ŻYCIE ZAKONNE PO SOBORZE WATYKAŃSKIM - Elio Gambari, montfortanin by Wydawnictwo Karmelitów Bosych

ELIO GAMBARI

ŻYCIE ZAKONNE PO SOBORZE WATYKAŃSKIM II

przełożył i opracował JAN EFREM BIELECKI O C D

1 998 WYDAWNICTWO KARMELITÓW

BOSYCH

31-222 K R A K Ó W , U L . Z. G L O G E R A 5

Tytuł oryginału: Vita religiosa

seconda

il Concilio

e il nuovo Diritto

Seconda edizione aggiornata Edizioni Monfortane 1985 Ass. Centro Mariano Monfortano Via Romagna, 44 - 00187 Roma

IMPRIMATUR f Kazimierz Nycz wik. gen.

Kraków, 8 lipca 1997 r. Nr 1011/97

ISBN 83-85401-98-9

SEKRETARIAT STANU N.129096

Watykan, 30 marca 1984 Przewielebny Ojcze,

Uczestnicząc w audiencji generalnej dnia 14 marca br., Przewielebny Ojciec, wiedziony pełną szacunku myślą, raczył ofiarować Jego Świątobliwości książkę pt. «Życie zakonne dzisiaj» według Soboru i nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego, świeżo przez Ojca wydaną. Ojciec św. z żywym zadowoleniem przyjął ten szczery i pełen czci gest ze strony Ojca i pragnie wyrazić swoje serdeczne podziękowanie za ofiarowaną pracę, owoc głębokich studiów, długoletniego doświadczenia i gorącego umiłowania Kościoła. Ojciec św. wyraża życzenie, aby każda osoba zakonna, przeżywająca swoją konsekrację, potraktowała dzieło jako zachętę do ponownego odkrycia właściwej sobie duchowości i szczególnego charyzmatu, które biorąc początek z przykładu i nauki Boskiego Zbawiciela, zostały wyraźnie określone przez właściwego jej Założyciela. Spraszając na Przewielebnego Ojca i na jego działalność obfitość darów niebieskich, Ojciec św. wraz z wdzięczną pamięcią przesyła Ojcu Apostolskie Błogosławieństwo, którym obejmuje również jego Współbraci. Z mojej strony mam przyjemność złożyć Ojcu szczere gratulacje oraz wyrazić Mu swoją wdzięczność za egzemplarz książki przeznaczony również dla mnie. Równocześnie korzystam z okazji, by przekazać Ojcu moje szczere wyrazy szacunku, oddany w Panu t E. Martinez, Substytut

Rev.mo Padre P. ELIO GAMBARI ROMA

PRZEDSŁOWIE Z właściwą sobie wrażliwością oraz z iście młodzieńczym zapałem i pasją Autor poświęcił się pilnemu przebadaniu tej części Kodeksu Prawa Kanonicznego, która dotyczy «Instytutów życia konsekrowanego» (jest to część Kodeksu najbardziej dopracowana pod względem teologicznym), na nowo sformułował swoje twierdzenia oraz w nowy sposób przedłożył swoje stanowisko. Z doskonale znaną znajomością rzeczy wyłożył różne zagadnienia i jasno wskazał swój na ich temat osąd. Rzeczywiście — jak sam Autor pisze — «treść i komentarz do nowego Kodeksu stanowią część główną» książki. Dlatego należy powitać j ą z radością. Książka bowiem została przygotowana niezwykle troskliwie i pojawia się we właściwym czasie, to jest w chwili, gdy nowy Kodeks Prawa Kanonicznego wchodząc w życie potrzebuje właściwego przedstawienia, objaśnienia i wytłumaczenia. Członkowie Instytutów życia konsekrowanego na pewno z wielką wdzięcznością przyjmą to opatrznościowe dzieło, które będzie wielką pomocą w dogłębnym poznawaniu nauki kanonicznej, przeznaczonej do odnowienia ich życia. Jak wiadomo bowiem, Autor nie zadowolił się suchym komentarzem do różnych kanonów. Ten komentarz został włączony w bardzo szeroki kontekst teologiczny. Teologia bowiem i duchowość życia konsekrowanego zostały wyłożone przy pomocy bogatej i pewnej nauki, opartej na najbardziej czystej tradycji, otwartej na nowe rzeczywistości dzisiejszego świata. Wena bardzo wyczulonej troski apostolskiej prowadzi czytelnika do dynamizmu wierności dynamicznej — według tak drogiego Autorowi wyrażenia — dzięki przeżywanemu zaangażowaniu autentycznej odnowy w Kościele i z Kościołem, zawsze tak bardzo obecnej w osnowie książki. Są to

PRZEDSŁOWIE

perspektywy, z których o. Gambari z ewangeliczną mądrością «wydobywa rzeczy nowe i stare» (Mt 13, 52). Wymagania bowiem sequela Christi oraz najgłębszej konsekracji zostały wyłożone w sposób zdecydowany i prostolinijny. Formacja zaś została opisana niezwykle jasno, oparta na mocnych fundamentach i przedstawiona w swoim rozwoju z uwzględnieniem różnych jej stopni. Bardzo rozsądnie i mądrze zostały potraktowane żywotne kwestie, dziś tak niezwykle ważne, jakie dotyczą specjalnych relacji Instytutów życia konsekrowanego z Kościołem powszechnym i Kościołami lokalnymi, dotyczące apostolstwa w różnych jego formach, oraz kwestie bardziej prawnicze, które dotyczą struktur zarządu Instytutów. Niemałą zasługą Autora jest umiejętne przedstawienie nauki nowego Kodeksu także pod względem całego jego bogactwa teologiczno-duchowego, co pozwala lepiej zrozumieć także normy, które mają zamiar sprawić, żeby obowiązek kroczenia za Chrystusem według Ewangelii był autentyczny i realistyczny, co jest ostateczną normą każdego rodzaju życia konsekrowanego. Po wiele razy w sposób bardzo delikatny na kartach książki pojawia się Najświętsza Dziewica Maryja, aby swoim przykładem pierwszej uczennicy Pana rozświetlić drogę tych, którzy zostali powołani, aby zostawić wszystko i pójść za Chrystusem dziewiczym, ubogim i posłusznym. Valentino Macca, ocd.

PRZEDMOWA 1. Po szybkim wyczerpaniu się pierwszego wydania książki Życie zakonne dzisiaj (Vita religiosa oggi) przystępujemy do publikacji drugiego wydania, ubogaconego nowymi elementami, zaczerpniętymi głównie z ciągłego nauczania Jana Pawła II o życiu zakonnym. Obecne bowiem wydanie przepracowuje i uzupełnia treść poprzednich dzieł autora1 na ten temat, uwzględniając zawsze studia, doświadczenia i dokumenty Stolicy Św., jakie ukazały się w ostatnich latach. Zwłaszcza została zaktualizowana część prawna według nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego. Jego treść i komentarz stanowią istotną część niniejszego opracowania. Za cel niniejszej pracy obrałem: wyłożyć w zarysie naukę o życiu zakonnym w ramach eklezjologii, w świetle Pisma św. i Soboru Watykańskiego II, starając się skomentować normy rządzące życiem instytutów zakonnych i ich członków. 2. Sobór Watykański II rozbudził w osobach zakonnych większą świadomość, kim są oraz jak wiele powinny dawać Kościołowi i całej ludzkości. Każda osoba zakonna została przynaglona, aby wciąż na nowo odkrywać swoje powołanie poprzez studium, rozważanie i osobiste doświadczenie. Jan Paweł II zachęca osoby zakonne, aby zachowały swoją tożsamość, czyli innymi słowy, aby w całej prawdzie były sobą. 1 Po Soborze Watykańskim II Autor, pracownik Kongregacji Zakonów i Instytutów Świeckich w latach 1946-1983, wydał następujące dzieła o życiu zakonnym: U rinnovamento nella vita religiosa. Editrice Ancora, USMI, 1968 4 ; Per me vivere é la Chiesa. Edizioni Monfortane, USMI, 1968; L'itinerario del rinnovamento. Edizioni monfortane 1967; Religiosi adulti in Cristo. Edizioni Monfortane, USMI, 1969; II nuovo Códice e la vita religiosa. Editrice Áncora 1984 (Tłum.).

