Ilustracje: Agnieszka „Teya” Skulska Redakcja: Adam Guła Korekta: Renata Gromuł Redakcja techniczna: Witold Preyss Skład zapisów nutowych: Mariusz Zaczkowski Projekt okładki: Sandra Dudek © Copyright by Wydawnictwo Harmonia, 2011
Redakcja i Biuro Handlowe: 80-283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel. 58 348 09 50, 58 348 09 51 fax 58 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl www.harmonia.edu.pl
Wszelkie prawa zastrzeżone. Zarówno cała publikacja, jak i jakakolwiek jej część nie może być przedrukowywana ani reprodukowana – mechanicznie, elektronicznie lub w jakikolwiek inny sposób, z kserokopiowaniem i odtwarzaniem w środkach masowego przekazu włącznie – bez pisemnej zgody Wydawnictwa Harmonia.
ISBN 978-83-7134-478-7 Gdańsk 2011 – Wydanie I
Drodzy Rodzice i Dziadkowie, moja przygoda z dziecięcymi masażykami zaczęła się wiele lat temu na zajęciach z Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne prowadzonych przez Panią Profesor Martę Bogdanowicz. Tam uświadomiłem sobie, jak wiele radości i frajdy może sprawić dzieciom prosta zabawa przy śmiesznym wierszyku czy bajeczce, które stanowią podstawę dla masażyku. Na potrzeby swojej pracy zacząłem pisać własne wierszyki-masażyki ku wielkiej radości dzieci w mojej rodzinie i pracy. Po kilku latach Pani Profesor wydała książkę pt. „Przytulanki, czyli wierszyki na dziecięce masażyki”, a ja miałem zaszczyt zamieścić w niej kilka swoich tekstów. „Usypianki, czyli piosenki na dziecięce masażyki do usypiania” są kontynuacją mojej pierwszej samodzielnej książki pt. „Utulanki, czyli piosenki na dziecięce masażyki”. Piosenki zamieszczone w książeczce to bardzo spokojne i relaksujące kołysanki-usypianki, które przenosząc dzieci w świat nastrojowej muzyki, często ubarwionej autentycznymi odgłosami łąki i lasu, pomagają im spokojnie zasnąć. Każda z usypianek posiada również propozycję masażyku, który należy wykonywać na plecach dziecka. Masażyk powinien być bardzo delikatny. Składa się on najczęściej z ruchów głaszczących, delikatnego pukania naśladującego np. spadające kropelki deszczu czy lekkich dotyków, które imitują stąpanie misia albo jeżyka, gdy pod wpływem usypianki i wykonywanego masażyku plecy dziecka w czarodziejski sposób zamieniają się w bajkowy las. Masażyk w połączeniu z muzyką wycisza, a w rezultacie ułatwia naszym pociechom spokojne zasypianie. Ani piękne bajki w telewizji, ani najbardziej wymyślne zabawki (z których często wybrzmiewają sztucznie generowane melodyjki) nie zastąpią cichej kołysanki na dobranoc, dotyku ukochanej mamy, czułego przytulenia i poczucia bezpieczeństwa zapewnianego dziecku przez rodziców. W zagonionym i zwariowanym świecie dorosłych warto postarać się o znalezienie kilku chwil wyciszenia i przeżyć je ze swoimi dziećmi. Drodzy Rodzice i Dziadkowie! Życzę Wam wielu cudownych i spokojnych chwil spędzonych ze swoimi pociechami podczas słuchania moich usypianek. Jestem przekonany, że wspólny czas będzie tym najcenniejszym w życiu Waszym i Waszych dzieci albo wnuków. Bolesław Kołodziejski
3
Skąd się wzięły, czym są i do czego służą dziecięce masażyki? Drodzy Rodzice, Babciu, Dziadku, dziecięce masażyki to pewne „odkrycie”, którego dokonałam, prowadząc w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych zajęcia z dziećmi sprawiającymi trudności wychowawcze i z ich rodzicami. Na jednym ze spotkań pewien chłopczyk zaproponował, że zrobi rzeczkę na moich plecach. Poczułam, jak płynie rzeczka, pani idzie na szpileczkach, konie biegną po betonie, jak spadł deszczyk, i… przeszedł mnie dreszczyk. Inne dzieci nauczyły mnie, jak pani pisze na maszynie: „ABC, kropka, przecinek” oraz jak jajko drogą szło. Ja zaś przypomniałam sobie z dzieciństwa, jak idzie rak i jak czapla chodzi po desce. I tak zaczęła się moja przygoda ze zbieraniem tekstów, ich tworzeniem i adaptacją. „Zaprosiłam” do współpracy nieocenionego Jana Brzechwę, a także Bolesława Kołodziejskiego. Dzieci i rodzice polubili te zabawy do tego stopnia, że ochrzcili je masażykami, a maluchy pilnowały, by były przeprowadzane na wszystkich spotkaniach. Prowadząc kursy i ucząc dziecięcych masażyków w różnych krajach, odkryłam, że ta forma zabaw rodziców z małymi dziećmi nie jest jedynie polskim zwyczajem. Okazało się, że jest obecna także w tradycji zabaw dziecięcych w innych narodach i przekazywana z pokolenia na pokolenie: w Czechach – „List do babci”, we Włoszech – „Pizza”, w Rosji i na Litwie – „Tu sroczka kaszkę warzyła”, w Holandii – „Czy mogę cię dotknąć”. Część z nich zamieściłam w książce „Przytulanki, czyli wierszyki na dziecięce masażyki” (Bogdanowicz, 2003, Wydawnictwo Harmonia).
