pod by alicja wydmanska

O książce CHEMIA 1 gimnazjum Autorzy: Marta Szydło, Jacek Kowal Projekt Okładki: Alicja Wydmańska Opracowanie graficzne: Alicja Wydmańska Forografie: Izabela Kowalska, Zbigniew Szczęsny, Katarzyna Musiał, Robert Falicz, Piotr Majorkiewicz, Marek Laskowski, Mariusz Kowalewski, Arikadiusz Frycz Łamanie: Eryk Krawczyk Rysunki: Alicja Wydmańska Opracowanie redakcyjne i redakcja merytoryczna: Anna Kotecka Redakcja Językowa: Anna Palusińska Korekta: Justyja Jambor Podręcznik został opracowany na podstawie programu nauczania chemii w gimnazjum. Został dopuszczony do użytku publicznego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników szkolnych przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania chemii na poziomie klasy 1 gimnazjum. Polskie Towarzystwo Chemiczne zaleca niniejszą książkę do użytku szkolnego. Nr zalecenia: 46 Copyright by Rockport Warszawa 2012 Skład i montaż elektroniczny: Wydawnictwo Rockport Aleje Jerozolimskie 421 A, 02-305 Warszawa Tel. (22)302 89 27 Fax (22) 383 48 32 E-mail: biuro@rockport.com Druk i Oprawa: Perfekt Studio, Warszawa ISBN 83087724-97-1 http://rockport.com

Spis Treści Rozdział I: Co już wiemy?

1.0 Wstęp .............................................................................................................. 5

1.1 Podstawowe pierwiastki ......................................................................... 6

1.2 Tablica Mendelejewa ................................................................................ 7

1.3 Notacja Chemiczna ................................................................................... 8

1.4 Budowa materii ........................................................................................... 9

1.5 Substancje jonowe ................................................................................... 10

1.6 Skadniki atomów ....................................................................................... 11

1.7 Związki organiczne ..................................................................................... 12 Powtórzenie i zadania. ................................................................................. 13

Rozdział II: Kwasy i wodorotlenki

2.0 Wstęp ............................................................................................................. 16

2.1 Kwas chlorowodorowy ........................................................................... 17

2.2 Kwas siarkowodorowy .............................................................................. 18

2.3 Kwas siarkowy .............................................................................................. 19

2.4 Kwas azotowy .............................................................................................. 21

2.5 Kwas fosforowy ............................................................................................ 22

Powtórzenie i zadania. ................................................................................. 23

Rozdział III: Sole

3.0 Wstęp ............................................................................................................. 26

3.1 Poznajemy sole ........................................................................................... 28

3.2 Dysocjacja jonowa .................................................................................... 30

3.3 Sposoby otrzymywania soli .................................................................. 32

3.4 Elektroliza soli .............................................................................................. 33

3.5 Sole wokół nas ............................................................................................ 34

Spis treści Rozdział IV: Mieszaniny

4.0 Wstęp ................................................................................................................. 39

4.1 Klasyfikacja mieszanin................................................................................. 40

4.2 Właściwości mieszanin ............................................................................ 44

4.3 Skład mieszanin .......................................................................................... 46

4.4 Rozdzielanie mieszanin ........................................................................... 48

Powtórzenie i zadania. ................................................................................. 50

Rozdział V: Surowce i tworzywa

5.0 Wstęp .................................................................................................................. 53

5.1 Surowce i tworzywa pochodzenia mineralnego .......................... 54

5.2 Surowce energetyczne .............................................................................. 56

Powtórzenie i zadania. ................................................................................. 58

Rozdział VI: Przemiany jądrowe

6.0 Wstęp ................................................................................................................. 61

6.1 Rodzaje przemian jądrowych ................................................................ 62

6.2 Promieniotwórczość naturalna ............................................................. 63

6.3 Działanie promieniowania jądrowego na organizmy ............... 65

6.4 Energia jądrowa .......................................................................................... 66

6.5 Elektrownie jądrowe ................................................................................ 68

Powtórzenie i zadania. ................................................................................. 69

Rozdział VII: Chemia w życiu

6.0 Chemiczne podstawy życia ................................................................... 72

6.1 Chemiczne źródła energii ........................................................................ 73

6.2 Chemia a środowisko ............................................................................... 74

6.3 Chemia dziś i jutro ..................................................................................... 75

Powtórzenie i zadania. .................................................................................. 77

Poznaj książkę Powtórzenie i zadania Powtórzenie treści i zadanie dobrze przygotują Cię do każdego sprawdzianu. Dzięki nim w łatwy i szybki sposób przyswoisz potrzebną wiedzą oraz sprawdzisz, czy samodzielnie potrafisz rozwiązać podstawowe zadania.

