Ks. Antoni Hlond-Chlondowski Ks. Idzi Ogierman-Mański
ŚPIEWY KU CZCI
ŚWIĘTEJ CECYLII PATRONKI MUZYKI KOŚCIELNEJ na chór mieszany a cappella i na chór mieszany z towarzyszeniem organów
WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH KRAKÓW 2006
Redaktor serii WANDA GŁADYSZ
©
Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2006. All rights reserved.
PROSIMY NIE KOPIOWAĆ Każda nielegalna odbitka to strata dla wydawnictwa i dla muzyki — mniejsza ilość drukowanych egzemplarzy oznacza mniejszą ilość nowych drukowanych utworów polskiej muzyki religijnej. PLEASE DO NOT MAKE COPIES! All unlawful duplications are a loss to the publisher and to music itself —a lesser amount of sales of these releases will mean a reduced amount of future releases of Polish religious music.
W Y D A W N I C T W O KARMELITÓW BOSYCH 31-222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel.: (012) 416-85-00, 416-85-01 fax: (012) 416-85-02 e-mail: wydawnictwo@wbk.krakow.pl http://www.wkb.krakow.pl
ISBN 83-7305-164-3
¿ L w. Cecylia Dziewica i Męczennica została ścięta mieczem w starożytnym Rzymie za ^ ^ wyznawanie wiary chrześcijańskiej na przełomie II i III wieku. Pochowana została na terenie własnego domu. Następnie szczątki jej przeniesiono do katakumb św. Kaliksta. W I V wieku zbudowano na miejscu domu Męczennicy kościół pod jej wezwaniem. W roku 821 papież Paschalis I przeniósł szczątki do zbudowanej przez siebie bazyliki ku jej czci na Zatybrzu. Ślady jej kultu spotykamy już w V wieku, natomiast uroczystość liturgiczną zaczęto obchodzić w VI wieku w dniu 22 listopada. Za patronkę muzyki kościelnej uznano św. Cecylię przy końcu średniowiecza, poprzez mylne rozumienie treści antyfony z ówczesnych brewiarzowych godzin kanonicznych: „Grała i śpiewała Panu w sercu swoim". Stąd też w średniowiecznej sztuce plastycznej zaczęto przedstawiać św. Cecylię grającą na organach lub pozytywie, względnie z innym instrumentem muzycznym w ręce. Pod koniec XV wieku zaczęły się też zawiązywać różne bractwa muzyczne i stowarzyszenia ku czci św. Cecylii. W XVIII wieku powstała w Rzymie istniejąca do dziś Akademia Muzyczna pod wezwaniem św. Cecylii. Popularny ruch odnowy muzyki kościelnej zwany cecylianizmem zrodził się w Niemczech w I połowie XIX wieku. Celem jego było przeciwstawienie się zeświecczeniu muzyki kościelnej, głównie przez naleciałości operowe oraz dostosowanie muzyki do wymogów i celów liturgicznych zgodnie z postanowieniami Soboru Trydenckiego (1545-1563) i I Soboru Watykańskiego (1869-1870). Programowym zadaniem tego ruchu było pielęgnowanie chorału gregoriańskiego i polifonii wokalnej w stylu palestrinowskim, religijnej pieśni ludowej oraz liturgicznej gry organowej. Dążono też do oczyszczenia repertuaru chórów kościelnych z kompozycji świeckich. W XX wieku zalecono posługiwanie się nowszą techniką kompozytorską, z pełnym jednak respektowaniem liturgiczno-muzycznych aktualnych zarządzeń Kościoła. Ogromną rolę odegrał w tym ruchu ostatecznie św. Pius X, którego Motu Proprio z 1903 roku stało się obowiązującym kodeksem muzyki kościelnej (według Encyklopedii Katolickiej, Lublin 1976, tom II, s. 1379-1381).
