Podporządkowanie guru
Nawet wielcy uczeni mają problem z oceną, co jest dobre a co złe, co przyjąć, a co odrzucić (kiṁ karma kim akarmeti kavayo ’py atra mohitāḥ). Nawet wielcy uczeni nie są w stanie zrozumieć, co jest naprawdę konieczne. Świat doczesny jest dżunglą dylematów i przebywająca w nim dusza ma za sobą wiele rozmaitych wcieleń o różnych poziomach świadomości. W Księdze praw Manu jest napisane (Manusmryti): jala-jā nava-lakṣani sthāvarā lakṣā-viṁśati kṛmayo rudra-saṅkhyakāḥ pakṣiṇāṁ daśa-lakṣaṇam triṁśal-lakṣāṇi paśavaḥ catur-lakṣāṇi mānuṣāḥ Istnieje 900 tysięcy gatunków życia wodnego, 2 miliony gatunków drzew i innych roślin, 1,1 miliona gatunków owadów i gadów, milion gatunków ptaków, 3 miliony gatunków zwierząt czworonożnych oraz 400 tysięcy rodzajów gatunku ludzkiego.
Według Manu drzewa znajdują się w swojej beznadziejnej sytuacji w wyniku karmy (karma, skutki działań powstałe w ciągu wielu żyć). Odczuwają one ból i przyjemność podobnie jak my; ich dusze nie są niższej kategorii. A jednak znalazły się w owej ciężkiej sytuacji z powodu karmy. Nie mogą za to winić nikogo prócz siebie. Taki jest stan rzeczy w tym zewnętrznym świecie. Żyjemy w środowisku, w którym panują poważne problemy wynikające z niewłaściwych przekonań, niewłaściwych informacji, niewłaściwego przewodnictwa i niewłaściwego postępowania. Jak mamy ocenić, co jest dobre, a co złe, do czego należy dążyć, a co trzeba odrzucić? Niezliczone możliwości napływają zewsząd, by na nas wpłynąć. A kiedy ten obszar, okryty złudzeniem
20
Śri Guru i jego łaska
i skażony błędem, wypełniony jest taką różnorodnością, jak można mieć nadzieję na poznanie nieskończonego duchowego świata Wajkuntha? Jakie nastawienie niezbędne jest, by zbliżyć się do obszaru, który jest transcendentny i znajduje się poza zasięgiem zmysłów i umysłu, adhokszadźa (adhokṣaja, znajdujący się poza zasięgiem zmysłów).
Prawdziwy guru Musimy przyjąć każdy sposób, każde wsparcie, które pomoże nam osiągnąć ten wyższy wymiar. Powinniśmy starać się uzyskać choćby najmniejszy dostęp do tego doskonałego celu będącego naszą wrodzoną aspiracją. Jesteśmy bezradni; tkwimy w beznadziei pośród rozczarowań. Grozi nam poważne niebezpieczeństwo. Polegamy na swojej wolnej woli, swojej zdolności czynienia wyborów dla własnego dobra. Ale ta wolna wola jest zbyt ograniczona i niedoskonała, by nas poprowadzić. Jakże wielkie grozi nam niebezpieczeństwo! Wszystko wokół jest świadectwem tego niebezpieczeństwa. Jakże ważny jest prawdziwy guru, który poprowadzi nas tam, gdzie będziemy naprawdę bezpieczni. Żyjemy pośród rozmaitych sił, które przyciągają nas w różnych kierunkach, dlatego właściwe przewodnictwo jest dla nas wszystkich rzeczą najcenniejszą i najważniejszą. Jeśli przyjmować będziemy rady skądkolwiek i od kogokolwiek, zostaniemy wprowadzeni w błąd. Dlatego musimy zachować ostrożność, by wybrać właściwe nauki. Takiej rady udziela nam Kryszna w Bhagawadgicie (4.34): tad viddhi praṇipātena paripraśnena sevayā upadekṣyanti te jñānaṁ jñāninas tattva-darśinaḥ Udaj się do mistrza duchowego, który posiada wiedzę. Bądź mu oddany i staraj się go zrozumieć, zadając pytania i wykonując jego polecenia. Taki mądry mistrz duchowy przekaże ci duchową wiedzę, gdyż poznał już Prawdę Absolutną.
