Nieuws
96
Containerterminal geopend Op vrijdag 24 april 2015 werd de nieuwe, volautomatische terminal van APM Terminals (APMT) op de Tweede Maasvlakte officieel door koning Willem-Alexander geopend. Met een opdracht via een walkietalkie gaf de koning het sein voor de openingsshow. De nieuwe containerterminal is toonaangevend op het gebied van duurzaamheid, veiligheid en productiviteit. In januari 2011 kreeg Witteveen+Bos de opdracht om het civieltechnisch ontwerp en de aanbestedingsdocumenten van de terminal op te stellen en ondersteuning te verlenen tijdens het aanbestedingstraject. Vervolgens is Witteveen+Bos ingeschakeld voor de directievoering en toezicht tijdens de bouw van de eerste fase. De terminal is in december 2014 in bedrijf genomen. Ben Jaap Pielage, projectleider bij Witteveen+Bos, was aanwezig bij de opening: ‘Toen we bezig waren met het
ontwerp van de terminal was de aanleg van Maasvlakte 2 nog in volle gang. En kijk nu eens hoe alles erbij staat en beweegt. We zijn erg trots om deel te mogen zijn van dit fantastische project en kijken uit naar een blijvend goede samenwerking met APMT’. De terminal is de technologisch meest geavanceerde en duurzaamste containerterminal ter wereld. Wanneer de terminal volledig ontwikkeld is, zal deze in totaal een capaciteit hebben van minimaal 4,5 miljoen TEU (Twenty feet Equivalent Unit). De ontwikkeling van de terminal verloopt gefaseerd; de eerste operationele fase omvat 86 hectare, een diepzeekade van één kilometer en een binnenvaartkade van 500 meter. De terminal kan alle modaliteiten afhandelen, inclusief de nieuwe generatie containerschepen als de Maersk Triple E-klasse. + communicatie@witteveenbos.com
Building with Nature
Javaanse kust herstellen met mangrovebossen In maart 2015 lanceerden de Indonesische en Nederlandse overheid een publiek-private samenwerking om de veiligheid van de Javaanse noordkust te verbeteren door de snelle erosie tegen te gaan. Het kustverdedigingsproject in Java is een van de toonaangevende initiatieven van het ‘Building with Nature’-programma van Ecoshape en partners, waaraan Witteveen+Bos deelneemt. In de afgelopen decennia zijn grote delen van het mangrovebos aan de noordkust van Java gekapt voor visvijvers. De kustbescherming is hierdoor weg, met veel erosie tot gevolg. Wegen, scholen, huizen en visvijvers zijn prijsgegeven aan de zee en bewoners zijn hun inkomsten kwijt. In Demak alleen al gaat het om een gebied van 1.000 hectare. Eveline Buter, ingenieur bij Witteveen+Bos: ‘We bouwen kleine doorlatende dammetjes die de golven breken en het slib doorlaten. Als je het gebied daarachter vervolgens met rust laat,
groeit het slib aan en zullen de mangrovebossen en daarmee de kustbescherming zich daar herstellen’. Er worden mangrovevriendelijke visvijvers gerealiseerd voor duurzame visteelt, zodat nieuwe kap van mangroves wordt voorkomen en de economie optimaal kan profiteren van de natuur. ‘Voor dit project hebben we de lokale kennis en netwerken kunnen verenigen met onze technische kennis’, aldus Eveline Buter. ‘Je kunt wel een mooi ontwerp maken, maar hoe krijg je het concept ingebed bij de lokale bewoners? Daarom is goed nagedacht over een verdienmodel voor de lokale bevolking.’ De pilotlocatie bij Demak neemt twintig kilometer kustlijn in beslag. De bedoeling is om het project verder uit te rollen langs de noordkust van Java. De langetermijndoelstelling is om kustmanagers van overheden over de hele wereld te inspireren om de Building with Natureaanpak in te bedden in beleid en landschapsplanning. + rob.nieuwkamer@witteveenbos.com
Utrecht krijgt nieuw centrum Utrecht heeft ambitie. De titel van ‘Fietsstad van Europa 2016’ lonkt. De stad toont ook lef. Terwijl er wordt gewerkt aan Nederland’s grootste transformatie van een binnenstad durft de stad het aan om dit jaar de start van de Tour de France naar zich toe te halen. Simon Roozen, programmamanager Infrastructuur en Openbare Ruimte van de gemeente Utrecht en Niels Monster, projectleider namens Witteveen+Bos, spreken over de uitdagingen in dit prestigieuze herontwikkelingsproject. Utrecht bouwt aan een nieuw Stationsgebied dat veiliger en leefbaarder is en tegemoet komt aan de groei van de stad en het station Utrecht Centraal. Door de historische binnenstad, het Stationsgebied en het huidige Jaarbeursterrein te verbinden, ontstaat er een nieuw centrum. Simon Roozen: ‘Het Utrecht Centraal was te klein geworden voor het aantal reizigers dat er dagelijks gebruik van maakt, Hoog Catharijne was afgesloten van de rest van de binnenstad en had dringend een impuls nodig en aan de westkant van het station had niemand nog wat te zoeken terwijl aan die kant de stad het hardst groeit. Er moest een nieuw centrum komen. Door de betrokken partijen - gemeente Utrecht, Corio, NS, ProRail en Jaarbeurs - wordt twee tot drie miljard euro geïnvesteerd om het gebied te transformeren. Het ingenieurswerk besteden we uit aan verschillende marktpartijen. Een gezonde mix van partijen past bij de diversiteit van de opgave en stimuleert marktwerking’. Witteveen+Bos is onder meer betrokken bij de herinrichting van de Van Sijpesteinkade en het ontwerp en de realisatie van een nieuwe brug voor trams en bussen. Niels
