Waaghalzen en ijdeltuiten online en offline Marius Looij en Jacobien Buurman
Een online identiteit, iedereen heeft er één. De één is uitbundig en extravagant, de ander is wat meer ingetogen en laat online minder of helemaal niks van zichzelf zien. Sommige mensen kiezen bewust wat ze op internet zetten, anderen hebben niet in de gaten wat ze allemaal prijsgeven over zichzelf. Veel mensen die actief zijn met nieuwe media en nadenken over hun privacy, googlen zichzelf. Wanneer je jezelf googled, kom je bijvoorbeeld te weten wat een nieuwe werkgever over jou op internet kan vinden. Een ander motief om jezelf te googlen, kan volgens een onderzoek door een team met Zwitserse en Australische sociale wetenschappers, toegeschreven worden aan een stijging van narcisme.1 De wereld is steeds meer aan het individualiseren, de mensheid krijgt steeds minder inlevingsvermogen en wordt egoïstischer. Internet is belangrijk. Het hoort bij de huidige generatie. Dat internet een invloed heeft op onze ontwikkeling is vanzelfsprekend. Maar wie ben je en wat wil je worden blijft iets waar wij (on)bewust mee stoeien. Niet iedereen kan goed omgaan met de wonderen van internet. Nepbeelden zien wij soms voor echt en verslaafd zijn aan internet bestaat echt! Er zijn mensen die te ver gaan en dat kost hun soms het leven.
rste gezicht een sterk gevoel voor eigenwaarde en straalt hij veel zelfvertrouwen uit. Een gevoel van eigenwaarde en zelfrespect is het beeld dat een mens op emotioneel niveau van zichzelf heeft, zonder daarbij écht na te denken. Een positieve eigenwaarde laat zien dat je tevreden bent met jezelf. Je eigenwaarde hoeft niet overeen te komen met het beeld die anderen van je hebben. Een narcist heeft (vaak onbewust) weinig zelfrespect. Dit compenseert hij door zichzelf beter en belangrijker voor te doen dan hij is of anderen hem beschouwen. Een narcist beschermt zichzelf tegen kritiek van anderen en hecht geen waarde aan de mening of gevoelens van anderen. In de volksmond is narcisme een negatieve benaming maar eigenlijk heeft ieder mens een gezonde dosis narcisme nodig. Er is alleen een probleem als iemands gedrag daar te sterk door wordt bepaald en er problemen ontstaan in de omgeving. Dan kan er sprake zijn van een psychische aandoening: een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Een voorbeeld van een narcist is een ijdeltuit, die kijkt vooral naar uiterlijk.
In dit essay ga ik op onderzoek uit naar het wie, wat, waar, hoe, waarom en wat de gevaren zijn rond het profileren van jezelf op internet.
Narcisme De term narcisme is voor het eerst gebruikt door de grondlegger van de psychoanalyse: Sigmund Freud. De term narcisme komt van een figuur uit de Griekse mythologie af: Narcissus. Volgens het verhaal wees Narcissus alle romantische avances af. Voor straf werd hij verliefd op zijn eigen spiegelbeeld. Volgens Wikipedia heeft een narcist op het ee-
1
Een studie aan de Canadese York University in Toronto heeft ontdekt dat egoïsme en een laag zelfbeeld gerelateerd zijn aan een hogere online activiteit. Zij hebben de Facebook profielen van 18- tot 25-jarigen onderzocht. Uit hun onderzoek blijkt dat wanneer je obsessief bezig bent met bijvoorbeeld je Facebook profiel, dit kan leiden tot een hogere mate van online narcisme. Bij de San Diego State University hebben onderzoekers geconcludeerd dat 60% van de studenten sociale netwerksites gebruiken omwille van zelfpromotie, narcisme en om aandacht te zoeken.2 De Australische Julian Cole doet onderzoek naar Facebook. Hij denkt dat de narcistische gebruikers van Facebook deze trekjes ook in het echte leven hebben. Volgens hem doen ze alsof ze een heel interessant leven hebben door geregeld updates te geven over waar en met wie ze zijn. Uit dit onderzoek kun je concluderen dat mensen die meer narcistische persoonlijkheidskenmerken hebben, meer tijd besteden aan het bewerken van hun profiel op sociale netwerksites. Zij plaatsen volgens het onderzoek vaker foto’s op hun profiel waarop niet perse goede herinneringen met vrienden opgehaald worden. Het zijn foto’s waar zij zelf ‘aantrekkelijk’ op staan.3 Een opvallende uitkomst van dit onderzoek vind ik dat mannen online hun intelligentie en gevoel voor humor (in tekst) willen benadrukken en dat vrouwen zichzelf fysiek zo aantrekkelijk mogelijk (in foto’s) willen presenteren. Dit betekent dus dat vrouwen het erg belangrijk vinden om online aantrekkelijk gevonden te worden. Wat is er gebeurd met de emancipatie? Zo komen we nooit af van mannen die vrouwen slechts als lustobject zien.
