Antonio Sagardoy OCD
Mistyka, ktรณra wyzwala ล w. Teresa od Jezusa
Wydawnictwo Karmelitรณw Bosych Krakรณw 2005
Tytuł oryginału: Frei machende Mystik. Teresa von Avila © Copyright by Antonio Sagardoy ocd © Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2005 REDAKCJA:
Krzysztof Twarowski OCD TŁUMACZYŁ:
Wojciech Ferduła PROJEKT OKŁADKI:
Iwona Pawłowska
IMPRIMATUR Józef Guzdek, wik. gen. Kraków, 05.11.2004 r. Nr 3036/2004
Wydawnictwo Karmelitów Bosych 31-222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel.: (0-12) 416-85-00, 416-85-01 fax: (0-12)416-85-02 www.wkb.krakow.pl www.karmel.pl e-mail: wydawnictwo@wkb.krakow.pl wydawnictwo@karmel.pl
ISBN 83-7305-147-3
WSTĘP Żyjemy w bardzo interesujących czasach: z jednej strony spostrzegamy sprzeczności, które rozdzierają człowieka - uzależnienia i tęsknoty, marzenia i rezygnację, nadzieję i bezsilność. Z drugiej strony musimy uznać fakt, iż zachodnia kultura nie pomaga nam już w odkrywaniu transcendencji. Dzisiejsze zainteresowanie mistyką i poszukiwanie doświadczeń religijnych często nie jest również wolne od wpływów religii naturalistycznych - sporo tu zamętu i „pomieszania duchów". Czy jest w takim razie jakaś klarowna ścieżka, na której moglibyśmy bezpiecznie szukać Boga? Tak - w tej dziedzinie nieocenioną pomocą są pisma mistyków chrześcijańskich. Zależnie od kontekstu, służą one dobrą radą, potwierdzają, zachęcają lub wyjaśniają nie zawsze łatwe do pojęcia ścieżki Pana. Jako karmelita bosy żyję w „szkole" wielu świętych, którzy zostali obdarowani łaskami mistycznymi. Nie sposób pisać o wszystkich. Tym razem chciałbym zwrócić uwagę na wielką 5
reformatorkę Karmelu - św. Teresę od Jezusa, w szczególności na jedno jej dzieło: DROGĘ DOSKONAŁOŚCI. Ogłoszona przez papieża Pawła VI Doktorem Kościoła, św. Teresa należy do tych osób, których słowa mogą być prawdziwą pomocą w naszej wędrówce z Bogiem i do Boga. Niech ta książeczka będzie zachętą do poszukiwania wartości przeżywanego w duchu chrześcijańskim doświadczenia mistycznego. Antonio Sagardoy OCD
PROBLEMATYCZNA KSIĘGA Przez tytuł Mistyka, która wyzwala chciałbym zwrócić uwagę na treść dzieła św. Teresy od Jezusa Droga doskonałości. Zawiera ono zbiór rad i wskazówek dla sióstr karmelitanek, które prosiły Świętą, by napisała coś na temat modlitwy.
Księga Zasadniczo Teresa chce wypełnić życzenie sióstr, lecz jej wywody mogą niektórych zaskoczyć, ponieważ rozumie ona modlitwę podobnie jak codzienne zadania, które musimy wypełnić - jako jeden z koniecznych elementów życia ludzkiego. Czyni to bardzo świadomie, pragnąc, aby poprzez dojrzałe spotkanie z Bogiem nastąpiła duchowa odnowa całego modlącego się człowieka. Dlatego właśnie ważne jest pojmowanie modlitwy w odniesieniu do wszystkich ludzkich uwarunkowań. Autorka w swoim dziele prowadzi nas do Boga, który ciągle jest obecny w życiu człowie7
To nie kontemplacja sama w sobie czyni moją drogę bardziej wartościową i szlachetną, ale całkowita akceptacja tej konkretnej drogi. Poprzez moją dyspozycyjność wobec Bożego planu staje się ona bardziej wartościowa; nie jest sprawą decydującą, czy Bóg mnie przy tej okazji obdarowuje kontemplacją, czy nie. Kończąc swoje rozważania Teresa zachęca wszystkich, by nie schodzili z rozpoczętej drogi. Z naszej strony patrząc, ważne są w życiu te cnoty, te kroki, które przedsięwzięte przez Boga, sprowokują nas do odpowiedzi.
