O. Dominik Wider OCD
BĄDZ POZDROWIONA MARYJO Rozważania prowadzone podczas nowenny ku czci Matki Bożej Szkaplerznej
Wydawnictwo Karmelitów Bosych Kraków 2006
© Copyright by Wydawnictwo Karmelitów Bosych Kraków 2006
NA OKŁADCE
Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Czernej Pejzaż tatrzański (fot. Bogusław Czaja) PROJEKT OKŁADKI Iwona Pawłowska
IMPRIMI POTEST
Albert Stanisław Wach OCD, prowincjał Kraków, 5 stycznia 2006 r. Nr 13/06 IMPRIMATUR
t Józef Guzdek, wik. gen. Kraków, 9 marca 2006 r. Nr 63/2006
Wydawnictwo Karmelitów Bosych 31-222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel.: 012-416-85-00, 012-416-85-01 fax: 012-416-85-02 www.wkb.krakow.pl www.karmel.pl e-mail: wydawnictwo@wkb.krakow.pl ISBN 83-7305-192-9
WPROWADZENIE
Rozważania spisane w tej książce wygłosiłem podczas nowenny ku czci Matki Bożej Szkaplerznej, która była odprawiana w kaplicy Karmelitanek Bosych w Zakopanem przed uroczystością Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel. Tym razem treść nauk zogniskowałem wokół modlitwy Zdrowaś Maryjo. Głoszone nauki nie mają jednak charakteru podręcznika mariologii, nie stanowią także pełnego komentarza do tej modlitwy. Ich celem jest przypomnienie pewnych podstawowych prawd religijnych, które pozwoliłyby noszącym Szkaplerz Karmelitański nosić go pobożnie, to znaczy żyć pełniej Ewangelią. Chodzi o świadome i duchowe przyjęcie Szkaplerza, o korzystanie ze wstawiennictwa Matki Bożej oraz o naśladowanie Maryi w Jej umiłowaniu Boga. Wszystko to mogłoby być przekazane na wiele sposobów. Wydaje się, że oparcie tych rozważań na „Pozdrowieniu Anielskim" daje możliwość łatwiejszego zapamiętania tych treści oraz ich pogłębienia. Temat rozważań tak ujętych, pozwala bezpośrednio włączyć się w głoszone nauki. Jeśli bowiem pierwszego dnia rozważanie jest oparte na Zdrowaś Maryjo, to wiadomo, że następnego dnia zostaną omówione słowa Łaski pełna. Pewne zaangażowanie w nowennę przygotowującą do samej uroczystości oraz noszenie Szkaplerza, a może także ciekawość, co będzie dalej, przynagli do własnych przemyśleń, które ubogacą te przekazywane w rozważaniach, a może i coś dorzucą do dobrze znanych już treści. 5
Zawsze i przede wszystkim chodzi o pogłębienie życia religijnego, które w całej pełni rozkwitnęło w Najświętszej Maryi Pannie. o. Dominik od Matki Bożej Różańcowej karmelita bosy
ZDROWAŚ MARYJO
U historycznych podstaw nabożeństwa do Najświętszej Maryi Panny jest pozdrowienie Anielskie: Bądź pozdrowiona, Maryjo. Wszystko więc zaczęło się w Nazarecie, kiedy Bóg posłał do Maryi Dziewicy Archanioła Gabriela, który pozdrawia Ją w Jego imieniu. Przez Anioła Bóg proponuje Najświętszej Pannie konkretne posłannictwo do spełnienia i zapytuje Ją o zgodę na jego przyjęcie. W słowach przekazanych przez Gabriela jest zawarta cała tajemnica Wcielenia Syna Bożego i zarazem cała tajemnica Odkupienia człowieka. W zamyśle Bożym od zawsze, szczególnie od chwili upadku człowieka, jest i trwa postanowienie zbawienia człowieka przez