De Fehmarnbelttunnel wordt de langste afgezonken tunnel ter wereld. Deze tunnelverbinding tussen Duitsland en Denemarken met een lengte van 18 kilometer zal een flinke impact hebben op de mobiliteit tussen het Europese vasteland en Scandinavië. De voorbereidende werkzaamheden voor de aanleg zijn al jaren bezig en het afzinken van het eerste tunnelelement komt nu echt nabij. Witteveen+Bos is, vanuit de joint venture Tunnel Engineering Consultants (TEC), intensief bij het project betrokken voor adviesdiensten en technische ondersteuning.
De tunnel vormt straks een vaste verbinding tussen de eilanden Fehmarn en Lolland, waar nu nog de bekende veerdienst Puttgarden-Rødby vaart. Als wegen spoorverbinding wordt de Fehmarnbeltverbinding onderdeel van het TransEuropean Transport Network en zal een belangrijke bijdrage leveren aan de groene transitie van de transportsector.
Topexpertise
Een megaproject als de Fehmarnbelttunnel vraagt om de beste experts in het vakgebied. TEC, de permanente samenwerking tussen Royal HaskoningDHV en Witteveen+Bos, is sinds het in 1988 werd opgericht betrokken geweest bij de bouw van de meeste afzinktunnels, overal ter wereld. In 2008 werd de joint venture RAT opgericht, waarvan TEC samen met Rambøll en Arup deel uitmaakt. RAT levert sinds de start van het project in 2009 advies en technische ondersteuning aan opdrachtgever Femern A/S. Deze is namens de Deense overheid verantwoordelijk voor de uitvoering van het project. Twee aannemerscombinaties zijn gecontracteerd voor het civiele werk: FBC (Fehmarn Belt Contractors, een consortium van Boskalis en Van Oord) baggert de tunnelsleuf en legt werkhavens en nieuw land aan. FLC (Femern Link Contractors) bouwt de tunnelfabriek, tunnelelementen en -toeritten en installeert de tunnelelementen.
Brede scope adviesdiensten
Arjen van Dalfsen is vanuit TEC als constructeur betrokken bij de afzinktunnel. Hij heeft legio voorbeelden van de werkzaamheden die we voor het tunnelproject voor onze rekening nemen. Arjen: ‘TEC heeft Femern A/S ondersteuning geboden vanaf het opstellen van de eerste conceptontwerpen, het opstellen van de contracten tot en met de huidige werkzaamheden zoals het controleren van de ingediende ontwerpdocumenten en toezicht houden op de bouwplaats. Het werk is ontzettend divers. Zo staan Esther Dornhelm en haar collega’s letterlijk met hun voeten in de klei. Zij houden toezicht op de kwaliteit van de baggeren landaanwinningswerkzaamheden en zijn betrokken bij alles wat met rock (kustbescherming), zand (landaanwinning) en klei (baggeren) te maken heeft, inclusief het verwijderen van een kei van 70 ton uit de tunnelsleuf. Het team is nu dagelijks ‘on site’ en ‘on board’ om een vinger aan de pols te houden bij de afronding van het baggeren.’
Witteveen+Bos ‘front row’ bij warmtetransitie in VK
De afgelopen tweeënhalfjaar heeft Witteveen+Bos succesvol bijgedragen aan een pilotprogramma voor zoneringsplannen voor warmtenetten in Sheffield, Stoke-onTrent en Peterborough. In het verlengde hiervan zijn we recent voor een periode van twee tot vier jaar toegevoegd aan het nieuwe Heat Zoning Framework in het Verenigd Koninkrijk (VK).
Aan de andere kant van de Noordzee neemt de overheid een sturende rol bij de transitie van aardgas naar duurzame technieken voor het verwarmen van huizen en gebouwen. In dit kader identificeert het Department for Energy Security and Net Zero zones waar warmtenetten de goedkoopste koolstofarme verwarmingsoptie bieden. De daadwerkelijke transitie wordt vervolgens gestimuleerd door grote energieverbruikers als ziekenhuizen, publieke gebouwen en bedrijven te verplichten om zich aan te sluiten op de te realiseren warmtenetten in deze zones, via wetgeving die in 2025 van kracht wordt.
Witteveen+Bos ondersteunt het ministerie met het opstellen van warmtezoneringsplannen. Door GIS-analyse in te zetten, brengen we in kaart waar de potentiële afnemers zich bevinden, hoeveel MW-capaciteit de vraag bedraagt en waar zich bijvoorbeeld een geschikte bron voor restwarmte bevindt. Zodra in een bepaald gebied een haalbare businesscase voor een warmtenet is geïdentificeerd, gaan onze experts ook aan de slag met de engineering van het warmtenetwerk in de aangewezen zone.
Het feit dat we in staat zijn om de planvorming, haalbaarheid en implementatie van
warmtenetwerken integraal te begeleiden, is een van onze onderscheidende factoren. Onze tien jaar ervaring met warmtenetten in Nederland met waardevolle lessons learned heeft ook sterk meegespeeld in de keuze van de Britse overheid om Witteveen+Bos het nieuwe meerjarige raamcontract te gunnen.
+ martijn.akkerman@witteveenbos.com
Innovatieve zoutdam om verzilting tegen te gaan
Zeesluizen vormen belangrijke verbindingsroutes voor scheepvaart. Deze zorgen wel voor verzilting van binnenwateren. Dat zoute water heeft een negatief effect op lokale ecosystemen, de landbouw en de drinkwatervoorziening. Witteveen+Bos was betrokken bij de ontwikkeling van een innovatieve zoutdam voor het sluizencomplex in IJmuiden, die ervoor zorgt dat bij elke scheepsdoorgang zout water wordt teruggeleid naar zee. Het concept van de zoutdam is eenvoudig maar doeltreffend: zout water, dat zwaarder is dan zoet water, zakt naar de bodem van het kanaal. De zoutdam houdt het zoete water bovenin tegen, terwijl het overtollige zoute water via een brede opening onderin terug naar zee wordt geleid.
Om de dam te kunnen realiseren zonder de bestaande waterafvoer naar zee te blokkeren, is gekozen voor een
modulaire bouwmethode. Grote onderdelen worden op het land geprefabriceerd en vervolgens in het water aan elkaar ‘geklikt’. De verwachting is dat de behoefte aan waterafvoercapaciteit sterk zal toenemen. Daarmee is in het ontwerp rekening gehouden. Door het Binnenspuikanaal verder te verdiepen, wordt de waterafvoercapaciteit vergroot, zonder de oeverstabiliteit aan te hoeven passen.
Dankzij vier vispassages in de dam kunnen vissen tussen het Binnenspuikanaal en het Noordzeekanaal migreren. Veel vissen hebben tijdens hun levenscyclus verschillende leefgebieden nodig, zoals de paling. Deze plant zich voort in zee, maar groeit op in het binnenwater. De vispassages in de zoutdam leveren aan deze verbinding een positieve bijdrage.
+ peter.suijdendorp@witteveenbos.com
DEEPER BLUE
Van afvalwater tot drinkwater in een ondergrondse winter-zomerbatterij
Hoe verduurzamen we het waterverbruik in Vlaanderen? Met die vraag ging Waterunie in samenwerking met Aquafin aan de slag in het ‘DEEPER Blue’ project. Een oplossing? Effluent of ‘gezuiverd afvalwater’ van de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) in Aalst verder doorzuiveren tot drinkbaar water, dit vervolgens ondergronds injecteren in tijden van wateroverschot, als reserve voor latere terugwinning en gebruik in periodes van waterschaarste. Het project vermindert zo de druk op het gebruik van grondwater en oppervlaktewater.
Klimaatrobuuste winter-zomerbatterij voor drinkwater
Naast de rwzi van Aalst wordt op dit moment een nieuwe hergebruikinstallatie gebouwd die met membraantechnologie een deelstroom van het rwzi-effluent zal opzuiveren tot nieuwe bron
voor drinkwaterproductie. Dagelijks zal de zuiveringsinstallatie ongeveer één miljoen liter drinkwater produceren.
In natte periodes zoals herfst en winter zullen er wateroverschotten zijn. Die worden lokaal geïnjecteerd in de Sokkel, een diepe ondergrondse watervoerende laag of aquifer. Volgens het principe van Aquifer Storage & Recovery wordt zo een strategische voorraad aan geïnjecteerd water opgebouwd (Aquifer Storage). Een drinkwaterbuffer die in droge periodes zoals lente en zomer kan worden opgepompt en gevoed aan het drinkwaternet (Aquifer Recovery).
Groot voordeel daarbij is de korte afstand tussen het project en de bestaande drinkwaterleiding. Hierdoor kan water niet alleen naar Aalst maar ook verder in Vlaanderen getransporteerd worden.