Monster leidt een aantal projecten aan de westkant van het station. ‘Het project kent veel verschillende stakeholders. De verschillende bouwpartijen, faseringen en raakvlakken binnen alle projecten maakt de aanpak van het Stationsgebied enorm complex, nog los van het samenspel van belangen en het verbouwen terwijl de dagelijkse verkeersstromen doorgaan’, aldus Niels Monster. De continue schuifpuzzel in de openbare ruimte, het winkelcentrum en het station ziet Simon Roozen als grootste uitdaging. ‘Wanneer onvoorspelbare dingen gebeuren is het de kunst om alle betrokken partijen in beweging te houden. Vanuit onze regisseursrol is het belangrijk om op de mens te letten en om naar de geest van het contract te werken en niet naar de letter, ondanks soms tegengestelde belangen.’ ‘Plannen zijn niet in beton gegoten. De crisis had bijvoorbeeld impact, de wil om te investeren in het gebied bleef heel hoog maar vertraagde wel. Dit heeft effect op de gehele planning. Ook de visie op het autogebruik is inmiddels veranderd. Zo zou er in eerste instantie geïnvesteerd worden in een autotunnel op het Westplein, inmiddels zijn de plannen gewijzigd en wordt het gebied mogelijk autoluw ingericht’, vervolgt Simon Roozen. ‘En natuurlijk heeft de komst van de Tour de France begin juli impact op het project. Maar omdat we er tijdig van wisten, hebben we de planning van diverse werken aangepast. Zo starten we later met de parkeergarage onder het Jaarbeursplein. Mede via de spotlights van de Tour kunnen we de hele wereld de dynamiek van onze stad laten zien. Daar zijn we trots op. Overigens is er nu al veel belangstelling vanuit Europa en Azië voor deze grootschalige transformatie van
illustratie: gemeente Utrecht
foto: cu2030.nl
Witteveen+Bos Nieuws mei 2015
een binnenstedelijk gebied. Alleen al onze tijdelijke fietspaden zijn voor velen jaloersmakend.’ Niels Monster: ‘Ook als adviseur schaken we continu op verschillende borden. Een keuze op de ene plek heeft direct impact op een beslissing op een andere plek. Je verplaatsen in de verschillende stakeholders is dan essentieel. Bij nieuwe ontwikkelingen moeten wij de projectorganisatie zo snel mogelijk vanuit verschillende varianten van de juiste informatie kunnen voorzien en het ontwerp soms omgooien’. Simon Roozen vult aan: ‘Ad-hoc vragen komen continu voor. Dan is het van belang dat een bureau zich kan identificeren met een gebied. In 2012 zijn we met Witteveen+Bos begonnen met een kleine vraag. Inmiddels is de samenwerking uitgegroeid tot een partnership waarbij mensen als Niels zich verbonden voelen met het gebied. Het bureau wordt zo een gebiedspartij. Als opdrachtgever willen wij de verbindende schakel zijn’. Niels Monster is enthousiast over de samenwerking: ‘Ik merk dat je als opdrachtnemer harder gaat rennen als je opdrachtgever fair met je omgaat, zoals in dit project. De bevlogenheid aan beide kanten motiveert enorm’. Simon Roozen herkent dit: ‘Het gaat om een gezonde verhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Puur contractueel handelen aan de voorkant leidt niet tot een beter resultaat aan de achterkant. Je bent samen de linker- en rechterhand richting een bouwende partij. Als opdrachtgever wil ik een ‘dedicated’ adviseur. Dat geeft meer creativiteit, (on)gevraagd advies en iets extra’s. Meehelpen koken in plaats van Chinees bestellen. Dat is mensenwerk!’ + communicatie@witteveenbos.com
Goede resultaten over 2014 Personele en financiële groei hand in hand met duurzame ontwikkeling Witteveen+Bos heeft over 2014 goede resultaten behaald, met zowel personele als financiële groei. Wereldwijd werd meegewerkt aan projecten die positief bijdragen aan de grote opgaven op het gebied van leefbaarheid, gezondheid, veiligheid en bereikbaarheid. De + in onze naam staat voor extra waarde die we opdrachtgevers willen leveren door te zoeken naar de beste oplossingen. De + staat ook voor extra waarde die we buiten projecten willen leveren. Bijvoorbeeld door bij te dragen aan innovatie en onderwijs. Ons participatiesysteem, waarbij alle aandelen in handen zijn van de medewerkers, versterkt het ondernemerschap dat nodig is om deze + te leveren. Tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 7 april 2015 zijn de jaarcijfers over 2014 vastgesteld. De omzet is gegroeid naar 119,1 miljoen euro (111,0 in 2013). Het nettoresultaat steeg van 14,1 naar 15,3 miljoen euro. De nettowinstmarge was 12,8 procent en het personeelsbestand groeide wereldwijd naar 977 medewerkers. Karin Sluis en Henk Nieboer vormen de directie van Witteveen+Bos. Zij zijn van mening dat de basis voor deze prestaties in onze plus, ons DNA ligt. Karin: ‘Het zijn mooie cijfers, maar we blijven alert. Zo is onze organisatie in 2014 aangepast door vier sectoren te vormen. Om teams optimaal in te zetten in projecten zijn medewerkers op basis van hun inhoudelijke expertise wereldwijd samengebracht’. Henk: ‘Ook hebben we ons vestigingsbeleid aangepast. Een aantal Nederlandse kantoren is samengevoegd en in Singapore en Dubai zijn we nieuwe kantoren gestart. Verder is het kantoorconcept PLUSwerken geïntroduceerd om het werken in projecten beter te faciliteren’.
