OPENCARELAB
ZORGEN VOOR MORGEN UITDAGINGEN VOOR DE ZORGSECTOR VANUIT DESIGNPERSPECTIEF
1 Helpen apps, huisdieren en intelligent meubilair ons straks om gezond te blijven of gezonder te leven? Zorgen eenvoudige diensten van buurtzorgkringen of zorgcafĂŠs morgen voor een warmere zorgervaring? Zorgen een herontwerp van het systeem en een verschuiving van rollen tegelijkertijd voor een hogere kwaliteit van zorgervaring en lagere kosten? Zien we straks nieuwe zorgberoepen en daaraan gelinkte producten, diensten en omgevingen ontstaan? Deze en andere vragen over gezondheidszorg in de toekomst waren het uitgangspunt voor OpenCareLab, een crossoverproject van Design Platform Vlaanderen.
2
IN EEN TRAJECT VAN NEGEN MAANDEN CREĂ‹ERDEN WE NIEUWE VERGEZICHTEN OM DE DISCUSSIE AAN TE JAGEN OVER BESTAANDE EN NIEUWE UITDAGINGEN EN MOGELIJKHEDEN VOOR DE ZORG IN VLAANDEREN IN DE TOEKOMST.
Experts werden geinterviewd, ontwerpers en ervaringsdeskundigen uit de zorg gingen samen aan de slag. In een reeks discussie- en ontwerpsessies vertaalden zij hun inzichten in beelden, verhalen en prototypes van producten en diensten die zorgbelevingen anno 20202040 vandaag tastbaar en bespreekbaar maken. Illustratie leidt tot inspiratie. Samen voeden hun beelden de vragen en mogelijke antwoorden waarover we ons vandaag moeten buigen om ons voor te bereiden op een succesvol zorgmodel van morgen.
3 Dit magazine neemt je mee langs de weg die de deelnemers daarbij aflegden, de uitdagingen die ze verkenden en de concepten die ze ontwierpen. OpenCareLab huldigt de principes van open design: het staat iedereen vrij om de concepten uit deze publicatie te adopteren, op voorwaarde dat de resultaten en afgeleiden toegankelijk blijven voor iedereen en blijven linken aan OpenCareLab. We wensen je alvast een inspirerende leeservaring toe!
HET OPENCARELAB PROJECTTEAM
3
INHOUD
10 VISIONS
16 ACTIONS
06 OPEN DESIGN VERWERKING TOT BOUWSTENEN
ONTWERPOPGAVEN
INTERVIEWS
OPENCARELAB: THE MOVIE
VIMEO.COM/ FLANDERSINSHAPE
1
3
08 HET PROCES
TOEKOMSTIGE UITDAGINGEN & BEELDEN
25 RESULTS
VAN BOUWSTENEN TOT EERSTE TOEKOMSTBEELDEN EN ONTWERPUITDAGINGEN
VAN REFLECTIES EN AANVULLINGEN TOT EXTRA UITDAGINGEN
2
5
26 TAO
ZORG VOOR JEZELF 38 CROWDCARING
62 UITGESPROKEN ”
ZORG VOOR ELKAAR
n
of
Het was als inschepen voor een tocht op volle zee, maar dan zonder kompas.
50 CARELINEMieke arrives to Marjoleins place on Thursday and 64 TOT SLOT helps her out.
ZORG VOOR JE BUURT
CROSSING BORDERS OpenCareLab is een crossoverproject van Design Platform Vlaanderen. Crossoverprojecten zijn er onder meer op gericht om de waarde van een ontwerpgedreven werkwijze ten aanzien van maatschappelijke uitdagingen tastbaar te maken voor een brede groep spelers uit de publieke en private sfeer. Eerder legden we in Mobilotoop het thema mobiliteit onder de scanner, terwijl OpenCareLab focust op het zorgsysteem in Vlaanderen in de nabije toekomst.
OPEN DESIGN
Open design is een ontwerpfilosofie die uitgaat van de kracht van kennis delen. Zo geven ontwerpers de toelating om hun ontwerpen open te delen met anderen, die deze vrij kunnen produceren en/of aanpassen, op voorwaarde dat het aangepaste ontwerp op eenzelfde open wijze wordt gedeeld en blijft refereren aan de bron(nen).
6
“
OPENNESS IS MORE THAN A COMMERCIAL AND CULTURAL ISSUE. IT’S A MATTER OF SURVIVAL. JOHN THACKARA, OPEN DESIGN NOW, BIS PUBLISHERS, AMSTERDAM, 2011
WAAROM Het debat omtrent de zorg van morgen vandaag stimuleren, zodat betrokken spelers kunnen anticiperen op uitdagingen die de Vlaamse zorg in de nabije toekomst te wachten staan en de meerwaarde van een ontwerpgedreven aanpak kunnen ervaren.
WAT Concepten en prototypes ontwerpen van producten, diensten of fysieke omgevingen die de zorgbeleving van een gezin anno 2020-2040 tastbaar maken en als zodanig oplossingen illustreren als antwoord op toekomstige uitdagingen.
WIE Een diverse groep stakeholders uit de zorg – zoals zorggebruikers en -verleners, wetenschappers, bedrijven, kennisinstellingen en overheden – gaat in interactie met ontwerpers uit diverse disciplines, om zowel qua kennis als werkwijze tot waardevolle kruisbestuivingen te komen.
HOE Door middel van een ontwerpproces bestaande uit diverse interactieve fases, creëren de deelnemers onder begeleiding van het projectteam tastbare oplossingen voor de zorg van morgen, geïnspireerd door de inzichten en toekomstvisies van experten. In lijn met een opendesignfilosofie bouwen ze stapsgewijs verder op elkaars bevindingen, om zo de individuele kennis en kunde te overstijgen.
WANNEER OpenCareLab liep van januari tot oktober 2014 en bestond uit een reeks interactieve momenten, gaande van interviews met binnen- en buitenlandse experts over toekomstige breedmaatschappelijk ontwikkelingen en de impact daarvan op de zorg in Vlaanderen, tot een reeks creatieve ontwerptweedaagsen: de zogenaamde Care Camps.
7
VERWERKING TOT BOUWSTENEN
ONTWERPOPGAVEN
INTERVIEWS
1
3
VAN BOUWSTENEN TOT EERSTE TOEKOMSTBEELDEN EN ONTWERPUITDAGINGEN
TOEKOMSTIGE UITDAGINGEN & BEELDEN
VAN REFLECTIES EN AANVULLINGEN TOT EXTRA UITDAGINGEN
2
5
VISIONS HET PROCES 8
ACTIONS
EXPERT INTERVIEWS
EXPERT CAMP
Welke ontwikkelingen zullen onze toekomstige samenleving vormgeven en mee het gezicht van de zorg bepalen? Vijf (inter)nationale experts geven hun visie op de zorgsector anno 2040.
Een groep van acht experts uit diverse sectoren buigt zich over enkele kernachtige uitspraken uit de expert interviews om vervolgens hun eigen toekomstbeelden en uitdagingen toe te voegen.
1
FEB–MAA 2014
2 13 MAA 2014
A KENNISMAKING TEAMS & TOEKOMSTBEELDEN, EERSTE BASISONTWERPEN
ZORGCONCEPTEN
B
4
VERRIJKING & EERSTE PROTOTYPING VAN IDEEËN
C SELECTIE & DETAILLERING VAN IDEEËN TOT INTEGRALE ZORGCONCEPTEN
TASTBARE PROTOTYPES VAN ZORGCONCEPTEN
DESIGNER CAMP
CARE CAMPS
Een team van designers vertaalt die bevindingen naar een eerste set concrete scenario’s en kernschetsen van mogelijke zorgsystemen. Op basis daarvan worden drie ontwerpopgaven opgesteld.
Tijdens drie tweedaagse workshops werken drie teams van designers uit diverse ontwerpdisciplines – elk onder leiding van een kapitein – aan hun beeld van de zorg van (over)morgen.
3 3 APR 2014
4
A
B
C APR–MEI–JUN 2014
RESULTS PROTOTYPES
De care camps resulteren in drie fysieke prototypes: producten, diensten en/of omgevingen die de toekomst van de zorg tastbaar maken en het debat erover mee helpen aanjagen.
5
A
B
C JUL-AUG-SEP 2014 9
WELKE ONTWIKKELINGEN ZULLEN ONZE TOEKOMSTIGE SAMENLEVING VORMGEVEN? 10
OP WELKE MANIER ZULLEN ZE MEE HET GEZICHT VAN DE ZORG BEPALEN?