Het ASR-systeem fungeert dus als een soort winter-zomerbatterij voor drinkwater. Het systeem zorgt ervoor dat water beschikbaar is bij schaarste. DEEPER Blue draagt op die manier bij tot de Vlaamse doelstellingen voor Circulair waterbeheer en het Strategisch Plan Waterbevoorrading.
Veiligheid & ecologische kwetsbaarheid
Veiligheid staat in het project voorop: de hergebruikinstallatie wordt opgebouwd volgens het ‘multi-barrier’ principe, waarbij de omgekeerde osmose de sluitende barrière vormt tegen microverontreiniging, bacteriën en virussen.
Het project houdt ook rekening met de ecologische kwetsbaarheid van de nabije waterloop. Door enkel een deelstroom van de rwzi te gebruiken en te injecteren in de natte periode, zal ook tijdens droge periodes nog steeds voldoende effluent beschikbaar blijven voor andere toepassingen, zoals landbouw en ecologische noden.
Initiatiefnemers
DEEPER Blue is een initiatief van Waterunie, dochteronderneming van waterbedrijven Farys en De Watergroep. Het project wordt gerealiseerd in samenwerking met Aquafin met ondersteuning van het onderzoeksplatform Capture. Witteveen+Bos ondersteunt de initiatiefnemers onder andere met de omgevingsvergunning en evaluatie van de waterhuishouding, het normenkader en de lozingssituatie. Het project valt binnen een programma van de Vlaamse Milieumaatschappij dat deel uitmaakt van de Blue Deal, het plan van de Vlaamse regering om de strijd tegen waterschaarste en droogte aan te gaan.
+ kristof.van.acker@witteveenbos.com
Beeld: Ko van Leeuwen
‘Ikzelf heb me de afgelopen periode met name bezig gehouden met het beoordelen van last minute wijzigingen in het ontwerp die we ontvangen vanuit de tunnelfabriek. En ook met de ontwikkeling van een tool om ontwerpwijzigingen van het tunnel-alignement geautomatiseerd te kunnen toetsen aan de contracteisen als het afzinken van start gaat. Piet Barten, een zeer ervaren rot in het vak, is al vijftien jaar werkzaam op het project. Hij doet momenteel veel ontwerpreviews van allerlei civiele ontwerpdocumenten en is met zijn afzinktunnelervaring een van de belangrijkste klankborden voor het afzinktunnelteam van Femern A/S. En betondokter Bas Bruins Slot is betrokken bij onder
andere het beoordelen van de betonmengsels, het uithardingsgedrag en de kwaliteit van het gestorte beton met oog op de restlevensduur van de tunnel. Om maar even aan te geven hoe uiteenlopend de vragen kunnen zijn.’
Megabouwplaats voor tunnelelementen In het voorjaar van 2023 is gestart met de bouw van de tunneltoeritten aan beide zijden van de Fehmarnbeltverbinding. In Rødbyhavn is een grote tunnelfabriek verrezen. Daar zijn zes productielijnen in bedrijf om de betonnen tunnelelementen voor de zinktunnel te maken. Negen moten vormen samen één tunnelelement van 217 meter, dat in een keer wordt afgezonken. In totaal worden er 79 standaard elementen gefabriceerd en 10 speciale
Fietsbult in Groningen
In het voorjaar van 2024 startte Witteveen+Bos voor de provincie Groningen met een haalbaarheidsonderzoek naar de realisatie van een fietsberg op voormalige vuilstortlocaties in de provincie. Een VAM-berg maar dan in Groningen. Oude stortlocaties in Veendam en Usquert waren in het voortraject al geselecteerd als meest kansrijk. Witteveen+Bos werkt hiervoor de varianten verder uit.
In de haalbaarheidsstudie onderzoekt Witteveen+Bos voor beide locaties de meest kansrijke alternatieven om fietsen op de vuilstortlocaties mogelijk te maken. Dit gebeurt via ontwerpend onderzoek en brainstormsessies met de omgeving. Zo kwam naar voren dat de ‘bergen’ waarde moeten toevoegen aan het huidige recreatieve netwerk en breed toegankelijk moeten zijn.
De provincie Groningen zoekt naar manieren om deze niet-gebruikte ruimte op te waarderen naar prettige, inclusieve recreatieplekken. De provincie wil graag een eigen variant op de 48 meter hoge VAM-berg, al was het maar omdat de twee geselecteerde locaties een stuk lager zijn: 23 en 25 meter hoog.
Per locatie werkt Witteveen+Bos drie varianten uit: een sportvariant, een familievriendelijke variant en een rust/bezinningsvariant. Voor de sportvariant zijn schetsen gemaakt waarin voor wielrenners extra uitdagende routes en snufjes zijn opgenomen, evenals bijvoorbeeld een pumptrack voor BMX’ers en steppers, en publieke fitnessapparaten. De familievariant voorziet in een ‘beleefberg’, waarin het uitzicht over het landschap een prominente plek heeft. Deze berg biedt daarnaast ook een theaterweide, speelconstructies en een horecapunt. De bezinningsvariant biedt mogelijkheden voor fietsers en wandelaars, maar ook uitzicht, een vogelkijkhut, openluchttheater en mogelijk zelfs wellness.
Witteveen+Bos gaat onderzoeken hoe het nieuwe station Groningen Suikerzijde het beste kan worden ingepast. Daartoe hebben wij recent, samen met de partners van samenwerkingsverband Team RailXpert, de opdracht verworven. Deze opgave voor ProRail omvat een periode van vier jaar en richt zich op de integratie van het nieuwe station in de bestaande spoorlijn LeeuwardenGroningen.
elementen. Het eerste tunnelelement werd in de zomer van 2024 gedoopt door koning Frederik X van Denemarken. Voor de tunnelsleuf op de zeebodem heeft aannemerscombinatie FBC inmiddels bijna 15 miljoen m³ materiaal gebaggerd met 70 werkschepen en de grootste baggermachines ter wereld. Aannemerscombinatie FLC is nu aan zet om een funderingslaag aan te brengen in de tunnelsleuf, met een speciaal hiervoor gebouwd schip. Vervolgens kan het eerste tunnelelement tegen de toerit aan Deense zijde worden afgezonken. Daar hoopt de aannemer later dit jaar mee te beginnen, waarmee weer een belangrijke mijlpaal wordt bereikt in de realisatie van dit megaproject.
+ arjen.van.dalfsen@witteveenbos.com
Witteveen+Bos zet de kosten en effecten (technisch, draagvlak, milieu) van de alternatieven op beide locaties op een rij en komt met een voorstel voor een voorkeursvariant. Op basis van deze informatie besluit de provincie, in overleg met Usquert en Veendam, of en hoe zij de plannen wil voortzetten. In een volgende stap werkt de provincie de ontwerpen gedetailleerd uit en staat het vergunningentraject op het programma.
+ abel.knipping@witteveenbos.com
De stad Groningen start op korte termijn met de bouw van de eerste van circa 5.000 woningen van de nieuwe woonwijk De Suikerzijde, op het terrein van de voormalige suikerfabriek tussen de stad en Hoogkerk. De nieuwe woonwijk is gericht op duurzame mobiliteit, waarbij de focus ligt op fietsen en openbaar vervoer. De auto is ‘te gast’ in De Suikerzijde en zal in het straatbeeld bijna niet te zien zijn. Station Groningen Suikerzijde zal dan ook een belangrijke rol spelen in de bereikbaarheid van de wijk. Het onderzoek naar de mogelijkheden voor station Suikerzijde richt zich enerzijds op de ruimtelijk functionele
inpassing, inclusief een onderdoorgang voor fietsers, HOVbusverbindingen en auto’s. Anderzijds onderzoeken we de haalbaarheid van een station in de dienstregeling. Ook worden de infrastructurele aanpassingen onderzocht die nodig zijn om haltering mogelijk te maken. Hierbij wordt rekening gehouden met toekomstige ontwikkelingen zoals de Lelylijn en het European Rail Traffic Management System.
+ ernst-jan.van.dijk@witteveenbos.com
Vervolg van pagina 1
Wijkplannen Stad Antwerpen van start
Extreme regenval, langdurige droogte en hittegolven. Door de klimaatverandering komen ze steeds vaker voor. De effecten op leefbaarheid, zeker in dichtbevolkte steden, zijn groot. Dit vraagt om een transitie naar duurzame woonwijken die antwoord bieden op de steeds belangrijker wordende waterproblematiek én die bestand zijn tegen de milieuproblemen van de 21e eeuw. Precies daarom werkt Stad Antwerpen de komende jaren aan het concretiseren van haar ambities uit het Waterplan, Droogtestudie, Klimaatplan, Groenplan en districtsgroenplannen op wijkniveau.