Przypisy Przypisy mają na celu szybkie zwrócenie uwagi na dane zagadnienie lub problem. Dzięki nim szybko znajdziesz treść, która Ci w danym momencie interesuje, bez wertowania książki.

Znaki graficzne stosowane w podręczniku powtórzenie

powiązane z biologią

doświadczenie

powiązane z fizyką

zadania

powiązane z geografią

ciekawostka

powiązane z matematyką

Rozdział I

Co już wiemy? 1.0 Wprowadzenie Termin chemia organiczna oznaczał pierwotnie dział chemii zajmujący się systematyką oraz badaniem własności związków organicznych, które, jak wierzono, nie mogą być otrzymane na drodze syntezy laboratoryjnej, a jedynie przez żywe organizmy. Później okazało się jednak, że niemal wszystkie związki chemiczne produkowane przez organizmy żywe da się też sztucznie zsyntezować. Udało się następnie otrzymać wiele związków, które w naturze nie występują, ale których własności są zbliżone do tych produkowanych przez organizmy żywe. Ponadto samo życie zależy w znacznym stopniu od związków nieorganicznych. Bardzo wiele enzymów i innych białek takich jak hemoglobina wymaga do swojej aktywności obecności metali. Obecnie nauką, która zajmuje się badaniem związków chemicznych występujących w żywych organizmach oraz ich przemianami jest biochemia, która jest powiązana zarówno z chemią organiczną jak i wieloma dyscyplinami biologii. Z drugiej strony okazało się, że wszystkie związki organiczne zawierają węgiel czterowartościowy (pomijając dwutlenek węgla i cyjanki, będące zw. nieorganicznymi), stąd obecnie definicja chemii organicznej to chemia wszystkich tych związków węgla.Z powodu ogromnej liczby możliwych do otrzymania związków zawierających złożony szkielet węglowy mogą one posiadać bardzo różnorodne właściwośctórymi nie zajmowała się wcześniej tragizowane, mogą one posiadać bardzo różnorodne właściwości oraz zastosowania. Przykładowo praktycznie wszystkie stosowane obecnie barwniki, tworzywa sztuczne oraz leki to związki. Obecnie nauką, która zajmuje się badaniem związków chemicznych występujących w żywych organizmach oraz ich przemianami jest biochemia, która jest powiązana zarówno z chemią organiczną jak i wieloma dyscyplinami biologii. Obecnie nauką, która zajmuje się badaniem związków chemicznych występujących w żywych organizmach oraz ich przemianami jest biochemia, która jest powiązana zarówno z chemią organiczną jak i wieloma dyscyplinami biologii.

Tablica Mendelejewa pomogła usyeregować pierwiastki według pewnych zasad.

podstawowe pierwiastki

1.1 Podstawowe Pierwiastki Wodór

Wodór to pierwiastek chemiczny, niemetal z grupy 1 i okresu pierwszego w układzie okresowym. Jest to najprostszy możliwy pierwiastek o liczbie atomowej 1, rozpoczynający układ okresowy.

Występuje w postaci dwóch stabilnych izotopów 1H (prot) i 2H (deuter, oznaczany również symbolem D) oraz jednego niestabilnego – 3H (tryt, oznaczany również symbolem T - jest izotopem promieniotwórczym). Ze względu na to, że jeden z izotopów stabilnych ma dwukrotnie większą masę od drugiego, różnią się one właściwościami fizycznymi.

Występowanie

Wodór jest najpowszechniej występującym pierwiastkiem we Wszechświecie. Na Ziemi występuje w postaci cząsteczkowej w niezbyt dużych ilościach (0,9% w górnych warstwach atmosfery), natomiast duże ilości wodoru występują w postaci związków chemicznych (głównie jest to woda). Wchodzi w skład wielu ważnych związków chemicznych: wody, kwasów, zasad i większości związków organicznych. Wodór w stanie wolnym występuje w postaci cząsteczek dwuatomowych H2 tworząc wodór molekularny. Reakcja metalu z kwasem:

Ca + 2HCl

CaCl2 + H2

Reakcja metalu amfoterycznego z roztworem zasady:

2Al + 2NaOH + 6H2O

2Na[Al(OH)4] + 3H2Ca

Pamiętaj, że wodór jest palny, dlatego należy wytwarzać go w małych ilościach.