WELKE BEELDEN ROEPT HET BEGRIP ZORG ANNO 2040 BIJ JOU OP?
RUDI WESTENDORP LEYDEN ACADEMY ON VITALITY AND AGEING
”
De zorg staat nog op standje 1930. Veel oplossingen die we vandaag bedenken, passen niet bij de moderne mens. De gezondheidszorg ziet mensen nog altijd te veel als een zak met organen.
”
De persoonlijke ervaring van gezondheid van mensen en hun behoeften en noden moeten centraal staan in de zorg van de toekomst.
”
In de toekomst zullen persoonlijke lijfartsen je helpen om de juiste keuzes te maken op de aannemersmarkt van de zorg. 11
NICK GULDEMOND UNIVERSITAIR MEDISCH
CENTRUM UTRECHT
”
De EU ziet niet alleen de nationale overheden, maar ook de lokale gemeenschappen steeds vaker als partners in de ontwikkeling van zorgsystemen voor de toekomst.
”
Wie vandaag gezond is, maar tijd investeert in de zorg voor anderen, wint aan sociaal krediet. Vandaag, maar ook voor later.
”
Innovatie in de zorg vraagt zowel om technologische als sociale vernieuwing.
12
”
In de toekomst zullen formele en informele – ook alternatieve – zorgsystemen naast elkaar bestaan. Een belangrijke uitdaging bestaat erin om die systemen te laten samenwerken en interageren. Je dokter zal moeten overleggen met je spiritueel adviseur. Hoe kunnen we dat laten werken?
MARK LEYS MEDISCHE SOCIOLOGIE
VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL
”
De overgang naar een preventieve gezondheidszorg impliceert ook een verschuiving van verantwoordelijkheden. Maar hoe maak je mensen meer verantwoordelijk voor hun eigen gedrag, zonder dat ze zich schuldig voelen?
13
JAN AERTS ONDERZOEKSGROEP STADIUS KULEUVEN
”
De kracht van data leidt ertoe dat we als individu en als gemeenschap in toenemende mate ‘convenience’ zullen moeten afwegen ten opzichte van ‘privacy’.
”
De aard van de gegevens die we (kunnen) verzamelen en analyseren, stuurt vaak nog de aandacht van onderzoek en ontwikkeling. Geluk is moeilijk te meten, dus tellen we stappen.
”
Data helpen ons om meer te weten en te begrijpen. De kloof tussen inzicht en ons gedrag aanpassen blijft echter groot.
14
”
PETER DEGADT GEDELEGEERD BESTUURDER ZORGNET VLAANDEREN
Het discours van ‘het individu’ versus ‘de gemeenschap’ is misleidend. Niemand is volstrekt zelfstandig zonder deel uit te maken van een gemeenschap. Het individu is een knooppunt in een netwerk van verhoudingen die voortdurend evolueren.
”
We moeten beseffen dat we naast rechten ook plichten hebben. We hebben zowel geresponsabiliseerde zorgvragers als responsieve zorgverleners nodig. Iedereen heeft de plicht om goed voor zichzelf te zorgen.
”
We mogen de rol van esthetiek in de zorg niet onderschatten. Een mooie, aantrekkelijke omgeving kan therapeutisch werken. Ziekenhuizen kunnen ook mooi zijn.
15
EXPERT CAMP 16
DESIGNER CAMP
CARE CAMPS
EXPERT CAMP
DESIGNER CAMP
13 maart 2014
3 april 2014
CARE CAMP 1
CARE CAMPS
CARE CAMP 2
CARE CAMP 3
25-26 april 2014
22-23 mei 2014
20-21 juni 2014
17
DE
TOEKOMST
MAANDAG 1.10.2040
EXPERT CAMP 13 MAART 2014 HANDELSBEURS GENT
PRINT GELUKKIG JE PIL THUIS LAATSTE RUSTHUIS SLUIT DE DEUREN PHARMAPRINTER DRUKT GENEESMIDDELEN OP VOORSCHRIFT AF
KOEN DROSSAERT HUB MICHIEL VERHAEGEN OSAR KATLINE CAUWELS BPOST NELE VANDENBROECK COLRUYT PIET VERHOEVE IMINDS ANN ACKAERT IMINDS GEERT POLFLIET PLACIDUS SARAH GILLIS FLANDERS INSHAPE
ALZHEIMER ONTRAFELD SOCIAL MEDIA & BIG DATA ZORGEN VOOR DOORBRAAK
ARTSEN EN TECHPARTNERS IN DE CLINCH OVERLIJDENS DOOR FOUTE MONITORING BLOEDVERDUNNERS
STEL
GRATIS GEZOND KOSTELOZE BASISZORG
VOOR IEDEREEN TOEGANKELIJK
JE SLAAT ANNO 2040 DE KRANT OPEN: WELKE KOPPEN LEES JE?
58%
TACHTIGPLUSSERS AAN HET WERK
18
NIEUWE ONTBIJTPIL VOOR KANSARMEN
AFSTANDSGENEESKUNDE STOPT TOESTROOM BUITENLANDSE PATIﾃ起TEN
60%
GEZINNEN HEEFT HEALTH- & LIFESTYLECOACH
MINDER DONORVRAGEN DOOR REGENERATIE NIEREN
DESIGNER CAMP 3 APRIL 2014 STEL
IDEALABS ANTWERPEN
DAT WE OPLOSSINGEN KUNNEN ONTWERPEN…
TIMOTHY MACKEN MADE MARGO ANNEMANS KU LEUVEN, ARCHITECTUUR EN ONTWERPEN PIETER VAN HET KAAR & MAARTEN KONIJN MANNEN IN DE RUIMTE JOKE DESSIN VIVES, EXPERTISECENTRUM ZORGTECHNOLOGIE VIVES MARTIAL GEUDIN DESIGNER VINCENT DE SMEDT EDMIRE FREDERIC DE CLIPPELE FREELANCE IN LIFE SCIENCE BAS RAIJMAKERS STBY EN DESIGN ACADEMY EINDHOVEN ANJA DIRKS INTERIEUR + DEMENTIE HEATHER DAAM DESIGN RESEARCH ASSOCIATE, DESIGN ACADEMY EINDHOVEN WIM BUTS DESIGNER, ONDERZOEKER, MEDIA, ARTS & DESIGN FACULTY GENK LAURA BRASPENNING DESIGNER, DOCENT KAREL VERSTRAETEN ARCHITECT
… die ontwerpers toelaten om het effect van de esthetiek van hun ontwerp op de mens te meten.
… waarbij robots als metgezellen met vaardigheden en emoties met ons samenleven.
… die het contact tussen mensen in de zorg kunnen verrijken voorbij het functionele en sociale.
… die mensen en gemeenschappen de meerwaarde leren ervaren van zorgen voor elkaar over generaties en grenzen heen.
… die de afstand qua kennen en kunnen tussen mensen en zorgoplossingen verkleinen.
… die zorgvragers en zorgverstrekkers toelaten om elkaar te vinden en onderling zorg te organiseren.
… die mensen de weg wijzen binnen het complexe zorgaanbod.
… zodat iedere generatie zorg kan vragen en bieden en zich gestimuleerd voelt om dat te doen.
Verplaats je in de belevingswereld van een van de hoofdrolspelers in jouw toekomstige zorgsysteem. Beschrijf stap voor stap een moment/ dag/week uit hun leven.
Selecteer een vijftal inhoudelijke bouwstenen, aangedragen door de experten. Schets op basis daarvan je eigen toekomstbeeld van de zorg. Wie spelen de hoofdrollen in die wereld en hoe verhouden ze zich tot elkaar?
19
CARE CAMP 1 25-26 APRIL 2014 TIO3 RONSE
Welke oplossingen – producten, diensten, omgevingen – zouden in dit toekomstig zorgsysteem centraal kunnen staan?
Hoe spelen we in op neo-nomadische en andere nieuwe levensstijlen, op zorg die verder gaat dan gezondheid, op strengere duurzaamheidseisen? Wat als we geneesmiddelen telen, als we organen regenereren? Wat als de deeleconomie een deelcultuur wordt, als een basisinkomen realiteit wordt?
20
Bij zorg in de toekomst denken we vooral aan de mogelijkheid tot zelforganisatie in een steeds complexer wordende wereld. We zien opportuniteiten in de extra levensjaren die we winnen, uitdagingen in het leren zorgen voor zichzelf en voor elkaar, en het redesignen van beleid en beleidsvormingsprocessen.
