Niedziela chrześcijanina by Wydawnictwo Karmelitów Bosych

Niedziela chrzeĹ&#x203A;cijanina

Ks. Piotr M. Gajda

Niedziela chrześcijanina Od przeżywania niedzieli zależy w znacznej mierze przyszłość Kościoła i wiary. Enzo Bianchi

Wydawnictwo Karmelitów Bosych • Kraków 2015

© Copyright by Wydawnictwo Karmelitów Bosych Kraków 2015 KOREKTA Jadwiga Zięba PROJEKT OKŁADKI Paweł Matyjewicz IMPRIMI POTEST o. Tadeusz Florek OCD, prowincjał Kraków, 2 marca 2015 r. nr 47/2015 NIHIL OBSTAT Ks. dr hab. Janusz Królikowski, prof. UPJPII Tarnów, dnia 06.09.2014 r. IMPRIMATUR † Stanisław Salaterski, wik. gen. Tarnów, dnia 17.09.2014 r. nr OW-2.2/76/14 Wydawnictwo Karmelitów Bosych 31-222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel. 12-416-85-00, 12-416-85-01 fax 12-416-85-02 ZAPRASZAMY DO KSIĘGARNI INTERNETOWEJ www.wkb.krakow.pl www.karmel.pl e-mail: wydawnictwo@wkb.krakow.pl wydawnictwo@karmel.pl

ISBN 978-83-7604-353-1 Druk: TOTEM – Inowrocław

Dedykuję Wiernym mojej paraﬁi rodzinnej Porąbka Uszewska, a szczególnie jej Duszpasterzom, Siostrom Służebniczkom Starowiejskim, Księżom Rodakom, alumnowi S. D. oraz Lektorom, Ministrantom i Dziewczęcej Służbie Maryjnej

WYKAZ SKRÓTÓW

– Sobór Watykański II, Dekret o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem, SWD, s. 377–401. art. – artykuł. AWS – Akcja Wyborcza Solidarność – koalicyjne ugrupowanie polityczne (1996 r.). CA – Jan Paweł II, Encyklika Centesimus annus w setną rocznicę encykliki Rerum novarum, 1 V 1991 r. CD – Sobór Watykański II, Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele Christus Dominus, SWD, s. 236–258. CDU – Christlich Demokratische Union Deutschlands, założona po II wojnie światowej. CIC – Codex Iuris Canonici, 1917. CIT – podatek dochodowy od osób prawnych. dal. cyt. – dalej cytuję. DD – Jan Paweł II, List apostolski o świętowaniu niedzieli Dies Domini, 31 V 1998 r. EE – Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska Ecclesia in Europa, 28 VI 2003 r.

8

Niedziela chrześcijanina

– Encyklopedia Katolicka, I-XIII, Lublin 1973– FC – Jan Paweł II, Adhortacja apostolska o zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym Familiaris consortio, 22 XI 1981 r. Gfk – jedna z największych ﬁrm badawczych na świecie – dostarcza najlepsze rozwiązania. GS – Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, SWD, s. 526–606. IDK – Internetowy Dziennik Katolicki. KAI – Katolicka Agencja Informacyjna. KEP – Konferencja Episkopatu Polski. KKK – Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994. Kompendium KKK – Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, Kielce 2005. KPK – Codex Iuris Canonici auctoritate Joannis Pauli P.P. II promulgatus. Kodeks Prawa Kanonicznego Jana Pawła II, 1983. Przekład polski zatwierdzony przez KEP, Poznań 1984. LE – Jan Paweł II, Encyklika o pracy ludzkiej Laborem exercens, 14 IX 1981 r. NMI – Jan Paweł II, List apostolski na zakończenie Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 Novo millennio ineunte, 6 I 2001 r. NSZZ – Niezależny Samorządny Związek Zawodowy.

