CZERNENSKIE ZAMYŚLENIA SACRUM < CZŁOWIEK » PRZYRODA <- CZAS
tekst Jerzy Zieliński OCD fotografie > Piotr Hensel OCD Jerzy Zieliński OCD
i Czerna 2011
© Copyright by Klasztor Karmelitów Bosych w Czernej Czerna 2011 Fotografie: P H - Piotr Hensel OCD J Z - J e r z y Zieliński OCD Fotografie archiwalne pochodzą z Pracowni i Zbiorów Specjalnych Krakowskiej Prowincji Karmelitów Bosych. Ponadto wykorzystano: fotografię lotniczą klasztoru w Czernej autorstwa Bogumiła Krużela na stronie 2, 3 fotografie autorstwa Pawła Matyjewicza - PM oraz 10 fotografii z archiwum Głosu Karmelu - GK. Wszystkie fotografie umieszczone w albumie, z wyjątkiem portretów przedstawiających św. Rafała Kalinowskiego, bł. Alfonsa Mazurka, sł. Bożego Rudolfa Warzechę i sł. Bożego Franciszka Powiertowskiego, zostały wykonane w czerneńskim klasztorze karmelitów bosych i w jego otoczeniu. Projekt okładki, design, fotoedycja: Jerzy Zieliński OCD Korekta: Joanna Wilusz-Matyjewicz Dtp & prepress: Paweł Matyjewicz (Wydawnictwo Karmelitów Bosych) Imprimi potest: o. Andrzej Ruszała OCD, prowincjał Kraków, 8.02.2011 r. nr41/2011 Klasztor Karmelitów Bosych Czerna 79 • 32-065 Krzeszowice tel. 12-282-00-65 • fax 12-282-24-18 www.karmelczerna.pl Wydawnictwo Karmelitów Bosych 31-222 Kraków • ul. Z. Glogera 5 tel.: 12-416-85-00 • 12-416-85-01 - fax: 12-416-85-02 www.wkb.krakow.pl • www.karmel.pl e-mail: wydawnictwo@wkb.krakow.pl
ISBN 978-83-7604-114-2 Druk i oprawa: Drukarnia Skleniarz • Kraków
A
lbum Czerneńskie zamyślenia został pomyślany jako księga służąca refleksji. Poprzez odpowiednio dobrane fotografie i teksty pragniemy przysłużyć się nie tyle historycznej wiedzy co przede wszystkim duchowej formacji pielgrzymów i turystów odwiedzających dawny karmelitański erem w Czernej, obecnie Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej i świętego Rafała Kalinowskiego. To niezwykle urokliwe miejsce, ukryte pośród bukowych lasów i wapiennych skał Jury Krakowsko-Częstochowskiej, ukażemy przez pryzmat czterech słów: Sacrum, Człowiek, Przyroda i Czas. Piszemy je z dużych liter, ponieważ chcemy sięgnąć do znaczeń, jakie posiadają w kontekście ludzkiego ducha i jego wędrowania ku Bogu. Treści w nich zawarte przenikają się i wzajemnie warunkują, kształtując poprzez stulecia oblicze czerneńskiego Karmelu. Stąd też i zawartość albumu nie posiada formy przewodnika czy historycznego opracowania, lecz sposobem ułożenia treści odzwierciedla nierozerwalne współistnienie Boskiego i ludzkiego ducha, piękna natury oraz czasu niezbędnego do wzrastania i rozwoju.
