O. Gabriel od św. Marii Magdaleny karmelita bosy
MAŁY KATECHIZM ŻYCIA MODLITWY Wydanie V
Wydawnictwo Karmelitów Bosych 2012
Tytuły oryginałów: Piccolo catechismo della vita di orazione © Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2012 Tłumaczenie: S.M. Rafaela Hochberger OCD Okładka & dtp: Paweł Matyjewicz Ilustracja na okładce: Paweł Kołodziejski Imprimi potest: Andrzej Ruszała OCD, prowincjał Kraków, 6.12.2011 r. nr 581/2011 Reimprimatur: † Jan Szkodoń, vic. gen. Kraków, dnia 17 października 2002 r. L. 2405/2002 Wydawnictwo Karmelitów Bosych 31-222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel.: 12-416-85-00, fax: 12-416-85-02 e-mail: wydawnictwo@wkb.krakow.pl
ISBN 978-83-7604-169-8 Druk i oprawa: Zakład Graficzny Colonel S.A.
Rozdział II
Metoda modlitwy myślnej 1. Co rozumiemy przez metodę modlitwy myślnej?
Metoda modlitwy myślnej jest to nauka praktyczna podająca sposób należytego odprawiania modlitwy. Podaje mianowicie różne akty, które należy wykonać, by korzystniej odprawić to święte ćwiczenie. 2. Czy w Zakonie karmelitańskim istnieje metoda modlitwy myślnej?
Tak, już od początków Reformy terezjańskiej Karmel posiada własną metodę modlitwy myślnej. Jest ona wyjaśniona w naszych dwóch najstarszych Instrukcjach dla nowicjuszów, wydania hiszpańskiego (1591) i włoskiego (1605).
14
Mały katechizm życia modlitwy
3. Jak powstała ta metoda?
Metoda ta wywodzi się wprost z nauki świętej Teresy od Jezusa i świętego Jana od Krzyża. W formie ostatecznej i konkretnej opracowali ją ich uczniowie. Podamy najpierw ogólne objaśnienie tej metody, a potem w następnych lekcjach powrócimy do jej różnych części. 4. Na ile części nasza metoda dzieli modlitwę myślną?
W ćwiczeniu modlitwy myślnej zazwyczaj odróżniamy sześć lub siedem części czy aktów, mianowicie: przygotowanie – czytanie – rozmyślanie (z serdeczną rozmową) – dziękczynienie – oddanie się – prośby. 5. Czy tyle rozróżnień nie powoduje powikłań?
To odróżnianie poszczególnych części nie wikła praktyki modlitwy myślnej. W rzeczywistości dwie pierwsze części nie stanowią jeszcze modlitwy, lecz są jakby wejściem do niej. Trzy
Metoda modlitwy myślnej
15
ostatnie części uzupełniają jedynie modlitwę i są dowolne. Opuścimy je, skoro tylko nie będą nam potrzebne. A więc w istocie, modlitwa sprowadza się do rozmyślania, któremu towarzyszy poufna rozmowa z Panem. 6. Nad czym trzeba się zastanowić, by dobrze zrozumieć, czym jest modlitwa?
By dobrze zrozumieć karmelitańską metodę modlitwy, trzeba pamiętać, jak rozumiała modlitwę myślną święta Teresa. W jej oczach modlitwa jest wewnętrznym obcowaniem z Panem, w którym odpowiadając na Jego wezwanie do miłowania, mówimy Mu szczególnie o miłości. A różne składowe części modlitwy służą tylko do tego, by łatwiej nas doprowadzić do tej miłosnej z Nim rozmowy. 7. W jaki sposób dopomaga nam do tego przygotowanie?
Celem przygotowania jest stawienie nas w obecności Pana. W rzeczywistości bowiem
16
Mały katechizm życia modlitwy
nie można poufnie rozmawiać z jakąś osobą, jeżeli się nie jest w pobliżu niej. Mamy więc z żywą wiarą stawić się w obecności Bogaw pokornej postawie duszy, która uznaje się dzieckiem Boga. 8. Do czego służy czytanie?
Czytanie ma nam dostarczyć tematu do miłosnej rozmowy z Panem; rozmowy, podczas której karmimy naszą duszę rozważaniem wszystkich tajemnic wiary, darów i łask otrzymanych od Boga; to wszystko jest dowodem miłości Boga ku nam. Ponieważ jednak niemożliwe jest za każdym razem mówić równocześnie o tylu rzeczach, powinniśmy wybrać sobie na czytaniu pewien temat, którym pragniemy się zająć w danej chwili, korzystając z objaśnień i refleksji podanych w książce, by ułatwić sobie rozważanie. 9. Dlaczego należy „rozmyślać”?
