NTUA-SCHOOL OF ARCHITECTURE-Urban design toolkit - part I

E.M.Π. ΣXOΛH APXITEKTONΩN ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ- ΤOMEΑΣ I, ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΝΘΕΣΕΩΝ 9ου ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ, 2017 - 2018 ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΚΑΡΒΟΥΝΤΖΗ ΒΑΛΕΝΤΙΝΗ Επίκουρη Καθηγήτρια ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΤΘΑΙΟΣ Επίκουρη Καθηγήτρια

ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Το κατ’ επιλογήν μάθημα του 9ου εξαμήνου στόχο έχει να εισάγει μια μεθοδολογική προσέγγιση για την ανάλυση και την ερμηνεία των βασικών παραμέτρων που συμμετέχουν στην διαδικασία του αστικού σχεδιασμού . Σύμφωνα με την ισχυρή πεποίθησή μας ότι το ο αστικός σχεδιασμός δεν μπορεί να υπάρξει εν κενώ, αυτή η σειρά μαθημάτων προσπαθει να διατυπώσει μερικά από τα κύρια ζητήματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της αναλυτικής διαδικασίας του σχεδιασμού. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας η σημασία της ταυτότητας του τόπου αποκτά έναν κεντρικό ρόλο. Το μάθημα προτείνει έναν συστηματικό τρόπο να κατανοηθούν οι περισσότερες από τις καθοριστικές παραμέτρους κατά τη διάρκεια του αστικού σχεδιασμού στο αναλυτικό στάδιό του, με στόχο, την αξιολόγηση τους και την ενσωμάτωσης τους στην σχεδιαστική πρόταση. Σε μία προσπάθεια να τυποποιηθεί η αναλυτική διαδικασία θα χρησιμοποιηθούν ψηφιακά εργαλεία αστικής ανάλυσης με βάση τέσσερις κύριες κατηγορίες: χωρικό λογισμικό ανάλυσης βασισμένο στην μεθοδολογία του «space syntax», χάρτης αξονικών γραμμών, ψηφιακά εργαλεία παρατήρησης και κατανόησης του αστικού περιβάλλοντος. (isovists και isovist fields, Benedikt), τρισδιάστατη απεικόνιση των κτιρίων (με την χρήση προγραμμάτων 3ds Max) για την μελέτη της κίνηση του ήλιου(φως –σκιά), χρήση προγραμμάτων για την ανάλυση συνθηκών μικροκλίματος της περιοχής, μελέτη της κίνησης του αέρα επιφάνειας, (ENVImet®). Οι σπουδαστές χρησιμοποιούν ως πεδίο ανάλυσης την περιοχή επέμβασης που καθορίζει το θέμα του 9ου εξαμήνου στο υποχρεωτικό μάθημα του Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού 9: Αστικός Σχεδιασμός.

Special topic in ARCHITECTURAL DESIGN 9 –URBAN DESIGN -Compulsory by choice course Digital tools for instrumenting the decision making in urban design.

Teaching Staff : Valentini Karvountzi, Assistant Professor , Dimitra Nikolaou, Associate Professor , Matheos Papavasiliou Assistant Professor Stamatina Mikrou , EEP

The aim of this course is to introduce a methodological approach for the analysis and evaluation of the critical aspects regarding the decision making of the urban design process, in order to create new urban formations.

According to our strong belief that urban design cannot exist in ‘in vacuo’, this course will attempt to formulate the main issues emerging during the analytic and synthetic process of the design. During this process the significance of the identity of place acquires a central role.

The course proposes a systematic way to comprehend most of the determinative parameters during the urban design process in its analytical stage specifically, in order to support the main Compulsory course that is running during the same semester.

Since Urban Design and Planning take into account spatial, social, environmental, political, aesthetic and economic factors, in order to design human settlements and natural places, it is very important to investigate all the above parameters and their role in the design process.

In order to estimate all the above parameters, various software and computer techniques can be used to define a set of tools for exploring all the factors which aid its process.

The research for a methodological procedure which will help the designers to organize better, correlate ,compare and evaluate consistently, all the above parameters, for a successful result, in order to fulfill all the specific requirements, is of great importance to us.

Trying to formalise the analytical process of urban design we organize the digital tools for the urban analysis into four main categories: - spatial analysis software based on the established methodology of "Space Syntax"(1) - digital tools for observing and understanding the urban environment. (i.e. visibility analysis of urban systems with the use of Benedikt's "isovists and isovist fields".(2) - photogrammetrically derived three-dimensional (3d) models of the city (Static and animated daylighting metrics) and secondly virtual setting for the proposed design.

-three-dimensional microclimate models designed to simulate the surface-plant-air interactions in urban environment. (Urban Climatology with the use of software tools like ENVI-met ®).

ΜΑΡΙΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ Ε.Θ. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΣΥΝΘΕΣΕΩΝ 9 ΟΥ

Κατά τις πρωινές ώρες του Σαββάτου παρατηρείται μειωμένη εκτόνωση των παιδιών στον δημόσιο χώρο. Τις απογευματινές ώρες παρατηρείται μικρή αύξηση της δραστηριοποίησης τους στο δημόσιο χώρο.

Ο δημόσιος χώρος την Κυριακή ενεργοποιείται περισσότερο μέσω του παιχνιδιού των παιδιών σε σύγκριση με το Σάββατο. Η εκτόνωση των παιδιών στο δημόσιο χώρο δεν διαφοροποιείται σημαντικά στη διάρκεια της μέρας.

Τις πρωινές ώρες εντοπίζεται ο περιορισμός του παιχνιδιού στις σχολικές αυλές. Στη διάρκεια της μέρας το παιχνίδι εξαπλώνεται βαθμιαία στο δημόσιο χώρο. Η μεγαλύτερη εκτόνωση των παιδιών στο δημόσιο χώρο παρατηρείται τη Δευτέρα στις 16:00 , καθώς τη συγκεκριμένη ώρα τερματίζεται η λειτουργία και των ολοήμερων σχολείων, αφήνοντας στα παιδιά ελεύθερο χρόνο παιχνιδιού.

Από την παραπάνω συγκριτική παράθεση παρατηρείται ότι η τυπολογία του χώρου επηρεάζει τη δυνατότητα και το βαθμό οικειοποίησης του χώρου από τα παιδιά στο παιχνίδι τους. Τα παιδιά μικρότερων ηλικιακών ομάδων (0-6) επιλέγουν κυρίως τους οριοθετημένους χώρους παιχνιδιού - τις παιδικές χαρές - ενώ τα

παιδιά μεγαλύτερων ηλικιακών ομάδων (6-12 και 12-18) επιλέγουν για το παιχνίδι τους χώρους που δεν έχουν σχεδιαστεί αποκλειστικά για αυτό, όπως για παράδειγμα τον ελεύθερο χώρο της πλατείας.

Οι χώροι που βρίσκονται κοντά σε σχολεία και περιβάλλονται από κατοικίες επιλέγονται πιο συχνά για το παιχνίδι των

παιδιών τις καθημερινές, ενώ οι χώροι οι οποίοι περιβάλλονται από χώρους εστίασης επιλέγονται κυρίως το σαββατοκύριακο .

Οι χώροι που επιτρέπουν την οπτική επαφή με το εσωτερικό τους από το επίπεδο του δρόμου προσελκύουν περισσότερα παιδιά. Τα παιδιά μικρότερων ηλικιακών ομάδων (0-6) φαίνεται να προτιμούν περιφραγμένους χώρους, ενώ τα παιδιά μεγαλύτερων ηλικιακών ομάδων επιλέγουν χώρους με χαμηλή ή ακόμη και χωρίς καθόλου περίφραξη.

Ο εξοπλισμός του χώρου φαίνεται να μην επηρεάζει σημαντικά την

επιλογή του από τα παιδιά ως χώρο παιχνιδιού, καθώς πολλές φορές η απουσία αυτού επιτρέπει στα παιδιά να είναι πιο εφευρετικά στο παιχνίδι τους.

Ο σχεδιασμός του χώρου είναι αυτός που καθορίζει πολλές φορές και τη μορφή του παιχνιδιού που εκτυλίσσεται σε αυτόν. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, η ύπαρξη πλατωμάτων στο χώρο

επιτρέπει τα ομαδικά παιχνίδια – ποδόσφαιρο και κυνηγητό.

Η κίνηση των παιδιών μικρότερων ηλικιακών ομάδων (0-6) φαίνεται να είναι πιο περιορισμένη στο

παιχνίδι τους. Στο παράδειγμα αυτό, το παιχνίδι τους εκτυλίσσεται στον προκαθορισμένο χώρο παιχνιδιού. Η κίνηση των παιδιών μεγαλύτερων ηλικιών (6-12 και 12-8) στο παιχνίδι τους απλώνεται σε μεγαλύτερο τμήμα του χώρου, ακόμα και σε περιοχές που δεν είναι σχεδιασμένες για αυτό, όπως στο τμήμα φύτευσης της πλατείας.

Παρά την απουσία εξοπλισμού παιχνιδιού στην συγκεκριμένη πλατεία, τα παιδιά χρησιμοποιούν τα χωρικά στοιχεία στο παιχνίδι τους. Για παράδειγμα το κεντρικό κυκλικό παρτέρι χρησιμοποιείται από τα παιδιά για παιχνίδια ισορροπίας λόγω της μικρής υψομετρικής διαφοράς, και ο συμμετρικός σχεδιασμός της πλατείας επιτρέπει την κυκλική κίνηση με σκούτερ, πατίνια κτλ.

