Onzichtbare risico

De schaduwkant van ultraviolet en infrarood

Zicht op onzic Oogbescherming dragen we veelal tegen de impact van schadelijke deeltjes: splinters of een opspattende chemische stof. Ten onrechte blijven de risico's van ultraviolette en infraroodstraling dikwijls onderbelicht. tekst Ralph de Leeuw

Z

odra gevaren voor de ogen niet meer te voorkomen zijn door het treffen van de juiste maatregelen alleen, zal de werkgever oogbescherming beschikbaar moeten stellen.

Tegenwoordig heeft hij de keuze uit honderden soorten, merken en modellen. Dit kan het kiezen van de juiste bril soms erg lastig maken. Een veiligheidsbril moet in ieder geval voorzien zijn van een CE-markering en voldoen aan de eisen.

Veiligheidsbrillen, overzetbrillen, ruimzichtbrillen en gelaatsschermen voldoen aan de NEN-EN 166-norm en beschermen de ogen tegen gevaren als stof, spaanders en spatten. Een gelaatsscherm draag je in het geval de deeltjes en spatten ook gevaarlijk zijn voor de huid.

Een veiligheidsbril beschikt over lenzen van veelal kunststof en in sommige gevallen gehard glas. De overzetbril kan over de ‘normale’ bril worden geplaatst om die te beschermen tegen beschadiging. Een ruimzichtbril beschermt de ogen en ook het gebied daar omheen. Daarbij beschermen brillenlenzen van

polycarbonaat tegen mechanische risico’s en lenzen van acetaat tegen chemische risico’s als dampen.

Duurzaam en comfortabel

Er zijn verschillende opties om de bril een langere levensduur te geven of comfortabeler te maken: »» Een antikrascoating beschermt tegen krassen en zorgt daardoor voor een langere levensduur. »» Een anticondenscoating voorkomt dat de bril beslaat. »» Kantelende en/of in lengte verstelbare brillenpootjes geven optimaal comfort en een goede aansluiting op het gezicht.

Optische straling

Naast mechanische en chemische risico’s kunnen ogen tijdens werkzaamheden ook worden blootgesteld aan verschillende vormen van optische straling: licht, infrarood, ultraviolet en laser. Licht is elektromagnetische straling in het frequentie-

Het zichtbaar spectrum heeft een golflengte tussen 380 nm (violet) en 780 nm (rood). Buiten het zichtbare licht zet het spectrum zich voort via ultraviolet en infrarood. Hoewel voor de mens niet zichtbaar, wordt deze straling wel tot het spectrum gerekend.

32

32

5-11-2015 12:04:24

thema PBM

htbare risico’s bereik dat waarneembaar is met het menselijk oog in alle kleuren van de regenboog. Infrarood licht kent een iets lagere frequentie, waardoor dat onzichtbaar is voor de mens. Dat geldt ook voor ultraviolet licht met een iets hogere frequentie.

Buiten dit frequentiebereik van optische stralingen kennen we frequenties als radio, radar en röntgenstraling.

Schadelijke optische straling komt op tal van werkplekken voor. In de bouw staan werknemers vaak bloot aan ultraviolet licht. Ook bij elektrisch lassen bestaat de kans op blootstelling aan UV-straling. Scanners en afstandsmeters in de bouw zenden laserstralen uit waartegen de ogen bescherming nodig hebben.

De gevaren

Omdat optische straling vaak onzichtbaar is, zijn we al gauw geneigd het gevaar ervan te onderschatten. Straling lijkt vaak onschuldig, maar de permanente schade die ze kunnen veroorzaken aan het gezichtsvermogen is dat zeker niet. Een lasoog is een duidelijk voorbeeld van een schadelijk gevolg door straling. Het is een zeer lastige en pijnlijke ontsteking van het hoornvlies die ontstaat door ultraviolette straling. Ook staar is een aandoening. Staar zorgt voor een onscherp zicht, waarbij de omgeving soms grauwer en minder kleurrijk oogt. Gevolgen en voorbeelden van schade door straling zijn er in overvloed. Het is van belang goed na te gaan of deze onzichtbare gevaren op de werkvloer spelen.

Zonlicht – Zonlicht is een zichtbare, maar schadelijke optische straling. Specifieker nog: zonlicht én sterk licht van 400-700 nm (nanometer). Deze straling kan op termijn schadelijk zijn voor het oog. Het gevaar zit hem veelal in de reflectie van het licht bij werkzaamheden op het water of in de sneeuw. Een schilder die de hele dag een muur aan het witten is kan last krijgen van vermoeide ogen door het dichtknijpen, of zelfs van

sneeuwblindheid. Draag in dat geval een veiligheidsbril met zonlichtfilter om straling en schittering tegen te houden. Er bestaan verschillende zonlichtfilters, zoals een homogeen filter dat gelijkmatig filtert of een polarisatiefilter dat schitteringen wegneemt.

Ultraviolet licht – Ultraviolet licht is een onzichtbare elektromagnetische straling. Er zijn drie groepen: UV-A (315–385 nm), UV-B (280–315 nm) en UV-C (100–280 nm). Gebruik van de UV-beschermbril is nodig bij werkzaamheden waarbij mensen regelmatig staan blootgesteld aan fel zonlicht of kunstmatig opgewekte straling van bijvoorbeeld hogedruk kwiklampen.

Infrarood licht – Infraroodstraling speelt een rol bij lassen, werk met smeltovens en fornuizen en andere thermische processen. Vaak is hiertegen bescherming nodig. De mate van stralingsintensiteit en de benodigde beschermingsfactor zijn nauw gerelateerd aan de temperatuur. Hierbij is het zaak te kiezen voor gelaatsbescherming die minimale visuele hinder oplevert bij de uit te voeren werkzaamheden. De kleurcomponenten van de filter moeten aansluiten op de kleurherkenning van bijvoorbeeld een smeltbad tijdens het lassen.

Laserstralen – Laserstralen worden onder meer toegepast in cd-spelers, barcode-scanners, afstandmeters, metaalverspaning en andere instrumenten en gereedschappen. Het zijn optische stralen die het volledige optisch gebied kunnen bestrijken, van UV-C tot aan het einde van infrarood. Daardoor kunnen lasers zichtbaar en onzichtbaar zijn. De golflengte van de laser is afhankelijk van het lasermedium en moet altijd nauwkeurig worden bepaald voor het kiezen van de juiste bescherming.

Het licht van een laser is coherent, oftewel de lichtgolven zijn gelijktijdig op zowel hun minimum als hun maximum. Een heliumneonlaser bijvoorbeeld ligt in het gebied tussen 400 en 700 nm. Bij contact met de ogen dringt een dergelijke laserstraal door tot op het netvlies en kan dan blijvende schade veroorzaken. Misschien wel de gevaarlijkste laserstralen zijn de stralen met een golflengte korter dan 400 nm of langer dan 700 nm. Deze zijn onzichtbaar en kunnen ook bij een kortdurende blootstelling zeer veel schade berokkenen.

Met het grote onderscheid in golflengtes en een onderverdeling in vijf risicoklassen moet u zich voor laserbescherming altijd goed laten adviseren door een specialist in oogbescherming. Maar dit geldt eigenlijk voor de aanschaf en het gebruik van alle persoonlijke beschermingsmiddelen.

Ralph de Leeuw is Product Manager bij Wiltec BV.

33

33

5-11-2015 12:04:24