Rozmyślanie, czyli osobista refleksja nad darem Bożym lub tajemnicą, wybraną w czasie czytania,
Metoda modlitwy myślnej
17
ma podwójny cel; jeden dotyczy umysłu, drugi miłości. Celem umysłowym jest lepsze zrozumienie miłości Boga ku nam, miłości objawiającej się w tajemnicy lub darze boskim przez nas rozważanym. W ten sposób coraz bardziej przekonujemy się o wezwaniu miłości, skierowanym przez Boga do naszej duszy. Celem miłosnym jest pobudzenie woli do ćwiczenia się w miłości i do okazania tej miłości – odpowiadając w ten sposób na wezwanie Boże. Medytacja jest więc bezpośrednim przygotowaniem do serdecznej rozmowy z Panem. 10. W jaki sposób przechodzi się od medytacji do serdecznej rozmowy?
To przejście nie powinno następować w chwili oznaczonej, jakby matematycznie z góry określonej, lecz całkiem spontanicznie. Dusza snując w obecności Bożej swoje rozważania i w ich świetle jaśniej poznając, jak Bóg nas miłuje, z łatwością czuje się pobudzoną, by i ze swej strony zapewnić Go o swojej miłości.
18
Mały katechizm życia modlitwy
Często zdarza się, że rozważanie, które z początku czyniła sama z sobą, prowadzi dalej przez pewien jeszcze czas, zwracając się do Pana i to pomaga jej do żywszego uświadomienia sobie Jego miłości ku nam. W końcu dusza zaprzestaje wszelkich rozważań, by całkowicie oddać się ćwiczeniu miłości i okazywaniu jej, innymi słowy – przechodzi do serdecznej rozmowy. W czasie tej rozmowy dusza mówi do Boga i powtarza Mu w tysiączny sposób, że Go kocha, że pragnie Go kochać coraz więcej, że pragnie Mu dowieść swoją miłość. 11. Jakie znaczenie posiada ta „rozmowa”?
Rozmowa ta jest bardzo ważna i stanowi główną część modlitwy. W niej dopiero urzeczywistnia się pojęcie modlitwy myślnej, określanej przez świętą Teresę jako poufne obcowanie z Panem, w odpowiedzi na Jego miłość ku nam. Toteż dusza długo może się oddawać tej serdecznej rozmowie w czasie modlitwy, nawet i całą godzinę.
Metoda modlitwy myślnej
19
12. Jaki jest cel trzech ostatnich części modlitwy?
Trzy ostatnie części modlitwy, to znaczy: dziękczynienie, oddanie się i prośby mają ułatwić przedłużenie naszej serdecznej z Panem rozmowy. W rzeczywistości są one tylko ściślej określonymi, miłosnymi aktami, odmiennymi sposobami wyrażania naszej miłości. 13. Jaka powinna być nasza postawa wewnętrzna w tych częściach modlitwy?
W dziękczynieniu wyrażamy Panu swoją pokorną wdzięczność za Jego nieskończoną ku nam miłość i za dary od Niego otrzymane. W oddaniu się, pobudzeni miłosną wdzięcznością, pragniemy i my również coś Panu ofiarować. W prośbie, czyli modlitwie, przekonani o swoim ubóstwie i słabości, pragnąc jednak prawdziwie Pana miłować, błagamy Go o pomoc, byśmy zdołali Go ukochaći byli wiernymi postanowieniom uczynionym w czasie aktu oddania się. Te akty są więc w ścisłym znaczeniu przedłużeniem miłosnej rozmowy, która spontanicznie wyłoniła się z rozważania.
20
Mały katechizm życia modlitwy
14. Czy w tych częściach składowych modlitwy należy zachować pewien określony porządek?
Porządek powyżej wskazany jest najbardziej logicznym, lecz w ogóle w czasie modlitwy dozwolona jest wielka swoboda. Można dowolnie rozłożyć sobie te części według wewnętrznego pociągu. Możemy nawet kilkakrotnie powracać do tej samej części. To samo odnosi się do rozważania i serdecznej rozmowy, którą również podczas tej samej modlitwy można powtarzać kilka razy na przemian. 15. Czy konieczne są te ostatnie części?
Nie, te akty pozostawione są do woli. Dusza, która dochodzi do tego, że wystarcza jej serdeczna rozmowa, bez pomocy tych aktów, może ją prowadzić, nie posuwając się dalej. Lecz na początku życia modlitwy częstokroć to urozmaicenie aktów jest pomocne duszy. W takim razie dobrze będzie użyć tego sposobu.
Spis treści Rozdział I Modlitwa w życiu kontemplacyjnym . . . . . .
