Redakcja: Renata Gromuł Opracowanie graficzne: Andrzej Szymański Ilustracje: Krzysztof Spychał Projekt okładki: Sandra Dudek Zdjęcia na okładce: Maciej Barański
Dzieci na okładce: Karolina Jujka, Jakub Konopka, Iga Zastawna, Maja Zastawna, Piotr Arszyński, Małgorzata Urbańska, Adrianna Trepińska
© Copyright by Wydawnictwo Harmonia, 2012
Redakcja i Biuro Handlowe: 80-283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel. 58 348 09 50, 58 348 09 51 fax 58 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl Szczegółowe informacje o naszych publikacjach: www.harmonia.edu.pl
Wszelkie prawa zastrzeżone. Zarówno cała publikacja, jak i jakakolwiek jej część nie może być przedrukowywana ani reprodukowana – mechanicznie, elektronicznie lub w jakikolwiek inny sposób, z kserokopiowaniem i odtwarzaniem w środkach masowego przekazu włącznie – bez pisemnej zgody Wydawnictwa Harmonia.
ISBN 978-83-7134-523-4 Gdańsk 2012 – Wydanie I
Wstęp
Dlaczego koordynacja ruchowa jest ważna? Koordynację ruchową można zdefiniować najprościej jako umiejętność harmonijnego łączenia ruchów. Dobra koordynacja jest niezbędna w prawie wszystkich czynnościach, od najprostszych do najbardziej złożonych. Koordynacja ruchowa zależy od wielu czynników, wśród których bardzo znacząca jest cecha indywidualna, właściwa każdemu człowiekowi – poziom uzdolnień ruchowych. Należy jednak pamiętać, że uzdolnienia – duże, przeciętne czy niewielkie – można rozwijać. Ostateczny poziom koordynacji ruchowej w dużej mierze zależy właśnie od systematycznego treningu. Co jeszcze kształcą wierszyki? Rymowanki rozwijają uwagę i pamięć słuchową. Kształtują poczucie rytmu, pozwalają spostrzegać rymy, wprowadzają do słownika dziecka nowe wyrazy. Uczą zabawy słowami, a także rozwijają poczucie humoru. Dla kogo przeznaczone są wierszyki i oparte na nich zabawy? Wierszyki i zabawy powstały z myślą o przedszkolakach, uczniach najmłodszych klas, a także nieco starszych dzieciach, które mają szczególne potrzeby edukacyjne wynikające z różnych form niepełnosprawności. 3
Kiedy można wykorzystywać wierszyki z zabawami? Rymowanki i oparte na nich zabawy przydadzą się zarówno podczas zajęć mających na celu rozwijanie sprawności i koordynacji ruchowej, jak również w czasie krótkich przerw w zajęciach lekcyjnych, w świetlicy szkolnej czy podczas zbiórki zuchów. Mogą je również prowadzić rodzice w czasie dziecięcych spotkań towarzyskich, a niektóre z zabaw można wykorzystać, spędzając czas tylko z własnym dzieckiem. Jak uporządkowano wierszyki i zabawy? Rymowanki i zabawy podzielono na pięć grup: A. Wierszyki ilustrowane ruchem B. Wierszyki z rytmicznymi ruchami i gestami C. Wierszyki z zabawami w kole D. Wierszyki z zabawami paluszkowymi E. Wierszyki-wyliczanki Czym charakteryzują się zabawy w poszczególnych rozdziałach? Wierszyki ilustrowane ruchem Dzieci wypowiadając tekst, naśladują rozmaite czynności ruchowe – jazdę na rowerze, hulajnodze, wspinanie się po linie i inne. Opisy zabaw sugerują, aby niektóre z tych czynności dzieci wykonywały zgodnie z rytmem wypowiadanego wierszyka, ponieważ jest to ćwiczenie kształcące koordynację ruchowo-słuchową. Jeśli jednak okaże się to zbyt trudne – można skupić się wyłącznie na czynnościach ruchowych.
