LISTY ŚW. TERESY OD DZIECIĄTKA JEZUS [złota seria]

Ċ : , ô 7$

7HUHVD RG ']LHFLɂWND -H]XV ' 2 . 7 2 5 .2 Ċ & , 2 ā $

Listy

:\GDQLH SRSUDZLRQH L X]XSHɗQLRQH

:\GDZQLFWZR .DUPHOLWyZ %RV\FK .UDNyZ

PRZEDMOWA

Gdy „Centralne Biuro w Lisieux” zapragnęło w ramach obchodów pięćdziesięciolecia śmierci św. Teresy od Dzieciątka Jezus opublikować jej Korespondencję, Matka Agnieszka od Jezusa (Paulina Martin) – rodzona siostra św. Teresy, poprosiła o opinię w tej sprawie miejscowego biskupa, ordynariusza diecezji Bayeux i Lisieux – François Picauda.

Dotychczas skromny wybór listów lub niektóre ich fragmenty publikowane były jedynie w dodatku do Dziejów duszy. Pasterz diecezji cieszącej się swoją Świętą odpowiadał Matce Agnieszce 12 lipca 1947 r.: „Sądzę, że myśl ta jest bardzo szczęśliwa, toteż zachęcam Przewielebną Matkę do rychłego jej urzeczywistnienia. [...] Świat cały powita z wdzięcznością nowy skarb terezjański, który pozwoli nam śledzić chronologicznie stopniowy rozwój i rozkwit przebogatej i charakterystycznej doktryny i świętości Waszej Małej Świętej. [...] Całym sercem życzę, aby ten kompletny zbiór Listów świętej Teresy od Dzieciątka Jezus dotarł do jak najszerszych kół czytelników, a przetłumaczony na wszystkie języki świata ukazał nam Małą a tak Wielką Świętą w całym blasku i wdzięku jej prostoty. Zaświadczy on, że najwznioślejsza świętość nie wyklucza naturalnego uroku oraz praktycznego ujęcia spraw życiowych”1.

1

TERESA OD DZIECIĄTKA JEZUS, Pisma, przekł. Karmelitanki Bose, red. O. Filek OCD Kraków 1971, t. I, s. 333–335.

6

Przedmowa

1. Pierwsze kompletne wydanie Listów św. Teresy od Dzieciątka Jezus w oryginale francuskim Opinia biskupa Bayeux i Lisieux okazała się bardziej niż trafna i słuszna. Pierwsze kompletne wydanie Listów ukazało się w oryginale francuskim 30 września 1948 r., dokładnie pięćdziesiąt lat po pierwszym wydaniu Dziejów duszy. Tytuł zbioru brzmi: Lettres de Sainte Thérèse de l’Enfant-Jésus (Office Central de Lisieux, Lisieux 1948). W przedmowie do niego znany terezjanista i historyk, ks. prał.

Andrè Combes, pisał z satysfakcją: „Znajdujemy tutaj całokształt tekstów korespondencji świętej Teresy. Tym wyrażeniem obejmuję nie tylko listy, w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale także bileciki pisane w pośpiechu przez dziewczynkę, a później zakonnicę, a nawet krótkie napisy, skreślone na odwrotnej stronie obrazków rozdawanych na pamiątkę. Rzecz jasna, że wahano się niejednokrotnie, czy umieścić w tej książce listy, które zdawały się pozbawione wszelkiej treści interesującej, a były jedynie odpowiedzią oczekiwaną przez adresata. Po zastanowieniu osądzono, że lepiej nie pominąć niczego”2.

Dzisiaj, prawie kolejne półwiecze później, gdy „huragan chwały”3 św. Teresy od Dzieciątka Jezus pozwolił nam zobaczyć ją wśród Doktorów Kościoła, dostrzegamy, jak 2 3

Tamże, s. 341.

Jest to znane określenie Piusa XI, który nazwał też Teresę „gwiazdą swojego pontyfikatu”. Zob.: S.T. PRAŚKIEWICZ, Święta Teresa od Dzieciątka Jezus w wypowiedziach Papieży i Ojców Soborowych, w: Święta Teresa od Dzieciątka Jezus. Patronka Misji Doktorem Kościoła, Rzym 1997, s. 31–33.

Przedmowa

7

bardzo słusznymi były decyzje wydawców jej korespondencji i dziękujemy im za to, że – być może natchnieni jej wyrażeniem – „wybrali wszystko”4, i w rezultacie zamiast zbioru 18 listów lub ich fragmentów, wydrukowanych w dodatku do Dziejów duszy w roku 1898, powiększonego do 52 listów, umieszczanego w niektórych późniejszych wydaniach Histoire d’une âme, ofiarowali nam ich 247. Na pewno nie zgrzeszyli nadmiarem. Przeciwnie, potwierdzili, że chociażby najmniejsze słówko Teresy oddaje nam coś z jej ducha i było bardzo drogie dla tych, do których było ono kierowane. Co więcej, dopracowali chronologię listów i podali je właśnie w porządku chronologicznym, a nie według adresatów, jak to czyniono we wcześniejszych wydaniach fragmentarycznych. „Korzyść – pisze A. Combes – jest znaczna, gdyż droga ewolucji terezjańskiej jest przez to samo ściśle oznaczona, a teksty następują jedne po drugich, stosownie do kolejności i zmian stanu duszy świętej Teresy”5. Listy opatrzono nadto przypisami, umiejscawiającymi je we właściwym kontekście i ułatwiającymi ich zrozumienie, a opracowanymi w większości przez karmelitanki bose z Lisieux, zwłaszcza rodzone siostry Świętej, tj. wspomnianą już matkę Agnieszkę od Jezusa (Paulinę) i matkę Genowefę od Najśw. Oblicza (Celinę).

4 5

Rps A 10r–v.

TERESA OD DZIECIĄTKA JEZUS, Pisma…, t. I, s. 342.

8

Przedmowa

2. Polskie tłumaczenie Listów św. Teresy opublikowane w roku 1971 Powyższe wydanie Listów św. Teresy od Dzieciątka Jezus z 1948 r. stało się podstawą do opublikowania polskiej ich wersji, w tłumaczeniu Idy Kopeckiej. Przekład przejrzały i poprawiły karmelitanki bose z Warszawy.

