Podlaskie Agro Nr 6(86)/2018 by Wydawnictwo Skryba

w go Was z sp yc od h ar s tw

NR 6(86)/2018

ISSN

1896 - 8260

LIPIEC – SIERPIEŃ 2018

Warsztaty Jubileuszowe

polowe w Krzyżewie

spotkania rolników

Najbezpieczniejsze Wszystko o umowie

gospodarstwo rolne

pożyczki leasingowej

W NUMERZE: QQ AKTUALNOŚCI QQ15-lecie marki Tofi

s.4

QQŚwiatowy Dzień Mleka w Wysokiem Mazowieckiem

s.8

QQWysokowydajne krowy i niezawodne maszyny

s.12

QQJubileuszowa Gala AgroLigi

s.16

QQ HODOWLA QQInseminacja pozwala w pełni wykorzystać potencjał genetyczny

s.18

QQRobot przy stole paszowym

s.20

QQKonkurs Bezpieczne Gospodarstwo Rolne

s.22

QQX Ogólnopolska Wystawa Bydła Hodowlanego w Szepietowie

s.24

QQ UPRAWA QQWysokie i satysfakcjonujące plony

s.26

QQDni Pola w Krzyżewie

s.28

QQKonkurs Pszczoła w obiektywie

s.30

QQPośpiech to najczęstsza przyczyna wypadków w czasie żniw

s.32

QQ WETERYNARIA QQChoroby odzwierzęce

s.34

QQ MASZYNY QQSprawny kombajn podczas żniw

s.36

DRODZY CZYTELNICY! Klęska suszy dotknęła praktycznie już wszystkich, dlatego ja również całe słowo wstępne poświecę temu tematowi. Jest to dramat, ponieważ w niektórych gminach deszczu nie było już od kilku tygodni. Aktualnie, według raportu Instytutu Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa, susza rolnicza w Polsce występuje wśród krzewów owocowych, roślin strączkowych, tytoniu, zbóż jarych i kukurydzy na kiszonkę. W całym kraju mamy już ponad 125 tys. poszkodowanych gospodarstw. Na szczęście kilka dni temu opublikowano zasady przyznawania państwowej pomocy rolnikom dotkniętym przez susze i powodzie. Pomoc będzie przysługiwała gospodarstwom, w których szkody w uprawach rolnych obejmują co najmniej 30% danej uprawy. Jest to bardzo istotna informacja, ponieważ poprzedni projekt zakładał pomoc jedynie gospodarstwom, których uprawy ucierpiały aż w 70%. Wsparcie należeć się będzie poza formułą pomocy de minimis, w przypadku gdy oszacowane w gospodarstwie szkody wyniosą powyżej 30% średniej rocznej produkcji rolnej lub roślinnej. Jeżeli zaś będą one niższe niż 30% wówczas pomoc będzie przyznawana w formule de minimis. Wsparcie może zostać jednak pomniejszone o 50%, jeżeli w dniu wystąpienia szkód w uprawach rolnych co najmniej połowa powierzchni upraw w gospodarstwie rolnym, z wyłączeniem łąk i pastwisk, nie była ubezpieczona co najmniej od jednego z ryzyk. Stawki pomocy na dziś jeszcze nie są znane. Do zobaczenia w lepszych nastrojach we wrześniu. Szymon Martysz

QQ PRAWO QQWszystko o umowie pożyczki leasingowej

Redaktor Naczelny

s.40

QQ BUDUJEMY I MIESZKAMY QQPapa na dachy spadziste

s.44

QQ MOTORYZACJA QQNowa Kia Rio

s.47

QQ ZDROWIE I URODA

s.48

QQ ROZRYWKA

s.49

     

Na okładce: Barbara i Dariusz Wróblewscy z Józefina k. Łap Fot. Szymon Martysz

PODLASKIE AGRO

ul. Bema 11, lok. 80, 15-369 Białystok, tel. 85 745-42-72, www.podlaskieagro.pl, e-mail: biuro@podlaskieagro.pl Redaktor naczelny: Szymon Martysz , szmartysz@skryba.media.pl Redakcja: Barbara Klem, Marzena Bęcłowicz Współpraca: lek. wet. Józef Wszeborowski, Urszula Miltko DTP: Jan Kitszel Reklama: Sebastian Rutkowski 503-039-455, kierownik biura reklamy Joanna Kaczanowska-Sawicka 662-234-788, Magdalena Pietraszko 533-379-533, Andrzej Niczyporuk 501-303-181, Agata Gizińska 792 793 882 Wydawca: Wydawnictwo Skryba  Druk: Bieldruk Białystok  Nakład: 15.000 egz. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania nadesłanych tekstów.

AKTUALNOŚCI 12

czerwca odbyło się jubileuszowe spotkanie z okazji

15-lecia

marki

Tofi

Gwarancja satysfakcji

Pensjonat Bobrowy Dwór w miejscowości Smrock Dwór w woj. mazowieckim gościł rolników, agroprzedsiębiorców, przedstawicieli samorządów, nauki i mass mediów z całej Polski. Łączył ich wspólny mianownik – wszyscy byli przyjaciółmi marki Tofi.

Pfeifer & Langen to na polskim rynku lider produkcji cukru z buraków. Firma jest również właścicielem Tofi – czołowej marki produkującej pasze dla bydła. Wytwarzane są one z tego co zostanie z buraków po przerobieniu ich na cukier, czyli z wysłodków i melasy. Najbardziej rozpoznawalnym wśród hodowców asortymentem są melasowane wysłodki Tofi i Tofi Extra oraz melasa drink Tofi. Produkty te dedykowane są dla producentów mleka. Przypomnieliśmy w skrócie z czego znana jest firma Pfeifer & Langen. Przejdźmy teraz do części najważniejszej, czyli jubileuszowego spotkania z okazji 15-lecia marki Tofi. Świętowanie rozpoczęło się popołudniowym szkoleniem z nowoczesnych technik sprzedaży, które poprowadził Jakub Lewandowski z firmy Pasja. Następnie była krótka przerwa. W tym czasie goście zjedli lunch oraz zwiedzili urokliwy pensjonat Bobrowy Dwór. Oficjalna część jubileuszu rozpoczęła się wieczorem. Całą galę prowadził Mirosław Ruszczyński, menadżer ds. klientów kluczowych w firmie Pfeifer & Langen. – Jestem dziś bardzo szczęśliwym człowiekiem, dlatego że 15-lecie marki Tofi świętujecie razem z nami. Witam wszystkich przybyłych gości, a w sposób szczególny witam hodowców z Podlasia – wybitnych rolników i ambasadorów marki Tofi – mówił Mirosław Ruszczyński. Historia marki zaczęła się w 2002 r. Oczywiście wcześniej w cukrowni w Glinojecku produkowano wysłodki, ale było ich niewiele, nie były też melasowane i do tego były grube. Jednak 15 lat temu zdecydowano się stworzyć nowy produkt. – Zaczęliśmy odkrywać suszone buraczane wysłodki na nowo. Nie były to już jednak zwykłe wysłodki, ale „Tofiki”. To było już coś więcej. Liczne wykłady i szkolenia, udziały w targach. To wszystko sprawiało, że nasza marka rosła w siłę. Zmienialiśmy też portfolio produktów. Przez kilka lat oferowaliśmy mieszanki paszowe uzupełniające, z dodatkiem śruty rzepakowej. Od trzech lat gamę Tofi wzbogacają produkty płynne, tj. Melasa Drink Tofi, silnie wzmacniające naszą pozycję na rynku – zaznaczył menadżer. Następnie głos zabrał dr. Roman Kubiak, prezes zarządu Pfeifer & Langen. 4

– Jako firma jesteśmy bardzo mocno związani z branżą rolniczą. Naszymi dostawcami są plantatorzy od Głogowa przez Mazowsze, aż do Mazur. Naszymi partnerami są odbiorcy wysłodków, czyli tego wszystkiego co robimy „na boku”, ale także firmy nasienne, chemiczne oraz instytuty naukowe. Bez tych wszystkich części składowych nie osiągnęlibyśmy sukcesu – podkreślił Roman Kubiak. Następnie prezes mówił o trwających wielkich inwestycjach firmy Pfeifer & Langen w przemysł cukrowniczy w Środzie Wielkopolskiej, Gostyniu i Glinojecku. W dalszej części uroczystości głos ponownie zabrał Mirosław Ruszczyński. – Doskonale pamiętam pierwsze wizyty w państwa gospodarstwach i firmach, ale także w wytwórniach pasz. Często z niedowierzaniem, często z wieloma znakami zapytania. Jednak zawsze były to konstruktywne rozmowy. Dziś w imieniu wszystkich pracowników Pfeifer & Langen składam najszczersze podziękowania za to, że jesteście z nami. Gdyby nie Wy, nie było by nas – mówił przedRoman Kubiak, prezes zarządu Pfeifer & Langen. stawiciel firmy. W ramach symbolicznych podziękowań wręczono liczne statuetki. Wśród przyjaciół marki Tofi znalazły się firmy oraz instytucje działające w naszym regionie: Agrocentrum, Trans-Rol –Andrzej Remisiewicz, CHP Pasze, El-Pasz, Plon Mońki, Urząd Marszałkowski Woj. Podlaskiego oraz znakomici rolnicy indywidualni. Statuetkę otrzymało również Podlaskie Agro. W trakcie całej gali udało nam się porozmawiać dłużej „w cztery oczy” z Mirosławem Ruszczyńskim. Podczas naszej dyskusji poprosiliśmy, żeby w kilku słowach przedstawił przewagę marki Tofi nad konkurencją. – Tofi jest marką premium wśród produktów paszowych. Są to wyroby wysokojakościowe. Gwarantujemy absolutnie powtarzalną jakość. Różnimy się od konkurencji, ponieważ nasze wysłodki zawierają dodatkową energię, która pochodzi z naturalnego produktu jakim jest melasa. Po za tym nasze produkty są wolne od GMO, a także są certyfikowane w systemie GMP+. Warto podkreślić też fakt, że mają średnicę peletu 6 mm, co jest istotne z punktu widzenia żywieniowego, gdyż

Mirosław Ruszczyński, menadżer ds. klientów kluczowych, Pfeifer & Langen.

C.D. NA STR. 6

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

SPRZEDAŻ - SERWIS ul. 1 Armii Wojska Polskiego 8C 15-103 Białystok tel. 85 66 47 112, fax 85 66 23 720

www.karchercenter-efekt.pl PODLASKIE AGRO

KÄRCHER CENTER EFEKT 5

AKTUALNOŚCI

Było, jak na tego typu imprezę przystało, śpiewanie tradycyjnego „Sto lat”.

C.D. ZE STR. 4

są lepiej skarmiane przez bydło – wyjaśniał pan Mirosław. Znakomitego specjalistę z zakresu produktów paszowych spytaliśmy także o ocenę naszego województwa w porównaniu do innych regionów Polski. – Podlasie jest krainą mlekiem płynącą. To jest region, w którym pogłowie jest porównywalne do Mazowsza i chyba już prześcigający Wielkopolskę. Na Podlasiu hodowla bydła mlecznego rozwinęła się do wysokiego poziomu. Jesteśmy z Waszym rynkiem związani od samego początku. Północno-wschodnia część kraju, przy swoim dynamicznym rozwoju produkcji mleka, boryka się często z ujemnym bilansem paszowym. To efekt niewystarczających areałów pod produkcję pasz objętościowych. I tą lukę chcemy właśnie wypełnić. Menadżer wspominał również, że na Podlasiu często marka Tofi gościła z wykładami. Były one organizowane przy współpracy z prof. Zygmuntem Maciejem Kowalskim i dr. Zbigniewem Lachem. Na szkoleniach fachowcy przedstawiali rolnikom korzyści stosowania wysłodków.

Tofi jest marką premium wśród produktów paszowych. Są to wyroby wysokojakościowe. Różnimy się od konkurencji, ponieważ nasze wysłodki zawierają dodatkową energię, która pochodzi z naturalnego produktu jakim jest melasa. – Teraz w żywieniu mamy zupełnie inną krowę niż kilkanaście lat temu. Dziś to jest fabryka i zwierzę potrzebuje pasz z najwyższej półki, dobrze dobranych i odpowiednio zbilansowanych. Takich, które zagwarantują satysfakcję hodowcy. Ostatnio zaproponowaliśmy rolnikom produkt w postaci melasy – Drink Tofi. Na tym jednak nie poprzestajemy, wciąż poszukujemy kolejnych zastosowań wysłodków. Nie możemy jednak za dużo zdradzić i tym samym ułatwiać życia konkurencji. Nasza filozofia sprawia zaś, że na rynek z nowym produktem wchodzimy dopiero wtedy, gdy jest to produkt sprawdzony. – zakończył Mirosław Ruszczyński.

Tekst i Fot. Szymon Martysz

Sławomir Wojtylak, współwłaściciel firmy

Centrum Hurtowe Pasz.

Była też nauka tańca i dobra zabawa.

PODLASKIE AGRO

AKTUALNOŚCI XI Światowy Dzień Mleka z Mlekovitą

Pij mleko,

przypomina nam po raz kolejny o tym, że...

będziesz szczęśliwy

Pijmy mleko, jedzmy nabiał. Zwrócenie uwagi i przypomnienie prozdrowotnego i korzystnego działania nabiału dla organizmu – to główny cel corocznej imprezy promującej mleko i produkty mleczne. Światowy Dzień Mleka z Mlekovitą odbył się w tym roku 16 czerwca na Stadionie Miejskim w Wysokiem Mazowieckiem. W upalną czerwcową sobotę, na wysokomazowieckim stadionie, zgromadził się tłum. Imprezę oficjalnie rozpoczął Dariusz Sapiński, prezes zarządu Grupy Mlekovita. – Mleko od zarania dziejów było symbolem doskonałości i zaradności – mówił Dariusz Sapiński. – Mleko to zdrowie, co wynika nie tylko z mądrości ludowych, ale potwierdza to współczesna medycyna. Ci, którzy piją mleko, są szczęśliwsi. Jesteśmy świadkami zmieniającego się stylu życia. Społeczeństwo stawia na produkty zdrowe, bez konserwantów. Nasze produkty są dopasowane do gustów i potrzeb konsumentów. Oferujemy produkty bezlaktozowe, bez GMO i substancji konserwujących. Spożywanie nabiału powinno być elementem zdrowego stylu życia. Prezes przypomniał też kilka faktów charakteryzujących spółdzielnię. Przytoczmy kilka najważniejszych. Mlekovita to polska firma z 90-letnią tradycją. W tym roku, razem z dostawcami i partnerami biznesowymi, będzie uroczyście świętować ten jubileusz. To największa grupa mleczarska w Europie Środkowo-Wschodniej. Jest też największym eksporterem w przemyśle mleczarskim. – Minione lata były pracowite, pełne wyzwań, intensywnego rozwoju i zrealizowanych innowacyjnych projektów – mówił prezes. – Udowodniliśmy, że jesteśmy wiarygodnym partnerem biznesowym i warto nam zaufać, a nasze produkty dostarczamy do sklepów w 144 krajach. Jesteśmy dumni z uruchomienia Fabryki Proszków Mlecznych, która jest kluczową inwestycją i największą w historii firmy. Dzięki niej C.D. NA STR. 10

– Dzień Mleka promuje mleko i przetwory mleczarskie w najpiękniejszej i najszlachetniejszej postaci – podkreślał Dariusz Sapiński, prezes zarządu

Grupy Mlekovita.