PRZESŁANKI Kilkakrotnie podkreślane jest nieustanne bycie gotowym oraz spojrzenie na Pana. Trzeba być gotowym raczej umrzeć niż zrezygnować z tej drogi. Stanowczość, o której mówi Teresa, powinna nas wyzwalać od trudności na dwóch płaszczyznach: - od rodzących się w głębi duszy wątpliwości; - od lęków i problemów pochodzących z zewnątrz. Dobrej woli zagrażają najbardziej nasze niedoskonałości, krótkowzroczność, egoizm i niestałość. Teresa stawia dwa konkretne, nadające kierunek żądania: - nigdy nie iść w przeciwnym kierunku, - konsekwentnie przeznaczać codziennie określony czas na modlitwę. Przez czas na modlitwę nie rozumie Teresa tylko jakiegoś konkretnego przedziału czasowego, tzn. nie chodzi jej tylko o ilość minut, lecz o znaczenie, które ma wierne przestrzeganie tego czasu dla Boga. 35
Nigdy nie iść w kierunku przeciwnym W swojej argumentacji Teresa wymienia kilka powodów uzasadniających tą bezwarunkową stanowczość: Kiedy się zastanowimy nad tym, co Bóg nam ofiarował i jak bardzo nas kocha, wówczas jedyną adekwatną odpowiedzią, jest całkowite oddanie się Jemu. Dodatkowe stawianie warunków czy ofiarowanie „na próbę" jest znakiem braku miłości. W znalezieniu czasu na modlitwą nie mogą nam przeszkodzić ani oschłości, ani jakiekolwiek trudności. Nie zapominając o ograniczeniach ludzkiej natury i koniecznej pomocy Bożej, wzywa nas Teresa, do odważnego wyznania wiary. Święta życzyłaby sobie, by ludzie zdecydowanie, wytrwale i z ufnością walczyli dla Pana. Z własnego doświadczenia wie, iż diabeł staje się mocny, gdy widzi osoby lękliwe. Kiedy jednak napotyka ludzi zdecydowanych, sam reaguje lękiem.
36
Problemy pochodzące z zewnątrz Lęk odgrywa w życiu człowieka o wiele większą rolę, niż niektórzy przypuszczają: - blokuje nasze poświęcenie, - przeszkadza nam w pójściu naprzód, - ogranicza nas przy podejmowaniu decyzji. Strach przed zniesławieniem, osądzeniem, zaszufladkowaniem może niektórych paraliżować i blokować wielkoduszne kroczenie ścieżkami Pana ... - dla świętego spokoju. Jak zdradziecki potrafi być lęk, doświadczyła Teresa zarówno osobiście jak i w kontaktach z innymi. Niewielu jest ludzi wewnętrznie wolnych, umiejących przejść ponad niesprawiedliwym osądem innych, zniesławieniem czy lekceważeniem. Drogowskazem powinno być dla nas spojrzenie na Chrystusa.
TĘSKNOTA Ta długa droga z Panem jest drogą wyzwolenia na różnych płaszczyznach. Jeżeli tęsknota spotkania Boga twarzą w twarz jest w nas żywa, wiele rzeczy, które były nam podczas tej drogi podporą i zachętą, pozostawimy za sobą. Kto doszedł do prawdziwego poznania, ten pojmuje, co przygotował nam Ojciec. Kto stopniowo odkrywał dary Boże w swoim życiu, kto doświadczył swojej zawodności, łamiąc dane słowo, żyjąc na przekór woli Bożej, i z tego powodu cierpi ... tylko taki może pragnąć z całego serca widzieć Pana, by bez żadnego Jeżeli" lub „ale" osiągnąć pełnię życia. Kto zrozumiał modlitwę Ojcze nasz, znalazł w niej ostoję - ponieważ wie, że wszelkie dobro pochodzi od Boga.
SPIS TREŚCI Wstęp
5
Problematyczna księga Księga Treść Problemy
7 7 8 9
Zdrowe fundamenty Konkretny człowiek Życiowe wartości Wyzwolenie Zdać się na Pana Miłość Miłość zmysłowa Miłość duchowa Kroki Przebudzenie Ludzka opinia Zaszczyty i szacunek
11 12 15 16 17 19 19 20 21 23 23 24
Droga i cel Droga Człowiek modlitwy Człowiek kontemplacji
27 28 28 30
69
Kontemplacja Powołani do świętości Przesłanki Nigdy nie iść w kierunku przeciwnym.. Problemy pochodzące z zewnątrz
32 33 35 36 37
Modlić się do Boga Praktyki modlitewne Modlitwa ustna Modlitwa medytacyjna Podejście do modlitwy Modlitwa skupienia Co to jest modlitwa skupienia? Kroki
39 40 41 43 44 46 46 47
Wymiar mistyczny Modlitwa mistyczna Wola Boża Eucharystia Znaki miłości Miejsce osobistego spotkania
51 52 54 58 58 59
Mistyka i codzienność Przebaczenie Pokusy Tęsknota
61 62 65 68