MSZA ŁACIŃSKA KU CZCI ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA - Feliks Rączkowski

Feliks Rączkowski MSZA ŁACIŃSKA ku czci św. Michała Archanioła na 2 głosy równe (lub dwa zespoły chóralne) i organy partytura i głosy

LATIN M A S S in Honour of St. Michael Archangel for two equal voices (or two choires) and organ score and parts

W s t ę p / Preface K s . T A D E U S Z PRZYBYLSKI S D B

WY DAWN I C'TWO KARM H L I T Ó W BOSYCH K R A K Ó W 2003

Projekt okładki / Cover design by DOMINIKA DZIERŻANOWSKA

Redaktor serii / Series edited by WANDA GLADYSZ

Redaktor techniczny / Technical lay-out by O . BENEDYKT BELGRAU

© W y d a w n i c t w o Karmelitów Bosych, Kraków 2003. Ail rights reserved.

P R O S I M Y NIE K O P I O W A Ć Każda nielegalna odbitka to strata dla w y d a w n i c t w a i dla muzyki — mniejsza ilość d r u k o w a n y c h egzemplarzy oznacza mniejszą ilość nowych d r u k o w a n y c h u t w o r ó w polskiej muzyki religijnej.

P L E A S E DO N O T M A K E C O P I E S !

All unlawful duplications are a loss to the publisher and to music i t s e l f — a lesser a m o u n t of sales of these releases will mean a reduced amount of future releases of Polish religious music.

WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH 31-222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel.: (012) 416-85-00; 416-85-01 fax: (012) 416-85-02 www.wkb.krakow.pl e-mail: wydawnictwo@wkb.krakow.pl www.karmel.pl e-mail: wydawnictwo@karmel.pl ISBN 83-7305-087-6

Feliks Rączkowski — organista, wirtuoz, pedagog, kompozytor i wydawca — działał niezwykle aktywnie na niwie muzyki kościelnej przede wszystkim w okresie powojennym, po II wojnie światowej. Urodził się 12 IV 1906 roku w Szczaworyżu w ziemi kieleckiej. Po ukończeniu szkoły podstawowej w rodzinnej miejscowości w roku 1921, obdarzony talentem muzycznym, rozpoczął naukę gry na fortepianie u miejscowego organisty. W latach 1922-1926 kształcił się muzycznie, jako przyszły organista, w powstałej w 1916 roku Salezjańskiej Szkole Organistowskiej w Przemyślu. Oprócz gry na organach uczył się tam muzycznych przedmiotów teoretycznych, takich jak harmonia, solfeż. chorał gregoriański i innych. W latach 1926-1927 był nauczycielem muzyki w salezjańskim nowicjacie w Czerwińsku koło Warszawy. W roku 1928 został zatrudniony jako nauczyciel muzyki w gimnazjum w Różanymstoku (białostockie) i tam pracował do roku 1930. Po upływie roku z powrotem wrócił do Przemyśla i objął stanowisko nauczyciela muzyki w wyżej wspomnianej Szkole Organistowskiej, uzupełniając zarazem swoją wiedzę w zakresie średniej szkoły ogólnokształcącej.

W roku 1933 podjął studia w warszawskim Konserwatorium Muzycznym na wydziale instrumentalnym w klasie organów prof. Bronisława Rutkowskiego. W pozostałych przedmiotach kształcił się u znakomitych ówczesnych pedagogów: Kazimierza Sikorskiego (harmonia), Witolda Maliszewskiego (formy muzyczne), Stanisława Kazury (solfeż), ks. Henryka Nowackiego (śpiew gregoriański), Artura Taube (fortepian). Naukę w Konserwatorium ukończył z odznaczeniem w 1936 roku. W tym samym roku został asystentem profesora Bronisława Rutkowskiego (1898-1964), który zlecił mu kształcenie w grze organowej kilku studentów z młodszych lat studiów.

Gruntownie przygotowany muzycznie, rozpoczął publiczną działalność koncertową już w czasach studenckich, biorąc udział w licznych koncertach organizowanych przez Stowarzyszenie Dawnej Muzyki Polskiej. Równocześnie pełnił funkcję organisty w salezjańskim kościele przy ul. Ks. Siemca. Szereg jego koncertów, które odbywały się w różnych warszawskich kościołach transmitowało Polskie Radio.

Podczas okupacji hitlerowskiej zarabiał na życie grając na fortepianie po kawiarniach, udzielając prywatnych lekcji muzyki. Grywał też na organach podczas niedzielnych Mszy św. w warszawskim kościele Najświętszego Zbawiciela. Okres Powstania Warszawskiego spędził wraz z rodziną w Łącku koło Nowego Sącza.

Po wojnie w 1945 roku wrócił wraz z całą rodziną do Warszawy i podjął pracę w Średniej Szkole Muzycznej im. Karola Lipińskiego. W latach 1945-1970 był organistą, dyrygentem chóru i organizatorem licznych imprez muzycznych w kościele św. Krzyża. Założył tutaj Zespół Madrygalistów, którym kierował w latach 1954-1956. Z ramienia warszawskiej Kurii Metropolitalnej był rzeczoznawcą w zakresie budownictwa organowego dla kościołów.