Op verzoek van Stad Antwerpen ging Witteveen+Bos Belgium samen met De Urbanisten en Common Ground in januari 2024 van start met de opmaak van twee wijkplannen; voor Brederode en Kiel+Tentoonstellingswijk. Het resultaat? Een klimaatrobuuste ruimtelijke inrichting waarin water en groen een kwalitatieve plaats kregen.
Klimaatrobuuste leefomgeving, met ruimte voor (bio)diversiteit Met de wijkplannen krijgt Antwerpen een strategisch blauw-groen netwerk. Door herinrichting wordt wateroverlast vermeden en droogte bestreden. Doel is niet langer alles via de riolering zo snel mogelijk wegsluizen, maar door ontharding en vertraagde buffering het hemelwater nuttig en doordacht in te zetten. We zorgen er daarnaast voor dat hemelwater in extreme situaties - zoals een T20 2050 - snel op de juiste plaats terechtkomt. Zodat de stad zelf beschermd is.
Daarnaast ontwerpen we gebruiksgroen op strategische locaties om hittestress te verminderen en ecologische waarde te creëren. Via een netwerk van groene ‘sproeten en assen’ werken we aan ecologische verbindingen, het verhogen van de lokale biodiversiteitswaarde en het vastleggen van broeikasgassen. Zo wordt niet alleen de stedelijke belevingswaarde verhoogd, maar ook het klimaatbewustzijn onder de bewoners.
Strategische en gefaseerde aanpak
We werken in vier fases. Vertrekkend van een grondige analyse van de huidige en historische situatie identificeren en lokaliseren we knelpunten. Vervolgens ontwerpen we concrete uitvoeringsgerichte scenario’s en simuleren hun potentieel. Op basis van de scenario’s werken we dan een visiekaart uit. Die we tot slot omzetten in een communicatieplan waarmee Stad Antwerpen aan de slag kan.
North Sea Port heeft de ambitie om de groene waterstofhub van Europa te worden. Nu al wordt een aanzienlijke hoeveelheid aan grijze waterstof geproduceerd in de havens Vlissingen/Terneuzen en Gent. Met de groei van wind- en zonne-energie zal duurzaam opgewekte (groene) waterstof een grotere rol spelen. Cruciaal hiervoor zijn uitbreidingen van de ondergrondse energie-infrastructuur in de regio.
Witteveen+Bos is betrokken bij drie projecten in het North Sea Port-gebied, die bijdragen aan een duurzamere energievoorziening. Die projecten voeren we uit voor Ørsted, Lion Storage en VoltH2. Het gaat om ondergrondse elektrische kabels, waterstofleidingen en demiwaterleidingen die nodig zijn om duurzame waterstof te produceren, te bufferen, waterstof of elektriciteit terug te leveren. Het inplannen van deze ondergrondse infrastructuur is een ingewikkelde puzzel. Er ligt al een heel netwerk van kabels en leidingen van overheden en bedrijven waarmee rekening moet worden gehouden. Zo creëren zware elektriciteitskabels elektromagnetische velden en warmte, wat gevolgen kan hebben voor bestaande leidingen, bijvoorbeeld corrosievorming.
Afstemmen met bevoegd gezag Voor deze projecten zetten we onze civiele, elektrotechnische en contractuele expertise in, verzorgen we het vergunningsmanagement met alle conditionerende onderzoeken en regelen we Zakelijk Recht Overeenkomsten met ondernemingen en particulieren. Zo vervullen we een belangrijke rol in de afstemming met het bevoegd gezag, North Sea Port en andere stakeholders in het gebied.
+ milan.storms@witteveenbos.com
Ørsted wil in de haven van Vlissingen een elektrolyzer bouwen met een capaciteit van 1 MW, uit te breiden naar 2 GW. Het bedrijf exploiteert twee windparken voor de Zeeuwse kust, waarmee het de elektrolyzer wil voeden.
Daarvoor moet het een 380 kV-aansluiting realiseren op het TenneT-station van Borssele. Van dit tracé hebben we het voorlopig en definitief ontwerp verzorgd.
VoltH2 wil twee waterstoffabrieken realiseren op de Axelse Vlakte nabij Sluiskil, Terneuzen en in de haven van Vlissingen. Hiertoe moet in beide gevallen een 150 kV-kabel worden aangelegd om de fabrieken te verbinden met de elektriciteitsstations TenneT-Westdorpe (Sluiskil) en TenneT-Borssele (Vlissingen). De kabels worden aangelegd middels open ontgravingen en gestuurde boringen. W+B verzorgt van beide VoltH2-projecten het gehele ontwerp, contractering en vergunningen.
Lion Storage ontwikkelt een groot batterijpark met een totale capaciteit van 350 MW in de haven van Vlissingen, Mufasa genaamd. Om de stroom te kunnen transporteren van hoogspanningsstation Borssele naar de batterijparken en vice versa moet een nieuwe hoogspanningsverbinding worden gelegd. Op het tracé bevinden zich meerdere knelpunten zoals bestaande kabels en leidingen, het spoor en de primaire kering. Voor het passeren van deze knelpunten zijn gestuurde boringen nodig. Op de overige locaties volstaan open ontgravingen.
Na één muisklik staat de tunnel vol rook
Zoals een piloot in een flight simulator een noodlanding oefent, kunnen de operators van de Piet Heintunnel in Amsterdam dankzij een digital twin hun vaardigheden bij calamiteiten virtueel trainen.
Voor de Gemeente Amsterdam heeft Witteveen+Bos een digital twin van de tunnel ontwikkeld in samenwerking met Infranea. Dankzij het gebruik van BIM kunnen de metadata en de 3D-modellen uit Revit eenvoudig worden geïntegreerd met een verrijkt model van de omgeving. Zo draagt de digital twin actief bij aan betere communicatie tussen de stakeholders en stimuleert een sneller, beter en foutloos ontwerp- en realisatieproces. Onder de streep wordt met deze digital twin aanzienlijke tijdwinst en kostenbesparing bereikt.
Losgebroken hond
De digital twin omvat niet alleen de Piet Heintunnel zelf, maar ook een digitale kopie van de verkeerscentrale en de TTI. Dit is de tunneltechnische installatie met onder meer de matrixborden en dynamische signalering, camera-installatie (CCTV), verlichting en het ventilatiesysteem. Deze elementen komen samen in de Event Trigger; een variant van de digital twin waarmee calamiteiten in de tunnel en op de in- en uitgaande rijbanen kunnen worden nagebootst.
Een aanrijding in de tunnel, een stilgevallen voertuig, hoog waterpeil, een losgebroken hond, brand of rookvorming, een bommelding. Met een druk op de knop wordt het (digitale) waarheid voor de
operators van de tunnel in Amsterdam-
Oost, die als onderdeel van de S114 het centrum van Amsterdam verbindt met het Zeeburgereiland.
Oneindig oefenen
Wettelijke voorschriften dicteren dat minimaal eenmaal per jaar fysiek een crisissituatie dient te worden gesimuleerd. Dankzij de digital twin is het mogelijk om oneindig te oefenen op het handelen bij calamiteiten, waarbij bovendien moeiteloos kan worden gevarieerd met de aard van de calamiteit. De aanvulling met virtuele oefensituaties maakt dat operators nog beter zijn voorbereid op crisissituaties.
De Event Trigger draait op een exacte kopie van de verkeerscentrale, inclusief de schermen met beelden van de camera’s in de tunnel, het bedieningspaneel en de andere devices. Voor de verkeersleiders is het alsof ze in de echte ruimte zitten. De digital twin is geprogrammeerd volgens de standaarden van Rijkswaterstaat (RWS). Dit betekent dat alle technische systemen en instellingen identiek zijn aan die van de fysieke tunnel.
Bij de modernisatie van de Piet Heintunnel waren ingenieurs van Witteveen+Bos ook verantwoordelijk voor het cameraplan voor het CCTV-systeem in de tunnel. Dit plan is ontworpen en gevalideerd met een maatwerkvariant van de digital twin: de CCTV Camera validator. Op basis van de standaarden van Rijkswaterstaat hebben we het aantal camera’s en hun instellingen bepaald en ingeregeld. Binnen de digitale
tweeling is per camera de X- Y- en Z-positie aan te sturen, net als de pan- en tiltfunctie.