Ukazał się on w pierwszym tomie Pism naszej Świętej, wydanych pod redakcją o. Ottona od Aniołów (Filka) przez Wydawnictwo Karmelitów Bosych w Krakowie w roku 1971 (s. 331–805). W swych słowach Wprowadzenia do lektury Pism Świętej z Lisieux, w odniesieniu do jej Listów, zasłużony Redaktor pisze, że „stanowią one największą objętościowo część tekstów terezjańskich” i „należą do najbardziej improwizowanego piśmiennictwa Teresy. Pisane były równie pospiesznie jak autobiografia”6.

Następnie o. Otto od Aniołów słusznie przestrzega czytelnika listów i bilecików naszej Świętej: „Tego, kto nie wczuwa się w tamtą epokę – pisze – mogą razić powtarzające się zdrobnienia: mateczka, ojczulek, cioteczka, Janeczka, jagniątko, skowroneczek, słodki zefirek itd.”7. Teresa bowiem nigdy nie szczędzi swoim najbliższym (a nimi są przecież w większości adresaci jej listów) objawów czułości, przywiązania i wdzięczności, a posługuje się po temu językiem swoich czasów. Uważny i cierpliwy czytelnik potrafi jednak zaobserwować w listach, tym bardziej, że znajduje je w układzie chronologicznym, drogi rozwoju i wznoszenia się Teresy od poziomu dziecinnego do pełnej 6 7

Tamże, s. 43.

Tamże.

Przedmowa

9

dojrzałości duchowej. Przede wszystkim w listach do Celiny i do swych duchowych braci kapłanów (misjonarzy) ujawnia się wzniosłość Teresy, jej apostolstwo i mistycyzm. A tkliwe wyrażenia w jej listach należy interpretować w świetle jej własnego określenia: „ja nie umiem przemawiać inaczej jak tylko moim sercem”8.

3. Krytyczne wydanie Korespondencji św. Teresy Kiedy w roku 1962 wyczerpał się cały nakład wydania Listów św. Teresy z 1948 r., myślano w Lisieux o jego wznowieniu, ale po „uzupełnieniu i przejrzeniu”, tym bardziej, że nie obawiano się konfrontacji wydanych tekstów Teresy z oryginałami, gdyż tymczasem, tj. w roku 1956, o. François de Sainte-Marie opublikował jako faksymile Rękopisy autobiograficzne. Konfrontacja ta przyniosła bardzo pozytywne owoce, a nadto znaleziono nowe listy, podnosząc ich liczbę z 247 do 266. Ukazały się w dwóch obszernych tomach, pod wymownym tytułem: Całościowa korespondencja świętej Teresy od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza. Pierwsze wydanie zebrane listów Teresy i jej korespondencji9. Wydanie to stało się podstawą do nowych tłumaczeń na inne języki i przejęła je także, w stulecie śmierci św. Teresy z Lisieux i w przededniu ogłoszenia jej Doktorem Kościoła, Libreria Editrice Vaticana w koedycji z włoskim międzyprowincjalnym wydawnictwem karmelitów 8 9

List 133 do pani Guérin, z 16 listopada 1891 r.

Correspondance génèrale de sainte Thérèse de l’Enfant-Jésus et de la Sainte-Face.

Première edition intégrale des letters de Thérèse et de ses correspondants, t. I: 1877– –1890; t. II: 1890–1897, Cerf/DDB, Paris 1972–1974.

10

Przedmowa

bosych – Edizioni OCD10. Przejmuje je również niniejsze wydanie w naszym języku ojczystym, włączone w serię „Klasyki karmelitańskiej” krakowskiego Wydawnictwa Karmelitów Bosych. Światły czytelnik, porównując je z wydaniem z roku 1971, dostrzeże bez trudności odejście w wielu tekstach korespondencji od zbyt cukierkowatych i tchnących sentymentalizmem sformułowań, rażących nierzadko ucho polskiego odbiorcy, czego obawiał się już redaktor poprzedniego wydania, jak to wyżej widzieliśmy.

Nadto numeracja listów, zmieniona w odniesieniu do poprzedniego wydania polskiego ze względu na odnalezienie nowych, podana jest w liczbach arabskich, podobnie jak w najnowszych wydaniach francuskich11.

4. Teresa i adresaci jej listów Między pierwszym a ostatnim listem Teresy istnieje różnica tylko 20 lat. Pierwszy z 266 jej listów – to bilecik do Ludwiki Magdelaine, przyjaciółki Pauliny z pensjonatu sióstr wizytek w Le Mans, z 4 kwietnia 1877. Autorka listu liczyła więc zaledwie 4 lata i 3 miesiące. Ostatnim tekstem zaliczonym do korespondencji jest natomiast dedykacja dla księdza Bellière’a, duchowego brata Teresy, napisana przez nią ołówkiem na łożu śmierci, 25 sierpnia 1897 r., na odwrocie obrazka, który sama namalowała w maju – czerwcu tego samego roku.

10

11

SANTA TERESA DI GESÙ BAMBINO E DEL VOLTO SANTO, Opere Complete.

Scritti e ultime parole, Libreria Editrice Vaticana, 00120 Città del Vaticano – Edizioni OCD, Roma, 1997, s. 281-606.

Zob.: THÉRÈSE DE LISIEUX, Oeuvres complètes: textes et dernières paroles, Cerf, Desclée de Brouwer 1992.

Przedmowa

11

Nie zapominajmy, że Teresa żyje w epoce, w której telefon nie był jeszcze praktycznie używany, jakkolwiek wynaleziono go w rok przed pierwszym listem naszej Świętej, bo w 1876 r. A zatem listy odgrywały najistotniejszą rolę w międzyludzkich i rodzinnych kontaktach. Ceniono je szczególnie w rodzinie Martin-Guèrin. Pobyt na wsi, odpoczynek w górach, spacer nad morzem czy wyjątkowa podróż do Italii stają się bodźcem do obfitej korespondencji. Teresa włącza się tutaj w rodzinną tradycję. „Jednak przede wszystkim klauzura Karmelu – napisał redaktor włoskiego krytycznego wydania Listów Teresy – wyznacza rytm i stanowi linię demarkacyjną w korespondencji rodzinnej, albowiem wstąpienie do klauzury czterech kolejnych sióstr Martin i kuzynki Guèrin jednoczy je razem, ale równocześnie oddziela od innych członków rodziny, pozostających w świecie”12.

