UKRYTA Z CHRYSTUSEM W BOGU - św. Małgorzata Redi i Teresa z Los Andes

»UKRYTA Z CHRYSTUSEM W BOGU" VII KARMELITAŃSKI TYDZIEŃ DUCHOWOŚCI ZE ŚWIĘTYMI MAŁGORZATĄ REDI I TERESĄ Z LOS ANDES

4 - 7 MAJA 2004

Pod redakcją o. Jerzego Wiesława Gogoli OCD

Kraków 2005 Karmelitański Instytut Duchowości Wydawnictwo Karmelitów Bosych

© Copyright by Karmel itański Instytut Duchowości ul. Rakowicka 18; 30-960 Kraków

Imprimi potest Albert Wach OCD, prowincjał Kraków, 16 kwietnia 2005 r.

Nr 171/05

Karmelitański Instytut Duchowości ul. Rakowicka 18, 30-960 Kraków Wydawnictwo Karmelitów Bosych ul. Z. Glogera 5, 31-222 Kraków www.wkb.krakow.pl www.karmel.pl e-mail: wydawnictwo@wkb.krakow.pl wydawnictwo@karmel.pl

ISBN 83-7305-153-8

SŁOWO POWITANIA

Z okazji ubiegłorocznego Tygodnia Duchowości o bł. Elżbiecie od Trójcy Świętej stwierdziłem, że urządzamy pierwsze sympozjum o niej na ziemi polskiej i że nasi profesorowie z rzymskiego „Teresianum", organizujący podobne Tygodnie Duchowości, uprzedzili nas w tym o 23 lata. W tym roku muszę zacząć podobnie, ale dodać, że tym razem my uprzedziliśmy braci z „Teresianum". Tam dotychczas nie odbył się żaden Tydzień Duchowości na temat którejkolwiek z dwóch postaci św. Małgorzaty Redi czy św. Teresy z Los Andes. Jakkolwiek trzeba przyznać, że właśnie w tamtym środowisku już w roku 1959 podjęto się bardzo fachowych studiów na temat św. Małgorzaty Redi, które - jak czytamy we wprowadzeniu do obszernego numeru „Ephemerides Carmeliticae" - wyprowadziły ją z cienia do światła1; właśnie w „Teresianum" od kilkudziesięciu lat wisi jej duży obraz obok św. Teresy z Awili, św. Jana od Krzyża i św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Obrazy te są bez podpisów, dlatego każdy nowo przybyły rozpoznaje wszystkie postacie oprócz tej jednej. Pytając: kto to jest?, nie zawsze ma szczęście trafić na dobrego informatora.

Skąd wzięło się motto tegorocznego Tygodnia? Zaczerpnąłem je od o. Gabriela od św. Marii Magdaleny, naszego znakomitego karmelity bosego zmarłego w latach 50. wieku XX. Podtytuł jego wprowadzenia w duchowość św. Teresy Małgorzaty brzmi: Abscondita cum Christo in Deo. A jego genezę wyjaśnia on sam. W styczniu 1945 roku papież Pius XII przekazał mu przesłanie dla klasztorów karmelitanek bosych: „Zalecam

1

EphCarm 10(1959), s. 3.

6

Jerzy W. Gogola

życie w oderwaniu od świata, życie ukryte, abscondita cum Christo in Deo"2. Kiedy o. Gabriel przestudiował bogaty materiał zgromadzony do procesu beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego Teresy Małgorzaty Redi, nie zawahał się, jak wyznaje, zamknąć w tej formule duchowości wielkiej nieznanej świętej z Florencji i nie zawahał się zaliczyć jej do największych postaci Karmelu, do gigantów świętości, takich jak: św. Teresa z Awili, św. Jan od Krzyża, św. Teresa z Lisieux3.

Ukrycie ma dla niej znaczenie całkowicie pozytywne, gdyż oznacza zanurzenie w Chrystusie, by w Nim osiągnąć pełnię komunii z Bogiem i stworzeniem. Odtąd święta Teresa Małgorzata Redi bywa nazywana „świętą od ukrycia"4.

