Triple Cronoloxía O remate do milenio pode ser unha boa oportunidade para botarlle unha ollada ó noso pasado, sen caer na tentación de ensalzalo nin de menosprecialo, senón coa consciencia de que o que somos é producto, ou mellor dito suma, dos graos de area que foron quedando no camiño. Na nosa man está poder transmitirlle ós que veñan detrás algo que sexa merecente de lembrar. Co milenio tamén remata o Ano Mundial das Matemáticas, ciencia que foi e seguirá a ser a ferramenta que precisa a humanidade para progresar e que polo tanto ben merece un oco nesta cronoloxía que, aínda non sendo demasiado explicita, serve como punto de partida para a nosa curiosidade.
-25.000
-5.000
Chegada do Home a Galicia.
-10.000.000.000
Orixe do Universo (Big Bang). Orixe do Sol.
-5.000.000.000
Orixe da Terra.
-600.000.000
Comezos da Era Paleozoica.
-225.000.000
Comezos da Era Mesozoica.
-50.000
Primeiras evidencias de numeración.
Comezos da Era Cenozoica. -3.500.000 Lucy: Restos do 1º homínido femia (Australopithecus afarensis), atopados en Afar, Etiopía. -50.000 Home de Neanderthal.
-25.000
Debuxos xeométricos primitivos.
-25.000
Primeiros labregos e gandeiros. -4.241
-4.000
-15.000.000.000
Primeiras construccións megalíticas.
Orixe hipotética do calendario exipcio.
-60.000.000
-10.000
Arte paleolítica. Home de Cro-Magnon. Agricultura mesolítica.
-5.000
Civilizacións neolíticas.
-4.000 -3.500
-743 -740
Utilización dos metais. Orixes da escritura. Roda de alfareiro. Invención dos vehículos con rodas. Primeiros habitantes da Illa Santorini. Construcción da Gran Pirámide de Cheops. Civilizacións Cicládica, Minoica e Micénica. Imperio Sumerio-Akkadio. Apoxeo da civilización Minoica. Escritura lineal A (aínda por descifrar). Código de Hammurabi. Os Hyksos invaden Exipto. Stonehenge en Inglaterra. Os Cassitas invaden Mesopotamia. Imperio Novo en Exipto. Erupción volcánica en Santorini. Destrucción de Santorini, e da..... ¿Atlántida?. Gran catástrofe en Creta,provocada por unha xigantesca onda que procedía de Santorini. Alfabeto fenicio. Utilización do ferro, do reloxo de sol e da clepsidra ou reloxo de auga. Guerra de Troia. Éxodo xudeu de Exipto. Primeira Olimpíada. Fundación de Roma, segundo a tradición. Era de Nabonassar. Obras de Homero e de Hesiodo.
-586
Cativerio de Babilonia.
-3.000
Numerais Xeroglíficos en Exipto.
-3.000
-2.773
Probable introducción do calendario exipcio.
-2.600
-2.400
Notación posicional en Mesopotamia.
-2.400 -2.000
-1.850
Papiro de Moscova (Golenischev). Comezos do cifrado.
-2.800 -2.500
Introducción da metalurxia.
-2.000
Cerámica Campaniforme.
-1.800
Primeiros intercambios de obxectos metálicos. Petroglifos ó ar libre. Explotacións mineiras.
-1.600
-1.800 -1.700 -1.600 -1.450
-1.350 -1.200 -1.100?
“Chou-Pei”. -776 -753
-600
Entran na Península Ibérica os Celtas. -585
Tales de Mileto; Xeometría deductiva.
Triple Cronoloxía -540 -500
Esplendor da “Cultura Castrexa
-450 -430
-428 -427 -420 -369 -360 -350 -335 -330 -320
Aritmética e Xeometría pitagóricas. Numerais de variñas en China. Os “Sulvasutras” indios (aprox.) .
Terra esférica de Parménides. Morte de Zenón. Obras de Demócrito. Astronomía de Filolao (aprox.). Os “Elementos” de Hipócrates de Chios (aprox.). Nacemento de Arquitas. Morte de Anaxágoras. Nacemento de Platón. Trisectriz de Hipias (aprox. ). Inconmensurables. Morte de Teeteto. Teorías de proporcións e de exhausción de Eudoxo (aprox.). Menecmo e as seccións cónicas. Dinostrato e a cuadratriz (aprox.) . Eudemo: “Historia da Xeometría” . Autólico: “Sobre a esfera en movemento” (aprox.) .
-538
Os Persas apodéranse de Babilonia.
-480 -477 -461
Batalla das Termópilas. Formación da Liga de Delos. Comezo da Época de Pericles.
-430
Hipócrates de Cos (aprox.). Teoría atómica (aprox.).
-429
Morte de Pericles; praga sobre Atenas. Fin da guerra do Peloponeso.