przyjście ria świat Odwiecznego Słowa Bożego. Podstawa nabożeństwa do Matki Bożej Pierwszy człowiek - Adam, obdarzony dziecięctwem Bożym i wezwany do uczestnictwa w życiu Boga, odrzucił ten dar. Przez niego śmierć weszła na świat, jak powie św. Paweł. Bóg jednak jest wierny w swoich darach i obietnicach. Postanawia więc posłać drugiego Człowieka, Syna swojego Jezusa Chrystusa istotowo zjednoczonego z Nim, który będzie Nowym Adamem - jak napisał św. Paweł - tym, który upadłą ludzkość odkupi i zwróci w ramiona Ojca (por. Rz 5, 12-19). Ta cała tajemnica Wcielenia, Zbawienia w zamyśle Bożym jest ściśle połączona z Dziewicą z Nazaretu, z której według ciała ma 7
się narodzić Syn Boży. Tak odnajdujemy obecność Maryi - Nowej Ewy w dziele zbawienia u boku Nowego Adama - Jezusa. Ona sama jest jutrzenką, znakiem zbawienia, poprzedzającym przyjście Zbawiciela. Ewangelia o Zwiastowaniu przypomina nam, że Niepokalana Dziewica była wierna myśli Bożej, zamysłowi Bożemu wobec Niej, wierna objawieniu Bożemu. Od początku swego istnienia cała była ześrodkowana na Bogu. Całą swoją wolę poddała Bogu: chce tego, czego chce Bóg. Ukazują to, słowa wyrażające Jej oddanie się do dyspozycji Boga: „Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa" (Łk 1, 38). Jej dyspozycyjność sprawia, że Bóg, zamierzając od wieków zbawić człowieka i dokonać tego przez przyjście na świat przez przyjęcie ludzkiej natury, rodząc się z niewiasty, pochyla się nad tą Niewiastą, by Ją uczynić godną miana Matki Syna Bożego. Obdarza Ją darami, przywilejami - między innym przywilejem Niepokalanego Poczęcia. A kiedy nadeszła pełnia czasów - jak mówi słowo Boże (por. Ga 4, 4) - Bóg przez Anioła pozdrawia Ją: Bądź pozdrowionai, Maryjo. Krótki zarys nabożeństwa do Matki Bożej Na tym fundamencie powstało nabożeństwo do Matki Syna Bożego, jakby przedłużenie czci, szacunku i zaufania, jakim obdarzył Ją sam Bóg. Nabożeństwo to istniało w Kościele Jezusa Chrystusa od samego początku. Gdziekolwiek była i jest głoszona Ewangelia, przekazywana jest obecność Maryi jako nieodłącznej towarzyszki Jezusa, Zbawiciela świata, od Jego poczęcia aż do Jego śmierci na Krzyżu. Już w II wieku u Justyna i Ireneusza pojawia się w refleksji patrystycznej temat Matki Pana w zesta-
8
wieniu: Ewa - Maryja, oparte na Pawiowym porównaniu: Adam - Chrystus. Święty Ireneusz nauczał: „Było konieczne i sprawiedliwe, aby... Ewa została przyjęta przez Maryję, tak aby Dziewica stała się orędowniczką dziewicy" (Demonstrado evangélica 33). Nabożeństwo to różne miało oblicze. Niemniej na początku V wieku musiało być szeroko rozpowszechnione w całym Kościele, skoro Sobór Efeski w 431 r. wraz z precyzowaniem dogmatu Bóstwa Jezusa Chrystusa i ogłoszenia dogmatu tajemnicy Wcielenia, określił, że Maryja jest Matką Boga - Tą, która zrodziła Boga. W tym czasie Kościół było stać na dogłębne wniknięcie w tajemnicę Wcielenia i ogłoszenia prawdy wiary o Boskim Macierzyństwie Maryi. Od tego czasu zaczyna się w Kościele, najpierw Wschodnim, a potem