O. Gabriel pisze, że ta wielka postać aż do jego czasów, tzn. do lat 50. wieku XX, pozostawała nieznana. Na gruncie polskim po ponad 50 latach od ukazania się Wprowadzenia o. Gabriela ona nadal pozostaje nieznana, nawet nam karmelitom bosym. Jest to wstyd, który chcemy po części zakryć podczas tegorocznego Tygodnia Duchowości. Z drugiej jednak strony jest to powód do dumy. Gdybyśmy mieli w Karmelu tylko jednego świętego, taka sytuacja by nie wystąpiła. Aby nie musieć się wstydzić co roku, powiem, że czeka nas jeszcze wiele pięknych niespodzianek podobnych do tegorocznej.

Należy bardzo żałować, że nie posiadamy właściwie żadnych tekstów Teresy Małgorzaty w języku polskim. Materiały z rozpoczynającego się Tygodnia Duchowości, które po opublikowaniu utworzą 7 tom serii „Karmel żywy", będą pierwszą pozycją o duchowości św. Teresy Małgorzaty na gruncie polskim.

Do rozważań podczas tegorocznego Tygodnia postanowiłem dołączyć drugą piękną postać Karmelu, pierwszą świętą Ameryki Łacińskiej - św. Teresę z klasztoru Los Andes w Chile, w którym zmarła. Postać niezwykle pogodna, z której duchowością miałem okazję zapoznać się nieco bliżej kilka lat temu, przygo2

3

Por. GABRIELE, La spiritualitas.

Por. tamże, s. 10.

4 Por. tamże, s. 12.

12.

Słowo powitania

7

towując się do uroczystości dziękczynnej w kościele karmelitanek bosych w Zakopanem za jej kanonizację. Teraz jednak nie chciałbym przeżywać wewnętrznego rozdarcia, zajmując się osobiście tymi obydwiema postaciami. Zatem rezygnuję nawet z pobieżnego wprowadzenia w ich duchowość, pozostawiając to zadanie innym prelegentom.

Muszę przyznać, że przygotowanie tegorocznego Tygodnia Duchowości nie było łatwe, głównie z uwagi na prawie całkowity brak źródeł w języku polskim, a nawet brak kopii w języku włoskim, czy w przypadku Teresy de Los Andes - w języku hiszpańskim. Z tej racji zdecydowana większość prelegentów to nasi ojcowie karmelici bosi z Krakowa i Lublina. Tym bardziej należy się cieszyć, że trudności w pewnym stopniu zostały przezwyciężone i teraz rozpoczynamy już VII Tydzień Duchowości Karmelitańskiej.

Bardzo serdecznie witam naszych czcigodnych i drogich gości: najpierw N.O. Prowincjała, o. dra Szczepana Praśkiewicza OCD, który wygłosi słowo wprowadzające, a pojutrze referat, ks. prof. Jana Machniaka, prelegenta dzisiejszego wieczoru, przedstawicieli Rady Prowincjalnej, ojca przeora krakowskiego klasztoru - Mateusza Więcka OCD wraz z całą naszą wspólnotą, Ojców i Braci przybyłych z naszych klasztorów, Siostry i Braci reprezentujących rozmaite Zgromadzenia zakonne, słuchaczy Karmelitańskiego Instytutu Duchowości, których wielu tu rozpoznaję, oraz wszystkich pozostałych.

