Leerlingen van het technisch en beroepsonderwijs in Limburg ontwierpen elf monumentale mobiles die bewegen door water, wind of zonne-energie. Bijgestaan door hun leerkrachten realiseerden zij de mobiles en stelden ze tentoon van juni 2016 tot oktober 2017 in de kruiden- en inspiratietuin van Herkenrode in Hasselt. Zo toonden de leerlingen hun kunstgevoel en vakbekwaamheid.
Een idee van Wim Van Lishout, voorzitter Herkenrode vzw, uitgewerkt en begeleid door Jo Berben, Georges Castro en Willy Leenders vrijwilligers Herkenrode vzw
El curso de vida
Technisch Instituut Sint-Jozef Bilzen El curso de vida De mobile bevat hoofdzakelijk twee delen: een spiraal in cortenstaal en een roestvrijstalen bol. De spiraal kan zijdelings bewegen en samengedrukt worden. Een lager onderaan laat ook een roterende beweging toe. De bol balanceert als een slinger in de spiraal. De interactie tussen bol en spiraal houdt het geheel in evenwicht. Beweging ontstaat door windkracht of door ertegen te duwen. Om de spiraal haar vorm te geven, van een kleine diameter naar een grotere en weer naar een kleine diameter, werd bij de constructie een ijzeren stang spiraalvormig gewikkeld rond een vorm, gegoten in beton. De bol bestaat uit twee halve bollen die op een dunne spleet na op elkaar aansluiten. De Portugese titel betekent: de levensloop. Zoals de spiraal klein begint, tot volle ontplooiing komt en weer klein eindigt, is ook het leven. Evenwicht in elk van de levensfasen is daarbij belangrijk. Daarvoor zorgt een voortdurend geluksgevoel waaruit levenskracht ontspruit, een interactie zoals die van de bol en de spiraal. De samenwerking tussen de leerlingen onderling en met de leraar zorgde niet alleen voor een geslaagd materieel resultaat. Door de groepsdynamiek en de inbreng van ieders creatieve ideeën en suggesties voor de manier van werken groeide ook de groepsgeest, motivatie en voldoening, alles samen een betekenisvol deeltje van ieders ‘curso de vida’. Twee halve bollen vangen in een nauwe spleet het geluid van wind.
Mater nostra
Technisch Instituut Sint-Jozef Bilzen Mater nostra De mobile stelt een vrouw in profiel voor. Het beeld keert zich roterend naar alle richtingen en balanceert daarbij gracieus in golvende bewegingen. Afwisselend zijn daarbij dezelfde vormen te zien, zij het in een andere materiaalsoort: glanzend roestvrij staal en roestend cortenstaal. Het uitwaaierende haar heeft, ook in de twee materiaalsoorten, zodanige vormen dat het zowel wind opvangt die voor de rotatie zorgt als het geheel door schommelingen evenwicht en mobiliteit geeft. Die subtiele beweeglijkheid contrasteert met de rotsvaste structuur van een blok natuursteen waarop de mobile geplaatst is. De Latijnse naam betekent: onze moeder en verwijst naar de spreuk bij het wapenschild van de cisterciënzer orde waartoe Herkenrode hoorde: Cistercium mater nostra, onze moeder (de abdij van) Cîteaux, de abdij waar de orde gesticht werd. Dus niet zomaar een vrouwenfiguur maar een verband met de geschiedenis van de plaats. Het vrouwelijke aspect met zijn glooiende lijnen heeft bovendien een bijzondere betekenis voor de technisch gerichte leerlingen in een leefwereld die tot voor kort uitsluitend mannelijk was. Voeg daarbij de symboliek van het vergankelijke roest tegenover het duurzame staal, de kortstondige materie tegenover de eeuwigheid van de geest. Glooiende lijnen schommelen golvend en glad – een gracieuze vrouw.