Tijd en kosten bespaard
Met een muisklik is het bovendien mogelijk om een voertuig naar keuze (auto, motor, bus, vrachtwagen) door de tunnel te laten rijden om te valideren of een voertuig de gehele doorgang, zonder blinde vlekken, is te volgen. Dankzij de digital twin is de meest optimale camerasetting bereikt, waarmee de installatie in de fysieke tunnel en de aansluitende validatie aanzienlijk sneller verliep en substantiële kosten en tijd zijn bespaard.
De modernisering van de Piet Heintunnel uit 1990 is onderdeel van het programma Aanpak Wegtunnels Amsterdam, waarbij nog twee tunnels en de verkeerscentrale worden aangepast aan de huidige stand van de techniek. Dit programma is uitgevoerd door TEC, Tunnel Engineering Consultants, het permanente samenwerkingsverband van Royal HaskoningDHV en Witteveen+Bos, en is inmiddels afgerond.
Digital twins PTZ Vergelijkbare digital twins zijn door onze specialisten ook ontwikkeld voor de zeven tunnels van het Project Tunnelrenovaties ZuidHolland, dat TEC de komende jaren uitvoert samen met en in opdracht van RWS. Ook is er een digitale tweeling gecreëerd van de nieuw te realiseren tunnel nabij het Julianaplein in Groningen, waarbij op een ongelijkvloerse kruising twee tunnels elkaar kruisen.
+ javier.martinez.avila@witteveenbos.com
Amsterdamse bruggen gered van de sloop
Amsterdam heeft met het Programma Bruggen en Kademuren (PBK) een uitdagende opgave: het vervangen van verouderde bruggen en kademuren in de binnenstad. Inmiddels is de focus verschoven van sloop en nieuwbouw naar innovatie, renovatie en levensduurverlenging.
Witteveen+Bos heeft binnen het PBK onderzocht of de levensduur van drie bruggen verlengd kan worden. Deze bruggen stonden oorspronkelijk op de rol om vernieuwd te worden. Voor één van de bruggen lag zelfs al een ontwerp voor sloop en nieuwbouw
klaar. We concludeerden dat in ieder geval twee bruggen gered kunnen worden van de sloop. Vergeleken met nieuwbouw is deze optie goedkoper, duurzamer (materiaalgebruik) en leidt tot minder overlast voor de omgeving.
De resultaten van ons onderzoek overtuigden de gemeente Amsterdam ervan om de bruggen niet meer als sloop/nieuwbouw-, maar als renovatieproject aan te merken. Voor twee van deze bruggen is Witteveen+Bos inmiddels met het renovatie-ontwerp gestart en de derde brug volgt. Zo lijken deze bruggen gered van de sloop.
BIODIVERSITEITSONTWERP VOOR FIETSVIADUCT DEN BOSCH
Het vergroten en versterken van de biodiversiteit is een veelgehoorde opgave bij het ontwerpen van infrastructurele projecten. Alleen blijft deze opgave soms abstract. Samen met landschaps- en stedenbouwkundig bureau wUrck maakte Witteveen+Bos al in de offertefase voor een fietsviaduct een concrete en realistische schets om deze ecologische opgave in te vullen. Het resultaat? Een kunstwerk dat natuurgebieden en diersoorten met elkaar verbindt in een stedelijke omgeving.
De gemeente ’s-Hertogenbosch wil, samen met haar partners en met subsidie van provincie Noord-Brabant, een snelfietsroute tussen stations ’s-Hertogenbosch en Zaltbommel realiseren. Onderdeel van deze route is een fietsviaduct over de Zandzuigerstraat. Naast de constructie van het bouwwerk, de esthetiek en duurzaam gebruik van materiaal hebben Witteveen+Bos en wUrck een concreet en uitvoerbaar plan neergelegd om de stedelijke biodiversiteit rond het fietsviaduct te versterken. Dit plan was voor de gemeente van meerwaarde tijdens de offertebeoordeling.
Het viaduct vormt een ecologische verbinding tussen een deel van Natuurnetwerk Brabant en de Ecologische verbindingszone bij de Dieze. Diverse diersoorten kunnen zich hierdoor gemakkelijker verplaatsen. Het nieuwe fietsviaduct faciliteert dit met een faunapassage, houtopstanden, takkenrillen en stobbenwallen. Daarnaast zijn in het viaduct verschillende nestkasten geïntegreerd. Door de inrichting rondom de fietsroute kunnen hier allerlei planten tot bloei komen. Een mooie bijdrage aan het versterken van de lokale biodiversiteit.
+ stijn.wetzels@witteveenbos.com
De gemeente Amsterdam heeft meer dan 800 bruggen, waarvan de staat sterk varieert. Uit onderzoek van de gemeente blijkt dat ongeveer de helft van de bruggen een gemiddeld tot hoog risicoprofiel heeft, vaak veroorzaakt door de staat van de houten paalfundering. Om de veiligheid en mobiliteit in de stad te borgen voor de komende dertig jaar, moeten deze bruggen worden vervangen of versterkt.
+ barbara.dopper@witteveenbos.com
Advies bij uitbreiding ASML Veldhoven
Dat het ASML, wereldspeler in de chipindustrie, voor de wind gaat is geen nieuws. En dat het bedrijf voor de bouw van hun chipmachines behoefte heeft aan ruimte voor uitbreiding, zal ook geen verbazing wekken. Het hoofdkantoor en een groot deel van ASML zijn gevestigd in Veldhoven. De gemeente Veldhoven vroeg Witteveen+Bos om op strategisch juridisch en planologisch niveau mee te denken, om de grootschalige uitbreidingsplannen van ASML goed te kunnen adresseren.
Microchips worden steeds kleiner, in lijn met de steeds kleinere en krachtiger devices waarin ze gebruikt worden. Het wonderlijke is: hoe kleiner de chips, hoe groter de machine die de chips produceert. Dat brengt specifieke eisen met zich mee voor bijvoorbeeld de hoogte van het gebouw waarin de machine opgebouwd wordt.
Op het Veldhovense bedrijventerrein De Run heeft ASML de afgelopen jaren steeds meer terrein opgekocht voor de uitbreidingsplannen. Om daar de beoogde bedrijfsgebouwen te kunnen neerzetten, moest onder andere een bestemmingsplan worden gewijzigd. Daar had het bedrijf de nodige haast bij, want de chipmarkt is enorm dynamisch.
De gemeente Veldhoven is trots op de aanwezigheid van ASML en wil het bedrijf graag de ruimte bieden, maar heeft ook als belangrijke taak de belangen van de bewoners te bewaken. Het is aan de gemeente Veldhoven om alle belangen (van ASML, milieu en omgeving) zorgvuldig tegen elkaar af te wegen. Pieter Anne Faber, omgevingsjurist bij Witteveen+Bos, dacht vanaf 2020 met de gemeente mee: ‘Mede door de Omgevingswet die eraan zat te komen, was het belangrijk om participatie van de omgeving zorgvuldig in het proces te verankeren.’
De ontwikkelingen volgden elkaar ontzettend snel op, er moest op een gegeven moment heel snel geschakeld worden. Pieter Anne: ‘Het gaat namelijk om meer dan alleen de bedrijfsuitbreiding, maar bijvoorbeeld ook over de druk die dat geeft op de woningmarkt en de impact op het wegennet. En het project stond natuurlijk ook erg in de schijnwerpers, zowel van de media als de politiek.’
De advieswerkzaamheden duurden ongeveer tot eind 2023. Dat betekent dat gedurende deze periode de Omgevingswet continu op stapel stond: deze werd meerdere keren uitgesteld. Met de aanstaande invoering werd terdege rekening gehouden. Kara Terpstra, planoloog: ‘Er werd door ASML haast gemaakt met procedures, om deze voor het ingaan van de Omgevingswet nog op te starten. Die mochten namelijk doorgaan onder de oude wetgeving. Dat scheelde vooral in onzekerheden over doorlooptijden: sinds de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari van dit jaar werken we met een nieuw digitaal stelsel en dat systeem heeft nog wat kinderziektes.’