Και σε αυτό το παράδειγμα η κίνηση των παιδιών μικρότερων ηλικιών φαίνεται να είναι πιο περιορισμένη στο παιχνίδι τους από αυτήν των παιδιών μεγαλύτερων ηλικιών. Τα σημεία στάσης των ενηλίκων εντοπίζονται κυρίως περιμετρικά του χώρου, έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα εποπτείας των παιδιών.

Από το συγκεκριμένο παράδειγμα ,η χρήση του χώρου της παιδικής χαράς φαίνεται να αφορά κυρίως παιδιά μικρότερων ηλικιακών ομάδων (0-6 ετών). Παρά το γεγονός ότι υπάρχει επαρκής εξοπλισμός παιχνιδιού, τα παιδιά

επιλέγουν πολλές φορές να μην τον αξιοποιούν στο παιχνίδι τους και να εφευρίσκουν άλλες μορφές παιχνιδιού μέσα από άλλα χωρικά στοιχεία.

Όπως φαίνεται στα πιο πάνω διαγράμματα η κίνηση των παιδιών μικρότερων ηλικιακών ομάδων (0-6) είναι πιο περιορισμένη χωρικά από αυτήν των παιδιών μεγαλύτερων ηλικιακών ομάδων (6-12 και 12-18) και εξελίσσεται πάντα στο οπτικό πεδίο των γονιών τους. Τα μικρότερα παιδιά επιλέγουν το ατομικό παιχνίδι σε αντίθεση με τα μεγαλύτερα παιδία που επιλέγουν ομαδικά παιχνίδια. Ο σχεδιασμός του χώρου καθορίζει τη μορφή του παιχνιδιού σε σημαντικό βαθμό, όπως για παράδειγμα ένα κυκλικό στοιχείο ωθεί την κυκλική κίνηση στο παιχνίδι, η απουσία περίφραξης καθιστά δυνατή τη χρήση σκούτερ, ποδηλάτου ή πατινιών, σημεία με υψομετρική διαφορά επιτρέπουν παιχνίδια ισορροπίας και πλατώματα στο χώρο δίνουν τη δυνατότητα για ομαδικά παιχνίδια . Κάθε χαρακτηριστικό του χώρου μπορεί να αποτελέσει μια διαφορετική αφορμή για την ενεργοποίηση της φαντασίας του παιδιού, προσλαμβάνοντας νέα χαρακτηριστικά στο παιχνίδι του.

Η περιοχή του Ελαιώνα βρίσκεται στο "κέντρο" του λεκανοπεδίου της Αττικής. Από εκεί, αντιλαμβάνεται κανείς τα περιμετρικά όρια του όρους Αιγάλεω και του Υμηττού, καθώς μπορεί να έχει και θέα προς τη θάλασσα. Αυτό συμβαίνει, τόσο λόγω της θέσης της περιοχής, όσο και της επιπεδότητας του εδάφους της. Επιπλέον, από συγκεκριμένες θέσεις, υπάρχουν άμεσες οπτικές φυγές προς τους 3 βασικούς λόφους της Αττικής (Ακρόπολη, Λυκαβηττός, Τουρκοβούνια).

ΧΑΡΤΗΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Στον παραπάνω χάρτη ενσωμάτωσης φαίνεται ότι το νέο οδικό δίκτυο που δημιουργείται στην περιοχή της παρέμβασης συμβάλλει καθοριστικά στην επιτυχή ενσώμάτωση των νέων δομών στο υπάρχον αστικό δίκτυο. Οι νέοι άξονες αδυνατούν να επιλύσουν το πρόβλημα της συνθεσιμότητας του Ελαιώνα(βλ. προηγούμενη διαφάνεια), όμως η σύνδεσή τους με την Ιερά οδό, την Αγίας Άννης και τη Δημαράκη συνεπικουρούν στην ενσωμάτωση της παρέμβασης.

Βασική πρόθεση στο σχεδιασμό της περιοχής των κατοικιών ήταν η δημιουργία διάφορων κέντρων που εξυπηρετούν τις πολλαπλες Ανάγκες των κατίκων και λειτουργούν συμπληρωματικά μεταξύ τους. Έτσι, το οδικό δίκτυο, ως το βασικό στοιχείο οργάνωσης του χώρου αποτέλεσε την αφετηρία του σχεδιασμού. Κύριοι και δευτερεύοντες δρόμοι δημιουργούν κεντρότητες και σταδιακή αποκλιμάκωση από την πόλη στην περιοχή των κατοικιών και αντίστροφα. Δύο βασικές πλατείες που περιλαμβάνουν λειτουργίες που αφορούν το σύνολο της κοινότητας τοποθετούνται όχι κατά μήκος κάποιου κεντρικού άξονα, αλλά σε κάποιο παράλληλο δρόμο προκειμένου να εξασφαλίζεται μια «προστασία» από τους επισκέπτες και διέρχονται από την περιοχή των κατοικιών.

Χάρτης συνδεσιμότητας

Χάρτης συνδεσιμότητας

Χάρτης ενσωμάτωσης

Χάρτης ενσωμάτωσης