Balans Studie nr. 7
Technisch Instituut Sint-Lodewijk Genk Balans Studie nr. 7 Deze balans overspant een boog van 15 meter. Haar speciale bouwwijze vergt twee funderingsblokken. Zij is atypisch opgebouwd met een excentrisch scharnierpunt. Stangen en spankabels vangen samen met twee oordeelkundig geplaatste gewichten de krachten op en houden het geheel in evenwicht. De boogvorm uit gelaagd hout is rond een verticale as draaibaar opgesteld en balanceert rond zijn bevestigingspunt. Wegens de uitzonderlijke ruimte, nodig voor haar mobiliteit, is de balans opgesteld op een uithoek van de tuin waar ruimte voorhanden is en een aanvaring vermeden wordt. Windkracht zorgt voor beweging. Als die niet voldoende is trachten bezoekers wel eens het gevaarte in beweging te brengen. De neventitel ‘studie nr. 7’ suggereert dat de constructie niet eenvoudig is en er studiewerk aan te pas kwam. Dat heeft dan vooral met het fysica-onderdeel dynamica te maken. Uitgaande van de aanwezige zwaartekracht spelen daarbij de reactiekrachten een rol. Dergelijke studie betreft meestal de stabiliteit die de constructie het vermogen geeft om zijn stand ten opzichte van de zwaartekracht zelfstandig te behouden en daarvoor is beweging nodig. Beweging die stabiliteit veroorzaakt, zou dat geen definitie kunnen zijn van beheersing? En zo doet de studie nadenken, met filosofie en esthetiek als resultaat. In een grote boog houdt beheerste spanning zwaartekracht in toom.
Potlood
GO! Technisch Atheneum 1 Hasselt Potlood Op de armen van een balans zijn aan een kant een gewicht, aan de andere kan een puntig voorwerp gemonteerd. Het voorwerp bevat in zijn punt een LED-lampje, een diode die licht van variĂŤrende kleur uitzendt, waarvoor een zonnepaneeltje de elektrische spanning levert. Een briesje volstaat om de arm in beweging te brengen: hij draait langzaam rond en gaat zachtjes op en neer. Het lampje maakt daarbij een slingerende, oscillerende beweging. Omdat de wind voortdurend van kracht en richting verandert, is die beweging onvoorspelbaar en wijzigt zij voortdurend, getemperd door de inertie, de neiging om te volharden in de toestand van rust of beweging. De titel geeft aan de mobile een symbolische functie die ook in de vorm herkenbaar is. Het lijkt wel of een grote potlood lichtgevende kronkels in het ijle tekent en zo het landschap in beeld brengt. Daarvoor zorgt de wind, een natuurkracht die er altijd is en aan de omgeving haar veranderende invloed oplegt. De mens, met zijn kennis van krachten en evenwicht kan de natuur enigszins beheersen of temperen en er een kleinigheid aan toevoegen: een minuscuul lichtpuntje waarvoor hij de energie en de kleurenfrequentie haalt uit die andere overweldigende krachtbron, de zon. Het grote potlood tekent met veelkleurig licht kronkels in de lucht.
Vuurvliegjes
GO! Technisch Atheneum 1 Hasselt Vuurvliegjes In een duistere hoek van de loofgang zijn de imitatievuurvliegjes opgehangen: uit koperdraad gevormd en gesoldeerd in de vorm van vliegende kevers hangen zij elk afzonderlijk aan een soepele draad te bengelen in de wind. De biochemische reactie die bij de kevers in de natuur voor een lichtgevend achterlijf zorgt is in deze subtiele constructie vervangen door er telkens een LED-lampje in te monteren Dat krijgt zijn elektrische spanning van een zonnepaneeltje boven op de loofgang. Het soldeerwerk is keurig uitgevoerd zonder storende verdikkingen van het gelijkmatig uitgevloeide soldeertin. Vuurvliegjes hebben iets mythisch, zij komen als het ware uit een fabel en maken de werkelijkheid aantrekkelijker dan ze is. Voor de leerlingen is oefenen in soldeervaardigheid nogal een saaie bedoening die voor de kwaliteit van het uitgevoerde werk wel heel belangrijk is. Door niet te oefenen op gewone soldeerverbindingen maar op kunstig in elkaar geknutselde vormen die er als kunstwerkjes uitzien krijgt de aangeleerde vaardigheid iets van artisticiteit. En als de lichtende vliegjes in de loofgang in de wind zachtjes heen en weer wiegen hebben zij iets van beide: het mythische en het kunstzinnige. Doorheen vuurvliegjes het eind van de tuintunnel en het licht weer zien.