W tym kluczu możemy powiedzieć, że od 9 kwietnia 1888, tj. od dnia wstąpienia do Karmelu, Teresa nie musi już korespondować z dwiema swoimi starszymi siostrami, tj. z Marią i z Pauliną, które spotyka w klauzurze. Za pozwoleniem przeoryszy, matki Marii od św. Gonzagi, kreśli do nich bileciki podczas dni skupienia przed obłóczynami i przed profesją albo w czasie ich prywatnych rekolekcji.

Inaczej ma się sprawa z ojcem – panem Ludwikiem Martinem. Pisze do niego często, ale tylko podczas postulatu, albowiem jego choroba w roku 1888 przerywa praktycznie wszelki kontakt.

12

Tamże, s. 289.

12

Przedmowa

Uprzywilejowaną adresatką listów Teresy z Karmelu pozostaje przez sześć lat Celina, dopóki sama nie przekroczy 14 września 1894 r. progu klauzury. Na drugim miejscu znajduje się Paulina, potem kuzynka Maria Guèrin i jej matka Eliza. Liczne są też listy do Marii i Leonii.

Zachowały się nadto listy Teresy do nowicjuszek.

Wzruszające są listy do duchowych braci naszej Świętej, ks. Maurycego Bellière’a i o. Adolfa Roullanda. Niestety, nie zachowały się, z wyjątkiem jednego, listy do o. Pichona, misjonarza w Kanadzie, a wiemy, że Teresa pisała do niego w każdym miesiącu.

Zestawiając ocalałe listy Teresy (specjaliści mówią, że zaginęło około 30 procent jej korespondencji13) według ich liczby do poszczególnych adresatów, sprawa przedstawia się następująco: • 67 listów do Celiny Martin (s. Genowefy od Najświętszego Oblicza) i jeden list wspólny także do innych adresatów (nr 245); • 39 listów do Pauliny Martin (m. Agnieszki od Jezusa) i dwa wspólne także do innych adresatów (nr 30 i 245); • 22 listy do Marii Guèrin (s. Marii od Eucharystii); • 20 listów Elizy Guèrin (swej ciotki); • 18 listów do Marii Martin (s. Marii od Najświętszego Serca) i dwa wspólne (nr 30 i 245); • 17 listów do Leonii (s. Teresy, wizytki); • 13 listów do Ludwika Martina (swego ojca); 13

SANTA TERESA DI GESÙ BAMBINO E DEL VOLTO SANTO, Opere Complete, s. 288.

Przedmowa

• • • • • • • • • • • •

13

11 listów do ks. Maurycego Bellière’a; 9 listów do s. Marii od Trójcy Świętej OCD; 8 listów do s. Marii od św. Józefa OCD; 6 listów do o. Adolfa Roullanda; 5 listów do s. Marty od Jezusa OCD; 5 listów do Wujostwa Guèrin; 4 listy do Joanny Guèrin; 3 listy do biskupa Flaviana Hugonina; 2 listy do m. Marii od św. Gonzagi OCD; 2 listy do Izydora Guèrina (swego wuja); 2 listy do Celiny Maudelonde; i po jednym liście do (w porządku chronologicznym): Ludwiki Magdelaine, Joanny i Marii Guèrin, o. Pichona, ks. Révérony’ego, ks. Delatroëtte, m. Placydy, s. Marii Józefy od Krzyża, s. Marii Alojzy Vallée, br. Symeona, s. Anny od Najśw. Serca. Istnieje nadto jeden list Teresy „do wszystkich”, tj. jej zaproszenie na profesję zakonną (nr 118).

Biskup François Picaud, zachęcając w roku 1947 do opublikowania Listów św. Teresy, podkreślał, że z ich kart przebija praktyczna i harmonijna świętość karmelitanki bosej z Lisieux. Najlepiej przekona Cię o tym, drogi Czytelniku, lektura stronic, które następują. Przebija z nich codzienne życie i głębia ducha tej, którą Pius XI nazwał „arcydziełem natury i łaski”14. Ukazuje się w nich najpierw „Terenia” – niespełna pięcioletnie dziecko, potem myśląca coraz poważniej dziewczynka, wreszcie karmelitanka 14

Przemówienie z 30 kwietnia 1923 r. do pielgrzymów francuskich.

14

Przedmowa

bosa nieprzestająca kochać gorąco swoich najbliższych, ale równocześnie zanurzona w oceanie tej Miłości, która doprowadziła ją do bycia „miłością w sercu Kościoła”15 i pozwoliła Janowi Pawłowi II ogłosić ją tegoż Kościoła doktorem. o. dr Szczepan T. Praśkiewicz OCD

Kraków, 25 stycznia 2004 r.

15

Rps B 3v.

1885

16 DO PANI GUÉRIN (fragmenty)

10–17 maja 1885 Moja Droga Ciociu, mówiła mi Ciocia, żebym napisała o stanie mego zdrowia. Otóż mam się lepiej niż w niedzielę, głowa jeszcze ciągle bardzo mnie boli. Mam nadzieję, że Ciocia, jak i Joanna dobrze się czujecie i że Maria zupełnie już wyzdrowiała.

Myślę często o Cioci i wspominam, jak to Ciocia była dla mnie bardzo dobra1. Nie zapominam również o moich drogich kuzyneczkach i proszę powiedzieć Marii, że dziś wprawdzie nie piszę do niej, lecz uczynię to następnym razem, gdy będę miała więcej do opowiedzenia.

W niedzielę wieczór rozpoczynam rekolekcje2, pierwsza Komunia św. bowiem naznaczona jest na 21.; teraz już na pewno termin ten nie ulegnie zmianie.

1 2

W czasie wakacji w Deauville, od 3 do 10 maja.

Rekolekcje przygotowawcze do drugiej Komunii Teresy, odprawione wspólnie z koleżankami w pensji opactwa.

1885

29

Do widzenia, kochana Ciociu, proszę bardzo mocno uściskać ode mnie Joannę i Marię, a największy całus zachować dla siebie.