Internet en privacy We leven in een postmoderne cultuur. Een belangrijk kenmerk van deze cultuur is dat het aantal activiteiten waarin personen hun identiteit vorm kunnen geven sterk is toegenomen. Professor J. Van Mul zegt dat deze postmoderne
samenleving veel weg heeft van een supermarkt van lifestyles. Iedereen shopt zijn eigen identiteit bij elkaar. Studente Anneke schrijft op haar blog4 dat haar online identiteit geen (waarheidsgetrouwe) afspiegeling is van haar offline identiteit. Ze licht bewust alleen haar positieve kanten uit. Ze zegt dat we op internet misschien wel de persoon zijn die we graag zouden willen zijn. Hier sluit ik mij bij aan, maar ik heb wel mijn vraagtekens bij personen die zich op een verkeerde manier als iemand anders voordoen. Denk bijvoorbeeld aan pedofielen. Het is gemakkelijk om via fora e-mailadressen van jonge, onzekere kinderen te vinden. Met een online identiteit bespelen zij die kinderen en zorgen ze ervoor dat de kinderen vertrouwen krijgen in hun online ‘kindervriend’. Als aanvulling heeft Anneke dan ook: “Die persoon is ook aanwezig in onze offline identiteit, maar wordt dan af en toe overschaduwd door onze minder fijne kanten. Op internet kunnen we die heel makkelijk verbergen”. Zelf zou ik het niet beter kunnen verwoorden.
“
”
Online willen vrouwen dat zij als aantrekkelijk gezien worden
De laatste tijd heb ik het met verschillende mensen gehad over of zij zichzelf bewust zijn van hun online identiteit en of ze weten welke identiteit ze hebben. Bijvoorbeeld bij een vriend die veel stapfoto’s op zijn profiel plaatst. Hij ziet er belabberd uit op de foto’s. Hij plaatst ze omdat het ‘goede herinneringen’ zijn en stappen is op dit moment een passie van ‘m. Akkoord, maar wat als hij solliciteert en het bedrijf ziet zijn stapfoto’s? Een artikel op Elsevier.nl van 9 maart heeft als titel: “Google uw beoogde werkgever, hij googlet u ook”. Uit een onderzoek van Creyf’s Uitzendbureau blijkt dat 42% van de werkgevers zijn kandidaten eerst via Google opzoekt.5 Zij vinden de zoekmachine onmisbaar bij het selecteren van nieuwe werknemers. Die vriend zegt over zijn stapfoto’s dat ze bij hem horen en dat zijn toekomstige werkgever ook wel weet dat hij jong is en ’s avonds niet op de bank uit zijn neus zit te peuteren. Daar kan ik
2
goed inkomen maar is jouw stapleven iets wat een toekomstige werkgever van jou moet zien? Wanneer hij ouder is en serieus moet en/of wil gaan werken, dan moeten die foto’s misschien wel verborgen worden. Sinds kort is er een nieuw sociaal netwerk gelanceerd genaamd “Diaspora” Dit netwerk richt zich met name op de groep die rekening wil houden met de professionele en privé scheiding op sociale netwerken. Diaspora maakt het mogelijk om gemakkelijk groepen vrienden en collega’s aan te maken die slechts bepaalde onderdelen van je profiel kunnen zien. Het is in theorie zelfs mogelijk toekomstige werkgevers af te schermen van je privéfoto’s. Het artikel van Elsevier zegt ook dat uitbundige feestfoto’s, toekomstige werkgevers af kunnen schrikken. Het advies daarvoor is: het afschermen van je profiel voor onbekenden. Google jezelf eens. Wat vind deze zoekgigant allemaal over jou?
vriendinnuh”. Dat is niet bepaald meer van toepassing. Na een korte mailconversatie hebben de mensen van “weblog” mij prima geholpen met het verwijderen van mijn account.
Uiteraard heb ik speciaal voor dit essay mijn eigen naam gegoogled. Ik schrok eigenlijk van de site Wiezoekje.com, daarop zag ik gewoon mijn profielfoto’s van Hyves en Facebook. Ook heb ik lang geleden een weblog aangemaakt, een hobby die ik toen had was: “leujke dinge doen met
Uit onderzoek blijkt dat er problemen kunnen ontstaan wanneer kinderen en jongeren zonder toezicht van ouders gebruik maken van media. Ze zijn soms niet in staat om alle informatie uit media te beoordelen op betrouwbaarheid of
Het punt wat ik wil maken is: wanneer we praten over online identiteit, hoort daar ook het begrip privacy bij. Niet iedereen zal direct de link tussen deze twee begrippen leggen. Volgens Paul Ricoeur is onze identiteit vervat in ons levensverhaal. Verhalen kun je verzinnen en op veel sociale netwerken is niet te achterhalen of iedereen de persoon is die hij/zij zegt dat hij is.