Wykaz skrótów

9

OECD – Organizacja współpracy gospodarczej i rozwoju, utworzona 30 IX 1961 r. OWMR – Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, z III wydania do Mszału Rzymskiego, Rzym 2002. PAP – Polska Agencja Informacyjna. PIH – Polska Izba Handlu, organizacja samorządu gospodarczego zawiązana w 1997 r. PIS – Prawo i Sprawiedliwość. PIT – Podatek dochodowy od osób ﬁzycznych. pn. – pod numerem. POHiD – Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji. PRCH – Polska Rada Centrów Handlowych. RP – Rzeczpospolita Polska. Sacramentum – Benedykt XVI, Posynodalna adhortacja apostolska o Eucharystii, źródle i szczycie życia i misji Kościoła Sacramentum Caritatis, 22 II 2007 r. SC – Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, SWD, s. 48–78. SP – Solidarna Polska, ugrupowanie polityczne. SRŚN – Społeczny Ruch Świętowania Niedzieli. SWD – Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje, tekst polski, Poznań 2002. UE – Unia Europejska. UKSW – Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

 10 

Niedziela chrześcijanina

UNESCO – United Nations Educational, Scientiﬁc and Cultural Organization; pol. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury. VAT – Podatek od towarów i usług, w Polsce od 8 I 1993 r. WEP – Wskazania Episkopatu Polski po ogłoszeniu nowego wydania Ogólnego Wprowadzenia do Mszału Rzymskiego, 9 III 2005. WSKSiM – Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu. WSZZ – Wojewódzki Szpital Zespolony. ZHiU – Zrzeszenie Handlu i Usług.

SŁOWO WSTĘPNE „My chrześcijanie nie możemy żyć bez niedzieli” – takie świadectwo dawali już starożytni uczniowie Chrystusa, którzy dla obrony tej prawdy nie wahali się także oddać swojego życia. Dwa tysiące lat dziejów Kościoła jest wymownym potwierdzeniem faktu, że niedziela jest jednym z najbardziej podstawowych dóbr, jakie stały się udziałem wierzących, ale także całej cywilizacji zachodniej. Możemy więc pełnoprawnie powiedzieć, że niedziela, będąca pierwszorzędnie dniem Boga, jest również dobrem każdego człowieka. W tym dniu szczególnie wyraża on swoją wiarę, ale także swoją troskę o siebie i o wspólnotę, w której żyje. Ponieważ chodzi o dobro, które jest głęboko wpisane w ludzkie doświadczenie, nie można z niego pod żadnym pozorem rezygnować. Niedziela jest jakby oddechem, który ożywia chrześcijanina i każdego człowieka. Gdy mówimy o niedzieli i o wielu dobrach, których jest źródłem, nie możemy nie odnieść się do bardzo przykrego faktu, jakim są współczesne „zamachy” na niedzielę, zmierzające do jej zlikwidowania. Nie będzie żadną przesadą stwierdzenie, że jest to jeden z elementów zmowy antychrześcijańskiej, z którą mamy do czynienia w dzisiejszym świecie. A ponieważ zwraca się ona przeciw wierzącym, ostatecznie zwraca

 12 

Niedziela chrześcijanina

się przeciwko każdemu człowiekowi. Dobra chrześcijańskie są dobrami ogólnoludzkimi! Nie można więc w tym kontekście pominąć stwierdzenia, że wszelkie usiłowania, które dążą do eliminowania niedzieli, są po prostu przejawami totalitaryzmu, to znaczy zmierzają ostatecznie do zakwestionowania wolności ludzkiej. Wykluczanie niedzieli jest w gruncie rzeczy zamachem na ludzką wolność, a więc na to, co mamy najcenniejszego i co decyduje o naszej duchowości. Walka toczy się o samo przetrwanie człowieka jako wolnej istoty. Broniąc niedzieli, bronimy więc chrześcijanina, a wraz z nim każdego człowieka. Broniąc niedzieli, bronimy ludzkiej wolności. Broniąc niedzieli, oddalamy stale obecne w świecie niebezpieczeństwo totalitaryzmu. Potwierdzeniem powyższych stwierdzeń jest bardzo znamienny dzisiaj fakt: troska o ocalenie niedzieli łączy nie tylko chrześcijan, ale wszystkich ludzi wierzących i niewierzących, którzy wiedzą lub intuicyjnie przeczuwają o jak wielkie dobro tutaj chodzi. Jest to po prostu podstawowe dobro człowieka. Mając na uwadze powyższe, bardzo ogólne, ale także zasadnicze stwierdzenia, możemy w tym miejscu powiedzieć, że głos Księdza Prałata Piotra M. Gajdy zabrany w obronie niedzieli jest głosem ważnym i godnym najwyższej uwagi. Jest to głos, który zakorzenia się w tradycji teologicznej i prawnej Kościoła, chwytając jej Boskie i ludzkie przesłanie, ale jest to głos, który nie tylko referuje świadectwa na temat niedzieli, których dostarczają minione wieki, począwszy od Biblii. Jest to głos, który bardzo żywiołowo i mądrościowo włącza się w burzliwą debatę współczesną. Uwzględnia jej istotę,