PODLASKIE AGRO

AKTUALNOŚCI C.D. ZE STR. 8

będziemy największym producentem proszków mlecznych w Europie Środkowo-Wschodniej. O rozwoju Mlekovity świadczą liczby. Ostatni rok zamknęliśmy znakomitym wynikiem, najwyższym w historii – ok. 4,5 mld zł przychodu, czyli ponad 15 razy wyższym niż 20 lat temu. Wartość marki Mlekovita to blisko 2 mld zł, a Grupa skupia aż 20 zakładów. Skoro więc w Wysokiem Mazowieckiem bije serce polskiego mleczarstwa, skoro

Tradycją Światowego Dnia Mleka jest symboliczny toast wznoszony kielichami mleka.

tu jest kraina mlekiem płynąca, z mleka żyjąca i na mleku budująca swoją przyszłość – to gdzie jak nie tu świętować Dzień Mleka! W dalszej części uroczystości wręczono wyróżnienia i pamiątkowe statuetki przyznane przez prezesa Mlekovity osobom i firmom, dzięki którym nastąpił rozwój dystrybucji produktów mleczarskich na świecie i w Polsce oraz osobom szczególnie zasłużonym dla rozwoju polskiego mleczarstwa i produkcji mleka. Przyznam, że już wtedy większość uczestników święta doskonale bawiła Powodzeniem cieszyły się zawody w dojeniu się na okolicznych stoiskach. A atrakcji nie s z t u c z n e j k r o w y p r z y g o t o w a n e p r z e z brakowało, zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych. Powodzeniem cieszyły się zawody Wielkopolskie Centrum Hodowli i Rozrodu w dojeniu sztucznej krowy. Wzięły w nich Zwierząt w Poznaniu z siedzibą w Tulcach.

udział 92 osoby. Najlepszy wynik w kategorii kobiety zdobyła Aneta Kaczyńska, która wydoiła w trakcie 30 sekund 1.786 ml mleka. Wśród mężczyzn mistrzem okazał się Daniel Samulski z wynikiem 2.346 ml. Odbyły się też tradycyjne Mistrzostwa w Piciu Mleka, które z wynikiem litr w 9,59 s wygrał Przemysław Zdziech. Wicemistrzem został Wiesław Szydłowski, a wyróżnienie otrzymała Łucja Wasilewska. W części artystyczno-rozrywkowej Światowego Dnia Mleka na scenie wystąpili: zespół Top Girls, zespół Mazowia oraz zwyciężczyni „The Voice of Poland” Marta Gałuszewska. I widzimy się za rok. Tekst i fot. Barbara Klem

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

PODLASKIE AGRO

AKTUALNOŚCI Dobrze

prosperujące gospodarstwo hodowlane to nie tylko wysokowydajne krowy , ale również niezawodne maszyny

Od pokoleń Massey Barbara i Dariusz Wróblewscy to mieszkańcy wsi Józefin w gminie Łapy. Od 20 lat, wraz z pięciorgiem dzieci, prowadzą dobrze prosperujące gospodarstwo ukierunkowane na produkcję mleka. Jednak, oprócz wydajnego stada, rolnicy słynął w okolicy także z zamiłowania do ciągników z trzema trójkątami na masce.

Pan Dariusz przejął po rodzicach majątek w 1999 r. Gospodarstwo było zorganizowane wówczas dwutorowo – zajmowano się bydłem oraz trzodą chlewną. Znajdowało się w nim 24 krowy, w tym dwanaście sztuk dojnych oraz ok. 50 sztuk trzody. Cały areał liczył zaś 15 ha. Pan Dariusz wiedział jednak, że wielokierunkowe gospodarstwa nie mają przyszłości. Z tego powodu już wkrótce podjął decyzję o związaniu swojej przyszłości z branżą mleczarską. – W 2002 r. zmodernizowaliśmy starą chlewnię i tak powstała nasza obora. Oczywiście dostosowaliśmy ją do współczesnych wymagań hodowlanych. Wstawiliśmy też 400-litrowy zbiornik. Następnie zakupiliśmy pięć sztuk jałówek wysokocielnych. I tak z roku na rok stado zaczęło się powiększać – mówi Dariusz Wróblewski, mieszkaniec wsi Józefin. Zakup dużego schładzalnika zagwarantował odbiór mleka przez spółdzielnię. Gospodarstwo stale się rozwijało, produkcja mleka rosła. W 2014 r. państwo Wróblewscy postawili nową oborę uwięziową. Budynek został zaplanowany na 74 stanowiska, w tym kojce dla 30 sztuk młodzieży. – Od momentu postawienia nowego obiektu, zaczęliśmy znowu powiększać stado. Były to głównie pierwiastki hodowlane. Obecne stado liczy 150 sztuk bydła. W tej liczbie znajduje się 80 krów dojnych – mówi pani Barbara. – Do tej pory, w celu zwiększenia bądź remontu stada, systematycznie dokupywaliśmy pierwiastki. Teraz mam nadzieję, że brakowanie zostanie pokryte już tylko z jałówek wycielonych w naszym stadzie – dodaje pan Dariusz. Zostawmy już stado i przejdźmy teraz do parku maszynowego, bo tutaj też jest co opisywać. Otóż rodzina Wróblewskich od dawna pracuje głównie na jednej marce 12

Państwo Wróblewscy cenią markę Massey Ferguson . Na zdjęciu ich najnowszy nabytek – Massey Ferguson 77-15 S.

ciągników. Jest to maszyna z Ameryki Północnej z logiem w postaci trzech czerwonych trójkątów. Tak dokładnie, chodzi o traktory z napisem Massey Ferguson. – Moi rodzice posiadali starego, wysłużonego MF – wspomina gospodarz. Traktor dobrze się sprawdzał, więc zaraz po przejęciu gospodarki w 1999 r. zainwestowałem w kolejną maszynę tej marki. Tym razem był to już nowy Massey Ferguson 35-12. I znowu mieliśmy kilka ładnych lat bezawaryjnej jazdy. W 2006 r. został zakupiony kolejny ciągnik – tym razem Landini Powerfarm 85 z ładowaczem czołowym i kosiarką dyskową, ale – jak podkreślają właściciele – również na silniku Perkinsa. Następną maszyną jednakże był znowu Massey Ferguson. Tym razem był

to ciągnik MF 54-50. Przy tym zakupie gospodarze skorzystali ze wsparcia finansowego w ramach programu PROW na lata 2013-2020. Oprócz traktora zakupiono wówczas jeszcze kilka innych maszyn niezbędnych w produkcji pasz i obsługi bydła. Nabyto również używanego MF 31-20, który pomagał przy pracach polowych. Od momentu postawienia nowej obory, aż do chwili obecnej rolnicy systematycznie powiększali swój areał. W tym momencie dysponują łącznie z dzierżawami 60 ha ziemi, którą podzielili na 27 ha kukurydzy, 10 ha zboża, pozostałą część zajmują łąki.

C.D. NA STR. 14

PODLASKIE AGRO

AKTUALNOŚCI

Park maszynowy oparty został na ciągnikach Massey Ferguson.

C.D. ZE STR. 12

– W tym roku zdecydowaliśmy się na zakup nowego, większego ciągnika. Oczywiście musiał to być Massy Forguson. Wybraliśmy MF 77-15 S o mocy 150 KM. Tym razem zdecydowaliśmy się na nieco mocniejszy traktor w porównaniu do poprzednich, które miały 120 oraz 110 koni. Mamy więcej pracy to i potrzebujemy więcej mocy. Wiedzieliśmy, że warto zainwestować w sprawdzoną markę. Wszystkie poprzednie ciągniki Masseya spełniły nasze oczekiwania – mówią zgodnie Wróblewscy. Massey Ferguson 77-15 S został wyposażony w sześciolitrowy, sześciocylindrowy silnik o mocy 150 KM oraz przekładnię Dyna 6. Gospodarze zakupu dokonali w firmie

Roltoma z Sokół, której właścicielem jest ToWśród najbliższych planów gospodarze masz Stypułkowski. wymieniają zakup ziemi pod łąki oraz uprawę – Bardzo wysoko oceniam jakość obsługi kukurydzy. To w sumie zrozumiałe, bo park pracowników Roltomy. Od początku do końca maszynowy mają bardzo nowoczesny. transakcja przebiegała doskonale. Wszelkie Tekst i Fot. Szymon Martysz moje pytania i obawy były wyjaśniane praktycznie od ręki. Jestem przekonany, że jeśli będą ciągle dbać tak o klientów, to z pewnością daleko zajdą na naszym rynku – przekonuje pan Dariusz. Rolnicy bardzo cenią ciągniki marki Massey Ferguson i na każdym kroku podkreślają ich oszczędność oraz bardzo niską awaryjność. Znakomicie układa im się także współpraca z firmą Roltoma, w której, oprócz nowego MF 77-15 S, zakupili także oryginalny ładowacz czołowy oraz kosiarkę czołową. Majątku pilnują Reks, Rambo oraz Saba.

Stado państwa Wróblewskich liczy obecnie 150 sztuk bydła. Przy tak dużej hodowli wymagany jest dobry lekarz weterynarii. Dlatego gospodarze

współpracują z Michałem Kamińskim, lekarzem weterynarii z Poświętnego.

Gospodarze są również w trakcie rozbudowy domu. Wcześniej budynek miał

niespełna 100 m2 powierzchni. Po zakończeniu prac będzie miał aż 220 m2.

PODLASKIE AGRO

AKTUALNOŚCI

Reprezentacja Podlasia jeszcze przed wyjazdem na jubileuszową Galę.

czerwca odbyła się

25 Gala

konkursu

AgroLiga

Świętowali u Prezydenta

Ponad 70 rolników i agroprzedsiębiorców z Podlasia uczestniczyło w jubileuszowej Gali AgroLigi, która odbyła się w ogrodach Pałacu Prezydenckiego. Wśród laureatów byli również reprezentanci naszego regionu. Posłuchajcie.

Wyjazd rozpoczął się tradycyjnie porannym spotkaniem w miejscowości Kruszewo-Wypychy, gdzie swoją siedzibę ma firma Trans-Rol. Tutaj na wszystkich czekał słodki poczęstunek i poranna dawka energicznej muzyki. Z tego miejsca też wyruszyły autokary do Warszawy. I w tym momencie warto wspomnieć o sponsorach, którymi byli Stowarzyszenie AgroBiznesKlub oraz Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego. Przed południem byliśmy na Krakowskim Przedmieściu. Po krótkim odpoczynku

Para Prezydencka próbowała wszystkich lokalnych specjałów.

udaliśmy się do ogrodów Pałacu Prezydenckiego, gdzie nagrodzono laureatów AgroLigi 2017. Uroczysta gala rozpoczęła się od pokazu krótkiego filmu, przypominającego historię konkursu. Chwilę później, przy dźwiękach fanfar oraz oklaskach przybyłych gości, nagrodzono najlepszych rolników oraz przedstawicieli najprężniejszych firm agrobiznesowych. Mistrzami Krajowymi 2017 r. w kategorii rolnicy zostali Beata i Piotr Kondraccy z Górnego (woj. lubelskie), którzy prowadzą gospodarstwo rolne specjalizujące się w produkcji trzody chlewnej. Natomiast Mistrzami w kategorii firmy zostało Przedsiębiorstwo Przemysłu Mięsnego Taurus z Pilzna (woj. podkarpackie). Nie zabrakło również reprezentantów naszego regionu, którzy zostali wicemistrzami Krajowej AgroLigi 2017. Byli to Wioletta i Radosław Budlewscy, producenci trzody chlewnej ze wsi Wojny Pietrasze oraz Izabela i Łukasz Ancypo, właściciele Karczmy pod Sokołem z Sokółki. Po wręczeniu pamiątkowych pucharów i dyplomów, głos zabrał Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. – Ogromnie się cieszę, że po raz kolejny możemy w Pałacu Prezydenckim gościć Galę konkursu AgroLigi. To wielka radość wręczać

Wioletta i Radosław Budlewscy – wicemistrzowie Krajowej AgroLigi.

nagrody najlepszym rolnikom i przedsiębiorcom z branży rolniczej – mówił Andrzej Duda. Prezydent podczas swojego wystąpienia podkreślał, że to właśnie rolnicy i agroprzedsiębiorcy promują Polskę jako kraj produkujący dobrą i zdrową żywność. – Uważam, że ochrona polskiego rolnictwa, polskich rolników, szczególna ochrona bezpieczeństwa żywności w Polsce powinna znaleźć się w najważniejszym akcie prawnym, jakim jest konstytucja. Jestem przekonany, że zdecydowana większość Polaków będzie za tym, aby konstytucja chroniła i doceniała polskich rolników, a przede wszystkim, żeby jasno i wyraźnie mówiła o bezpieczeństwie żywnościowym – zaakcentował na koniec Prezydent. Następnie Para Prezydencka odwiedziła stoiska firm uczestniczących w ostatnich latach w konkursie AgroLigi. Z naszego regionu byli to Podlaska Chata z Sokół, Suempol z Bielska Podlaskiego oraz Karczma pod Sokołem z Sokółki. Tekst i Fot. Szymon Martysz

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

PODLASKIE AGRO

HODOWLA Inseminacja

pozwala w pełni na wykorzystanie potencjału genetycznego populacji

Klucz do sukcesu

Hodowla bydła domowego jest prowadzona przez człowieka od kilku tysięcy lat. W tym czasie wyhodowano wiele ras odpowiednio przystosowanych do rożnych sposobów użytkowania i lokalnych warunków klimatycznych. Ograniczenie postępu hodowlanego i tempa doskonalenia zwierząt wynikało jednak z bardzo subiektywnych metod oceny zwierząt i stosowania krycia naturalnego w rozrodzie. Można powiedzieć, że przy małej liczbie uzyskiwanego potomstwa selekcja była „mało ostra”. Powszechne wprowadzenie inseminacji bydła umożliwiło szybkie osiągnięcie bardzo dużego postępu w hodowli. Za popularnym internetowym portalem Wikipedia – można zacytować: „Inseminacja (sztuczne unasienianie) – metoda kontrolowanej prokreacji, polegająca na bezpośrednim wstrzyknięciu pobranej wcześniej od samca spermy do szyjki macicy samicy, bez odbywania bezpośredniego stosunku płciowego. W przypadku zwierząt jest to powszechnie stosowana metoda rozrodu, która ma zastosowanie u bydła, koni, owiec, kóz, świń, drobiu oraz pszczół. Uznana jest za metodę hodowlaną, przyczyniła się ona do udoskonalenia populacji zwierząt gospodarskich, w szczególności bydła”.

Status zdrowotny

W Polsce inseminacja krów prowadzona jest od ponad sześćdziesięciu lat. U podstaw wprowadzenia tej metody rozrodu była m.in. walka z chorobami bydła. Bardzo duże straty ekonomiczne powodowały w hodowli takie choroby jak gruźlica, bruceloza, czy otręt. Efekt poprawy stanu zdrowia stad bydła uzyskano dwoma drogami: eliminując fizyczny kontakt między samcem i samicą oraz restrykcyjnie kontrolując stan weterynaryjny reproduktorów. Do dzisiaj buhaje utrzymywane w stacjach inseminacyjnych przechodzą wielokrotne i wieloetapowe badania weterynaryjne. Do wykorzystania w rozrodzie przeznaczane są tylko te z najwyższym statusem zdrowotnym.

potrzebnych do zapewnienia męskiej strony reprodukcji w stadach inseminowanych może być znacznie mniejsza, a co za tym idzie, można wybierać tylko osobniki o bardzo wysokich wartościach genetycznych. Nad związanym z mniejszą liczbą dostępnych w kraju buhajów ryzykiem wzrostu poziomu inbredu w stadach można przy odpowiednim stosowaniu nowoczesnych technik informatycznych zapanować.