-399
Morte de Sócrates. “Anábasis” de Jenofonte.
-347
Morte de Platón.
-332
Fundación de Alexandría.
-323 -322
-306
Morte de Alexandre Magno. Morte de Aristóteles e de Demóstenes. Comezo da época Seleucida en Mesopotamia. Ptolomeo I Soter reina en Exipto.
-283 -264
0 Faro de Alexandría. Comeza a Primeira Guerra Púnica.
-232
Morte de Asoka, o “Constante budista”.
-210
Comezo da Gran Muralla Chinesa.
-166
Rebelión de Xudas Macabeo.
-146
Destrucción de Cartago e de Corinto.
-121 -75 -60
Asasinato de Caio Graco. Cicerón restaura a tumba de Arquímedes. Lucrecio: “De rerum natura”.
-44
Morte de Xulio César.
Aristeo: “Cónicas“ (aprox.). -311
-300
-150
Os “Elementos“ de Euclides (aprox.), a obra máis célebre da Historia das Matemáticas. Astronomía Heliocéntrica de Aristarco. Peneira de Eratóstenes (aprox.). As “Cónicas de Apolonio” (aprox.). Morte de Arquímedes, precursor dos creadores do cálculo integral cos seus métodos para calcular áreas, volumes e centros de gravidade. Cisoide de Diocles (aprox). Concoide de Nicomedes (aprox.). Hypsicles o a división do círculo en 360º (aprox.). Curvas espíricas de Perseo (aprox.).
-140
Trigonometría de Hiparco (aprox.).
-260 -230 -225 -212
-180
-137 -62 -50 -26 -24
+50
Décimo Xuño Bruto loita contra os Galaicos nunha expedición de castigo ós lusitanos. Expedición naval de Xulio Cesar ata Brigantium na procura de riquezas. Guerras Cántabras. Inicio da Romanización de Galicia pola costa sur-occidental. Asedio ó Monte Medulio: 0 Pobo Galaico prefire a morte antes que seres sometido ó poderío Romano. Fundación da cidade de Lugo, que nos seus comezos foi un campamento militar romano. Os romanos sacan das minas de ouro na Gallaecia o equivalente a 6500kg de ouro anuais. As principais explotacións están na provincia de Ourense.
-60
Géminus e o postulado das paralelas.
Triple Cronoloxía +60
As vías romanas en construcción, primeiro gran intento para comunicar e chegar á vella Gallaecia.
+75
Obras de Herón de Alexandría.
100
Nicómano: “Aritmética“ (aprox.). Menelao: “Esférica” (aprox.).
125 150 216
265 385
409 411 429 456
0 Decreto de Caracalla establece que os Conventus Xurídicus de Lucus Augusti, Brácara e Astúrica constitúan unha nova provincia romana. Iníciase a construcción das murallas de Lugo. Execución por herexía do bispo de orixe galega Prisciliano. Pode ser que sexa o ocupante da tumba do apóstolo en Santiago. Os Suevos chegan á Península. A provincia de Gallaecia fica repartida entre Suevos e Vándalos. Política expansionista dos Suevos. Enfrontamentos entre Suevos e Vándalos. Batalla do Órbigo: Os Godos, co seu rei Teodorico II, obteñen unha victoria rotunda sobre os Suevos. Queda desta maneira, o reino suevo na órbita dos godos.
Diofanto: “Aritmética” (aprox.), obra que consta de 13 libros dos que só se conservan seis.
320
Pappus: “ Colección Matemática“.
390
415
470 476 485
750 ¿813? 844 860
997
Invasión de Galicia polas tropas de Muza. Final da reconquista do territorio galego. Invención do descubrimento do sepulcro do Apóstolo Santiago nun monte próximo a Iria. Os piratas normandos chegan a Galicia. Incorporación de Galicia ó ámbito Astur-Leonés.
Trajano estende o Imperio Romano. Comeza a construcción da muralla de Adriano en Gran Bretaña.
180
Morte de Marco Aurelio.
286
División do Imperio Romano por Diocleciano. Fundación de Constantinopla. Batalla de Adrianópolis.
Teón de Alexandría.
Aproximación de por Tsu Ch'ung-Chih (aprox.). Nacemento de Aryabhata. Morte de Proclo. Antemio de Tralles e Isidoro de Mileto. Morte de Boecio. Peche das escolas filosóficas de Atenas.
560
Comentario de Eutocio a Arquímedes.
662 735
393
O emperador Teodosio coa súa teima de favorecer ó cristianismo e loitar contra o paganismo, decreta a supresión definitiva dos xogos olímpicos.
455
Os vándalos saquean Roma.
476
Data convencional da “caída" de Roma. Clodoveo convértese ó cristianismo.
Morte de Hipatia, a primeira muller matemática.
