zapisywanie informacji o członkach rodziny oraz na określenie dominujących cech fizycznych i charakteru w rodzinie. Dodatkowo element ten pozwala na porównanie się z innymi członkami rodziny. Narzędzie te nawiązuję do sposobu opisywania członków rodziny. Porównanie się z innymi członkami i mówienie np. cała babcia to słowa, które nic nam nie mówią. Dzięki temu narzędziu możemy określić do kogo jesteśmy tak na prawdę podobni i dostrzec jak wiele cech łączy nas z naszymi przodkami.
6.3 Kalejdoskop wspomnień Jest to narzędzie służące do wizualizacji więzi i relacji pomiędzy członkami rodziny. Jest ono oparte na idei genogramu jednak nim nie jest. Samodzielne stworzenie genogramu pozwala na wizualizowanie powtarzający się schematów i wzorców w rodzinie.
STRONA 65
6.4 Notatnik Jest to element projektu służący do zapisywania historii osoby, która będzie tworzyć kapsułę czasu. Pozwala on na chronologiczne prowadzenie narracji oraz na swobodę w tworzeniu własnego przekazu.
6.5 Scenariusz do prowadzenia warsztatów Scenariusz prowadzenia warsztatów to element projektu stworzony z myślą o prowadzących zajęciach. Na jego podstawie można przygotować i zaplanować działania warsztatowe. Pozwala on na zapoznanie się z elementami projektu i metodami w celu wykorzystania ich w pracy warsztatowej z seniorami.
STRONA 66
VII PROTOTYPOWANIE I TESTOWANIE
Zaprojektowane przeze mnie prototypy testowałem z docelowym odbiorcą projektu. Pozwoliło to na sprawne eliminowanie błędów i wprowadzanie poprawek.
STRONA 67
7.1 Karty konwersacji
Jeżeli ktoś przychodzi na terapię najbardziej banalne pytanie wyzwala pokłady różnych emocji i rzeczy dlatego nie należy się zastanawiać jak ono ma być sformułowane. Ważne żeby kogoś zainspirować do rozmowy. Tak na prawdę ile ktoś chce to tyle powie. Zawsze przed każdym tematem robimy rundkę wstępną. W naszym wieku działało by to na plus. Ćwiczylibyśmy nasze szare komórki i przypominali sobie historie.
fot. 11 materiały własne
Pierwszym krokiem w projektowaniu kart konwersacji było stworzenie bazy pytań na podstawie odpowiedzi udzielonych przez ankietowane przeze mnie osoby. Spytałem się o to czego chcieliby się dowiedzieć o swoich przodkach. Na podstawie udzielonych odpowiedzi stworzyłem listę pytań, którą skonsultowałem z psychologiem w celu zweryfikowania ich treści. Następnie udałem się do Stowarzyszenia Civitas gdzie na podstawie przygotowanego przeze mnie formularza seniorzy wybierali te, które z ich perspektywy okazały się najbardziej interesujące. W trakcie spotkania okazało się, że karty sprawdzają się jako narzędzie do inicjowania rozmowy. Ze względu na ilość osób na zajęciach i chęć opowiadania historii przez osoby starsze korzystanie z tego narzędzia jest czasochłonne. Należy przygotować się na to, że seniorzy będą prowadzić długie dyskusje na podstawie zadanego pytania.
STRONA 68
Należy zwrócić uwagę także na to, że każda z osób posiada różny bagaż emocjonalny dlatego każde pytanie może generować różne emocje. Zapytałem o to panią Alicję, która prowadzi pracownię rozwoju osobistego. Poniżej przytaczam fragment jej wypowiedzi. „...w trakcie prowadzenia dyskusji nawet najbardziej banalne pytanie wyzwala pokłady różnych emocji. Nie należy zastanawiać się jak formułować pytania, mają one zainspirować do prowadzenia rozmowy. Każda z osób ma prawo do wstrzymania się od odpowiedzi...”