Teresa dziecko św[iętych] Aniołów3 17 DO MARII4

Kochanej Maryni pamiątka drugiej Komunii Twojej córeczki – 21 maja 1885 Teresa 18 DO PANA MARTINA

25 sierpnia 1885 Mój Kochany Tatusiu5, gdybyś był w Lisieux, dziś właśnie należałoby składać Ci życzenia; i chociaż nie ma Cię tutaj to chciałabym tak jak zwykle, a nawet bardziej niż kiedykolwiek, życzyć Ci z okazji Imienin wiele szczęścia, a zwłaszcza wiele przyjemności w czasie tej podróży6. Mam nadzieję, ukochany Tatusiu, że bawisz się bardzo dobrze, i że jesteś bardzo zadowolony z tego podróżowania. Myślę nieustannie o Tobie i proszę Boga, aby Ci dał wiele radości i abyś szybko 3

4 5

6

Teresa dobrym zachowaniem zasłużyła na przyjęcie do tego stowarzyszenia i dodawała czasem ten „tytuł” do swego imienia w zeszytach szkolnych.

Dedykacja na odwrotnej stronie obrazka namalowanego przez Teresę.

Teresa ozdobiła swój list kwiatkiem otoczonym przez napis: „Rezeda zerwana w moim ogrodzie”.

Sześciotygodniowa wycieczka na Bałkany.

30

Lata dzieciństwa

wrócił do nas w jak najlepszym zdrowiu. Mój kochany Tato, Paulinka ułożyła mi piękne wiersze na Twoje imieniny, abym je wygłosiła w dniu Twego święta; ponieważ jednak nie mogę tego uczynić, pragnę je napisać: Życzenia małej Królewny na imieniny jej Tatusia – Króla.

Gdybym była gołąbkiem małym, Tatusiu, czy wiesz, gdzie bym poszła?

Serce Twoje byłoby moim gniazdkiem, moim grobem, Tam pozostałabym na zawsze.

Gdybym się nazywała jaskółką, Bardzo często w najpiękniejsze dni Przylatywałabym, by odpoczęły skrzydła W schronieniu Twej, Ojczulku, miłości.

Gdybym była małym gilem, Zostałabym w Twoim ogródku, Najmniejsze ziarnko jęczmienia z Twej ręki Prawdziwą byłoby dla mnie ucztą.

Gdybym była słowikiem dzikim, Opuściłabym prędko mój lasek milutki, Aby przyfrunąć do Twego gaiku Śpiewać Ci najpiękniejsze piosenki.

A gdybym była gwiazdką maleńką, Chciałabym zawsze świecić wieczorem, Gdy światłość dnia niknie, By przynieść Ci promyk nadziei.

31

1885

Długo przed Twoim oknem Jaśniałabym tysiącem blasków, I nie chciałabym zniknąć, Zanim opowiem Ci o Niebie.

A gdybym była w falandze Złoto-skrzydlatych Cherubinów, Tatusiu, gdybym Aniołkiem była małym, Ku Tobie kierowałabym moje wzloty.

Pokazałabym Ci moją Ojczyznę W tajemniczym, sennym marzeniu, I rzekłabym: „nagrodą życia Twego Będzie ten tron świetlisty”.

Gdybyś chciał mieć skrzydła białe, Przyniosłabym Ci je z nieba, Ku wiecznym wybrzeżom Ulecielibyśmy obydwoje.

Lecz nie mam połyskującego skrzydła, Ani nie jestem Serafinem, Lecz małą dziewczynką, Którą się prowadzi za rękę.

Słabą tylko jestem jutrzenką, Skromnym pączkiem kwiatka, Promieniem, pod którym wzrosnę, Ojczulku, jest serce Twoje.

W miarę jak rosnę, widzę duszę Twą Oddaną całkowicie Bogu Miłości, Błogosławiony ten przykład rozpala mnie, W ślad za Tobą i ja podążać chcę.

32

Lata dzieciństwa

Chcę stać się na ziemi, Twoją radością, Twoją pociechą, Naśladować Cię, Ojczulku drogi, Ciebie tak miłego, tak łagodnego, tak dobrego.

Wiele jeszcze mogłabym powiedzieć Ale trzeba się wreszcie zatrzymać Tato obdarz mnie uśmiechem, Pocałunek złóż na mym czole.

Do widzenia, mój ukochany Tatusiu. Twoja Królewna, kochająca Cię z całego swego serca Teresa

205

1890

120 DO CELINY

23 września 1890 JMJT Jezus †

Och! Celino, jak wyrazić, co się dzieje w mojej duszy?

Jest rozdarta85, ale czuję, że ranę zadała mi ręka przyjazna, ręka bosko zazdrosna!...

Wszystko było gotowe do moich Zaślubin; ale czyż nie widzisz, że brakowało jeszcze czegoś do tej uroczystości? To prawda, że Jezus już wieloma klejnotami uzupełnił moją wyprawę, ale brakowało widocznie jeszcze jednego o niezrównanej piękności; otóż ten cenny diament otrzymałem dzisiaj od Jezusa... Celino, przyjmując go, wylałam wiele łez... jeszcze płyną; wyrzucałabym to sobie, gdybym nie wiedziała, „że istnieje miłość, której jedyną rękojmią są łzy”86.

To Jezus sam tak zrządził, to On, a ja poznałam Jego dotknięcie MIŁOŚCI. Wiesz, do jakiego stopnia pragnęłam zobaczyć dziś87 rano naszego drogiego Tatę, no więc teraz widzę jasno, że wolą Bożą jest, by to się nie stało. Dobry Bóg dopuścił to, po prostu, by wypróbować naszą miłość... Jezus chce, abym 85

86 87

Teresa spodziewała się obecności ojca podczas tej uroczystości, ponieważ przejściowo polepszył się stan jego zdrowia. W ostatniej jednak chwili p. Guérin sprzeciwił się, obawiając się, zresztą zupełnie słusznie, że tego rodzaju wzruszenie może być niebezpieczne dla chorego.

Cytat z wiersza Celiny.

Z okazji welacji.

206

Nowicjat

była sierotą, chce, żebym była sama z Nim samym, by zjednoczyć się poufniej ze mną; chce także oddać mi w Ojczyźnie tak słuszne radości, których odmówił mi na wygnaniu!