Sacrum Bóg jest jedyną istotą nieskończenie świętą. Świętość należy do Jego natury. Wszystko, co staje się przestrzenią Jego przebywania, również człowiek, otrzymuje miano sacrum. Słowo to pochodzi od łacińskiego sacer - święty. Oznacza rzeczy boskie i wzniosłe, przeciwstawne temu, co świeckie, laickie i zwykłe, określane jako profanum. Święta jest przede wszystkim dusza, czyli wnętrze człowieka. Stanowiąc świątynię Boga jest tym, co w człowieku niematerialne, najbardziej wewnętrzne, najważniejsze, najpiękniejsze i nieśmiertelne. Innymi słowy to unikalny wszechświat rozpościerający się wewnątrz, równie piękny, niezbadany i niepojęty w swym ogromie jak ten, który nas otacza. Dzięki temu, że ludzkie wnętrze pochodzi z pierwiastka duchowego, a nie z materii, człowiek jest w szczególny sposób obrazem Boga. Przestrzenią sacrum są chrześcijańskie świątynie, w których Bóg spotyka się z człowiekiem w sposób uprzywilejowany. Święte są wybrane przez Niego miejsca, najczęściej odosobnione wzgórza i góry, gdzie przekazuje swoje pouczenia. t Cicha modlitwa przed wyjściem do ołtarza. GK
i»B.;tMiimw«twwMwi ..... »V«., .. «J. . • . - rlfl
20
t Bryła klasztoru i kościoła. PH
Ś w i ą t y n i a w Czernej, pod wezwaniem św. proroka Eliasza, ma kształt krzyża łacińskiego. Zdobią ją trzy ołtarze. Do wystroju wnętrza zastosowano czarny marmur z Dębnika, gdzie karmelici bosi posiadali swój własny kamieniołom. Ołtarz główny wykonany został w warsztacie włoskich artystów Bartłomieja Stopano i Szymona Spadi w Dębniku. Duży obraz olejny namalowany przez Tomasza Dolabellę, nadwornego malarza króla Władysława IV, przedstawia proroka Eliasza z aniołem. Ołtarze boczne wykonano w latach 1655-1657, pod kierunkiem Adama Legowicza. Dedykowane zostały Matce Bożej Szkaplerznej i św. Teresie od Jezusa. Łaskami słynący obraz Matki Bożej, namalowany w wieku XVII na miedzianej blasze, wzorowany jest na bizantyjskiej Madonnie Salus Populi Romani. Kościół był niedostępny dla wiernych aż do roku 1805, kiedy to wyłączono go z klauzury papieskiej. Z Reguły karmelitańskiej: „Postanawiamy także, abyście posiadali wspólny refektarz. Podczas spożywania posiłków, tam gdzie jest to możliwe, należy praktykować zwyczaj głośnej lektury Pisma Świętego... Tam, gdzie pozwalają na to warunki, kaplica powinna znajdować się pośrodku cel." "
Na następnej stronie: kadr z leśnego spaceru. PH
t Barokowe wnętrze kościoła. JZ
110
t Źródło Eliasza w górnej części doliny Eliaszówki, nazwanej przez karmelitów Kerit.
B
óg powiedział do proroka Eliasza: „Odejdź stąd i udaj się na Wschód, aby ukryć się przy potoku Kerit, który jest na wschód od Jordanu. Wodę będziesz pił z potoku, krukom zaś kazałem, żeby cię tam żywiły". W powyższym poleceniu mnisi karmelitańscy odnajdywali cztery stopnie eremickiej doskonałości. Słowa odejdź stąd - oznaczały konieczność opuszczenia domu, rodziny, przyjaciół i wyrzeczenie się ziemskich dóbr. Taka postawa rodziła wolność serca i zdolność otwarcia się na Boga. Słowa udaj się na Wschód - wskazywały na konieczność zerwania z grzechem, umartwienie ciała i ducha oraz walkę z pokusami i samowolą poprzez poddanie się woli przełożonego. Słowa ukryj się przy potoku Kerit - oznaczały umiłowanie samotności i milczenia, doświadczeń pomagających zdobyć czystość. Wreszcie słowa który jest na wschód od jordanu - interpretowano w duchowy sposób jako zwrócenie się ku miłości, która jest wypełnieniem Prawa. Pustelnik zobowiązywał się kochać Boga całą mocą swego serca, a bliźniego jak siebie samego.
"
t Zimowy poranek. PH Na następnej stronie: czerneńska jutrzenka. PH