Podporządkowanie guru
21
Kwalifikacje ucznia Tu Kryszna wskazał nam standard, który zapewnia zrozumienie, co jest czym, z godnego zaufania źródła. Kryterium rozstrzygania o tym, co jest prawdą, a co nieprawdą, nie może pochodzić z niepewnego, zawodnego źródła. Źródło takie musi być wiarygodne. Aby rozwinąć właściwe zrozumienie, niezbędne są trzy kwalifikacje: praṇipāt, paripraśna i sevā. Praṇipāt oznacza, że należy podporządkować się wiedzy pochodzącej z wiarygodnego źródło, gdyż nie jest to zwykła kategoria wiedzy, którą jako podmioty możemy uczynić poddanym sobie przedmiotem; jest ona ponadpodmiotowa. Nawet jeśli jesteśmy podmiotami w owym świece doczesnym i tak musimy stać się przedmiotami podporządkowanymi wyższej wiedzy pochodzącej z wymiaru transcendentnego. Praṇipāt oznacza, że przychodzi się do mistrza duchowego, mówiąc: „Mam już dość doświadczeń związanych ze światem zewnętrznym; nie pociąga mnie już nic w tym obszarze, który już przemierzyłem. Teraz składam siebie w ofierze wyłącznie na twoim ołtarzu. Pragnę dostąpić twojej łaski”. W takim oto nastroju należy poszukiwać wiedzy najwyższej. Paripraśna oznacza szczerą, gorliwą dociekliwość. Pytania należy zadawać nie w celu nawiązania dyskusji czy prowadzenia sporu, tylko starać się za wszelką cenę przyjąć pozytywną postawę sprzyjającą zrozumieniu prawdy, wolną od wątpliwości i podejrzliwości. Prawdę tę należy starać się zrozumieć w pełnym skupieniu, ponieważ pochodzi ona z wyższego wymiaru rzeczywistości, który był dla nas wcześniej nieznany. I w końcu jest też sewa (sevā), czyli służba. Jest to rzecz najważniejsza. Staramy się zdobyć tę wiedzę nie po to, by uzyskać pomoc wyższego wymiaru; nie po to, by wykorzystać to doświadczenie, by żyć tutaj. Chodzi natomiast o to, by zobowiązać się, że będziemy służyć owemu wyższemu wymiarowi. Tylko z takim nastawieniem należy zbliżyć się do tego poziomu wiedzy. Powinniśmy służyć tej wyższej wiedzy; nie należy starać się jej wykorzystać dla własnych celów. W przeciwnym wypadku sfera ta pozostanie dla nas niedostępna. Wiedza Absolutna nie
22
Śri Guru i jego łaska
przyjdzie, by służyć owej niższej sferze. Musimy oddać się Panu, stając się jego narzędziem, a nie próbować wykorzystać Go do swoich egoistycznych celów, dla spełnienia niskich pragnień. Należy poświęcić się Panu w nastroju służenia, zamiast oczekiwać, że Pan poświęci się dla nas, by zaspokajać nasze niskie zwierzęce instynkty. Z takim nastawieniem należy dążyć do wyższej platformy prawdziwej wiedzy i zyskać odpowiednie zrozumienie. Wtedy dopiero będziemy wiedzieć, co jest czym i będziemy zdolni właściwie ocenić swoje otoczenie. To jest kultura wedyjska. Wiedza absolutna zawsze przekazywana była wyłącznie tą drogą i nigdy nie zdobywało się jej z pomocą intelektu. Śrila Prabhupada Bhaktisiddhanta zwykł odwoływać się do przykładu pszczoły: miód jest w butelce zatkanej korkiem, a pszczoła usiadła na szkle i próbuje poczuć smak miodu, liżąc od zewnątrz butelkę. Ale tak jak pszczoła nie zdoła posmakować miodu, liżąc butelkę, podobnie intelekt nie jest w stanie doświadczyć świata duchowego. Nawet jeśli się nam wydaje, że już do niego dotarliśmy i tak jest to niemożliwe: istnieje przeszkoda podobna do szkła. Intelektualne osiągnięcia nie mają nic wspólnego z wiedzą wyższą. Jedynie poprzez wiarę, szczerość i oddanie dotrzeć można do owego wyższego wymiaru i stać się jego częścią. W ten wyższy obszar wkroczyć można tylko wtedy, gdy otrzyma się „wizę” i pozwolenie na przekroczenie granicy. Tylko wtedy uzyska się prawo wstępu do owej duchowej krainy. Zatem kandydat musi posiadać trzy wcześniej wymienione kwalifikacje, by mógł zrozumieć prawdę należącą do wyższego wymiaru rzeczywistości absolutnej. Prawdę Absolutną poznać można wyłącznie w nastroju pokory, szczerości i oddania. Podobne stwierdzenia znajdujemy w Śrimad Bhagawatam i Wedach. W upaniszadach (Mundakopaniszada, 1.2.12) jest napisane: tad-vijñānārthaṁ sa gurum evābhigacchet samit-pāṇiḥ śrotriyaṁ brahma-niṣţham Aby poznać wiedzę transcendentną, należy udać się do mistrza duchowego będącego autoryzowanym przedstawicielem linii uczniów, który skupiony jest na Prawdzie Absolutnej.