De fysieke omgeving van mensen kan gedrag sturen en faciliteren. Het zorgsysteem kan daar haar voordeel mee doen. Ook hoe we mensen en plekken, generaties en rollen in die omgeving mixen, schept mogelijkheden in het ‘samenzorgen’, maar ook uitdagingen om mensen mee te krijgen in die nieuwe mindset. We moeten bewust omgaan met het balanceren van heterogeniteit en identiteit en mensen ondersteuning bieden om samen beslissingen te kunnen nemen.
We zien een mooie rol weggelegd voor personen, dingen, plekken die als coaches fungeren en met mensen meegroeien gedurende hun levensloop. Empathie is daarbij van groot belang. Verder: wat als we de kosten en baten in een zorgsysteem breder benaderen dan het financiĂŤle? Welke andere vormen van waarde(n)transacties kunnen we ons voorstellen?
21
CARE CAMP 2 22-23 MEI 2014 BUDAFABRIEK KORTRIJK
Hoe zouden die producten/diensten/ omgevingen in zo’n wereld eruitzien? Hoe verloopt de interactie ermee? Gebruik de aanwezige materialen om ze tastbaar voor te stellen.
22
22
CARE CAMP 3 20-21 JUNI 2014 Z33 HASSELT
Hoe kan het ontwerp voor zichzelf spreken? Welke details ontbreken of hebben geen toegevoegde waarde om anderen toe te laten zich in te leven in de wereld waarin het toekomstige zorgsysteem zicht ontvouwt?
23
23
24
TAO
CROWDCARING
CARELINE 25
ZORG VOOR JEZELF
meebrengt, zorgt voor toenemende druk bij heel wat mensen: hoe blijven we die complexiteit zelf de baas, een leven lang? Hoe laten we anderen toe om dat te doen wanneer we daar zelf niet toe in staat zijn? Kortom: om het roer van de eigen gezondheid in handen te nemen, om wegwijs te worden in het web van oorzaak-gevolgrelaties op het vlak van gezondheid, fysiek en mentaal welzijn en de oplossingen die zich voor elk aandienen, klinkt een steeds luidere roep om hulp. Niemand wil verdrinken in de enorme informatie- en datastroom, zeker niet wanneer het om de eigen gezondheid gaat of die van naasten of dierbaren.
IN DIE WERELD SNELT TAO TE HULP. TAO STIMULEERT GEZOND LEVEN, ENGAGEERT EN BIEDT TEGELIJK GEBORGENHEID, EEN VEILIG GEVOEL DAT IEMAND OVER JE WAAKT VAN JE GEBOORTE TOT JE DOOD. Als interactieve zorgservice Professor Westendorp pleitte in zijn visie op de gezondheidszorg van de toekomst reeds voor een systeem waarin de eigen gezondheidsbeleving centraal staat, waarin mensen zoveel mogelijk zelf aan het roer van hun gezondheid en eventuele behandelingskeuzes staan.
DANKZIJ GEAVANCEERDE SENSORTECHNOLOGIE EN EEN DIVERS PALET AAN SMART DEVICES EN WEARABLES KAN ELK INDIVIDU IN TOENEMENDE MATE ZIJN FYSIEKE EN MENTALE GEZONDHEID VOORTDUREND MONITOREN. Hoe meer en beter we kunnen meten, hoe meer we weten, hoe meer we beseffen hoe omvangrijk de begrippen welzijn en gezondheid zijn. Ze worden beïnvloed door tal van impulsen uit onze fysieke en mentale omgeving. Dat besef en de responsabilisering die het 26
waakt TAO over ieders welzijn en gezondheid en – waar nodig – toont hij de weg naar oplossingen. TAO is geen medische curatieve dienst, maar een lifecoach en raadgever. Advies is het devies. TAO stimuleert je om in alle vrijheid zelf de knopen door te hakken en goed geïnformeerde keuzes te maken.
TAO IS OVERAL EN ALTIJD PRESENT ZONDER ‘AANWEZIG’ TE ZIJN. Hij is er wel als je hem nodig hebt, maar dringt zich niet op de voorgrond. Hij is (in) de omgeving … present in door jou gekozen alledaagse voorwerpen, huisdieren, kamerplanten, enzovoort. Zij stellen TAO in staat om jouw lichaam, gedrag en omgevingsfactoren te monitoren en oplossingen aan te reiken. Bedreigingen worden gesignaleerd, oplossingen – op basis van kennis van zowel zorgprofessionals als
ervaringsdeskundigen – geadviseerd, maar jij behoudt altijd en overal de controle. Op basis van je interacties, leert TAO je gaandeweg steeds beter kennen.
JIJ – EN ENKEL JIJ – VORMT HET CENTRUM VAN HET SYSTEEM. TAO ORGANISEERT ZIJN ACTIVITEITEN OM JE HEEN. De aangename, niet-opdringerige manier waarop TAO in ieders leven aanwezig is, maakt aanvaarding van het systeem even alledaags als aanvaarding van de aanwezigheid van een buur of goede vriend. Zoals het elke zichzelf respecterende levensstijl betaamt, heeft ook TAO een eigen magazine waarin de laatste ontwikkelingen op een aantrekkelijke en informatieve manier worden voorgesteld.
OP TAL VAN PLEKKEN IN DE LEEFOMGEVING – VAN THUIS TOT IN HET WARENHUIS – KAN JE TAO RAADPLEGEN VIA EEN ZOGENAAMD CLOUDAPPARAAT. Dat laat je toe om op holografische wijze het ruime gamma aan producten en diensten waarmee TAO je van dienst kan zijn te verkennen en op jouw persoonlijke wensen af te stemmen. Zo kan je onder meer zien via welke devices en op welke manier TAO over je waakt, en welke datastromen en inzichten dat met zich meebrengt, wie toegang krijgt waartoe en waar je meer of minder van je eigen controle in de handen van TAO wenst te leggen. Kortom, de cloud is jouw TAO-cockpit.
DAARNAAST ZORGEN AVATARS ERVOOR DAT ONZE TAO LIFECOACH – DE VERPERSOONLIJKING VAN TAO’S BESCHERMENGELFUNCTIE – ALTIJD BINNEN HANDBEREIK IS.
Doorheen onze levensloop kunnen we zelf kiezen in welk object we onze lifecoach bij ons dragen: een speelgoedautootje, een sleutelhanger of halsketting, een wandelstok … Stuk voor stuk laten ze ons toe om met TAO en de TAO-community te converseren. Behalve persoonlijke bijstand, laten de avatars ook anderen toe om op een gepaste manier voor ons te zorgen. Wanneer een van de kinderen bijvoorbeeld uit logeren gaat, reist hun lifecoach via hun avatar als beschermengel met ze mee. Zo weten oma en opa ook hoe ze Jorgs allergieën kunnen vermijden. Bovendien zijn mama en papa slechts een knopje ver weg.
MISSCHIEN WEL HET MEEST BIJZONDERE ONDERDEEL VAN HET TAO-SYSTEEM ZIJN DE TALRIJKE TAO- HUISDIEREN EN ANDERE LEVENDE ORGANISMEN. Reeds eeuwenlang gebruiken we de vernuftige capaciteiten van planten en dieren om ons te waarschuwen voor gevaar. Denk maar aan rozenstruiken in de wijnbouw of insecten die eerder dan wie ook brandhaarden kunnen detecteren. Maar nieuwe doorbraken op het vlak van life sciences, biotechnologie en synthetische biologie maken dat we ze in de wereld van TAO ook in onze dagelijkse gezondheidszorg kunnen inschakelen als sensor-actorcompagnons.
IN DE WERELD VAN TAO IS IEDER VAN ONS VERGROEID MET EEN GENETWERKT SYSTEEM VAN GEPERSONALISEERDE, LERENDE ZORGPRODUCTEN EN -DIENSTEN. Niet wij moeten onze aandacht verdelen over de tientallen technologische snufjes die ons gezond houden of weer gezond maken. Het is de technologie die ons ondersteunt. Zo kunnen we focusssen op elkaar en de aangenamere facetten van ons leven. 27
DE KRACHT VAN PRINT TAO LIFESTYLEMAGAZINE Het aanbod van TAO wordt kenbaar gemaakt via een maandelijks lifestylemagazine, zodat je rustig doorheen het gamma van wearables en diensten kunt grasduinen. Boordevol welzijnstips, haalt het magazine de banden met de TAO-deelnemer aan. De nieuwste trends en ontwikkelingen worden voorgesteld en human interest staat centraal. Langs die weg wil TAO het bewustzijn en de betrokkenheid van de deelnemers in de TAO-gemeenschap activeren.