PRZEDMOWA

Jest więc czymś niezwykle naglącym sprawa pogłębiania życia konsekrowanego w ramach życia całego Kościoła, w jego rzeczywistości teologicznej, w duchowym dynamizmie, w apostolskiej płodności oraz w strukturach prawnych. Zatem systematyczny i całościowy wykład na temat tej formy życia jest konieczny, aby pogłębić przekonanie i poczucie własnej odpowiedzialności. Przy tej pomocy zostałoby odpowiednio ukształtowane całe życie i działanie osób zakonnych, ubogaconych w nowe zasoby energii i zdolności do podejmowania osobistych przedsięwzięć, jakkolwiek zawsze podtrzymywanych przez wspólnotę i przełożonych. 3. Książka ta pragnie być pomocą daną wychowawcom do pogłębionego studium «tajemnicy» życia zakonnego podczas wstępnej formacji alumnów, lub też przełożonym, którzy mają objaśniać konstytucje, albo też może posłużyć jako narzędzie, które pomoże wrócić do źródeł życia zakonnego, a później kontynuować tę samą formację w dalszych latach. Zatem zamierzam opisać życie zakonne w aspekcie teologicznym, duchowym, apostolskim i eklezjalnym, a także pod względem prawnym. Aspekt teologiczny opisuje tę stronę życia konsekrowanego, która poprzez zobowiązanie się i praktykę rad ewangelicznych, tak jak nimi żył i nauczał Jezus Chrystus, który objawił nam tajemnicę Boga, a mianowicie że pragnie On w zażyły sposób obcować z człowiekiem i zjednoczyć go z sobą w Chrystusie i w Kościele. Ten aspekt książka omawia w oparciu o tradycję i magisterium Kościoła oraz ukazuje jego bogactwo w postaci świętości. Aspekt duchowy przedstawia to, co życie zakonne daje, aby mogło dokonać się spotkanie człowieka wierzącego z Bogiem. Aspekt apostolski przedstawia to samo życie zakonne pod względem możliwości i skuteczności działania, tak aby przybliżyć Chrystusa ludziom i pomóc im spotkać się z Nim. Aspekt eklezjalny w świetle autentycznej eklezjologii — zwłaszcza w ujęciu Soboru Watykańskiego II — podkreśla miejsce i funkcje życia zakonnego w Kościele w postaci wniosków wynikających z jego rzeczywistości teologiczno-kanonicznej.

PRZEDMOWA

Aspekt kanoniczny albo prawny dotyczy sytuacji i organizacji prawnej, jakie hierarchia kościelna ustanowiła dla tej formy życia, w takich a nie innych strukturach społecznych i prawnych samego Kościoła, a także dotyczy rozporządzeń wydanych w celu uporządkowania życia i działalności instytutów życia zakonnego i ich członków, włączając w to również normy wydane przez same instytuty. 4. Przed Soborem traktaty o życiu zakonnym, a nawet konstytucje poszczególnych instytutów, najczęściej zawierały treść prawniczą... Pod wpływem Ducha Świętego Sobór ukazał szerszą ich wizję, w której harmonizują się ze sobą wszystkie elementy charakterystyczne dla stanu profesji rad ewangelicznych. W takim ujęciu życie zakonne «niepodważalnie (inconcusse) należy do życia i świętości Kościoła» (por. LG 44). I dlatego L. Kaufmann nie waha się napisać, że «odnowa Kościoła zawsze zaczyna się od odnowy instytutów zakonnych» 2 . Jest to zupełnie zrozumiałe, jeżeli ktoś uważa za prawdziwe twierdzenie Teodora Studyty, który dopatruje się w życiu zakonnym «układu nerwowego i podstawy Kościoła» 3 . Opat benedyktynów z Beuron w jednym ze swoich wystąpień w auli soborowej porównał filary bazyliki św. Piotra do apostołów i do hierarchii. Zaraz jednak dodał, że w wyżłobionych w tych filarach niszach są umieszczone statuy założycieli instytutów zakonnych. Chciał w ten sposób podkreślić, że obecność życia zakonnego w życiu Kościoła jest niezastąpiona. Paweł VI, przemawiając do pracowników Kongregacji Zakonów i Instytutów Świeckich, umieścił zakony na dziobie okrętu, którym jest Kościół. Są one «nie tylko jego ozdobą i chlubą, lecz są źródłem świętości», świętości, która jest istotą życia Kościoła i siłą jego apostolstwa. Natomiast Jan Paweł II (2 XI 1982) przypomniał z naciskiem: «Od was w dużej mierze zależą losy Kościoła».

Por. Kirchenreform imd Ordensreform. W: Orentierung 29 (1965) 87-92: 110-114.

Nova Patrum Biblioteca (wyd. Cozza Luzzi), IX, s. 266.

PRZEDMOWA

5. W życiu zakonnym, podobnie zresztą jak i w całym Kościele, wciąż powraca dręczące pytanie: co powinno zostać nie zmienione, ponieważ należy do samej istoty życia zakonnego? Co zaś może — a w niektórych wypadkach musi — zostać dostosowane do zmienionych warunków czasu i miejsca, dla dobra tegoż samego rodzaju życia? Odpowiedź na te pytania znajdziemy w pogłębionym poznaniu życia zakonnego. 6. Przedmiotem niniejszej pracy są osoby zakonne, o których jest mowa w Tytule 11, Sekcji I, Części III Kodeksu Prawa Kanonicznego: «Lud Boży». Zostaną również omówione elementy wspólne wszystkim instytutom życia konsekrowanego (Tytuł I), mając głównie na uwadze osoby zakonne i w miarę potrzeby uzupełniając je normami podanymi w kanonach 573-606. Te ostatnie bowiem, ponieważ są wspólne dla wszystkich instytutów życia konsekrowanego — a więc także dla instytutów świeckich — mogą wymagać dodatkowych objaśnień lub przystosowań. Używając określeń życie zakonne i zakonnicy lub osoby zakonne zamierzam również uwzględniać inne instytuty życia konsekrowanego oraz ich członków, chyba że z natury rzeczy lub z dyspozycji prawa to, co piszę, powinno wyłącznie być stosowane do instytutów zakonnych lub osób zakonnych. Czasem zamiennie będą stosowane wyrażenia: życie zakonne, życie konsekrowane, zakonnicy, osoby zakonne i osoby konsekrowane... W świetle nauczania soborowego oraz kanonów odnoszących się do wszystkich instytutów życia konsekrowanego (kan. 573-606) wspomniane instytuty oraz ich członkowie będą stosować do siebie to wszystko, co zostało powiedziane na temat życia zakonnego i osób zakonnych. Wydaje mi się, że tego rodzaju stosowanie terminologii jest jak najbardziej zgodne ze sposobem wyrażania się Soboru Watykańskiego II i nie ma zamiaru ograniczać tylko do osób zakonnych tego, co jest ważne także w odniesieniu do innych osób konsekrowanych. Przedmiotem rozdziału VI konstytucji Lumen gentium jest stan, jaki powstaje na mocy profesji rad ewangelicznych (LG 43 i 44). Także dekret Perfectae caritatis uwzględnia «instytuty, których

PRZEDMOWA

członkowie ślubują czystość, ubóstwo i posłuszeństwo» (PC 1) oraz «życie konsekrowane przez profesję rad ewangelicznych» (PC 4). Obrany przeze mnie cel w żadnym wypadku nie przesądza o własnej fizjonomii innych form życia konsekrowanego. 7. Sobór porównuje życie zakonne do drzewa, które zakiełkowało i wyrosło w Kościele z nasienia, jakie Chrystus zasadził w nim swoim przykładem i słowem. Nasienie zaś to rozwinęło się pod działaniem Ducha Świętego, przy czynnej współpracy założycieli zakonów oraz hierarchii Kościoła. Z biegiem czasu drzewo to rozrosło się, wypuściło konary, które z kolei dały życie bardzo wielu mniejszym gałązkom, na których rozkwitają i dojrzewają obfitsze owoce łaski chrztu świętego (LG 43. 44; PC 5). Porównanie to doskonale wyraża rzeczywistą treść każdego poszczególnego instytutu oraz to, co dokonuje się w człowieku wierzącym, który podejmuje się żyć profesją rad ewangelicznych. Na innym bowiem miejscu to samo porównanie zostało użyte, by zobrazować rozwój miłości (LG 42). 8. W rozdziałach I-XVII ukazuję życie zakonne jako drzewo, które swoje korzenie zapuszcza w umyśle i sercu Trzech Osób Boskich. Ich bowiem plan miłości zapoczątkowuje dzieje zbawienia, którego częścią jest życie zakonne. Będziemy je później oglądać w stopniowej realizacji tego planu Bożego, czyli w Słowie, które stało się ciałem, oraz Jego kontynuacji, którym jest Kościół, a z którym bezpośrednio złączona jest Najświętsza Dziewica. Z kolei ten stan życia ukaże się nam jako zalążek powołania do świętości oraz wyraz płodności, tkwiącej we chrzcie świętym. Później pod działaniem Ducha Świętego stanie się ono potężnym drzewem, pokrytym bogato rozgałęzioną koroną, poprzez które przepływa obfitość nadprzyrodzonych energii i łask, mających swoje źródło w Chrystusie i w Kościele. W rozdziałach XVIII-XXXV przyglądam się obfitym i różnorakim owocom tego drzewa, które są skutkiem szczepienia dokonanego przez akt profesji. Rozważam również powiązania i konsekwencje, które pozwalają, aby żywotne soki ujawniały się w danej wspólnocie i w konkretnej osobie: albo w postaci życia liturgicznego i modli-