W tym roku wysłuchamy ośmiu referatów: czterech poświęconych św. Teresie Małgorzacie, trzech - św. Teresie z Los Andes i jeden o nich obu zarazem. o. dr hab. Jerzy Wiesław Gogola OCD Dyrektor Karmelitańskiego Instytutu Duchowości

SŁOWO PRZEŁOŻONEGO PROWINCJALNEGO KRAKOWSKIEJ PROWINCJI KARMELITÓW BOSYCH

Dziękujemy bardzo mojemu przedmówcy, o. dr. hab. Jerzemu Gogoli OCD, założycielowi i dyrektorowi tutejszego Karmelitańskiego Instytutu Duchowości, a także kierownikowi Katedry Historii Duchowości na Papieskiej Akademii Teologicznej i wykładowcy tejże uczelni oraz wiceprzewodniczącemu Sekcji Polskich Teologów Duchowości, za słowa przywitania i za wprowadzenie nas w tematykę obecnego, siódmego już Tygodnia Duchowości, organizowanego przez tutejszy Instytut.

W minionych latach poznawaliśmy podczas tychże tygodni duchowe przesłanie wybitnych postaci Karmelu, od bł. Elżbiety od Trójcy Świętej, młodej karmelitanki bosej z Dijon we Francji (w którą wpatrywaliśmy się w roku ubiegłym), poprzez naszego rodaka i Patrona Sybiraków - św. Rafała Kalinowskiego, a także poprzez Współpatronkę Europy - św. Teresę Benedyktę od Krzyża (Edytę Stein), szczególnie związaną z naszą piastowską ziemią, aż po przyozdobionych tytułami doktorów Kościoła najwybitniejszych postaci duchowości chrześcijańskiej, ofiarowanych przez Karmel Kościołowi powszechnemu, tj. św. Teresę od Jezusa, św. Jana od Krzyża i św. Teresę od Dzieciątka Jezus.

Dziś dane są nam przed oczy dwie kolejne święte karmelitanki bose: Teresa Redi i Teresa z Los Andes. Nie są doktorami Kościoła, jak Matka Teresa z Awili czy Teresa z Lisieux. Nie są też filozofami i patronkami kontynentów jak Teresa Benedykta od Krzyża. Należą jednak do grupy tychże (wraz z nimi) pięciu świętych Teres Karmelu, które mają nam wiele do powiedzenia poprzez autentyzm życia duchowego, stwierdzony nieomylną

10

Szczepan T. Praśkiewicz

pieczęcią Urzędu Nauczycielskiego, wyrażoną poprzez ich kanonizację.

Do tychże Teres, żywimy nadzieję, dołączą też kiedyś Teresy z polskiego Karmelu, tj. Teresa od Jezusa Marchocka i Teresa od św. Józefa Kierocińska, których procesy gloryfikacyjne są mniej lub bardziej zaawansowane, a także Kunegunda Siwiec, w Karmelu (Świeckim Zakonie) też nosząca imię Teresy od Dzieciątka Jezus, albowiem zakończono już preprocesową fazę przygotowań do wprowadzenia sprawy jej beatyfikacji.

Karmelitanki, to prawda, wszystkie są święte, ale - za wyjątkiem błogosławionych Elżbiety od Trójcy Świętej i Anny od św. Bartłomieja - te, które Kościół postawił nam na ołtarzach poprzez kanonizację czy beatyfikację, to tylko Teresy i Marie.

Do pięciu świętych Teres, tj. Teresy z Awili, Teresy z Lisieux, Teresy Redi, Teresy Benedykty od Krzyża i Teresy z Los Andes, trzeba dodać trzy Teresy beatyfikowane, a mianowicie Teresę od św. Augustyna z Compiégne, Teresę z Guadalajary i Teresę Marię Manetti od Krzyża z Florencji. A wyniesione na ołtarze karmelitańskie Marie, to święte Maria Magdalena de Pazzi z Florencji, Maria Maravillas od Jezusa z Aldehuela koło Madrytu i błogosławione: Maria od Jezusa z Toledo, Maria od Jezusa Ukrzyżowanego z Betlejem, Maria od Wcielenia z Pontoise, Maria od Aniołów z Turynu, Maria Pilar i Maria Angeles z Guadalajary, Maria Sagrario z Madrytu i Maria Kandyda od Eucharystii z Katanii.

Jeśli o. Dyrektor będzie wierny swej opcji przybliżania nam podczas Tygodni Duchowości orędzia świętych i błogosławionych Karmelu, to mamy ich tematykę zapewnioną na długie lata...