529
628
714
116 122
324 378
524
Leovixildo incorpora o reino suevo de Galicia á monarquía visigoda.
Morte de Plinio o vello no Vesubio.
Teón de Esmirna e a matemática platónica. Ptolomeo: “0 Almagesto” (aprox.).
250
520
585
+79
496
526 529 532 590 622
“Brahma-sphuta Siddhanta“. Utilización dos números negativos na 641 India. 0 Bispo Sebokht menciona os numerais hindús. 732 Morte de Veda o Venerable
775
Obras astronómicas hindús traducidas ó árabe.
830
Al-Khowarizmi : “Álxebra“(aprox.). Primeira figura da matemática árabe.
901
Morte de Thabit Ibn-Qurra.
998
Morte de Abu'l-Wefa.
Almanzor arrasa Santiago.
Morte de Teodorico. Fundación do Mosteiro de Monte Cassino. Construcción de Hagia Sophia por Xustiniano. Gregorio Magno elixido papa. A Héxira de Mahoma. Incendio da Biblioteca de Alexandría. Batalla de Tours (ou Poitiers).
814
Morte de Carlomagno.
910 987
Abadía benedictina en Cluny. Ascensión ó trono de Hugo Capeto.
Triple Cronoloxía 1.037 1.039 1.048 1.065 1.070 1.076 1.090 1.109
1.140
1.142 1.188
Fernando I deixa o reino de Galicia ó seu fillo García. Sancho, irmán de García, faise soberano de Galicia León e Castela. Recomeza a construcción da catedral románica de Santiago. Dona Urraca, filla de Afonso VI, recibe o señorío de Galicia e Portugal. É proclamado rei de Galicia o fillo de Dona Urraca, Afonso de Raimúndez, co respaldo do Conde de Traba e o Bispo de Compostela (Pedro Froilaz e Diego Xelmírez). Portugal convértese en reino independente. Redacción do Códice Calixtino. Primeiros núcleos urbanos ó longo do Camiño de Santiago e da liña de costa. Chegada a Galicia da reforma Cisterciense (Sobrado). 0 Mestre Mateo comeza o Pórtico da Gloria.
1.114
Elección do papa Silvestre II. Escola de Chartres.
1.066
Batalla de Hastings.
1.096 1.100
Primeira Cruzada. Coroación de Henrique I de Inglaterra.
1.170
Asasinato de Thomas Becket.
1.204
1.215
Os cruzados saquean Constantinopla. Morte de Maimónides. A igrexa católica, no concilio de París, prohibe a Física. Carta Magna.
1.265
Primeiro parlamento en Inglaterra.
1.271 1.286
Viaxes de Marco Polo. Reloxos mecánicos (aprox.). Invención dos anteollos (gafas).
1.348
A Peste Negra
1.364
Morte de Petrarca.
1.431
Queima de Xoana de Arco.
1.440
Invención da imprenta de tipos móbiles. Caída de Constantinopla.
Morte de Avicena. Morte de Alhazen. Morte de Al-Biruni.
1.123
Nacemento de Bhaskara, representante da matemática hindú. Morte de Omar Khayyam.
1.142
Adelardo de Bath traduce a Euclides.
1.202
999 1.028
Fibonacci: “Líber abaci“.
1.209 1.230 1.232
Morre en Sarria o derradeiro rei de Galicia: Afonso IX. Airas Nunes escribe Cantigas en Compostela.
1.260
1.274
Trisección do ángulo por Campano. Jordano Nemorario: “Arithmetica”. William de Moerbeke traduce a Arquímedes (aprox.). Morte de Nasir Eddin.
1.303
Chu Shi-kié e o triángulo de Pascal.
1.328 1.336
Bradwardine: “Líber de proportionibus”. Morte de Richard de Wallingford.
1.360
A latitude das formas de Oresme.
1.270
1.318
1.321
1.344 1.348 1.418 1.431
0 arcebispo de Santiago Berenguel de Landoira asasina a Alonso Suárez de Deza para conter a levantamento dos Composteláns. 0 mesmo Berenguel, ataca e incendia a fortaleza de Felpós, preto de Palas de Rei, como escarmento ós nobres que asaltaban ós peregrinos. Inaugúrase o Primeiro Estudio Xeral de Galicia en San Domingos de Bonaval. A peste negra fai aparición nos portos galegos. Irmandade dos veciños de Santiago contra do seu arcebispo. Primeira Guerra Irmandiña capitaneada por Roi Xordo contra Nuño Freire de Andrade.
1.436
Morte de Al-Kashi. 1.453
Triple Cronoloxía 1.466
1.468 1.469
Segunda revolta Irmandiña dirixida por Pedro Osorio, Alonso de Lanzós e Diego de Lemos, cunha única consigna: “Derrubar as fortalezas”. Os irmandiños controlan o Reino. Unión da nobreza feudal refuxiada fóra de Galicia. Na primavera rematan co movemento irmandiño.