28
MAGAZINE
29
MACHINE
EEN WOLK VOOR JE WELZIJN CLOUD MACHINE
Via de TAO Cloud Machine kunnen (nieuwe) leden kennismaken met het rijke aanbod aan applicaties en producten. De Cloud Machine genereert een fysieke voorstelling van een wolk die dienst doet als interface, waarin de producten en toepassingen als een hologram te zien zijn. TAO-leden kunnen op een intuĂŻtieve manier de wolk manipuleren en zo het TAO-gamma exploreren ĂŠn selecteren. Wat je niet wenst, duw je uit de wolk, tot je het gewenste profiel overhoudt. De TAO Cloud Machine is een mobiele installatie en is te raadplegen op diverse publieke locaties en hotspots in de binnenstad, gaande van het theater tot horecazaken of winkelcentra.
EEN GIDS VOOR HET LEVEN WAT IS JOUW AVATAR?
BEER
De vierjarige Bert slaapt rustiger sinds zijn beeravatar bij de minste afwijkingen van zijn normale slaappatroon TAO alarmeert en informatie terugkoppelt naar de ouders. Ook zij slapen nu op beide oren.
WOESTIJNROOS
De woestijnroos is een rustpunt in je woning en zorgt ervoor dat je altijd een plek hebt om met TAO te interageren.
32
Met behulp van een fysieke avatar maken TAO-deelnemers hun virtuele lifecoach zichtbaar. Zo beschikt iedereen over een tastbare en persoonlijke interface om met TAO en de bijbehorende community in dialoog te treden. Sommigen zullen opteren
WANDELSTOK
Dankzij TAO krijgt de klassieke wandelstok een nieuwe dimensie. Bij calamiteiten zal TAO meteen overgaan tot actie, zodat Marie (108) met een gerust hart op stap kan gaan.
MEDAILLON
Het medaillon biedt gebruikers zowel een continue connectie met TAO als een herinnering aan hun geliefden.
voor een sieraad, zoals een ketting of horloge. Anderen verkiezen een natuurlijke sculptuur of een wandelstok, terwijl de kinderen liever een knuffel hebben. De mogelijkheden zijn legio. Bovendien verandert je avatarkeuze mee naarmate je ouder wordt.
DEKENTJE
Bij een plotse stijging van je baby’s lichaamstemperatuur schakelen de avatardekentjes meteen het TAO-systeem in. Afhankelijk van de analyse, suggereert het oplossingen aan de ouders.
PARFUM
Het specifieke TAO-parfum ruikt heerlijk, maar beschermt je bovendien tegen kwalijke omgevingsinvloeden. Het flesje zelf staat in directe verbinding met het TAO-systeem.
HORLOGE
Het sensorisch horloge biedt gebruikers een praktische en discrete interface om te communiceren met TAO.
BRIL
De bril biedt je een scherp perspectief op je omgeving en je eigen gezondheid.
KOPTELEFOON
De koptelefoon is vooral bij pubers populair: ideaal voor wie niet zonder muziek kan. Terwijl je luistert naar je favoriete deuntjes, monitort de avatar je hersengolven.
SPIEGEL
De spiegel neem je gemakkelijk mee en garandeert je een frisse blik op je eigen gezondheid.
MEETINSTRUMENT
Deze avatar geeft je inzicht in je gezondheidsbalans, via geavanceerde metingen die worden gevisualiseerd op een TAO-kompas.
VAAS
De vaas is meer dan louter decoratief. Het plaatsen van specifieke bloemen maakt in het water helende krachten los, die via de vaas in de ruimte worden verspreid.
33
KARMA KAMELEON ANIMAL ASSISTED ACTIVITIES Een selectie dieren monitort je fysieke en mentale gezondheid. Ze kunnen signalen uitsturen of versterken en zo een zorgende functie aannemen. Zo is er de kameleon, die met zijn verkleurende huid specifieke mentale kwalen diagnosticeert. Of de huismijt, die ’s nachts op basis van de analyse van je huidschilfers je huid verzorgt met een crèmeachtige uitscheiding. Of de bij, die op basis van je ziektebeeld een honing samenstelt om je herstel te bespoedigen.
34
BIJ
HUISMIJT
35
1
2
TOON KONINGS
MATHIE ROYEN
CONSULTANT | KONINGS LOGISTIEK
DESIGNER | ZUYD HOGESCHOOL
Toon heeft heel wat ervaring met logistiek management in Nederland en startte tien jaar geleden met Konings Logistiek. Zijn adviesbureau is actief in supply chain management en helpt om de goederenstroom in de gezondheidszorg – zowel cure als care – te beheersen.
Mathie is designer en instructuur PraktijkOnderwijs aan het ABKM Maastricht, dat deel uitmaakt van ZUYD Hogescholen. Hij begeleidt studenten in het vormgeefproces en was ook bij het vorige crossoverproject Mobilotoop een erg actieve deelnemer.
HET TEAM 1
2
5
36
3
4
LAURA BRASPENNING | KAPITEIN
WIM BUTS | KAPITEIN
DESIGNER, ONDERZOEKER & DOCENT | MAD FACULTY
DESIGNER, ONDERZOEKER & DOCENT | MAD FACULTY
Laura is sinds 2005 als ontwerper actief in de ouderenzorg, onder meer als coördinator cultuur in een woonzorgcentrum, als bestuurslid bij Kunst in de Zorg en als designer van een woonproject voor Chinese ouderen in Amsterdam. Samen met Wim Buts is ze binnen de onderzoeksgroep Social Spaces aan de MAD Faculty betrokken bij het project Mobiel Design Lab.
Wim heeft een achtergrond als product- en communicatievormgever en is als onderzoeker en docent product design verbonden aan de MAD Faculty in Genk. Hij heeft ervaring als technisch ateliermedewerker Object & Jewellery en was nauw betrokken bij DoDesign, een onderzoeksproject rond – en databank van – materialen en ontwerptechnieken.
3
4
5 SOFIE MOEYAERT PRODUCT DESIGNER Sofie behaalde een bachelor Industrieel Productdesign en liep stage bij Baccarne Design & Engineering om daarna aan de slag te gaan bij Unic Design. Intussen heroriënteerde ze zich tot opvoedster en werkt ze in een zorgcentrum.
37
ZORG VOOR ELKAAR
groepen mensen die bottom-up – vaak ondersteund door nieuwe technologische mogelijkheden – alternatieve oplossingen op het getouw zetten, en anderzijds terugtrekkende overheden die worstelen met de herpositionering van de eigen rol.
IN DAT TWEESTROMENLAND ONTVOUWT CROWDCARING ZICH.
Vandaag reeds zien we hoe het zorgsysteem door slinkende overheidsbudgetten, moeizame markten en een tegelijkertijd sterk vergrijzende en diversifiërende bevolking onder druk komt te staan. De vette jaren van een uitgebreid aanbod aan gesubsidieerde en private zorgverlening ruimen plaats voor de bezorgdheid om een vermagerend web van producten en diensten, waarin steeds meer gaten dreigen. Terwijl we vroeger een groot deel van onze zorg – en impliciet ook een stuk van onze verantwoordelijkheid voor de eigen gezondheid – aan derden uitbesteedden, groeit de onrust om als individu en gemeenschap naar nieuwe oplossingen te moeten zoeken, waarbij we alleen op elkaar kunnen terugvallen. In dit klimaat van verandering zien we enerzijds 38
Een uitdijend web van bottom-up en topdown zorginitiatieven creëert in die wereld algauw een onbeheersbare complexiteit voor het individu. CrowdCaring biedt mensen een lens om in de zee van oplossingen die zorglevering en zorgaanbod op maat te ontwaren. Het reikt instrumenten aan voor een nieuw evenwicht tussen zorgvraag en -aanbod, rechten en plichten. Ze herpositioneert zorg voor zichzelf en de medemens als een inherent, geaccepteerd en gefaciliteerd onderdeel van de algemene levenssfeer van eenieder. In die context hebben tal van actoren in het zorgaanbod een metamorfose ondergaan en een nieuwe rol opgenomen als gidsen en verbindingsagenten. Het zijn facilitatoren en enablers. Ze staan niet langer in voor de directe zorg als zodanig, maar stellen burgers en anderen in staat om rollen en taken in de niet-specialistische zorg in de mate van het mogelijke zelf op te nemen. De voortschrijdende democratisering van kennis en technologie maakt ‘niet-specialistisch’ bovendien tot een continu evoluerend begrip.
