ITINERA SPIRITUALIA Commentarii Periodici Instituti Carmelitani Spiritualitatis Cracoviae
VOLUMEN IX • ANNUS 2016
Redaktor naczelny Piotr Nyk OCD (KID, Kraków) Z-ca red. naczelnego Łukasz Kasperek OCD (KID, Kraków) Rada Programowa F.J. Sancho Fermín OCD (CITeS – Uniwerstyt Mistyki, CU Avila; FTNE Burgos; U Ramon Llull, Barcelona); Grzegorz Firszt OCD (PFT Teresianum, Roma), Jerzy W. Gogola OCD (PUJPII, Kraków), Piotr F. Neumann OCD (UAM, Poznań), Krzysztof Bieliński CSsR (Accademia Alfonsiana, Rzym), Marian Zawada OCD (KID, Kraków), Andrzej Ruszała OCD (KID, Kraków) Recenzenci tomu Andrzej Wodka CSsR (Accademia Alfonsiana, Rzym) Jarosław Popławski (KUL, Lublin) Adres Redakcji „Itinera Spiritualia”, ul. Rakowicka 18a, 31-510 Kraków e-mail: piotrkowicki@gmail.com • www.kid.edu.pl Opracowanie redakcyjne Piotr Nyk OCD, Paulina Lenar Korekta Katarzyna Tatar, Sławomir Dinew, Iain Matthew OCD (j. angielski), Piotr Nyk OCD, Susanne Kaup (j. niemiecki), Marilena Milani CM (j. włoski), Agata Solas CM (j. hiszpański), Paulina Lenar (j. polski) Okładka, dtp & design Paweł Matyjewicz Imprimi potest Tadeusz Florek OCD, prowincjał Kraków, 1 lipca 2016 r. Nr 163/2016 Cum permissione auctoritatis ecclesiasticae Wydawca Wydawnictwo Karmelitów Bosych ul. Z. Glogera 5, 31-222 Kraków tel. +48 12 416 85 00, fax +48 12 416 85 02 www.wkb-krakow.pl • e-mail: wydawnictwo@wkb.krakow.pl © Copyright by Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie 2016 © Copyright by Wydawnictwo Karmelitów Bosych w Krakowie 2016
ISSN 1898-6811 Nakład: 250 egz. Druk i oprawa PPHU Totem w Inowrocławiu
Spis treści
Od Redakcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Editor’s Preface . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7 9
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
Jerzy Wiesław Gogola OCD Rady ewangeliczne według doktorów Karmelu
13
............................
Grzegorz Firszt OCD Konstytucje instytutów życia konsekrowanego jako kodeks życia duchowego
. .
27
...............................................
51
Stanisław Fudala OCD Miłosierni jak Ojciec. Refleksje o postawie miłosierdzia spowiednika i penitenta w sakramencie pokuty i pojednania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
61
Ulrich Dobhan OCD Teresas Weg des inneren Betens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
81
Iain Matthew OCD St Teresa – a Missionary
Albert Stanisław Wach OCD Ku filozofii przyjaźni. W dialogu z Platonem, Arystotelesem i św. Teresą od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Ks. Stanisław Urbański Droga rad ewangelicznych w ujęciu teologii mistycznej Francisco Javier Sancho Fermín OCD La mística teresiana como camino de humanización
....................
153
.......................
169
6
Itinera Spiritualia
Cezary Sękalski Płeć a chrześcijańskie życie duchowe
.....................................