STRONA 69
7.2 Karty przodka Testowanie tego elementu miało na celu wykrycie niezrozumiałych określeń zawartych w kartach przodkach oraz prześledzenie procesu uzupełniania kart. Elementy te były testowane przez seniorów i moich znajomych. Zestaw kart przodka testowany był wielokrotnie co doprowadziło do stworzenia rozwiązania, które wykorzystane zostało do przeprowadzenia warsztatów. Finalne rozwiązanie opiszę w części prezentującej przebieg i wyniki warsztatów. W trakcie testów każda osoba otrzymywała papierowy prototyp do uzupełnienia. W skład zestawu wchodziły karty przodka zawierające miejsce do wpisywania danych, kartę do uzupełnienia cech fizycznych i charakteru oraz kalkę służącą do porównywania się z innymi członkami rodziny. Pierwsza wersja prototypu zaprojektowana byłą w formacie a5 jednak ze względu na konieczność dostosowania projektu do potrzeb osób starszych i utrzymanie odpowiedniej wielkości kroju pisma zmieniłem format na 21x27 cm. W trakcie testów dowiedziałem się też, że seniorzy w większości pamiętają swoich przodków do pokolenia dziadków. Tylko pojedyncze osoby były w stanie zapisać jakieś wybiórcze informacje o pokoleniu swoich pradziadków.
STRONA 70
fot.12 materiały własne
fot. 13 materiały własne
STRONA 71
7.3 Kalejdoskop wspomnień Kalejdoskop wspomnień to narzędzie służące do wizualizacji więzi i relacji panujących w rodzinie. W trakcie testów każdy z uczestników otrzymał w zestawie instrukcję i planszę do tworzenia własnego kalejdoskopu wspomnień. Testy przeprowadzałem w celu sprawdzenie czy przygotowana przez mnie instrukcja jest klarowna, symbole zrozumiałe a plansza odpowiednio dostosowana do potrzeb użytkownika. Genogram wykorzystywany jest jako narzędzie stosowane w pracy z terapeutą. Kalejdoskop wspomnień pozwala na zobrazowanie ważnych dla danej osoby informacji bez konieczności konsultowania go z psychologiem. Jednak dla osób zainteresowanych zgłębianiem wpływu relacji rodzinnych na swoją osobę może stanowić on podstawę do dalszej pracy nad rozwijaniem go w genogram. Pierwszy prototyp wykorzystywał sposób tworzenia oparty na zasadach budowania genogramu. Okazało się, że taka forma jest mało przyjemna i wzbudzała niechęć do tworzenia go. Dodatkowo duża ilość skomplikowanych symboli i skrótów powodowała brak zrozumienia i nadmiar niepotrzebnych informacji na planszy. Ze względu na fakt, iż kalejdoskop wspomnień wykorzystuje strukturę genogramu konsultowałem projekt z psychologiem panią dr Patrycją Rudnicką. W trakcie konsultacji wypracowaliśmy model przedstawiania relacji panujących w rodzinie przy pomocy metafory pogodowej oznaczając relacje jako ciepłe, zimne, normalne. Pozwoliło to na zastosowanie łatwych do zapamiętania oznaczeń. Niektóre z zaprojektowanych przeze mnie piktogramów zostały zmienione ze względu na inne skojarzenia osób starszych niż ludzi w moim wieku. Krzyż, który zastosowałem do oznaczania śmierci osoby dla seniorów jest symbolem pobożności lub chrześcijaństwa. Plansza do tworzenia genogramu na każdym etapie zmieniała wygląd co widoczne jest na zdjęciach przedstawionych na kolejnych stronach. W projekcie musiałem uwzględnić szeroki charakter pisma osób starszych. W związku z tym finalne rozwiązanie zawiera minimalną ilość elementów na planszy.
STRONA 72
fot. 14 materiały własne
fot. 15 materiały własne
STRONA 73
fot. 15 materiały własne
fot. 16 materiały własne
STRONA 74
fot. 17 materiały własne
fot. 18 materiały własne
STRONA 75
VIII WARSZTATY
STRONA 76
8.1 Cel warsztatów Celem warsztatów jest zapoznanie uczestników zajęć z narzędziem karty przodka oraz wzbudzenie w nich motywacji do pracy nad własną kapsułą czasu w domu.
8.2 Przygotowanie warsztatów Przygotowania do warsztatów rozpocząłem od ustalenia terminu i określenia liczby osób z panią Alicją Kowalską, dla których jestem w stanie zrealizować warsztaty. Warsztaty odbyły się w Pracowni Aktywizacji Społecznej prowadzonej przez Stowarzyszenie Civitas w dniu 10 maja 2018 r.