CROWDCARING IS ZO’N ORGANISATIE. ZE SPEELT IN OP DE NOODZAAK OM MENSEN TE RESPONSABILISEREN, OM HEN TE ONDERSTEUNEN IN HET OPNEMEN VAN HUN ZORGROL ALS EEN MAATSCHAPPELIJKE VANZELFSPREKENDHEID. Door te zorgen voor elkaar, bouw je immers sociaal krediet op, waardoor je ook in je eigen
zorgbehoefte erop kan vertrouwen dat anderen je zullen bijstaan. Ze faciliteert het peer-to-peernetwerk waarin zorgbehoevenden en zorgverstrekkers elkaar ontmoeten en bouwt zo verder op de basisempathie en het basisaltruïsme van mensen. Het morgen waarin Crowd Caring een hoofdrol speelt, contrasteert op tal van vlakken met vandaag.
VANUIT HAAR STURENDE ROL WIJST DE OVERHEID MENSEN OP HUN SOCIALE DIENSTPLICHT. IEDER INDIVIDU WORDT GEACHT ZIJN OF HAAR ZORGTAKEN TE VERVULLEN. Bij CrowdCaring zijn dat Care Moments of zorgmomenten. Ieder mens is immers zorgvrager en -aanbieder op verschillende momenten in zijn of haar leven. Geven en ontvangen is de boodschap. CrowdCaring verbindt mensen in een open, sociaal zorgnetwerk. Mensen worden van kinds af aan vertrouwd gemaakt met de voordelen en de werking van het systeem aan de hand van educatief materiaal op maat, zoals bijvoorbeeld een animatiefilm voor kleuters.
OM ERVOOR TE ZORGEN DAT MENSEN HUN ZORGTAKEN VLOT KUNNEN COMBINEREN MET ANDERE ACTIVITEITEN IN HUN DAGELIJKS LEVEN, HEBBEN OVERHEID EN BEDRIJFSLEVEN HET PAD VAN DE 9-TO-5 WERKDAGEN VERLATEN. Dat zorgt voor winst op alle vlakken. Het drukt niet alleen de kosten, maar verhoogt ook de voldoening om te kunnen zorgen voor elkaar. CrowdCaring voorziet in tal van intuïtieve instrumenten om mensen toe te laten flexibel hun Care Moments in te plannen. Een koelkastplanner – fysiek aanwezig maar ook digitaal verbonden met ieders CareCrowd of sociaal zorgnetwerk – laat mensen toe
om te zien wie wanneer zorg nodig heeft en eventueel kan bieden, zodat agenda’s afstemmen een koud kunstje wordt.
DAARNAAST BIEDT EEN NIEUWE GENERATIE SENSOR-, DIAGNOSTISCHE EN MONITORINGSTECHNOLOGIEËN MOGELIJKHEDEN OM IN REAL TIME IN TE SPELEN OP FYSIEKE SIGNALEN EN/OF ZORGBEHOEFTEN. Zo draagt de CareKey sleutelhanger bij aan een algemeen veiligheidsgevoel bij jong en oud. Op een laagdrempelige manier krijgen leden uit het netwerk een signaal – vaak getriggerd door meting van een fysieke parameter – wanneer actie vereist is.
ZOWEL ON- ALS OFFLINE BRENGT CROWDCARING MENSEN, DIENSTEN EN MIDDELEN SAMEN. Een belangrijke rol in het faciliteren van die ontmoeting is weggelegd voor de CrowdCaring-locaties. In plaats van te investeren in nieuwe infrastructuur, lift CrowdCaring mee op bestaande voorzieningen. In horecazaken, openbare plaatsen en cultuurcentra kunnen mensen met hun vragen en verzuchtingen bij een zorgcoach terecht. Zorgen gaat om meer dan medische zorg alleen en ontmoetingen daaromtrent mogen dan ook in die alledaagse sfeer plaatsvinden.
DOOR DE COMBINATIE VAN INTERACTIEVE EN INTERPERSOONLIJKE ZORG OVERSTIJGT CROWDCARING HET INDIVIDUELE ENGAGEMENT. De intensiteit van de zorgverstrekking kan flexibel worden ingevuld, vanuit ieders dubbele rol van zorgvrager en zorgverstrekker. CrowdCaring is de incarnatie van de relationele welvaartsstaat. Mensen zorgen voor elkaar en overheid en bedrijfsleven zorgen voor het kader om dat mogelijk te maken. 39
JONG GELEERD ANIMATIEFILM
Kinderen worden van jongs af met CrowdCaring vertrouwd gemaakt. Via eenvoudige animatiefilms leren ze hoe belangrijk het is om elkaar te helpen. Iedereen draagt zijn steentje bij‌
GO
1
40
1 Franki stapt van school naar huis. Daar is zijn buurvrouw Daisy. Ze belt aan bij een vreemde deur. Franki kijkt door het raam. Hij ziet hoe Daisy een zieke man verzorgt. Een symbool op de muur trekt zijn aandacht.
2 Franki wil weten wat het symbool betekent. Hij volgt Daisy naar een ander huis. Daar glipt hij mee naar binnen. Op de deur van de koelkast ziet hij opnieuw het symbool. Tot Daisy hem bij de kraag vat…
3 Daisy is niet boos. Ze legt uit dat het symbool voor CrowdCaring staat. Ze neemt Franki mee naar het CareCafé. Daar zitten mensen die elkaar helpen. Franki haalt zijn moeder. Samen worden ze lid van CrowdCaring. Mensen helpen is leuk.
3
2
41
STRAK PLAN! FRIDGE MAGNET PLANNER Een intuïtief berichtensysteem houdt zorgbehoevenden en zorgverleners van elkaars noden op de hoogte. De digitale koelkastplanner bekleedt daarbij een centrale plaats. Met behulp van magneten worden zorgvraag en -antwoord op elkaar afgestemd.
1
Marjolein is 83 years old and needs to take her weekly shower. She lives alone. Together with her Crowdcaring professional she decided that when she wants take a shower she would like someone that the organisation has identified as experienced and gentle - after all it’s a very intimate things to help someone shower!
1
2
Marjolein is een kwieke dame van 83. Ze woont nog altijd alleen. Om een bad te kunnen nemen, doet ze een beroep op CrowdCaring. Via het netwerk vond ze iemand die haar helpt bij het wassen. Via de koelkastplanner schuift ze de magneet van haar vertrouwenspersoon naar het weekschema.
Mieke klust tijdens de zomer bij om haar studie te betalen. Via haar smartphone ontvangt ze een bericht dat Marjolein hulp nodig heeft bij het wekelijkse badritueel. Mieke accepteert de uitnodiging en de afspraak ligt meteen vast. Haar onvoorwaardelijke inzet leverde haar al heel wat positieve reviews op.
her weekly shower. She lives alone. Together with hat when she wants take a shower she would like d as experienced and gentle - after all it’s a very 42
2
Mieke is an 19 year old recent high school graduate that is working over the summ money for university. On Tuesday gets an SMS that Marjolein - a fellow member o Crowdcaring needs help for her weekly shower on Thursday. Mieke agrees on the can be available for her weekly care-moment and the appointment is set. Mieke h offering care for Crowdcaring during that last 8 months and has been getting gre
3 Twee dagen later verschijnt Mieke stipt op de afspraak. Met behulp van de vingerscanner laat ze zichzelf binnen in Marjoleins huis.
4
3 Mieke arrives to Marjoleins place on Thursday and helps her out.
mer to earn of e time she has been eat reviews of
Mieke vertelt Marjolein over haar studieplannen. Marjolein was vroeger docente en wil Mieke graag helpen bij haar studie. De volgende It turns dag trekt Marjolein naarout hetthat Care-Marjolein was Café, waar ze haar van de nicezorgcoach connection, and Marjolein uitwisseling opMarjolein de hoogte informs brengt. her Crowdca
Crowdcafé for a coffee, and it i
C
A
RI
N
G
C
RO
W
D
4
It turns out that Marjolein was a teacher, and this is what Mieke hopes to study! They find a Mieke arrives to Marjoleins place on Thursday and helps her out. nice connection, and Marjolein offers to tutor her with her school in the upcoming year. Marjolein informs her Crowdcaring professional the next day when she walks to the Crowdcafé for a coffee, and it is arranged as an exchange between the two ladies.