193
Piotr Nyk OCD Recenzja: Teresa von Ávila, Werke und Briefe. Gesamtausgabe, Hg., übers. u. eingeleitet v. Ulrich Dobhan OCD u. Elisabeth Peeters OCD, Freiburg im Breisgau 2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Noty o autorach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Zawartość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 Contents . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 Contenuto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Od Redakcji
Oddajemy do rąk czytelników IX numer rocznika „Itinera Spiritualia”, dzieła związanego z Karmelitańskim Instytutem Duchowości w Krakowie, działającym nieprzerwanie już od ćwierć wieku. Z tej okazji warto przypomnieć, że instytucja ta zawdzięcza swoje istnienie karmelitom bosym, wykładowcom Wyższego Seminarium Duchownego Karmelitów Bosych w Krakowie, którzy przed dwudziestu pięciu laty przy klasztorze przy ul. Rakowickiej 18 rozpoczęli serię wykładów poświęconych duchowości. Idea wykładów wprowadzających w duchowość chrześcijańską, a w szczególności w bogatą duchowość karmelitańską, wyłoniła się z potrzeby wielu osób, tak konsekrowanych, jak i wiernych świeckich, którzy zgłaszali potrzebę pogłębienia swojej wiedzy w tym zakresie. Pomysłodawcą i założycielem Karmelitańskiego Instytutu Duchowości był o. Jerzy W. Gogola, pełniący funkcję jego dyrektora. Jako nowy Redaktor naczelny oraz Wicedyrektor Karmelitańskiego Instytutu Duchowości z wdzięcznością spoglądam na minione ćwierćwiecze działalności tego Instytutu, na profesorów i wykładowców oraz na ponad sześciuset absolwentów, którzy w ciągu tych lat przyczynili się do jego istnienia i rozwoju. Wśród tematów poruszanych przez autorów niniejszego tomu „Itinera Spiritualia” większość stanowią zagadnienia związane z życiem i nauczaniem św. Teresy od Jezusa, doktora Kościoła (cztery artykuły, w tym trzy obcojęzyczne). Przewaga tematyki terezjańskiej jest świadectwem intensywnego przeżywania przez cały Zakon Karmelitów Bosych ubiegłorocznego Jubileuszu pięćsetlecia narodzin św. Teresy z Awili. Warto podkreślić, że ich autorzy pomimo odmiennych perspektyw badawczych (A.S. Wach – perspektywa filozoficzna, I. Matthew – perspektywa misyjna i pastoralna, U. Dobhan – perspektywa historyczna, F.J. Sancho Fermín – perspektywa mistyczna i antropologiczna) w swoich wnioskach zbliżają się do siebie. Łączy ich przecież przedmiot badań – życie i doświadczenie Świętej Reformatorki Karmelu, które w wyjątkowy sposób skoncentrowane było na relacji z Bogiem. W owej głębokiej relacji przyjaźni – jak stwierdził A.S. Wach – można doszukać się pewnej filozoficznej podstawy, metafizycznej podwaliny wszelkiego działania, owej conditio sine qua non działalności misyjnej Kościoła (I. Matthew) oraz zrozumienia tego, co najgłębsze w człowieku. Albowiem „żadna antropologia nie osiągnęła tak szerokiego i po-
8
Itinera Spiritualia
zytywnego zrozumienia bytu ludzkiego jak ta, która wyłania się z żywego doświadczenia Boga” (F.J. Sancho Fermín). W optyce zeszłorocznej pozostają także artykuły, które poświęcone są tematyce rad ewangelicznych – czystości, ubóstwa i posłuszeństwa. Podobnie jak jubileusz terezjański inspirował do badań nad życiem i dziełem św. Teresy, tak również Rok Życia Konsekrowanego skłonił naszych autorów do ukazania rad ewangelicznych najpierw w ogólnej perspektywie teologii mistycznej (S. Urbański), a następnie w nauczaniu doktorów Karmelu (J.W. Gogola). Pozostałe artykuły poruszają tematy aktualne. W związku z przeżywanym obecnie Rokiem Miłosierdzia publikujemy tekst Miłosierni jak Ojciec. Refleksje o postawie miłosierdzia spowiednika i penitenta w sakramencie pokuty i pojednania autorstwa S. Fudali. Znajdziemy w nim dobrą charakterystykę postawy miłosierdzia, którym winien kierować się nie tylko spowiednik, lecz także penitent przystępujący do sakramentu pokuty i pojednania. Artykuł G. Firszta Konstytucje instytutów życia konsekrowanego jako kodeks życia duchowego proponuje duchowe odczytanie owych konstytucji jako swego rodzaju „księgi życia”, „Ewangelii w kluczu instytutu” oraz „bramy, przez którą konsekrowani instytutu wchodzą do życia chrześcijańskiego”. Autor pragnie tym tekstem zachęcić nie tylko karmelitów bosych, dokonujących w obecnym sześcioleciu (2015–2021) relektury własnych Konstytucji, lecz także wszystkie osoby konsekrowane, do odnowionego spojrzenia na konstytucje własnego instytutu. Na koniec proponujemy także artykuł C. Sękalskiego, który odkrywa przed nami tak ważną z punktu widzenia dzisiejszej problematyki społecznej rolę płci (gender) w życiu duchowym. Rzeczywiście temat ten jest niezwykle interesujący i – jak zauważa autor – nie został dotąd szeroko opisany w duchowości chrześcijańskiej. Piotr Nyk OCD Redaktor naczelny
Editor’s Preface
This is the 9th volume of Itinera Spiritualia, the periodical of the Carmelite Institute of Spirituality of Kraków (Poland). It is worth mentioning that the Institute owes its existence to the Discalced Carmelite lecturers of the Carmelite Priest Seminary, who twenty five years ago began a series of lectures at the Carmelite Monastery in Kraków. These were intended as an introduction to Christian and the Carmelite Spirituality. The Idea for these lectures, concerning mainly the lives and teaching of Carmelite Saints, arose from the suggestions of many secular and consecrated believers. They had a desire, to deepen their understanding of the Christian spiritual life. The originator and the founder of the lectures was Fr J.W. Gogola, lecturer and the director of the Carmelite Institute of Spirituality. As the new editor of Itinera Spiritualia and the vice director of the Institute I express my thanks for all lecturers, to the former editor of Itinera Spiritualia Fr G. Firszt, to the authors of the articles and to more than six hundred students, who in the last twenty five years contributed to the existence and the development of the Carmelite Institute of Spirituality. In the present volume the majority of the articles focus on the life and teaching of St Teresa of Avila, the doctor of the Church (four articles, including three in foreign languages). This preponderance of teresian subjects is attributable to the intensity of studies made in the jubilee year of St Teresa’s birth (2015) in the whole Carmelite Order. The authors of these articles study teresian issues from diverse perspectives (A.S. Wach – philosophy, I. Matthew – mission and pastoral, U. Dobhan – history, F.J. Sancho Fermín – mysticism and anthropology). Despite this diversity of approach, they converge in their conclusions. Their subject of research, the life and the experience of the holy reformer of Carmel, concentrates in an extraordinary way on relationship with God. A.S. Wach observed that in the deep relation of friendship one could find a philosophical basis, a metaphysical groundwork for all actions, the condition sine qua non of the missionary work of the Church (I. Matthew) and of an understanding of the deepest dimensions of humanism. For “no anthropology has not reached so bright and positive understanding of human existence as the anthropology that comes from the living experience of God” (F.J. Sancho Fermín).
10
Itinera Spiritualia
Two more articles also relate to the focus of events last year. They address the subjects of the evangelical counsels: chastity, poverty and obedience. Jast as the teresian jubilee inspired the studies of the life and work of St Teresa, so did the year of consecrated life (2015) inspire these articles. The authors consider the evangelical counsel not only in the general perspective of the theology of mysticism (S. Urbański), but also in the thought of the doctors of Carmel (J.W. Gogola). The other articles deal with current topics. The article Merciful like the Father. Reflections on Confessor’s and Penitent’s Attitude of Mercy in the Sacrament of Penance and Reconciliation (S. Fudala) is connected with the year of Mercy. You will find in it a good profile of the attitude of mercy, that should be adopted not only by the