8.3 Formuła warsztatów Czas na przeprowadzenie warsztatów wynosił 1,5 godziny. Ograniczenie te wynikało z godzin działania pracowni i napiętego harmonogramu seniorów, którzy zaraz po zajęciach w pracowni rozwoju osobistego rozpoczynają inne zajęcia. Na początku wprowadziłem uczestników w temat warsztatów i omówiłem ich plan. Każdy z uczestników otrzymał zestaw o nazwie karty przodka, w którego skład wchodziły: • 4 karty do uzupełniania informacji o przodkach, • Karta do porównywania się z poszczególnymi osobami oraz • Dwie karty do zbiorczego zbierania informacji na temat dominujących cech fizycznych i psychicznych w rodzinie Następnie przeszliśmy do pracy nad elementami w kolejności uzupełnienie 2 kart do zbierania informacji o przodkach, wykresów zbiorczych i porównywania się z innymi członkami rodziny przy użyciu karty do porównywania się.
STRONA 77
Po zakończonym zadaniach poprosiłem osoby biorące udział warsztatach o zebranie ze sobą materiałów z warsztatów i uzupełnienie ich w domu z pozostałymi członkami rodziny. Ostatnim etapem warsztatu było podsumowanie, w trakcie którego zbierałem informacje zwrotne od uczestników.
8.5 Wnioski z warsztatów • W trakcie warsztatów zauważyłem, że seniorzy pracują w różnym tempie, wypełniane przez nich elementy służyły zapoznaniu się z nowym narzędziem. Karty przodka to element, na który potrzebny jest czas i skupienie w związku z tym zalecam pracę nad zestawem w domu • Dzięki możliwości przeprowadzenia warsztatów z seniorami zrozumiałem specyfikę pracy z nimi • W trakcie pracy nad uzupełnianiem karty cech fizycznych przodka, seniorzy zgłaszali, że nie pamiętają wszystkiego. Rozwiązaniem tego problemu jest wprowadzenie pracy z fotografią do warsztatów z kart przodka.
8.5 Cytaty uczestników „...jest to dla mnie bardzo ciekawe ale też trudne, ze względu na to, że niewiele pamiętam, fajną rzeczą dla mnie jest miejsce na zapisywani historii przodka, motywuje mnie to do uzupełnienia jego historii...” „...myślę, że to jest doskonały moment dla mojego syna by skorzystał z tego narzędzia do zbierania informacji o swoich jeszcze żyjących przodkach...” „....motywuje mnie do zastanowienia się nad historią wybranej osoby, do przemyśleń i refleksji...” „...uzmysłowiło mi to jakie cechy odziedziczyłam, po swoich przodkach. Otwiera mi to oczy jakie podobieństwa istnieją pomiędzy mną a swoimi przodkami...”
STRONA 78
8.6 Relacja fotograficzna
fot. 19 materiały własne
fot. 20 materiały własne
STRONA 79
fot. 21 materiały własne
STRONA 80
IX PREZENTACJA PROJEKTU
STRONA 81
9.1 Opis zestawu Zestaw składa się z czterech elementów skierowanych do seniora i scenariusza zajęć skierowanego do osoby prowadzącej zajęcia z seniorami. W skład zestawu dla seniora wchodzą karty konwersacji, karty przodka, kalejdoskop wspomnień i notatnik. Każdy z tych elementów może być wykorzystywany do pracy warsztatowej jak i samodzielnej pracy w domu. Ideą warsztatów jest zapoznanie seniorów z zaproponowanym przeze mnie rozwiązaniem i zaangażowanie ich w tworzenie własnej historii. Projekt udostępniony jest na idei open source co pozwala zainteresowanym osobom na samodzielne drukowanie i przygotowywanie zestawów, z udostępnionych przeze mnie plików i dostosowywanie ich do własnych potrzeb. Każdy z elementów rozróżniony został innym akcentem kolorystycznym co pozwala na zachowanie porządku i odpowiednie dopasowanie elementów wchodzących w skład każdego narzędzia. W procesie projektowy uwzględniałem wytyczne dotyczące projektowania dla seniorów w związku z tym minimalna wielkość kroju pisma wynosi 11pt. Pozwala to na sprawne posługiwanie się zestawem co zostało potwierdzone w trakcie testów z użytkownikami.