Spalanie magnezu w parze wodnej:

Mg + H2O

MgO + H2

Dawniej wodór był stosowany do napełniania balonów sterowców. Gaz ten znalazł zastosowanie jako paliwo w silnikach rakietowych. Naukowcy pracują nad możliwością stworzenia ogniw paliwowych napędzanych wodorem, które mogłyby służyć jako źródło napędu dla wielu pojazdów i urządzeń. Izotop wodoru – tryt – wykorzystywany jest w reakcjach termojądrowych, które mogą potencjalnie stanowić źródło taniej i czystej energii. Inny jego izotop – deuter – wykorzystywany jest jako moderator w reaktorach atomowych. (Posiada zdolność spowalniania neutronów).

Zastosowanie

co już wiemy?

Tlen

O Tlen stosowany jest w gazownictwie, technologii chemicznej, medycynie, palnikach (acetylenowe), w statkach podwodnych.

Tlen to pierwiastek najbardziej rozpowszechniony w przyrodzie. Jest obecny w wolnym stanie w atmosferze oraz w stanie związanym w wodzie. Jest składnikiem niemalże wszystkich minerałów oraz roślin i organizmów zwierzęcych.

Reakcje chemiczne

Rozkład tlenku rtęci (II):

2HgO

2Hg + O2

Rozkład nadtlenku baru:

2 aO2

2BaO + O2

Rozkład manganianu (VII) potasu

2KMnO4

K2MnO4 + MnO2 + O2

Rozkład Cchloranu (V) potasu

2KClO3 Zastosowanie

2KCl + 3O2

tworząc wodór molekularny.Tlen w skali przemysłowej znajduje coraz szersze zastosowanie w hutnictwie w procesach świeżenia stali w piecach martenowskich. Duże jego ilości są zużywane do spawania metali w płomieniu acetylenowo-tlenowym. W górnictwie węgiel aktywny nasycony ciekłym tlenem stosowany jest jako bezpieczny środek wybuchowy. Tlen wreszcie używany jest w medycynie dla ułatwienia procesów oddychania i ratowania życia.

notacja chemiczna

1.3 Notacja chemiczna Symbole chemiczne pierwiastków Poszczególne pierwiastki oznacza sie symbolami chemicznymi, jedno-, dwulub trzyliterowymi. Pierwsza litera jest duża, a nastepne małe, na przykład: H-wodór, He-Hel, Li-Lit itd. Symbole chemiczne maja charakter międzynarodowy. Wywodza sie z nazwy łacińskiej pierwiastka, np.He od łac. helium, czyli Słońce, Ra od łac. radius czyli promień Wzory chemiczne Skład i budowę (strukturę) mikroskopową substancji przedstawia sie wzorami chemicznymi. Najczęściej stosuje sie wzory :sumaryczne, strukturalne, grupowe i półstrukturalne. Wzór sumaryczny zawiera symbole pierwiastków i indeksy stechiometryczne okreśłające liczbę poszczególnych atomów w cząsteczcena przykład: Indeksu równego jedności nie pisze sie, a wiec zapisujemy CO2.

Wzory chemiczne Skład i budowę substancji określają wzory chemiczne. wyzóniamy wzory: sumaryczne, strukturalne, grupowe i póstrukturalne. Wzór sumaryczny informuje tylko o składzie jakościowym i ilościowym substancji, nie dostarcza zadnych danych o kolejności, w jakiej połączone są atomy,ani o kształcie cząsteczki.Wzory sumaryczne służa też do określania liczby atomów w cząsteczce pierwiastka Kolejność i sposób połączenia atomów w cząsteczce, czyli budowę cząsteczki przedstawia się w postaci wzoru struktu-

wzór chemiczny (tlenku glinu)

Al2O3

Wzór sumaryczny

symbole chemiczne

indeksy stechiometryczne

ralnego. Atomy poszczegółnych pierwiastków tworzą różna liczbę wiązań, od jednego do ośmiu. Wiązania przedstawia sie kreskami umieszczonymi przy symbolu chemicznym np. H - -O- -B- Dwa jednowartościowe pierwiastki, na przykład wodór i fluor, tworzą cząsteczkę typu AB, w której atomy są połączone jednym wiązaniem, zwanym wiązaniem pojedyńczym. Atomy łącza się w cząsteczkę tak, aby nie zostały wolne(niewykorzystane)wiązania. Szczególnym przypadkiem wzorów strukturalnych sa wzory grupowe.Cząsteczke traktuje sie jak zespół połączonych grup o znanej strukturze, na przykład: Jeżeli w cząsteczce występuje kilkakrotnie jednakowa grupa.

co już wiemy?