Żywy buhaj też kosztuje

Niewątpliwą korzyścią ze stosowania inseminacji w konkretnym stadzie jest to, że hodowca ma do wyboru kilkadziesiąt buhajów, które znacznie łatwiej dopasować do poszczególnych samic, tak by jak najlepiej realizować cel hodowlany i ograniczać inbred w następnym pokoleniu. Prowadzący hodowlę nie jest skazany na jednego rozpłodnika, którego i tak co 2 – 2,5 roku trzeba wymieniać by nie krył własnych córek, żeby przez swą masę ciała nie był zagrożeniem dla zdrowia samic. Zakup buhaja (lub odchów we własnym gospodarstwie) oraz jego utrzymanie i obsługa stanowią istotne pozycje po stronie kosztów. Poza aspektami zootechnicznymi, weterynaryjnymi i genetycznymi – inseminacja, szczególnie ta wykonywana usługowo przez stację unasieniania, znacznie ułatwia organizację pracy w oborze. Do hodowcy należy tylko zaobserwowanie początku rui „stojącej” i zgłoszenie tego faktu inseminatorowi, którego zadaniem jest wykonanie zabiegu

Postęp hodowlany

Kolejną zaletą inseminacji – dzisiaj chyba najważniejszą, jest możliwość realizowania bardzo dużego postępu genetycznego prowadzonego w linii męskiej. Postęp ten związany jest bezpośrednio z „ostrością” selekcji, czyli liczbą wybranych buhajów w stosunku do wszystkich ocenionych. Buhaj używany do naturalnego krycia zostawia po sobie około stu potomków rocznie. Inseminacja pozwala zwielokrotnić liczbę potomstwa uzyskiwanego od jednego buhaja do nawet kilku tysięcy rocznie. Dzięki temu pula buhajów 18

Buhaj Mitch – indeks gPF 148, indeks gTPI 2601.

w odpowiednim terminie. Zawodowy inseminator wykonuje od kilkuset do kilku tysięcy zabiegów rocznie i jest specjalistą w swojej dziedzinie.

Inseminacja

Daje to gwarancję, że wiedza i zdobyte doświadczenie pozwolą mu uzyskać ciążę przy pomocy minimalnej liczby zabiegów. Dobry inseminator potrafi też doradzić jakiego buhaja najlepiej użyć w danym przypadku. W pracy wspiera go także doradca hodowlany, korzystający z komputerowego programu doboru. Hodowca nie musi martwić się o wystawienie dokumentów będących podstawą uznania pochodzenia rodzących się w przyszłości cieląt. Dane o przeprowadzonym zabiegu unasieniania przekazywane są drogą elektroniczną, za pośrednictwem stacji inseminacyjnej do bazy Symlek. Jest to ogólnopolski system informatyczny, który obejmuje wszystkie zagadnienia związane z oceną bydła mlecznego. Nad bazą danych sprawuje nadzór Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka w Warszawie.

Bezpieczeństwo pracy

Buhaje utrzymywane w stadach bydła są zwierzętami dużymi i niebezpiecznymi. Przy ich eksploatacji wymagane są specjalne, wzmocnione pomieszczenia. Mimo zachowywania środków ostrożności dochodzi do wielu groźnych wypadków wśród pracowników obsługujących żywe, kryjące naturalnie buhaje. Dzięki inseminacji możemy tego uniknąć. Narażony na kontakt z samicą jest wprawdzie inseminator ale on wie jak minimalizować ryzyko. Podsumowując: sukces w hodowli bydła mlecznego i produkcji mleka zależy od wielu czynników. Obok żywienia bardzo dużą rolę odgrywa prawidłowy rozród. Dzięki inseminacji w pełni wykorzystujemy potencjał genetyczny populacji, unikamy przenoszenia wielu chorób oraz usprawniamy organizację pracy. Dzierżysław Bonowski

WCHiRZ

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

PODLASKIE AGRO

HODOWLA

Cechą, którą posiada tylko OptiDuo jest unikalny ślimak mieszający, który adaptuje się do zróżnicowanych typów i ilości paszy. Robot nie tylko dostosowuje prędkość, ale także optymalizuje trasę jeśli jest taka konieczność. Natomiast zaawansowana nawigacja sprawia, że automat zawsze porusza się po ustalonych trasach. Czujniki bezpieczeństwa zatrzymują robota, gdy na jego drodze znajduje się człowiek lub zwierzę i ponownie go uruchamiają, gdy droga jest pusta.

Robot OptiDuo

w pełni obsługuje stół paszowy

Nie tylko podgarnia paszę

– Ta technologia posiada potencjał do zapewnienia krowom mlecznym stałego dostępu do doskonale wymieszanej dawki pokarmowej – mówił profesor Trevor DeVries, szef Katedry Dobrostanu i Behawioru Bydła Mlecznego na Uniwersytecie w Guelph w Kanadzie. – To powinno nie tylko zwiększyć pobranie suchej masy paszy, ale również zmniejszyć jej sortowanie, a krowy wówczas lepiej ją wykorzystają. Zwierzęta będą miały też więcej czasu na leżenie i przeżuwanie. Robot OptiDuo miesza paszę przed jej podgarnięciem na stole paszowym. Maszyna doskonale radzi sobie z wszelkimi rodzajami paszy, jak np. z mokrym i ciężkim TMRem, słomą, sianem czy świeżą trawą. Robot podgarnia każdy rodzaj paszy, doskonale wypełnia

W przypadku zwykłego dopychania możemy

zaobserwować efekt niechęci do podgarniętej paszy. Krowy czują, że zostało im podsunięte to,

co już przesortowały i odrzuciły. Robot zmniejsza sortowanie, co obniża ilość niedojadów na stole.

wszystkie wyjedzone miejsca i zapewnia jednorodność pożywienia na stole. Dzięki temu krowy będące niżej w hierarchii stada mają dostęp do jednorodnej, nieprzesortowanej paszy. Krowy nie walczą o miejsce przy stole, co sprawia, że stres zwierząt związany z dostępem do świeżej paszy jest znacznie mniejszy. Gwarantuje to unikalne działanie podwójnego ślimaka mieszającego. Mechanizm ten zapewnia delikatne przesuwanie się paszy i jej odświeżenie na stole paszowym. Dzięki temu pasza jest bardziej atrakcyjna dla wszystkich krów, co wpływa na wzrost jej pobrania i zwiększa wydajność mleczną. Robot został zaprojektowany tak, że jego obsługa jest bardzo prosta. Tylko kilka części wymaga okresowej wymiany serwisowej, nie ma części wymagających smarowania. Maszyna bez problemu pracuje przy spadkach terenu do 5%. Oprócz tego radzi sobie doskonale w wąskich alejach przejazdowych,

a nawet w oborach składających się z kilku budynków. Warto także wiedzieć, że jako opcję dodatkową, o którą można wzbogacić robota, polecany jest dozownik paszy treściwej. – Dobrostan zwierząt, dochodowość gospodarstwa, wydajność pracy oraz bezpieczeństwo żywności, to wyzwania którym muszą sprostać rolnicy na całym świecie. Z DeLaval OptiDuo możemy pomóc hodowcy w każdym z tych aspektów. Robimy to poprzez ulepszenie rutyn żywienia krów i pozwalając rolnikom na lepsze wykorzystanie czasu – twierdzi Paul Löfgren, EVP Cluster EMEA. Podsumujmy. DeLaval OptiDuo nie ogranicza się wyłącznie do podgarniania paszy, ale także miesza ją i odświeża. Robot nie ubija jej ani nie ugniata, ale sprawia, że staje się ona znacznie bardziej smakowita dla krów. Jest to idealne rozwiązanie dla gospodarstw, które zadają paszę raz dziennie. MaSz. Fot. DeLaval

PODLASKIE AGRO

HODOWLA Już

po raz

16 w Podlaskim Urzędzie Wojewódzkim

zebrali się rolnicy walczący o miano najbezpieczniejszego gospodarza

Recepta na bezpieczeństwo Urszula i Bartłomiej Micun z Chodorówki Starej Kolonii to zwycięzcy Konkursu Bezpieczne Gospodarstwo Rolne. Poznaliśmy ich w Podlaskim Urzędzie Wojewódzkim, 19 lipca br., podczas uroczystego ogłoszenia wyników. Będą oni reprezentować Podlasie na krajowym szczeblu rywalizacji. Spotkaniu towarzyszyły przemówienia, poczęstunek i wiele emocji. Ale od początku... Uroczystość otworzył Krzysztof Jaworowski, dyrektor Oddziału Regionalnego KRUS w Białymstoku. Powitał gości – przedstawicieli instytucji i oczywiście rolników. Wyraził ogromną satysfakcję z efektów działań na rzecz konkursu i postawił każdego z uczestników jako wzór do naśladowania. Przypomniał, iż celem konkursu jest – niezmiennie – promowanie zasad ochrony zdrowia i życia w gospodarstwach rolnych. Później przyszła kolej na prezentację gospodarstw i wystąpienia okolicznościowe, których zaskakującym elementem była spontaniczna wypowiedź jednego z rolników. Szczerze podziękował on za organizację konkursu i pochwalił Podlasie jako „zagłębie mleczarskie”,

Pouczającą częścią uroczystości była prezentacja

statystyk, przyczyn i skutków wypadków w polskich gospodarstwach, którą przygotował Krzysztof Kozioł – prowadzący wydarzenie przedstawiciel KRUS-u.

gdzie szczególnie trudno jest zachować bezpieczeństwo. I w końcu – najważniejsza część, czyli w yniki. Zw ycięzcami okazali się Urszula i Bartłomiej Micun z Chodorówki Starej Kolonii (gm. Suchowola). Małżeństwo prowadzi 9-hektarowe gospodarstwo od 2012 r., ukierunkowane na produkcję jaj wylęgowych (18 tys. sztuk kur reprodukcyjnych). Od początku stawiali na bezNa pytanie, czy spodziewali się wygranej, ze śmiechem odpowiadają: nie. pieczeństwo i dzięki Przedstawiamy: Urszula i Bartłomiej Micun, „najbezpieczniejsi” gospodarze temu nie musieli rona Podlasiu. bić nic specjalnego, różnica między domostwami nowoczesnymi, by zwyciężyć w konkursie. – Warto dbać o to na bieżąco, by zabezpie- a tradycyjnymi. Młodzi ludzie mają większą czyć i własne zdrowie, i samą pracę – mówi wiedzę i lepszy sprzęt. – Ilość wypadków z roku na rok maleje. Ważne pani Urszula. Drugie miejsce zajęli Milena i Kamil Chod- jest dbanie o bezpieczeństwo, promowanie go niccy z Kumelska (gm.Kolno), a trzecie – Emi- i mówienie o nim. I żeby ludzie troszeczkę się lia i Krzysztof Horaczy z Kolonii Dryga (gm. uspokoili, bo często wypadki spowodowane są przez pośpiech i nieuwagę – dodaje dyrektor. Suchowola). – Gospodarstwo, które wygrało jest szczególTekst i fot. Urszula Miltko nie nowoczesne i zadbane. Ale wszystkie były piękne i są dobrym wzorem do naśladowania Na wspólnym zdjęciu: przedstawiciele – uważa Krzysztof Jaworowski. regionalnych instytucji odpowiedzialnych Dyrektor dodaje, że poziom bezpieczeństwa za organizację konkursu oraz jego uczestnicy podlaskich gospodarstw wzrasta. Jest jednak – najlepsi z najlepszych.

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

PODLASKIE AGRO

HODOWLA 22 i 23 czerwca Hodowlanych

odbyła się

X Ogólnopolska Wystawa Bydła Hodowlanego i XXV Regionalna Wystawa Zwierząt

Wystawowa stolica Podlasia

Tradycyjnie w ostatni weekend czerwca w Szepietowie odbyła się największa w regionie i jedna z największych w kraju Ogólnopolska Wystawa Bydła Hodowlanego. Na Podlasie przyjechali hodowcy z całej Polski, aby zaprezentować swoje osiągnięcia oraz nawiązać kontakty i wymienić się doświadczeniami.

Tegoroczni zwycięzcy wystawy.

Wystawę otworzyli Adam Niebrzydowski, dyrektor Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Szepietowie wraz z Jackiem Boguckim, Tadeuszem Markowskim, Leszkiem Hądzlikiem i Krzysztofem Banachem. – Dziś macie Państwo niepowtarzalną okazję zobaczyć czołówkę krajowej hodowli bydła mlecznego, a także najlepsze w regionie okazy bydła mięsnego, koni, owiec i królików rasowych – mówił dyrektor ODR-u. W niedzielę, w drugim dniu wystawy, przyjechał także Jan Krzysztof Ardanowski, nowo wybrany minister rolnictwa. W przemówieniu przedstawił on swoje priorytety oraz plany, które chciałby zrealizować jako szef wydziału rolnictwa. Wręczył również odznaki „Zasłużony dla Rolnictwa” osobom, które miały wielki wkład w rozwój polskiego sektora rolniczego. Była to niezwykle wzruszająca chwila dla odznaczonych, którzy odebrali mnóstwo gratulacji. Po oficjalnych uroczystościach Adam Niebrzydowski, gospodarz wystawy, oprowadził Jana Krzysztofa Ardanowskiego wraz z delegacją po terenach wystawowych.

Tomasz Stypułkowski z Roltomy (z prawej) oraz Michał Kołakowski z Horsch.

Podlaska Szkoła Młodych Hodowców.

QQw kategorii

jałowice mleczne: Stadnina Koni Nowe Jankowice za jałowicę Eltra rasy PHF, odmiany czarno-białej, w wieku 19-21 miesięcy; QQw kategorii krowy mleczne: Przedsiębiorstwo Rolniczo-Hodowlane Gałopol za krowę Maggie 1 rasy PHF, odmiany czarno-białej w II laktacji; QQw kategorii krów ras RP, SM, JE, MO oraz krów ras rodzimych: Solarczyk Edward za krowę Ekipa DeLavala oraz ich supernowość – robot Beretka, rasa polska czerwona. VMS V300. Natomiast w finale Podlaskiej Szkoły Młodych Na X Ogólnopolską Wystawę Bydła Hodow- Hodowców zwyciężyła Marta Wrzesień, zaś lanego i XXV Regionalną Wystawę Zwierząt w kategorii bydło mięsne tytuł superczempiona Hodowlanych do Szepietowa przyjechało wielu otrzymała jałówka Tola rasy charolaise Jerzego hodowców. Najpiękniejsze sztuki bydła mlecz- Magowskiego. Swój konkurs mieli również wystawcy. Sponego rywalizowały ze sobą w kilku kategoriach. Pierwszego dnia wystawy komisja oceniająca śród wszystkich firm, prezentujących się w Szepwybrała te najbardziej okazałe, mające najlepsze ietowie, statuetkę w kategorii Hit Wystawy otrzycechy bydła mlecznego. W niedzielę odbyła się mała firma Wipasz za pasze doskonałej jakości, uroczysta prezentacja superczempionów i czem- Hit Publiczności powędrował do firmy DeLaval pionów oraz wręczenie nagród dla najlepszych za robota udojowego VMS V300, zaś Najatrakhodowców. Tytuły superczempionów otrzymały: cyjniejszym Stoiskiem mogła pochwalić się firma Agrocentrum.

Źródło: PODR

Sylwester Jaszczołt, zwycięzca Krajowej AgroLigi,

(z prawej) odwiedza stoisko SM Spomlek.

Leszek Domitrz, dyrektor Danex z Rogienic

Wielkich, przed stoiskiem firmy.