STRONA 82
STRONA 83
9.2 Karty konwersacji Karty konwersacji to element projektu zachęcający do rozmowy na tematy związane z historią rozmówcy i jego rodziny. Pytania zawarte w kartach powstały na podstawie odpowiedzi respondentów z różnych pokoleń i zostały skonsultowane z psychologiem. Każde z pytań posiada nawiązujące do niego zdjęcie na rewersie karty. Zdjęcia znajdujące się na kartach pochodzą ze zbiorów otwartej biblioteki narodowej POLONA. Każde z wykorzystanych przeze mnie zdjęć umieszone zostało na stronie biblioteki w ramach otwartej licencji jako domena publiczna co oznacza, że mogę zwielokrotniać, zmieniać i rozpowszechniać oraz wykonywać utwór, nawet w celach komercyjnych, bez konieczności pytania o zgodę. Jednak w celu podania źródła zdjęć na każdej karcie znajduje się logo POLONY-y. Narzędzie te stworzone zostało z myślą o inicjowaniu rozmowy w trakcie pracy warsztatowej lub jako element pozwalający na prowadzenie dyskusji w rodzinnym gronie. Należy uwzględnić fakt, iż prowadzący zajęcia nie jest w stanie przewidzieć tego jak długie i czasochłonne będą odpowiedzi pytanych osób.
Kartom konwersacji został przypisany kolor beżowy
STRONA 84
fot. 22 materiały własne
fot. 23 materiały własne
STRONA 85
9.3 Karty przodka Karty przodka to narzędzie służące do zbierania i zapisywani informacji o członkach rodziny. W skład zestawu wchodzą: • Karta członka rodziny – pozwala ona na zebranie i zapisanie informacji metrykalnych, informacji związanych z cechami fizycznymi i charakteru oraz na zapisanie krótkiej historii danej osoby • Zestawienie rysopisów – pozwala ono na zobrazowanie dominujących cech fizycznych członków rodziny • Zestawienie cech charakteru – pozwala ono na określenie przeważających cech charakteru w rodzinie osoby tworzącej kapsułę czasu • Kalki – służące do porównywania się z poszczególnymi członkami rodziny Narzędzie te może być wykorzystywane jako element pracy warsztatowej z seniorami w celu zapoznania ich z dostępnym rozwiązaniem lub jako element służący do samodzielnej pracy w domu. W przypadku osoby prowadzącej zajęcia należy zwrócić uwagę na fakt, że narzędzie te wymaga skupienia i czasu na uzupełnienie. W trakcie testów przeciętny użytkownik uzupełniał kartę dla jednej osoby w ciągu 30 minut. Podczas zajęć z kart przodka można wykorzystywać fotografię jako element wspierający proces uzupełniania elementów zestawu. Podstawowe informacje oraz techniki pracy ze zdjęciem przedstawiłem w części teoretycznej pracy.
Kartom przodka został przypisany kolor granatowy
STRONA 86
fot. 24 materiały własne
STRONA 87
Karta przodka
fot. 25 materiały własne
STRONA 88
fot. 26 materiały własne
STRONA 89
Zestawienie cech charaketru przodków
fot. 27 materiały własne
STRONA 90
Zestawienie rysopisów przodków
fot. 28 materiały własne
STRONA 91
9.4 Kalejdoskop wspomnień Kalejdoskop wspomnień to narzędzie służące do wizualizowania powtarzających się schematów, wzorców i relacji w rodzinie. Narzędzie te nawiązuje do idei tworzenia genogramu i pozwala na wykorzystanie go jako bazy do przyszłej pracy z terapeutą dla osób zainteresowanych zgłębianiem wpływu relacji rodzinnych na jego osobę. Narzędzie te opracowywane było pod okiem psychologa. W skład kalejdoskopu wchodzi: • Instrukcja, w której przedstawiony został proces tworzenia kalejdoskopu wspomnień oraz przykłady wraz z opisem • Plansza do tworzenia kalejdoskopu Narzędzie te może być wykorzystywane jako element pracy warsztatowej z seniorami w celu zapoznania ich z dostępnym rozwiązaniem lub jako element służący do samodzielnej pracy w domu.