Volgens Karin tekenen de groeimarkten voor ingenieursbureaus zich af: ‘Vooral in Azië en Afrika is er sprake van bevolkingsgroei, sterke verstedelijking en een toenemende vraag naar water, voedsel en energie. Samen met wereldwijde trends als klimaatverandering en technologische ontwikkelingen zijn er volop kansen voor onze branche’. Henk: ‘We zijn trots op de ontwikkelingen in het buitenland, maar laat duidelijk zijn: Nederland is en blijft ons thuisland. Ook hier werken we met veel energie in mooie projecten en doen we veel nieuwe kennis en ervaring op. Kortom: de komende jaren is er veel ingenieurswerk te doen in de wereld. Wij hebben de ambitie verder te groeien om zo onze bijdrage te vergroten. We hopen binnenkort onze duizendste collega te begroeten’. ‘Belangrijk is dat we zowel in als buiten projecten maximaal willen bijdragen aan duurzame ontwikkeling en maatschappelijk verantwoord ondernemen’, vervolgt Henk. ‘Het inbedden van duurzame ontwerpprincipes en daadwerkelijk integraal ontwerpen blijft een belangrijke prioriteit. In onze projecten realiseren we de meeste impact. Duurzaamheidsinstrumenten zoals Duurzaam GWW en de CO2-prestatieladder en de principes van United Nations Global Compact dragen daar aan bij’. In 2014 zijn er ook niet-financiële kritische prestatie-indicatoren benoemd om zo de duurzaamheid in onze projecten te kunnen monitoren. Dit betekent meer transparantie en een volgende stap richting het geïntegreerd rapporteren over financiële en niet-financiële indicatoren. Over 2014 rapporteert Witteveen+Bos nog separaat over deze indicatoren in het financieel en maatschappelijk jaarverslag. Beide zijn te lezen op www.witteveenbos.nl. + communicatie@witteveenbos.com
CO2-PRESTATIES OVER 2014 IN KAART Witteveen+Bos wil met duurzame ontwerpen en een duurzame bedrijfsvoering bijdragen aan klimaatbestendigheid, biodiversiteit en milieubescherming. Onze ambitie is om onze CO2-emissies in 2020 met 30 % te
reduceren ten opzichte van 2007. Met de CO2-footprint brengen wij halfjaarlijks onze CO2-prestaties in kaart. In 2014 heeft Witteveen+Bos een reductie van 24 % behaald ten opzichte van het basisjaar 2007. De totale
Modernisering windpark IJsselmeerdijk
emissie was 3.689 ton aan CO2 met een personeelsbestand van 899 fte. Daarmee is de CO2-emissie per fte gedaald van 5,41 ton in 2007 naar 4,10 ton in 2014.
Nuon wil het bestaande windpark langs de IJsselmeerdijk moderniseren. De IJsselmeerdijk is een primaire waterkering die in beheer is van waterschap Zuiderzeeland. Daarom is al in een vroeg stadium inzicht nodig in de invloed van nieuwe windturbines op de waterkerende functie van de IJsselmeerdijk.
foto: Aerophoto-Schiphol luchtfotografie
Witteveen+Bos zette voor Nuon de belangrijkste waterveiligheidsrisico’s van de nieuwe windturbines op een rij en inventariseerde de bijbehorende faalkansen. Tevens brachten wij in beeld wat de nieuwe veiligheidsnorm voor de IJsselmeerdijk wordt als gevolg van het Deltaprogramma, waarbij niet langer wordt uitgegaan van een overschrijdingskans maar van een overstromingskans. We analyseerden het ontwerpinstrumentarium (OI2014) om te beoordelen of en zo ja hoe deze nieuwe norm al kan worden gebruikt om te bepalen of er faalkansruimte zou overblijven. Vervolgens kan overwogen worden om een deel te gebruiken voor een nieuw windpark langs de IJsselmeerdijk. Onze bevindingen hebben we voor Nuon vertaald in een plan van aanpak voor nader onderzoek. Dit plan van aanpak hebben we samen met Nuon voorgelegd aan waterschap Zuiderzeeland. Op basis hiervan is Nuon nu bezig haar strategie voor de modernisering van windpark IJsselmeerdijk verder uit te werken. + erik.voors@witteveenbos.com
Witteveen+Bos Nieuws mei 2015
ZONNEPANELEN OP BEDRIJFSDAKEN
Witteveen+Bos werkt binnen het samenwerkingsverband Tunnel Engineering Consultants (TEC) aan het aardbevingsbestendig ontwerpen van het nieuwe internationale vliegveld van Mexico-Stad. Een Nederlands-Mexicaanse joint venture, onder leiding van NACO (onderdeel van Royal HaskoningDHV) heeft hiervoor begin dit jaar opdracht gekregen. De opdracht bestaat uit het ontwerpen van de ‘airside infrastructure’: de landings- en taxibanen, platformen, gebouwen en tunnels. Witteveen+Bos levert het seismisch team aan de joint venture. Dit team is onderdeel van het bredere team ‘studies and tunnels’ met collega’s van Royal HaskoningDHV. De inzet van de seismische experts van Witteveen+Bos lag voor de hand, mede gezien de goede samenwerking bij het TEC-project SharQ Crossing in Qatar waarbij aardbevingen in het ontwerp ook een belangrijke rol speelden. Het ontwerp van dit presti-
illustratie: Foster + Partners
Mexico-Stad krijgt aardbevingsbestendig vliegveld gieuze vliegveld, dat een van de grootste ter wereld zal zijn, heeft nogal wat technische uitdagingen. Mexico-Stad is gebouwd in een oud meer, hoog in de bergen, dat in de loop der tijd is opgevuld met een zeer slap en dik sedimentpakket. Door diepe grondwateronttrekking zakken delen van Mexico-Stad 20 tot 30 centimeter per jaar. Het deel van Mexico-Stad waar het nieuwe vliegveld gebouwd gaat worden, ondervindt bovendien regelmatig wateroverlast door hevige regenval. Tegelijkertijd zijn er krachtige aardbevingen in het gebied. De aardbeving van 1985 met een magnitude 8,1 had meer dan 10.000 doden en veel schade tot gevolg. De combinatie van zeer heftige aardbevingen en de speciale grondcondities vereist een zorgvuldige en specialistische analyse. De uitdaging voor het seismisch team is om een ontwerp te maken dat tegen dit soort aardbevingen bestand is.