4
Wierszyki z rytmicznymi ruchami i gestami Istotą zabaw opartych na tych wierszykach jest rytmiczne wykonywanie czynności ruchowych. Większość z nich angażuje dużą motorykę, inne rozwijają przede wszystkim małą. Zabawy kształcą koordynację ruchowo-słuchową oraz doskonalą uwagę i pamięć słuchową. Wierszyki z zabawami w kole Rymowanki można mówić, śpiewnie recytować lub śpiewać na najprostsze znane lub wymyślone melodie. Zabawy odbywają się w kole. Przedszkolaki wykonują czynności ruchowe, np. chodzą po obwodzie koła, klaszczą. Zazwyczaj jedno dziecko pełni określoną rolę: staje się bocianem, kotkiem czy ogrodnikiem. Zabawy są zbliżone formą do znanych od lat „standardów”, takich jak: Stary niedźwiedź, Chodzi lisek koło drogi czy Stoi różyczka. Ich zadaniem jest wyzwalanie i przeżywanie emocji, ale także kształcenie pamięci słuchowej i pomysłowości. Wierszyki z zabawami paluszkowymi Rozwijają one przede wszystkim motorykę małą, czyli sprawność dłoni i palców. Podczas zabaw dzieci naśladują rozmaite czynności: liczenie na palcach, zapinanie guzików czy wiązanie sznurowadeł. Ruchami dłoni i palców ilustrują treść wierszyków. O tym, jak ważna jest sprawność palców, nikogo nie trzeba przekonywać. Wierszyki-wyliczanki Rymowanki te naśladują formą i treścią – często nonsensowną – powszechnie znane wyliczanki podwórkowe. Mają bawić, rozwijać wyobraźnię, a także, podobnie jak inne wierszyki, ćwiczyć uwagę i pamięć słuchową. Wyliczanek używa się przed 5
rozpoczęciem takich zabaw, jak w chowanego lub berka, w których jedno dziecko pełni określoną rolę. Same wyliczanki są również formą kształcącej zabawy. Ten, na kogo wskaże wyliczanka, niejednokrotnie musi odpowiedzieć na zawarte w niej pytanie, a to rozwija pomysłowość i poczucie humoru. Jak korzystać z opisów zabaw, które umieszczono pod wierszykami? Pod każdą rymowanką zamieszczono szczegółowy opis ruchów i gestów, które dzieci mogą wykonywać, wypowiadając wierszyk. Cyframi w tekście oznaczono kolejne wersy wierszyków. Niekiedy do kilku wersów pasują te same czynności, a więc odpowiada im ten sam opis. Przedstawione propozycje zabaw mogą pełnić jedynie rolę inspiracji i wyzwalać własne pomysły, zarówno nauczyciela, jak i dzieci.
6
Wierszyk pierwszy, czyli sto trzeci
Gdy chcesz sprawny być za dwóch oraz dzielny tak jak zuch i gdy cenisz ruch, jeśli nudzie mówisz „Nie!”, zabaw znajdziesz tu sto dwie. Świetnych – to się wie! Powtórzę zatem po raz sto trzeci: bawcie się, dzieci!
7
Wierszyki ilustrowane ruchem
Wojtek Wojtek chciał popływać w rzece, ale w rzece zimna woda. Hop! – wyskoczył Wojtek z rzeki. Nie popływał – wielka szkoda. 1. Dzieci poruszają rytmicznie rękami jak podczas pływania żabką. 2. Krzyżują ręce na piersiach, przyciskają je do ciała i „dygoczą z zimna”. 3. Na słowo „Hop!” wykonują skok obunóż do przodu. Potem udają, że otrząsają się z wody. 4. Rytmicznie kręcą głową w geście zaprzeczenia. Na słowa „wielka szkoda” rozkładają szeroko ręce.
10
Żeglarz Wspina się, wspina żeglarz po linie. Wchodzi wysoko, z góry spogląda. Morze faluje, statkiem kołysze. Jak pięknie z góry morze wygląda! 1. Dzieci naśladują rytmicznymi ruchami rąk i nóg wspinanie się po linie. Unoszą jednocześnie prawą rękę i lewą nogę, a potem lewą rękę i prawą nogę itd. 2. W dalszym ciągu naśladują wspinanie się po linie. Na słowa „z góry spogląda” osłaniają czoło dłonią, pochylają się i spoglądają w dół – w jedną i drugą stronę. 3. i 4. Rytmicznie kołyszą się na boki, przenosząc ciężar ciała z nogi na nogę.
11
Jaś na hulajnodze Jedzie Jaś na hulajnodze, nogą się odpycha i uważa, by przypadkiem nie potrącić Zdzicha. 1. i 2. Przedszkolaki naśladują jazdę na hulajnodze – udają, że trzymają kierownicę, stoją na lekko ugiętej nodze i rytmicznie odpychają się drugą nogą. 3. i 4. Stoją na dwóch nogach, trzymają kierownicę i rytmicznie przechylają się na boki, omijając przeszkody.
12
Antek na rowerze Jedzie Antek na rowerze, jedzie w dół i w górę. Bęc! Przewrócił się i leży. Kołem wjechał w dziurę. 1. i 2. Dzieci siedzą na podłodze, podpierają się z tyłu na rękach ugiętych w łokciach. Uniesionymi nogami wykonują rowerek. 3. Na słowo „Bęc!” kładą się na plecach, a potem leżą nieruchomo. 4. Unoszą nogi zgięte w kolanach i wykonują rowerek.