It turns ou nice conne Marjolein in 43 Crowdcafé
1
3
YOU’VE GOT MAIL PERSONAL CARE ALERTS Sensoren houden onze gezondheidstoestand voortdurend in het oog. Duikt er ergens een onregelmatigheid op, dan wordt het CrowdCaring-netwerk meteen geactiveerd via een geïntegreerde berichtenservice.
44
2
1 De elfjarige Bob lijdt aan diabetes. Zijn bloedwaarden veranderen snel en dat is gevaarlijk. Daarom draagt hij een sensor die zijn suikerspiegel voortdurend controleert.
2 Bobs suikerspiegel neemt een onverwachte duik. Via de CareAlert-sleutelhanger krijgt hij een gepersonaliseerde waarschuwing. Bob weet wat hem te doen staat.
3 Omdat zijn bloedwaarden niet snel genoeg herstellen, verwittigt het systeem de dokter, die prompt een ziekenwagen laat komen. Bobs moeder krijgt een bericht dat haar zoon in het ziekenhuis ligt.
45
46
G O
N
C
R
W D C A R
I
OP DE KOFFIE CROWDCARING LOCATIE Ook in digitale tijden blijft fysiek contact van cruciaal belang. Het CareCafĂŠ is de centrale buurthub van waaruit alle zorginitiatieven worden gestuurd. Zorgbehoevenden en zorgverleners vinden er elkaar bij een kop koffie. Op regelmatige tijdstippen kunnen buurtbewoners er bij een persoonlijke zorgcoach terecht voor advies op maat.
CARE PROFILE _ Lisa Moore
CARE PROFILE _ Lisa Moore General Info
Care Network
Care Needs & Offers
Life Experience
Monitoring & Sensors
47
1
2
JULIE VAN MULDERS
MARC COOMANS
INTERIEURONTWERP
USER EXPERIENCE DESIGNER | AGFA HEALTHCARE
Julie studeerde Interieurarchitectuur en Meubelontwerp en liep stages bij onder meer Suzon Ingberg en Coninx Architects. Vandaag is ze actief als zelfstandig interieur- en meubelontwerper. Daarbij hecht ze vooral belang aan gebruiksvriendelijkheid en menselijke beleving.
Marc ontwikkelde als Interaction & Visual Designer bij Agfa Healthcare tal van IT-producten. Vandaag bewaakt hij als UXD Architect alles wat User Experience Design betreft en coรถrdineert hij de UXD-activiteiten bij de verschillende departementen.
3 HEATHER DAAM | KAPITEIN DESIGN RESEARCH ASSOCIATE | DESIGN ACADEMY EINDHOVEN
1
48
2
Heather behaalde een master in Design aan de divisie Man+Humanity van de Design Academy Eindhoven en is er intussen ook als onderzoeker verbonden aan het DESIS Network (Design for Social Innovation and Sustainability). Daar zette ze haar schouders onder een project dat onderzoek verricht naar mobiliteit van ouderen in onze steden.
3
4
5
KOEN VAN DAMME
SARAH BOSTOEN
CONSULTANT | JPKCONSULTING
DANSERES | COMPAGNIE MONICA
Koen Bouwde ervaring op met logistiek management in verschillende domeinen. Met JPK Consulting richt hij zich op Supply Chain/ Change management binnen de medische sector.
Sarah studeerde danstheater aan de Fontys Hogeschool voor de kunsten in Tilburg en is sinds 2007 actief als danseres en choreografe met haar eigen gezelschap Compagnie Monica. De indrukken die ze tijdens OpenCareLab opdeed, verwerkte ze in een dansperformance.
HET TEAM 4
5
49
ZORG VOOR JE BUURT
gemeenschap uit meerdere profielen van mensen bestaat, waaronder ook gewone burgers, buurtbewoners, lokale ondernemers, vrienden en familieleden. Waarbij zorg niet enkel curatief, maar ook preventief wordt gestuurd. Waarbij zorg geen eilandcategorie van activiteiten betreft, maar verweven is met andere facetten van leven en samenleving.
IN EEN DERGELIJK TOEKOMSTBEELD SITUEERT CARELINE ZICH ALS EEN ZORGVERZEKERING NIEUWE STIJL. Als de innovatieve
Wie vandaag aan een zorginstelling denkt, heeft wellicht een ziekenhuis of een tehuis voor ouderenzorg voor ogen. Hoe dan ook roept de term wellicht een beeld op van een of andere gecentraliseerde organisatie, waarbij zorg door professionele hulpverleners ‘uit handen’ wordt genomen. Slechts een minderheid vindt ‘Zorg in de buurt’ ook letterlijk om de hoek.
TOCH ZIEN WE VANDAAG AL HOE DIVERSE NATIONALE EN INTERNATIONALE OVERHEDEN MET HET OOG OP DE TOEKOMST STILAAN EEN BREDERE INTERPRETATIE VAN ZORG NASTREVEN. Waarbij centrale en decentrale zorgstructuren elkaar ontmoeten. Waarbij de zorgende 50
mutualiteit stelt ze toegankelijke en kwalitatieve zorg centraal, ongeacht de schaal of de aard van het probleem. Zowel op individueel als op groepsniveau maakt CareLine het verschil met flexibele zorgdiensten en -producten. Het hele gezin, maar ook de buurt, de wijk en de stad worden er beter van. CareLine is immers stevig verankerd in het stedelijke weefsel. Ze is tevens actief als bouwpromotor en ontwikkelt Care Neighbourhoods of buurtzorgfaciliteiten in het hart van de stad. Full members kunnen er in alle comfort gezond én sociaal leven, maar ook light members genieten mee van zorgfaciliteiten in de buurt.
VOOR ELKE ZORGCATEGORIE – VAN GEZINSUITBREIDING OVER GEHEUGENTRAINING TOT HELENDE VOEDING – ONTWIKKELDE CARELINE EEN INGENIEUS SYSTEEM VAN COMPLEMENTAIRE UTILITY BOXES. Die modulaire eenheden worden gepersonaliseerd samengesteld en op basis van behoeftes met behulp van een vernuftig logis-
tiek verdeelsysteem vanuit centrale pakhuizen geleverd. Iedere box kan op eenvoudige wijze aan de woning van de klant worden bevestigd, afhankelijk van de specifieke behoefte waarmee men op dat ogenblik kampt. Heel watnoden zijn immers gebonden aan de levensfase. Een deel ervan kan CareLine voorspellen en zo de gepaste oplossingen voorstellen, andere zijn ad hoc in te vullen. Iedere utility box bevat de nodige voorzieningen op zowel product- als dienstniveau, komt indien nodig met het nodige professionele personeel en kan behalve gepersonaliseerd ook in gedeelde setting worden aangeboden om ruimte- en dienstgebruik te optimaliseren. Iedere box blijft slechts zolang in gebruik als nodig.
BINNEN DIT MODULAIRE SYSTEEM ZIJN BEPAALDE BOXES OP MEER INDIRECTE WIJZE GELINKT AAN ZORG EN WELZIJN. Zo laten daktuinmodules de bewoners toe om gezonde en evenwichtige voeding te telen. De CalPharma Garden Box maakt de lokale teelt van functionele voeding met medicinale eigenschappen mogelijk. Speelotheekboxen ten slotte, zijn ontmoetingsruimtes waarin men over generaties heen kan spelen en leren, om zo elkaar en elkaars talenten en behoeften beter te leren kennen en begrijpen.
LIGHT MEMBERS KUNNEN EEN BOX AAN DE DICHTSTBIJZIJNDE CARE NEIGHBOURHOOD LATEN LEVEREN. De buurt eerder dan de familie blijft het organiserend schaalniveau. Niet alleen bouwt de zorg zo verder op en aan het sociale weefsel, ook kan
men op buurtniveau beter inspelen op complementaire levensfases, zorgvraag en -aanbod, ruimtelijke voorzieningen, enzovoort. De zogenaamde ‘resilience’ of veerkracht van een buurtgemeenschap zit ’m in de mix.
CARELINE BELOONT HAAR LEDEN MET EEN DUBBEL BONIFICATIESYSTEEM. Wie goed voor zichzelf en zijn of haar gezondheid zorgt – door te sporten of gezond te eten – verdient credits, maar ook vrijwillige zorginitiatieven ten aanzien van derden worden beloond. Wie voldoende social care credits verzamelt, krijgt korting op zijn maandelijkse CareLine-bijdrage of kan de punten inruilen voor zogenaamde CareGifts, gaande van een detoxkuur tot een weekendje onthaasten. Een helder online systeem geeft leden op continue basis inzicht in en controle over hun CareLine-lidmaatschap en de kosten- en batenstructuur. Daarnaast stimuleert een proactieve, positieve communicatie mensen tot een gezond levenspatroon.