PRZEDMOWA

tewnego, albo w postaci prorockiej, czyli w dawaniu świadectwa, albo też w życiu apostolskim, czyli w posłudze innym; każdy na swoim miejscu, lecz zawsze aktywnie i odpowiedzialnie uczestnicząc w dążeniu do celu, będącego celem poszczególnych osób i całych wspólnot. Ta odpowiedź, dawana całym życiem, jest w jakimś stopniu uwarunkowana, proporcjonalna i zależna od początkowej i ustawicznej formacji. Ostatnie rozdziały — XXXVI-XLI — traktują o instytutach świeckich oraz o pokrewnych im lub związanych z nimi formach życia konsekrowanego. Kończę moją pracę stronicami poświęconymi wierności powołaniu. Wierność ta wzrasta w miarę coraz ściślejszego jednoczenia się z Chrystusem i przygotowuje osobę konsekrowaną na spotkanie z Bogiem w miłości dopełnionej, kiedy to zostanie wykonany Boży plan odnoszący się do każdego człowieka. *

NB: Tłumaczenie tekstów dokumentów Kościoła, przytaczanych w niniejszej pozycji, zasadniczo pochodzi ze zbiorów lub wydań powszechnie przyjętych i ogólnie znanych. W niektórych jednak wypadkach zostało ono poprawione przez tłumacza, a więc nieco różni się od tekstów oficjalnych. Podobnie, zresztą, postąjńł sam Autor oryginału. Dla dokładnego zrozumienia oraz poprawnej interpretacji tekstów dokumentów Magisterium Kościoła — głównie zaś Konstytucji i Dekretów Soborowych, Encyklik i Konstytucji Apostolskich oraz kanonów Kodeksu Prawa Kanonicznego — należy zawsze odwoływać się do tekstu oficjalnego, jakim jest najczęściej tekst łaciński, opublikowany w Acta Apostolicae Sedis lub innym podobnym zbiorze. (Tłum.).

110

ROZDZIAŁ V - KONSEKRACJA BOGU

8. Konsekracja nastawiona na świętość Z natury swojej konsekracja jest nastawiona na świętość 19 . To zaś oznacza: ze strony Boga pewien rodzaj odłączenia osoby konsekrowanej od innych i zarezerwowanie jej wyłącznie dla Niego; Bóg będzie się jej udzielał, jak to uczynił z narodem wybranym; ze strony zaś Kościoła jest to rodzaj ofiary, która ma wyrażać oblubieńcze jego zjednoczenie z Chrystusem; wreszcie ze strony osoby zakonnej jest ona odpowiedzią na wybór dokonany przez Boga, aby wejść z Nim r

?()

w szczególną zażyłość, święcić (sanctificare) Boga" oraz uczestniczyć w Jego świętości przez życie przepojone miłością. Konsekracja niesie ze sobą stały i stopniowy proces całkowitego jednoczenia się z Bogiem poprzez wierne pełnienie Jego woli w taki sposób, aby stawiało ono osobę zakonną w stanie coraz intensywniejszego wzrostu miłości ku Bogu i ku ludziom. Świętość, tak pod względem istnienia, jak i pod względem działania, jest przymiotem samego tylko Boga — Tu solus sanctus — i wyraża najwyższy stopień oddalenia od zła i największe przylgnięcie do dobra. Stworzenie jest tylko względnie święte, kiedy uczestniczy w świętości Boga oraz w miarę jak się do Niego zbliża. Będąc «uczestnikami Boskiej natury» (2 P 1, 4), jesteśmy zarazem uczestnikami świętości Boga i posiadamy łaskę uświęcającą, która wyraża się w działaniu, polegającym na oddaleniu od zła i mocnym przylgnięciu do woli Bożej. Tego zjednoczenia z Bogiem dokonuje miłość, która na skutek ślubowania j rad ewangelicznych sprzyja i popiera rozwój świętości (LG 49. 42)^ . Miłość do Kościoła skłoniła Jezusa do poświęcenia się zań. Chciał bowiem, aby Kościół był bez skazy ni zmarszczki oraz by był «święty i nieskalany» (Ef 5, 25). Dlatego zjednoczył go z sobą i utworzył zeń 19 W języku biblijnym czasowniki «konsekrować» (consecrare) i «poświęcać» (sanctificare) często są używane zamiennie. 20 W znaczeniu prośby Modlitwy Pańskiej: «święć się imię Twoje». 21 MICHEL, Dictionnaire de Théologie Catholique, vol. I, art. Sainteté, s. 841-870. — R. MORETTI, Itinerario alla santità, Brescia, Morcel liana, 1965.

111 ROZDZIAŁ V - K O N S E K R A C J A B O G U

swoje ciało. Mamy iść do Ojca, uczestnicząc w świętości Chrystusa w Kościele i na mocy działania Ducha Świętego 22 . Udział w świętości Chrystusa powinien być programem życia każdego chrześcijanina. Zatem wszyscy, pasterze i wierni, są wezwani do świętości, każdy według własnego powołania i własnego stanu, na drodze realizacji Bożego planu i spełniania swoich obowiązków (VC 35).

9. Konsekracja jako doskonałość miłości Zakonna konsekracja, która zmierza do coraz większego rozwoju łaski chrztu świętego (LG 44; PC 5), powołaniu osoby zakonnej do świętości nadaje charakterystyczną cechę do tego stopnia, że stanowi ona specjalny tytuł, który służy do określania jej życia jako stanu dążenia do doskonałej miłości23. Teologowie posługiwali się tymi terminami, starając się uzasadnić ich treść, by przy ich pomocy wyrazić specjalny obowiązek dążenia do doskonałości, jako skutek profesji zakonnej. Kanon 598, § 2 przypomina członkom instytutów życia konsekrowanego nie tylko obowiązek wiernego i pełnego zachowywania rad ewangelicznych, lecz również żąda od nich, by żyli zgodnie ze swoim prawem i w ten sposób dążyli do doskonałości swego stanu. Jakkolwiek prawdziwa świętość jest przede wszystkim wewnętrzna, to jednak wymaga pewnego zespołu gestów zewnętrznych, nie zapominając, że wierność normom zewnętrznym bez wewnętrznej miłości byłaby czystym faryzeizmem. Wyrażenie «stan doskonałości» może powodować różnego rodzaju nieporozumienia. Pierwszym z nich byłoby twierdzenie, że osoby 22

Z powołania Kościoła do świętości — według Pawła VI w enc. Ecclesiam suam — wypływa dla Kościoła «wielka i nie cierpiąca zwłoki potrzeba odnowy» oraz «dzisiejszy obowiązek... poprawiania braków własnych członków i przynaglania ich, by dążyli do większej doskonałości». 21

Jan Paweł II w przemówieniu z 4 II 1979 powiedział: «Największym powołaniem jest wezwanie do miłości». Por. także VC 30. Kan. 573 stwierdza, że powołanie do doskonałej miłości jest celem życia konsekrowanego.

112

ROZDZIAŁ V - KONSEKRACJA BOGU

zakonne osiągnęły już doskonałość. Drugim zaś byłoby przekonanie, że to tylko zakonnicy a nie wszyscy wierni są obowiązani dążyć do świętości. Dlatego też Sobór na ogół powstrzymuje się od nazywania życia zakonnego stanem doskonałości, chociaż posługuje się określeniem «doskonałość miłości» (LG 45) i określa zakonników jako «członków instytutów stanów doskonałości» (SC 101, § 2). Pomimo to myśl Soboru jest ta sama: życie konsekrowane w istocie swojej polega na dążeniu do doskonałej miłości drogą ślubowanych rad ewangelicznych (PC 1; kan. 573, § 1). Wyrażenie «stali się uczestnikami natury Boskiej» (2 P 1 , 4 ) nabiera szczególnego znaczenia, gdy zastosujemy je do tych, którzy kroczą za Chrystusem w ubóstwie, dziewictwie i posłuszeństwie. Uwolnienie się od nawet dozwolonych przywiązań do stworzeń ułatwia przyjazny kontakt z Trzema Osobami Boskimi i stwarza specjalny stosunek do Boga, przepojony zażyłością. Z tej zażyłości z Bogiem wypływa miłość bliźniego, gorliwość o zbawienie świata i budowanie Kościoła (PC 6), w dynamizmie którego osoba zakonna znajduje swoje miejsce. To wszystko podkreśla obowiązek osoby zakonnej, że w swoim powołaniu powinna być doskonała «dla przysporzenia świętości Kościołowi» (LG 47). W pewnym znaczeniu osoby zakonne mogą być określane profesjonalistami świętości. Ona bowiem jest ich specyficzną racją bytu i pierwszą formą apostolstwa, niezastąpioną w życiu każdej osoby zakonnej (VC 39). Na życie Kościoła wywierają większy wpływ bardziej przez to, kim są,, aniżeli przez to, co robią. Zatem przyszłość życia zakonnego zależy od odkrywania znaczenia i wymogów konsekracji, ukazywanych bardziej sposobem życia osoby aniżeli sposobem jej działania. Konsekracja więc jest nowym sposobem istnienia, który znajduje swoje ukierunkowanie i swój sposób wyrazu w nowych wymaganiach, stawianych przez świat i Kościół w konkretnym kontekście historycznym i w konkretnej chwili dziejów. Na końcu pragnę przypomnieć, że zapewniona Kościołowi opieka Ducha Świętego jest gwarancją, że życie konsekrowane nigdy nie ustanie. Mówi bowiem kanon 574, § 2: «Do tego stanu życia niektórzy? wierni są specjalnie przez Boga powoływani, ażeby w życiu Kościoła