Celino, pocieszę Cię, Oblubieniec nasz jest Oblubieńcem łez, a nie uśmiechów; dajmy Mu nasze łzy, by Go pocieszyć, a dnia pewnego łzy te zamienią się w uśmiechy pełne niewymownej słodyczy!

Celino, nie wiem, czy rozumiesz cokolwiek z mego listu, zaledwie mogę utrzymać pióro. Ktoś inny objaśniłby Ci dokładniej cały przebieg rozmowy z Wujem, ale Twoja Teresa potrafi jedynie wyrazić się mową Nieba. Celino, zrozum Twoją Teresę!…

Dzisiejsze doświadczenie jest cierpieniem trudnym do zrozumienia, widzi się ofiarowaną nam radość, jest możliwa, naturalna, wyciągamy rękę... i nie możemy uchwycić tej tak upragnionej pociechy!... ale Celino, jakżeż to wszystko jest tajemnicze!... Nie mamy już schronienia tu na ziemi, w każdym razie Ty możesz powiedzieć, jak Najświętsza Panna: „Jakież to schronienie!”... tak, jakie schronienie... ale nie uczyniła tego ręka ludzka, to Jezus! To Jego „wzrok zasłonięty” spoczął na nas!…

Dostałam list od wygnanego Ojca88, a oto jeden fragment z tegoż: „Och! moje Alleluja jest przepojone łzami.

Ani jeden, ani drugi z ojców Siostry nie przybędzie, aby Ją ofiarować Jezusowi. Czyż trzeba nam bardzo ubolewać nad Siostrą, gdy tam w górze Aniołowie się radują, a Święci zazdroszczą? Korona cierniowa Siostry budzi ich za88

Od o. Pichona SJ.

207

1890

zdrość. Niechże Siostra umiłuje te ukłucia jako rękojmię miłości Boskiego Oblubieńca”.

Celino, przyjmijmy chętnym sercem cierpienie, które Jezus nam ofiarowuje; jutrzejsza uroczystość będzie dla nas świętem łez, ale czuję, że Jezus będzie tak pocieszony!...

Chciałabym Ci wiele powiedzieć, ale brak mi słów!...

Miałam polecone napisać, żeby Cię pocieszyć, ale bez wątpienia bardzo źle się z tego wywiązałam... Ach! Gdybym mogła przekazać Ci ten pokój, jaki Jezus wlał w mą duszę pogrążoną we łzach; o to właśnie proszę Go dla Ciebie, która jesteś mną!...

Celino, „nachylają się cienie”89, „przemija postać tego świata”90. Wkrótce, tak, wkrótce ujrzymy Oblicze nieznane a umiłowane, które zachwyca nas swymi łzami.

S. Teresa od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza zak. karm. nieg.

121 DO SIOSTRY MARII JÓZEFY OD KRZYŻA91

JMJT Jezus †

Klasztor Karmelu, 28 września [18]90

Moja Droga Siostro, bardzo byłam wzruszona listem Siostry i dziękuję za modlitwy zanoszone w mojej intencji. Co do mnie, nie 89 90 91

Pnp 4, 6.

1 Kor 7, 31.

Marcelina Anna Huse, pokojówka państwa Guérin. Wstąpiła do klasztoru benedyktynek w Bayeux 18 lipca 1889.

208

Pierwsze lata po profesji

zapominam o Siostrze, owszem, polecałam Bogu wszystkie Jej intencje.

Nareszcie jestem całkowicie Jezusa; mimo mej niegodności On raczył przyjąć mnie za swoją małą oblubienicę.

Teraz muszę Mu dawać dowody mojej miłości i liczę na to, że droga Siostra pomoże mi dziękować naszemu Panu.

Obie otrzymałyśmy wielkie łaski, a wkrótce, mam nadzieję, będziemy tymi samymi ślubami zjednoczone z Jezusem92.

Spotkało mnie tak wielkie szczęście, że otrzymałam błogosławieństwo Ojca Świętego na dzień mojej Profesji.

Zakonnik, który się o to postarał, pisał93, że wrogowie Kościoła są liczni, w Rzymie ani na chwilę nie ustają ataki na Ojca Świętego, Papieża. To zasmucające…

Jak to dobrze, że się jest zakonnicą, można modlić się i uśmierzyć sprawiedliwość Bożą; tak, misja powierzona nam jest bardzo piękna i nie starczy wieczności, by dziękować Panu naszemu za udzieloną nam cząstkę.

Droga Siostro, polecam Jej modlitwom mojego drogiego Tatę, tak doświadczonego krzyżem a tak godnego podziwu w swym poddaniu. Ośmielam się również polecić się modlitwom Waszego świętego Zgromadzenia.

92

93

S. Maria Józefa od Krzyża miała jednakże złożyć śluby dopiero w dwa lata później, 10 sierpnia 1892.

Brat Symeon ze Zgromadzenia Braci Szkół Chrześcijańskich, dyrektor Kolegium św. Józefa w Rzymie. Błogosławieństwo Ojca Świętego, otrzymane dzięki bratu Symeonowi, dopomogło Teresie w przeddzień jej profesji do przezwyciężenia pokus przeciwko powołaniu zakonnemu. Teresa nazwała je: „najstraszliwszą burzą wewnętrzną w życiu” (Rps A 76r).

209

1890

Proszę przyjąć, droga Siostro, wyrazy serdecznych uczuć zakonnych od tej, która jest szczęśliwa zwać się Twoją siostrzyczką Teresa od Dzieciątka Jezus zak. karm. nieg.

122 DO CELINY

JMJT Jezus †

14 października [18]90

Moja Ukochana Celino, nie chcę, by list Marii odszedł bez dodania słówka ode mnie. Nasza najdroższa Matka pozwala mi wspólnie z Tobą odprawić moją modlitwę. Celino, czyż nie czynimy tego zawsze razem?...

Celino kochana, zawsze to samo Ci mówię: ach! módlmy się za kapłanów... każdy dzień wykazuje, jak niewielu Jezus ma przyjaciół. Zdaje mi się, że właśnie niewdzięczność odczuwa On najdotkliwiej. Zwłaszcza gdy widzi, że dusze Jemu poświęcone oddają innym serce, które należy do Niego w tak absolutny sposób94. Celino, przygotujmy w naszym sercu mały, rozkoszny kwietnik, gdzie Jezus przychodziłby odpocząć... W ogródku naszym hodujmy jedynie Lilie, tak, lilie, i nie dopuśćmy innych kwiatów, bo inni mogą je uprawiać... jedynie dziewice mogą obdarzać Jezusa liliami.