CARELINE IS EEN INTEGRAAL ZORGSYSTEEM DAT BEHALVE DE ALGEMENE WERKING OOK DE ZORGINFRASTRUCTUUR ZELF IN EEN NIEUW DAGLICHT PLAATST. Naar analogie met ‘extensies’ en ‘plugins’ uit de softwarewereld, maar ook de gebruiksgebaseerde optimalisatie van moderne deelsystemen, herdefinieert ze de fysieke omgeving in het algemeen en de zorginfrastructuur in het bijzonder. CareLine vertrekt en evolueert mee met ieders levensloop en betrekt daarbij de nabije omgeving en het sociale netwerk. 51
OUT OF THE BOX INTO YOUR LIFE Voor elke zorgbehoefte stelt CareLine een andere box ter beschikking, met alles om je (t)huis van het nodige comfort te voorzien. Full members hangen de CareLine-box gewoon aan de gevel van hun appartement. Light Members kunnen terecht in de Care Neighbourhood om van dezelfde unieke service te genieten. Er is een CareLine-box voor elke levensfase‌ 52
HAMAMBOX De hamambox is het ultieme antistressmiddel. Het is een heilzame ruimte waarin de temperatuur tot 60 graden gaat en de luchtvochtigheid 98 procent bedraagt. Met de box worden kruiden meegeleverd, die je met zicht op stad en hemel helemaal verkwikken.
CALPHARMA GARDEN BOX CareLine verenigt moestuin en apotheek in ĂŠĂŠn geklimatiseerde garden box. Afhankelijk van je eigen noden kweek je in de box je eigen kruiden en gewassen, gaande van pijnstillende Paracetomaten tot Rilatijm of Viagras.
53
ZORG IN DE BUURT CARE NEIGHBOURHOODS Zorg en wonen zijn niet van elkaar los te denken. CareLine investeert in zogenaamde Care Neighbourhoods: comfortabele woonblokken in het hart van de stad, die mee evolueren naargelang je zorgbehoeften veranderen. Wie kiest voor full membership, betrekt een appartement in het centrale gebouw, waar de CareLine-boxes met behulp van een bouwkraan aan de gevel worden gehecht. Light members wonen in de onmiddellijke periferie, en kunnen alsnog in de Care Neighbourhood terecht om een CareLine-box te huren.
54
55
warehouse
56
BOX BINNEN BEREIK WAREHOUSES Het netwerk van Care Neighbourhoods wordt gevoed vanuit centrale warehouses, waar de CareLine-boxes worden opgeslagen en gedispatcht op eenvoudig verzoek van de bewoners. Nood aan een BirthBox binnen de 24 uur? Een elektrische CareLine-truck rukt meteen uit om hem op de plaats van bestemming te brengen.
57
GROETJES, JE LEVER… PERSONAL MESSAGING
CareLine monitort de gezondheidstoestand van haar leden. Die data gebruikt ze om te communiceren via persoonlijke boodschappen. Daarbij neemt ze geen blad voor de mond. De sensibiliseringcampagne via een klassieke postkaart met daarop ‘Bedankt om niet te drinken, je lever’ was alvast een schot in de roos.
58
ZORG & KREDIET PERSONAL INVOICING
Een online facturatiemodule biedt CareLine-leden een gedetailleerd overzicht van alle uitgaven en de social care credits die ze bij elkaar hebben verzameld. Punten sparen doe je niet alleen door je eigen welzijn op peil te houden, maar ook door de zorg voor familie en vrienden op jou te nemen. CareLine heeft immers ook een uitgesproken sociale dimensie: iedereen moet mee in de box!
59
HET TEAM 1
1 SARAH GILLIS DESIGNER | FLANDERS INSHAPE Sarah studeerde productontwikkeling en werkt als projectcoรถrdinator bij Flanders Inshape. Haar expertise bouwde ze op in een ontwerpbureau, bij Atlas Copco en als adviseur innovatie en verpakkingen voor de kunststoffensector.
60
2
3
4
KAREL VERSTRAETEN | KAPITEIN
JONAS BURM
ARCHITECT
P RODUCT DESIGNER | MADE
Karel is ingenieur-architect en runt sinds 2012 een eigen bureau dat actief is in tal van domeinen, gaande van meubelontwerp tot stedenbouwkundige studies. Hij deed ervaring op als projectarchitect bij het bekende Brusselse architectenkantoor 51N4E en won in 2009 de Meesterproef van de Vlaamse Bouwmeester.
Jonas is product designer bij MaDe, een strategische designstudio die op verschillende niveaus werkt aan de ontwikkeling en begeleiding van nieuwe producten of diensten. Hij is beroepshalve onderlegd in ontwerpmethodieken en -processen.
3
2
4
5
5
WIM VAN DOORSSELAERE
ILSE DE CAUWER
IT HEALTHCARE PROFESSIONAL | AZ JAN PORTAELS
PROJECT OFFICER HEALTH | PROJECT GEZONDHEID (TA)
Wim is managing partner bij AAA+, een zorgspecialist die zich bezighoudt met algemene capaciteitsplanning, logistieke processen en IT-infrastructuur. Hij adviseert ziekenhuizen inzake zorgmanagement en werkt verbetertrajecten uit.
Ilse deed ervaring op met business proces management in de chemische sector. Sinds haar postgraduaat Trendwatching stelt ze haar expertise ten dienste van de gezondheidssector. Ze werkt als Project Officer Health bij Test Gezondheid, een afdeling van Test Aankoop.
61
UITGESPROKEN
”
Vertel mij en ik vergeet, toon mij en misschien herinner ik het mij, betrek mij erbij en ik zal begrijpen – vrij naar Confucius. Het interactieve denken én doen en de diversiteit in samenstelling kan de uitkomst zeldzaam mooi, praktisch én weloverwogen maken. KOEN VAN DAMME
”
”
HEATHER DAAM
LAURA BRASPENNING
”
”
JULIE VAN MULDERS
WIM VAN DOORSSELAERE
Het was als inschepen voor een tocht op volle zee, maar dan zonder kompas. Dat bouwden we zelf, met elk nieuw idee dat onderweg vorm kreeg.
Je hebt de neiging om een ideale wereld te bouwen. Het was uitdagend om te zoeken naar een oplossing die realistisch blijft en tegelijk vernieuwend is. 62
Het was bijzonder stimulerend om samen met de deelnemers, vanuit totaal verschillende achtergronden, een nieuwe toekomst te bouwen voor de zorg. Tijdens de fotoshoot werd die verre toekomst plots realiteit. Sindsdien bekijk ik mijn huisdieren met andere ogen.
Er zijn van die momenten in je leven waarbij je ‘out of the box’ wordt geleid en meegenomen in een verrijkende ervaring. OpenCareLab maakt daar zeker deel van uit!
”
”
ILSE DE CAUWER
SARAH BOSTOEN
Een interessante oefening bestond uit het wegdenken van grote (zorg)instellingen. Daardoor plaatsten we geboorte, ziekte, oud worden en dood weer ín het dagelijkse leven.
Het was boeiend om dit project van dichtbij mee te maken. Het opent een nieuwe wereld, biedt nieuwe perspectieven en werkt inspirerend, ook voor mijn eigen werk als choreografe.
”
Door de diverse menselijke competenties, interesses, sociale vaardigheden en behoeftes te plaatsen in een niet-economisch maar wel relationeel model van vraag en aanbod, kwamen we tot een systeem waarin iedereen zich op de één of andere manier nuttig kan maken en veilig voelen. Zo kan de levenskwaliteit er alleen maar op vooruitgaan. SARAH GILLIS
”
”
MATHIE ROYEN
KAREL VERSTRAETEN
De deelnemers aan de CareCamps blijken over gevoelige antennes te beschikken, die het mogelijk maken om de aanwezige energie in concrete wegwijzers om te zetten.