Kalejdoskop wspomnień został wyróżniony kolorem czerwonym
STRONA 92
fot. 29 materiały własne
STRONA 93
Przykładowe rozkładówki z instrukcji
fot. 30 materiały własne
STRONA 94
fot. 31 materiały własne
STRONA 95
Plansza do tworzenia kalejdoskopu wspomnień
STRONA 96
fot. 32 materiały własne
STRONA 97
9.5 Notatnik Notatnik to element pozwalający na uzyskanie pełnej swobody w trakcie zapisywania historii przez posiadacza kapsuły czasu. Jako projektant zostawiam miejsce użytkownikowi kapsuły czasu na prowadzenie własnej narracji, niczym nie ograniczonej przez projektanta. Notatnik pozwala na chronologiczne oddzielanie treści przy pomocy zakładek dzielących okres życia człowieka na sześć części. Element ten może służyć także, jako notes do zapisywania odpowiedzi udzielnych w trakcie rozmów opartych na pytaniach z kart konwersacji. Notatnik został wyróżniony kolorem zielonym
fot. 33 materiały własne
STRONA 98
fot. 34 materiały własne
STRONA 99
9.6 Scenariusz Scenariusz warsztatów został opracowany na podstawie prowadzonych przeze mnie badań i przeprowadzonych warsztatów z tworzenia kart przodka. Konsultowany był wraz z panią Alicją Kowalską, która posiada wieloletnie doświadczenie w pracy warsztatowej z seniorami i młodzieżą. Opracowany scenariusz można pobrać wraz z udostępnionymi przeze mnie plikami. Założenia Celem warsztatów jest zachęcenie seniorów do pracy nad zapisywaniem własnej historii poprzez korzystanie z elementów wchodzących w skład kapsuły czasu oraz zapoznanie seniorów z nimi. Aby to osiągnąć stworzyłem scenariusz warsztatów dla prowadzącego, w którego skład wchodzą porady, przykładowe zadania, przebieg zajęć i wytyczne pozwalające na samodzielne przeprowadzenie warsztatów w oparciu o przygotowane przeze mnie pliki. Korzyści płynące z udziału w warsztatach: • Kształtowanie i zdobywanie umiejętności zbierania, katalogowania i zapisywania informacji o przodkach • Zachęcenie osób starszych do pracy nad własną kapsułą czasu • Zapoznanie uczestników warsztatów z stworzonymi narzędziami Metody pracy: • Praca grupowa – w celu zapoznania uczestników warsztatów z przygotowanymi narzędziami • Dyskusja • Praca na materiałach drukowanych • Prezentacja • Wykład
STRONA 100
Materiały: • Wydruk / ksero kart przodka • Wydruk / ksero kalejdoskopu wspomnień •
Wydruk / ksero kart konwersacji
• Elementy do pisania np. długopisy Zajęcia przeznaczone są dla grupy 10 osób i prowadzone są w formie cyklicznych spotkań po 1,5h w ramach zajęć organizowanych co tydzień w pracowni rozwoju osobistego. Podczas zajęć wykorzystane zostaną poszczególne materiały. Każde ze spotkań rozpoczyna się od 20 minutowego wprowadzenia w tematykę zajęć. MIejsce spotkań: • Pracownia Rozwoju Osobistego w Stowarzyszeniu Civitas Tematyka i zakres spotkań • Karty konwersacji – to zajęcia poświęcone przywoływaniu historii rodzinnych. Do zajęć wykorzystane będą karty konwersacji stanowiące bazę pytań do prowadzenia zajęć. Zajęcia te pozwalają na przypominanie sobie historii i anegdot z przeszłości. W trakcie pracy z tym narzędziem wykorzystywana będzie metoda pracy grupowej. • Kalejdoskop wspomnień – to zajęcia poświęcone obrazowaniu relacji pomiędzy członkami rodziny i wizualizowaniu schematów przekazywanych w rodzinach z pokolenia na pokolenie. Do zajęć wykorzystane będzie narzędzie „kalejdoskop wspomnień” w skład, którego wchodzi instrukcja wraz z planszą do tworzenia własnego kalejdoskopu. W trakcie zajęć nad tym narzędziem wykorzystana będzie metoda pracy grupowej. • Karty przodka – to zajęcia poświęcone zbieraniu i porównywaniu informacji o swoich przodkach. Mają one na celu porządkowanie i katalogowanie informacji i historii. Do zajęć wykorzystane będzie narzędzie o nazwie karta przodka zawierające formularze do zbierania danych o przodkach, zbiorowe wykresy pozwalające na określenie dominujących cech fizycznych i charakteru