4 Ruch cecyliański objął swoim zasięgiem całą Europę. W Polsce od 1884 roku jej głównym propagatorem był ks. Józef Surzyński, absolwent regensburskiej (ratysbońskiej) Kirchen-Musikschule, która powstała w Niemczech w 1874 roku jako filia Konserwatorium monachijskiego. Absolwentem tejże Szkoły (1911) był również ks. Antoni Hlond-Chlondowski, salezjanin. Ks. Antoni Wiktor Hlond (ps. Chlondowski) urodził się 13 czerwca 1884 roku w Koszto wach na Górnym Śląsku. W roku 1899 wstąpił do Zgromadzenia Salezjańskiego. Studia filozoficzne odbywał w Rzymie, zakończone w 1903 roku doktoratem. Podczas ich trwania kształcił się równocześnie w Rzymie w umiłowanej przez siebie muzyce. W tym też okresie ukazały się jego pierwsze kompozycje religijne. Wydawane one były pod pseudonimem Chlondowski, dla podkreślenia narodowości. Następnie sygnował nim wszystkie swoje kolejne utwory. Na kapłana został wyświęcony w roku 1909 w Lublanie (Słowenia). Jeszcze jako kleryk pełnił funkcję nauczyciela muzyki, prowadząc w salezjańskich zakładach wychowawczych chóry i orkiestry szkolne. W roku 1911 ukończył studia w Szkole Muzyki Kościelnej w Regensburgu, związanej ideowo z ruchem cecyliańskim. W 1916 roku na życzenie Episkopatu Galicyjskiego ks. Antoni Hlond założył w Przemyślu Szkołę Organistowską, którą prowadził do roku 1924. Istniała ona przez 50 lat, kształcąc doskonale przygotowanych do zawodu organistów. Ukończyło ją ponad 500 absolwentów. Po II wojnie światowej Szkoła ta była jedyną tego typu placówką w Polsce. W roku 1963 na polecenie komunistycznych władz państwowych została zlikwidowana. W czasie okupacji niemieckiej ks. Antoni Hlond, jako brat kardynała Augusta Hlonda, Prymasa Polski był poszukiwany przez gestapo i zmuszony do ukrywania się pod zmienionym nazwiskiem w podwarszawskim klasztorze ss. Szarytek. Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do działalności twórczej w zakresie muzyki kościelnej. Za zgodą władz kościelnych utworzył w roku 1947 Zrzeszenie Księży Muzyków skupiającym około 1200 duchownych, w tym wielu z profesjonalnym przygotowaniem muzycznym. Celem Zrzeszenia było organizowanie i prowadzenie działalności muzycznej w polskim Kościele. Ówczesne władze państwowe Zrzeszenie to jednak w roku 1949 zlikwidowały. Komponował do ostatnich chwil życia. Zmarł 13 maja 1963 roku w salezjańskim nowicjacie w Czerwińsku nad Wisłą i tam też został pochowany. W jego ogromnym dorobku twórczym zdecydowanie na pierwsze miejsce wysuwają się utwory wokalno-instrumentalne, głównie liturgiczne. Wiele z nich zostało wydanych, zarówno w ramach opusowanych cykli, jak i w pojedynczych edycjach, często nieopusowanych. Jego kompozycje znajdowały wysokie uznanie krytyki muzycznej. W recenzjach podkreślano jednakowo walory warsztatu muzycznego jak i poziom artystyczny jego twórczości utrzymanej na ogół w konwencji zmodyfikowanego stylu cecyliańskiego i dużej, celowo wprowadzanej, dostępności wykonawczej. W Przeglądzie Muzycznym (1927, nr 4) tak pisał recenzent na temat twórczości tego kompozytora: „Styl muzyczny ks. Antoniego Chlondowskiego cechuje prostota, a równocześnie szlachetna inwencja melodyjna, obok dobrego prowadzenia głosów i opracowania harmonicznego, świadcząca o ogólnej wiedzy muzycznej i wyższych aspiracjach twórczych". Niniejszy zbiór SIEDM ŚPIEWÓW/ ku czci / ŚWIĘTEJ CECYLJI MAP / PATRONKI MUZYKI KOŚCIELNEJ / na chór mieszany / z tow. organów i a cappella został po raz
*