Zonnepanelen worden naast op woonhuizen ook steeds vaker geplaatst op bedrijfsdaken. Daarnaast vinden projecten als zonneparken hun weg in Nederland. Witteveen+Bos heeft voor Hanergy een studie uitgevoerd naar de belastbaarheid van zonnepanelen op een bestaande constructie van een grote bloemenveiling in de provincie Gelderland. Hanergy is één van de grootste fabrikanten van zonnepanelen in de wereld. De hoofdvraag bij de studie was: kan de bestaande constructie van het gebouw de extra belasting op de constructie aan? Hierbij werd uitgegaan van een volledige bezetting van het dak (24.000 m2). Het dak van de bloemenveiling bleek niet sterk genoeg voor volledige bezetting. Er zou risico op instorting ontstaan. Een bezetting van ongeveer 80 % bleek wel mogelijk, wat goed is voor circa 9.000 zonnepanelen. Samen leveren deze panelen stroom voor ongeveer 300 standaardhuishoudens. + peter.van.velden@witteveenbos.com
+ siefko.slob@witteveenbos.com
BODEMMASTERPLAN BREDA
foto: Jannes Linders
Spoorzone Delft in bedrijf Nieuwe tunnel en station officieel geopend Eind februari 2015 reden de treinen en op 9 april werden de nieuwe tunnel en het station in Delft officieel geopend. Daarmee werd een mijlpaal bereikt in een project waaraan Witteveen+Bos en later ook Railinfra Solutions (een samenwerkingsverband tussen Royal HaskoningDHV, Deutsche Bahn en Witteveen+Bos) al sinds 2002 werkt, de Spoorzone Delft. Het bestaande spoorviaduct in Delft deelde de stad in tweeën en het spoor veroorzaakte veel geluidsoverlast. Daarnaast bleek het 2-sporige traject niet toekomstbestendig: alle aansluitende trajecten zijn 4-sporig. Daarmee was Delft een knelpunt in het spoortraject Rotterdam-Den Haag. Er bleek in Delft veel draagvlak voor een tunneloplossing te zijn. Begin deze eeuw startten de voorbereidingen voor de tunnelaanleg en in 2009 werd begonnen met de bouw. Steven Delfgaauw is expert bij Witteveen+Bos op het gebied van ondergronds bouwen en hield zich intensief bezig met de begeleiding van de tunnelbouw: ‘Tijdens de openstelling in februari kwam alles bij elkaar: het spoor moet functioneren evenals de afbouw van het station, zoals de liften, roltrappen, beveiliging, noem maar op. Na de opening kregen we veel positieve respons, ook vanuit de pers, dat was heel leuk. Het is ook heel prettig dat wat we gedaan hebben gewoon
Witteveen+Bos Nieuws mei 2015
klopt’. Met de officiële opening zijn de werkzaamheden rond dit project nog niet afgerond. De nieuwe tunnel is nu geschikt voor twee sporen. Nadat het oude viaduct is afgebroken komt er ruimte om de tunnel 4-sporig af te bouwen. Daarna wordt de ondergrondse parkeergarage gebouwd. Het ontwerp tracébesluit voor het 4-sporig maken is ondertekend in december 2014. Steven Delfgaauw: ‘Dit project zorgt voor de aanleg van sporen in de tunnel en de spoorverdubbeling op de aangrenzende delen. Daarvoor hebben wij van alles gedaan zoals ontwerp, studies naar de effecten en dergelijke. Trillingen krijgen daarbij veel aandacht. Binnenkort gaan we metingen doen naar de nieuwe situatie. Nu rijden treinen over twee sporen onder de grond. Onderdeel van de studie is te voorspellen hoe de situatie zal zijn bij vier sporen. Als je vooraf vroeg wat de grote risico’s waren, dan zijn die trillingen daar zeker een van. We hebben altijd benadrukt dat we heel veel geluidsoverlast gaan wegnemen, maar dat trillingen beter voelbaar zouden zijn. In het voorspellen van dit soort trillingen hebben we een grote stap gemaakt, er is veel ervaring opgedaan met theoretische modellen en praktijkmetingen. Hierdoor hebben we unieke kennis opgedaan, die we ook toepassen in andere projecten’. + richard.pater@witteveenbos.com
Onze bodem wordt steeds intensiever gebruikt, van bodemenergie en drinkwatervoorraad tot kabelnetwerken. Het is een kostbaar goed, dat vraagt om een goede ordening van ruimte om onze bovengrondse activiteiten te kunnen ontplooien. Nieuwe wetgeving legt aanvullende taken en verplichtingen op aan gemeenten op het gebied van bodemenergie, verontreiniging en grondwaterbeleid. Dit vormde voor de gemeente Breda aanleiding om de ondergrond op te nemen in de structuurvisie ‘Breda 2030’. Witteveen+Bos werkte de visie uit in een bodemmasterplan. Het bodemmasterplan betreft een uitvoeringsprogramma op hoofdlijnen voor de komende vijf jaar. Begin dit jaar is het nieuwe bodemmasterplan door de gemeenteraad aangenomen. + jasper.lackin@witteveenbos.com
PROEFBELASTING BESTAANDE BRUGGEN Rijkswaterstaat onderzoekt samen met TU Delft wat de mogelijkheden zijn van proefbelasten en akoestische emissie voor bestaande (beton)constructies van bruggen. Akoestische emissie is een geavanceerd systeem dat de initiatie van haarscheurtjes herkent met behulp van ultrasone geluidsgolven. Ultrasone geluidsgolven zijn voor een mens niet waarneembaar maar wel te meten met akoestische sensoren. In 2014 is de provincie Friesland gestart met het vervangen van de Ruytenschildtbrug bij Vierhuis, omdat deze constructief niet meer voldeed. Witteveen+Bos heeft voor de TU Delft in het voortraject onderzoek gedaan naar de betonkwaliteit en heeft tijdens de uitvoering de zaagwerkzaamheden voorbereid en begeleid. Door middel van een radarscanner is de locatie van de onder- en bovenwapening uitgezet waarmee de exacte zaagsneden zijn bepaald. Vervolgens zijn betonbalken van 1 x 6 meter (met een dikte van 60 centimeter) uit de overspanning van de brug gezaagd en getransporteerd naar de TU Delft voor het laboratoriumonderzoek. Dit onderzoek is van belang voor de bepaling van de betrouwbaarheid van de beproevingsmethode. Witteveen+Bos zal in de toekomst betrokken worden bij het proefbelasten van bestaande (beton) constructies.
Schoon drinkwater voor Ghana Afrondende fase voor Ghana-Netherlands WASH Programme Momenteel legt Witteveen+Bos de laatste hand aan de tenderstukken voor het Ghana-Netherlands WASH Programme. Vanaf 2014 zetten we ons in voor het verbeteren van watervoorziening, sanitatie en gezondheid in vijf gemeenten in de regio’s Accra, de hoofdstad van Ghana, en Cape Coast. We werken hierbij samen met collega’s van organisatieadviesbureau Berenschot, ontwikkelingsorganisatie Simavi en lokale partijen. Eind juni 2015 is de formele overdracht. Vanaf dat moment zijn de vijf gemeenten en het Ministerie klaar om zelf vervolg te geven aan het WASH-programma.