Zachodnim, rozkwit nabożeństwa do Matki Bożej. Ogłoszenie Maryi Matką Boga wypływa ze słów Boga wypowiedzianych przez Anioła. Odtąd Kościół, rozważając relację, jaka wiąże Maryję z Synem Bożym, włączenie Jej przez Boga w Tajemnicę Wcielenia oraz w tajemnicę Odkupienia, kontemplując Jej Boskie Macierzyństwo, proponuje wiernym słowa pozdrowienia: Ave... Bądź pozdrowiona, Matko Boga. Od tego momentu coraz więcej ludzi, prawie cały Kościół, modli się tymi słowami Anioła: Bądź pozdrowiona - Zdrowaś Maryjo... Święta Maryjo, Matko Boża. W okresie wypraw krzyżowych, przede wszystkim pod wpływem działalności świętego Bernarda z Clairvaux, miało miejsce pogłębienie nabożeństwa do Matki Bożej. Niestrudzenie głosił on chwałę i cześć Maryi. Matki Boga i Matki naszej. Prawie bez przerwy, jak jego biografowie podają, odmawiał Zdrowaś Maryjo - bądź pozdrowiona. Od niego wywodzi się praktyka odmawiania Ave, kiedy ktoś przechodzi koło Jej obrazu czy figury. Pod niektó9
rymi wizerunkami Maryi umieszczano napis: „Kiedy przechodzisz, nie omieszkaj zmówić przynajmniej raz Ave". Dalszy rozwój nabożeństwa do Matki Bożej wiąże się z powstaniem zakonów świętego Franciszka, świętego Dominika, karmelitów. Szczególnie te dwa ostatnie wyraziście przyczyniły się do rozwoju tego nabożeństwa. Dominikanie rozpowszechnili modlitwę różańcową, na którą składa się wielokrotne powtarzanie Zdrowaś Maryjo wraz z rozważaniem tajemnic życia Jezusa, które są zarazem tajemnicami Dziewicy Maryi i każdego człowieka. Karmelici od połowy XIII w. głosili nabożeństwo szkaplerzne, polegające na przyjęciu Szkaplerza i pobożnym noszeniu go. Szkaplerz włącza do rodziny karmelitańskiej i jest niczym innym, jak uznaniem Dziewicy Karmelu za Matkę, siebie za Jej dziecko i nieustanne obcowanie z Nią: przebywanie z Maryją, modlitwa do Niej - czyli na różne sposoby mówienie Ave. Należy podkreślić, że w ciągu wieków powstało wiele nabożeństw do Matki Bożej. Niemniej wśród wszystkich tych nabożeństw papież Paweł VI, w okresie przeprowadzanych reform liturgicznych po Soborze Watykańskim II, czuwając nad całością nabożeństwa maryjnego w Kościele, pozostawił w mszale i w brewiarzu kapłańskim tylko dwa wspomnienia: Matki Bożej Różańcowej i Matki Bożej z Góry Karmel (Szkaplerznej). Podkreślał także, że te dwa nabożeństwa są czymś podstawowym w życiu każdego chrześcijanina. Papież Jan Paweł II jeszcze mocniej podkreślił ważność tych nabożeństw, nie ukrywając noszenia szkaplerza karmelitańskiego oraz żarliwie zachęcając do odmawiania różańca (zob. Rosarium Virginis Mariae). Dobrze będzie w tym miejscu przypomnieć, że nabożeństwo do Matki Bożej prawie bez przerwy przeżywa rozkwit od ogłoszenia dogmatu Niepokalanego Poczęcia 10