113 R O Z D Z I A Ł V - K O N S E K R A C J A B O G U

korzystali ze szczególnego daru oraz, zgodnie z celem i duchem instytutu, pomagali w jego zbawczej misji». Z tego więc powodu ten stan «powinien być przez wszystkich w Kościele szanowany i popierany» (kan. 574, § 1). To zaś zobowiązuje biskupów, kapłanów i wiernych — a przede wszystkim samych członków instytutów — do duszpasterskiej akcji powołaniowej na rzecz życia konsekrowanego we wszystkich jego formach (kan. 577) oraz do szczególnej troski oto, aby osoby zakonne były wierne swemu powołaniu (kan. 678, § 2).

486

ROZDZIAŁ X X V - STYL ŻYCIA I OBOWIĄZKI

4. Komunikowanie się ze światem Zasady i kryteria Co do utrzymywania kontaktów osób żyjących we wspólnotach zakonnych z osobami postronnymi istnieje dzisiaj większe uwrażliwienie, i dlatego wysuwane są żądania większej swobody i szacunku. Zupełne jednak oddanie się Bogu oraz gotowość wprowadzania w czyn Jego planów, będą zawsze żądać wyrzeczeń, jeżeli i w jakim stopniu prowadzą one do pozytywnie zamierzonego celu, uwzględniając różne i konkretne okoliczności czasu i miejsca. W tej więc perspektywie należy interpretować, dostosowywać i wprowadzać w życie tradycyjne normy i zwyczaje życia zakonnego. Jako środki, nie posiadają wartości absolutnej, i dlatego, jeśli nie zgadzają się z celem, przestają być stosowane, a raczej powinny być zastąpione przez środki bardziej skuteczne. Istnieją wartości ludzkie, które dobrze zrozumiane i wykorzystane, mogą o wiele bardziej przyczynić się do postępu osoby zakonnej aniżeli wyrzeczenie się ich. Konieczne jest w tym wypadku właściwe rozeznanie teoretyczne i wyczucie konkretnej rzeczywistości, w jaką powinno wcielać się życie zakonne, z zachowaniem zawsze charakteru instytutu oraz unikając tego, co może wydawać się kompromisem z wymaganiami życia zakonnego. Na ogół w konstytucjach, tak przed jak i po Kodeksie Piusowym, było przewidziane prawo do kontroli korespondencji przychodzącej i wychodzącej. Co więcej, była ona czasem nakazana, i stąd prawo żądało, aby osoby zakonne przed wysłaniem otwarte listy składały u przełożonych, a przełożeni mieli otwierać listy przychodzące20. 20 Por. FRANCO DA TOR I NO, Corrispondenza epistoł are e liberta, W: Vita religiosa 5 (1969) 60-63. Wielką wagę powinno tu mieć wzajemne zaufanie tak ze strony przełożonych, jak i ze strony podwładnych. Równocześnie trzeba brać pod uwagę dzisiejszą mentalność i wrażliwość. Uważam, iż ze względu na powinności wiążące przełożonych względem instytutu i zakonników, oraz ze względu na sytuację do-

487 ROZDZIAŁ X X V - S T Y L ŻYCIA I OBOWIĄZKI

W Kodeksie Piusowym (kan. 611) było powiedziane, że spod tej kontroli były wyjęte listy pisane do przełożonych instytutu oraz przełożonych hierarchicznych. W nowym Kodeksie nie ma wyraźnej normy dotyczącej kontroli korespondencji. Niewątpliwie są wyjęte spod wszelkiej kontroli listy i komunikacja ze Stolicą Św., z biskupami, w wypadku instytutów na prawie diecezjalnym oraz wszystkich innych instytutów w sprawach należących do kompetencji biskupa, z przełożonymi oraz listy dotyczące spraw sumienia21. Przyjąwszy ogólną zasadę dotyczącą władzy przełożonych nad swoimi podwładnymi oraz funkcji władzy, uważam, że nadal pozostaje w mocy prawo i obowiązek przełożonych do interweniowania w tych wypadkach, w których uznają to za konieczne dla dobra poszczególnych osób lub instytutu. Korzystanie z tego prawa powinno być ograniczone do koniecznej potrzeby i kierowane roztropnością, dyskrecją i umiarem, oraz stosowane tylko w poszczególnych przypadkach, z zachowaniem norm podanych przez własne prawo. Jeżeli tego rodzaju przepis zostaje włączony do własnego prawodawstwa, dzieje się tak dlatego, aby uniknąć ewentualnych trudności z władzami cywilnymi i nie stwarzać pozorów, że przełożeni przekraczają swoje kompetencje. Jest to jeden z punktów bardzo drażliwych, i dlatego jego zachowanie wymaga dużej dozy taktu, roztropności i obowiązku zachowania sekretu. Słuszną rzeczą będzie przyjąć jako ogólną zasadę, która każe uwzględniać wszystkie okoliczności związane z posługą, jaką przełożeni mają spełniać dla osiągnięcia celów życia zakonnego. Nie można więc twierdzić, że możliwość kontroli korespondencji narusza prawa osoby, która akceptowała prawa danego instytutu, jeżeli tego zażąda dobro samej osoby lub instytutu. To wszystko, co odnosi się do korespondencji, ma również zastosowanie do innych form komunikowania się, takich jak telefon czy wizyty. Także i w tym wypadku trzeba uwzględniać cechy chabrowolnie przez nich przyjętej zależności to prawo w pewnych wypadkach obowiązuje nadal jakkolwiek nie zostało wyraźnie potwierdzone, chyba że gdzieś zostało ono wyraźnie wykluczone. 21 Jeżeli w tych sprawach wolno prowadzić korespondencję, powinna ona być wyjęta spod kontroli.

488

R O Z D Z I A Ł X X V - S T Y L ŻYCIA I OBOWIĄZKI

rakterystyczne poszczególnych instytutów. Stąd nie należy stosować do członków zakonów kontemplacyjnych tego, co ma uzasadnienie w życiu osób zakonnych prowadzących pracę apostolską. Od wielu lat zauważało się tendencję do mitygowania rygoru, jaki istniał zwłaszcza w niektórych instytutach żeńskich, w których odwiedziny własnych rodzin były czymś nadzwyczajnym, dozwolonym tylko w szczególnych wypadkach, np. w wypadku ciężkiej choroby któregoś z rodziców lub z innych bardzo poważnych przyczyn. Jakkolwiek powinien zachowywać należny dystans w stosunku do krewnych ten, kto poszedł za Chrystusem, to jednak uważa się dzisiaj, że z pewnym umiarem można pozwalać na odwiedziny i kontakty z członkami rodziny. Bywa też podkreślany pozytywny walor tego rodzaju kontaktów, tak dla samych osób zakonnych, jak i dla członków rodziny". Charakterystyczne cechy poszczególnych instytutów żądają pod tym względem zachowania różnej karności, zawsze jednak muszą być zachowane określone granice, tak co do swobody, jak i rygoru w tej dziedzinie23. W szczególności kontakty te są pożyteczne w okresie formacyjnym, a zwłaszcza w początkowym jego stadium. Nie należy jednak zapominać o ewangelicznej nauce dotyczącej koniecznego oderwania także od rodziny24. Korzystanie ze środków przekazu Skoro osoby zakonne muszą żyć na świecie, choć do świata nie należą muszą z tym światem utrzymywać kontakty za pośrednictwem różnych środków przekazu, w taki jednak sposób, aby będąc obecni na świecie, nie pozwolili się przezeń wchłonąć lub rozproszyć. Odłączenie bowiem od świata jest jedną z ich cech charakterystycznych (kan. 607, §3).

22 Wiele instytutów kładzie nacisk na obowiązek zachowania ducha nadprzyrodzonego w kontakcie z rodziną. 23

Klauzura oraz szczególny charakter zakonów kontemplacyjnych żądają ofiary , która w dużym stopniu ogranicza zewnętrzny kontakt z członkami rodziny. 24

Por. Mt 10,37; Łk 14,26.