+ danny.den.boef@witteveenbos.com
BODEMONDERZOEK ALD DWINGER De voormalige stortplaats Ald Dwinger ligt in het ecologisch waardevolle natuurgebied De Alde Feanen (Natura 2000) in Friesland. In het verleden is in dit gebied veen ontgonnen en is afval gestort. Witteveen+Bos voerde een actualiserend en risicogericht bodemonderzoek uit. Het stortmateriaal zelf bleek sterk vervuild, maar de vervuiling heeft zich nauwelijks verspreid. Op basis van de resultaten van het onderzoek heeft een maatschappelijke afweging van de ecologische risico’s plaatsgevonden. Hierbij werden de huidige natuurwaarde, toekomstig beheer en saneringsmaatregelen afgewogen. Het onderzoek en de uitwerking van de herinrichting vormden samen bouwstenen voor de financiële reservering van de provincie Friesland voor de toekomstige sanering en het beheer van het gebied.
Peter Tienhooven, projectdirecteur vanuit Nederland: ‘Onze betrokkenheid in dit project is groot: we ontwierpen drinkwatervoorzieningen voor lokale gemeenschappen, deden de engineering voor twee grote en meerdere kleine drainageprojecten en maakten plannen voor de verwerking van afval. Daarnaast verzorgden we de contractvoorbereiding op het gebied van drinkwater en drainage, voerden we diverse haalbaarheidsstudies uit en verzorgden we de tendering. Zo heeft elke partner binnen ons consortium zijn eigen werkpakketten’. Jochem Schut werkt vanuit Ghana als projectleider aan het project. ‘Het gaat nu heel hard’, vertelt hij. ‘De aannemer is gestart met de aanleg van drinkwatervoorzieningen in de steden Cape Coast en Elmina. Verder leveren we in juni het voorlopig ontwerp op voor twee drinkwatervoorzieningen en drie drainageprojecten. De WASH-voorzieningen op honderd scholen zijn nu bijna allemaal in gebruik. Met diverse trainingen eind april hebben we lokale waste-experts, waterprofessionals en gemeenteambtenaren opgeleid, onder andere op het gebied van publiek-private sa-
+ jasper.lackin@witteveenbos.com
PROGRAMMATISCHE AANPAK STIKSTOF (PAS)
+ paul.van.den.eijnden@witteveenbos.com
Witteveen+Bos werkt grotendeels in Ghana zelf aan het project, vanuit het kantoor in Accra. ‘Het ontwerp en de technische uitwerking maken we in Ghana, zodat we de situatie ter plekke kunnen beoordelen’, geeft Jochem Schut aan. ‘Daarnaast geven we als consortium voorlichting aan de scholen en gebruikers van de nieuwe voorzieningen’. ‘Het contractmanagement is iets dat we vanuit Nederland doen’, zegt Peter Tienhooven. ‘Met het opleveren van de tenderstukken is ons werk voor dit project bijna ten einde. Uiteraard willen we er een vervolg aan geven, we zien veel kansen voor dit project. Ook in andere delen van Ghana en in andere Afrikaanse landen zijn problemen op het gebied van drinkwater, afval(water) en irrigatie.’ Jochem Schut vult aan: ‘Daarnaast hebben verschillende landen behoefte aan havens en voorzieningen voor de olie- en gasindustrie. Met ons projectkantoor in Accra hebben we een solide uitvalsbasis om ook in West-Afrika aan een betere leefomgeving te werken’. + communicatie@witteveenbos.com
Strak in het glas
illustratie: Rijnboutt
Op 1 juli 2015 treedt de programmatische aanpak stikstof (PAS) in werking. Dit is een landelijke systematiek waarmee de stikstofdepositie door onder andere bedrijven wordt gereguleerd. Voor bedrijven kan dit direct van invloed zijn op de bedrijfsvoering door het verlies aan ‘milieuruimte’ of het niet langer beschikbaar zijn van ‘ontwikkelruimte’. Afhankelijk van de situatie kan het wenselijk zijn om nog voor de inwerkingtreding van de PAS, via een vergunningtraject, voldoende milieuruimte te verzekeren. Overheden krijgen met de PAS naar verwachting een toename in vergunningaanvragen te beoordelen. Witteveen+Bos heeft diverse juridische, vergunningtechnische, rekentechnische en ecologische experts met actuele kennis en ervaring over de PAS.
menwerkingen. En we houden ons bezig met het organiseren van een slotconferentie waar honderd lokale en internationale stakeholders aanwezig zullen zijn.’ Het projectteam houdt alle betrokkenen op de hoogte via www.gnwp.nl. ‘Op deze website plaatsen we updates over de stand van zaken en nieuwe projecten die we starten’, legt Jochem Schut uit. ‘Omdat het project deels door de Ghanese overheid en deels door de Nederlandse overheid gefinancierd wordt, is het zaak beide partijen op de hoogte te houden van de voortgang. Maar ook de betrokken lokale partijen krijgen via de site een goed beeld van het grotere geheel van dit project’.