13
Stach Wchodzi, wchodzi Stach na dach tak wysoko, że aż strach. „Stachu, Stachu, zejdźże z dachu!”. Schodzi, schodzi – już po strachu. 1. Dzieci naśladują wchodzenie po drabinie – na przemian rytmicznie unoszą prawą rękę z lewą nogą i lewą rękę z prawą nogą. 2. Stają na palcach i unoszą jak najwyżej wyprostowane ręce. 3. Unoszą głowę i przykładają obie dłonie do ust jak podczas nawoływania. 4. Naśladują schodzenie po drabinie, unosząc na przemian rytmicznie prawą rękę z lewą nogą i lewą rękę z prawą nogą.
14
Idą kaczki Idą sobie kaczki drogą. Chcą zawrócić, lecz nie mogą. Jejku, jejku! Jak tu wąsko! Trzeba wracać, bo zbyt grząsko! 1. i 2. Dzieci idą jedno za drugim, rytmicznie, lekko kołysząc się na boki i poruszając rękami ugiętymi w łokciach. 3. Zatrzymują się, chwytają obiema rękami za głowę i kołyszą się rytmicznie na boki. 4. Idą ostrożnie do tyłu.
15
W samolocie Pilot wsiadł do samolotu, za pilotem wsiadły dzieci. Już samolot wystartował, coraz szybciej w górę leci! 1. Przedszkolaki wybrane do roli pilotów stają z rękami wyciągniętymi na boki. 2. Za każdym pilotem staje w rzędzie kilkoro dzieci. Każde dziecko kładzie dłonie na ramionach osoby stojącej przed nim. 3. Samoloty startują – dzieci powoli ruszają przed siebie. 4. Idą coraz szybciej lub nawet biegną, starając się nie puścić ramion kolegi. Nauczyciel może nagrodzić pochwałą dzieci, którym się to udało. Może również wykluczyć z kolejnego lotu samolot, który miał awarię. Zabawę można powtórzyć kilkakrotnie, za każdym razem zmieniając pilotów.
16
Spis 103 wierszyków z zabawami Wierszyk pierwszy, czyli sto trzeci Wierszyki ilustrowane ruchem Wojtek 10 Żeglarz 11 Jaś na hulajnodze 12 Antek na rowerze 13 Stach 14 Idą kaczki 15 W samolocie 16 Tomek ma rowerek 17 Rusza wóz 18 Kroczy rak 19 Czapla 20 Skacze Ola 21 Kurka 22 Miś 23 Pająk 24 Bączek 25 Żaba 26 Kotek na płotku 27 Strażak 28 Jaś na nartach 29 Akrobata 30 Wierszyki z rytmicznymi ruchami i gestami Maszeruje Tomek 32 Idą mrówki 33 Biegnie konik 34 Krasnoludki 35 Idzie piesek 36
7
Orkiestra dęta 37 Dziobią kurki 38 Maszerują żołnierze Kapela 40 Tupie konik 41 Kto słyszy? 42 Dwa jeże 43 Ada gada 44 Płynie łódka 45 Kowal 46 Stuku-puku 47 Dzwon 48 Piesek i deszcz 49 Idzie Felek 50 Cztery żabki 51
39
Wierszyki z zabawami w kole Bocian 54 Żabka i bociek 55 Strach na wróble 56 Bałwan 57 Myszki i kotek 58 Witamy Kasię 59 Maszerują dzieci 60 Tomek i kwiatki 61 Kotek Psotek 62 Czyścioszki 63 Pająk i muszki 64 Murarze 65 Ania w ogrodzie 66 Złote jabłuszko 67
Krzyś 68 Maciek i Małgosia 69 Lis w kurniku 70 Płynie woda 71 Ogrodnik 72 Smutna Ewa 73 Wierszyki z zabawami paluszkowymi Rodzinka 76 Idą mrówki 77 Nikt się nie spodziewa 78 Idą myszy 79 Pięć palców 80 Ptaszki w gniazdku 81 Jak się masz? 82 Pszczoły 83 Misie 84 Przedszkolaki tańczą 85 Pięć kociątek 86 Szczeniaki 87 Uszy 88 Warzywa babci 89 Rydze 90 Trzy guziczki 91 Plastelina na niby 92 Idzie jeż 93 Poziomki 94 Franek na drabince 95 Wierszyki-wyliczanki Kot na krzywym płotku Fiku-miku 99 Ile kół? 100
98
Ile łap? 101 Co robi pies? 102 Buty słonia 103 Cielę w niedzielę 104 Krowa z parasolem 105 Deser dla słonia 106 Słonie na suficie 107 Ecie-pecie 108 Ile skrzydeł? 109 Gołębie na dębie 110 Kląsku-pląsku 111 Jurek i Ela 112 Ile szczebli? 113 Klipu-klapu 114 Sałatka owocowa 115 Pudle na pudle 116 Świnki 117 Calutkie przedszkole 118