STRONA 101
w rodzinie osoby uzupełniającej zeszyt oraz narzędzie pozwalające na porównywanie się z członkami rodziny. W trakcie zajęć nad tym narzędziem wykorzystana będzie metoda pracy grupowej. • Notatnik – to narzędzie służące do zapisywania własnej historii Wykorzystywany jest do indywidualnej pracy w domu
STRONA 102
9.6.1 Przebieg zajęć Karty konwersacji Cel warsztatów • Przywołanie wspomnień i anegdot rodzinnych, stymulowanie pamięci poprzez grupową dyskusję odwołującą się do elementów z przeszłości Materiały • Wydruki/ksero kart konwersacji jeden zestaw Przebieg • 1,5h czas trwania całego spotkania Przygotowanie: • Wydruk kart konwersacji i ich wycięcie 1h • Przygotowanie miejsce do dyskusji ustawienie krzeseł w okręgu 15 min Przebieg warsztatów: • Powitanie uczestników zajęć i zapoznanie ich z tematem zajęć, którym jest przywoływanie historii rodzinnych 5 min • Przedstawienie narzędzie karty konwersacji i ustalenie reguł korzystania z nich z uczestnikami zajęć 10 min • Udzielanie odpowiedzi na pytania 1h 5 min ( w trakcie spotkania w zależności od grupy osób i ich sposobu odpowiadania wykorzystana zostanie różna liczba pytań z puli, niewykorzystane karty mogą stanowić element krótkich dyskusji w trakcie następnych warsztatów) • Dyskusja podsumowująca – wnioski i refleksje uczestników zajęć 10 min
STRONA 103
9.6.2 Przebieg zajęć Karty przodka Cel warsztatów • Zapoznanie uczestnika warsztatów z dostępnym narzędziem oraz zachęcenie go do zbierania, katalogowania informacji o przodkach Materiały • Wydruki/ksero kart przodka dla kadego uczestnika, materiały do pisania Przebieg •
1,5h czas trwania całego spotkania + przygotowanie spotkania
Przygotowanie • Wydruk materiałów – odbywa się przed zajęciami. Czas trwania zależy od sprzętu i ilości osób dla, których przygotowywane są zajęcia • Przygotowanie stanowiska do pracy i rozłożenie materiałów 10 minut przed rozpoczęciem zajęć Przebieg warsztatów: • Powitanie uczestników warsztatów i wprowadzenie ich w temat spotkania 5 min • Ogrzewka w formie krótkiej dyskusji grupowej 20 min • Prezentacja zestawu 5 min • Uzupełnienie przykładowej karty przodka 30 minut • Uzupełnienie kalek i porównanie się z wybranym przodkiem 10 minut • Zapoznanie się z wykresami służącymi do wizualizacji cech dominujących w rodzinie 10 minut • Dyskusja podsumowująca – wnioski i refleksje uczestników zajęć 10 min
STRONA 104
9.6.3 Przebieg zajęć Kalejdoskop wspomnień Cel warsztatów • Zapoznanie uczestnika warsztatów z dostępnym narzędziem oraz zachęcenie ich do zobrazowania relacji pomiędzy członkami rodzinny, w celu zauważania dominujących schematów w rodzinie Materiały • Wydruki/ksero kalejdoskopu wspomnień dla kadego uczestnika, materiały do pisania Przebieg • 1,5h czas trwania całego spotkania + przygotowanie spotkania Przygotowanie • Wydruk materiałów – odbywa się przed zajęciami. Czas trwania zależy od sprzętu i ilości osób dla, których przygotowywane są zajęcia • Przygotowanie stanowiska do pracy i rozłożenie materiałów 10 minut przed rozpoczęciem zajęć Przebieg warsztatów: • Powitanie uczestników warsztatów i wprowadzenie ich w temat spotkania 5 min • Rozgrzewka w formie krótkiej dyskusji grupowej 20 min • Prezentacja zestawu 5 min • Tworzenie własnych kalejdoskopów krok po kroku 40 minut • Omówienie wyników pracy 10 min • Dyskusja podsumowująca – wnioski i refleksje uczestników zajęć 10 min
STRONA 105
9.7 Przyszłość kapsuły czasu W początkowej fazie działania projektu planuję motywować osoby i dawać impuls do korzystania z wypracowanego przeze mnie rozwiązania. Swoje kroki skieruję ku instytucją współpracującym z seniorami. Dodatkowo zakładam stworzenie platformy pozwalającej na promowanie projektu oraz wymianę treści, informacji i pomysłów związanych z projektem.