confessor, but also by the penitent in the sacrament of penance and reconciliation. The article of G. Firszt The Constitutions of Institutes of Consecrated Life as a Blueprint of Spiritual Life yield a spiritual reading of the constitutions of institutes of consecrated life as a kind of “book of life”, as a “gospel in the perspective of an institute” and as a “gate for consecrated persons come in to the Christian life”. The article can be thought of as an encouragement (invitation), to approach constitutions in a new way, and is addressed not only to Discalced Carmelites, who undertake during these six years (2015–2021) the task of a renewed reading of their own constitutions, but also for all consecrated persons. Finally we offer the article of C. Sękalski, which initiates an important question in the modern social world, namely the rule of gender in a spiritual life. This topic is really worth of examination, for it has not yet been sufficiently studied in Christian spirituality. Piotr Nyk OCD Senior Editor
ZAWARTOŚĆ Wykaz skrótów Jerzy Wiesław Gogola OCD, Rady ewangeliczne według doktorów Karmelu Grzegorz Firszt OCD, Konstytucje instytutów życia konsekrowanego jako kodeks życia duchowego Iain Matthew OCD, Św. Teresa – misjonarka Stanisław Fudala OCD, Miłosierni jak Ojciec. Refleksje o postawie miłosierdzia spowiednika i penitenta w sakramencie pokuty i pojednania Ulrich Dobhan OCD, Droga modlitwy wewnętrznej św. Teresy od Jezusa Albert Stanisław Wach OCD, Ku filozofii przyjaźni. W dialogu z Platonem, Arystotelesem i św. Teresą od Jezusa Ks. Stanisław Urbański, Droga rad ewangelicznych w ujęciu teologii mistycznej Francisco Javier Sancho Fermín OCD, Mistyka terezjańska jako droga ku człowieczeństwu Cezary Sękalski, Płeć a chrześcijańskie życie duchowe Piotr Nyk OCD, Recenzja: Teresa von Ávila, Werke und Briefe. Gesamtausgabe, Hg., übers. u. eingeleitet v. Ulrich Dobhan OCD u. Elisabeth Peeters OCD, Freiburg im Breisgau 2015 Noty o autorach
CONTENTS Abbreviations Jerzy Wiesław Gogola OCD, The Evangelical Counsels according to the Doctors of Carmel Grzegorz Firszt OCD, The Constitutions of Institutes of Consecrated Life as a Blueprint of Spiritual Life Iain Matthew OCD, St Teresa – a Missionary Stanisław Fudala OCD, Merciful like the Father. Reflections on Confessor’s and Penitent’s Attitude of Mercy in the Sacrament of Penance and Reconciliation Ulrich Dobhan OCD, St Teresa’s Path of Mental Prayer Albert Stanisław Wach OCD, Towards the Philosophy of Friendship. In a Dialogue with Plato, Aristotle and St Teresa Fr Stanisław Urbański, The Path of the Evangelical Counsels According to the Mystical Theology Francisco Javier Sancho Fermín OCD, Teresian Mysticism as a Path Towards Humanism Cezary Sękalski, Gender and Christian Spiritual Life Piotr Nyk OCD, Review: Teresa von Ávila, Werke und Briefe. Gesamtausgabe, Hg., übers. u. eingeleitet v. Ulrich Dobhan OCD u. Elisabeth Peeters OCD, Freiburg im Breisgau 2015 Notes about the Authors
CONTENUTO Sigle Jerzy Wiesław Gogola OCD, I consigli evangelici secondo i Dottori del Carmelo Grzegorz Firszt OCD, Le costituzioni degli istituti di vita consacrata come codice di vita spirituale Iain Matthew OCD, Santa Teresa – missionaria Stanisław Fudala OCD, Misericordiosi come il Padre. Considerazioni sull’atteggiamento misericordioso del confessore e del penitente nel sacramento della riconciliazione Ulrich Dobhan OCD, La via della preghiera interiore di Santa Teresa di Gesù Albert Stanisław Wach OCD, Verso la filosofia dell’amicizia. Nel dialogo con Platone, Aristotele e Santa Teresa di Gesù Don Stanisław Urbański, Il camino dei consigli evangelici secondo la teologia mistica Francisco Javier Sancho Fermín OCD, La mistica teresiana come via di umanizzazione Cezary Sękalski, La dimensione sessuale e la vita spirituale cristian Piotr Nyk OCD, Recensione: Teresa von Ávila, Werke und Briefe. Gesamtausgabe, Hg., übers. u. eingeleitet v. Ulrich Dobhan OCD u. Elisabeth Peeters OCD, Freiburg im Breisgau 2015 Note sugli autori