5
Rozdział II Metoda modlitwy myślnej . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
Rozdział III Przygotowanie i czytanie . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
Rozdział IV Rozmyślanie i rozmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
Rozdział V Trudności w odprawianiu modlitwy . . . . . .
45
Rozdział VI Obecność Boża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
Dodatek Przykład praktycznego zastosowania . . . .
65
ZAKON NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY Z GÓRY KARMEL
Zakon Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel wywodzi się z Palestyny. Jego kolebką jest biblijna Góra Karmel. Miejsce to zostało uświęcone życiem i działalnością proroka Eliasza, który prowadził tam surowe życie, oddane modlitwie i walce z bałwochwalstwem. Kult św. Eliasza na Górze Karmel pozostał bardzo ży wy przez wieki i jest taki do dnia dzisiejszego. Historyczne początki Zakonu sięgają wypraw krzyżowych w XII w. Do mieszkających na Karmelu pustelników dołączyli się krzyżowcy. Św. Brokard, przełożony zorganizowanej już pustelniczej wspólnoty zakonnej, wyprosił u patriarchy jerozolimskiego, św. Alberta Avogadro, regułę życia, którą w 1226 r. zatwierdził papież Honoriusz III. W następnych latach, z powodu najazdu tureckiego na Palestynę, życie pustelników uległo zagrożeniu. Musieli emigrować do Europy, gdzie doświadczyli wielu niepowodzeń. Wykorzenieni ze swego środowiska i sposobu życia, znaleźli się w nowych warunkach, co spowodowało konieczność dostosowania pierwotnej reguły pustelniczej do nowej rzeczywistości i przekształcenie zakonu w mendykancki. Centralną postacią w Zakonie jest Matka Boża. Do Niej w trudnych chwilach zwracali się zakonnicy z prośbą o ratunek – szczególnie św. Szymon Stock, przełożony generalny Zakonu. Według tradycji, 16 lipca
1251 r. Maryja odpowiedziała na to gorące błaganie darem Szkaplerza św., który miał być dla nich uprzywilejowanym znakiem: ratunkiem w niebezpieczeństwach, znakiem przymierza i braterstwa, znakiem zbawienia. KARMELICI BOSI Pod koniec XIV w. dynamiczny rozwój Zakonu został zahamowany na skutek wielkiej zarazy, wojny stuletniej, a zwłaszcza tzw. schizmy zachodniej. Odnowy Zakonu w XVI w. dokonali w Hiszpanii św. Teresa od Jezusa i św. Jan od Krzyża, przywracając mu pierwotny ideał i charakter. Do Polski karmelici bosi przybyli w 1605 r. Nabożeństwo do Matki Bożej, styl życia i gorliwość apostolska przyczyniły się do szybkiego rozwoju Zakonu w naszej Ojczyźnie. Przed rozbiorami istniały na terenie Rzeczpospolitej Obojga Narodów dwie prowincje karmelitów bosych i liczyły 28 klasztorów. Rozbiory prawie zupełnie zniszczyły Karmel na naszych ziemiach. Dopiero pod koniec XIX w. odrodził się on dzięki św. Rafałowi Kalinowskiemu. Obecnie w Polsce znowu istnieją dwie prowincje: krakowska i warszawska. W czerwcu 1971 r. grupa polskich karmelitów bosych wyjechała na misje do Afryki, gdzie do dzisiaj tak oni, jak i ich następcy pracują gorliwie w Burundi i Rwandzie. Ponadto w ostatnich latach powstały nowe placówki na terenach byłego Związku Radzieckie-
go oraz na Słowacji. Wszystko to stwarza wielkie zapotrzebowanie na nowe i liczne powołania. Głównym jednak zadaniem apostolskim Zakonu pozostaje zawsze szerzenie życia wewnętrznego poprzez rekolekcje zamknięte, głoszenie konferencji i wykładów, kierownictwo duchowe, apostolstwo słowa drukowanego oraz inne sposoby pogłębiania życia prawdziwie ewangelicznego. Całe życie i praca apostolska karmelitów są przepojone duchem maryjnym. Do nowicjatu przyjmujemy: – kandydatów na kapłanów po maturze, – kandydatów na braci zakonnych przynajmniej po zasadniczej szkole zawodowej. Wszelkich informacji na ten temat udziela: Ośrodek Powołaniowy Prowincji Krakowskiej Czerna 79 • 32-065 Krzeszowice tel. 12 282-00-65, 12 258-30-70 kom. 784-621-684 e-mail: powolania@karmel.pl www.karmel.pl Ośrodek Powołaniowy Prowincji Warszawskiej Gorzędziej • ul. Ks. Hundsdorfa 7a • 83-120 Subkowy tel. 58 536-84-34 kom. 661-973-478 e-mail: powolania@karmelicibosi.pl www.karmelicibosi.pl