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

PODLASKIE AGRO

UPRAWA

Ekipa firmy Vitera służy Państwu pomocą i fachowym doradztwem. Na zdjęciu (od lewej) Romuald Wołyniec – prezes Vitera Polska, Marcin Wysocki – dyrektor Vitera Polska, Miguel Martinez Miralles – koordynator Atlantica Agricultura Natural na wschodnią i centralną Europę oraz Saulius Ivanauskas – dyrektor Vitera Balitic.

Flagowym produktem marki Vitera, który odniósł największy sukces na rynku w miWysokie i satysfakcjonujące plony na waszych polach dzięki produktom firmy Vitera nionym sezonie, jest Aminocat 30. Jest to wysokoskoncentrowany aminokwasowy fizjostymulator, szybko poprawiający kondycję i tempo wzrostu roślin po wystąpieniu czynników stresowych, takich jak przymrozki, susze, przyhamowania wzrostu po zabiegach pestycydowych czy uszkodzenia mechaniczne. Jest to jeden z nielicznych produktów Produkcja mleka, jak i całe rolnictwo zmieniły się bardzo na przestrzeni ostatnich lat. Inaczej utrzymujemy zwierzęta, inaczej pozyskujemy mleko. na rynku, zawierający aminokwasy pochoJednak najmniejszy krok do przodu zrobiliśmy w produkcji roślinnej. A ta też, dzenia roślinnego otrzymane z hydrolizy enzymatycznej, dzięki by dawać długotrwale satysfakcjonujący plon, wymaga zmiany, głównie nawożenia czemu są one szybko i ochrony. i efektywnie przyswajane przez roślinę. Uprawa w zgodzie z naturą i w trosce o naturę to cel działania firmy Vitera. Oferuje ona Vitera Polska reprezentuje na naszym ryn- wszystkim rolnikom efektywne preparaty odżywiające ku hiszpańską spółkę – Atlantica Agricultura. produki wspomagające wzrost roślin. Są to produk- Jest generalnym dystrybutorem produktów t y n a n a j w y żty wysoskoskoncentrowane, które można tego czołowego europejskiego producen- szym poziomie. stosować w niższych dawkach, ta makro- i mikroelementowych nawozów Bo są to proco zapewnia racjonalne dolistnych, stymulatorów wzrostu, kwasów dukty wyjątkokoszty uprawy. Ale humusowych oraz preparatów ochronnych we, nowoczesne, zawierające nie tylko składRozpo kolei... i ekologicznych. niki odżywcze (które gwarantują optymalny twór Zakład Atlantica powstał 46 lat temu stopień odżywienia roślin), ale także dodatek nawozu potasowego w najbardziej rolniczym zagłębiu Hiszpanii substancji, specyficznych form pierwiastków o wysokiej zawartości – w miejscowości Villena w Walencji. Funk- czy związków, które w naturalny sposób wpłypotasu (potas w formie cjonuje na czterech kontynentach: w Europie, wają na system odpornościowy roślin. Protlenkowej K2O – 20%). Potas Azji i obu Amerykach. Ma zakłady pomocni- dukty na bazie aminokwasów lewoskrętnych, zapewnia zarówno wysocze w Hondurasie, Kostaryce, Meksyku, Peru pochodzenia roślinnego, pozyskiwane drogą ką przyswajalność składi Gwatemali. Dostarcza asortyment do blisko hydrolizy enzymatycznej czy algi morskie ników pokarmowych, jak 60 krajów, a w jej portfolio znajduje się ponad z zimnych mórz (bytujące w bardzo trudnych i pobudza system odpornościowy 130 różnych produktów. Na polskim rynku warunkach), powinny być nieodzownymi prorośliny, chroniąc działa od 2012 r. duktami, które dostarcza się roślinom. organizm przed Połączenie bogatego, trzydziestoletniego atakami grzybów. doświadczenia firmy Atlantica, z zaangażoRekomendowany waniem, rzetelnością i pasją w uprawie roJest to o tyle istotne, ponieważ od czterech do upraw: rollat na terenie Unii Europejskiej obowiązuje ślin przedstawicieli Vitera, pozwala dostarniczych, wastosowanie zasad integrowanej ochrony roślin czać rolnikom usługi doradcze oraz, przede rzywniczych, sadowniczych i owoców 26 PODLASKIE AGRO miękkich.

O roślinach

wiemy wszystko



PłynUPRAWA ny korektor próchnicy w profesjonalnej uprawie. Nadzwiązków, które w naturalny jak i wydajności. Niestety okres wegetacji, gleby i podłoży rzędnym celem wprowadzenia sposób wpływają na sy- ze względu na nasze położenie, jest relatywogrodniczych pochodzetych norm było ograniczestem odporności roślin, nie krótki. Gospodarze są często negowani nia organicznego (roślinnego), p o n i e w a ż m a t- za wiosenne orki pod kukurydzę. To jednak nie stosowania chemiczzawierający w składzie kwasy hunych środków ochrony k a n a t u r a nie jest wybór. Niesamowicie daleko zaszli minowe 7% i kwasy fulwowe – gospodarze z naszego rejonu – zmiana wyroślin do niezbędneostatnimi 8%. Formuła preparatu zapewnia doskonałą rozpuszczalność, dzięki l a t y d o - dajności krów, zmiana żywienia zwierząt, nogo minimum, by tym czemu nadaje się do stosowasamym ograniczyć świadcza woczesne parki maszynowe, no i obejścia. nia we wszystkich rodzajach presję na środowinas doRośliny, które wysiewają podlascy hodowsystemów nawadniających. sko naturalne oraz s yć moc- cy, również są coraz bardziej wydajne. Ich Z a l e c a ny d o s t o s o w a n i a chronić bioróżno- w uprawie roślin o wysokich no swoim zapotrzebowanie na składniki w glebie, jak i na warunki bytowe, także są większe. Mamy niezderodność środowiska wymaganiach w stosunku do też do czynienia z coraz to nowymi, wcześrolniczego. cydoważyzności i zasobności gleb (truskawka, seler, kapustne) Zależy nam niem. Cho- niej niewystępującymi, wyzwaniami w upraoraz na glebach ubogich w próchnicę. Biocat-15 dzi tutaj zarówno wie roślin, takimi jak szkodniki czy choroby. na zdobyciu zaufabył pionierskim produktem tego typu w Hi- o pory roku, jak Dlatego zachęcam do prowadzenia w swoich nia naszych partnerów szpanii i do dziś jest jednym z najlepi siln ą d y n a m i- gospodarstwach doświadczeń z produktami biznesowych poprzez doszych jakościowo produktów tego takimi jak biostymulatory i aktywatory starczanie produktów wraz kę zmian w krótkim typu na świecie, o wysokiej wzrostu. Jako przykład może posłużyć z fachowym wsparciem. Mam czasie. Są to często efektywności stonam odżywianie kukurydzy i intu na myśli zarówno bieżące dostałe, długo utrzymusowania. radztwo i konsultacje, jak i regularne jące się chłody na wiosnę, nych zbóż, które niesamowicie Idealnym szkolenia sprzedawców. Dążymy do rozwoprzeplatane jednym lub dwoewaluowało. Dostarczamy jej preparatem teraz poszczególnych pierju współpracy z lokalnymi firmami dystryma cieplejszymi dniami. Do tego do roślin ogrodnidochodzi również nieprzewidywabucyjnymi, które najlepiej znają potrzeby wiastków, a zaczynaliśmy czych jest Razormin, swoich klientów. Wraz z profesjonalnymi od podstaw, czyli od NPK na ilość opadów. Często zdarza kompleksowy aktywator producentami oraz jednostkami naukowo(azot [N], fosię, że mamy kilkutygodniowy wzrostu. Stymuluje za-badawczymi prowadzimy też badania i do- okres bez deszczu, po czym sfor [P] i porówno rozwój systemu świadczenia polowe. Dzięki temu na bieżąco obserwujemy niejako nadratas [K]). Dzisiaj korzeniowego, jak i masy wegetatywnej. weryfikujemy skuteczność rekomendowanych bianie strat przez matkę natudo kukurydzy Efektywnie wyrozwiązań. dodawanie rę i w przeciągu paru godzin równuje wschody. siarki, boru, spadają jego bardzo duże iloMożna go stosocynku i reszści. Niestety nic nie wskazuje wać do oprysku na to, że klimat się unormuje, Podstawą integrowanej ty mikrodolistnego lub ba! eksperci od zmian klimaochrony roślin jest stosowapierwiastków podlewania jest cz ymś nie właściwej agrotechniki, tycznych twierdzą, że dyw dowolnej faUnikatowym zie wzrostu, jak też do moproduktem na oczywistym w planie opartej o racjonalne nanamika pogody jedynie czenia nasion niektórynku jest Florone – nawozowym. się zwiększy. Jest to wywożenie i dokarmianie rych roślin przed nawóz dolistny działaroślin. Jest to jedno raźny sygnał skierowany wysiewem. jący jak inhibitor wzrostu. z pierwszych zado rolników, że powinni zaPreparat ten z jednej strony dań , mając ych cząć dostosowywać się do tych Produkty Atlantica znajduogranicza wzrost wegetatywny na celu wdrożezmiennych warunków. Z pomocą ją zastosowanie nie tylko w rolni(masy zielonej), z drugiej zaś akgospodarzom przychonie zapobiegactwie, ale też na działce, w ogrodzie, tywuje procesy kwitnienia na osiedlu czy w przestrzeni publicznej nia występowadzą właśnie nowoczesne oraz dojrzewania owoców. W przypadku aplikacji Flo– wszędzie tam, gdzie istotna jest dbałość produkty – biostymulania organizmów rone w kwiatach możo rośliny, które wzbogacają nasze otoczeszkodliwych lub tory, aktywatory i reguna zaobserwować ograniczenia ich latory wzrostu. nie. Zachęcamy do ich stosowania. zwiększenie liczby negatywnego pąków kwiatowych, wpływu. Z tego d ł u ż s z ą ż y w o tteż względu noRejon pó łnocnoność k wiatostawoczesne prepa-wschodniej Polnu, intensy wniejszą bar wę raty przeznaczone ski, a w szczeliści, a także lepiej rozwido nawożenia lub gólności Podlasie, nięty układ korzeniowy dokarmiania roślin, s ł y nie z w y bi t(szczególne działanie Vitera Polska Sp. z o.o. powinny charakterynych hodowców, na zboża i buraktórzy mimo wyzować się zawartością nie ul. Innowacyjna 1/107 ki cukrowe). tylko składników odżywczych, stępującego na tym 16-400 Suwałki które gwarantują optymalny stoobszarze tzw. głodu ziemi, stale rozwijają pień odżywiania roślin, ale rówtel. +48 729 669 875 swoje hodowle pod nież dodatkiem substancji, spee-mail: biuro@viterapolska.pl kontem ilości, cyficznych form pierwiastków czy



PODLASKIE AGRO

www.viterapolska.pl

ARTYKUŁ REKLAMOWY



UPRAWA

Oficjalne otwarcie Dni Pola w Krzyżewie.

czerwca w gminie

Sokoły

odbyły się praktyczne warsztaty z zakresu doboru odmian

Właściwe zmianowanie

może rozwiązać problemy

Techniki produkcji roślin, porejestrowe doświadczalnictwo odmianowe, stosowanie nowoczesnych nawozów – te oraz wiele innych zagadnień zostało omówionych podczas Dni Pola w Krzyżewie. Spotkanie zorganizowała Stacja Doświadczalna Oceny Odmian. W środowe słoneczne przedpołudnie przybyłych gości gorąco powitał mgr inż. Bronisław Puczel, dyrektor SDOO w Krzyżewie. Następnie głos zabrał Stefan Krajewski, członek zarządu woj. podlaskiego. – Na Dniach Pola w Krzyżewie spotykają się teoretycy i praktycy. Tutaj możemy usłyszeć bardzo ważne informacje na temat plonowania. Mogą one pomóc rolnikom, przy tak kapryśnej pogodzie jak obecnie, w prowadzeniu gospodarstw – mówił Stefan Krajewski. Tuż po okolicznych przemowach wystąpił dr hab. Jerzy Grabiński, który przedstawił

bardzo ciekawy temat dotyczący „Technologii produkcji roślin uprawnych w warunkach zmieniającego się klimatu”. Specjalista omówił najważniejsze kierunki zmian, jakie powinny mieć miejsce na polach, aby skutki zmian klimatycznych były możliwie najmniejsze. – Generalnie docierają do nas informacje, że klimat się ociepla, że klimat się zmienia, że jest to nieodwracalne. Nikt oczywiście nie ma wątpliwości, że się ociepla, ponieważ jest to coraz wyraźniejsze. Jednak ja zakładam, że za 100-150 lat znowu nastąpi odwrócenie tego trendu. Teraz jednak przeżywamy

ocieplenie. Przejawia się one anomaliami pogodowymi, z których najgorsze są susze oraz nagłe, intensywne opady – mówił pracownik Instytutu Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa. W dalszej części wykładu specjalista wyjaśniał jak rolnicy mogą się bronić przed zmianami klimatu. – Pierwsza rzecz, o której chcę powiedzieć, dotyczy gatunków. Obecnie pojawiają się gatunki, z którymi nie mieliśmy do czynienia, lub które nie nadawały się na nasze rejony. Taką rośliną jest chociażby kukurydza. Stała się ona ważnym elementem naszego krajobrazu i właśnie ona sobie bardzo dobrze radzi w warunkach zmian klimatycznych. Podstawowym problemem jest też zmianowanie. Nasze kłopoty byłyby daleko mniejsze, gdyby udało nam się realizować właściwe zmianowania. Chodzi o zmianowania, w których nie dominują zboża (przerywane rzepakiem), tylko takie, w których

C.D. NA STR. 30

Zwiedzanie poletek doświadczalnych.