Słowo wstępne

 13 

dostrzegając zarówno ukryte w niej degradujące tendencje, jak i profetycznie możliwości, których dostarczają współczesne ruchy religijne i społeczne, mające na względzie obronę niedzieli – obronę ze względu na Boga i na chrześcijanina, a w końcu także ze względu na każdego człowieka. Niniejsza książka jest manifestem wiary, ale także manifestem wolności w dzisiejszym świecie. Pośród wielu funkcji, urzędów i zadań specjalnych, które Ksiądz Prałat pełnił w swoim życiu, jest także to, że był żołnierzem Armii Krajowej – armii ludzi wolnych, którzy nie wahali się podjąć misji mającej na celu zapewnienie jej także Narodowi Polskiemu. Myślę, że niniejsza książka jest jakby dopełnieniem tamtej walki, bo o wolność ciągle trzeba walczyć. Tym razem ta walka realizuje się przez pełną zapału obronę niedzieli. Obyśmy wszyscy mieli tyleż zapału w obronie Boga i człowieka wolnego, ile jej ma Ksiądz Prałat. Ks. Janusz Królikowski

WPROWADZENIE Papież św. Jan Paweł II napisał, że niedziela „zawdzięcza swój wzniosły charakter przede wszystkim temu, że ten dzień Bóg «pobłogosławił» i «uświęcił», to znaczy oddzielił go od pozostałych dni, aby był wśród nich «dniem Pańskim»1” (DD, 14). „Z tych właśnie przyczyn już w czasach apostolskich – wyjaśnia dalej papież – «pierwszy dzień po szabacie», czyli pierwszy dzień tygodnia2 zaczął wyznaczać cały rytm życia uczniów Chrystusa” (DD, 21). W swym liście apostolskim o świętowaniu niedzieli podkreśla: „Dzień Pański [...] cieszył się zawsze w dziejach Kościoła szczególnym poważaniem ze względu na swą ścisłą więź z samą istotą chrześcijańskiego misterium. W rytmie tygodnia [...] 1

„Dzień Pański” – tak nazwano niedzielę już w czasach apostolskich. „Fakt, że szabat jest siódmym dniem tygodnia, stał się podstawą do interpretacji dnia Pańskiego według innego jeszcze klucza symbolicznego, bardzo chętnie stosowanego przez Ojców: niedziela jest nie tylko dniem pierwszym, ale także «dniem ósmym», to znaczy, że w stosunku do tygodniowego cyklu siedmiu dni zajmuje pozycję wyjątkową i transcendentną, symbolizując zarazem początek czasu i jego kres w «przyszłym wieku». [...] Świętowanie niedzieli, dnia «pierwszego» i zarazem «ósmego», wprowadza chrześcijanina na drogę ku życiu wiecznemu” (DD, 26).