W roku 1947 w nowo zorganizowanej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie objął klasę organów, którą prowadził przez ponad 30 lat, prawie do końca swego życia.

Tytuł profesora uzyskał w 1973 roku. Z jego klasy wyszło 47 absolwentów.

Za swoją rozliczną działalność artystyczną i pedagogiczną otrzymał Feliks Rączkowski szereg prestiżowych nagród i odznaczeń, m.in. papieski order Pro Ecclesia et Pontifice (1979), nagrodę im. Brata Alberta (1980), nagrodę im. Włodzimierza Pietrzaka (1984), Pomimo sędziwego wieku prowadził bardzo aktywny tryb życia. U prof. Feliksa Rączkowskiego kształciło się również kilku studentów muzykologii Akademii Teologii Katolickiej. Zmarł 16 IX 1989 roku, pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Trzeba jeszcze nadmienić, ze tuż po wojnie w roku 1946 wystąpił Feliks Rączkowski z recitalem organowym w Kościele Mariackim w Krakowie. W ciągu całego swojego życia

dał ponad 800 koncertów w kraju i za granicą. Występował w różnych salach koncertowych i słynnych kościołach europejskich, a także w Stanach Zjednoczonych. Posiadał bardzo obszerny repertuar koncertowy obejmujący w szerokim zakresie polską literaturę organową. Dokonał też sporo nagrań radiowych i płytowych. Był też animatorem różnych imprez organowych, które z czasem uzyskały rangę międzynarodową. Powołał do życia i był wieloletnim kierownikiem artystycznym festiwali organowych w Oliwie, Kamieniu Pomorskim. Zainicjował też koncerty organowe w Kazimierzu nad Wisłą. Był częstym jurorem w konkursach organowych.

Drugim ważnym nurtem jego działalności artystycznej była praca kompozytorsko-edytorska. Feliks Rączkowski nigdy nie uważał się za kompozytora, pisał jednak wartościowe utwory. Jego działalność wirtuozowska w grze organowej była głównym przedmiotem jego zainteresowań muzycznych, ale i był również w tej dziedzinie znakomitym improwizatorem. Przez całe życie towarzyszyła Feliksowi Rączkowskiemu muzyka religijna. Pisał głównie muzykę użytkową, która mogła znaleźć zastosowanie w liturgii i ją ubogacić. Nie uznawał eksperymentalnego traktowania organów przez niektórych współczesnych mu kompozytorów. Uważał, że muzyka, która rozstraja, zawiera jakiś element wynaturzenia i nie był gotów jej zaakceptować (J. Gołos Polskie organy i muzyka organowa Warszawa 1972, s. 195). Komponował muzykę na użytek Kościoła. Będąc organistą, miał sposobność wyczuć zapotrzebowanie społeczne na odpowiedni dla wiernych typ muzyki liturgicznej. Uważał, że dobra literatura muzyczna jest nieodzowna dla podniesienia rangi muzyki kościelnej.

Szereg jego kompozycji ukazało się drukiem w zbiorach lub pojedynczo. Są to utwory organowe, na głosy z organami i utwory chóralne. Do niezwykle cennych należą śpiewniki i towarzyszenia organowe do pieśni kościelnych. Wiele jednak utworów zostało nie wydanych. Wśród nich są pieśni Eucharystyczne i maryjne ułożone według roku kościelnego, do Świętych Pańskich, pieśni okolicznościowe, przeważnie chóralne, niektóre solowe z akompaniamentem organowym, różne opracowania innych kompozytorów, a także pieśni mszalne, nieszpory i litanie.

Wczesne lata pięćdziesiąte ubiegłego wieku zaowocowały skomponowaniem szeregu utworów na głosy z organami. Feliks Rączkowski ofiarował je swojemu długoletniemu przyjacielowi ks. dr W. M. Morozowi, michalicie. Ks. Walerian Maria Moroz, obok pracy duszpasterskiej i pedagogicznej, z powodzeniem dyrygował zespołami chóralnymi i orkiestrowymi, jakie istniały przy mic-halickich małych seminariach, m. in. w Markach koło Warszawy, Miejscu Piastowym na Podkarpaciu. W7śród tych utworów znalazły się dwie msze przeznaczone na 2 glosy równe z towarzyszeniem organów: Msza łacińska ku czci św. Michała Archanioła i Msza polska do poetyckich słów ks. Ferdynanda Ochały. Klerycy wykonywali te utwory podczas uroczystych celebracji religijnych. Dla wielu z nich było to pierwsze praktyczne doświadczenie muzyczne z zakresu klasycznej harmonii i polifonii.

Nie do przecenienia są zasługi, jakie Feliks Rączkowski położył dla polskiej organistyki, pedagogiki, społeczności katolickiej, dla polskiej kultury.