Wzór strukturalny

Kolejność i sposób połączenia atomów w cząsteczce, czyli budowę cząsteczki, przedstawia się za pomocą wzoru strukturalnego.

wzór sumaryczny

model częsteczki

Wzory strukturalne, które przyjmują formę rysunku, gdzie zwykle pokazuje się jak i jakimi wiązaniami są połączone wszystkie atomy w cząsteczce; podobnie jak wzory sumaryczne – spotyka się wzory strukturalne pełne (ze wszystkimi atomami i wiązaniami), oraz wzory strukturalne mniej lub bardziej „skompresowane”, w których pewne grupy atomów zastępuje się ich skrótami; ponadto wzory te można rysować tak, aby dobrze oddawały faktyczny układ przestrzenny atomów i kąty wiązań chemicznych lub rysować je „płasko”, ignorując faktyczny układ atomów w przestrzeni. Wiązania chemiczne

Poznawanie notacji chemicznej rozpoczyna się w każdym podstawowym kursie nauczania chemii od poznania pierwiastków, ich nazw i symboli. Szybko jednak pojawia się zagadnienie - wiązań chemicznychi Niżej podano przykady wiązań:Pisanie równań i uzupełnianie ich współczynników stechiometrycznych

realizowane jest poprzez wszystkie etapy edukacyjne i choć zakrawa czasami o trudne przykłady (równoważenie równań reakcji redox) to w miarę ćwiczeń jest realizowane coraz sprawniej. Jest to zagadnienie będące jednym z kilku przypadków w nauczaniu chemii, który realizuje się z ołówkiem w ręku przez rozwiązywanie kolejnych zadań. będące jednym z kilku przypadków w nauczaniu chemii, który realizuje się z ołówkiem w ręku przez rozwiązywanie kolejnych

Narysuj modele cząsteczek takich pierwiastków jak: H2O, C2, CO2, Pamiętaj o odpowiednich proporcjach!

notacja chemiczna

zadań. Atoma łączą się w cząsteczkę tak, aby nie zostały wolne wiązania, na

H-O-H

zamiast

H-O-

przykad:Wzór strukturalny określa rodzaj i liczbę atomów (jak wzór strukturalny) oraz kolejność i sposób poączenia atomów (krótkość wiązań). Nie określa jednak kątów między wiązaniami. Przestrzenną budowę cząsteczki obrazuje model. Cząsteczke traktuje sie jak zespół połączonych grup o znanej struktu-

Modele cząsteczek

rze, na przykład: Jeżeli w cząsteczce występuje kilkakrotnie jednakowa grupa (np. grupa -O-H) to we wzorze można ją umieścić w nawiasie (okrągłym- lub w określonym przypadku-kwadratowym) Są równiez wzory półstrukturalne, które zaiwerają ograniczone, niepełne informacje o strukturze substancji. Wzór chemiczny w każdej substancji ustala sie na drodze odpowiednich doświadczeń.Stosunkowo najprościej oblicza sie wzór sumaryczny po doświadczalnym wyznaczeniou układu procentowego i masy cząsteczkowej badanej substancji.Ustalenie wzoru stukturalnego jest znacznie trudniejsze,wymaga wielu doświadczeń i pomiarów, które wykonują zawodowi chemicy.Procedura rysowania wzorów strukturalnych dotyczy związków dwupierwiastkowych niezawierających wiązań chem. między atomami tego samego pierwiastka.Inny przykład, znacznie ułatwiający ucznei sie chemi, stanowi przypomniana niżej, łączenie z zakresem stosowalności.