 16 

Niedziela chrześcijanina

niedziela przypomina bowiem dzień zmartwychwstania Chrystusa. [...] Jest dniem, w którym z uwielbieniem i wdzięcznością wspominamy pierwszy dzień istnienia świata, a zarazem zapowiedzią «dnia ostatniego», oczekiwanego z żywą nadzieją, w którym Chrystus przyjdzie w chwale i Bóg «uczyni wszystko nowe». Słusznie zatem można odnieść do niedzieli zawołanie Psalmisty: Oto dzień, który Pan uczynił: radujmy się zeń i weselmy!” (DD, 1). O wzniosłości niedzieli świadczą liczne nazwy, jakie jej nadaje św. Jan Paweł II: Pascha tygodnia, Pierwszy dzień tygodnia, Dzień nowego stworzenia, Dzień ósmy – zapowiedź wieczności, Dzień Chrystusa-Światłości, Dzień daru Ducha Świętego, Dzień wiary, Dzień niezastąpiony. Niestety, w okresie ostatnich dziesięcioleci zmienił się gwałtownie sposób obchodzenia dnia Pańskiego. Zjawisko to niepokoi zwłaszcza duszpasterzy, co znajduje swój wyraz choćby w przypominaniu tego, „jak to dawniej z niedzielą bywało” i jakie elementy świętowania w ostatnich dziesięcioleciach przepadły3. Święty Jan Paweł II w adhortacji apostolskiej Kościół w Europie nauczał: „Współczesne warunki życia nie sprzyjają pełnemu przeżywaniu przez chrześcijan niedzieli jako dnia spotkania z Panem. Nierzadko zdarza się, że jest ona traktowana wyłącznie jako «zakończenie tygodnia», czas zwykłej rozrywki (EE, 81). Gdy niedziela zostaje pozbawiona swojego pierwotnego znaczenia i nie można przeznaczyć jej na modlitwę, odpoczynek, komunię i radość, dochodzi do tego, że «horyzont czło3

A. ŻUREK, Czy można świętować dzień Pański tak jak pierwsi chrześcijanie, czyli o niedzieli abstrakcyjnie i konkretnie, „Currenda” 149 (1999), s. 254.

Wprowadzenie

 17 

wieka staje się tak ciasny, że nie pozwala mu dojrzeć ’nieba’. Nawet odświętnie ubrany, nie potraﬁ już świętować». A bez wymiaru świętowania nadzieja nie miałaby gdzie mieszkać”4. Jeden z wychowawców i nauczycieli młodzieży5 napisał: „Od dawna mówi się, że w cywilizacji Zachodu następuje stopniowe zatracenie umiejętności świętowania, że nie czujemy już bogactwa niedzieli, a obrzędy religijne zamieniliśmy na rytuał weekendowych wyjazdów lub ślęczenia przed telewizorem [...]. Stara Europa poganieje”, tak, że mówi się coraz częściej o społeczeństwie pochrześcijańskim. Enzo Bianchi6 w swojej monograﬁi Niedziela. Dzień Pana, dzień człowieka7, prezentując bogactwa szabatu, dał „wyraźnie do zrozumienia, jak bardzo zachowanie szabatu ustrzegło Izraela przed zasymilowaniem, tzn. rozmyciem się wśród narodów. Podobne znaczenie powinno mieć dla chrześcijan świętowanie niedzieli, by w nowym, coraz bardziej niechrześcijańskim kontekście kulturowym nie stać się grupą letnich wyznawców nieznanego Boga”8. 4 5

7 8

Tamże, 82. Zbigniew Charytanowicz – I. LO im. Ks. Adama Jerzego Czartoryskiego w Puławach, ﬁnalista wojewódzkiego konkursu Wychowawca Roku 2009 – program „Szkoła bez przemocy”. Ur. 16 X 1955 r., żonaty, ojciec pięciorga dzieci. O. Enzo Bianchi (ur. 3 III 1943) – włoski zakonnik, pisarz i teolog katolicki, założyciel i przeor wspólnoty monastycznej z Bose. Był jednym z 45 ekspertów, którzy wspierali sekretarza specjalnego Zgromadzenia podczas Synodu Biskupów (Watykan, 7-28 X 2012). Miejsce i rok wydania w Polsce: Poznań 1998. Z. CHARYTANOWICZ, O świętowaniu. Smak szabatu – smak

