święty
Jan od Krzyża poezje wybrane
w przekładzie
Stanisława Barańczaka
Wydawnictwo Karmelitów Bosych Kraków 2010
© Copyright by Editorial Monte Carmelo, Burgos 2003 © Copyright by Stanisław Barańczak, 2010 © Copyright by Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2010 Redakcja Iwona Pawłowska, Piotr Linka OCD Okładka, dtp & design Paweł Matyjewicz Na str. 5 kopia rysunku Góry doskonałości, wykonanego przez św. Jana od Krzyża i dedykowanego s. Magdalenie od Ducha Świętego, karmelitance bosej (Madryt, Biblioteka Narodowa, rkps 6296). Imprimi potest Andrzej Ruszała OCD, prowincjał Kraków, 4.10.2010 r. nr 302/2010 Wydawnictwo Karmelitów Bosych 31-222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel. 12-416-85-00, 12-416-85-01 fax 12-416-85-02 ZAPRASZAMY DO KSIĘGARNI INTERNETOWEJ www.wkb.krakow.pl www.karmel.pl e-mail: wydawnictwo@wkb.krakow.pl wydawnictwo@karmel.pl
ISBN 978-83-7604-089-9 Druk: Zakład Graficzny Colonel S.A.
Llama de amor viva
Żywy płomień miłości
1.
¡Oh llama de amor viva, que tiernamente hieres de mi alma en el más profundo centro! Pues ya no eres esquiva, acaba ya, si quieres; ¡rompe la tela de este dulce encuentro! 2.
¡Oh cauterio suave! ¡Oh regalada llaga! ¡Oh mano blanda! ¡Oh toque delicado, que a vida eterna sabe, y toda deuda paga! Matando, muerte en vida la has trocado. 3.
¡Oh lámparas de fuego, en cuyos resplandores las profundas cavernas del sentido, que estaba oscuro y ciego, con extraños primores calor y luz dan junto a su Querido!
Llama de amor viva 8
1.
Żywy miłości płomieniu, twój czuły cios już nie boli, choć rani mojej duszy najgłębsze otchłanie! Skoro kres nastał cierpieniu, czyń dalej wedle swej woli: rwij zasłonę, co błogie utrudnia spotkanie. 2.
Och, rany niby pieszczota! Rozkoszne oparzeliny! Dłoni miękka! Dotyku lżejszy od westchnienia! Masz smak wiecznego żywota i zgładzasz wszelkie winy: uśmiercasz, lecz twa władza śmierć w życie przemienia. 3.
O, pochodnie płomienne, blaski zalewające głęboko utajone umysłu jaskinie, które ślepe i ciemne były, a dziś gorące światło się z nich dobywa, ku Miłemu płynie!
9 Żywy płomień miłości
Nota wydawnicza
Święty Jan od Krzyża napisał kilkanaście utworów poetyckich, jednak żaden z nich nie zachował się w rękopisie. Wydania krytyczne jego poezji opierają się na odpisach zawartych w trzech kodeksach Pieśni duchowej, w których wiersze umieszczono na końcu. Te trzy manuskrypty to: kodeks Pieśni duchowej w redakcji A, znajdujący się klasztorze Karmelitanek Bosych w Sanlúcar de Barrameda (Andaluzja), kodeks Pieśni duchowej w redakcji A-1, znajdujący się w Sacromonte (dzielnica Grenady) oraz kodeks Pieśni duchowej w redakcji B, znajdujący się w klasztorze Karmelitanek Bosych w Jaén. Oryginały wierszy Jana od Krzyża podajemy za wydaniem krytycznym dzieł, opracowanym przez Eulogio Pacho OCD na podstawie najbardziej cenionego kodeksu z Sanlúcar de Barrameda (wyd. 8, Monte Carmelo, Burgos 2003). W tym wydaniu, podobnie jak w przekładzie Bernarda Smyraka OCD, wiersz Cantar del alma que se huelga de conocer a Dios por fe ma 11 strof. Dwie dodatkowe, które zawiera tylko kodeks z Sacromonte, E. Pacho umieścił w przypisach. W naszym tomiku te zwrotki zostały włączone w tekst wiersza, jak w wydaniu krytycznym opracowanym przez José V. Rodrígueza OCD i Federico Ruiza Salvadora OCD (wyd. 6, Editorial de Espiritualidad, Madrid, 2009), co odpowiada układowi tego utworu w tłumaczeniu Barańczaka.
Stanisław Barańczak przetłumaczył sześć wierszy św. Jana od Krzyża i opublikował je po raz pierwszy w miesięczniku „W Drodze” (1979, nr 9, s. 39–45). Lektura tych przekładów może odświeżyć rozumienie duchowego doświadczenia mistyka karmelitańskiego, a w tomiku Poezji wybranych zamieszczamy je wraz z tekstami oryginalnymi, gdyż wgląd w ich rdzenną tkankę językową pozwala docenić kunszt tłumacza. Warto bowiem pamiętać, że Barańczak traktuje przekładany utwór jak „miniaturowy model świata”, starając się pieczołowicie odtworzyć go w języku polskim. Barańczak uwzględnia przy tym wszystkie elementy składowe wiersza, gdyż w procesie krystalizowania się znaczeń biorą udział wszelkie środki wyrazu, jak to zresztą sam wyjaśnia w Małym, lecz maksymalistycznym manifeście translatologicznym. Esej ten jest częścią książki Ocalone w tłumaczeniu. Szkice o warsztacie tłumacza poezji z dodatkiem „Małej Antologii Przekładów-Problemów”, która ukazała się w Wydawnictwie a5 (wyd. 3 poprawione i rozszerzone, Kraków 2004). Sięgnęliśmy do niej po komentarz dotyczący rozwiązywania przez Barańczaka problemów z przekładem wiersza św. Jana od Krzyża Vivo sin vivir en mí (tamże, s. 286–287). Komentarz ten stanowi tutaj swoiste posłowie. Pragniemy tomikiem Poezji wybranych przypomnieć, iż utwory św. Jana od Krzyża tłumaczył także Barańczak. Co więcej, komentarz warsztatowy ujawnia tematy od dawna obecne również w jego własnej twórczości, zwłaszcza w zainteresowaniu poezją metafizyczną. Dziękujemy serdecznie Stanisławowi Barańczakowi za wyrażenie zgody na publikację tłumaczeń wierszy. Dziękujemy też Krystynie i Ryszardowi Krynickim z Wydawnictwa a5 za życzliwą pomoc.
Nota wydawnicza 54
Spis treści
Llama de amor viva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Żywy płomień miłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6 7
Noche oscura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noc ciemna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12 13
Cantar del alma que se huelga de conocer a dios por fe . . Jak dobrze znam to źródło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20 21
Tras de un amoroso lance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spragniony miłosnych ran wielu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28 29
Sin arrimo y con arrimo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bez podpory a oparty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34 35
Vivo sin vivir en mí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Żyję, życia nie mając w sobie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
40 41
Stanisław Barańczak, San Juan de la Cruz (1542–1591): Vivo sin vivir en mí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
Nota wydawnicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53