Ondanks de flinke tijdsdruk die er op het project stond, hebben Pieter Anne en Kara genoten van hun werk. Kara: ‘Het was een interessant spel: een grote partij die zoekt naar ruimte; wat kan er nog net wel en wat niet binnen alle wet- en regelgeving? Wij moesten helpen zorgen dat alles klopt. Dit project was gewoon topsport, zo’n leuke klus.’ Pieter Anne: ‘We hebben ontzettend prettig samengewerkt met de mensen van de gemeente, dat was een heel fijn team. En ze waren ook dik tevreden over ons. Dit project was een van de leukste van mijn loopbaan!’ + kara.terpstra@witteveenbos.com
CONTRACTBEGELEIDING BINNENHAVEN
SREMSKA MITROVICA
Sinds 2006 is Witteveen+Bos betrokken bij projecten die de bevaarbaarheid van de Donau en haar zijrivieren moeten verbeteren. De basis vormt een masterplan, waarvan verschillende projecten nu in uitvoering komen, waaronder de binnenhaven van Sremska Mitrovica in Servië. Dit stadje, gelegen op 75 km ten westen van Belgrado aan de Sava-rivier, heeft nu nog een kleine binnenhaven. Deze wordt gemoderniseerd en uitgebreid met bulk-, multipurpose- en containerterminals in opdracht van het ministerie van Constructie, Transport en Infrastructuur. De modernisering en capaciteitsuitbreiding is cruciaal om de transportinfrastructuur en het economisch concurrentievermogen van Servië te verbeteren. Samen met onze langjarige lokale partner Energoprojekt Hidroinzenjering begeleidt en ondersteunt Witteveen+Bos het ministerie bij de toepassing van de contractvorm FIDIC Plant and Design Build (Yellow Book). Het ministerie doet hiermee kennis en vaardigheden op (capacity building) met alternatieve contractvormen voor het bestek. Het project is onderdeel van het Sava and Drina Rivers Corridors Integrated Development Program en wordt gefinancierd door de Wereldbank en Europese Investeringsbank. We begeleiden het ministerie ook met de rapportage voor deze financiers.
+ arjan.de.heer@witteveenbos.com
BEREKENING MAGNEETVELDCONTOUR 150/50/10 KV STATION OTERLEEK
Qirion B.V. werkt in opdracht van Liander aan de uitbreiding van het bestaande 150/50/10 kV hoogspanningsstation in Oterleek. Met deze aanpassing moet het station het hoofd kunnen bieden aan de groei in duurzame energie en de economische ontwikkelingen in de regio. Ter voorbereiding van deze uitbreiding was onderzoek gewenst naar de magneetvelden die ontstaan in de nieuwe situatie. Voor magnetische velden geldt een Europese blootstellingslimiet van 100 microtesla. Voor de uitbreiding van dit hoogspanningsstation heeft Witteveen+Bos de 100 microtesla magneetveldcontour berekend. Daarnaast hebben we, vanuit het landelijk voorzorgbeleid ten aanzien van magneetvelden, de 0,4 microteslacontour (‘magneetveldzone’) berekend. Witteveen+Bos maakte voor het berekenen van magneetveldcontouren gebruik van het inhouse ontwikkelde programma PlusFields. Hiermee is het mogelijk om een geometrisch model van een hoogspanningsstation in te voeren, waarna het programma de bijhorende magneetveldcontour berekent. Uit de gemaakte berekeningen is gebleken dat de magneetveldcontour buiten de terreingrenzen van het aan te passen hoogspanningsstation de waarde van 100 microtesla nergens overschrijdt en de impact van de beoogde aanpassingen op de bestaande 0,4 microteslacontour beperkt is.
+ jelle.tams@witteveenbos.com
INTEGRALE HERINRICHTING N231
Samen met de provincie Noord-Holland werkt Witteveen+Bos aan de herinrichting van de N231. Dit is een belangrijke ontsluitingsweg van het glastuinbouwgebied en de bloemenveiling in Aalsmeer. Bij deze herinrichting combineren we deelprojecten van provincie, gemeente en vervoersregio in één integrale aanpak. Hierdoor worden werkzaamheden efficiënt uitgevoerd, waardoor we hinder en overlast voor de omgeving beperken. Voor deze opgave brengen we technische knelpunten in kaart, voeren we conditionerende onderzoeken uit, en stellen we het voorlopig en definitief ontwerp op. Dit doen we in nauwe samenwerking met de provincie en met de betrokken stakeholders. In het bijbehorende participatietraject inventariseren we hun eisen en wensen en nemen die waar mogelijk mee in het ontwerp. Ons ontwerp en de uitkomsten van het participatietraject voorzien de provincie van de benodigde beslisinformatie voor bestuurlijke besluitvorming. Zo dragen we bij aan de verbetering van de doorstroming en verkeersveiligheid op deze belangrijke ontsluiting voor Aalsmeer en omgeving.
+ willem.grisnich@witteveenbos.com
WITTEVEEN+BOS DUBBEL IN DE PRIJZEN OP WATERNETWERKDAG
Bij hoge uitzondering ging de H2O-prijs voor het beste vakartikel 2023 dit keer niet naar een maar naar twee artikelen. De prijsuitreiking vond plaats in juni 2024, op de jaarlijkse Waternetwerkdag die in Baarn werd gehouden. Het eerste artikel beschrijft de O3-STEP pilot, een productie van Waternet, Nijhuis Saur Industries, TU Delft, Norit Activated Carbon en Witteveen+Bos. ‘Het O3-STEP filter is gericht op de vergaande verwijdering van nutriënten, microverontreinigingen en zwevende stof, wat onderzocht is binnen het STOWA-innovatieprogramma IPMV’, aldus Veerle Luimstra, die samen met Tiza Spit namens Witteveen+Bos zowel bij project als artikel is betrokken. De andere winnaar is ‘Systeem- en maatregelanalyse Wieden en Weerribben’. Dit onderzoek en artikel is in handen van Jeroen Mandemakers, Bob Brederveld, Casper Cusell, Emma van Deelen en Bart Dekens (allen Witteveen+Bos) en geeft inzicht in de ontwikkeling en herstel van trilveen. Bob Brederveld: ‘Op basis van een gevalideerd waterstromings- en waterkwaliteitsmodel hebben we onderzocht wat het effect is van verschillende maatregelen om de fosforbelasting te verminderen en tegelijkertijd basenaanvoer te realiseren. Deze adviezen hebben we vervolgens gepresenteerd aan de opdrachtgever Provincie Overijssel.’
+ veerle.luimstra@witteveenbos.com
MET BRABANT WATER BOUWEN AAN ROBUUSTE WATERVOORZIENING
Brabant Water is begin juni 2024 een samenwerking van acht jaar aangegaan met Royal HaskoningDHV, Sweco, BBC Bouwmanagement B.V. en Witteveen+Bos. Het drinkwaterbedrijf gaat in een raamovereenkomst projecten realiseren om haar watervoorziening toekomstbestendig te houden. De opgave is divers en uitdagend, aldus Brabant Water. De ingenieursbureaus bieden ondersteuning bij het opstellen van strategische studies, het leveren van technische ontwerpdiensten en toezicht houden op de uitvoering van bouwprojecten. Dit omvat onder meer het ontwerpen en realiseren van een nieuwe drinkwaterwinning in Kruisland, de renovatie van een spoelwaterterugwinunit in Helmond, uitbreiding van de drinkwaterzuivering in Veghel en realisatie van een nieuwe brakwaterzuivering in Genderen. + jochem.schut@witteveenbos.com
AAN DE SLAG VOOR LEIDEN
Witteveen+Bos gaat samen met en in opdracht van de gemeente Leiden aan de slag met de herontwikkeling van het stationsgebied en het Morspoortterrein. De samenwerking werd eind september bekrachtigd met een raamcontract voor tenminste vier jaar. Het doel is om een woonbuurt te creëren die zorgt voor een sterke, duurzame verbinding tussen de historische binnenstad en de wijk Transvaal. Een belangrijk onderdeel van het raamcontract zijn de adviesdiensten rond de Morspoortgarage. Na sanering van deze parkeergarage moet een ondergrondse parkeerkelder op diezelfde locatie boven de grond de realisatie van appartementen mogelijk maken. In totaal worden zo’n 500 woningen gebouwd in het projectgebied.
+ niels.monster@witteveenbos.com
HarmonisatieTool
Van losse bestemmingsplannen naar één omgevingsplan
Gemeenten staan voor de opgave om alle regels voor de fysieke leefomgeving te bundelen in één omgevingsplan voor de totale gemeente. Dit moet gebeuren voor 2032 en volledig aansluiten bij de Omgevingswet en het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO).
Om binnen dit proces de kwaliteit te waarborgen en tijd en kosten te besparen, heeft Witteveen+Bos de HarmonisatieTool ontwikkeld: een slimme, digitale oplossing om de regels uit bestaande bestemmingsplannen te selecteren, analyseren en rubriceren. En vervolgens herleidbaar om te vormen naar uniforme regels. Deze vertaalslag pakken we samen met onze opdrachtgevers op, zodat we maatwerk leveren.
Uniformiteit is een belangrijke voorwaarde voor een gemeente om te komen tot één omgevingsplan dat geldt voor haar totale grondgebied. Het omgevingsplan is het allesomvattend juridisch kader voor de fysieke leefomgeving binnen een gemeente, met hierin alle juridisch bindende regels, toetsingskaders en waarden die al dan niet direct bindend zijn.