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

PODLASKIE AGRO

UPRAWA C.D. ZE STR. 28

jest dodatni bilans materii organicznej. Jest to podstawowy kłopot, który mógłby wyeliminować szereg mniejszych problemów. Gdyby udało nam się wprowadzić do naszych zmianowań rośliny bobowate, to wpłynęłoby to na polepszenie struktury gleby, zwiększyłoby ilość materii organicznej i poprawiło warunki wilgotnościowe. Wydaje się, że największe szanse, ze względu na opłacalność, ma soja – wyjaśniał Jerzy Grabiński. Kolejnym prelegentem był mgr inż. Bronisław Puczel, który przybliżył zagadnienia „Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego na terenie woj. podlaskiego”. Następnie odbyło się zwiedzanie poletek doświadczalnych z roślinami bobowatymi (bobik, groch, soja) oraz roślinami zbożowymi i okopowymi. Chwilę później był pokaz stosowania RSM, określanego przez niektórych nawozem XXI w. Produkt łączy ze sobą trzy formy azotu, jest odporny na suszę, a do tego jest również najtańszy na rynku. – Za chwilę przedstawimy zalety oraz „ograniczenia” RSM. Na opryskiwaczu zamontowaliśmy rożne warianty końcówek, aby można było zobaczyć jak należy prawidłowo stosować wysoko skoncentrowany nawóz azotowy. Prezentacja ta pozwoli uniknąć najczęściej popełnianych błędów – mówił na polu

Mariusz Motolko, przedstawiciel terenowy Grupy Azoty. Następnie ekspert odniósł się do suszy w regionach północno-wschodniej Polski. – Porównując Mazury do Podlasia, to faktycznie tutaj susza bardziej dała się we znaki rolnikom. W takich warunkach RSM z pewnością będzie lepszym wyborem niż nawóz granulowany. Nasz nawóz jest w płynie, więc nie potrzebuje wody do rozpuszczenia. Jednakże nie ma się co oszukiwać – bez wody żadna roślina nie urośnie. Natomiast jedno jest pewne, podczas suszy RSM zadziała lepiej niż nawóz granulowany – podkreślał Mariusz Motolko. Na poletkach doświadczalnych rozmawialiśmy również z Bronisławem Puczelem, którego poprosiliśmy o podsumowanie poprzedniego i obecnego sezonu. – Ubiegłoroczna jesień była bardzo zimna i bardzo mokra. Duża ilość opadów sprawiała, że trudno było wykonać prace polowe, nawet zasiać oziminy, przez co jest ich w województwie dużo mniej niż w poprzednich latach. Zimą z kolei było mało opadów, a brak pokrywy śnieżnej sprawił, że mróz „poszedł” dość głęboko w ziemię. Spowodowało to, że ruszenie wegetacji odbyło się późno. Jeszcze 1 kwietnia ziemia nie było do końca rozmarznięta. W kwietniu były też duże opady, które opóźniły wyjście w pole. Siewy mamy więc również opóźnione w porównaniu do innych

Mariusz Motolko prezentuje prawidłowe

stosowanie nawozu RSM.

lat. Z kolei wcześniejsze kłoszenia zbóż tego lata przyniosą negatywne skutki w plonie – przewidywał dyrektor SDOO. I to praktycznie już koniec naszej relacji z Krzyżewa. Wspomnę tylko, że po powrocie z poletek doświadczalnych wszyscy zasiedli do wspólnego grillowania, gdzie mogli ukryć się od skwaru i spokojnie porozmawiać na tematy dotyczące uprawy roślin. Tekst i Fot. Szymon Martysz

Pszczoła w obiektywie

Dawid Poniatowski, uczeń Zespołu Szkół Rolniczych w Ostrożanach, autor filmu „Tropem pszczół”, został zwycięzcą Wojewódzkiego Konkursu Filmowego „Pszczoła w obiektywie”. Komisja konkursowa doceniła jego profesjonalizm, trafność ujęcia tematu oraz walory artystyczne produkcji. – Poprzez tego typu inicjatywy chcemy upowszechniać wiedzę o trudnej sytuacji pszczół, którym przyszło żyć w niełatwych warunkach, związanych m.in. z chemizacją rolnictwa. – zaznaczył Stefan Krajewski, wicemarszałek województwa. – To szczególnie ważne, by wiedza o spadającej populacji pszczół trafiała do młodych ludzi, dzięki temu mamy szansę kształtować w nich właściwe zachowania. – Rozpoznaliśmy potrzebę podejmowania działań wspierających pszczelarstwo i służących popularyzacji kwestii, związanych z zachowaniem zdrowotności pszczół – podkreślił Andrzej Pleszuk, dyrektor Departamentu Rolnictwa, który koordynował konkurs. – Tak narodziła się idea tego konkursu, poparta przez funkcjonujący przy Marszałku Społeczny Zespół ds. Pszczelarstwa. Konkurs został skierowany do uczniów szkół średnich o profilu rolniczym, funkcjonujących na terenie województwa podlaskiego. Wpłynęło 13 filmów z 9 szkół. Uroczysty finał konkursu odbył się 21 czerwca, w siedzibie Urzędu Marszałkowskiego. Masz, Fot. Szymon Martysz

Dawid Poniatowski, zwycięzca konkursu „Pszczoła w obiektywie” oraz Jan

Kobus dyrektor ZSR w Otrożanach.

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

PODLASKIE AGRO

UPRAWA

Bogusław Rutkowski, obsługujący Bizona Z058 Rekord, to kombajnista z wieloletnim stażem. Mieszkaniec wsi Sawino uważa, że bezpieczeństwo podczas pracy jest najwazniejsze.

Pośpiech

to wciąż najczęstsza przyczyna nieszczęśliwych zdarzeń w czasie żniw

By wypadków było mniej

Lipiec i sierpień to szczególnie niebezpieczny okres dla rolników. Z tego powodu Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz Okręgowa Inspekcja Pracy w Białymstoku organizuje liczne szkolenia, mające na celu zwiększyć bezpieczeństwo na polach. Jedną z ich najważniejszych inicjatyw jest akcja „Żniwa mogą być bezpieczne”. To już 21. rok z rzędu pracownicy KRUS oraz OIP ruszyli na podlaskie wsie, by sprawdzić naszych rolników. W czasie tych wizyt nie wystawiają jednak mandatów, tylko rozdają drobne upominki, przypominające o bezpieczeństwie i zapraszają do wzięcia udziału w konkursie na najbezpieczniejszego rolnika tegorocznych żniw. Podczas polowej wizytacji ocenie podlega stan techniczny maszyn używanych podczas żniw, w tym osłony części ruchomych. Sprawdzone zostaje również wyposażenie ciągników rolniczych i kombajnów zbożowych w gaśnice, apteczki, trójkąty ostrzegawcze oraz ubiór. Istotną sprawą jest również skontrolowanie udziału w pracach żniwnych dzieci oraz przewozu osób z pola i na pole. Wydawać się może, że to podstawy, ale często przez nieuwagę, pośpiech czy zwyczajnie chęć ułatwienia sobie pracy, sami przyczyniamy się do tragedii. Ilość wypadków mówi sama za siebie. – W pierwszej połowie tego roku rolnicy zgłosili już 622 wypadki. Jest to duża liczba, ale w porównaniu z rokiem poprzednim

zauważamy spadek o 64 wypadki, a po- nagród – narzędzi i środków ochrony osorównując do 2016 r. – o 174. Struktura tych bistej – odbędzie się 26 sierpnia br. w czasie zdarzeń nie ulega istotnym zmianom – na- Wojewódzkiego Święta Plonów w Wigrach. dal najliczniejszą grupę stanowią upadki, Tekst i Fot. Urszula Miltko a mniejszą – wypadki z udziałem zwierząt i maszyn. Nie widzimy już znajdujących się dookoła dzieci, co można uznać za duży sukces – mówi Łukasz Gilewski, przedstawiciel KRUS-u w Białymstoku. Rolnikiem, którego można stawiać za wzór, jest z pewnością Bogusław Rutkowski ze wsi Sawino niedaleko Tykocina. Od wielu lat prowadzi plantację zbóż. Dba o maszyny i zaleca, by zawsze „mieć oczy dookoła głowy”. W swoim gospodarstwie nie miał też żadnego groźnego wypadku. – Bezpieczeństwo to podstawa. Chwila nieuwagi i nieszczęście gotowe – uważa Bogusław Rutkowski. Łukasz Gilewski z KRUS oraz Bartłomiej Królik Kontrole trwają od początku żniw do z OIP w tym sezonie odwiedzą kilkuset rolników. 20 sierpnia. Bartłomiej Królik z OIP w BiałymPanowie tłumaczą, że ich akcja służy poprawie stoku informuje, że przez ten czas odbywać się bezpieczeństwa podczas żniw, dlatego rolnicy będą niezapowiedziane wizyty, ale do konkurnie będą karani, a jedynie pouczani. Natomiast su „Żniwa mogą być bezpieczne” warto zgłosić najbezpieczniejsi z nich mogą liczyć na się też samemu. Rozstrzygnięcie i wręczenie atrakcyjne nagrody.

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

PODLASKIE AGRO

WETERYNARIA Choroby

odzwierzęce

–

jak się przed nimi ustrzec

Zoonozy atakują

Posiadanie zwierząt hodowlanych, a nawet domowych pupili, to styczność z różnymi czynnikami chorobotwórczymi. W organizmie człowieka mogą one powodować ogromne spustoszenie, łącznie z nieodwracalnymi zmianami narządów. Dziś więc o chorobach odzwierzęcych, czyli o zoonozach.

Podejmujemy ten temat, ponieważ w gminie Lisków pod Kaliszem zlikwidowano całe stado krów mlecznych zarażonych gruźlicą bydła. W ciągu ostatnich kilku lat liczba krów chorych na gruźlicę zwiększyła się wielokrotnie, stając się dużym zagrożeniem dla zdrowia i życia ludzi. Nie chcę absolutnie zniechęcić nikogo do kontaktu ze zwierzętami. Wręcz przeciwnie. Jednak, znając czynniki i mechanizmy powstawania niektórych chorób odzwierzęcych, możemy skutecznie im przeciwdziałać. Zatem polecam lekturę poniższego artykułu. Według Ministerstwa Zdrowia wraca problem gruźlicy u ludzi. Najwięcej zachorowań odnotowano po drugiej wojnie światowej. W dawnych gospodarstwach rolnych, na przykład w PGR-ach, chorowały zwierzęta i ludzie, nawzajem się zarażając. Chorobę wywołuje prątek gruźliczy Mycobakterium tuberculosis, czy bowis. Obecny jest w surowym mleku chorych krów, a zaraża też przez bezpośredni kontakt ze zwierzęciem. Dzięki badaniom profilaktycznym u bydła, osobniki chore wyeliminowano z hodowli (skierowano na ubój z konieczności) zaś masowe prześwietlenia płuc u ludzi pozwoliły wcześnie wykryć gruźlicę i zastosować terapię antybiotykową. W ten sposób ograniczono umieralność człowieka na tę chorobę. Od kilku lat w Polsce nie zanotowano przypadków zachorowania człowieka na gruźlicę w wyniku zarażenia od bydła. Na terenie całej Unii Europejskiej było ich jednak ok. 140, z czego siedem w Niemczech zakończyło się śmiercią człowieka. Niepokojący jest fakt, że chorują też świnie, dziki i kozy, co sugeruje, że prątek gruźliczy zaczyna atakować inne gatunki. Przez wiele lat obok gruźlicy występowała również bruceloza. Obecnie, obok badań bydła na gruźlicę, lekarze weterynarii pobierają krew w kierunku białaczki i właśnie brucelozy. Bruceloza jest chorobą zakaźną, którą człowiek może zarazić się od bydła, owiec, kóz, świń, a także psów. Do zakażenia dochodzi przez bezpośredni kontakt ze zwierzęciem lub przez skażoną żywność. Objawy u ludzi są grypopodobne, tj. zwiększona temperatura, ból głowy, osłabienie, a później zapalenie wsierdzia i mózgu. Ma najczęściej przebieg długotrwały i przewlekły. Najwięcej przypadków zachorowania u ludzi (prawie 400) 34

zanotowano w Hiszpanii, Grecji i Portugali. U zwierząt drobnoustrój lokalizuje się w układzie rozrodczym, doprowadzając do poronień i niepłodności. Dlatego tak ważna jest ostrożność i dezynfekcja poporodowa (dro bnoustroje w ogromnych ilościach wydalane są z moczem i wodami płodowymi). Każdy przypadek powinien być zgłaszany do lekarza weterynarii, aby przeprowadzić badania laboratoryjne. Dużo zarazków zawiera surowe mleko chorego zwierzęcia. Yersinioza to choroba, którą w postaci epidemii w Europie odnotowano w 1720 r. Znamy ją jako dżumę. Ostatnio jednak zaobserwowano wzrost zachorowalności na tę chorobę (w Polsce 60 przypadków). Dotyczy ona głównie dzieci, u których wywołuje biegunki z domieszką krwi, bóle brzucha i gorączkę. Do zakażenia dochodzi poprzez spożywanie surowej i niedogotowanej wieprzowiny, surowego mleka, czy przez picie nieprzegotowanej wody. Drobnoustroje występują u świń, a także u bydła, owiec, jeleni, kotów i psów. Kampylobakterioza (bakteria Campylobacter) to choroba atakująca kaczki, gęsi, brojlery, nioski i indyki. To również choroba najczęściej przenoszona na człowieka, która w samej Unii dotknęła 250 tys. ludzi. Objawy występujące u człowieka to: biegunka, bóle brzucha, nudności. Po kilku dniach mijają samoistnie i wiele osób nie zgłasza się do lekarza. Źródłem zarażenia się człowieka jest drobnoustrój bytujący w przewodzie pokarmowym ptaków i ssaków. Najniebezpieczniejsze jest mięso drobiowe skażone odchodami w czasie uboju, obróbki i przygotowania do spożycia. Krótki okres obróbki cieplnej w czasie grillowania nie zabija tych bakterii, dlatego tak często dochodzi do zarażenia.

Listerioza dotyczy zachorowań dzieci, ponieważ osoby dorosłe przechorowują ją bezobjawowo. Bakteria Listeria monocytogenes występuje powszechnie w glebie i wodzie. Dzieci zarażają się nią w czasie zabawy. Objawy chorobowe dotyczą przewodu pokarmowego, u kobiet ciężarnych dostają się do płodu, powodując jego uszkodzenie i zamieranie. Do zakażenia dochodzi poprzez skażoną żywność i kontakt ze zwierzętami chorymi. Bakteria odporna jest na niskie temperatury (2-4 st. C jej nie zabiją), więc przechowywanie żywności w lodówce nie ogranicza jej namnażania. Źródłem zakażenia może być więc ser i produkty mleczne pochodzące od owcy, czy kozy. Salmonelloza u ludzi powoduje gorączkę, bóle brzucha, wymioty i nudności. Obok E.coli powoduje najczęściej zatrucia pokarmowe. W postaci łagodnej po kilku dniach dochodzi do samowyleczenia. Gdy biegunka jest uporczywa, wymioty i odwodnienie utrzymują się dłuższy czas, potrzebna jest kuracja antybiotykowa. Źródłem zakażenia jest mięso drobiowe, jaja, wieprzowina, wołowina i produkty mleczne. Niebezpieczna jest szczególnie latem, gdy sposoby przechowywania żywności w wysokich temperaturach otoczenia są niewłaściwe. Żywność zamrożona, przed spożyciem jest rozmrażana przez wiele godzin i to doprowadza do namnażania się bakterii. Bakterie te stwierdzono również w lodach, choć najczęściej skażone jest mięso drobiowe. W Polsce badanie mięsa drobiowego przeprowadza się u producentów drobiu, w chłodniach, zakładach przetwórczych i rzeźniach. Każdy zakład produkujący jaja konsumpcyjne musi przejść badania w kierunku obecności bakterii Salmonelli. Żadna jednak instytucja nie jest w stanie w pełni zabezpieczyć nas przed chorobami. Mając więc podstawowe wiadomości o występowaniu, zagrożeniach i sposobach zapobiegania, potrafimy lepiej sobie z nimi radzić. W myśl zasady: lepiej zapobiegać, niż leczyć.