 18 

Niedziela chrześcijanina

W opracowaniu niniejszej książki przyświecały mi następujące cele: przypomnieć wiernym: duchownym, osobom zakonnym i świeckim, że niedziela zawiera w sobie wielkie bogactwo treści duchowych i duszpasterskich; uświadomić każdemu wyznawcy Chrystusa, „że nie można żyć wiarą i w pełni uczestniczyć w życiu chrześcijańskiej wspólnoty, jeśli nie bierze się regularnie udziału w niedzielnym zgromadzeniu eucharystycznym” (DD, 81); przypomnieć obowiązek świętowania niedzieli – zwłaszcza przez udział we Mszy św. i poprzez odpoczynek w duchu chrześcijańskiej radości i braterstwa” (DD, 7). Jako tytuł prezentowanej książki Niedziela chrześcijanina, spośród kilku propozycji, wybrał ks. prof. dr hab. Janusz Królikowski. Na pytanie: kim jest „chrześcijanin”?, odpowiadamy: jest to człowiek, który bardzo potrzebuje duchowości, wierzy w Jezusa Chrystusa. Jego wiara jest przylgnięciem do dobrej nowiny o Chrystusie. Człowiek wiary to ten, który wierzy. „Być chrześcijaninem dzisiaj – według kard. Paula Pouparda – znaczy uwierzyć, że Jezus jest Chrystusem, Synem Boga żywego i pragnąć żyć jego przesłaniem miłości w złożonych warunkach życia codziennego. A ponadto: uwierzyć, że Jego słowo jest nadal aktualne i ważne, że jest propozycją i pokarmem dla nas wszystkich, a droga, którą On nam wskazał, pozostaje na zawsze naszą jedyną nadzieją, wiarą w miłości: Chrystus, nasza nadzieja, mówił św. Paweł. Chrystus, nasza nadzieja, powtarzamy dzisiaj. Dla chrześcijanina zatem niedzieli, Lublin 2000, tnn.pl/ tekst.php?idt=281,http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/results?action=SearchSimilarAction&eid=8978 (12.05.2014).

Wprowadzenie

 19 

żyć, znaczy wierzyć. A działać znaczy mieć nadzieję, pracować i kochać z całym zaangażowaniem umysłu, ze wszystkich sił. Wiara staje się dla naszego umysłu pedagogią otwartą na powszechny wymiar człowieka i na nieskończoność Boga”9. Podtytuł niniejszej książki zapożyczyłem ze wspomnianej wyżej książki Enzo Bianchiego, który m.in. proroczo napisał, że „od przeżywania niedzieli zależy w znacznej mierze przyszłość Kościoła i wiary”. Punktem wyjścia dla naszych rozważań są: trzecie przykazanie Boże – „Pamiętaj, abyś dzień święty święcił” i pierwsze przykazanie kościelne – „W niedzielę i święta nakazane uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od prac niekoniecznych”. Książkę Niedziela chrześcijanina podzieliłem na sześć części. W pierwszej części pt. Pamiętaj, abyś dzień święty święcił piszę o genezie dnia świętego, o święceniu dnia Pańskiego oraz o obowiązku świętowania niedziel i świąt nakazanych. W drugiej części pt. Uczestnictwo w niedzielnej Eucharystii omawiam święcenie dnia Pańskiego przez udział we Mszy świętej; piszę tu więc o samym braniu udziału w Eucharystii, o stosowaniu się uczestników do przepisów savoir-vivre (ubiór, punktualność, sposób bycia w kościele i pod kościołem – starszych i dzieci), o tzw. churchingu (czerczingu) oraz o braku możliwości wzięcia udziału we Mszy świętej 9

P. POUPARD, Wiara i kultura – współczesne wyzwania, „Społeczeństwo” 51 (2002) nr 5; www.orrk.pl/ .../kultura/.../406wiara-i-kultura-wspolczesne-wyzwania; por. Cristo sorgente di una nuova cultura per l’Europa del terzo millennio, „Nuovo Areopago” (1999) nr 1-2. Kardynał Paul Poupard – Przewodniczący Papieskiej Rady ds. Kultury, w 2007 r. otrzymał tytuł doktora honoris causa KUL, 3 IX 2007 r. jego następcą został abp Gianfranco Ravasi.