A w Tygodniu obecnym, który inaugurujemy, przyglądnijmy się duchowemu przesłaniu dwóch młodych świętych karmelitanek bosych, 23-letniej Teresy Małgorzaty od Najświętszego Serca Pana Jezusa (Anny Marii Redi), Włoszki żyjącej w Toskanii w drugiej połowie XVIII wieku i 20-letniej Teresy od Jezusa (Juanity Fernández Solar), Chilijki z Los Andes, której

Słowo Przełożonego Prowincjalnego

11

doczesna egzystencja przypadła dokładnie na pierwsze dwudziestolecie wieku ubiegłego, który przecież tak niedawno pożegnaliśmy. Żyły w różnym czasie i na różnych kontynentach, ale szły do chwały świętości tą samą drogą duchowości Karmelu. Karmiąc się ciągle aktualnymi skarbami karmelitańskiej szkoły duchowości, chociaż umarły przedwcześnie, osiągnęły pełnię ewangelicznej doskonałości, i w myśl autora starotestamentowej Księgi Mądrości „przeżyły czasów wiele" (Mdr 4, 13). Tak jedna, jak i druga były abscondite cum Christo in Deo - ukryte z Chrystusem w Bogu i pragną dziś dzielić się z nami swoim doświadczeniem zażyłości z Panem.

Poznajmy zatem ich życie i duchowe przesłanie. Przedłożą je nam zaproszeni, nader kompetentni Prelegenci, którym życzymy dużo światła Ducha Świętego. A sobie nawzajem życzmy obfitej duchowej uczty na kolejnym, siódmym już Tygodniu Duchowości, który niniejszym ogłaszam jako otwarty. o. dr Szczepan T. Praśkiewicz OCD Prowincjał Krakowskiej Prowincji Karmelitów Bosych

SPIS TREŚCI

Słowo powitania Wykaz skrótów Słowo Przełożonego Prowincjalnego Krakowskiej Prowincji Karmelitów Bosych

5 13 9

CHARAKTERYSTYKA DUCHOWOŚCI ŚW. TERESY MAŁGORZATY REDI OCD Jerzy W. Gogola OCD (PAT) 1. Duchowość św. Teresy Małgorzaty Redi jako odpowiedź na doświadczenie Bożej miłości 2. Modlitwa i kontemplacja 3. Wyrzeczenie jako zjednoczenie z Ukrzyżowanym 4. Miłość bliźniego Zamiast zakończenia

18 23 28 32 35

„ABSCONDITA CUM CHRISTO IN DEO" Marek Chmielewski (KUL) 1. Ukrycie w życiu św. Teresy Małgorzaty Redi 2. Teologiczny sens ukrycia z Chrystusem w Bogu 3. Duchowość ukrycia na nasze czasy?

40 44 51

DUCHOWE ITINERARIUM ŚW. TERESY MAŁGORZATY REDI Placyd Paweł Ogórek OCD (USKW) 1. W obliczu Bożej tajemnicy 2. W kręgu duchowości Karmelu 3. Serce ukazujące drogę 4. Chwała Boga w Jego Świętych

60 66 73 76

Spis treści

245

NABOŻEŃSTWO DO NAJŚWIĘTSZEGO SERCA JEZUSOWEGO ŚW. TERESY MAŁGORZATY REDI Jan Machniak (PAT) 1. Dojrzewanie duchowe 2. Objawienia św. Małgorzaty Marii Alacoque 3. Zjednoczenie z Sercem Jezusowym

82 85 90

KONTEMPLACYJNE „UKRYCIE" W DOŚWIADCZENIU DUCHOWYM ŚW. TERESY MAŁGORZATY REDI Paweł Baraniecki OCD 1. Kontemplacyjna perspektywa duchowości św. Teresy Małgorzaty Redi 2. Środki kontemplacyjnego „ukrycia" św. Teresy Małgorzaty Redi 2.1. Samotność 2.2. Ubóstwo 2.3. Milczenie 3. Owoce kontemplacyjnego „ukrycia" św. Teresy Małgorzaty Redi 3.1. Komunia z Bogiem 3.1.1. Doświadczenie mistyczne Boga jako miłości...