STRONA 106
X PODSUMOWANIE
STRONA 107
10.1 Podsumowanie projektu Wypracowane przeze mnie narzędzia odpowiadające na potrzebę opowiadania swojej historii i przekazywania jej następnym pokoleniom spełniają moje założenia projektowe. Kapsuła czasu ma na celu zmotywowanie osób w różnym wieku do zapisywania i zbierania historii rodzinnych przy użyciu zaprojektowanych przeze mnie rozwiązań. Możliwość pracy z docelową grupą odbiorców była rozwijającym doświadczeniem i jest wartością projektu. Każdorazowe spotkanie z grupą seniorów pozwalało na osiągniecie lepszych efektów, w krótszym czasie i szybkie eliminowanie błędów.
STRONA 108
10.2 Podsumowanie spotkań, w których wziąłem udział w trakcie pracy nad projektem kapsuły czasu • Spotkanie z Agnieszką Labus z fundacji Lab60 • Spotkanie z dr n. med. Radosławem Derejczykiem dyrektorem szpitala geriatrycznego w Katowicach – specjalistą ds. geriatrii • Wywiady z personelem i psychologiem w szpitalu geriatrycznym w Katowicach • Obserwacja i wywiady z pacjentami przebywającymi na dzienny oddziale opieki w szpitalu geriatrycznym w Katowicach • Spotkanie z Ewą Kulisz prezesem Fundacji Park Śląski • Obserwacja i wywiady z seniorami w parku śląskim • Udział w obradach PAN w Gliwicach poświęconym tematyce mieszkalnictwa i projektowania dla osób starszych • Spotkanie z Alicją Kowalską prezesem Stowarzyszenia Civitas • Konsultacje z psychologiem dr Patrycją Rudnicką
STRONA 109
XI BIBLIOGRAFIA
STRONA 110
• Jerzy Apanpowicz, Metodologia ogólna, https://wsaib.pl/images/files/EPublikacje/MO.pdf (dostęp 15.05.2018) • Tim Brown, Zmiana przez design, jak design thinking zmienia organizacje i pobudza innowacyjność; współpr. Barry Katz; przeł. Marta Höffner, Libron, Wrocław 2013 • Zofia Bednarska, Desk research, Wykorzystanie potencjału danych zastanych w prowadzeniu badań marketingowych i społecznych, Uniwersytet Jagieloński w Krakowie, Instytut Socjologii http://www.marketingiry- nek.pl/ files/1276809751/file/mir_7_2015_bednarowska.pdf (dostęp 15.05.2018). • Victor Papanek, Dizajn dla realnego świata, wydawnictwo Recto Verso, Łódź 2012. • prof. IPiSS dr hab. Piotr Błędowski i inni, Raport na temat sytuacji osób starszych w Polsce, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2012 • Michael Mitchell, Susan Wightman, Typografia książki, podręcznik projektanta, przeł. Dorota Dziewiońska, Wydawnictwo d2d.pl, Kraków 2012 • Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa 4 lutego 2014 • B. Pociej, Próby utrwalenia. Stare fotografie; w: „Ruch Muzyczny”, http://www. ksiegarniasgh.pl/imgs_u load/fragment-Arterapia.pdf (dostęp: 10.05.2018) • Anne Ancelin Schützenberger, Tajemnice Przodków, Wydawnictwo Virgo, przeł. Blanka Łyszkowska, Warszawa 2016 • Agata Szydłowska, artykuł Design po designie, kwartalnik 2+3d nr 61 (kwiecień 2016) • Zdzisława Świniarska, Człowiek a design – problemy designu społecznego, WST w Katowicach • Sławomir Tobis, Mirosława Cylkowska-Nowak, Wykorzystanie fotografii w terapii osób starszych, Nowiny Lekarskie, 2012;81(1) • Podręcznik projektowanie skutecznych usług publicznych praktyczny podręcznik dla kadry instytucji pu blicznych
STRONA 111
Linki • http://designthinking.pl/co-to-jest-design-thinking/ (dostęp: 10.05.2018). • http://designforeurope.eu/what-co-design (dostęp: 10.05.2018). • https://phototherapy-centre.com/polish/ (dostęp: 10.05.2018). • http://www.designcouncil.org.uk/ (dostęp 16.05.2018). • http://designthinking.pl/empatia-design-thinking/ (dostęp 15.05.2018).
STRONA 112