 20 

Niedziela chrześcijanina

w dniu Pańskim. W trzeciej części pt. Powstrzymywanie się od prac niekoniecznych, wskazuję na chrześcijańskie pojęcie pracy, na godność rodziny i człowieka pracującego oraz podaję naukę Kościoła dotyczącą nakazu wstrzymania się od prac niekoniecznych jako wyrazie święcenia dnia Pańskiego. Sygnalizuję też ważne zagadnienie: „Niedziela wolna od pracy niekoniecznej pomocą w rozwoju dobra kultury”. Podaję pojęcie kultury w ogólności oraz kultury religijnej, chrześcijańskiej, w końcu zastanawiam się nad wyzwaniami Kościoła wobec znaków czasu we współczesnym świecie. W czwartej części pt. Korzystanie z odpoczynku duchowego i ﬁzycznego snuję rozważania o tym, że człowiek powołany jest przez Stwórcę także do odpoczynku, który jest dla niego wielkim dobrodziejstwem, lecz często temu powołaniu bywa niewierny oraz że brak tego odpoczynku zagraża, zwłaszcza rodzinie, zagubieniem sensu przeżywania dnia Pańskiego. W piątej części pt. Wierzący przeciw handlowi w niedzielę. Kto i co za handlem?, piszę o tym, iż wolnych niedziel wymaga życie rodzinne, religijne i społeczne oraz rozwój dobra kultury polskiej i światowej. Przytaczam też argumenty przeciwników święcenia niedzieli oraz dotkliwe skutki łamania pierwszego przykazania Bożego i trzeciego przykazania kościelnego. W szóstej części pt. Społeczna troska o uwolnienie niedzieli od handlu omawiam oddolne starania o wolne niedziele w Polsce i w Europie, zmierzające przede wszystkim do zespolenia wspólnych działań w celu uświadomienia ludziom, jak ważnym dobrem kulturowym i jak istotną wartością – zwłaszcza dla naszych rodzin – jest wolna niedziela; najważniejszym celem tych dążeń jest doprowadzenie

Wprowadzenie

 21 

do takich uregulowań prawnych, które by ograniczały handel w niedziele i święta nakazane. Rekapitulację tego opracowania stanowią: Zakończenie oraz Aneks: Bez dnia Pańskiego nie możemy żyć. Moim skromnym pragnieniem jest, by to opracowanie było pewnego rodzaju odpowiedzią na znaki obecnych czasów, na kryzys chrześcijańskiej wiary i chrześcijańskiej moralności; aby stało się zachętą do właściwego przeżywania przez wiernych dni Bogu poświęconych. Jestem bowiem głęboko przekonany, że „od przeżywania niedzieli zależy w znacznej mierze przyszłość Kościoła i wiary”. Spodziewam się, że po tę pozycję chętnie sięgnie wielu chrześcijan, zarówno osoby duchowne, jak i zakonne, klerycy i świeccy, młodzi i starsi. Jeżeli ta książka przyczyni się, choć minimalnie, do przeżywania dnia Pańskiego zgodnie z trzecim przykazaniem Dekalogu i pierwszym przykazaniem kościelnym oraz z całym odnośnym nauczaniem Kościoła, to zamiar, który był dla mnie inspiracją do napisania tej pracy, zostanie osiągnięty. Na tym miejscu pragnę serdecznie podziękować Księdzu profesorowi dr. hab. Januszowi Królikowskiemu, dziekanowi Wydziału Teologicznego Sekcji w Tarnowie Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, za całościowe czuwanie nad merytorycznym kształtem tego opracowania oraz za napisanie bardzo rzeczowego słowa wstępnego. Wydawnictwu Karmelitów Bosych w Krakowie pod dyrekcją o. Piotra Hensla wyrażam wdzięczność za życzliwe podjęcie się wydania drukiem tej pozycji. Szanownej Pani dr Jadwidze Ziębie bardzo dziękuję za przeprowadzenie starannej korekty tekstu. Wszystkim

 22 

Niedziela chrześcijanina

zaś Czytelnikom tej książki życzę z całego serca, by mogli o każdej – po Bożemu przeżytej niedzieli – powiedzieć lub zaśpiewać: Oto jest dzień, który Pan uczynił, radujmy się nim i weselmy (Ps 118, 24). Ks. Piotr M. Gajda Tarnów, Wspomnienie Najświętszej Maryi Panny z Lourdes, 11 lutego 2015 r.

SPIS TREŚCI WYKAZ SKRÓTÓW ....................................... 7 SŁOWO WSTĘPNE ......................................... 11 WPROWADZENIE .......................................... 15 I. „PAMIĘTAJ, ABYŚ DZIEŃ ŚWIĘTY ŚWIĘCIŁ” .................. 1. Geneza niedzieli ..................................... 2. Dzień święty święcić ................................ 3. Święcenie dnia Pańskiego – obowiązkiem wierzących ...........................