De NATO Communication and Intelligence Agency breidt haar kantoorlocatie in Den Haag uit. Het huidige gebouw heeft de vorm van een ‘8’ met twee open patio’s. Hiertegenaan wordt een volume in de vorm van een ‘3’ geplaatst. De middenruimtes worden met twee glasdaken overkapt. Witteveen+Bos ondersteunde de architect van het ministerie van Defensie bij de ontwikkeling van deze daken (27 x 27 meter) en twee constructief glazen gevels (27 x 7,2 meter). Onze inzet betrof het ontwikkelen van de constructiestructuur, de principedetaillering, het globaal bepalen van de dimensies van de glasconstructie en het opstellen van materiaalspecificaties. ‘Strak’ was daarbij de belangrijkste esthetische eis. Het project wordt als een Engineering & Construct-contract op de markt gezet. Vanwege het esthetische belang van de glasconstructies ging de uitwerking ervan echter op een aantal punten verder dan het VO+-niveau dat voor de rest van het gebouw is gehanteerd. + freek.bos@witteveenbos.com
Witteveen+Bos Nieuws mei 2015
BAKOE KLAAR VOOR EUROPESE SPELEN
De rivier als getijdenpark Het programma ‘De rivier als getijdenpark’ is een samenwerking van tien verschillende partners. Witteveen+Bos is betrokken bij dit programma vanuit het project Kennisvalorisatie Ecoshape ‘Building with Nature in Deltasteden’ dat samen met Deltares wordt uitgevoerd. Het programma is gericht op vergroening van de Nieuwe Maas en Nieuwe Waterweg. Gestart wordt met de inrichting van een getijdenpark bij Mallegat. Hierbij wordt een strekdam in de Nieuwe Maas gerealiseerd. In de luwte van de dam kan onder invloed van eb en vloed getijdennatuur ontwikkelen. Later in 2015 wordt gestart met de vergroening van de Nassauhaven. Witteveen+Bos brengt binnen deze projecten kennis in omtrent de benodigde condities voor de ontwikkeling van getijdennatuur en de wijze waarop hiermee rekening gehouden kan
worden in het ontwerp. Daarnaast werkt Witteveen+Bos aan een kansenkaart en factsheets voor nieuwe natuurontwikkeling in de Nieuwe Maas en Nieuwe Waterweg. De kansenkaart en factsheets kunnen benut worden bij initiatieven en ontwerpen voor nieuwe projectlocaties. Witteveen+Bos is partner van het Ecoshape-consortium. Op 16 maart 2015 is een intentieovereenkomst getekend door Ecoshape om samen met andere partijen de vergroening van de Nieuwe Maas te realiseren. De andere partijen zijn het Wereld Natuur Fonds, het Zuid-Hollands Landschap, het Havenbedrijf Rotterdam, Rijkswaterstaat, het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, het hoogheemraadschap van Delfland, de provincie Zuid-Holland en de gemeenten Ridderkerk en Rotterdam. + aniel.balla@witteveenbos.com
EXPEDITIE NAAR ANTARCTICA Op initiatief van Stichting Cleantech Tomorrow, waarvan onze voormalig directeur Harry Webers voorzitter is, werd in februari 2015 het congres Cleantech Tomorrow georganiseerd. Doel van het congres was het bewuster maken van bedrijven, overheden en burgers op het gebied van duurzaamheid, verduurzaming van de regionale economie en het inspireren van jongeren en studenten. Poolreiziger Robert Swan was één van de sprekers. Hij nodigde Yvonne Wittingen (docente aan Etty Hillesum Lyceum Deventer) en Manon Heerts (student) uit voor een expeditie naar Antarctica om met eigen ogen te zien dat het smelten van onze polen een acuut en groot probleem is. Op 27 maart keerde de groep terug van de expeditie. ‘Het is niet te omschrijven hoe ontzettend mooi het is op Antarctica’, vertelt Manon Heerts. ‘De dieren en het landschap zijn echt indrukwekkend. Je wordt er gewoon verliefd op. Tijdens de expeditie werden lezingen gehouden over onder meer energie, CO2 en transport. Daarnaast was er volop tijd voor reflectiemomenten en het maken van foto’s. Ik ben ontzettend geïnspireerd geraakt. Als je Antarctica hebt gezien, ben je het haast aan jezelf verplicht bent om dit prachtige stuk van de wereld te beschermen.’ Met de expeditie committeren Yvonne en Manon zich dan ook aan het ambassadeurschap van de regio om de doelen van Robert Swan en de regio te halen: een schone toekomst.
Bij de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe wordt een deel van een groot zoutmeer gesaneerd, dat door de oude olie-industrie, rioolwaterlozingen en afvaldumpingen ernstig is vervuild. De sanering vindt plaats in het kader van de economische en duurzame ontwikkeling van de groeiende stad Bakoe en de Europese Spelen die daar in juni 2015 plaatsvinden. In dit project werkt Witteveen+Bos samen met lokale en internationale partijen in een integrale projectaanpak. De ecologische en milieudoelstellingen zijn samen met het landschapsontwerp leidend voor de waterhuishoudkundige en civieltechnische constructies. Het team was verantwoordelijk voor de totale projectvoorbereiding en heeft nu de supervisie op de uitvoering. De sanering is grondig aangepakt: de sterk vervuilde waterbodem is gebaggerd, er is een tijdelijke opslag van vervuilde baggerspecie en er zijn dammen om het projectgebied te isoleren. Het gebied tussen het speciaal voor de Europese Spelen gebouwde stadion en het meer is ook ingrijpend onder handen genomen, onder meer met de aanleg van een park en een boulevard met geïntegreerd interceptiesysteem voor grondwater. De verbeteringen zijn duidelijk zichtbaar: pakketten plastic afval in en rond het meer en de oliesmeerlaag aan de oeverlijn zijn verdwenen. Maar minstens zo belangrijk is dat recent onderzoek uitwijst dat de olieverontreiniging in het meer met circa 95 % is gereduceerd. + bjent.van.der.enden@witteveenbos.com
+ communicatie@witteveenbos.com
Bunkerterminal voor vloeibaar aardgas Op Maasvlakte 1 wordt een nieuwe bunkerhaven voor LNG (Liquefied Natural Gas) gebouwd. Voor Havenbedrijf Rotterdam maakte Witteveen+Bos het ontwerp en het bestek voor de kadeconstructies, het baggerwerk en de taludbeschermingen van het nieuwe havenbassin. Nu de terminal wordt aangelegd, houden we toezicht tijdens de bouwwerkzaamheden. Met de terminal wil Havenbedrijf Rotterdam stimuleren dat meer schepen in plaats van op stookolie, op het schonere LNG varen. LNG bevat nauwelijks stikstof en zwavel, waardoor er bij verbranding minder schadelijke emissies plaatsvinden dan bij diesel en MGO (Marine Gas Oil). De nieuwe terminal ligt naast de Gate-terminal van Gasunie en Vopak waar het LNG wordt aangevoerd en opgeslagen in grote opslagtanks. Het LNG wordt via een cryogene leiding van de bestaande Gate-terminal naar het nieuwe bassin aangevoerd. De nieuwe bunkerterminal wordt
in het eerste half jaar van 2016 in gebruik genomen. Dan kunnen zeeschepen tot 210 meter lengte en op termijn ook binnenvaartschepen met LNG worden beladen. Witteveen+Bos heeft het ontwerp volledig in een 3D-model ontwikkeld. We zijn begonnen met het modelleren van de bestaande situatie en hebben in dat model het ontwerp van de nieuwe terminal uitgewerkt tot besteksniveau. Door in 3D te werken waren we er zeker van dat we geen ontwerpconflicten over het hoofd zagen. Tevens is er ook in de ontwerpfase veel aandacht besteed aan veiligheid. Zo wordt er dicht langs een leidingenstrook met een hogedrukgasleiding gewerkt en passeert de stalen wand langs het Yangtzekanaal een warmwaterleiding en een belangrijke bundel van stroomkabels. Dit project draagt in het algemeen bij aan de versterking van de positie van de Port of Rotterdam en in het bijzonder aan de Gate-terminal als vooraanstaande Europese LNG hub. + peter.quist@witteveenbos.com
WITTEVEEN+BOS HEET 1.000e COLLEGA WELKOM Er zijn veel vraagstukken in de wereld waar wij als bureau een oplossing voor kunnen bieden. Daarnaast zijn er veel mensen op zoek naar uitdagend en zinvol werk. Wij hebben de ambitie verder te groeien en onze bijdrage te vergroten. Dit willen we zowel graag in en buiten Nederland realiseren, door zowel grote als kleinere projecten. Vanaf onze oprichting in 1946 groeien wij autonoom. Wij zijn dan ook bijzonder trots om rond 1 juni 2015, 69 jaar later, onze duizendste collega te verwelkomen. + communicatie@witteveenbos.com
Witteveen+Bos Nieuws mei 2015
foto: Rijkswaterstaat
Rijksinpassingsplan Afsluitdijk ondertekend Rijkswaterstaat en Witteveen+Bos in gesprek over succesfactoren samenwerking De Afsluitdijk is een van de belangrijkste waterkeringen in Nederland en staat ook in het buitenland bekend als icoon voor waterveiligheid. Nu het Rijksinpassingsplan is ondertekend door de Minister, wisselen Wies Vonck (programmadirecteur Sluizen bij Rijkswaterstaat) en Karin Sluis (projectdirecteur Witteveen+Bos) met elkaar van gedachten over de drie succesfactoren die bijdroegen aan een prettige samenwerking in dit project.