5 pierwszy wydany nakładem Salezjańskiej Szkoły Organistowskiej, przez Wydawnictwo Salezjańskie (Warszawa, 1933). Ks. Antoni Hlond-Chlondowski umieścił w tym zbiorze sześć swoich pieśni (op. 64), dodając jako siódmą pozycję cyklu HYMN do św. Cecylii z tekstem Marii Friedrich Brzozowskiej, bardzo utalentowanego kompozytora młodszej generacji, również salezjanina, ks. Idziego Ogiermana-Mańskiego (1900-1966). Większość pieśni powstała w latach trzydziestych XX wieku, gdy ks. Antoni Chlondowski był proboszczem Bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego w Warszawie. Prowadził tam chór parafialny Lirą, wykonując tradycyjnie corocznie na uroczystość św. Cecylii odpowiednie utwory. Stąd zrodziła się potrzeba przygotowania specjalnego repertuaru ku czci patronki muzyki kościelnej. Obecne, drugie wydanie tego zbioru przygotowane zostało w oparciu o wydanie z roku 1933. Pierwsza pieśń cyklu, z tekstem łacińskim przeznaczona jest na skrzypce ad libitum, chór mieszany i organy. Dobór instrumentów sugeruje swoiste nawiązanie do barokowego motetu koncertującego. Udział skrzypiec i ich rola nadają kompozycji cechy stylu koncertującego, szczególnie dotyczy to części trzeciej pieśni, w której partia skrzypiec w swobodnej figuracji uzupełnia głosy chóralne i dopełnia obfitującą w chromatykę partię organów. Pieśń druga napisana została do tekstu łacińskiego i polskiego. Podobnie jak poprzednia posiada konstrukcję 3-częściową poprzedzoną krótkim wstępem organowym. Fragmenty chóralne kontrastują tu z urozmaiconą melodyką solowych partii głosów żeńskich. Gradacja dynamiczna podkreśla i uwypukla modlitewne wersy tekstu. Trzecia pieśń tego cyklu posiada nieco inną konstrukcję formalną. Krótki wstęp organowy poprzedza recytatywną część wykonywaną przez sopran solo, na którą składa się pięć zwrotek tekstu modlitwy w języku łacińskim, które zakończone są zawsze refrenem chóralnym. Spokojny ruch diatoniczny w partii organów dopełnia harmonicznie recytatywną linię melodyczną głosu solowego oraz chóru, ujednolicając przebieg muzyczny poszczególnych fragmentów. Czwarta cześć cyklu, z tekstem polskim, przeznaczona jest na głos solowy oraz chór mieszany z towarzyszeniem organów. Kompozytor dopuszcza również wykonanie tego fragmentu tylko przez dwa głosy: soprany i alty. Dwie ostatnie części, z testem polskim, napisane są na czterogłosowy chór mieszany a cappella. Piąty utwór utrzymany jest cały w technice nota contra notam, ze szczególnym wyróżnieniem melodyki sopranu i basu. Każda z dwóch zwrotek tekstu zakończona jest tym samym refrenem. Szósta część cyklu Śpiewy ku czci św. Cecylii opus 64, ks. Antoniego Chlondowskiego, to krótka szesnastotaktowa pieśń, z trzema zwrotkami tekstu, o najprostszej harmonice z całego zbioru. W drugim ośmiotaktowym członie pieśni pierwszoplanowym jest głos sopranu, pozostałe głosy tworzą korespondujący z nim kontrapunkt. Ostatnia kompozycja tego zbioru Hymn do św. Cecylii jest autorstwa wspomnianego wyżej ks. Idziego Ogiermana-Mańskiego, do poetyckiego tekstu Marii Friedrich Brzozowskiej. Utwór napisany jest na chór mieszany, ze środkowym fragmentem dla tenoru solo ad libitum oraz organy. Na szczególną uwagę zasługuje partia organów, która nie dubluje głosów chóralnych, ale poprzez odpowiednią motywikę i rytmikę podkreśla charaktery-
6 styczne dla muzyki marszowej cechy tego majestatycznego, o urozmaiconej harmonice utworu. W zakończeniu warto zaznaczyć, iż oprócz reminiscencji Bachowskich w pierwszej kompozycji ks. Antoniego Chlondowskiego, w kolejnych pojawia się partia solowa sopranu, której towarzyszą organy, stanowiąc pewną namiastkę arii barokowej. W utworze ks. Idziego Ogiermana-Mańskiego widoczny jest większy rozmach i dynamizm przebiegu muzycznego, szczególnie w partii organowej. Kompozycje ks. Antoniego Hlond-Chlondowskiego posiadają niezaprzeczalnie większą przystępność wykonawczą, co jest niewątpliwie ich ważną cechą. K s . DR HAB. T A D E U S Z P R Z Y B Y L S K I S D B
ŚPIEWY KU CZCI ŚW. CECYLII Ks. Antoni Hlond-Chlondowski SDB, op. 64
p 11
Vno
adłib.