489 ROZDZIAŁ X X V - S T Y L ŻYCIA I OBOWIĄZKI

To kryterium dotyczy lektur, korzystania z mass mediów oraz różnych środków komunikowania się z innym ludźmi. Poczucie odpowiedzialności w korzystaniu z należnej wolności powinno gwarantować osiągnięcie celu, do jakiego zmierzały różne zakazy i przepisy dotychczas istniejące co do lektury pewnych książek, czasopism i gazet, a także w korzystaniu z radia, telewizji, kina itd. Kanon 666 podaje ogólne kryteria: «W korzystaniu ze środków społecznego przekazu nałeży zachować konieczne rozeznanie i unikać tego, co przynosi szkodą własnemu powołaniu i stanowi zagrożenie dla czystości osoby konsekrowanej»25. Nadużywanie ich, oprócz tego że jest stratą drogocennego czasu, rozbija życie wspólnoty lub niesie ze sobą jeszcze inne niewłaściwości. Przełożeni więc mają obowiązek czuwać, by nie dopuszczać do ewentualnych nadużyć lub je usuwać. Błędem jest sądzić, że w tej dziedzinie należy lub można wszystko zdać wyłącznie na osąd poszczególnych osób zakonnych. Oczywiście, jest w tym wypadku konieczna formacja, tak aby każdy umiał się kierować własnymi potrzebami i potrzebami posługi duszpasterskiej, ale trzeba wiedzieć, że wspólnota może i powinna pomagać poszczególnym członkom poprzez odpowiednie dyrektywy, przynajmniej o charakterze ogólnym. Jest dzisiaj szczególnie potrzebna odpowiednia formacja, która pozwoli dokonywać właściwego doboru lektur i nauczy słusznie osądzać to, co jest publikowane w książkach, czasopismach czy gazetach i korzystać z radia, telewizji, telefonu itd. To wszystko bowiem ma swój wpływ na życie osobiste i wspólnotowe. Kościół również podkreśla niebezpieczeństwo, na jakie w pewnych wypadkach może być narażona czystość.

Listem datowanym 6 VIII 1957 Kongregacja Zakonów następująco ustaliła kryteria dotyczące korzystania z telewizji: tego rodzaju środki przekazu mogą służyć do ubogacenia formacji oraz do lepszego poznania warunków życia ludzi i czasów pod kątem skuteczniejszej posługi apostolskiej (por. także PO 3); należy unikać straty drogocennego czasu; należy wykluczyć to wszystko, co nie przystoi osobom konsekrowanym i zapobiegać, by nie ponosiło szkody życie wspólnotowe. Instrukcja zaś Venite seorsum (nr 10) ogranicza korzystanie z radia i telewizji do okoliczności szczególnych o charakterze religijnym.

SPIS TREŚCI PRZEDSŁOWIE

PRZEDMOWA

OBJAŚNIENIE SKRÓTÓW DOKUMENTÓW WPROWADZENIE

—

INSTYTUTY

ŻYCIA

15 KONSEKROWANE-

G O A S O B Ó R W A T Y K A Ń S K I II

1. Ż Y Ć SOBOREM

2. PODSTAWOWE DOKUMENTY

3 . INNE DOKUMENTY SOBOROWE I POSOBOROWE

4 . NAUCZANIE PAPIEŻY

ROZDZIAŁ I — HISTORIA ZBAWIENIA ŹRÓDŁEM

I TREŚCIĄ

ŻYCIA ZAKONNEGO

1. HISTORIA ZBAWIENIA

TRÓJCA ŚWIĘTA ŹRÓDŁEM HISTORII ZBAWIENIA KOŚCIÓŁ REALIZUJE I ROZWIJA HISTORIĘ ZBAWIENIA

27 28

KOŚCIÓŁ I ŚWIAT

KOŚCIÓŁ WZOREM MIŁOŚCI

2 . ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ KOŚCIOŁA

3. CHRZEŚCIJANIN WŁĄCZONY W DZIEJE ZBAWIENIA

4 . POWOŁANIE CHRZEŚCIJANINA DO ŚWIĘTOŚCI

5. POWOŁANIE DO ŚWIĘTOŚCI ŹRÓDŁEM ŻYCIA ZAKONNEGO

6. ŻYCIE KONSEKROWANE ROZWOJEM ŻYCIA CHRZEŚCIJAŃSKIEGO.. 4 0 R O Z D Z I A Ł II — Ź R Ó D Ł A Ż Y C I A Z A K O N N E G O

1. EWANGELIA

2 . DUCH ŚWIĘTY

3 . KOŚCIÓŁ

ZADANIE KOŚCIOŁA

780

SPIS TREŚCI

ERYGOWANIE

I ZATWIERDZANIE INSTYTUTÓW

AGREGACJA I ZNIESIENIE INSTYTUTU

4 . ZAŁOŻYCIELE

R O Z D Z I A Ł III — G E N E Z A I R O Z W Ó J Ż Y C I A

KONSEKROWA-

NEGO

1. INSTYTUTY ZAKONNE

2 . INSTYTUTY ŚWIECKIE

ROZDZIAŁ

IV —

PRAWNA

ORGANIZACJA

ŻYCIA

KONSE-

KROWANEGO

1. PRAWO W ŻYCIU ZAKONNYM

ŹRÓDŁA PRAWA ZAKONNEGO

MOC WIĄŻĄCA PRAWA ZAKONNEGO

2. WŁASNE PRAWO INSTYTUTÓW ZAKONNYCH

ŹRÓDŁA WŁASNEGO PRAWA

INTERWENCJA WYŻSZEJ WŁADZY

STOSUNEK PRAWA WŁASNEGO DO POWSZECHNEGO PRAWA KOŚCIOŁA

WŁĄCZENIE KANONÓW PRAWA POWSZECHNEGO DO PRAWA WŁASNEGO... 92 STOSUNEK NOWEGO KODEKSU DO POPRZEDNIEGO I DO WŁASNEGO PRAWA ZAKONNEGO

PRAWO POWSZECHNE

PRAWO WŁASNE

ROZDZIAŁ V — KONSEKRACJA BOGU

1. Ż Y Ć DLA SAMEGO BOGA

2 . STOSUNEK DO BOGA

100

3. « Z NOWEGO I SZCZEGÓLNEGO TYTUŁU» ( L G 4 4 )

103

4 . SENS KONSEKRACJI

103

5. KONSEKRACJA ZAKONNA A KONSEKRACJA CHRZCIELNA

104

6. K T O DOKONUJE KONSEKRACJI

107

7. M O C I WYMOGI KONSEKRACJI

108

8. KONSEKRACJA NASTAWIONA NA ŚWIĘTOŚĆ

110

9 . KONSEKRACJA JAKO DOSKONAŁOŚĆ MIŁOŚCI

111

ROZDZIAŁ

—

STAN

ŚLUBOWANYCH

RAD

EWANGELI-

CZNYCH

114

1. SZCZEGÓLNA FORMA ŻYCIA

114

781

SPIS TREŚCI

2 . ELEMENTY EWANGELICZNE, CHARYZMATYCZNE I PRAWNE ... 117 3 . T R E Ś Ć I ZNACZENIE PROFESJI

128

4 . TRZY RADY EWANGELICZNE

120

ZAKRES TRZECH RAD EWANGELICZNYCH

123

5. POTRZEBA ZOBOWIĄZANIA

125

ŚLUBY PUBLICZNE

129

6 . ŚLUBY A RADY

131

7. RADY JAKO ŚRODKI DO ZDOBYCIA DOSKONAŁOŚCI

132

8. RADY A BŁOGOSŁAWIEŃSTWA EWANGELICZNE

133

9 . JEDNOŚĆ I RÓŻNOŚĆ PROFESJI RAD EWANGELICZNYCH

134

R O Z D Z I A Ł VII — I N S T Y T U T Y Z A K O N N E

139

1. ELEMENTY KONSTYTUTYWNE I SPECYFICZNE

139

2 . ZAKONNOŚĆ

141

3 . W Y M O G I I PRZYSTOSOWANIE

142

4 . RODZAJE INSTYTUTÓW ZAKONNYCH

145

5. INSTYTUT WŁASNY

146

R O Z D Z I A Ł VIII — N A Ś L A D O W A N I E C H R Y S T U S A

151

1. ŻYCIE ZAKONNE — OSOBOWYM STOSUNKIEM IX) CHRYSTUSA 15 1 2 . KONSEKWENCJE UPODOBNIENIA SIĘ DO CHRYSTUSA

153

3 . N A WZÓR MARYI — MATKI I DZIEWICY

155

R O Z D Z I A Ł IX — Ł Ą C Z N O Ś Ć Z K O Ś C I O Ł E M

162

1 .OSOBA ZAKONNA ŻYJE I PRACUJE DLA KOŚCIOŁA

162

2 . O S O B A ZAKONNA JEST WYRAZEM KOŚCIOŁA

164

3 . ZNAK ŚWIĘTOŚCI KOŚCIOŁA

165

ROZDZIAŁ

X —

ZNAK

I ŚWIADECTWO

RZECZYWISTOŚCI

NIEBIESKICH

168

1. FUNKCJA PROROCKA I ESCHATOLOGICZNA ŻYCIA ZAKONNEGO .. 1 6 8 2 . STANOWI PRZYKŁAD DLA WIERNYCH NA DRODZE DO CHRYSTUSA

170

3 . JEST ZNAKIEM I ŚWIADECTWEM RZECZYWISTOŚCI WIECZNYCH.. 171 R O Z D Z I A Ł X I — S K U T E C Z N O Ś Ć I M O C Ż Y C I A Z A K O N N E G O 174 1. M O C I OWOCNOŚĆ ŻYCIA ZAKONNEGO