als EMVI-criterium in de aanbestedingsfase, maar het is ons goed bevallen. Witteveen+Bos heeft teamwork goed opgepakt en dat is fijn in een project waarin we nauw samenwerken’. Karin Sluis reageert: ‘Ik vind teamwork als EMVI-criterium een goede vondst. Doordat we in de aanbestedingsfase al kennismaakten met jullie team, konden wij daar goed op aansluiten: een team voorstellen waarin onze kennis en persoonlijkheden die van jullie complementeerden’.
In 2006 bleek bij toetsing dat de in 1932 gebouwde Afsluitdijk toe is aan een opknapbeurt: de dijk moet overslagbestendig worden gemaakt, de spui- en schutsluizen moeten worden versterkt en de afvoercapaciteit moet groter. Witteveen+Bos verzorgt sinds 2012 voor Rijkswaterstaat de planstudie, waarbij waterveiligheid en waterafvoer centraal staan. De ondertekening van het Rijksinpassingsplan in mei 2015 was een mijlpaal na jarenlange inzet op het gebied van ontwerp, effectenstudie, omgevingsmanagement en contractvoorbereiding.
‘Een tweede succesfactor is wat mij betreft duidelijk zijn over het doel van het werk,’ geeft Karin Sluis aan. ‘Jullie zetten het besluit - in dit geval het tekenen van het Rijksinspassingsplan - centraal en redeneren dan terug: wat is nodig om dit besluit te kunnen nemen? Die manier van werken was nieuw voor ons, maar we hebben elkaar daarin gevonden. Ook in andere opdrachten stellen we onszelf steeds vaker de vraag: waar doen we het precies voor?’ Wies Vonck: ‘Het sluit aan bij het werken in de keten: teamleden kennen hun eigen deel goed en weten op welke punten ze moeten samenwerken met andere teamleden. In de wekelijkse overleggen vroegen we steeds: wat heb jij van mij nodig?’
Karin Sluis: ‘Er zijn verschillende succesfactoren die ervoor zorgen dat Rijkswaterstaat en Witteveen+Bos prettig samenwerken. De eerste is, wat mij betreft, teamwork’. Wies Vonck herkent dit: ‘Teamwork staat bij ons centraal. Het was voor ons nieuw om dit onderwerp op te nemen
Karin Sluis: ‘Ik hoorde een collega van jou bij Rijkswaterstaat laatst zeggen: ‘In een groot project is gedoe on-
Ontwikkeling Logistiek Park Moerdijk
vermijdelijk, dus laten we bij voorbaat afspraken maken over hoe we omgaan met gedoe’. Dat we dat in dit project deden, is een derde succesfactor’. Wies Vonck vult aan: ‘Samenwerken om eruit te komen, dat is mijn favoriete manier van werken. En dat hebben we in dit project goed toegepast. Ook ik vind het logisch dat in een project als dit, waar veel moet gebeuren, af en toe problemen optreden. De kunst is om er samen uit te willen komen. Dat lastige situaties niet leiden tot ‘contractkramp’: problemen oplossen door alleen te kijken naar de juridische aspecten, naar wat er in het contract staat. Door het gesprek aan te gaan, kom je veel verder’. Karin Sluis vult aan: ‘Wat mij daar van is bijgebleven: escaleren kun je leren!’ Wies Vonck reageert: ‘Dat komt omdat we ervan uitgaan dat we in overleg overal samen uitkomen. Zo streven we samen naar de beste afronding van het project. Openheid, transparantie en eerlijkheid zijn belangrijke waarden voor Rijkswaterstaat’. Karin Sluis licht toe: ‘Dat sluit aan bij onze ambitie om een ingenieursbureau van topklasse te zijn. Van de ervaringen die we opdoen in de samenwerking binnen dit project, leren we voor andere opdrachtgevers en voor projecten in het buitenland. En dat is heel waardevol voor ons’. + communicatie@witteveenbos.com
De provincie Noord-Brabant wil samen met de gemeente Moerdijk en het Havenschap Moerdijk een plek bieden aan grootschalige Value Added Logistics (VAL)-bedrijven op Logistiek Park Moerdijk (LPM). Het bedrijventerrein ligt gunstig ten opzichte van de rijkswegen A16 en A17, de zeehaven van Moerdijk en het spoor.