De verplichting om één omgevingsplan op te stellen verschilt wezenlijk van de werkwijze die gemeentes tot nu toe hebben toegepast bij het opstellen van bestemmingsplannen. Veelal werden de beleidsregels binnen het bestemmingplan op maat geformuleerd;
afhankelijk van de aard van het plan en de expertise van de betreffende gemeentelijk medewerker.
Voor een goed vertrekpunt voor het omgevingsplan is het belangrijk om een overzicht van de huidige beleidsregels binnen de gemeentegrenzen samen te stellen. De uitdaging is hierbij om de regels voor vergelijkbare functies te categoriseren en vanuit die regelselectie een herleidbare basistekst te formuleren die generiek dekkend is voor de betreffende functie. Met de Witteveen+Bos HarmonisatieTool kan worden gezocht binnen alle bestaande digitaal beschikbare regels voor bestemmingen van de gemeente en kunnen geselecteerde regels met elkaar worden vergeleken. Hiermee is handmatig selecteren niet langer nodig. Het proces wordt zo versneld en bovendien neemt de foutgevoeligheid af en de kwaliteit toe.
Bij het ontwikkelen van de HarmonisatieTool is de kennis van digitale technologie en innovaties binnen Witteveen+Bos gecombineerd met onze expertise van omgevingsrecht, vergunningen en de Omgevingswet/DSO. De gemeente Laarbeek heeft de primeur en gaat binnen een licentievorm werken met de HarmonisatieTool. Binnen deze samenwerking wordt de tool een jaar lang doorontwikkeld samen met de gebruikers op basis van een vastgesteld innovatiebudget.
+ maurits.schilt@witteveenbos.com
Participatie met InBeeld
In korte tijd veel reacties ophalen
Na een grootschalige visuele en functionele update is het digitale communicatie- en participatieplatform InBeeld de afgelopen periode meerdere malen succesvol ingezet. Onder meer bij het project N279 Veghel-Asten.
De N279 is een belangrijke en drukke verbinding in Oost-Brabant. Witteveen+Bos helpt de provincie Noord-Brabant in een verkennende studie om de bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid te verbeteren op en rondom de N279 tussen Veghel en Asten.
Om de omgeving te betrekken worden verschillende participatiemiddelen ingezet, waaronder InBeeld. Het digitale participatie- en communicatieplatform van Witteveen+Bos is een toevoeging op traditionele participatie strategieën. Binnen InBeeld kunnen mensen via een online kaart meedenken. Een laagdrempelige manier van participeren om nieuwe inzichten op te halen en betrokkenheid te faciliteren en stimuleren.
Bij dit project hebben bezoekers van het platform suggesties en aandachtspunten achtergelaten op de kaart. Deze reacties zijn voor alle bezoekers zichtbaar. De input helpt het projectteam om de knelpunten in kaart te brengen, een breed scala aan oplossingsrichtingen te identificeren en de wensen vanuit de omgeving te kennen.
Marijn Alders, omgevingsmanager van de provincie Noord-Brabant: ‘In het project N279 hebben we ervaren dat InBeeld waardevol is om in een korte tijd en binnen een groot gebied reacties op te halen uit de omgeving. Het gaat in dit geval om een tracé van 34 km met meer dan 200.000 inwoners. Een fijne plus is dat InBeeld volledig kon worden geïntegreerd als meedenktool in onze website www.brabant.nl/N279.’
Via InBeeld zijn ruim 300 reacties opgehaald. De reacties waren zowel gericht op het verbeteren van de verkeersveiligheid als op suggesties voor het verbeteren van de leefbaarheid langs de N279. Ook bevatten de reacties belangrijke kennis over waarden, belangen en ontwikkelingen in het gebied. ‘InBeeld helpt ons en onze partners ook om een nog beter beeld te krijgen van de sentimenten van de omgeving over bepaalde problemen en oplossingsrichtingen’, zegt de omgevingsmanager.
Naast de inzet voor de N279 heeft InBeeld recent ook bijgedragen aan andere projecten, waaronder een onderzoek naar de mate van geluidshinderbeleving van de Westerwoldse Aa-brug in Bad Nieuweschans en een verkeersonderzoek in Zutphen. Ook bij projecten op Texel en in Schiedam laat InBeeld zien dat met digitale participatie de dialoog met de omgeving effectief en verdiepend kan worden aangegaan.
+ martijn.nieuwenhuijse@witteveenbos.com
Milestone 2
3D-betongeprinte woningen de hoogte in
3D-betonprinten in de woningbouw is met Milestone 2 de volgende fase ingegaan. In de Eindhovense wijk Bosrijk worden nu geprinte woningen gerealiseerd met meerdere woonlagen, twee of zelfs drie.
Witteveen+Bos heeft het architectonische concept vertaald naar constructief veilige en maakbare 3D-geprinte woningen. De 3D-geprinte nieuwbouw van vier woningen is een aanvulling op de eerder geprinte bungalowwoning uit het Milestone 1-project.
Bouwvergunning
Constructieve veiligheid speelt een belangrijke rol in het project. Omdat er nog geen ontwerpvoorschriften zijn voor 3D-betonprinten, maken we gebruik van ons design-by-testing protocol. Daarmee kunnen we
de veiligheid van innovatieve constructies aantonen die nog buiten bouwvoorschriften vallen, zodat een bouwvergunning kan worden verkregen.
Naast de constructieve veiligheid moeten de elementen printbaar en veilig zijn, en kostenefficiënt worden geassembleerd. Daarbij hebben we nauw samengewerkt met Saint-Gobain Weber Beamix en bouwbedrijf Van Wijnen.
Begin 2025 start de realisatie van de woningen. De voorbereidingen hiervoor zijn al in volle gang. De planning is dat de nieuwe bewoners in de zomer van 2025 hun intrek kunnen nemen.
+ marijn.bruurs@witteveenbos.com
Klimaatadaptief Cartagena
Stockholm World Water Week
Hoe kunnen steden het beste voorsorteren op uitdagingen op gebied van watervoorziening, waterveiligheid en klimaatadaptiviteit? Op de SWWW gaven Felixx Landscape Architects & Planners, RVO en Witteveen+Bos een kijkje in de keuken van het inspirerende Water as Leverage: Cartagena-project.
Water as Leverage komt uit de koker van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Het programma koppelt grootschalige wateropgaven aan sociale ontwikkeling en economische groei.
De vele stakeholders in een dichtbevolkt gebied en de uiteenlopende belangen vereisen een multidisciplinair ontwerpproces en het betrekken van diverse stakeholders, zo ook in Cartagena. Michel Zuijderwijk, die de presentatie van het project tijdens SWWW verzorgde: ‘Door collectieve denken verbeeldingskracht te benutten, ontwikkelen
we innovatieve concepten voor duurzame en klimaatadaptieve stedelijke gebieden.’
Tijdens de workshop op het congres in Stockholm maakten de deelnemers via een serious game kennis met de complexiteit van de Cartagena-casus. Via een actief rollenspel kregen zij inzicht i de verschillende standpunten en uiteenlopende belangen. Voorop stond inlevingsvermogen en het vermogen om tot gezamenlijk gedragen oplossingen te komen.
De Stockholm World Water Week is het belangrijkste mondiale evenement op het gebied van watervraagstukken. Experts, ngo’s, overheidsorganisaties, ingenieurs en jonge professionals uit verschillende sectoren en landen komen samen om oplossingen te bedenken voor de meest urgente watergerelateerde uitdagingen.
+ michel.zuijderwijk@witteveenbos.com
Zuidelijke ringweg Groningen officieel geopend
Op 1 september is de zuidelijke ringweg van Groningen officieel geopend door de minister van Infrastructuur en Waterstaat en door gedeputeerde Johan Hamster, wethouder Philip Broeksma en omgevingsmanager Bert Kramer. De opening is een mijlpaal in een omvangrijk project, waarvoor in 2018 de eerste schep in de grond ging. Witteveen+Bos tekende voor het ontwerp van de uitdagende, ondergrondse tunnelconstructie.
Hierdoor is het oorspronkelijke Julianaplein grotendeels ondergronds gebracht met elkaar kruisende en gestapelde tunnels, waardoor het verkeer vanuit elke richting kan doorrijden, de omgeving minder overlast ervaart en er meer aandacht is voor ruimtelijke kwaliteit.
Ingenieus ontwerp
Voor de engineering van deze ongelijkvloerse kruising moesten onze experts met tal van factoren rekening houden, zowel qua constructie als geologie. Zo zijn de buitenwanden van de tunnels voorzien van tandconstructies om zettingsverschillen te voorkomen. Deze techniek is normaal meer gebruikelijk bij zinktunnels, maar is nu ook toegepast in deze landtunnels als kwaliteitsborging.