Opgroeien met internet Vanaf de geboorte creëren wij al een identiteit. De opvoeding door ouders is zeer bepalend voor hoe en wie je later wordt. Het is dus ook geen verrassing dat ook media een grote invloed heeft op onze ontwikkeling. Het vormen van een identiteit begint al bij onze geboorte en is een levenslang proces. Een belangrijke overgangsfase in ons leven is als wij het kinderleven achterlaten en volwassen worden. Het is soms een moeilijke periode omdat wij dan genoodzaakt zijn om onszelf te ontwikkelen, wie ben ik en wat wil ik worden? Iedereen hecht waarde aan rolmodellen, mensen die je inspireren. Vaak zijn dit beroemde artiesten en acteurs/actrices. Wij komen in aanmerking met diverse rolmodellen door zowel oude als nieuwe media. Deze rolmodellen inspireren ons onder andere met hun uiterlijk, persoonlijkheid en levenswijze. De invloed die deze rolmodellen hebben is soms zo sterk dat jongeren er alles aan doen om net zo te worden als hun idool. Wij zijn allemaal uniek en niemand is perfect! Jammer genoeg ziet nog niet iedereen dat in.
3
correctheid. Het is belangrijk dat wij onze eigen mening kunnen vormen. Meisjes worden overrompeld met beelden van graadmagere modellen. Ziektes als anorexia en boulimie ontstaan juist door al die beelden die ze zien op tv, internet en in bladen. Ironisch zijn de meeste beelden gephotoshopt en dus een illusie.
“
”
Meisjes worden overrompeld met beelden van graadmagere modellen
Internet biedt een alternatief kanaal aan voor bekende media als: Radio, televisie en telefonie. De komst van internet heeft onze manier van leven drastisch veranderd. De mogelijkheden zijn dan ook grenzeloos. Jongeren maken in hun dagelijks leven massaal gebruik van internet. Ze gebruiken het onder andere voor school maar ook voor amusement, informatie op te zoeken en te netwerken met vrienden. Naast de opkomst van internet kwam ook het fenomeen “compulsief internet” gebruik, ook wel aangeduid als “internetverslaving”. Wij definiëren internetverslaving als volgt: “Een persoon die problematisch veel internet gebruikt, dat niet langer voorkomt uit noodzaak, maar vanuit een innerlijke drang.”6
positioneren in gezonde mate door een zakelijke/professionele identiteit aan te nemen, zoals Anneke op haar blog. Duivels vind ik het wanneer iemand zich als iemand anders voordoet en daar mensen mee misleidt. Let dus goed op hoe jij over wilt komen en hoe jij overkomt op het internet. Verandering begint bij jezelf, en internet onthoudt en achterhaalt met de nieuwe technologieën steeds meer van wie jij bent en hoe je je in het verleden hebt geprofileerd op internet. Als het zo ver is leer dan je kinderen goed om te gaan met internet! Zorg er voor dat het een verlenging wordt in het leven en niet andersom. Wees waakzaam en laat je niet verleiden met de illusies en schoonheid dat internet met zich meebrengt.
In Japan heeft een 30-jarige man vijf familieleden neergestoken en zijn huis in brand gestoken omdat hij boos was op zijn vader, die het internetabonnement had opgezegd. Er zijn zelfs sterfgevallen bekent met als oorzaak dat ze non-stop aan het gamen waren. Kennen deze mensen het woord ‘stoppen’ niet, gamen is leuk maar om er nu je leven voor te geven. Van alle media kunnen wij wel zeggen dat internet ondertussen bijna het belangrijkste maar ook het gevaarlijkste is.7
Is internet een theater? Het leven lijkt een stuk makkelijker geworden met de komst van internet. De mogelijkheden van internet zijn eindeloos. Op het internet is het gemakkelijk om jezelf anders voor te doen dan je bent. Er zijn twee soorten ‘anders’: Jezelf online
4
1.
http://marcomeerman.blogspot.com/, geraadpleegd op 14 februari. “Google jezelf”
2.
http://www.hln.be/hln/nl/4125/Internet/article/detail/1151075/2010/08/30/Actieve-Facebookers-zijn-online-nar cisten.dhtml, geraadpleegd op 14 februari . “Actieve Facebookers zijn online narcisten”
3.
http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Wetenschap/275514/Narcistische-mensen-actiever-op-sociale-netwerksites. htm?rss=true, geraadpleegd op 9 maart. “Narcistische mensen actiever op sociale netwerksites”
4.
http://hetlevenvanann.wordpress.com/2010/11/30/identiteit-2-0/, geraadpleegd op 10 maart “Blog van Anneke”
5.
http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Carriere/291422/Google-uw-beoogde-werkgever-hij-googlet-u-ook.htm, geraad pleegd op 10 maart. “Google uw beoogde werkgever, hij googlet u ook”
6.
http://www.demorgen.be/dm/nl/990/Buitenland/article/detail/1094265/2010/04/18/Japanner-moordt-gezin-uit- voor-internet.dhtml, geraadpleegd op 12 maart :Japanner moordt gezin uit voor internet”
7.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Internetverslaving, geraadpleegd op 12 maart “Internetverslaving”
5