23 23 29 38

II. UCZESTNICTWO W NIEDZIELNEJ EUCHARYSTII .................. 49 1. „Uczestniczyć we Mszy świętej” .............. 49 2. Przepisy savoir-vivre obowiązkiem wszystkich .................................................. 60 1) Miejsce savoir-vivre w Kościele ............. 60 2) Ubiór do kościoła i punktualność ........ 62 3) Zachowywanie się podczas sprawowania Eucharystii ............................................. 76

 276 

Niedziela chrześcijanina

3. Dziecko na Mszy świętej ......................... 1) Konieczność przygotowania dziecka do uczestnictwa we Mszy świętej ............ 2) Świadectwo matki ............................. 3) Udział małego dziecka we Mszy świętej ..................................... 4. Uczestnictwo wiernych pozostających na zewnątrz świątyni ............ 5. Churching ............................................. 6. Brak możliwości wzięcia udziału we Mszy świętej? ........................................ III. POWSTRZYMYWANIE SIĘ OD PRAC NIEKONIECZNYCH ..................................... 1. Praca i rodzina – godność człowieka pracującego ................................................ 2. Praca konieczna i praca niekonieczna w niedzielę ................. 1) Praca konieczna – dozwolona ............. 2) Praca niekonieczna – zabroniona ....... 3. Niedziele wolne od pracy pomocą w rozwoju dobra kultury ................ 1) Pojęcie kultury .................................. 2) „Kultura religijna” i „kultura chrześcijańska” ...................................... 3) Odpowiedź chrześcijan na wyzwania współczesnego świata ........

91 91 95 97 100 109 120 129 129 135 135 139 144 144 147 149

Spis treści

 277 

IV. „KORZYSTANIE Z ODPOCZYNKU DUCHOWEGO I FIZYCZNEGO” .................. 161 1. Przykazanie Boże i kościelne wzywa do niedzielnego odpoczynku ............ 161 2. Władze publiczne i pracodawcy – powinność zapewnienia czasu na odpoczynek ................ 166 3. Niedzielny odpoczynek czasem miłosierdzia, apostolstwa i radości .................................... 170 4. Przyczyny lekceważenia niedzielnego odpoczynku ................................................ 173 5. Niebezpieczeństwo zagubienia sensu niedzielnego odpoczynku dla rodziny .......... 176 V. WIERZĄCY PRZECIW HANDLOWI W NIEDZIELE. KTO I CO ZA HANDLEM? 1. Wolnych niedziel wymaga życie rodzinne, religijne, kulturalne i społeczne .................... 2. Wolne niedziele pomocą w rozwoju dobra kultury polskiej i światowej ................ 4. Laickie „argumenty” zwolenników niedzielnego handlu ............... 5. Poważne konsekwencje łamania przykazań: Bożego i kościelnego ..................

183 183 187 200 206

VI. SPOŁECZNA TROSKA O UWOLNIENIE NIEDZIELI OD HANDLU .............................. 215 1. Budzenie się obrońców dnia Pańskiego ............................. 215 2. Niektóre organizacje i ruchy społeczne w Polsce w obronie niedzieli ......................... 224

 278 

Niedziela chrześcijanina

1) Porozumienie Przymierze na rzecz Wolnej Niedzieli ...................................... 2) Społeczny Ruch Świętowania Niedzieli .. 3) Komitet Inicjatywy Ustawodawczej Ustawy „Wolna Niedziela” ...................... 4) Inne ruchy i organizacje na rzecz wolnej niedzieli ...................................... 3. Europejczycy jednoczą się w obronie niedzieli ..................................................... 1) Chrześcijanie chcą niedzieli wolnej od pracy – od handlu .............................. 2) Europejskie Przymierze na rzecz Niedzieli ...............................................