De tunnelconstructie vereiste ook een complex en uitgebreid wapeningssysteem. Hiervoor hebben de ingenieurs van Witteveen+Bos hun ervaring met 3D-ontwerpen ingezet. Het resultaat is een ingenieus prefab ontwerp. Door de wapeningen op een voorbouwlocatie in serie te vlechten, kan sneller, efficiënter en met optimale kwaliteit worden gebouwd. Nog een zeer belangrijk voordeel: de fysieke belasting voor de betonvlechters is duidelijk lager, onder meer omdat ze hun werk staand uit kunnen voeren.
Rijsimulator
De officiële opening werd ingeluid met het Ringfestival, dat plaatsvond op de voorafgaande vrijdag en zaterdag. Op het festival, bedoeld voor alle inwoners van Groningen, kon jong en oud ervaren hoe de nieuwe ringweg tot stand is gekomen. Tientallen bedrijven die hebben meegewerkt aan de ringweg - waaronder Witteveen+Boslieten zien welke bijdrage zij hebben geleverd. Zo namen uitvoerders indrukwekkende machines mee. W+B leverde een rijsimulator, met daarin een digital twin van het nieuwe traject, waarmee bezoekers alvast een virtueel ritje door de tunnels konden maken.
+ maurice.schroer@witteveenbos.com
WIJKMOBILITEITSPLANNEN GOUDA
Witteveen+Bos gaat in opdracht van de gemeente Gouda zeven wijkmobiliteitsplannen opstellen. Deze plannen leveren een belangrijke bijdrage aan het verbeteren van de verkeersveiligheid en de leefbaarheid in deze historische stad. De gemeente Gouda heeft ons geselecteerd om de wijkmobiliteitsplannen te ontwikkelen voor de wijken Oost, Ouwe Gouwe, Goverwelle, Nieuwe Park, Plaswijck, Bloemendaal en Noord. Voor elke wijk hanteren we een driestappenproces: inventarisatie, analyse en maatregelen. We werken daarbij nauw samen met bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties om tot de meest effectieve oplossingen te komen. Samen bepalen we welke projecten nodig zijn om specifieke knelpunten binnen de wijken aan te pakken. Hierbij ligt de focus op lokale verkeers- en leefbaarheidsvraagstukken, zoals het optimaliseren van bus- en vrachtwagenroutes. Voor elke wijk wordt een wijkmobiliteitsplan opgesteld, inclusief onderzoeksresultaten, procesbeschrijving en een uitvoeringsagenda. Daarnaast wordt er een digitaal platform opgezet voor de online inventarisatie van knelpunten en wensen, ondersteund door kaartmateriaal en Excel-lijsten van alle maatregelen.
+ bas.stam@witteveenbos.com
ECLUSE
Huzarenstuk onder de Schelde
ECLUSE, een publiek-privaat netwerk dat processtoom levert aan bedrijven in de Antwerpse Waaslandhaven, zal binnenkort stoom transporteren via een tunnel onder de Schelde, tot bij multinational Evonik. Zo wordt er de transitie naar duurzame energie ingezet. Witteveen+Bos Belgium ondersteunt met onder meer het technisch en functioneel ontwerp, de opmaak van de omgevingsvergunning en werfopvolging.
ECLUSE, een samenwerking tussen Indaver, FINEG, SLECO, Maatschappij Linkerscheldeoever, Port of Antwerp Bruges en Water-link in de Antwerpse Waaslandhaven, transporteert stoom van een waste-to-energyplant naar de omliggende havenbedrijven. Doelstelling? De energievoorziening in de Antwerpse haven verduurzamen.
Jaarlijks wordt op de waste-to-energy site in Doel circa een miljoen ton afval van huishoudens en bedrijven omgezet naar energie. Prioritair wordt die energie in de vorm van stoom via het ECLUSE-netwerk rechtstreeks geleverd, op dit moment aan vijf naburige bedrijven. Maar er is meer stoom beschikbaar. Dus ging ECLUSE actief op zoek naar bijkomende afnemers.
100.000 ton minder CO₂ Die vonden ze bij Evonik. Deze wereldmarktleider in specialty chemicals heeft op haar locatie een grote stoombehoefte die momenteel ingevuld wordt door aardgas. Door ECLUSE uit te breiden naar de rechteroever van de Schelde, kan de multinational in zijn chemische
processen per jaar minstens 100.000 ton aan CO2emissies minder uitstoten. Maar om de waste-to-energy site op de linker-Scheldeoever te verbinden met Evonik, gelegen op de rechter-Scheldeoever, moet een tunnel (diameter 3,8 m) onder de Schelde, worden gerealiseerd. Een toekomstgericht project, want nadien kunnen ook andere bedrijven op rechteroever aansluiten.
Witteveen+ Bos Belgium staat in voor het technisch ontwerp van de infrastructuur (schachten, tunnels, dienstgebouwen), het functioneel ontwerp van de technische tunnelinstallaties, opmaak van de omgevingsvergunning, sitesupervisie en technische bijstand tijdens de uitvoering.
Microtunneling De tunnel met buitendiameter van 3,8 m bestaat uit ongeveer 360 prefabelementen van 4 m lang. Deze elementen worden achter een tunnelboormachine onder de Schelde doorgeperst met behulp van 6 grote vijzels voorzien van een totale perskracht van 2.800 ton. Om dit boorproces mogelijk te maken, worden eerst twee ronde schachten geconstrueerd met een diameter van c.a. 15 m en diepte tot 18 m via diepwandpanelen. De schacht wordt onderin afgesloten met een gewapende onderwaterbetonvloer.
Ontwerp en bouw zijn beide een technisch huzarenstukje. Op een relatief kleine bouwplaats komen immers verschillende specialistische bouwtechnieken en
omgevingsfactoren samen. De diepwandpanelen worden deels met glasvezel afgewapend. De onderwaterbetonvloer wordt uitzonderlijk gewapend, een uiterst complex werk gezien de ronde schacht en hoogtebeperking op de bouwplaats. De schachten worden ingepast tussen de Scheldedijk en de belangrijkste leidingenstrook van de Antwerpse haven, en bevinden zich bovendien deels onder een hoogspanningslijn.
Met alle bouwpartners zorgen we ervoor dat de tunnel een essentiële verbindingsschakel zal vormen om op beide oevers een duurzame, circulaire en klimaatneutrale chemie te realiseren. De werkzaamheden zijn gestart begin 2024. De stoomleiding wordt naar verwachting opgeleverd in de tweede helft van 2026.
+ maarten.diels@witteveenbos.com
Verstevigde samenwerking voor Zuidasdok
Witteveen+Bos, Arcadis en vier strategische partners zijn opnieuw geselecteerd als vaste partner voor het leveren van ingenieursdiensten voor het programma Zuidasdok. Al sinds 2013 werken zij in de vof Ingenieursbureau Zuidasdok (IBZ) aan een betere bereikbaarheid van Amsterdam en de noordelijke Randstad over de weg en het spoor. Het nieuwe contract garandeert de betrokkenheid van de organisaties voor de rest van de looptijd van het programma tot 2036.
De ingenieursdiensten gelden voor alle projecten en projectoverstijgende zaken, zoals kennis en kunde op het gebied bouwkunde, architectuur, civiele techniek, elektrotechniek, werktuigbouw, installatietechniek, vergunningen, integrale veiligheid, milieu en railinfrastructuur. Onderdeel van het programma zijn de vernieuwing van station Amsterdam Zuid en de ondertunneling van de A10 Zuid over ongeveer een kilometer, waarbij doorgaande en lokale verkeerstromen worden gescheiden. Zuidasdok is een
gezamenlijk programma van het Rijk, de provincie Noord-Holland, Vervoerregio Amsterdam en gemeente Amsterdam. Er is één uitvoeringsorganisatie, een samenwerking van Rijkswaterstaat, ProRail en de gemeente Amsterdam. De bestaande huidige overeenkomst voor ingenieursdiensten tussen Zuidasdok en IBZ loopt op 1 juli 2025 af, wat een nieuwe Europese aanbesteding noodzakelijk maakte. Donderdag 19 september werd de nieuwe raamovereenkomst ondertekend door Leonie Koops (business line manager Infrastructuur en Mobiliteit bij Witteveen+Bos), Patricia Zorko (Rijkswaterstaat) en Boris Schlangen (Arcadis). Hans Ruijter namens Zuidasdok: ‘Tijdens de aanbesteding bleek IBZ de overtuigende winnaar met de Beste PrijsKwaliteitsverhouding. Doorslaggevend waren onder andere de invulling van een aantal gevraagde functies, de wijze waarop Zuidasdok op alle kennis- en toepassingsgebieden bediend gaat worden en de borging van de kwaliteit van adviezen. We zijn bijzonder tevreden
met de goede inschrijving van het IBZ.’ Leonie Koops namens Witteveen+Bos: ‘Werken aan Zuidasdok is de droom van iedere ingenieur. Het goede nieuws dat we door mogen gaan tot het einde van het programma werd met gejuich ontvangen. We zetten de kennis die we in huis hebben graag in voor deze lastige ruimtelijke en technische opgave. Een compliment aan het programma dat ze voor de totale
programmaduur ingenieursdiensten durven in te kopen, dat is echt ongebruikelijk. Het biedt ons de kans om nieuwe talenten op te leiden onder de supervisie van ervaren experts. We hebben veel vertrouwen in het voortzetten van de samenwerking met het programmateam van de opdrachtgever en met de aannemerscombinaties.’