174

2 . ŹRÓDŁO OSOBOWOŚCI JEDNOSTEK I INSTYTUTÓW

175

SPIS TREŚCI

782

3 . ŻYCIE ZAKONNE A PROMOCJA KOBIETY

177

4 . STAN OBECNY I PRZYSZŁOŚĆ ŻYCIA ZAKONNEGO

183

R O Z D Z I A Ł XII — Ż Y C I E Z A K O N N E I A P O S T O L S T W O

185

1. ŻYCIE ZAKONNE JEST ŻYCIEM APOSTOLSKIM

1 85

2. KOŚCIÓŁ JEST APOSTOLSKI

185

3 . ODPOWIEDŹ OSÓB ZAKONNYCH

188

GENEZA I ROZWÓJ INSTYTUTÓW APOSTOLSKICH MOTYWACJA TEOLOGICZNA 4 . POSTAĆ APOSTOLSKIEGO INSTYTUTU ZAKONNEGO APOSTOLSTWO — ISTOTNYM ELEMENTEM INSTYTUTU ZAKONNEGO

188 190 191 191

KONKRETNE POŁĄCZENIE ŻYCIA ZAKONNEGO Z PRACĄ APOSTOLSKĄ.. 193 5. ZAKONNA KONSEKRACJA PRZEŻYWANA W APOSTOLSTWIE.... 1 9 6 CHRYSTUS PUNKTEM SPOTKANIA 6 . CHARAKTER APOSTOLSTWA OSÓB ZAKONNYCH 7. OBECNOŚĆ OSÓB ZAKONNYCH W ŚWIECIE

199 200 201

KONSEKWENCJA ZWIĄZANIA Z KOŚCIOŁEM I LUDZKOŚCIĄ

201

KOŚCIÓŁ WOBEC ŚWIATA

202

AKTYWNA OBECNOŚĆ KOŚCIOŁA

204

KOŚCIÓŁ OTRZYMUJE POMOC OD ŚWIATA

207

WKŁAD SPOŁECZNY ŻYCIA ZAKONNEGO

207

ODŁĄCZENIE OD ŚWIATA

209

OBECNOŚĆ PROROCKA I ESCHATOLOGICZNA

210

ZAKONNICY W DIALOGU ZE ŚWIATEM

213

R O Z D Z I A Ł XIII — I N S T Y T U T Y K O N T E M P L A C Y J N E 1. POSTAĆ NOWE FORMY ŻYCIA KONTEMPLACYJNEGO

216 216 219

2 . AKTUALNOŚĆ

220

3 . ODNOWA I PRZYSTOSOWANIE

223

ROZDZIAŁ XIV — INSTYTUTY M O N A S T Y C Z N E 1. MNISI , 2 . M Y Ś L SOBORU

227 227 228

3 . WIERNOŚĆ MONASTYCZNEMU POWOŁANIU

229

4 . MNISZKI

232

5. APOSTOLSKIE INSTYTUTY KONWENTUALNE

236

SPIS TREŚCI

783

ROZDZIAŁ XV — ŻYCIE ZAKONNE A KAPŁAŃSTWO

239

1. POSTAĆ INSTYTUTU KLERYCKIEGO

239

WŁĄCZENIE ZAKONNIKÓW NIEKAPŁANÓW

242

2 . POŁĄCZENIE POWOŁANIA KAPŁAŃSKIEGO I ZAKONNEGO

243

3 . PERSPEKTYWY PRZYSTOSOWANIA

247

4 . STAŁY DIAKONAT

248

ROZDZIAŁ XVI — INSTYTUTY NIEKLERYCKIE

250

1. ZAINTERESOWANIE KOŚCIOŁA

250

2 . RÓWNOŚĆ PROFESJI KAPŁANA I BRATA-LAIKA

251

3 . AKTUALNOŚĆ APOSTOLSKA ZAKONÓW NIEKLERYCKICH

252

4 . PRZYSTOSOWANIE

254

5. POSTAĆ ZAKONNEGO INSTYTUTU NIEKLERYCKIEGO

255

6 . KAPŁANI W INSTYTUTACH NIEKLERYCKICH

256

R O Z D Z I A Ł XVII —

JEDNOŚĆ

I RÓŻNOŚĆ

POWOŁAŃ

IN-

STYTUCIE

261

1. UJEDNOLICENIE KLAS

261

2 . RÓŻNOŚĆ OSÓB ZE WZGLĘDU NA SPECJALNE POWOŁANIA

262

3 . BRACIA ZAKONNI W INSTYTUTACH KLERYCKICH

265

JEDNOŚĆ I UZUPEŁNIANIE SIĘ OBYDWU POWOŁAŃ

265

WIĘKSZA INTEGRACJA BRACI

265

4 . INSTYTUTY ZŁOŻONE Z KAPŁANÓW I BRACI NA RÓWNYCH PRAWACH R O Z D Z I A Ł XVIII — F O R M A C J A I PROFESJA Z A K O N N A 1. FORMACJA W OGÓLNOŚCI

271 275 275

ORGANIZACJA I PROGRAM FORMACJI

276

LINIE PRZEWODNIE FORMACJI

277

CEL WYCHOWANIA I WYCHOWAWCY

279

ETAPY FORMACJI

281

POWOŁANIE

282

DUSZPASTERSTWO POWOŁANIOWE

283

2 . NOWICJAT — PRZYGOTOWANIE I WARUNKI PRZYJĘCIA

284

CEL I ZNACZENIE NOWICJATU

287

ERYGOWANIE I ORGANIZACJA NOWICJATU

287

POCZĄTEK NOWICJATU

288

784

SPIS TREŚCI

OKRES TRWANIA NOWICJATU

288

OSOBY ODPOWIEDZIALNE ZA NOWICJAT

290

FORMACJA W NOWICJACIE

291

ZAKOŃCZENIE NOWICJATU

293

PONOWNE PRZYJĘCIE

294

3 . ZAKONNA PROFESJA — PRZYMIERZEM Z BOGIEM

294

DZIAŁANIE BOGA} KOŚCIOŁA I PROFESA

296

PROFESJA CZASOWA I WIECZYSTA

297

ODNOWIENIE ŚLUBÓW

301

PROFESJA «IN ARTICULO MORTIS» WSTĘPNE WARUNKI DO ZŁOŻENIA PROFESJI WAŻNOŚĆ NOWICJATU I TRZYLETNI OKRES ŚLUBÓW CZASOWYCH

302 302 303

WOLNOŚĆ

304

DOPUSZCZENIE ...

304

PRZYJĘCIE ŚLUBÓW?