foto: Studio MarcoVermeulen
Het LPM krijgt een hoogwaardig, duurzaam en innovatief karakter. Het netto uitgeefbaar logistiek terrein beslaat circa 142 hectare en zorgt voor ongeveer 6.000 arbeidsplaatsen. Het gebied is in hoofdzaak bedoeld voor VAL-bedrijven groter dan vijf hectare. De ontwikkeling van dit logistieke park, één van de grootste in Nederland, is een langdurig en gevoelig proces. Het plan is inmiddels goedgekeurd: Provinciale Staten hebben het Provinciaal Inpassingsplan op 6 februari 2015 vastgesteld. Witteveen+Bos werkt sinds 2011 in opdracht van de provincie Noord-Brabant aan dit uitdagende en multidisciplinaire project. Wij hebben hiervoor samen met Rho adviseurs en Studio Marco Vermeulen het Provinciaal Inpassingsplan, de MER en een Beeldregieplan opgesteld, de benodigde omgevingsonderzoeken uitgevoerd en het VO+ vervaardigd. Wij zijn er trots op aan dit spraakmakende project te mogen meewerken en bij te dragen aan een oplossing voor de toenemende containerafhandeling vanuit de havens van Rotterdam en Antwerpen. + niels.monster@witteveenbos.com
Witteveen+Bos Nieuws mei 2015
Sanering scheepswerf Montenegro Schone bodem voorwaarde voor privatisering
De Bijela Shipyard is een van de grootste scheepswerven in de Adriatische zee. Het onderhoud van schepen heeft geleid tot bodemverontreiniging en grote hoeveelheden verontreinigde reststoffen. De regering van Montenegro wil de scheepswerf privatiseren. Voorwaarde hiervoor is dat de site schoon wordt opgeleverd. De combinatie Witteveen+Bos en Tauw geeft de Montenegrijnse overheid technische ondersteuning bij
het opstellen van het saneringsontwerp en de aanbestedingsdocumenten voor uitvoering van de sanering. De hoofdopgave is de sanering van enkele omvangrijke depots met straalgrit. Het project maakt onderdeel uit van een door de Wereldbank gefinancierd saneringsprogramma van in totaal vijf locaties in Montenegro. + rob.dijcker@witteveenbos.com
Column JAARVERSLAGEN 2014
Zonneschijn Elders in dit nummer wordt gewag gemaakt van de goede financiĂŤle resultaten van Witteveen+Bos over 2014. Verder staat het hele nummer vol met verhalen over mooie projecten waar je goede zin van krijgt. Bij Witteveen+Bos moet wel de hele tijd de zon schijnen! Dat is meestal ook zo, maar kwaliteit en scherpte die nodig zijn om die goede resultaten te behalen worden vaak uit spanning en tegenslag geboren. Onder druk kom je immers tot nieuwe inzichten, innovaties en leer je het snelst. Ook wij staan in vele marktsegmenten onder druk en moeten hard werken om het hoofd boven water te houden. Daarnaast zorgt de steeds veranderende markt ook voor spanning. Op dit moment zien wij bijvoorbeeld stabilisatie in Nederland en snelle groei internationaal. Onze werknemerssamenstelling is hier niet zomaar op ingespeeld. De medewerker die ooit bij Witteveen+Bos solliciteerde om in Nederland aan mooie infrastructuurprojecten te werken staat immers niet als vanzelfsprekend te popelen om ineens maanden naar het buitenland te gaan. Daarnaast hebben we nog steeds relatief weinig internationaal personeel in dienst. In de landen waar we dit personeel wel hebben, merken we dat er hele andere eisen worden gesteld aan bijvoorbeeld personeelsmanagement en komen we erachter dat over een begrip als inclusiviteit niet voor niets hele boeken vol zijn geschreven. Maar goed, dat is al met al positief natuurlijk. Vele goede zaken worden uit spanning en tegenslag geboren. Als je het zo bekijkt schijnt eigenlijk altijd de zon! + henk.nieboer@witteveenbos.com
Het jaarverslag 2014 en het maatschappelijk jaarverslag 2014 van Witteveen+Bos zijn onlangs verschenen. Bekijk de online versie op www.witteveenbos.nl/nl/jaarverslag. Hier kunt u eventueel ook een papieren versie van de jaarverslagen aanvragen.
Effectieve vervanging rioolstelsel De gemeente Enschede werkt sinds 2010 aan grootschalige rioleringswerkzaamheden aan het rioolstelsel in de wijk Twekkelerzoom. De verouderde riolering en bijbehorende installaties waren aan vervanging toe. In dit kader werden eveneens oplossingen gezocht voor de wateroverlast in de wijk en de vuilemissie vanuit het gemengde rioolstelsel. In verband met veranderende wet- en regelgeving zijn de werkzaamheden in 2012 getemporiseerd. Gevolg hiervan is dat met de nieuwe inzichten is gekeken naar de effectiviteit van de voorgenomen investeringen. Witteveen+Bos voerde hiervoor in 2013 een variantenstudie uit met als doel op korte termijn de wateroverlast op te lossen en de grotere investeringen, zoals de aanleg van een bergbezinkbassin van 15.000 m3, in de toe-
komst mogelijk te maken. In de Twekkelerzoom lag een transportriool dat garant staat voor de afvoer van 90 % van al het afvalwater van Enschede naar de rwzi. Dit twee kilometer lange transportriool moest in verband met de afnemende technische staat en functionaliteit over de volledige lengte worden vervangen. Naast de fysieke aanpassingen wordt ook het functioneren van de diverse voorzieningen ingrijpend gewijzigd. Daartoe worden op dit moment diverse deelprojecten uitgevoerd. Witteveen+Bos heeft de gemeente Enschede onder meer geadviseerd op het gebied van risicomanagement, veiligheid en gezondheid, vergunningen, planning en fasering en aanbestedingsprocedures. + fabian.harbers@witteveenbos.com
DIGITALE NIEUWSBRIEF ONTVANGEN? Het Witteveen+Bos Nieuws is ook digitaal beschikbaar. U kunt zich hiervoor aanmelden via onze website www.witteveenbos.nl/nieuwsbrief Wilt u voortaan alleen de digitale nieuwsbrief ontvangen en uw abonnement op deze papieren editie opzeggen? Stuurt u dan een e-mail met uw naam en adres naar communicatie@witteveenbos.com
Redactieadres Witteveen+Bos Nieuws
Postbus 233, 7400 AE Deventer, telefoon 0570 69 79 11 communicatie@witteveenbos.com, www.witteveenbos.nl
twitter.com/witteveenbos, linkedIn.com/company/witteveen-bos, facebook.com/witteveenbos
Het Witteveen+Bos Nieuws verschijnt vier keer per jaar. Jaargang 23, mei 2015