3.1.2. Upodobnienie do Chrystusa 3.2. Pełnia człowieczeństwa 3.2.1. Dojrzałość na płaszczyźnie zmysłowo-psychicznej 3.2.2. Dojrzałość na płaszczyźnie moralno-duchowej 3.3. Miłość bliźniego 3.3.1. Wspólnotowy aspekt miłości bliźniego 3.3.2. Eklezjalny aspekt miłości bliźniego

100 102 102 105 108 112 113 113 115 118 119 120 123 123 125

246

Spis treści

SŁUŻYĆ I ŚWIADCZYĆ Redento delia Croce OCD Świadectwo egzystencjalne Świadectwo ukrytej miłości Materiały źródłowe Tajemniczy dynamizm miłości Zapowiedź miłości Realizm nadprzyrodzony

133 134 136 140 145 146

*

NAJŚWIĘTSZA MARYJA PANNA W DUCHOWOŚCI ŚWIĘTYCH KARMELITANEK BOSYCH TERESY MAŁGORZATY REDI I TERESY Z LOS ANDES Szczepan T. Praśkiewicz OCD 1. Święta Teresa Małgorzata Redi - ukryta z Maryją w Karmelu 1.1. Nabożeństwo maryjne natchnione Ewangelią i ceniące praktyki zewnętrzne 1.2. Modlitwa do Matki Bożej 1.3. Naśladowanie cnót Maryi z Nazaretu 2. Święta Teresa z Los Andes - córka Maryi.....

2.1. Odkrycie Maryi w kontekście Pierwszej Komunii Świętej 2.2. Córka Maryi 2.3. Składając wraz z Maryją całopalną ofiarę u stóp krzyża Zakończenie

152 153 155 157 158 159 160 162 163

DUCHOWE ITINERARIUM ŚW. TERESY OD JEZUSA Z LOS ANDES Andrzej Ruszała OCD 1. Koleje życia 2. Cechy charakteru

169 170

Spis treści

3. Trud walki ze słabością 4. Dojrzewanie do pełni świętości 4.1. Miłość 4.1.1. Miłość otrzymywana na modlitwie 4.1.2. Szczególne sposoby miłosnego udzielania się Boga podczas modlitwy 4.1.3. Zjednoczenie w miłości 4.2. Cierpienie 4.2.1. Cierpienia nocy ciemnej 4.2.2. Cierpienie ekspiacyjne 5. Przesłanie duchowe

247

172 175 175 175 178 181 183 184 187 190

PRAWDY OBJAWIONE KSZTAŁTUJĄCE ŻYCIE DUCHOWE ŚWIĘTEJ TERESY Z LOS ANDES (1900-1920) Dominik Wider OCD (PAT) 1. Najgłębsza istota Boga 2. Tajemnica obecności Boga podstawą zmiany jej życia 3. Jezus Chrystus - tajemnica Boga Człowieka 4. Tajemnica Maryi Matka

196 198 200 207

REALIZACJA IDEAŁU KARMELITAŃSKIEGO W ŚWIECIE W PISMACH ŚW. TERESY DE LOS ANDES Marian Zawada OCD 1. Zasadnicze komponenty ideału karmelitańskiego 1.1. Historia gniewliwego serca 1.2. Gorliwość o chwałę Boskiego Kapitana 1.3. Pragnienie przyjaźni 1.4. Do Jezusa przez Maryję 2. Samotność i ukrycie 3. Milczenie 4. Oderwanie

214 218 219 220 226 228 232 234

248

Spis treści

4.1. Wolność od świata 4.2. Wolność od siebie 4.3. Pokora Zakończenie

235 236 237 239

Podsumowanie

240