224 229 239 242 244 244 247

ZAKOŃCZENIE ............................................ 257 ANEKS Bez dnia Pańskiego żyć nie możemy ............ 267

Opracowania Ks. Piotra M. Gajdy wydane drukiem IV Synod Diecezji Tarnowskiej, współredaktor statutów: Przewodniczący Komisji Redakcyjnej ks. Piotr M. Gajda, Tarnów 1990. Ks. Piotr M. Gajda, Prawo małżeńskie Kościoła Katolickiego, Tarnów „Biblos”, w latach 2000-2013 r., 6 wydań. Ks. Piotr M. Gajda, „Własny pasterz”. Z dziejów paraﬁi Najświętszego Serca Pana Jezusa i bł. Karoliny w Tarnowie, Tarnów 2003. Ks. Piotr M. Gajda, Twórca „Polskiego Lourdes” ks. Jan Palka (1870-1938). Z dziejów paraﬁi Porąbka Uszewska, Siedliska Bogusz i Radgoszcz, Tarnów 2004. Pierwszy Synod Diecezji Rzeszowskiej (2001-2004), współredaktor statutów: ks. Piotr M. Gajda, Rzeszów 2004. Ks. Piotr M. Gajda, Zamyślenia nad „Imionami” Matki Bożej, Tarnów 2004. Ks. Piotr M. Gajda, Z historii soborowej odnowy obrzędów Mszy świętej w diecezji tarnowskiej, [w:] Cantate Dominum canticum novum. Księga pamiątkowa dedykowana Księdzu Kazimierzowi Pasionkowi, Tarnów 2004, s. 153-224.

 280 

Ks. Piotra M. Gajda

Ks. Piotr M. Gajda, Eucharystia sercem przeżywana zadatkiem szczęśliwej wieczności, Tarnów 2005. Ks. Piotr M. Gajda, Wybrany, konsekrowany i posłany. Kapłan w świetle dokumentów Nauczycielskiego Urzędu Kościoła, Tarnów 2006. Ks. Piotr M. Gajda, „Polskie Lourdes” i jego twórca. Przewodnik po historii Sanktuarium Matki Bożej z Lourdes w Porąbce Uszewskiej, Tarnów-Porąbka Uszewska 2007. Ks. Piotr M. Gajda, Imię Maryi błogosławią pokolenia. Modlitewnik maryjny, Tarnów-Porąbka Uszewska 2008. Ks. Piotr M. Gajda, Sankcje karne w Kościele w świetle Kodeksu Prawa Kanonicznego Jana Pawła II oraz późniejszych zmian i uzupełnień. Studium kanoniczno-pastoralne, Tarnów 2008. Ks. Piotr M. Gajda, „Zgasły nasze imiona, ale świecą nasze czyny”. Przemówienia wygłoszone z okazji uroczystości patriotyczno-religijnych w okręgu Tarnów Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Tarnów 2010. Posłańcy nadziei, pojednania i pokoju. Rozmyślania z Janem Pawłem II i Benedyktem XVI o znaczeniu kapłańskiej posługi, wybór tekstów i opracowanie: ks. Piotr Mieczysław Gajda, Tarnów 2010. „Musicie być mocni mocą miłości”. Rozmyślania z bł. Janem Pawłem II i Benedyktem XVI o wzniosłości powołania do służby Bożej, wybór tekstów i opracowanie ks. Piotr Mieczysław Gajda, Rzeszów-Tarnów 2012.

Opracowania wydane drukiem

 281 

Ks. Piotr M. Gajda, Służył Bogu z radością. Ks. dr infułat Jan Rzepa czciciel Matki Bożej lurdzkiej z Sanktuarium-Groty w Porąbce Uszewskiej, Tarnów 2012. Ks. Piotr M. Gajda, Zegnijmy kolana przed Panem, naszym Bogiem. Odnówmy naszą wiarę w rzeczywistą obecność Chrystusa w Eucharystii, Kraków 2012. Powołania darem miłości Bożej. Rozmyślania z bł. Janem Pawłem II, Benedyktem XVI i Franciszkiem o potrzebie i godności powołań kapłańskich, wybór tekstów i opracowanie ks. Piotr Mieczysław Gajda, Tarnów 2013. Sakrament radości, współautor tekstu: ks. Piotr M. Gajda, Tarnów 2014. Ks. Piotr M. Gajda, Niedziela chrześcijanina, Kraków 2015.