p
M
r
?
f
r
Tttf
Org.<
.>»„. i
^
r °
j
•» • f i n r
r r -r r
r
^
—
— mf
=
¿
lt|V
J
J
t aj
j j j j —^1 J / J* —I
h
r
r
¿ j p
i
1 -
1'
H T
Can-tan - ti bus
rl r1-
1
#
r
L „ ^ ( -^TT-P
j
i\ r m r -
„. r—#f—
O^
—2.
i j
>
T
*
k i -1—
f
or-g£i-nis
Cae-
i ^
i—
i— tr
s :
u
R-l—»—i — r ^ R i * p
r ^1 J -
*
L r
LLxj i
r 1
T
v '•i
U
fc^
^Tf
===
n
ri»it
p
j'—Ł
' r r /
" r r r
i
-
Vn o
adlib.
(r
t l h
i tut
J
J
-ci - li - a ^lrliji
ff—f—w
' "lt v p [
I n . p J
J'
t i
J'] i j
n
i
r
L r
r
de - can-
Do - mi - no
j>
f p
j
m
p
g =
1 4
j* r
j
—
S
=
_
ji
_
«
/
-ta - bat
J ^ r
=
J r
di-
-
J
r ^
^
ML
0
F
p LT
J' ^
1
SPIS PIEŚNI Ks. Antoni Hlond-Chlondowski SDB ŚPIEWY KU CZCI ŚW. CECYLII I
7
II
14
II I
17
IV
19
V
22
VI
24
Ks. Idzi Ogierman-Mański SDB HYMN DO ŚW. CECYLII
26
MUSICA SACRA POLONORUM EDITIO SANCTAE HEDVIQI REQINAE DEDICATA a series of Polish religious publications in commemoration of the canonization of Queen St. Hedwig on the occasion of the six hundredth anniversary of her death
Seria wydawnictw polskiej muzyki religijnej dla uczczenia kanonizacji św. Jadwigi Królowej w sześćsetną rocznicę Jej śmierci
TOMASZ FLASZA CATHOLIC CHURCH OLD POLISH HYMNAL FIRST PART for voice and organ or mixed choir (with one stanza) Advent Hymns Christmas Carols Lenten Hymns Easter and Ascension Hymns for two voices (with full text) Advent Hymns Christmas Carols Lenten Hymns Easter and Ascension Hymns SECOND PART for voice and organ or mixed choir (with one stanza) Hymns to Blessed Virgin Mary Hymns to Lord Jesus Hymns to the Holiest Heart of Lord Jesus for two voices (with full text) Hymns to Blessed Virgin Mary Hymns to Lord Jesus Hymns to the Holiest Heart of Lord Jesus
ŚPIEWNIK KOŚCIELNY KATOLICKI CZĘŚĆ PIERWSZA na głos z organami lub na chór mieszany (z jedną zwrotką tekstu) Pieśni adwentowe Kolędy Pieśni na Wielki Post Pieśni Wielkanocne i o Wniebowstąpieniu Pańskim na dwa głosy (z pełnym tekstem) Pieśni adwentowe Kolędy Pieśni na Wielki Post Pieśni Wielkanocne i o Wniebowstąpieniu Pańskim CZĘŚĆ DRUGA na głos z organami lub na chór mieszany (z jedną zwrotką tekstu) Pieśni do Najświętszej Maryi Panny Pieśni do Pana Jezusa Pieśni do Najświętszego Serca Pana Jezusa na dwa głosy (z pełnym tekstem) Pieśni do Najświętszej Maryi Panny Pieśni do Pana Jezusa Pieśni do Najświętszego Serca Pana Jezusa
KS. ANTONI HLOND-CHLONDOWSKI TWELVE EUCHARISTIC HYMNS Op. 31 for 1 and 2 equal voices (choir ad libitum) with organ accompaniment TWELVE HYMNS TO ST. TERESA OF THE CHILD JESUS Op. 59 for 1 and 2 equal voices with organ accompaniment
DWANAŚCIE PIEŚNI EUCHARYSTYCZNYCH op. 31 na 1 i 2 głosy równe (chór ad libitum) z towarzyszeniem organów DWANAŚCIE PIEŚNI DO ŚW. TERESY OD DZIECIĄTKA JEZUS op. 59 na 1 i 2 głosy równe z towarzyszeniem organów