Wzór chemiczny

Reguła krzyżowa pozwala na ustalenie wzoru sumarycznego związku chemicznego pierwiastka. Są to umowne zapisy bez współczynników stechiometrycznych, informujące o rodzaju przmiany, jakiej substrat stanowiacy obiekt zainteresowania-ewentualnie- warunki w jakich ta przemiana zachodzi.(np.podana nad strzałką lub pod nia temeratura,katalizator,rozpuszczalnik)Nad strzałką można tez zapisać- ze znakiem plus- substrat reakcji, których nie podano po lewej stronie schematu. Wzory strukturalne, które przyjmują formę rysunku, gdzie zwykle pokazuje się jak i jakimi wiązaniami są połączone wszystkie atomy w cząsteczce.

co już wiemy?

Wartościowości Przed przystąpieniem do tej lekcji powinieneś zapoznać się z wartościowościami niektórych pierwiastków między innymi: azot, chlor, cyna, cynk, fosfor, glin, krzem, magnez, miedź, nikiel, ołów, potas, rtęć, siarka, sód, srebro, tlen, wapń, węgiel, wodór oraz żelazo. Po zapoznaniu się z wyżej wymienionymi pierwiastkami zauważyć można, że niektóre posiadają jedną wartościowość, np. glin III, wodór I, sód I lub cynk II. Są także, które posiadają różną wartościowość zależną od związku chemicznego. Jako przykład podam pierwiastki: azot I II III IV V, cyna II IV, żelazo II III. zasady wartościowania

1. Jeżeli pierwiastki mają takie same wartościowości to łączą się po jednym atomie, np.

MgO

2. Jeżeli pierwiastki mają parzyste wartościowości to dążymy do ich najmniejszej wielokrotności, np.

IV II

SO2

3. Jeżeli pierwiastki mają różne wartościowości to ilość przyłączonych atomów jest równa wartościowości pierwiastka sąsiedniego, np.

III II

AlCl masy atomów

Al2Cl3

Masy atomów i cząsteczek wyraża się w atomowych jednostkach masy (u). Atomy łączą się za pomocą wiązań chemicznych, które powstają dzięki oddziaływaniom elektronów walencyjnych. Wyróżnia się na etapie gimnazjum dwa rodzaje wiązań: kowalencyjne (atomowe) lub jonowe. Wartościowość mówi o liczbie wiązań, które dają cząsteczki. Dzięki tej znajomości można zapisać wzory sumaryczne i strukturalne. Prawa zachowania masy mówi o tym, że masa substratów biorących udział w reakcji chemicznej jest równa łącznej masie powstałych w wyniku tej reakcji produktów.

notacja chemiczna

Przeprowadź doświadczenie oparte na schematach pokazanych poniżej. Przyjrzyj się reakcjom chemicznym zachodzącym w próbówkach i odpowiedz na poniższe pytanie. magnez

dwutlenek węgla

woda wapienna

dwutlenek węgla

kwas solny

Które z doświadczeń dowodzi, że dwutlenek węgla jest związkiem chemicznym? Uzasadnij.

Na dnie probówki ustawionej na statywie powstaje brązowy osad miedzi. Wydziela się też bezbarwny gaz, który powoduje mętnienie wody wapiennej. Jest to dwutlenek węgla. Zachodzi następująca reakcja chemiczna: 2 CuO + C -> 2 Cu + CO2

Właściwości

W przyrodzie węgiel występuje w stanie wolnym i w stanie związanym. Surowce energetyczne, a więc ropa naftowa, gaz ziemny i węgle kopalne są przykładami stanu związanego a węgiel w stanie wolnym występuje w trzech odmian, zwanych odmianami alotropowymi. Odmiany te różnią się między sobą właściwościami oraz aktywnością chemiczną. Różnice we właściwościach wynikają z różnej budowy wewnętrznej (struktury) tych minerałów. Wodorotlenek sodu i potasu dobrze się rozpuszcza w wodzie, wodorotlenek wapnia słabiej jednak wodorotlenek miedzi(II) i wodorotlenek żelaza(III) wytrącają się w roztworach wodnych w postaci osadów, czyli w wodzie się nie rozpuszczają. Wodorotlenki, które są rozpuszczalne w wodzie, noszą nazwę zasad, np. zasada sodowa, zasada potasowa, zasada wapniowa. Odmianami alotropowymi węgla są diament, grafit i fulereny.

Powtórzenie Zapamiętaj! Materia zbudowana jest z malutkich ziarenek, zwanych atomami. Jest to najmniejsza cząstka pierwiastka. Atom zbudowany jest z jądra i elektronów. W skład jądra wchodzą nukleony, czyli proton i neutron. Liczba masowa to liczba nukleonów w jądrze. Atomy tego samego pierwiastka różniące się ilością neutronów w jądrze nazywamy izotopami.