4
Zbierając doświadczenia ze stosowania dziecięcych masażyków, mogę powiedzieć, że: – podobnie jak tzw. baraszkowanie są to popularne zabawy wczesnodziecięce rodziców z małymi dziećmi; – są uniwersalne, bo można je znaleźć w repertuarze powszechnie występujących zabaw w różnych krajach; – są proste, bo nie wymagają wiele uczenia się ze względu na łatwe teksty, a proponowane formy dotykania, masowania dziecka można dowolnie zmieniać, dbając o jego komfort; – są naturalne – przekazywane kolejnym generacjom, z pokolenia na pokolenie; – mają charakter zabaw relacyjnych, bo służą nawiązaniu kontaktu lub pogłębieniu więzi dziecka z dorosłym (lub innym dzieckiem) za pomocą dotyku i kontaktu fizycznego. Inne korzyści, jakie dziecko wynosi z udziału w takich zabawach, to ćwiczenie koncentracji uwagi, pamięci werbalnej (zapamiętywanie wierszyków), odreagowanie napięcia, odprężenie, relaks (apelowanie do poczucia humoru, np. ze względu na zaskakującą pointę). Najważniejsze, że te zabawy skłaniają do pofiglowania, przeżywania radości ze wspólnej zabawy. Są okazją do pieszczot, przytulania i całowania dziecka, szeptania mu do uszka słów czułości, a więc dzielenia się z nim miłością. Warto pamiętać, że kontakt dotykowy jest ważny w masażach rytualnych, masowaniu niemowląt stosowanym w niektórych krajach (np. w Indiach) jako rutynowy zabieg pielęgnacyjny, układaniu dziecka po porodzie na brzuchu matki („skóra – skóra”). Masaż i dotyk używany jest w leczeniu. Za formę terapii uważa się masaż leczniczy w metodzie Christophera Knilla, holding dzieci autystycznych, kangurowanie wcześniaków, dogoterapię i hipoterapię. Tak więc dotyk wspomaga rozwój psychiczny i fizyczny dziecka, relaksuje, a nawet leczy. Marta Bogdanowicz
5
Synku mój maleńki Synku mój maleńki,
Głaszczemy dziecko po głowie.
Popatrz, jak gwiazdeczki
Pukamy palcami w plecy.
Kładą się do snu.
Głaszczemy dziecko po głowie.
Księżyc noc przywitał,
Głaszczemy plecy ruchem okrężnym.
Blaskiem ukołysał Wszystkie misie już.
6
Gdzieś na niebie świeci
Pukamy palcami w plecy.
Gwiazdka wszystkich dzieci. Kiedyś znajdziesz ją. Jedna mała gwiazdka Całą noc rozjaśnia, Kiedy dzieci śpią.
7
Głaszczemy plecy ruchem okrężnym.
Śpij, maleńki książę,
Głaszczemy dziecko po głowie.
W snu ruszamy drogę.
Idziemy palcem wskazującym i środkowym po plecach.
Pójdę z tobą dziś. Rączka mała w dłoni,
Idąc, drugą dłonią głaszczemy delikatnie rączkę dziecka.
Nikt nas nie dogoni, Może tylko miś.
8
Gdzieś na niebie świeci
Pukamy palcami w plecy.
Gwiazdka wszystkich dzieci. Kiedyś znajdziesz ją. Jedna mała gwiazdka Całą noc rozjaśnia, Kiedy dzieci śpią.
9
Głaszczemy plecy ruchem okrężnym.
Dziadek Filipek Mój dziadek Filipek
Pukamy palcami w plecy.
Pyka z fajeczki I baje mi, baje
Rysujemy palcami na plecach okręgi.
Wciąż nowe bajeczki. A ja, kiedy dziadziuś Tak pięknie mi baje, Zasypiam szybciutko I z uśmiechem wstaję.
10
Głaszczemy głowę dziecka.
Gdy dziadek Filipek
Pukamy palcami w plecy.
Pyka z fajeczki I baje mi, baje
Rysujemy palcami na plecach okręgi.
Wciąż nowe bajeczki. A ja, kiedy dziadziuś Tak pięknie mi baje, Zasypiam szybciutko I z uśmiechem wstaję.
11
Głaszczemy głowę dziecka.
Synku mój maleńki
62
Spis treści Drodzy Rodzice i Dziadkowie (wstęp Autora) 3 Skąd się wzięły, czym są i do czego służą dziecięce masażyki? (wstęp Marty Bogdanowicz) 4 Piosenki na masażyki do usypiania
Synku mój maleńki 6 (62)*
Dziadek Filipek 10 (63)
Idzie noc 12 (64)
Śnieżna kołysanka 14 (65)
Kołysanka, kołysanka 16 (66)
Krasnoludki 20 (67)
Na łące 25 (68)
Żuczki 28 (69)
Pada, pada deszczyk 34 (70)
Piesek, kotek i miś 39 (71)
Oczka zmruż 42 (72)
Zachodzi słoneczko 47 (73)
W lesie 50 (74)
Płynie noc 56 (75)
Zasnął mój maluszek 58 (76)
* W nawiasach podano numery stron, na których znajdują się zapisy nutowe piosenek