306

ZEWNĘTRZNY WYRAZ PROFESJI

307

MIEJSCE PROFESJI

308

OBRZĘD PROFESJI

309

SKUTKI PROFESJI

310

NIEWAŻNOŚĆ I UWAŻNIENIE PROFESJI

313

4 . FORMACJA PROFESÓW PO ŚLUBACH CZASOWYCH

314

5. FORMACJA CIĄGŁA CZYLI STAŁA

316

ROZDZIAŁ XIX — CZYSTOŚĆ Z A K O N N A 1. ZAINTERESOWANIE KOŚCIOŁA

319 319

2 . UZASADNIONE PIERWSZEŃSTWO

320

3 . NATURA CZYSTOŚCI

321

ŚLUB CZYSTOŚCI

323

4 . CZYSTOŚĆ JEST DAREM BOŻYM

325

5. WARTOŚĆ I ZNACZENIE CZYSTOŚCI

327

6 . CELIBAT I MAŁŻEŃSTWO

328

7. DYNAMIZM CZYSTOŚCI

329

ROZWÓJ I UBOGACENIE OSOBOWOŚCI

330

8. TREŚĆ CHRYSTOLOGICZNA I APOSTOLSKA

332

9 . PRAKTYKA CZYSTOŚCI

335

WDZIĘCZNOŚĆ I USTAWICZNY WYSIŁEK

335

SPIS TREŚCI

ŚRODKI OBRONNE 10. FORMACJA ODPOWIEDZIALNY DOBÓR

785

336 338 338

DOJRZAŁOŚĆ PSYCHICZNA I UCZUCIOWA

338

CELIBAT A INTEGRACJA OSOBY

339

ROZDZIAŁ XX — ZAKONNE UBÓSTWO

342

1. UBÓSTWO ZAKONNE W OGÓLNOŚCI

342

CZYM JEST UBÓSTWO ? 2 . ŚLUB UBÓSTWA

345 348

3. WYMAGANE AKTY PRAWNE DOTYCZĄCE DÓBR MAJĄTKOWYCH. 3 5 0 4 . ZRZECZENIE SIĘ MAJĄTKU

352

5. ŻYCIE WSPÓLNE

355

6. PRAKTYKA UBÓSTWA

356

ODERWANIE SIĘ I UMIAR

356

«PRACOWITE» UBÓSTWO

358

ZAINTERESOWANIE WSPÓLNOTĄ

360

MIŁOŚĆ DO UBOGICH

360

POMOC OKAZYWANA RODZINIE

362

7. N O W E EORMY UBÓSTWA

363

8. BOGACT WO UBÓSTWA

366

9. UBÓSTWO INSTYTUTU

368

PRAWO POSIADANIA

369

WŁASNOŚĆ DÓBR A PRACA APOSTOLSKA

370

PRAKTYKA UBÓSTWA

372

DZIEŁA MIŁOSIERDZIA I ROZDAWANIE DÓBR ROZDZIAŁ XXI — Z A K O N N E P O S Ł U S Z E Ń S T W O 1. KRÓLEWSKA DROGA POSŁUSZEŃSTWA OGÓLNA TREŚĆ POSŁUSZEŃSTWA JAKO RADY EWANGELICZNEJ

373 376 376 378

2. PODSTAWA I FILAR POSŁUSZEŃSTWA

382

WOLA NAŚLADOWANIA CHRYSTUSA

382

POŚREDNICTWO WŁADZY ZASIĄG POSŁUSZEŃSTWA 3. ŚLUB I CNOTA POSŁUSZEŃSTWA PRZEŁOŻENI, WOBEC KTÓRYCH OBOWIĄZUJE ŚLUB POSŁUSZEŃSTWA

383 385 386 388

786

SPIS TREŚCI

4 . POLE POSŁUSZEŃSTWA

390

5. BOGACTWO I DYNAMIZM POSŁUSZEŃSTWA

390

6 . PRAKTYKA POSŁUSZEŃSTWA

395

R O Z D Z I A Ł XXII — Ż Y C I E W S P Ó L N E

399

1. MIEJSCE I ZNACZENIE

399

2 . ZNACZENIE I KONSEKWENCJE

401

ŻYCIE WSPÓLNOTOWE

404

ASPEKT EKONOMICZNY

405

EWANGELICZNE BRATERSTWA

406

3 . STAPIANIE SIĘ RÓŻNYCH ELEMENTÓW

407

4 . CZYNNIKI JEDNOŚCI

409

WSPÓLNY WYSIŁEK

410

5. WYMIARY ŻYCIA WSPÓLNEGO

411

WSPÓLNOTA KAPŁAŃSKA I LITURGICZNA

411

WSPÓLNOTA PROROCKA

412

WSPÓLNOTA APOSTOLSKA

413

6. WARTOŚĆ ŻYCIA WSPÓLNEGO

....415

7. PRAKTYKA ROZDZIAŁ

XXIII

417 —

ŻYCIE

MODLITWY

MODLITEWNEJ

WSPÓLNOCIE

424

1. ŻYCIE ZAKONNE — ŻYCIEM MODLITWY

424

MODLITW?A — POKARMEM ŻYCIA DUCHOWEGO

428

MODLITWA WSPÓLNOTOWA

429

MODLITWA INDYWIDUALNA

430

2 . LITURGIA W ŻYCIU ZAKONNYM

431

3. EUCHARYSTIA A ŻYCIE ZAKONNE

436

4 . PISMO ŚW. W ŻYCIU ZAKONNYM

440

5. OFICJUM PAŃSKIE CZYLI LITURGIA GODZIN

443

«MAŁE OFICJUM» 6 . POKUTA, KIEROWNICTWO DUCHOWE I RACHUNEK SUMIENIA DOWARTOŚCIOWANIE SAKRAMENTU POKUTA WSPÓLNOTOWA I WZAJEMNE WSPIERANIE SIĘ

446 447 448 451

KIEROWNICTWO DUCHOWE

454

RACHUNEK SUMIENIA

455

SPIS

TREŚCI

787

7. INNE PRAKTYKI I ŚRODKI ŻYCIA DUCHOWEGO

456

MODLITWA MYŚŁNA

456

RÓŻANIEC

457

REKOLEKCJE I DNI SKUPIENIA

458

CZYTANIE I NAUKI DUCHOWNE

459

ROZDZIAŁ XXIV — ŚWIADECTWO ŻYCIA

460

1. ŚWIADKOWIE CHRYSTUSA W PRAKTYCE CNÓT

460

2. CNOTY TEOLOGALNE

461

3. CNOTY MORALNE

464

FUNKCJE POSZCZEGÓLNYCH CNÓT

465

CNOTY NATURALNE

467

4. UPODOBNIENIE SIĘ DO CHRYSTUSA UKRZYŻOWANEGO

467

POWINNOŚCI OSÓB ZAKONNYCH

468

FORMY POKUTY I UMARTWIEN IA

470

ROZDZIAŁ XXV — STYL ŻYCIA I OBOWIĄZKI OSÓB

ZAKON-

NYCH

474

1. STYL ŻYCIA

474

2. OBOWIĄZEK PRZEBYWANIA W DOMU ZAKONNYM

479

3. KLAUZURA

483

4. KOMUNIKOWANIE SIĘ ZE ŚWIATEM

486

ZASADY I KRYTERIA

486

KORZYSTANIE ZE ŚRODKÓW PRZEKAZU

488

5. HABIT ZAKONNY

490

6. MILCZENIE

494

7. OBOWIĄZKI ZWIĄZANE Z GODNOŚCIĄ I WOLNOŚCIĄ STANU ZAKONNEGO

496

7. KWESTA I ZBIERANIE OFIAR

498

8. PRACA

499

ROZDZIAŁ XXVI — POSŁUGA APOSTOLSKA W

APOSTOLSKIEJ

WSPÓLNOCIE

502

1. ODPOWIEDŹ OSÓB ZAKONNYCH NA POTRZEBY KOŚCIOŁA I ŚWIATA. AGGIORNAMENTO

502

2. POSŁUGI I PRACE SPEŁNIANE PRZEZ OSOBY ZAKONNE

506

SPECJALNE POSŁUGI KAPŁAŃSKIE

507

SPIS TREŚCI

788

3. BEZPOŚREDNIA WSPÓŁPRACA DUSZPASTERSKA

509

4 . ŚRODKI SPOŁECZNEGO PRZEKAZU

512

5. WYCHOWANIE

513

6. OPIEKA NAD CHORYMI

515

7. OPIEKA SPOŁECZNA

516

8. AKCJA NA RZECZ UBOGICH

518

9. INNE PRACE I NOWE POSŁUGI

520

10. APOSTOLSTWO MISYJNE

522

11. CHRZEŚCIJAŃSKA ANIMACJA I PROMOCJA SPRAWIEDLIWOŚCI ... 5 2 4 ROZDZIAŁ XXVII — Z A K O N N I C Y A PRACA DUSZPASTERSKA531 1. ZAKONNICY W SŁUŻBIE KOŚCIOŁA

531

WIĄZ Z KOŚCIOŁEM MIEJSCOWYM

531

2. BISKUPI I APOSTOLSTWO OSÓB ZAKONNYCH

536

3. WŁĄCZENIE SIĘ W DUSZPASTERSTWO OGÓLNE

537

R O Z D Z I A Ł XXVIII — Ł Ą C Z N O Ś Ć P O M I Ę D Z Y Z A K O N A M I . 542 1. W I Ę Ź MIĘDZY INSTYTUTAMI ZAKONNYMI W KOŚCIELE

542

2 . KONFERENCJE LUB UNIE OSÓB ZAKONNYCH

543

3 . ŁĄCZENIE INSTYTUTÓW

548

UNIA POPRZEZ ŁĄCZENIE SIĘ INSTYTUTÓW (FUZJA)