w 1854 r. Do tego przyczyniły się dwa objawienia Matki Bożej: w Lourdes i w Fatimie. Cztery lata po ogłoszeniu dogmatu w 1858 r. miały miejsce objawienia Matki Bożej w Lourdes. Bernadetta widzi Niepokalaną, która w swoich rękach trzyma różaniec, coś dla niej bardzo zwyczajnego i codziennego. Wyciąga swój różaniec, powtarzając Ave. Ta modlitwa jest dla niej najbardziej zrozumiała i ośmiela ją wobec Maryi, zachęcającej ją do modlitwy. Podobnie różaniec stał się łącznikiem pomiędzy Matką Bożą a dziećmi w Fatimie: odmawiają go, na Jej życzenie, razem z Nią. Można dorzucić w tym miejscu, że w jednym z widzeń, Maryja ukazuje się im w habicie karmelitańskim. W ten sposób Maryja jakby przypomniała o swoim posłannictwie pośredniczenia pomiędzy Synem swoim a ludźmi, ucząc przez tajemnice różańca, że Bóg, Syn Boży, Nowy Adam przyszedł na świat, zbawił człowieka i ukazał mu chwałę zmartwychwstania. Przypomniała także o swoim miejscu Matki zatroskanej o zbawienie swoich przybranych dzieci, zachęcając je do modlitwy. Nabożeństwo szkaplerzne Nabożeństwo to jest głęboko powiązane z tajemnicami Wcielenia i Odkupienia, rozważanymi w różańcu. Szkaplerz został nazwany „Znakiem Zbawienia". Matka Boża ukazała się modlącemu się świętemu Szymonowi Stockowi, który pozdrawia Ją słowami: „Kwiecie Karmelu, Wonna Winnico, Ozdobo Nieba, Matko Dziewico". Te słowa modlitwy niewiele się różnią od Bądź pozdrowiona, Maryj o. Oprócz tej modlitwy na pewno wielokrotnie odmawiał w ciągu dnia Zdrowaś Maryjo do Matki i Patronki Karmelu oraz śpiewał w Karmelu na zakończenie dnia Salve Regina - Witaj Królowo.
11
Obecność Boga w Maryi W ten sposób możemy, jakby wnikając w głębię tych dwóch wypowiedzi Dziewicy Maryi, poszerzyć wgląd w Jej głębię łaski i miłości i stwierdzić, że zachowywała wszystkie Boże Prawa, wszystkie Jego przykazania. Ten bowiem, który miłuje, zachowuje wszystkie prawa i gotów jest jeszcze nadto uczynić o wiele więcej, by nade wszystko umiłowanemu sprawić radość. Ponieważ Jej miłość, płynąca z serca, które nie zaznało nigdy grzechu, była tak przeogromna i w swoim rodzaju jedyna, Bóg w szczególny sposób w Niej zamieszkuje; w sposób szczególny i jedyny, bo według miary miłości, jaką miała w sobie. Tę rzeczywistość dogłębnie rozważał święty Maksymilian Kolbe. Rozważa on wielką czystość Maryi Dziewicy, Jej Niepokalane Serce, które przez Boga zostało przygotowane. Serce Jej, przyozdobione przez Boga łaską i miłością, stało się godne do przyjęcia godności Matki Syna Bożego. Bóg, zawsze w Niej obecny, jeszcze przed wyrażaniem Jej zgody na przyjęcie macierzyństwa Bożego, ustami Anioła nazywa Ją „Pełną łaski" oraz stwierdza swoją w Niej obecność: „Pan jest z Tobą". Bóg uczynił Ją mieszkaniem Boga, domem Boga. W tajemnicy Wcielenia sam Syn Boży w szczególny sposób w Niej zamieszkuje, by przez Nią przyjść do wszystkich ludzi. Maryja, od chwili przyjęcia posłannictwa ogłoszonego Jej przez Anioła, jest zjednoczona z Bogiem, Synem Bożym, jako swoim Bogiem, jedynym Umiłowanym miłością wyłączną i jedyną, a także jako matka ze swoim dzieckiem miłością matczyną. Te dwie płaszczyzny miłości są w Niej przedziwnie zespolone. Wszystkie Jej myśli, pragnienia, dążenia, prace - wszystko ześrodkowane na tym Bogu tak bliskim, którego nosi w sobie. 20