Podporządkowanie guru
23
Życie duchowe – bilet w jedną stronę Do mistrza duchowego nie należy przychodzić „z biletem powrotnym”. Śrila Bhaktisiddhanta zwykł zawsze mawiać: – Przyszliście tu z biletem powrotnym. Do mistrza duchowego nie należy zwracać się z takim nastawieniem. Trzeba to zrobić wtedy, kiedy uzna się, że poznało się już wszystko, że ma się już pełne doświadczenie doczesnego świata i nie ma już niczego, co chciałoby się tu osiągnąć. Z taką właśnie jasną wizją należy zgłosić się do mistrza duchowego. To jest jedyny sposób na życie. Ten świat jest przemijający. Nie ma szans, żadnej wręcz możliwości, by tu przeżyć, a mimo tego pragnienie przetrwania jest tu naturalną skłonnością. – Chcę tylko żyć, ocalić się. Uciekam tam, gdzie jest prawdziwe schronienie – z taką gorliwością uczeń przyniesie swojemu mistrzowi duchowemu to, co potrzebne jest, by złożyć ofiarę. Nie przychodzi do guru tylko po to, by zawracać mu głowę, lecz przybywa do niego ze wszystkim, co potrzeba. Ma ze sobą swoją pościel i bagaż. Nie uważa, że to on jest łaskawy dla guru, nadając splendoru jego imieniu i sławy tym, że stał się jego uczniem. A jaka jest rola mistrza duchowego? Otóż będzie on zaznajomiony z prawdą objawioną, a nie ze zwykłą wiedzą. Objawienia z wyższych wymiarów upowszechniane są na świecie w różnych postaciach, ale guru musi posiadać pewną, obszerną, schematyczną wiedzę. Musi mieć szczegółową wiedzę na temat prawdy objawionej i zawsze żyć zgodnie z zasadami prawdziwego życia duchowego. Wszystkie jego działania muszą mieć związek z duchowością, a nie ze światem doczesnym. Ma kontakt z Brahmanem – wymiarem zdolnym utrzymać wszystko i który jest podstawą wszelkiego istnienia (brahma-niṣṭham). Nie może być tak, że guru jest zaangażowany w jakiekolwiek przyziemne, doczesne sprawy. Zawsze żyje on na platformie transcendentnej i stara się do końca swych dni utrzymać kontakt z tym wymiarem. Wszystko co robi, robi z taką właśnie świadomością. Tak ujmują to upaniszady. Natomiast w Śrimad Bhagawatam (11.3.21) jest powiedziane:
24
Śri Guru i jego łaska
tasmād guruṁ prapadyeta jijñāsuḥ śreya uttamam śābde pare ca niṣṇātaṁ brahmaṇy upaśamāśrayam Każdy, kto szczerze pragnie osiągnąć prawdziwe szczęście, musi znaleźć kwalifikowanego mistrza duchowego i oddać się jego opiece przez duchową inicjację. Mistrz duchowy jest kwalifikowany, kiedy głęboko zrozumiał przesłanie pism świętych i jest w stanie przekonać innych do tej wiedzy.
Maja oznacza niewłaściwe zrozumienie. Żyjemy w złudzeniu. Nasze zrozumienie otoczenia, w którym przebywamy, opiera się na całkowicie wypaczonych koncepcjach. Nie posiadamy żadnego prawdziwego zrozumienia w znaczeniu absolutnym. Wszystkie nasze koncepcje są względne. Zaściankowy egoizm projektujemy na swoje otoczenie i żyjemy w takim oto niewłaściwym zrozumieniu. Kiedy człowiek uświadomi sobie, że wszystko wokół jest śmiertelne i skazane na unicestwienie, wtedy, w duchu tej wiedzy, odczuje potrzebę zbliżenia się do guru, duchowego przewodnika i nauczyciela, by zadać mu pytanie: – Co jest dla mnie najwyższym dobrem? Z takim oto pytaniem przyjdzie do mistrza duchowego. Ale do kogo właściwie ma przyjść? Otóż do kogoś, kto jest nie tylko doskonale zaznajomiony z naukami pism objawionych, ale również ma kontakt z prawdą objawioną. Musi to być ktoś, kto zna sam podmiot pism i kto posiada prawdziwe doświadczenie, kto jest niezachwiany w swej czystej świadomości i jest prawdziwym guru. Należy zwrócić się do takiego przewodnika, by uwolnić się od cierpienia i zrozumieć, co jest na świecie najcenniejsze i jak to zdobyć. To jest konieczne. To jest prawdziwe. Nie jest to żaden wymysł. Ale jednocześnie jest to bardzo trudne. Prawdy Absolutnej musimy poszukiwać, przyjmując właściwą ścieżkę. W przeciwnym wypadku zbłądzimy i dojdziemy do wniosku: – O, tu nie ma czego szukać; to nieprawda. Zatem tylko kiedy będziemy podążać drogą prawdziwego zrozumienia prawdy, zdołamy doświadczyć prawdziwej natury duchowego wymiaru.