K s . DR HAB. T A D E U S Z PRZYBYLSKI

SDB

MSZA ŁACIŃSKA Ku czci Św. Michała Archanioła

LATIN MASS in Honour of St. Michael the Archangel

KYRIE FELIKS RĄCZKOWSKI

J =72

m

Ky

k=F=

^

^

4

- ri - e

J

- le - i -Vv 1

w

M?

rJ

J

J^

cjLrr Î^ — n - . > t "

:r

- le - i

-

#

—«——I F T T *- J n

1—(#—

r u

1 1

r

1

+

.

p * w-3

Ky

r

sjonT" ~—— 1 V,

r •

!

-

» f

Js(3n.

N n

IT

-

e

- ri - e

i

J j

1

pf j

e1

t r

=

-

KYRIE

5

GLORIA

10

CREDO

18

SANCTUS

29

BENEDICTOS

32

AGNUS DEI

35

MUSICA

Editio

SACRA

Sanctae

Hedvioi

POLONORUM Retinae

dedicata

T O M A S Z FLASZA

STANISŁAW M O N I U S Z K O

ŚPIEWNIK KOŚCIELNY KATOLICKI CATHOLIC C H U R C H OLD POLISH H Y M N A L

ILLUMINA O C U L O S M E O S (Qraduale) DUETTINO na sopran, alt i organy • for soprano, alto and organ

CZĘŚĆ PIERWSZA • FIRST PART

OFFERTORIUM D-dur • OFFERTORY in D major

na głos

na chór mieszany a cappella • for unaccompanied mixed choir

tekstu) •

organami lub na chór mieszany (z jedną zwrotką for voice and organ or mixed choir (with one stanza)

z

Pieśni a d w e n t o w e • Advenl H y m n s Kolędy • Christmas Carols Pieśni na Wielki Post • Lenten H y m n s Pieśni Wielkanocne i o Wniebowstąpieniu Pańskim • Easter and Ascension H y m n s na dwa głosy

(z pełnym tekstem) •

for two voices

FELIKS R Ą C Z K O W S K I M S Z A Ł A C I Ń S K A ku czci św. Michała Archanioła LATIN M A S S in H o n o u r of St. Michael Archangel (with full text)

Pieśni a d w e n t o w e • Advent H y m n s Kolędy • Christmas Carols Pieśni na Wielki Post • Lenten H y m n s Pieśni Wielkanocne i o Wniebowstąpieniu Pańskim • Easter and Ascension H y m n s

M I E C Z Y S Ł A W SURZYŃSKI

CZĘŚĆ DRUGA • S E C O N D PART na głos z organami lub na chór mieszany (z jedną zwrotką tekstu) * for voice and organ or mixed choir (with one stanza) Pieśni do Najświętszej Maryi Panny • H y m n s to Blessed Virgin Mary na dwa głosy

(z pełnym tekstem) *

for two voices

(with full text)

Pieśni do Najświętszej Maryi Panny • H y m n s to Blessed Virgin Mary

Ks. ANTONI

na dwa głosy równe (lub dwa zespoły chóralne) i organy for two equal voices (or two choires) and organ

HLOND-CHLONDOWSKI

D W A N A Ś C I E PIEŚNI EUCHARYSTYCZNYCH op. 31 TWELVE EUCHARISTIC H Y M N S Op. 31 na l i 2 głosy równe (chór ad libitum) z towarzyszeniem organów • for l and 2 equal voices (choir ad libitum) with

ROK W PIEŚNI KOŚCIELNEJ Preludia organowe op. 42 THE YEAR IN SACRED H Y M N S Organ Preludes Op. 42 na melodiach polskich pieśni adwentowych osnute based on the melodies of Polish Advent Hymns na melodiach pieśni kolędowych osnute based on the melodies of Christmas Carols na melodiach pieśni wielkopostnych osnute based on the melodies of Lenten Hymns na melodiach pieśni kościelnych osnute - Wielkanoc, Zielone Świątki, uroczystość Trójcy Sw. i Bożego Ciała based on the liturgical melodies of Easter, Pentecost, the Holy Trinity and Corpus Christi na melodiach polskich pieśni o Matce Boskiej osnute based on the melodies of Polish Marian Hymns

organ accompaniment

M I E C Z Y S Ł A W SURZYŃSKI STEFAN SURZYŃSKI

WOJCIECH KILAR A Q N U S DEI na chór mieszany a cappella • for unaccompanied mixed choir

Ks. KAROL

LEWANDOWSKI

ROK KOŚCIELNY W PIEŚNIACH • LITURQICAL YEAR IN H Y M N S towarzyszenie organowe do pieśni Śpiewnika Kościelnego ks. Jana Siedleckiego • Organ accompaniments to hymns from Catholic Church Polish Hymnal by rev. Jan Siedlecki

PASTORAŁKI I Preludia organowe op. 63 1. PASTORAŁKI Christmas Carols Preludes for Organ Op. 63 PASTORAŁKI II Preludia organowe op. 67 2. PASTORAŁKI Christmas Carols Preludes for Organ Op. 67

WYPAWN iCTYYO KARAA I:Li TOW BCXSYCi i www. w kh. krdkow.pl