+ leonie.koops@witteveenbos.com
W+B Singapore viert 10-jarig bestaan
Met een receptie op het strand en een demonstratie van 3D-betonprinten vierde Witteveen+Bos in juni het 10-jarig bestaan van kantoor Witteveen+Bos South-East Asia (WBSEA). Anneke Adema, de Nederlandse ambassadeur was aanwezig eregast, net als vele lokale klanten en partners.
De vestiging in Singapore werd op 3 juni 2014 geopend door Ahmed Aboutaleb (toenmalig burgemeester van Rotterdam), Khoo Teng Chye (uitvoerend directeur van het Centre for Liveable Cities) en collega Arno Kops als toenmalig aanvoerder van WBSEA. Vanuit Singapore
werken we met een team van twaalf mensen voor lokale en internationale publieke en private klanten op het gebied van water, milieu, bouw en infra.
‘Singapore is een hoogontwikkeld land waar diensten van hoge kwaliteit en de nieuwste bewezen innovaties worden gevraagd. Dat we onze plek in Singapore hebben verworven op impact, innovatie en duurzaamheid, is een compliment voor iedereen die de afgelopen tien jaar hieraan heeft bijgedragen’, benadrukt Jaïr Smits, hoofd van het Witteveen+Bos Zuidoost-Azië-kantoor.
+ jair.smits@witteveenbos.com
Witteveen+Bos opent kantoor in Eindhoven
Op maandag 26 augustus 2024 heeft
Witteveen+Bos een kantoor in Eindhoven in gebruik genomen. Prof.dr.ir. Theo Salet, decaan van de TU/e Bouwkunde faculteit en Witteveen+Bos-directeur Eveline Buter verrichtten samen de openingshandeling. Het kantoor is gehuisvest in bedrijfsverzamelgebouw Microstad, dat zich tussen de TU Eindhoven campus en het Centraal Station Eindhoven bevindt. Met deze nieuwe vestiging gaat voor veel W+B’ers een lang gekoesterde wens in vervulling.
De opzet voor kantoor Eindhoven is vergelijkbaar met eerdere W+B campuskantoren in Wageningen en Groningen. Het campuskantoor in Eindhoven krijgt als thema Materials of the future mee, waarbij de ontwikkeling en toepassing van nieuwe, duurzame (bouw)materialen centraal zal staan.
Duurzame relatie
Witteveen+Bos onderhoudt al lange tijd een nauwe band met de TU/e. Veel collega’s hebben aan deze universiteit gestudeerd, en door de jaren heen zijn zelfs twee Witteveen+Bos’ers er hoogleraar geworden. Ook is er inhoudelijke samenwerking, bijvoorbeeld in het onderzoek naar 3D-betonprinten. Dit heeft onder andere geleid tot het Milestone-project in Eindhoven.
Een pied á terre in Eindhoven biedt een extra werklocatie voor Witteveen+Bos’ers. Bijvoorbeeld om de werkzaamheden die voortkomen uit de raamovereenkomst met de gemeente Eindhoven - die begin augustus definitief werd gegund - van nabij te verrichten, vanuit een plek waar voorzien is in de vertrouwde bedrijfsinfrastructuur.
Verder bouwen
Eveline Buter: ‘De samenleving staat voor grote transities waarin veel vaart gemaakt moet worden om die uitdagingen het hoofd te bieden, bijvoorbeeld op het gebied van het ontwikkelen van nieuwe, biobased bouwmaterialen. Of door te werken aan
nieuwe bouwmethoden met 3D-betonprinten, wat van betekenis kan zijn in het versnellen van de bouwopgave. Met dit soort initiatieven zijn we al bezig. Met een kantoor ter plaatse kunnen we daarop voort en verder bouwen.’
Zoals oud-Witteveen+Bos-collega Theo Salet het formuleerde, voordat hij samen met Eveline het lint doorknipte: ‘Wat ik hoop is dat we hiermee aan het begin staan van een nieuwe bloeiperiode in onze samenwerking. Dat we de theoretische kennis met de praktische toepassing kunnen verbinden en zo inhaken op de oorsprong van de faculteit Bouwkunde: vanuit de behoefte om verschillende disciplines samen te brengen, om in interactie met de markt te werken aan nieuwe kennis en ontwikkelingen.’
Campuskantoren
Witteveen+Bos experimenteert met campuskantoren dichtbij hogescholen en universiteiten die voor ons belangrijk zijn. Het zijn plekken waar Witteveen+Bos’ers, studenten, opdrachtgevers en partners elkaar laagdrempelig kunnen ontmoeten en van elkaar kunnen leren.
+ wouter.claassen@witteveenbos.com
Personalia
Met ingang van 1 juli 2024 is Patrick Blom de nieuwe Managing Director van ons front office in Dubai. Hij volgt Rob van den Boomen op, die een nieuwe functie binnen Witteveen+Bos Nederland zal gaan vervullen. Patrick werkte en woonde al in Dubai toen hij in 2021 bij Witteveen+Bos in dienst kwam. Hij nam de klant- en projectportfolio van zijn voormalig adviesbureau voor landschap en stedenbouwkunde NLME mee naar Witteveen+Bos.
Cathelijne Brunnekreef is in mei 2024 benoemd tot afdelingshoofd Communicatie. Ze volgt daarmee Nathalie Eimers op, die als directieadviseur aan Witteveen+Bos verbonden blijft. Cathelijne werkt sinds maart 2018 bij Witteveen+Bos, de afgelopen jaren als groepshoofd Externe communicatie.
Begin april 2024 is Pieter Buffel aangetreden als de nieuwe leider van onze Belgische PMC EnISSA. Hij volgt daarmee Samuel Van Herreweghe op, die na 9 jaar Witteveen+Bos en daarvoor 13 jaar MAVA onze organisatie heeft verlaten. Pieter en Samuel bouwden samen EnISSA uit tot dé Europese referentie in de niche van High Resolution Site Characterization (HRSC). EnISSA is een innovatieve bodemanalysemethode waarmee snel, on site, bodem- en grondwaterverontreiniging gedetailleerd in kaart gebracht kan worden.
MIJLPAAL: 10 JAAR WITTEVEEN+BOS DUBAI
In september 2014 opende Witteveen+Bos een kantoor in Dubai. Inmiddels zijn we een decennium en vele impactvolle projecten in de Verenigde Arabische Emiraten en omliggende regio verder. Sinds 2014 heeft Witteveen+Bos een portfolio opgebouwd waarbij de transitie naar groene energie, Nature-Based Solutions en klimaatbestendige oplossingen een rode draad vormen. Enkele voorbeelden zijn onder meer het Nederlandse Paviljoen op Expo 2020 en het Mangrove Ecological Park Project in Saoedi-Arabië. Patrick Blom, directeur in Dubai: ‘Tien jaar actief vanuit Dubai onderstreept de toegevoegde waarde die Witteveen+Bos in de regio kan bieden. Ook in de toekomst willen we voorop blijven lopen bij het vormgeven van een duurzame leefomgeving met klimaat en milieu als kernwaarden’.
+ patrick.blom@witteveenbos.com
DIGITALE NIEUWSBRIEF ONTVANGEN?
Het Witteveen+Bos Nieuws is ook digitaal beschikbaar. U kunt zich hiervoor aanmelden via onze website www.witteveenbos. com/nl/nieuws. Wilt u uw abonnement op deze papieren editie opzeggen? Stuur dan een e-mail met uw naam en adres naar communications@witteveenbos.com.
Het Witteveen+Bos Nieuws verschijnt enkele keren per jaar. Jaargang 32, oktober 2024.
Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden van het beeldmateriaal in deze uitgave te achterhalen. Laat het ons weten als u denkt dat uw materiaal zonder voorafgaande toestemming is gebruikt.