Wzory strukturalne, które przyjmują formę rysunku, gdzie zwykle pokazuje się jak i jakimi wiązaniami są połączone wszystkie atomy w cząsteczce; podobnie jak wzory sumaryczne. Poznawanie notacji chemicznej rozpoczyna się w każdym podstawowym kursie nauczania chemii od poznania pierwiastków, ich nazw i symboli. Szybko jednak pojawia się zagadnienie - wiązań chemicznychi Przestrzenną budowę cząsteczki obrazuje model. Cząsteczke traktuje sie jak zespół połączonych grup o znanej strukturze, na przykład: Jeżeli w cząsteczce występuje kilkakrotnie jednakowa grupa (np. grupa -O-H) to we wzorze można ją umieścić w nawiasie (okrągłym-. Wzór chemiczny w każdej substancji ustala sie na drodze odpowiednich doświadczeń.Stosunkowo najprościej oblicza sie wzór sumaryczny po doświadczalnym wyznaczeniou układu procentowego i masy cząsteczkowej badanej substancji.

Tlen pełni bardzo ważne funkcje w organizmie człowieka.Uczestniczy w przemianie materii. Jest pobierany przez płuca, a następnie zostaje związany przez hemoglobinę w krwinkach czerwonych. Później jest przetransportowany z naczyń włosowatych do tkanek. Tlen to pierwiastek najbardziej powszechny. Poznawanie notacji chemicznej rozpoczyna się w każdym podstawowym kursie nauczania chemii od poznania pierwiastków, ich nazw i symboli. Szybko jednak pojawia się zagadnienie - wiązań chemicznychi Zapamiętaj! Uczestniczy w przemianie materii. Jest pobierany przez płuca, a następnie zostaje związany przez hemoglobinę w krwinkach Cały przebieg reakcji chemiczczerwonych. Później jest przetransportowany z naczyń włosowanej przedstawia się za pomocą tych do tkanek. Tlen to pierwiastek najbardziej rozpowszechniony równania reakcji chemicznej. w przyrodzie. Równanie jest tylko poprawne jeśli zapisane wzory związków chemicznych lub pierwiastWodór jest najpowszechniej występującym pierwiastkiem we ków są poprawne oraz liczba Wszechświecie. Na Ziemi występuje w postaci cząsteczkowej atomów pierwiastków zgadza w niezbyt dużych ilościach. się po obu stronach. Są to umowne zapisy bez współczynników stechiometrycznych, informujące o rodzaju przmiany, jakiej substrat stanowiacy obiekt zainteresowania-ewentualnie - warunki w jakich ta przemiana zachodzi. (np.podana nad strzałką i wykresem danych.. Są to umowne zapisy bez współczynników stechiometrycznych, informujące o rodzaju przmiany, jakiej substrat stanowiacy obiekt zainteresowania-ewentualnie kiedy wszystko będzie gotowe.

Prawa zachowania masy mówi o tym, że masa substratów biorących udział w reakcji chemicznej jest równa łącznej masie powstałych w wyniku tej reakcji produktów.

Zadania powtórzeniowe 1

Uzupełnij krzyżówkę

1 2 3 4

1. Substancje proste, któych nie można rozłożyć 2. Gaz nieczynny chemicznie. 3. Składa się z dowolnej liczby składników chem. 4. Związek wodoru z tlenem w stanie gazowym 5. Najlżejszy gaz 6. Pyły, gazy, dymy występujące w powietrzu Zdefiniuj hasło:

5 6

Po czym odróżnisz podane niżej gazy? Przyporządkuj cyfrom odpowiednie litery.

1.Wodór

a) zapalone łuczywo gaśnie w nim, zamiast rozpalać się

2. Tlen

b) tlące się łuczywo zapala się jasnym płomieniem

3. Dwutlenek Węgla

c) zmieszany z powietrzem zapala się wybuchowo

4. Atot

d) powoduje mętnienie wody wapiennej

3. Chlor

e) działa na niemetale i półmetale szlachetne rozgrzewająco

4. Tlenek chloru

f) łuczywo rozpala się z nim do 130 stopni Celsjusza lub więcej

Oblicz, jaką objętość zajmuje azot zawarty w twoim pokoju. Pomiń objętość mebli.

Wymień czynniki zwiększajce szybkość rozpuszczania się substancji w wodzie.