Een bijzonder moment? Toen ik het tweede CareCamp halsoverkop moest verlaten voor de geboorte van mijn dochtertje. 63
TOT SLOT
TERUGBLIKKEN OP EEN BOEIENDE VOORUITBLIK Ieder toekomstbeeld is een kind van eigen tijd… nog meer dan van de toekomst die het tracht te beschrijven. Ook OpenCareLab beantwoordt aan die wetmatigheid. Denken we aan de bezorgdheid om slinkende middelen voor de zorg in de toekomst, nieuwe mogelijkheden die revoluties in technologie en wetenschap bieden, maar ook nieuwe vragen en behoeften die ze oproepen, nieuwe spelers die de zorgmarkt betreden, of andere maatschappelijke en beleidsmatige verschuivingen… Alle zijn ze aanwezig in de toekomstbeelden die de deelnemers aan OpenCareLab samen verkend en 64
gecreëerd hebben. TAO, CrowdCaring, CareLine: het zijn hybriden pur sang. Ze bevatten vertrouwde elementen – spelers, situaties, producten en diensten – die we ook vandaag herkennen. Maar tegelijkertijd zijn ze doorspekt met heel wat nieuws, bevreemdends zelf, contraststof die de verschillen in beeldvorming omtrent huidige en toekomstige zorgsystemen extra in de verf zet. Precies daarin vervult OpenCareLab haar rol als debataanjager, eerder dan aandrager van oplossingen. Uit het laboratorium van interacties tussen ontwerpers en
betrokkenen bij de zorg vloeiden speculatieve antwoorden voort op niet-eenduidig af te bakenen vragen of uitdagingen. Hoe buigen we de perceptie van zorg – cfr. ziek, zorgbehoevend, zorgwekkend… – om tot de connotatie van deugddoend, verrijkend, meerwaardescheppend…? Wat als ons zorgsysteem zou vertrekken van preventie in plaats van remediëring? Welke ondersteuning hebben mensen nodig om kwaliteitsvol te kunnen (over)leven in een brede ecologie van zorgoplossingen? Hoe kan technologie op een verbindende in plaats van vervreemdende manier aanwezig zijn in ons zorgbeeld van morgen?
PARALLELLEN Ondanks hun onderlinge verschillen worden de drie zorgconcepten TAO, CrowdCaring en CareLine – en de vele discussies die aan hun conceptualisering voorafgingen – ook getypeerd door heel wat parallellen. Alle drie beschouwen ze zorg vanuit een totaalbenadering, gecentreerd rondom persoonlijke en maatschappelijke
levenskwaliteit. Zorg is in elke optiek een levenslang verhaal, waarin de rollen van ‘zorg nodig hebben’ en ‘zorg verlenen’ elkaar in het leven van eenieder afwisselen en overlappen. Individu, groep en omgeving zijn slechts dimensies van eenzelfde realiteit. De levenssferen eromheen – privé, arbeid, beleid – scheppen de condities om dat geven en ontvangen op een natuurlijke en verrijkende wijze mogelijk te maken. De overheid en de professionele zorgsector worden weliswaar in hun belang erkend, maar ook geflankeerd en geherpositioneerd. Hun posities en rollen, maar ook die van de burgers, verschuiven duidelijk ten opzichte van elkaar. De beeldvorming die tijdens OpenCareLab vorm kreeg, vertoont in die zin parallellen met de evolutie van een welvaartsstaat zoals we die kennen tot een relationeel model (cf. Hilary Cottam) of een partnerstaat (cf. Michel Bauwens). De mens, onderlinge menselijke relaties en interacties en hoe ze ‘vorm krijgen’ rondom zorg, stonden bij elk team centraal. Dat uitte zich ook in de manier waarop de deelnemers omgingen met technologie. Hier kozen ze duidelijk voor een subtiele doorvertaling, voorbij ‘app’-rages en vervangingsautomatisering. Voorzichtig verkenden ze nieuwe pistes, zoals biologisch in plaats van mechanistisch geïnspireerde technologie, ondersteunende, faciliterende intelligente systemen, enzovoort.
maar ook tussen ontwerpers, domein/ervaringsdeskundigen en het bedrijfsleven. Het project maakte nogmaals duidelijk hoe moeilijk, uitdagend, maar ook verrijkend het kan zijn om de uitgesleten paden en de beeldvorming omtrent een complex maatschappelijk thema als de zorg te verlaten en nieuwe perspectieven en beelden te verkennen. In flinke mate illustreerde OpenCareLab bovendien wederom hoe een ontwerpgedreven, participatieve crossoverbenadering kan bijdragen tot maatschappelijke innovaties. Ook nu weer speelde het vertrekken vanuit een systeembenadering en een bestaande context, in plaats van een tabula rasa productgerichte benadering, een belangrijke rol. Het handvol moedige bedrijven dat aansloot tijdens de Care Camps en met deelnemers in discussie ging, kon in ieder geval mee getuige zijn van de meerwaarde die een ontwerpgedreven benadering te bieden heeft.
INGREDIËNTEN
BRUGGEN
Deze OpenCareLab-bundeling is als een kookboek: enkele recepten om je te verleiden en op weg te helpen, maar bol van ingrediënten die 1.001 andere varianten mogelijk maken. Het is OpenCareLabs persoonlijke uitnodiging tot adoptie en adaptatie, tot experimenteren om tot eigen oplossingen te komen of debatten te inspireren. Wij wensen je alvast veel kookgenot …
Als tweede crossoverproject van Design Platform Vlaanderen bouwde OpenCareLab opnieuw verder aan bruggen tussen diverse ontwerpdisciplines onderling,
HET OPENCARELAB PROJECTTEAM 65
COLOFON Deze publicatie kwam tot stand naar aanleiding
Vlaanderen telt tal van design-
Design Platform Vlaanderen gerealiseerd
DESIGN PLATFORM VLAANDEREN
dankzij Flanders Inshape, Innovatie & Design
het promoten van design naar het bedrijfsleven, de
Euregio, Cultuurplatform Design, Designregio
overheid en de maatschappij. Via Design Platform
Kortrijk, Provincie Limburg, Flanders Care,
Vlaanderen worden sinds eind 2011 oorspronke-
Contactpunt Zorgeconomie, POM West-Vlaan-
lijk vijf en sinds mei 2014 acht toonaangevende
deren, Voka Health Community en Pantopicon.
designorganisaties, die samen hun complementaire
Dit project was mogelijk dankzij de Vlaamse
krachten bundelen, structureel ondersteund. Doel is
Overheid, Agentschap Ondernemen, Richting
Vlaanderen als strategische pool te ontwikkelen op het
Morgen en VIA 2020.
vlak van design (in de breedste zin van het woord).
PROJECTLEIDING
Het Agentschap Ondernemen wil via Design
van OpenCareLab, een crossoverproject van
organisaties. Ze zijn actief in het ondersteunen van designers en
Platform Vlaanderen design inzetten als essentieel
Marie De Clerck
middel voor de transformatie van Vlaanderen tot een
Flanders Inshape
creatieve, competitieve, polyvalente en menselijke
PROCESONTWERP & -BEGELEIDING
kenniseconomie die op een duurzame manier wel-
Pantopicon
creëert, in de context van de mondiale uitdagingen.
vaart, werkgelegenheid en een warme samenleving
CONCEPT & REALISATIE
VORMGEVING
Stapel
Marlies Nachtergaele
Magazinemakers
www.stapel.be
Met de bundeling van krachten wil Design Platform Vlaanderen dat Vlaams design als baanbrekend vakmanschap er nog sterker toe bijdraagt om
FOTOGRAFIE
Vlaanderen tegen 2020 uit te bouwen tot één van de
REDACTIE
Marc Wallican
top-5 Europese regio’s, zoals bepaald in Vlaanderen
Nik Baerten
Kristof Vrancken
in Actie (ViA), het ambitieus project van de Vlaamse regering. Met één ultieme ambitie: Vlaanderen
Christophe De Schauvre Marie De Clerck
FILM
tegen 2020 als internationale design topregio op de
Bart De Vliegher
Hoedini
wereldkaart zetten.
EEN INITIATIEF VAN
PARTNERS
IN SAMENWERKING MET
www.opencarelab.com www.designplatformvlaanderen.be www.flandersinshape.be
Met dank aan alle deelnemers die hun bijdrage leverden om de verschillende stappen in het proces tot een goed einde te brengen.
66
www.i-d-e.be www.designregio-kortrijk.be www.pomwvl.be design.cultuurplatform.be
Bijzondere dank aan Julie Vandenbroucke van
www.flanderscare.be
Arteconomy voor de verbinding die ze legde tussen
www.healthcommunity.be
danseres Sarah Bostoen en OpenCareLab.
www.pantopicon.be
OPENNESS IS MORE THAN A COMMERCIAL AND CULTURAL ISSUE. IT’S A MATTER OF SURVIVAL. JOHN THACKARA OPEN DESIGN NOW, BIS PUBLISHERS AMSTERDAM, 2011