QQ Józef Wszeborowski, lekarz weterynarii

Przychodnia dla zwierząt 16-061 Juchnowiec Dolny 98 tel. 85 71-96-100 608-155-871

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

PODLASKIE AGRO

MASZYNY Specjaliści

marki

John Deere

doradzają jak podnieść sprawność kombajnów podczas żniw

Zadbaj o heder i młocarnię

Ubiegłoroczne żniwa pokazały, że kombajny muszą zapewnić operatorom z mniejszym doświadczeniem najwyższą wydajność i jakość pracy. Z pewnością wielu z nich zastanawia się w jak eksploatować swoją maszynę, aby pracowała z maksymalną wydajnością. zespołem żniwnym, chwytanie kamieni). Dla- QQStan nożyków tnących oraz stan krawędzi przeciwtnących, tego ważne jest, aby w pierwszej kolejności dokręcić koła kombajnu z zalecanym momen- QQRegulację przenośnika ślimakowo-palcowego, tem oraz ustawić w nich prawidłowe ciśnienie QQRegulacja kąta pracy palców przenośnika w oponach do pracy na polu. Po wykonaniu ślimakowo-palcowego, Q Q tych podstawowych czynności, możemy przyRównomierne przekazywanie materiału z zestąpić do regulacji kąta natarcia zespołu żniwspołu żniwnego do przenośnika ukośnego. nego. Regulacji dokonuje się na przenośniku ukośnym po obu stronach – mówi Mariusz Przenośnik ukośny lub pochyły Pastuszka z John Deere Polska. Mówiąc o uzyskaniu maksymalnej wydajności kombajnu, nie możemy zapomnieć o praAgregowanie zespołu żniwnego Zespół żniwny widłowym ustawieniu komponentów na przeZanim zdecydujemy się na połączenie zeBardzo istotny element maszyny, który nośniku ukośnym. Wyróżniamy trzy rodzaje społu żniwnego z kombajnem, powinniśmy często jest niedoceniany przez rolników, regulacji. Pierwszym z nich jest pozycja bębna zwrócić uwagę na to, aby heder był prawid- a tymczasem jego odpowiednie ustawie- przedniego. Do wyboru są dwie propozycje: łowo podłączony do naszego kombajnu i aby nie ma ogromny wpływ na to w jaki sposób górna (kukurydza, rzepak, rośliny o wysokim pracował pod odpowiednim kątem w stosun- materiał jest przygotowywany, a następnie plonie słomy) oraz dolna (zboża, trawy). Dziękoszony, transportowany i przekazywany ki odpowiedniej regulacji zapewniamy praku do podłoża. – Jeżeli tą czynność pominiemy, wydajność dalej do przenośnika ukośnego. Na jakie widłowy odbiór masy od zespołu żniwnego maszyny i praca kombajnu może przysporzyć aspekty zwrócić uwagę, jeśli chodzi o rodzaj i transport jej dalej do młocarni. wiele problemów (gromadzenie się ziemi pod jego regulacji? Drugi rodzaj regulacji to prędkość przenośnika łańcuchowo-listwowego. Jej odpowiednie dopasowanie pozwala na płynny odbiór masy z zespołu żniwnego i transport skoszonych roślin bez uszkodzeń ziarna, co ma bardzo duże znaczenie w trakcie zbioru kukurydzy, grochu czy fasoli. Trzeci aspekt regulacji to napięcie przenośnika Przykład nieprawidłołańcuchowo-listowego. Zapewnia ono równomierwego zasilania przenośnika ukośnego. W many odbiór i transport masy do bębna młócącego. Ustawienie poszczególnych komponentów maszyny żniwnej w taki sposób, aby była w stanie zebrać jak najwięcej plonu i w jak najkrótszym czasie, jest niezwykle istotne dla sukcesu całego sezonu. Wąskie okna czasowe z optymalną pogodą pokazały, że maszyny i rolnicy muszą być dostępni niemal przez dwanaście godzin dziennie. Sprawdźmy zatem jakie podzespoły wpływają na odpowiednią wydajność kombajnu.

szynie zainstalowano

zbyt długie przedłużenia i masa podawana jest środkiem.

Młocarnia

Czas na serce kombajnu, którego praca decyduje o wydajności maszyny. Na wejściu do młocarni znajduje się chwytacz kamieni, C.D. NA STR. 38

PODLASKIE AGRO

MASZYNY C.D. ZE STR. 36

który wymaga systematycznego opróżniania dwa – trzy razy dziennie. Należy również zwrócić uwagę, aby cepy bębna młócącego z biegiem lat zużywały się równomiernie, zarówno w środku, jak i po bokach. Zbierając różne rośliny, należy zwrócić uwagę na rodzaj zastosowanego klepiska na maszynie. Kolejny aspekt to sprawdzenie prawidłowego położenia klepiska w stosunku do bębna młócącego. Jeżeli w kombajnie znajduje się listwa domłacająca, przyjmujemy, iż powinna ona być wyłączona i stosujemy ją tylko wtedy, gdy jest to naprawdę konieczne, np. gdy mamy problem z wymłóceniem niektórych rodzajów roślin, takich jak pszenżyto, niektóre odmiany pszenicy, czy jęczmienia. Kupując kombajn, warto zainwestować również w przekładnię zwalniającą prędkość bębna młócącego.

Bęben separujący i odrzucający

Po wymłóceniu ziarna nadszedł czas na jego odseparowanie. – W kombajnach John Deere serii T regulujemy prędkość bębna separującego z prędkością 740 obr/min (zalecana do zbóż, rzepaku, trawy) oraz 370 obr/min dla rzepaku, co do którego mamy stu procentową pewność, iż łodygi roślin są bardzo suche. Kombajny serii W nie wymagają takich specjalnych regulacji. W trakcie ustawień podzespołów kombajnów, należy pamiętać o prawidłowym ustawieniu odległości klepisk od bębna separującego i bębnów odrzucających – mówi Mariusz Pastuszka.

Wytrząsacze

Słoma, która przeszła przez separację aktywną na bębnach opisanych powyżej, trafia dalej na wytrząsacze, które mogą posiadać kilka lub kilkanaście kaskad. Gdybyśmy chcieli ją poprawić podczas zbioru roślin o bardzo wysokich plonach oraz w trudniejszych warunkach, możemy zastosować wkładki na wytrząsacze, które będą dodatkowo bardziej intensywnie separować ziarno od słomy.

Najbardziej uniwersalnym rozwiązaniem

stosowanym przy średnio i nisko wydajnych roślinach są sita żaluzjowe.

Kosz sitowy

– Sito wstępne (np. w maszynach serii W/T John Deere) ustawiane jest w pozycji wyjściowej 10 mm i nie ma zazwyczaj potrzeby regulacji sita wstępnego. Jeśli chodzi o sita górne to właściwy ich dobór ma duży wpływ na uzyskanie maksymalnych wydajności – wyjaśnia ekspert. Wyróżniamy kilka ich rodzajów. Sita typu HP zalecane są dla zbioru rzepaku oraz wysoko wydajnych roślin o plonowaniu powyżej 6-7 ton. Sita żaluzjowe 22 mm z kolei są najbardziej uniwersalną i jednocześnie najtańszą opcją, którą możemy zastosować dla średnio i nisko wydajnych roślin. W przypadku zbioru kukurydzy stosuje się sita 40 mm, które są samoczyszczące i bez problemów poradzą sobie w wilgotnych warunkach. Co natomiast z sitami dolnymi? – Pracując z kombajnami John Deere stosujemy dwa rodzaje sit dolnych. W przypadku zboża na 5-8 mm jest to sito żaluzjowe typu 10 mm, o ile sito górne jest typu żaluzjowego 22 mm lub typu HP. W przypadku kukurydzy możemy pracować na dwa sposoby: sito dolne typu 22 mm oraz sito dolne zdemontowane – dodaje Mariusz Pastuszka. Zanim wyjedziemy w pole, warto sprawdzić czy wartości na wyświetlaczu, informujące na jaką szczelinę otwarte są sita, zgadzają się z rzeczywistym pomiarem na maszynie. Jeśli wyświetlacz pokazuje np. 8 mm, to nasze sito po lewej i po prawej stronie powinno być otwarte również na 8 mm. Zmierzyć to możemy specjalnym „grzebykiem” pomiarowym lub używając np. śruby o średnicy zewnętrznej 8 mm. Bardzo ważne jest, aby te wymiary się zgadzały, ponieważ każda nawet najmniejsza rozbieżność, może prowadzić do strat.

możemy mieć bardzo duży wpływ na zużycie paliwa. Ostre noże na wale sieczkarni, prawidłowo ustawione noże stałe, będą powodować, iż proces cięcia, będzie przebiegał ławo i dzięki temu uzyskamy drobno pociętą sieczkę, która będzie rozrzucona na całą szerokość zespołu żniwnego. W przypadku transportu oczyszczonego ziarna, mamy kilka różnych regulacji. Najczęściej wykonywaną, jest ustawienie góra/ dół osłon nad przenośnikami ślimakowymi wygarniającymi ziarno ze zbiornika. W przypadku zbioru kukurydzy i traw oferowana jest możliwość zastosowania różnych prędkości wyładunku dla danej rośliny. Jeśli kosimy większe ilości traw czy kukurydzy, inwestycja w takie rozwiązania może okazać się bardzo opłacalna, ponieważ zaoszczędzimy bardzo dużo czasu eliminując przestoje, wynikające z blokowania się przepływu masy i zapewnimy płynny wyładunek ziarna ze zbiornika. MaSz, Fot. John Deere

Zagospodarowanie resztek i transport

Cięcie słomy oraz rozrzucanie plew odgrywa coraz większą rolę w wielu gospodarstwach, zwłaszcza w tych, gdzie wprowadzana jest uprawa bezorkowa. Poprzez zwrócenie uwagi na ostrość noży i na stopień ich zużycia,

Zębatka zwalniająca prędkość przenośnika

ukośnego stosowana przy kukurydzy, grochu

Istotną sprawą jest praca hedera pod

odpowiednim kątem w stosunku do podłoża.

i fasoli.

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

PODLASKIE AGRO

PRAWO Wszystko o umowie

pożyczki leasingowej

Zawsze podpisuj świadomie

Co to jest umowa pożyczki leasingowej? Na co warto zwrócić uwagę podpisując ją? Jakie mogą być konsekwencje różnych form zabezpieczenia umów pożyczek leasingowych?

W ostatnich latach oferta leasingowa została znacznie rozszerzona w sektorze rolnictwa. Firmy zauważyły wzrost inwestycji w rolnictwie, dlatego też rozszerzyły spektrum swojej działalności na branżę agro. Aby zachęcić potencjalnych klientów, uproszczono procedury finansowania, skrócono czas udzielania leasingu czy pożyczki leasingowej, przedłużono okres spłaty potencjalnych rat zobowiązania, zaczęto dopinać wszelkie formalności w miejscu zamieszkania rolnika. Branża rolnicza z dużą aktywnością zareagowała na nowe usługi, w szczególności ogromną popularnością zaczęła cieszyć się umowa pożyczki leasingowej. Zgodnie z danymi związku polskiego leasingu aktualnie dominującą formą finansowania zakupu maszyn rolniczych jest pożyczka leasingowa (stanowi ona aż 80% umów), a dopiero w dalszej kolejności zainteresowaniem cieszy się leasing operacyjny i finansowy. W tym miejscu warto podkreślić, że umowa pożyczki leasingowej jest formą finansowania bardzo zbliżoną do umowy kredytu udzielanego przez banki. Popularność umowy „pożyczki” wynika z tego, że firmy leasingowe wykorzystały silny i ważny dla środowiska rolniczego argument. Otóż istotą umów „pożyczek” oferowanych przez firmy leasingowe jest bowiem fakt, że przy tego typu umowach przedmiot finansowania (zazwyczaj były to maszyny rolnicze) pozostawał własnością rolnika. Jest to istotna różnica pomiędzy pożyczką leasingową a umową leasingu, bowiem przy umowie leasingu przedmiot finansowania stanowi własność firmy leasingowej a nie rolnika. Z uwagi na to, że właścicielem sprzętu jest rolnik, pożyczka leasingowa bardzo często wykorzystywana jest na finansowanie środków dofinansowanych z UE, tj. dotacji z ARiMR. Plusem takiej formy dofinansowania jest także

dalsza możliwość odliczenia podatku VAT od zakupu maszyny. Dzięki temu argumentowi umowy pożyczek leasingowych deklasują w strefie agro umowy leasingu, a także bardziej skomplikowane, czasochłonne i trudniejsze do uzyskania umowy kredytów bankowych. Zaznaczmy w tym miejscu, że w ramach pożyczki leasingowej nabywać możemy jedynie środki trwałe, nie

są to świadczenia przeznaczone na inwestycje. Podkreślenia jednak wymaga fakt, że warunkiem uzyskania pożyczki leasingowej jest zabezpieczenie. Firmy leasingowe w swojej działalności nie informują jednak rolników o skutkach zawieranych zabezpieczeń, które w sprytny sposób przerzucają własność maszyny z powrotem na nie. Konsekwencją zawieranych zabezpieczeń, w przypadku braku spłat rat pożyczki leasingowej, jest fakt, że firmy leasingowe mogą dochodzić swoich pieniędzy nie tylko na drogach procesu o zapłatę, ale także w drodze odebrania sprzętu

i sprzedaży go na własną rękę. W takiej sytuacji rolnik nie ma wpływu nawet na cenę sprzedawanej maszyny, ponieważ nie jest ona jego własnością. Zawierając umowę pożyczki leasingowej rolnicy wychodzili z założenia, iż w przypadku tymczasowej utraty płynności finansowej, firmy leasingowe będą zabezpieczać się na ich wierzytelnościach za mleko czy z wykonywanych usług. Rzeczywistość pokazała, iż w przypadku niezapłacenia ok. trzech rat, firmy leasingowe odbierają rolnikom sprzęt i jednocześnie dochodzą pożyczonych pieniędzy w pełnej wartości pożyczki leasingowej na drodze sądowej. Na co zatem należy zwrócić uwagę przy zawieraniu umowy pożyczki leasingowej? W pierwszej kolejności należy zapoznać się z formami zabezpieczenia pożyczki. Z praktyki wynika, iż najbardziej popularne formy zabezpieczeń to przewłaszczenie, zastaw rejestrowy maszyny, a także weksel z deklaracją wekslową. QQPrzewłaszczenie jest to umowa przenosząca prawo własności rzeczy na rzecz firmy leasingowej. Przewłaszczone rzeczy pozostają jedynie we władaniu rolników, nie stanowią ich własności. Rolnicy mogą wiec jedynie nieodpłatnie używać maszyn w sposób odpowiadający ich właściwości i przeznaczeniu. W umowie przewłaszczenia określone są granice korzystania przez dłużnika z przewłaszczonej rzeczy, chodzi o zabezpieczenie jej przed zniszczeniem, uszkodzeniem i kradzieżą. W przypadku spóźnienia się z ratami umowy pożyczki, firmy mają bardzo prostą drogę do zaspokojenia się z sfinansowanych maszyn, ponieważ de facto są ich właścicielami. Oznacza to, że mogą dokonać sprzedaży przewłaszczonej rzeczy z pominięciem postępowania C.D. NA STR. 42

PODLASKIE AGRO

Ć! Ś O W O N NA RYNKU

NON GMO

PRAWO C.D. ZE STR. 40

sądowego i egzekucji. Jest to zatem mechanizm pozwalający w najszybszy sposób odebrać maszyny rolnikom. QQZastaw rejestrowy jest to umowa zabezpieczająca wierzytelność firmy leasingowej. Z chwilą ustanowienia zastawu firma leasingowa nabywa prawo, na mocy którego będzie mogła dochodzić zaspokojenia z obciążonej maszyny bez względu na to, czyją stała się własnością. Będzie miała też pierwszeństwo w egzekucji przed innymi wierzycielami właściciela obciążonej rzeczy. Jednakże w umowie pożyczki leasingowej można zawrzeć zapis, że firma leasingowa zaspokoi się poprzez przejęcie maszyny na własność. Niewątpliwie w przypadku pojawienia się tymczasowych kłopotów finansowych w gospodarstwie, zastaw rejestrowy jest dłuższą procedurą windykacji maszyn. Z punktu widzenia rolnika jest więc lepszą formą zabezpieczenia, ponieważ daje czas na zgromadzenie oszczędności i zapłatę wymaganych rat pożyczki. QQWeksel natomiast jest najbardziej popularną i znaną formą zabezpieczenia wierzytelności firm leasingowych. Wystawienie weksla opiera się na porozumieniu stron umowy w przypadku braku spłat rat pożyczki leasingowej. Warunki powyższego porozumienia zawiera deklaracja wekslowa, która w swojej treści zawiera zazwyczaj warunki, od których spełnienia zależy prawo wypełnienia weksla, określenie kwoty, na którą weksel może być wystawiony, określenie rodzaju terminu płatności jakim weksel może być opatrzony. Niestety z praktyki firmy leasingowej wynika, iż umowy pożyczek leasingowych

konstruowane są w ten sposób, iż upoważniają firmy do wypełniania weksla in blanco na pełną, pierwotną wysokość umów pożyczek leasingowych. W praktyce firmy leasingowe zabezpieczają się w jak najbardziej szerokim zakresie. Najczęstszą formą jest zawieranie zabezpieczeń jako przewłaszczenia, a także zabezpieczenia w postaci weksla in blanco. Tak podpisana umowa pożyczki leasingowej prowadzi do sytuacji, gdzie pomimo płatności części rat dokonywanych na rzecz firmy leasingowej, w przypadku tymczasowego braku spłaty rat wymagalnych – ma ona prawo dochodzić na drodze sądowej całości kwoty z zawartej umowy pożyczki leasingowej,