94

Właśnie w tym czasie zwrócono się do Karmelu w Lisieux, polecając modlitwom zgromadzenia kilku księży bardzo zagrożonych.

210

Pierwsze lata po profesji

„Dziewictwo jest głębokim milczeniem co do wszystkich starań ziemskich”, nie tylko niepotrzebnych, ale wszystkich starań... Aby być dziewicą, trzeba myśleć tylko o Oblubieńcu, który nie zniesie przy sobie niczego, co nie byłoby dziewiczym, „skoro chciał narodzić się z matki dziewicy, mieć dziewiczego poprzednika, opiekuna dziewiczego, umiłowanego ucznia dziewiczego, a nawet grób dziewiczy”. On chce również małą, dziewiczego oblubienicę, swoją CELINĘ!... Powiedziane jest również, że „każdy miłuje naturalnie ziemię rodzinną, a skoro ziemią rodzinną Jezusa była Dziewica dziewic, i Jezus urodził się z woli swojej z Lilii, to lubi przebywać w sercach dziewiczych”.

A podróż Twoja, zdawałoby się, że zapominam o niej... nie, serce moje towarzyszy Ci tam95, rozumiem wszystko, co odczuwasz... rozumiem wszystko!... Wszystko mija, minęła podróż do Rzymu z bolesnymi przeżyciami... dawne nasze życie przeminęło... Śmierć minie również, a wówczas rozradujemy się życiem trwającym nie tylko kilka wieków, miliony lat przeminą dla nas jakby jeden dzień, a nastąpią po nich jeszcze dalsze, bezkresne miliony lat, pełne spokoju i szczęśliwości96… Celino...

Módl się gorąco do Serca Jezusowego... Wiesz, co do mnie, to nie patrzę na Najświętsze Serce tak jak wszyscy.

Myślę, że Serce mojego Oblubieńca jest wyłącznie moje, tak jak moje należy tylko do Niego samego97. Mówię do 95

96 97

Pielgrzymka Celiny z Leonią do Paray-le-Monial, gdzie obchodzono uroczyście dwusetną rocznicę śmierci św. Małgorzaty Marii Alacoque (wówczas jeszcze niekanonizowanej), 17 października 1890.

Por. C. ARMINJON, La fin du monde…, s. 316.

Por. Pnp 2, 16.

211

1890

Niego w rozkosznej samotności serca z sercem, oczekując na tę chwilę, gdy będę mogła kontemplować Go twarzą w twarz.

Nie zapominaj tam o swojej Teresie, szepnij tylko jej imię, a Jezus zrozumie. Tyle łask jest przywiązanych do tego świętego miejsca, zwłaszcza dla serca zbolałego...

Chciałabym bardzo napisać do Leonii, ale nie mogę, nawet nie mam czasu odczytać tego listu. Powiedz jej, jak często myślę o niej etc., etc… Pewna jestem, że Najśw. Serce udzieli jej wielu łask etc., etc… powiedz jej wszystko, Ty rozumiesz…

Twoja Teresa od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza zak. karm. nieg.

123 DO PANI GUÉRIN

JMJT Jezus †

15 października 1890

Moja Droga Ciociu, byłam bardzo wzruszona wszystkim, co mi Ciocia przysłała na imieniny, nie wiem doprawdy, jak mam dziękować i od czego zacząć. Najpierw, droga moja Ciocia przysłała do mnie czarującą Marię, która złożyła mi życzenia imieninowe od wszystkich, tak bardzo mi drogich.

Dwa piękne wazoniki z kwiatami, ofiarowane mi przez dwie moje ukochane siostrzyczki, Joannę i Marię, ucieszyły mnie bardzo. Umieściłam je obok małego Jezusa,

212

Pierwsze lata po profesji

a one o każdej godzinie dnia wypraszają dla moich siostrzyczek tyleż łask i błogosławieństw, ile każdy wrzos ma małych kwiatów…

A wreszcie, najdroższa moja Ciociu, doskonałe ciastka ukoronowały uroczystość i napełniły serce Twej małej Teresy wdzięcznością dla Ciebie, która mnie tak rozpieszczasz.

Tym bardziej jestem wzruszona, że wiem, jak bardzo Ciocia jest cierpiąca, a mimo to pamięta o swojej małej Teresie. Ale jak Ciocia myśli o niej, tak i ona również bardzo często wspomina Ciocię i nie przestaje prosić dobrego Boga, by oddał Jej stokrotnie to dobro, jakie nam świadczy. Modlę się także często za moją drogą Joannę.

Oby Bóg dał jej tyle szczęścia, ile tylko można mieć na ziemi! Proszę także Boga, by Ciocię pocieszył, bo rozumiem ogromną pustkę wywołaną wyjazdem tej mojej ukochanej siostrzyczki98. Nie zapominam również o drogim Wujku, proszę uściskać Go mocno ode mnie. Żegnam drogą moją Ciocię, a raczej odkładam tylko pióro, które tak nieudolnie spełnia misję powierzoną mu przez moje serce. Ono nie oddala się ani na chwilę od kochanej Cioci.

Twoja córeczka Teresa od Dzieciątka Jezus zak. karm. nieg.

98

1 października 1890 r. Joanna Guérin wyszła za mąż za dr. La Néela’a i zamieszkała w Cean, w odległości 50 km od Lisieux.

248

Pierwsze lata po profesji

139 DO PAŃSTWA GUÉRIN

JMJT Jezus †

Karmel, 30 grudnia [18]92

Mój Drogi Wuju i moja Droga Ciociu, bardzo miło jest Waszemu Beniaminkowi składać Wam życzenia na nadchodzący Nowy Rok. Nie będę próbowała wyrazić tutaj wszystkich życzeń, których urzeczywistnienia pragnę dla najdroższego Wujostwa; trwałoby to nazbyt długo, a przy tym serce miewa często pragnienia, których mowa ludzka wyrazić nie zdoła. Bywają zaś takie, które tylko Bóg potrafi zrozumieć, a raczej odgadnąć. Jemu zatem powierzam życzenia, jakie serce moje tworzy dla tych, którzy są mi tak drodzy.