KS. ANTONI HLOND-CHLONDOWSKI KS. IDZI OC/IERMAN-MAŃSKI SEVEN HYMNS in honour St. CECILIA A VIRGIN AND MARTYR PATRONESS OF CHURCH MUSIC for unaccompanied mixed choir and for mixed choir with organ accompaniment
SIEDEM ŚPIEWÓW ku czci ŚWIĘTEJ CECYLII DZIEWICY I MĘCZENNICY PATRONKI MUZYKI KOŚCIELNEJ na chór mieszany a cappella i na chór mieszany z towarzyszeniem organów
WOJCIECH KILAR AGNUS DEI for unaccompanied mixed choir
na chór mieszany a cappella
KS. KAROL LEWANDOWSKI LITURGICAL YEAR IN HYMNS Organ accompaniments to hymns from Catholic Church Polish Hymnal by rev. Jan Siedlecki
ROK KOŚCIELNY W PIEŚNIACH towarzyszenie organowe do pieśni Śpiewnika Kościelnego ks. Jana Siedleckiego
ROMAN MACIEJEWSKI PASTORAL MASS Polish Christmas Carols for four-voice women's or boys' choir and organ
MSZA PASTERSKA Kolędy polskie na czterogłosowy chór żeński lub chłopięcy i organy
STANISŁAW MONIUSZKO ILLUMINA OCULOS MEOS (Gradule) DUETTINO for soprano, alto and organ OFFERTORY in D major for unaccompanied mixed choir
na sopran, alt i organy OFFERTORIUM D-dur na chór mieszany a cappella
FELIKS RACZKOWSKI LATIN MASS in Honour of St. Michael Archangel for two equal voices (or two choires) and organ
MSZA ŁACIŃSKA ku czci św. Michała Archanioła na dwa głosy równe (lub dwa zespoły chóralne) i organy
MIECZYSŁAW SURZYŃSKI THE YEAR IN SACRED HYMNS Organ Preludes Op. 42 based on the melodies of Polish Advent Hymns based on the melodies of Christmas Carols based on the melodies of Lenten Hymns based on the liturgical melodies of Easter Pentecost, the Holy Trinity and Corpus Christi based on the melodies of Polish Marian Hymns
I II III IV
V
ROK W PIEŚNI KOŚCIELNEJ Preludia organowe op. 42 na mel. polskich pieśni adwentowych osnute na mel. pieśni kolędowych osnute na mel. pieśni wielkopostnych osnute na mel. pieśni kościelnych osnute - Wielkanoc, Zielone Świątki, uroczystość Trójcy Świętej i Bożego Ciała na mel. polskich pieśni o Matce Boskiej osnute
MIECZYSŁAW SURZYŃSKI, STEFAN SURZYŃSKI 1. PASTORAŁKI Christmas Carols Preludes for Organ Op.63 2. PASTORAŁKI Christmas Carols Preludes for Organ Op. 67
PASTORAŁKI I Preludia organowe op. 63 PASTORAŁKI II Preludia organowe op. 67
JÓZEF ŚWIDER VERSES OF LOVE to selected aphorisms by John Paul II for unaccompanied female choir
STROFY O MIŁOŚCI do wybranych aforyzmów Jana Pawła II na chór żeński a cappella
AMAZEMENT to words by John Paul II (from the Roman Triptych) for unaccompanied female choir
ZDUMIENIE do słów Jana Pawła II (z Tryptyku Rzymskiego) na chór żeńśki a cappella
r WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH ^^
= www.wkb.krakow.pl
^