Hoelmec
Don Bosco Technisch Instituut Houthalen-Helchteren Hoelmec De mobile ziet er uit als een galopperend paard maar de enkelvoudige hoorn verraadt dat het een eenhoorn is. Zijn lijf is van multiplex, zijn manen en hoorn van taxushout van een tweehonderdjarige boom die in Herkenrode omwaaide, zijn poten van staal in de juiste vorm gesneden op een plasmasnijmachine. Hij beweegt in de juiste cadans en begint maar te bewegen als er personen bij hem voorbijkomen. Een motor krijgt spanning van een batterij die opgeladen wordt door een zonnecel. Tandwielen zetten de motorrotatie om in aangepaste rotaties voor de poten en in een horizontale rotatie van het hele lichaam. Een sensor tast af of er iemand over het voetpad loopt. De eenhoorn kreeg de welluidende naam ‘Hoelmec’, een letterwoord met de eerste letters van HOut, ELectriciteit en MEChanica, de afdelingen uit de opleiding waarvan de leerlingen en leraars aan het project meewerkten. Het is een eenhoorn omdat dit fabeldier in het wapenschild van de abdij van Herkenrode afgebeeld staat. De eenhoorn was volgens de legende maar te beheersen als hij met zijn hoofd in de schoot van een maagd lag te rusten. Hier wordt hij beheerst door de technische vaardigheid van leerlingen en door hun creativiteit, hun materialenkennis waarbij een vleugje erfgoed nog meespeelt en door hun zin voor symboliek. Tussen mobiles in de inspiratietuin springt een eenhoorn op.
Aqua-Librium
Katholieke Scholengemeenschap Harlindis en Relindis Maaseik-Kinrooi Maaseik Aqua-Librium In deze mobile zorgt waterkracht voor de beweging. In een bestaande watertuin stroomt water uit een aantal buisjes. Van één buisje wordt het in de mobile opgevangen waar het telkens overlopende water vijf oordeelkundig geplaatste buizen, de ene na de andere doet kantelen. Een leeggelopen buis kantelt steeds terug naar haar oorspronkelijke positie om opnieuw water op te vangen. De buizen uit plexiglas zijn omhuld met roestvrij staal, gewalst en lasergesneden in elegante motieven. Er ging intense samenwerking vooraf tussen de leerlingen van de richting Industrieel Wetenschappen die het project bestudeerden en uittekenden en die van de richting Mechanische Vormgeving die het uitvoerden. De Latijns klinkende naam verwijst via de woordspeling met het Franse ‘équilibre’ naar water en evenwicht. Het schouwspel van het steeds weerkerende kantelen door het gewicht van stromend water in een voortdurende en meervoudige cascade blijft obsederen en creëert de beleving van een perpetuum mobile. Stromend water heeft altijd al aantrekkingskracht en deze installatie vergroot die nog in de combinatie met een goed berekend en beheerst mechanisch proces. Ook van het frivole dessin van de buizen en de wisselwerking van plexiglas en staal gaat meeslepende fascinatie uit. En ondertussen blijven de goudvissen in het water, nauwelijks verstoord, hun kronkelende baantjes zwemmen. In de cascade wisselen turbulentie en rust elkaar af.
De Monstrans van Herkenrode
Provinciale Secundaire School Bilzen Munsterbilzen (Bilzen) De Monstrans van Herkenrode De mobile is een speelse heruitgave van de monstrans – de oudste ter wereld – in 1286 gekocht door de abdij van Herkenrode, gemaakt in Parijs en voorzien van het koninklijke echtheidsmerkteken in de vorm van een Franse lelie. De nieuwe uitvoering is van vergulde kunststof en kreeg vorm in 3D-technologie. Aan boogvormige stalen draden bengelen vergulde Franse lelies die samen met de monstrans ronddraaien zodra de zon schijnt en via een zonnepaneel een motor elektrische spanning krijgt. Het geheel ontspruit als het ware aan de opengevouwen torenspits van het poortgebouw van Herkenrode. Dat deze mobile ontworpen is in de studierichting winkelbeheer-etalage is geen toeval. Het Latijnse monstrare en het Franse Êtaler hebben dezelfde oorspronkelijke betekenis: ergens plaatsen om het te tonen. Van alle mobiles in Herkenrode herinnert deze overigens het meest aan de vorm die Alexander Calder (1898-1976) aan deze nieuw bedachte kunstvorm gaf. Zij is het resultaat van samenwerking van twee heel verschillende beroepsafdelingen in de school: de etalagisten en de mecaniciens. Zij hadden een gemeenschappelijke belangstelling voor de geschiedenis van Herkenrode als inspiratiebron en deden een beroep op een van meest geavanceerde vormgevingtechnieken om die geschiedenis in een bewegende monstrans te etaleren. Franse lelietjes hangen speels te bengelen boven de monstrans.