Przebywając u stóp Pana naszego, odczuwam często, że dusza moja jest przepełniona wdzięcznością na myśl o łasce, jakiej mi udzielił, obdarzając mnie takimi krewnymi, z których posiadania jestem tak szczęśliwa.

Nie zapominam, że drugiego stycznia przypada rocznica urodzin mego kochanego Wuja; dumna jestem, że urodziłam się w tym samym dniu. Mam nadzieję, że Wuj nie zapomni pomodlić się za swoją małą Teresę, która wkrótce będzie dwudziestoletnią starą panną. Jakże czas mija!… Zdaje mi się, że to było wczoraj, gdy dobry Wujek sadzał mnie na kolanie i podrzucał w takt śpiewanych piosenek o Sinobrodym z tak groźną miną, że umierałam nieomal ze strachu. PIOSENKA O „MIRLITIR” bardziej

1892

249

mi się podobała. Wspomnienie tej melodii wystarcza dziś jeszcze, żeby mnie rozśmieszyć.

Jak widzicie, drodzy Ciociu i Wuju, ciężar lat nie pozbawia jeszcze Waszej córeczki pamięci, przeciwnie, – obecnie jest w tym wieku, w którym wspomnienia młodości szczególny mają dla niej urok.

Proszę Was, kochane Wujostwo, zechciejcie złożyć najlepsze moje życzenia szczęśliwego Nowego Roku wszystkim, których miłuję; nie wymieniam nikogo, bo nie starczyłoby papieru, ale w sercu moim wszystkie imiona są zapisane i zajmują tam niemało miejsca.

Wasza STARA Siostrzenica, miłująca Was z całego serca S. Teresa od Dzieciątka Jezus zak. karm. nieg.

1893

140 DO MATKI AGNIESZKI OD JEZUSA

JMJT Jezus †

20 lutego 1893

Moja Najdroższa MATKO, jakże to słodko, że mogę nazwać Cię tym imieniem!…

Od dawna byłaś już moją Matką, ale słodką tą nazwą przemawiałam jedynie w głębi serca do Tej, która była równocześnie moim Aniołem Stróżem i Siostrą. Dzisiaj Pan Bóg dokonał Twej KONSEKRACJI!… Jesteś rzeczywiście Matką moją i będziesz nią na wieczność całą. O! jakiż to piękny dzień dla Twego dziecka! Zasłona, jaką Jezus przyćmił radość tego dnia1, opromienia ją tym bardziej w moich oczach, gdyż jest to właśnie piętno uwielbianego Oblicza, wonność „tajemniczego bukietu”2 , która spłynęła na Ciebie. Niewątpliwie, tak będzie zawsze: „Ten, którego twarz jest zakryta”3. Ten, który ukryty jest dotąd w maleńkiej białej Hostii, a udziela się duszom jedynie 1

2

3

Tą „zasłoną” są łzy przeoryszy wzruszonej wyborem i – być może – pewne, nieznane bliżej okoliczności towarzyszące owej elekcji.

Aluzja do modlitwy (do Najświętszego Oblicza) ułożonej przez s. Agnieszkę w 1890 r.

Por. Iz 53, 3.

SPIS TREŚCI

Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

Rok 1877 1. Do Ludwiki Magdelaine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Do Joanny i Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Do swojej siostry Marii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15 16 16 17

Rok 1878 5. Do Pauliny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

Rok 1880 6. Do Pauliny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

Rok 1881 7. Do Pauliny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

Rok 1882 8. Do Celiny (fragmenty) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9. Do matki Marii od św. Gonzagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22 22

Rok 1883 10. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

24

Rok 1884 11. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12. Do Marii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25 26 27

504

Spis treści

14. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27 27

Rok 1885 16. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

17. Do Marii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28 29 29

Rok 1886 19. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20. Do Marii Guérin (fragmenty) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21. Do Marii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

33 34 35

Rok 1887 22. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23. Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

24. Do Joanny Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

26. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28. Do o. Pichona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

29. Do Leonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

30. Do sióstr Agnieszki od Jezusa i Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31A. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31B. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

32. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

33. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . . .

34. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

35. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

36. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

37. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

38A. Do ks. Hugonina, biskupa Bayeux i Lisieux . . . . . . . . . . .

38B. Do ks. Hugonina, biskupa Bayeux i Lisieux . . . . . . . . . . .

39. Do księdza Révérony’ego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

38 38 40 41 43 45 47 48 49 51 53 54 56 56 57 59 61 63 64 65

Spis treści

Rok 1888 40. Do ks. Hugonina, biskupa Bayeux i Lisieux . . . . . . . . . . . . .

41. Do ks. kanonika Delatroëtte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

42. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . . .

43B. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

44. Do ks. Hugonina, biskupa Bayeux i Lisieux . . . . . . . . . . . . .

45. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

46. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

47. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

48. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . . .

50. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

51. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

52. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

53. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

54. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

55. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

56. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

58. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

59. Do pana Guérina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

60. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

61. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

62. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

63. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

64. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

65. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

66. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

67. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

68. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

69. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

70. Do matki Placydy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

71. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

72. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

505

67 67 68 70 72 73 74 75 76 78 79 81 82 83 85 86 87 87 91 93 95 96 98 101 103 104 106 107 109 111 112 115 117

506

Spis treści

Rok 1889 73. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

74. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

75. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . . .

76. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

77. Do pana Martina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

78. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . . .

80. Do siostry Marty od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

81. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

82. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

83. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

84. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

85. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

86. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

87. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

88. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

89. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

90. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

91. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . . .

92. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

93. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

94. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

95. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

96. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

97. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

98. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

99. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

100. Do państwa Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

101. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

119 121 123 124 127 128 130 131 132 134 136 138 140 142 144 146 148 150 152 154 157 160 162 164 166 167 169 171 172

Rok 1890 102. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

103. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

104. Do siostry Agnieszki od Jezusa (fragmenty) . . . . . . . . . . . .

105. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

175 176 178 179

Spis treści

106. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

107. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

108. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

109. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

110. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

111. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . .

112. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

113. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . .

114. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

115. Do siostry Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

116. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . .

117. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . .

118. „Zaproszenie na ślub siostry Teresy od Dzieciątka Jezus i od Najświętszego Oblicza” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

119. Do siostry Marty od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

120. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

121. Do siostry Marii Józefy od Krzyża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

122. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

123. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

124. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

125. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

507

182 183 185 189 192 194 195 197 198 200 201 202 203 204 205 207 209 211 213 215

Rok 1891 126. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

127. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

128. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . .

129. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

130. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

131. Do pani La Néele (Joanny Guérin) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

132. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

133. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

217 219 222 222 225 228 230 232

Rok 1892 134. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

135. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

136. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

235 238 240

508

Spis treści

137. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

138. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

139. Do państwa Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

242 246 248

Rok 1893 140. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

141. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

142. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

143. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

144. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

145. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

146. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

147. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

148. Do Leonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

149. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

150. Do pani La Néele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

151. Do Leonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

152. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

153. Do pana Guérina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

154. Do Leonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

155. Do państwa Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

250 252 256 261 263 266 269 271 274 277 281 283 285 286 287 289

Rok 1894 156. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

157. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

158. Do Leonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

159. Do panny Celiny Maudelonde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

160. Do siostry Marii Alojzy Vallée . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

161. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

162. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

163. Do siostry Teresy Dozytei (Leonii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

164. Do siostry Teresy Dozytei (Leonii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

165. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

166. Do pani Pottier (Celiny Maudelonde) . . . . . . . . . . . . . . . . .

167. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

167 bis. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

291 293 295 297 299 302 304 305 306 308 313 315 320

Spis treści

509

168. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

169. Do Celiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

170. Do siostry Teresy Dozytei (Leonii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

171. Do siostry Teresy Dozytei (Leonii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

172. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

321 322 326 327 329

Rok 1895 173. Do siostry Teresy Dozytei (Leonii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

174. Do siostry Genowefy (Celiny) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

175. Do siostry Teresy Dozytei (Leonii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

176. Do siostry Teresy Dozytei (Leonii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

177. Do Marii Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

178. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

179. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

180. Do pani La Néele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

181. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

331 333 333 335 338 338 343 343 347

Rok 1896 182. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

183. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

184. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

185. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

186. Do Leonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

187. Do siostry Marii od Trójcy Świętej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

188. Do siostry Marii od Trójcy Świętej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

189. Do ojca Adolfa Roullanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

190. Do matki Marii od św. Gonzagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

191. Do Leonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

192. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

193. Do ojca Roullanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

194. Do siostry Marii od św. Józefa (fragment) . . . . . . . . . . . . . .

195. Do siostry Marii od św. Józefa (fragmenty) . . . . . . . . . . . .

196. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . .

197. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . .

198. Do księdza Maurycego Bellière’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

199. Do siostry Marii od św. Józefa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

349 358 361 361 363 364 364 366 368 374 378 380 384 384 385 389 393 395

510

Spis treści

200. Do siostry Marii od św. Józefa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

201. Do ojca Roullanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

202. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

203. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

204. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

205. Do siostry Marii od św. Józefa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

206. Do siostry Marii od św. Józefa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

207. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

208. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

209. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

210. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

211. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

212. Do siostry Marii od Trójcy Świętej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

213. Do księdza Bellière’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

396 396 405 408 409 410 410 411 412 413 413 413 415 417

Rok 1897 214. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

215. Do siostry Marii od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . .

216. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

217. Do siostry Marii od św. Józefa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

218. Do brata Symeona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

219. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

220. Do księdza Bellière’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

221. Do ojca Roullanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

222. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

222 bis. Do pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

223. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

224. Do księdza Bellière’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

225. Do siostry Anny od Najświętszego Serca . . . . . . . . . . . . . .

226. Do ojca Roullanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

227. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

228. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

229. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

230. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

231. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

232. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

421 421 422 423 424 426 426 430 437 438 438 439 443 445 451 451 452 453 455 456

Spis treści

233. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

234. Do siostry Marii od Eucharystii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

235. Do siostry Marii od Eucharystii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

236. Do siostry Marii od Trójcy Świętej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

237. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

238. Do Leonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

239. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

240. Do siostry Marii od Trójcy Świętej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

241. Do siostry Marty od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

242. Do siostry Marii od Trójcy Świętej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

243. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

244. Do księdza Bellière’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

245. Do matki Agnieszki od Jezusa, Marii od Najświętszego Serca, siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . .

246. Do siostry Marii od Trójcy Świętej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

247. Do księdza Bellière’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

248. Do Leonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

249. Do siostry Marii od Trójcy Świętej (fragmenty) . . . . . . . .

250. Do siostry Marii od św. Józefa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

251. Do siostry Marty od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

252. Do matki Agnieszki od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

253. Do księdza Bellière’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

254. Do ojca Roullanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

255. Do państwa Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

256. Do siostry Marty od Jezusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

257. Do Leonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

258. Do księdza Bellière’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

259. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

260. Do pana i pani Guérin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

261. Do księdza Bellière’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

262. Do siostry Genowefy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

263. Do księdza Bellière’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

264. Do siostry Marii od Trójcy Świętej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

265. Do siostry Marii od Eucharystii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

266. Do księdza Bellière’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

511

457 457 458 459 459 460 460 460 461 462 464 465 467 469 469 473 473 474 475 476 476 478 481 483 484 485 489 490 491 496 497 500 500 501

Tytuł oryginału Lettres de sainte Thérèse de l’Enfant Jésus et de la Sainte-Face © Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2014 Tłumaczenie: Ida Koperka Przekład przejrzały i poprawiły: Karmelitanki Bose w Warszawie Projekt okładki do serii: Mariusz Banachowicz Dtp: Paweł Matyjewicz Imprimi potest Tadeusz Florek OCD, prowincjał Kraków, 10 listopada 2015 r. nr 298/2015 Reimprimatur † Jan Szkodoń, wik. gen.

Kraków, dnia 17 września 2003 r. nr 2465/2003 Wydawnictwo Karmelitów Bosych 31-222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel.: 12-416-85-00; 12-416-85-01 fax: 12-416-85-02 www.wkb-krakow.pl www.karmel.pl e-mail: wydawnictwo@wkb.krakow.pl ISBN 978-83-7604-249-7 Druk: Dimograf – Bielsko-Biała