Recenzent: dr hab. Rafał Ożarowski, prof. UG Redakcja i korekta: Jakub Dadlez Projekt okładki: Katarzyna Juras Zdjęcie na okładce: © Frédéric Prochasson
Copyright © by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015
ISBN 978-83-7383-790-4
Publikacja dofinansowana przez Rektora Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego oraz Fundację Studiów Międzynarodowych.
Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Wiślana 8 (róg Browarnej), 00-317 Warszawa tel./fax 22 692 41 18; 22 826 59 21; 22 828 93 91 dział handlowy: jak wyżej, w. 108 e-mail: info@scholar.com.pl www.scholar.com.pl Wydanie pierwsze Skład i łamanie: WN Scholar (Jerzy Łazarski) Druk i oprawa: Totem, Inowrocław
Spis treści Zamiast wstępu, czyli Bliski Wschód w epoce głębokich przemian . . . . . . . Wiesław Lizak, Anna M. Solarz
9
I Bezpieczeństwo i perspektywy współpracy międzynarodowej na Bliskim Wschodzie Amerykańskie bazy wojskowe na Bliskim Wschodzie – rozmieszczenie, rola, wpływ na stabilność i bezpieczeństwo regionu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jarosław Jarząbek
25
„Szyicki lew” i „wielki szatan” – antyamerykanizm w polityce Islamskiej Republiki Iranu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dominika Klimowicz
35
Ewolucja międzynarodowych ról Egiptu w regionie Bliskiego Wschodu po arabskiej wiośnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jolanta Sierańska
46
Znaczenie geopolityczne działalności państw Bliskiego Wschodu w przestrzeni kosmicznej (wybrane zagadnienia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leonard Łukaszuk
60
Wpływ arabskich organizacji międzyrządowych na rozwój regionów Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Karolina Mirys-Kijo
72
Działalność pokojowa i dobroczynna na Bliskim Wschodzie . . . . . . . . . . . . Nina Wasilewna Tamarskaja
81
II Izrael i Palestyna w stosunkach międzynarodowych Uznanie Palestyny za państwo nieczłonkowskie o statusie obserwatora ONZ – nowa rzeczywistość na Bliskim Wschodzie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Marcin Szydzisz
Zagrożenia dla bezpieczeństwa Izraela w optyce Binjamina Netanjahu . . . . Anna M. Solarz Konflikt wokół politycznego i prawnego statusu Jerozolimy. Perspektywy porozumienia, uwarunkowania porażki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . Michał Ziemowit Buśko
98
107
Rola dyplomacji II toru w bliskowschodnim procesie pokojowym . . . . . . . . Joanna Kulska
118
Relacje między Stolicą Apostolską a Izraelem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maria Jurek
131
Kwestia pokoju na Bliskim Wschodzie w nauczaniu Jana Pawła II . . . . . . . . Beata Kosiba
142
III Fenomen turecki na Bliskim Wschodzie Neoosmanizm – polityka Turcji w regionie Bliskiego Wschodu na początku XXI wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Katarzyna Urbanik
153
Kaukaz w polityce zagranicznej Turcji w okresie rządów Partii Sprawiedliwości i Rozwoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Agnieszka Rostkowska
165
Islamski aspekt tożsamości Turcji w polityce zagranicznej Partii Sprawiedliwości i Rozwoju wobec kryzysu w Egipcie . . . . . . . . . . . . . . Karol Wasilewski
177
Bałkany w kontekście historycznej i współczesnej tureckiej polityki zagranicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Magdalena Ickiewicz-Sawicka
184
IV Problemy wewnętrzne państw regionu Ideowy fundament kapitalizmu i demokracji a kluczowe ideały islamu – antagonizm czy zbieżność? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zdzisław Kieliszek
197
Funkcje organizacji pozarządowych w krajach arabskich. Państwo a społeczeństwo obywatelskie w Egipcie i Maroku. . . . . . . . . . . . . . Katarzyna Brataniec
208
Uwarunkowania i rozwój dżihadyzmu w Jemenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stanisław Kosmynka
220
Sułtanat Omanu – w poszukiwaniu swego miejsca we współczesnym świecie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dorota Ściślewska
234
Perspektywy rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i demokracji w Iraku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Paulina Warsza
244
Przestępczość wśród nieletnich w Izraelu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anatolij Iwanowicz Kibysz
256
V Bliski Wschód w polskiej polityce zagranicznej Znaczenie wojny w Iraku w 2003 r. dla pozycji Polski na scenie międzynarodowej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Agnieszka Orzelska-Stączek
265
Noty o autorach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
274
Indeks nazwisk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
276