548

FEDERACJE

550

ZRZESZENIA

551

BRAK ZGODY NA PODZIAŁY

551

4 . ŁĄCZNOŚĆ MIĘDZY INSTYTUTAMI ŻEŃSKIMI I MĘSKIMI KLASZTORY MNISZEK

552 552

KONGREGACJE ZAKONNYCH INSTYTUTÓW ŻEŃSKICH 5. AGREGACJA

554 555

ROZDZIAŁ XXIX — ŁĄCZNOŚĆ Z HIERARCHIĄ

556

1. POWIĄZANIA Z HIERARCHIĄ

556

2 . STOSUNEK OSÓB ZAKONNYCH DO PAPIEŻA

557

SZCZEGÓLNE POWIĄZANIA

Z PAPIEŻEM

STOLICA ŚWIĘTA I ZAKONNICY 3 . ZAKONNICY A BISKUPI

557 560 562

POSTAWA ZAKONNIKÓW WOBEC BISKUPÓW

563

INSTYTUTY NA PRAWIE DIECEZJALNYM

566

789

SPIS TREŚCI

4 . STOSUNEK ZAKONNIKÓW DO RÓŻNYCH ORGANÓW DIECEZJALNYCH

568

WIKARIUSZ BISKUPI

568

PREZBITERIUM

569

RADY ORAZ INNE ORGANIZMY

...570

PROBOSZCZOWIE RADY ZAKONNIKÓW 5. ZAKONNICY I KAPŁANI

570 570 571

WZAJEMNE POWIĄZANIA

571

OBOWIĄZKI KAPŁANÓW WZGLĘDEM OSÓB ZAKONNYCH

572

OBOWIĄZKI OSÓB ZAKONNYCH WZGLĘDEM KAPŁANÓW

574

6 . ZAKONNICY-BISKUPI ROZDZIAŁ XXX — ZASADY INSPIRUJĄCE STRUKTURY

575 ZA-

RZĄDU

577

1. STRUKTURY W ŻYCIU ZAKONNYM

577

2 . SZACUNEK I DOWARTOŚCIOWANIE OSÓB

580

3 . W O L N O Ś Ć I ODPOWIEDZIALNOŚĆ

582

4 . KOMPLEMENIARNOŚĆ

587

5. JEDNOŚĆ I RÓŻNOŚĆ

588

6 . FUNKCJONALNOŚĆ

588

7. DUCHOWA I APOSTOLSKA INSPIRACJA

589

ROZDZIAŁ XXXI — W Ł A D Z A W ŻYCIU Z A K O N N Y M 1. POSTAĆ WŁADZY ZAKONNEJ

591 591

PERSPEKTYWA EWANGELICZNA I EKLEZJALNA

592

RODZAJE I ZASIĘG WŁADZY

594

WYKONYWANIE WŁADZY RZĄDZENIA

598

2 . RACJA I PODSTAWA WŁADZY

600

3 . ŹRÓDŁO I FUNKCJA WŁADZY

602

4 . CECHY CHARAKTERYSTYCZNE

607

WŁADZA JEST SŁUŻBĄ

607

POSZANOWANIE OSOBY I WSPÓŁPRACA

610

SŁUCHANIE I DIALOG

611

5. PODZIAŁ WŁADZY

613

6 . PRZEŁOŻENI I MARYJA

614

790

SPIS TREŚCI

ROZDZIAŁ XXXII — I N S T Y T U T Z A K O N N Y I J E G O CZĘŚCI 616 1. INSTYTUT JAKO ORGANIZM

616

2 . D O M ZAKONNY I MIEJSCOWA WSPÓLNOTA

619

3 . ZAKŁADANIE I ZNOSZENIE DOMÓW ZAKONNYCH

622

MAŁE WSPÓLNOTY

626

4 . PROWINCJA

628

5. ORGANIZMY RÓWNOZNACZNE Z PROWINCJAMI

632

6 . REJON, DYSTRYKT, DELEGATURA REGIONALNA

633

7. GRUPY PROWINCJI

634

8. RELACJE MIĘDZY DOMAMI I PROWINCJAMI INSTYTUTU

634

R O Z D Z I A Ł XXXIII — O R G A N Y Z A R Z Ą D U I ICH

WSPÓŁDZIA-

ŁANIE

636

1. KAPITUŁY

637

NATURA KAPITUŁY

637

FUNKCJA I WŁADZA KAPITUŁ

638

SKŁAD KAPITUŁY

640

SPOSOBY DOKONYWANIA WYBORÓW I ROZSTRZYGANIA SPRAW

643

PRZYGOTOWANIE I PROCEDURA

646

2 . PRZEŁOŻENI

647

OSOBA PRZEŁOŻONEGO

647

OBSADZANIE STANOWISK

650

WYMOGI STAWIANE KANDYDATOM NA PRZEŁOŻONYCH

653

OKRES TRWANIA URZĘDÓW

654

USTANIE URZĘDU

656

FORMACJA PRZEŁOŻONYCH

657

NIEKTÓRE ZADANIA PRZEŁOŻONYCH

657

WIZYTACJA

659

NIEKTÓRE UPRAWNIENIA PRZEŁOŻONYCH

660

3 . RADY I RADNI

661

RADA I JEJ RODZAJE

661

DZIAŁANIE RADY I JEGO SKUTECZNOŚĆ

665

FUNKCJONOWANIE RADY

667

RADNI

669

WIKARIUSZ

671

4 . ORGANY DO PROWADZENIA BADAŃ I DIALOGU

672

SPIS TREŚCI

791

ZEBRANIA W OGÓLNOŚCI

672

ZEBRANIA WSPÓLNOTY

672

KOMISJE

673

5. OBOWIĄZKI I DZIAŁANIE RÓŻNYCH ORGANÓW

673

6 . ORGANY ŁĄCZNOŚCI

674

SEKRETARIATY

674

PROKURATOR GENERALNY

674

SEKRETARZ

675

ROZDZIAŁ

XXXIV

—

ZARZĄDZANIE

DOBRAMI

DOCZE-

SNYMI

676

1. POSIADANIE DÓBR DOCZESNYCH

676

2 . ODPOWIEDZIALNOŚĆ

677

3 . ZARZĄD

679

OBOWIĄZKI ZARZĄDCÓW 4 . INNE SPRAWY ZWIĄZANE Z DOBRAMI DOCZESNYMI

685 686

ŚWIADCZENIA NA RZECZ DIECEZJI

686

STYPENDIA MSZALNE

686

«POBOŻNE ZAPISY» W OGÓLNOŚCI I «POBOŻNE FUNDACJE»

687

REDUKCJA ZOBOWIĄZAŃ MSZALNYCH

688

ROZDZIAŁ XXXV — WYŁĄCZENIE Z INSTYTUTU

690

1. PRZEJŚCIE DO INNEGO INSTYTUTU

690

2 . OPUSZCZENIE INSTYTUTU PO WYGAŚNIĘCIU ŚLUBÓW

693

3 . EKSKLAUSTRACJA

695

4 . SEKULARYZACJA I ZWOLNIENIE ZE ŚLUBÓW

698

5. OBOWIĄZKI INSTYTUTU WOBEC ODCHODZĄCYCH

701

6 . WYDALENIE Z INSTYTUTU

703

WYDALENIE NA MOCY SAMEGO PRAWA

704

PRZYPADKI WYMAGAJĄCE WYDALENIA

705

INNE PRZYPADKI

706

POSTĘPOWANIE

708

SYTUACJA OSOBY ZAKONNEJ WYDALONEJ Z INSTYTUTU

711

WYDALENIE W NAGLĄCYM WYPADKU

711

ROZDZIAŁ XXXVI — INSTYTUTY ŚWIECKIE 1. POSTAĆ INSTYTUTÓW ŚWIECKICH

713 713

S P I S TREŚCI

792

2 . PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁONKÓW

720

3 . PRZYJMOWANIE DO INSTYTUTU CZŁONKÓW I ICH FORMACJA 7 2 3 4 . ODŁĄCZENIE OD INSTYTUTU

725

5. WIERNOŚĆ WŁASNEMU POWOŁANIU

726

ROZDZIAŁ XXXVII — N O W E FORMY ŻYCIA

KONSEKROWA-

NEGO

727

1. MOŻLIWOŚĆ

727

2 . ZADANIA BISKUPÓW

731

ROZDZIAŁ XXXVIII — STOWARZYSZENIA ŻYCIA

APOSTOL-

SKIEGO

733

1. POSTAĆ

733

2. ORGANIZACJA

737

ROZDZIAŁ XXXIX - ZRZESZENIA WIERNYCH 1. W Ł A S N E ZRZESZENIA INSTYTUTÓW

742 742

2 . ZRZESZENIA ETAPEM WSTĘPNYM INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO

746

3 . ZRZESZENIA WIERNYCH

747

4 . PRZYNALEŻNOŚĆ OSÓB ZAKONNYCH DO ZRZESZEŃ

752

ROZDZIAŁ XL — DZIEWICE KONSEKROWANE

754

R O Z D Z I A Ł XLI — ŻYCIE P U S T E L N I C Z E

758

ZAKOŃCZENIE — WIERNOŚĆ POWOŁANIU

761

1. OBOWIĄZEK WIERNOŚCI

761

2 . DYNAMICZNA WIERNOŚĆ

764

DAR WCIĄŻ ROZWIJANY

764

ODNOWA I PRZYSTOSOWANIE

765

USTAWICZNA WALKA

767

«WYKONAŁO SIĘ»

768

WYKAZ CYTOWANYCH KANONÓW

771

SPIS TREŚCI

779