Jest istotna różnica pomiędzy pożyczką leasingową a umową leasingu, bowiem przy umowie leasingu przedmiot finansowania stanowi własność firmy leasingowej a nie rolnika. a także jednocześnie odebrać sprzęt rolniczy. Oczywiście od tak podpisanych umów pożyczek leasingowych istnieją podstawy do dochodzenia swoich praw, jednakże wymaga to podjęcia licznych, skomplikowanych czynności prawnych. Dlatego też tak bardzo istotnym jest przeanalizowanie umowy pożyczki leasingowej przed jej podpisaniem. Co ważne, firmy leasingowe często informacje o zabezpieczeniach i skutkach braku regularnych płatności zawierają w dodatkowych załącznikach do umowy czy ogólnych warunkach umów. Zatem przy podpisywaniu umowy pożyczki leasingowej powinniśmy

AGATA ŻOCHOWSKA

– BEZPŁATNE PORADY PRAWNE

zapoznać się z całością dokumentacji, a nie samym drukiem umowy pożyczki, który często jest krótkim szablonem. Abstrahując od zabezpieczeń w umowach pożyczek leasingowych, warto zwrócić także uwagę na okoliczność czy firma leasingowa jest członkiem związku polskiego leasingu. Przynależność do takiej instytucji zawsze podnosi wiarygodność firmy. Dodatkowo, zawsze należy przeanalizować zapisy w umowie i w ogólnych warunkach umowy leasingowej (OWUL) – o czym była mowa wcześniej. Zwracajmy też uwagę na konstrukcję oprocentowania. Jest to z reguły WIBOR plus marża, ale czasami można spotkać rozwiązanie, że jeżeli WIBOR rośnie to i oprocentowanie rośnie, natomiast gdy WIBOR spada to oprocentowanie pozostaje na niezmienionym poziomie. Dodatkowo podejmijmy świadomie decyzję w zakresie waluty umowy pożyczki leasingowej. Ponadto, aby zminimalizować ryzyko wyboru mniej atrakcyjnej oferty współpracy, należy zawsze przeanalizować kilka rodzajów ofert pożyczek leasingowych. Reasumując, instytucja pożyczki leasingowej jest dobrym rozwiązaniem dla podmiotów chcących rozwinąć czy powiększyć swoją działalność, ale nie mających własnego kapitału. Zwracajmy jednak uwagę na zapisy umów, w tym w szczególności na zabezpieczenia. Rolnictwo jest branżą bardzo uzależnioną od czynników niezależnych od nas samych, tj. pogoda czy ceny zakupu płodów rolnych. Podpisując umowę pożyczki leasingowej negocjujmy warunki zabezpieczeń umowy. Pamiętajmy, że na etapie zawierania umów zawsze mamy takie prawo. Agata Żochowska

Radca Prawny

504 123 838

W ramach współpracy z Podlaskim Agro zapewniamy każdemu Czytelnikowi darmową pomoc prawną. Porady udzielane będą telefonicznie w każdą środę w godzinach 8:30 - 11:30 podczas cotygodniowego dyżuru radcy prawnego. Zakres udzielanych porad to szeroko rozumiane prawo cywilne i administracyjne, w tym w szczególności sprawy z zakresu: QQ obrotu nieruchomościami, uregulowania stanu prawnego, zasiedzenia, QQ znoszenia współwłasności, QQ prawa spadkowego,

QQ dochodzenia odszkodowań w związku z powstałymi szkodami na osobie

i mieniu,

QQ o zapłatę, polubowne oraz sądowe windykowanie należności finansowych, QQ postępowań przed ARiMR, ANR, ARR, KRUS, ZUS,

QQ wszelkich problemów występujących na co dzień przy prowadzeniu go-

spodarstw rolnych, produkcji rolnej czy zwierzęcej.

PODLASKIE AGRO

A R T Y K U Ł

REKLAMA

R E K L A M O W Y

każdy plac budowy

p refbet Ś Niadowo

poleca ...

Maxiblok

Bloki betonowe MAXIBLOK, produkowane przez Przedsiębiorstwo Produkcji Betonów „PREFBET” Sp. z o.o. w Śniadowie to doskonała alternatywa dla popularnie stosowanych murów oporowych z elementów typu „L” i „T” używanych przy budowie silosów na kiszonki jak i inne materiały sypkie: kruszywa, piasek. Idealnie sprawdzają się również jako elementy konstrukcyjne takie jak: fundamenty, przegrody, ściany tymczasowych wiat na maszyny rolnicze lub płody rolne, podwaliny, umocnienia skarp, a nawet ogrodzenia, czy obciążniki.

Oddział Śniadowo, tel. 86 217 62 95 Oddział Łomża, tel. 86 218 06 72 Oddział Zambrów, tel. 86 475 04 24

www.prefbet.pl

ARTYKUŁ REKLAMOWY

Charakteryzują się łatwością montażu i demontażu. W bardzo prosty i stosunkowo tani sposób można przenieść daną konstrukcję w inne miejsce lub wykorzystać bloki do innych celów. Uchwyty montażowe ułatwiają ich transport wózkami widłowymi, ładowarkami, koparkami, HDS-em, suwnicą, czy też Parametry: innym sprzętem budowlanym bądź rolniczym. 1. PODŁOŻE: Bloki betonowe nie wymagają budowania specjalnych funda| nawierzchnia drogowa: beton/beton asfaltowy/trylinka/ mentów, wymagane jest jedynie utwardzone, równe podłoże. kostka brukowa/płyty drogowe – nośność podłoża/podbuW przypadku budowy silosów na kiszonki, gdzie wymagane dowy podłoża: 300kPa jest zapewnienie szczelności, bloki należy układać na pły| maksymalne nachylenie podłoża ≤2°. W przypadku większego cie betonowej lub posadzce betonowej. Ogromną zaletą jest stosować warstwę wyrównującą z mrozoodpornej zaprawy ich trwałość i wytrzymałość na warunki atmosferyczne cementowej M20/mrozoodpornego betonu C20/25 (kruszywo i mechaniczne. do 8 mm) PREFBET Śniadowo 2. UKŁADANIE: produkuje MAXIBLOKI o wymiarach: | układać na równym, oczyszczonym podłożu tak, aby stykały 180x60x60 cm (1.425kg), się całą powierzchnią z betonowym podłożem (patrz pkt 1) 120x60x60 cm (950kg), | układać w osi pionowej jeden nad drugim (bez poziomych przesunięć na „grubości” muru) – patrz poniższy rysunek 60x60x60 cm (475kg). | stosować przewiązanie bloków w postaci przesunięcia pioDo korzystania z bloków betonowych nie jest potrzebne ponowej spoiny minimum o 60cm zwolenie na budowę, ponieważ bloki nie są trwale połączone 3. WARUNKI SKŁADOWANIA KISZONKI: z gruntem. | kiszonkę składować w obrębie boksu z zachowaniem makZalety bloków betonowych: symalnej wysokości składowania | łatwość montażu i demontażu | dla muru grubości 60 cm: Hmax ≤2,40m dla ściany o wyso| wielozadaniowość kości Hściany 3,0 m | szybkość wznoszenia konstrukcji 4. WARUNKI TRANSPORTU: | wysoka masa Transportować za pomocą zawiesia lub specjalistycznego | trwałość i wytrzymałość na warunki atmosferyczne i mecha- chwytaka. Przy stosowaniu zawiesia belkowego niedopuszczalny niczne (wykonanie z betonu o klasie ekspozycji XC4, XF2), jest rozstaw cięgien zawiesia równy lub szerszy od rozstawu | brak potrzeby budowania fundamentów (wystarczy proste haków montażowych. Warunki stosowania zawiesi przedstai utwardzone podłoże) wiono na poniższym schemacie: | nie wymagają spoiw, bezpośrednio po wybudowaniu mogą być 5. WARUNKI SKŁADOWANIA: poddawane obciążeniom Bloki składować na utwardzonym placu układając w stosy | brak czasochłonnego procesu związanego z wydaniem pozwo- po max trzy elementy. W przypadku stosowania podkładek lenia na budowę. drewnianych umieszczać je w odległości 1/5 długości elementu.

PODLASKIE AGRO BIULETYN INFORMACYJNY

BUDUJEMY I MIESZKAMY Nowość w ofercie

marki

Braas

Papa premium

Do katalogu warstw wstępnego krycia w ofercie marki Braas dołączyła papa Braas-BIT Premium SBS. Jest to produkt przeznaczony do mocowania mechanicznego na dachach spadzistych pokrytych dachówkami betonowymi, ceramicznymi lub blachodachówkami panelowymi.

Wykorzystanie surowców najwyższej jakości oraz zastosowanie zaawansowanych technologii produkcji sprawiło, że Braas-Bit Premium SBS charakteryzuje się bardzo wysokimi parametrami technicznymi. Jest

to nowoczesna papa na osnowie z kompozytowej włókniny poliestrowej, z obustronną powłoką z masy asfaltowej: z asfaltu modyfikowanego SBS z wypełniaczem mineralnym. Strona wierzchnia pokryta jest gruboziarnistą

posypką mineralną, która chroni przed promieniowaniem UV, natomiast strona spodnia zabezpieczona folią z tworzywa sztucznego. Papę należy mocować mechanicznie w jednej warstwie na suchym, stabilnym podłożu (deskowanie, płyta OSB itp.). Wzdłuż górnej i dolnej krawędzi umieszczone zostały paski zabezpieczone zdejmowalną w trakcie montażu folią z tworzywa sztucznego. Łączenie kolejnych brytów wykonujemy więc bez użycia ognia. Wygodnemu układaniu papy sprzyja niska waga oraz grubość, która wynosi zaledwie 2,8 mm i zapewnia jednocześnie całkowitą hydroizolacyjność wyrobu. Papa Braas-Bit Premium SBS objęta jest 20-letnią gwarancją produktową oraz 2-letnią gwarancją przy bezpośredniej ekspozycji na słońce. Podstawowe parametry: cena katalogowa: 16,50 zł netto/m2, wymiary rolki: 7,5m x 1,0m x 2,8mm, waga rolki: ok. 30 kg. oprac.

Fot. Braas

Gminy

stracą dochody z tytułu opłat za wieczyste użytkowanie

Wykup z bonifikatą Byc może już w 2019 r. Polacy przestaną płacić za użytkowanie wieczyste działek, na których stoi ich blok lub dom. Ustawa, która zmieni prawo użytkowania wieczystego we własność, jest sprawnie procedowana w parlamencie. Po pierwszym czytaniu w sejmie ma się nią zająć komisja. Nawet 60% będzie można zaoszczędzić płacąc z góry za przekształcenie użytkowania wieczystego we własność – wynika z najnowszego projektu ustawy. Jest to dobry sposób na zaangażowanie wolnych środków. Rentowność takiego rozwiązania jest dziewięć razy wyższa niż oprocentowanie lokaty i 2-3 44

raza wyższa niż zysk z wynajmu mieszkania. Co te zmiany oznaczają w praktyce? Niestety nie ma się co łudzić, że od 2019 r. nie będzie już zupełnie trzeba płacić za posiadany grunt pod domem lub blokiem. Ustawodawca postanowił, że z tytułu przekształcenia dotychczasowy użytkownik będzie też płacił. Plus w tym, że opłaty będzie się wnosiło przez 20 lat, a nie dożywotnio. To już oznacza wymierne korzyści, choć bardzo odległe w czasie. Poza tym np. gmina nie będzie już mogła dokonywać skokowych podwyżek opłat za użytkowanie wieczyste. Dotychczas była to zmora użytkowników wieczystych, którzy pod koniec roku mogli spodziewać się nawet kilku czy kilkunastokrotnych podwyżek opłat. Zgodnie z nowym prawem jeśli opłata za przekształcenie we własność wzrośnie, to tylko o wskaźnik publikowany przez GUS, czyli pewnie przeważnie o kilka-kilkanaście procent. Bartosz Turek,

analityk

Open Finance

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

PODLASKIE AGRO

REKLAMA

PODLASKIE AGRO

MOTORYZACJA

Ceny nowej Kia Rio rozpoczynają się od niespełna 49 tys. zł.

Nowa Kia Rio

już w P olsce

Precyzja, ekonomia i nowoczesność

Rio to jeden z najlepiej sprzedających się na świecie modeli marki Kia. Od kilku miesięcy na rynku polskim dostępna jest już czwarta generacja tego auta. Nowy model zachwyca przestronnością wnętrza, precyzją prowadzenia i oszczędnym spalaniem. zakrętów. System wykrywa utratę przyczepności i dzięki ESC pomaga kierowcy utrzymać właściwy tor jazdy. Teraz napęd. Kia Rio jest dostępna z silnikami charakteryzującymi się wysoką wydajnością i osiągami. Wszystkie modele z mechaniczną skrzynią biegów seryjnie są wyposażone w system Idle Stop&Go, który automatycznie wyłącza i ponownie uruchamia silnik podczas postoju, na przykład przed światłami. Do tego napędu na rynku polskim będą oferowane wolnossące, benzynowe jednostki napędowe o pojemności 1,25 (84 KM) oraz 1,4 litra (100 KM), wyposażone w klasyczny wtrysk wielopunktowy. Średnie zużycie paliwa w silniku 1.25 MPI wynosi 4,8 l/100 km. Natomiast jednostka 1,4 MPI ma średnie spalanie na poziomie 5 l/100 km. Samochód dostępny jest również z silnikiem 1-litrowym T-GDi o mocy 120 KM, a w późniejszym okresie zobaczymy go również z Dieslem o pojemności 1,4 litra w wariancie 90 KM.