Maryja Dziewica stała się Matką Jezusa i słusznie mówi się, że Jezus wzrasta pod Jej opieką, wzrasta obok Niej, rozwija się przez Jej posługę. Równocześnie jednak możemy powiedzieć, że to Maryja, Jego Matka wciąż wzrasta w miłości Boga w Trójcy Jedynego. Dokonuje się to przez tę szczególną obecność Boga w Niej i więzy miłości, jakie zachodzą pomiędzy Nią a Synem Bożym: Jej Synem. Nie ulega wątpliwości, że obecność Boga w Maryi jest szczególna, jedyna i według miary jedynej miłości, jaką mogło mieć i miało stworzenie - człowiek. Obecność Boga w nas Mając przed oczyma Tę, z którą jest Bóg i która jest z Panem, zechciejmy uświadomić sobie od nowa i pełniej podstawową prawdę odnoszącą się do każdego człowieka: Pan jest z nami. Może bardziej konkretnie: Pan Bóg jest ze mną, Pan Bóg jest we mnie, Pan Bóg jest w każdym drugim człowieku obok mnie. Możemy tę prawdę jeszcze poszerzyć: Pan Bóg jest obecny i we mnie, i w bliźnich, i we wszystkich stworzeniach, którymi kieruje Boża Opatrzność. Postrzegać Boga, wiedzieć o Bogu obecnym, żywym i bliskim, widzieć Go w sobie, w drugich, w wydarzeniach jest podstawową zasadą życia religijnego. Najważniejsza jednak jest obecność Boga w człowieku. W jaki sposób, przez co, Bóg jest obecny w nas? Ta prawda opiera się na wierze w słowa Pana Jezusa, który powiedział: „Jeśli Mnie kto miłuje, będzie zachowywał moją naukę, a Ojciec mój umiłuje go i przyjdziemy do niego i będziemy w nim przebywać" (J 14, 23). Wyraziście Chrystus mówi o przyjściu Boga do człowieka oraz o Jego w nim zamieszkaniu. Jest to Bóg w Trójcy Jedyny: Ojciec, Syn i Duch Święty. Tak człowiek jest, i nieustannie staje
21
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie
5
Zdrowaś Maryjo Podstawa nabożeństwa do Matki Bożej Krótki zarys nabożeństwa do Matki Bożej Nabożeństwo szkaplerzne
7 7 8 11
Bądź pozdrowiona, Pełna łaski Obdarzenie Maryi Maryja i my Szkaplerz znak łaski
13 13 14 16
Bądź pozdrowiona, Maryjo... Pan z Tobą Obecność Boga w Maryi Obecność Boga w nas Stan łaski podstawą Bożej obecności
19 20 21 23
Bądź pozdrowiona, Maryjo... Błogosławiona między niewiastami Błogosławiona, któraś uwierzyła Błogosławieni przez wiarę Szkaplerz znakiem wiary
27 27 29 32
Bądź pozdrowiona, Maryjo... [za] błogosławiony owoc żywota Twojego Maryja wydała dobry owoc Owoc naszego życia
33 33 36
Święta Maryjo, Matko Boża Matka Jezusa i nasza Przez Szkaplerz odnajdujemy Jezusa
40 41 43 79
Święta Maryjo, Matko Boża, módl się za nami grzesznymi Podstawy pośrednictwa Maryi Szkaplerz świadectwem pośrednictwa Maryi
46 47 50
Święta Maryjo, módl się za nami teraz Maryja zachęca do modlitwy Jan Paweł II wzywał do modlitwy Podstawowe spojrzenie na modlitwę
53 53 55 57
Święta Maryjo, Matko Boża, módl się za nami w godzinę śmierci naszej Zawierzenie miłości Maryi Matki Szkaplerz zabezpieczeniem na wieczność Troska Maryi sięga poza śmierć
62 62 63 65
UROCZYSTOŚĆ MATKI BOŻEJ Z GÓRY KARMEL Homilia wygłoszona rano Szkaplerz wczoraj i dzisiaj
69 69
Homilia wygłoszona wieczorem Szkaplerz karmelitański i jego przywileje
72 72