Eenhoorn met een hart
GO! Atheneum Overpelt Eenhoorn met een hart Leerlingen van de richtingen Houtbewerking, Werktuigmachines en Electromechanica werkten vakoverschijdend een mobile uit die een opspringende eenhoorn voorstelt. In zeven parallelle platen zijn vormen uitgesneden die, samengevoegd en met een spatie ertussen het beeld zijn volume en zijn driedimensionale vorm geven. De gestrekte vorm van de achterpoten en de klauwende vorm van de voorpoten suggereren duidelijk het opspringen. Er is een hartvorm uitgespaard waarin een tandwiel is aangebracht. De mobile staat verhoogd opgesteld op een as en kan daarop ronddraaien. Door die opstelling, zijn verfijnde afwerking en de contrasterende kleuren valt het van ver op en is een blikvanger in de tuin. Ook als hij niet beweegt zit er beweging in deze eenhoorn. Het is geen compacte massa omdat de lagenstructuur luchtigheid en mobiliteit creëert. Uiteraard verwijst de eenhoorn naar het wapenschild van de abdij van Herkenrode. Het fabeldier kreeg nog een hart in de vorm van een rood tandwiel, niet toevallig het embleem van de sponsorende serviceclub. Een mobile die kleur bekent!. Eeuwenlang prijkte de opspringende eenhoorn op documenten en zelfs uitgebeeld in steen. De abdij en de eenhoorn, gingen echter teloor. Na de restauratie van het erfgoed en de creatie van deze opvallende mobile kan je, letterlijk en figuurlijk zeggen: “De eenhoorn springt weer op.” Met zijn tandradhart springt hij voor de serviceclub een gat in de lucht
Be Somebody
Technisch Heilig-Hartinstituut Tessenderlo Be Somebody Vijf ringen van toenemende diameter zijn verenigd in een tolvormige open structuur waarvan de drie pijlers samenkomen in een bol. Op die bol roteert en balanceert het geheel door het in beweging te duwen met een krachtige stoot op de pijlers. De ringen zijn verbonden met de centrale as. Op de ringen lees je een 40-tal begrippen als vriendschap, nauwkeurigheid, werkzaamheid, hoffelijkheid, eerbied, waardering, verantwoordelijkheid, oprechtheid, ... Zij drukken de waarden uit die de school uitdraagt in het leerproces. De materiële en immateriële infrastructuur dragen daartoe bij en uiteindelijk draait alles om de persoonlijkheid van de leerling zoals de tol draait om zijn spil. Uitdrukkelijk in de teksten en impliciet in de symboliek van haar structuur drukt deze mobile uit wat het hele project ‘Vakkundig Balanceren’ bedoelt: tonen hoe leerlingen uit TSO- en BSO-onderwijs in staat zijn vakbekwaamheid en kunstgevoel te combineren en daaruit een meerwaarde te puren. Het is opmerkelijk hoe de woorden op de concentrische ringen niet verwijzen naar kennis- of technische vaardigheden maar naar persoonlijkheidskenmerken en sociale vaardigheden. De Engelstalige naam van de mobile vat dit samen. Wat je bent en betekent ligt niet vervat in wat je kent of kan maar in de waarde en betekenis die je hebt voor de ander. En daartoe kunnen kennis en technische vaardigheid als excellente middelen bijdragen. De escalatie van concentrische ringen toont de meerwaarden.
De Piramide
GO! Technisch Atheneum Campus Plinius Tongeren De Piramide In een vijvertuin met buxusplanten, gesnoeid in piramidevorm, is een piramide uit glas, gevat in aluminium profielen geplaatst. De fonteinen blijven het water in boogjes daaromheen spuiten. De piramide vangt het op en laat het door gootjes en langs de drie gelijkzijdige glaswanden zijn onvoorspelbare weg vinden naar de vijver. De voortdurende en willekeurige beweging van het water maakt van de constructie een mobile die uitmunt door haar eenvoud. Op het glas lees je het citaat van presidentsvrouw Eleanor Roosevelt: ‘De toekomst hoort aan hen die geloven in de schoonheid van hun dromen.’ De mobile zet aan tot gefascineerd kijken naar de grillige weg van de waterdruppels terwijl je mijmert over de betekenis van het dromencitaat. Je toekomstdromen kunnen bij het begin alle kanten uit en krijgen uiteindelijk gestalte nadat je obstakels hebt overwonnen, een alternatieve weg vond, afgeleid werd, bijgestuurd werd tijdens uitdagende ontmoetingen, nieuwe kennis en vaardigheden opdeed, en tenslotte deelgenoot werd van een allesomvattende samenleving. Die evolutie herhaalt zich voortdurend: elk moment is een nieuwe start, een nieuwe weg, een nieuwe droom die werkelijkheid en toekomst wordt. Het kan snel gaan zoals het sprenkelende water of langzaam zoals de groei van buxusplanten. Sprenkelend water over de piramide – schaduw van buxus.
Een project van Herkenrode vzw Tuiltermolen Zolderse Kiezel 220 Hasselt
met de steun en de medewerking van