MaSz, Fot. Kia

Gwarancja Kia

QQ QQ QQ

7 lat lub 150.000 km przebiegu, pierwsze trzy lata bez limitu km 7 lat bezpłatnej aktualizacji map nawigacji oraz usługi TomTom 3 lata na części eksploatacyjne bez limitu km 5 lat lub 150.000 km na powłokę lakierniczą 12 lat na perforację nadwozia

ARTYKUŁ REKLAMOWY

Zacznijmy od wrażeń z jazdy. Nowa Kia Rio oferuje kierowcy prowadzenie na bardzo wysokim poziomie. Dzięki sztywniejszemu nadwoziu, samochód jest zwinny i szybko reaguje na ruchy kierownicą. Tłumienie nierówności również jest bardzo dobre. Ten komfort to zasługa nowego zawieszenia z kolumnami McPhersona z przodu i z belką skrętną z tyłu. W porównaniu do poprzedniego modelu, w nowym Rio zastosowano sztywniejsze elementy przedniego i tylnego zawieszenia, aby poprawić stabilność auta podczas jazdy z wyższymi prędkościami oraz zmieniono ustawienie amortyzatorów z przodu i z tyłu na bardziej pionowe, dzięki czemu układ kierowniczy ma bardziej liniową charakterystykę, a zawieszenie lepiej tłumi nierówności. Auto standardowo wyposażono w układ Vehicle Stability Management (VSM) z systemem elektronicznej kontroli stabilności (ESC). VSM zapewnia Rio stabilność zarówno podczas hamowania, jak i pokonywania

Czas na bezpieczeństwo. Nowe Rio, dostępne z Pakietem Aktywnego Wspomagania Jazdy (AEB), to jeden z najbezpieczniejszych samochodów w swojej klasie. Kia Rio czwartej generacji jest pierwszym autem segmentu B, wyposażonym w układ automatycznego hamowania awaryjnego z funkcją rozpoznawania pieszych. System wykorzystuje radar dalekiego zasięgu w celu wykrycia ewentualnych kolizji z innymi pojazdami lub z pieszymi i pomaga zatrzymać samochód. AEB współpracuje z systemem Lane Departure Warning (LDWS), który ostrzega kierowcę, jeżeli samochód opuści pas ruchu bez wcześniejszego włączenia kierunkowskazów. Model Rio ma również pełną łączność ze światem. Na środku deski jest 5- lub 7-calowy ekran dotykowy. Urządzenie multimedialne jest kompatybilne ze wszystkimi smartfonami, dzięki aplikacjom Android Auto i Apple CarPlay. Jest także dostęp do Kia Connected Services z danymi z TomTom. Co ważne, nawigacja będzie dostępna bezpłatnie przez 7 lat od daty zakupu samochodu. Kia Rio jest też pierwszym samochodem segmentu B wyposażonym w porty USB zarówno w przedniej, jak i w tylnej części kabiny, co umożliwia użytkownikom połączenie urządzenia mobilnego z systemem multimedialnym lub ładowanie baterii. Kia Rio znakomicie sprawdza się jako samochód do pracy. Potwierdza to ubiegłoroczny ranking, w którym 130 jurorów oceniało marki: Alfa Romeo, BMW, Citroën, Fiat, Ford, Hyundai, Infiniti, Kia, Mercedes-Benz, Mini, Nissan, Opel, Peugeot, Subaru oraz Volvo. Wśród nich, w kategorii mały samochód firmowy, wygrała właśnie Kia Rio.

PODLASKIE AGRO

ZDROWIE I URODA Polecamy

kwas chlebowy

Alosa z Lech Garmażeria Staropolska

Napój na zdrowie

Ma naturalnie słodko-kwaśny zapach i smak pieczonego chleba. Dobrze gasi pragnienie. Nie jest za słodki. Po schłodzeniu długo utrzymuje niską temperaturę. Kwas chlebowy – bo o nim mowa – polecamy czytelnikom, szczególnie latem i wczesną jesienią, gdy aura sprzyja aktywności.

Kwas chlebowy to – najprościej mówiąc – sfermentowany napój z chleba zalanego wodą. Mimo tak prostego składu, wzmacnia odporność, reguluje trawienie, a nawet sprzyja odchudzaniu. Słynie jednak głównie z tego, że gasi pragnienie i orzeźwia. Ma jasnobrązowy kolor, na dnie butelki może utworzyć się naturalny osad, który znika po wstrząśnięciu butelką. Zacznijmy jednak od właściwości zdrowotnych. Znany dietetyk i zielarz ojciec Jan Grande tak oto wypowiada się na temat kwasu chlebowego: Nie znam bardziej wartościowego napoju – wspaniale gasi pragnienie, likwiduje zmęczenie, posiada ogromne stężenie witaminy B, dużo selenu i cynku, a przy tym likwiduje nadkwasotę, wzdęcia, wszelkie zaburzenia trawienia. (M. i T. Woźniakowie, Ojca Grande przepisy na zdrowe życie, Gdańsk 1999, s. 152). Właściwości zdrowotne kwasu chlebowego wynikają głównie z tego, że jest on probiotykiem, tzn. zawiera bakterie kwasu mlekowego, dzięki czemu wspomaga i reguluje mikroflorę jelitową, wspomaga trawienie oraz przemianę materii. W związku z tym, że dobrze działa na przemianę materii, można go włączyć do diety odchudzającej, tym bardziej, że ma także właściwości oczyszczające organizm. Dzięki temu, że kwas chlebowy jest probiotykiem, wzmacnia także odporność, chroniąc przed chorobami. Probiotyk w postaci

PRZYPOMINAMY CZYTELNIKOM PRZEPIS NA DOBRY, STARY, SPRAWDZONY NAPÓJ – JAKIM JEST KWAS CHLEBOWY.

Składniki:

– 0,5 kg dag suchego żytniego chleba – skórka z połowy cytryny – ok. 5 l wody

– 1 dag drożdży

Sposób przygotowania: Podstawą udanego kwasu chlebowego jest dobry chleb – najlepiej, aby był to domowy wypiek. Niemałe znaczenie ma także woda (tradycyjnie do wyrobu kwasu chlebowego używa się tej źródlanej. Suchy chleb umieszczamy w dużym szklanym lub kamionkowym naczyniu, dodajemy pokrojoną skórkę z cytryny i zalewamy wodą. Woda (całe 5 litrów) ma być posłodzona do smaku i w momencie wlewania – wrząca. Przykrywamy i odstawiamy na 4-5 godzin. Po tym czasie napój przecedzamy przez gazę. Bazę mamy gotową. Teraz czas na bąbelki. Te powstają za sprawą drożdży. Wkruszamy je do ciepłego jeszcze napoju i zostawiamy na kolejnych kilka godzin. Na skutek pracy drożdży napój będzie wyglądał na spieniony, dlatego proponujemy ponowne jego przecedzenie przed rozlaniem do butelek. Kwas będzie gotowy do spożycia po dwóch dniach.

kwasu chlebowego obniża poziom „złego” cholesterolu LDL. Kwas chlebowy fermentowany zawiera witaminy z grupy B, które korzystnie wpływają na układ nerwowy. Ponadto A wszystkim, którzy nie mają ochoty na zabawę w kuchni, prowitaminę C i wiele ponujemy kupno gotowego kwasu chlebowego – dostępnego składników mineralw sklepach. Polecamy kwas chlebowy z firmy Lech Garmażeria nych – zwłaszcza seStaropolska. len i cynk. Kwas chlebowy firmy Alosa jest dzisiejDomowy kwas chlebowy ma trwałość 3-4 dni. Niektóre browary produkują prawdziwy szym odpowiednikiem starych produktów, kwas chlebowy z chleba o ważności do dzie- dzięki połączeniu nowoczesnej technolowięciu miesięcy, stosując specjalną technologii i tradycji. Ma sześciomiesięczny termin gię i pasteryzację w wysokiej temperaturze. przydatności do spożycia. Jest produktem Na sklepowych półkach znajdziemy mnó- naturalnie fermentowanym, co wyróżnia go stwo napojów, które „mianują się” kwasem na polskim rynku napojów. Ma jasnobrązochlebowym. Tylko czy na pewno? Wiele z nich wy kolor, na dnie butelki może utworzyć się to napoje o smaku kwasu chlebowego, czyli naturalny osad, który znika po wstrząśnięciu jedynie barwiona woda z cukrem i dodat- butelką. Dostępny jest głównie na terenie Polkami. Przed kupnem uważnie czytajmy ety- ski północno-wschodniej, na Pomorzu oraz kiety. Ważne, aby kwas chlebowy kupowany w Warszawie. Głównym dystrybutorem jest w sklepach pochodził z naturalnego proce- firma Lech Garmażeria Staropolska. I jeszcze ciekawostka. Od XVI w. kwas chlesu fermentacji. Musi mieć w swoim składzie słód (jęczmień, żyto, pszenica) oraz co bar- bowy w Rosji i na Ukrainie jest napojem narodzo ważne powinny znaleźć się na etykiecie dowym. W Polsce stał się powszechnie znany drożdże, w przeciwnym wypadku produkt, za czasów Władysława Jagiełły. Na stoły który jest nam oferowany to zwykła woda w dworach szlacheckich oraz na jarmarki barwiona i słodzona. i odpusty wyrabiano kwas mocniejszy, aby rozweselił bawiących się ludzi. Trzeba wiedzieć, że prawdziwy kwas chlebowy zawiera alkohol (choć w nieznacznych ilościach – średnio 0,7-2,2% objętości alkoholu). W czasie żniw zaś – słabszy – taki, który tylko gasił pragnienie. Wedle ludowego przekazu kwas chlebowy był najlepszym napojem dla spragnionych żniwiarzy, gdyż szybko gasił pragnienie i orzeźwiał w czasie upałów. Uznawany był za napój leczniczy, gdyż łagodził dręczące szlachtę po sutych ucztach dolegliwości. Barbara Klem,

Marek Budnik – Lech Garmażeria Staropolska

PODLASKIE AGRO

ROZRYWKA Tematyka miłosna

Kraj na Oceanie Indyjskim

Poetycko o twarzy

Przyrząd z igłą magnetyczną

Chorobliwy sen Koncert na cześć artysty

6 15

Wiruje w maszynie

Obwódka czapki

Rytm

Załoga wioślarska

Znak zodiaku

Choroba zakaźna

Ciężka, mozolna praca

We Włoszech przed euro

Spośród osób, które prześlą prawidłowe hasło krzyżówki wylosujemy pięć i nagrodzimy kosmetykami marki Venita. Zgłoszenia prosimy wysyłać na adres redakcji lub mailem biuro@podlaskieagro.pl. Na rozwiązania czekamy do 10 września br. Uwaga! W losowaniu nagród wezmą udział zgłoszenia zawierające poprawne hasło, imię, nazwisko i adres uczestnika.

Część kadłuba statku

Fatalne Odmiana zagranie fasoli Drobna Miasto kasza Romea

PODLASKIE AGRO

Podmok- Gra nic ły las nie liściasty mówiąc

Pieśń operowa Drzewo iglaste

Zespół pracowników

Centrum cyklonu

Posag panny młodej

Halucynacja, przywidzenie Kościeliska w Tatrach

Atrybut furmana

Pełen jabłoni

Wierszo- Element wana gazozagadka ciągu

Rysowanie planów

Pochodna amoniaku Twórca dzieła sztuki

Błona fotograficzna

Archaik

Strzelec wyborowy Rudel

Język zwierzęcia

Roślina włóknodajna

Niewola turecka Powyżej bioder

Dwugłowy mięsień ramienia

Pokarm treściwy dla koni

Cenny metal Danie w wazie

Dzierżawi sklep

Planszowa Powodzenie

Główny składnik ciasta

Kabaretowa Genowefa Niewielki lasek

W parze z Sawą

Bramka BeztrosDawna ka miara zabawa długości

Element radioodbiornika

Zaburzenia przemiany materii

Szczególne względy

Namiot Rozdaje okryty autoskórami grafy

Znak firmowy Cembrzyńska

Spada na cztery łapy

Rosyjski myśliwiec

Satelitarna na dachu

Wielka flota wojenna

Za plecami Komnata z łożem Norweska metropolia

Napój wiecznej młodości

Zasępiona mina

Lichy koń Spiętrza wodę

Miś z filmów animowanych

PrzepłyKawa wa przez zbożowa Kair

Komfortowy wagon kolejowy

Boisko tenisowe Wrzątek, ukrop

Piec hutniczy Uderzenie, ofensywa

Atrybut ministra

Kilka gemów

Krzyżówka konia z osłem

Portret nagusa

Dopływ środkowej Narwi

Medykament

Kura wysiadująca pisklęta

Słój na ogórki Rządził Egiptem

Urzędnik książęcy

8 Broń Dawida

Walizeczka podróżna

10 11 12 13 14 15 16

Hasło krzyżówki z ostatniego wydania gazety brzmiało: Letni makijaż z kosmetykami Bell.

Kancelaria Spaja mur

Roślina lecznicza

Polny kwiat

16 24

Podwawelski potwór

17 18 19 20

21 22 23 24 25 26

ROZRYWKA – Powiedz mi coś czułego. – Sejsmograf.

***

Zauważyłem niepokojącą tendencję: leki kardiologiczne w kształcie serca. Aż strach pomyśleć, jak będzie wyglądał lek na biegunkę...

***

– Co robisz? – Krzesło dla teściowej. – O, dużo ci jeszcze zostało do zrobienia? – Nie, już tylko elektryka.

***

Dwóch rolników siedzi w miejscowej knajpie i rozmawia: – Ale się urobiłem, żeby dostać dopłaty. Musiałem wpisać cały żywy inwentarz do ewidencji. Każdemu zwierzakowi wbić kolczyk w lewe ucho. – Mogę sobie wyobrazić, wszystkie krowy, owce, świnie... – Z tym to pestka, ale ja mam pszczoły...

***

Ojciec odbiera dziecko z przedszkola. Nagle zwraca się do opiekunki: – Proszę pani, ale to nie jest moje dziecko! – A co to za różnica i tak je pan jutro przyprowadzi.

***

– Kocham cię! Ty mnie też? – Tak. Ciebie też!

***

Mąż, podejrzewając żonę o zdradę, wynajął detektywa i polecił mu ją śledzić. Ten, po pewnym czasie, zdaje mu relację: – Pańska żona spotkała się dziś z mężczyzną na rynku. Potem siedzieli w parku i się ściskali. Potem poszli do kina – nie patrzyli na ekran – słychać było tylko odgłosy całowania. Po kinie wsiedli do samochodu i pojechali za miasto. Weszli do willi, usiedli przy stole i wypili butelkę wina. Następnie rozebrali się, wskoczyli do łóżka i zgasili światło. Dalej niestety nic nie widziałem. Mąż wyrywając sobie włosy z głowy: – Mój Boże! Dlaczego? Znowu ta okropna niepewność...

***

– Mamooooooo, a czemu tatuś chce skoczyć z balkonu? – Nie mam pojęcia synku. Doprawiłam mu rogi, a nie skrzydła.

***

Pewnemu gościowi zmarła teściowa, której nie darzył zbytnią sympatią. W dniu pogrzebu zjechała się cała rodzina. Zaglądają do kostnicy, a tam zięć tkwi na kolanach wtulony w zwłoki teściowej. – Wybaczyłeś jej po śmierci, czy pogodziliście się już wcześniej? – pytają. – Jak się dowiedziałem, że umarła, to dwa dni piłem z radości. Dzisiaj rano wstaję – kac gigant, głowa boli, a ona taka zimniutka...

***

Prawdziwa kobieta potrafi z niczego zrobić dwie rzeczy: zupę i awanturę.

Wygrali :)

Maria Gorczkowska z Czarnej Wielkiej.

***

Na balu hrabia tańczy z baronową. W pewnym momencie pyta ją: – Baronowo, czy oddałaby mi się pani za milion dolarów? – A skąd! – oburza się baronowa. – Niech pani pomyśli, chodzi o milion dolarów – mówi hrabia. – A właściwie to czemu nie. Za milion dolarów oddałabym się panu – mówi po chwili baronowa. Hrabia dalej zagaduje: – A czy oddałaby mi się pani za jednego dolara? – Ależ panie hrabio, za kogo mnie pan ma? – To już ustaliliśmy. Teraz się targujemy...

***

– Tato, w szkole dokuczają mi i nazywają mnie gejem. – Kto tak mówi? – Banda takich całkiem przystojnych łobuzów. Zeb. MB

PODLASKIE AGRO

WCZESNE DECYZJE PROCENTUJĄ! DZWOŃ:

513 600 630

Niniejsze nie jest ofertą w rozumieniu Kodeksu cywilnego.