1.464
Morte de Nicolás de Cusa
1.472
Peuerbach: “Nova Teoría dos Planetas”. Morte de Regiomontano (Johannes Müller), traductor do “Almagesto” de Ptolomeo.
1.476 1.479 1.480 1.483 1.486
Comeza o reinado dos Reis Católicos. Os Reis Católicos impoñen a Galicia a “Santa Hermandad” e crean o “Tribunal de Justicia de Galicia”. Execución do Mariscal Pardo de Cela en Mondoñedo. Chega a Galicia a imprenta. Viaxe dos Reis Católicos a Galicia.
1.482
Primeira edición impresa dos “Elementos” de Euclides.
1.484
Chuquet: “Triparty”.
1.525
Nace a Xunta de Galicia que nos seus primeiros tempos foi reaccionaria e conservadora. Baixo os auspicios do Arcebispo 1.525 Alonso de Fonseca, nace a 1.526 Institución Universitaria Compostelá. 1.527 1.543 1.544 1.545
1.557
1.572
1.585 1.589 1.599
Capela Sextina.
1.483
Asasinato dos príncipes na Torre de Londres. Henrique VII o primeiro Tudor.
1.485 1.489 1.492 1.494
1.500
1.473
Uso dos signos + e - por Widmann. Uso do punto decimal por Pellos. Luca Pacioli: “Summa”.
1.492 1.498 1.517 1.520
Descubrimento de América por Colón. Execución de Savonarola. Reforma Protestante. 0 Campo do Pano de Ouro.
Rudolf: “Coos”. Morte de Scipione del Ferro. Apiano publica o triángulo de Pascal. Tartaglia publica a traducción de Arquímedes de Moerbeke. Copérnico: “De revolutionibus”. Stifel: “Arithmetica integra”. Cardano: “Ars Magna". Resolución da ecuación de 3º grado copiando as indicacións de Niccolo Fontana (Tartaglia), e a pesares de xurarlle que o mantería en secreto. Recorde: “Whetstone of Witte”.
1.534 1.543
Acta de Supremacía. Vesalius: “De fábrica”. Ramus: “ Refutación de Aristóteles”.
1.553
Servet queimado en Xenebra.
1.558 1.564
Nacemento de Galileo.
1.564
Publícase en Lisboa o canto á historia de Portugal “Os Lusíadas”, de Luis de Camôes.
1.572 1.579
1.572 1.584
Asasinato de Guillerme de Orange.
Francis Drake ataca o porto de Vigo para ceibar os barcos ingleses alí apresados. Os defensores da Coruña derrotan a Drake.
1.585
Bombelli: “Álxebra”. Viète: “Canon mathematicus”. Indicou as cantidades por letras, introducindo a notación alxebraica. Stevin: “La disme“. Informe de Harriot sobre ”Virginia”.
Subida ó trono de Sabela I de Inglaterra. Nacemento de Shakespeare. Mortes de Vesalius e de Miguel Anxo. Noite de San Bartolomeu.
1.588
Drake derrota á Armada Española.
1.598
Edicto de Nantes. Mortes de William Gilbert e de Sabela I. Telescopio de Galileo.
Os deputados galegos das cidades de Santiago e Betanzos piden permiso ó rei para que as provincias do Reino de Galicia se poidan axuntar cando elas queiran para tratar temas do ben público.
1.595
Pitiscus: “Trigonometría”.
1.603
Morte de Viète.
1.603
1.609
Kepler: “Astronomía nova”. Funda a Astronomía moderna coas leis do movemento planetario. Os logaritmos de Napier, que “duplicaron” a vida dos astrónomos pola simplificación dos tediosos cálculos trigonométricos da Astronomía. Os logaritmos de Bürgui.
1.609
1.614
1.620
1.616
Mortes de Shakespeare e de Cervantes.
1.620
Desembarco de “The Pilgrims” en Norteamérica.
Triple Cronoloxía 1.622 1.623
A inquisición aplica tormento a María Soliño, acusada de bruxería. Recuperación do voto nas Cortes.
1.623
Nace Blaise Pascal, inventor da primeira máquina de calcular.
1.626 1.628
1.629 1.631 1.635 1.637 1.640
Guerras con Portugal.
1.639 1.640 1.642 1.647 1.655 1.657 1.658
Método de Fermat para máximos o mínimos. Harriot: “Artis analyticae praxis”. Oughtred: “Clavis mathematicae”. Cavalieri: “Geometría indivisibilibus”. Descartes: “Discours de la méthode”. Desargues: “Brouillon projet”. Pascal: “Essay pour les coniques”. Nacemento de Newton o morte de Galileo.
1.636
Fundación do Harvard College.
1.643 1.644
Subida ó trono de Lois XIV. Barómetro de Torricelli.
1.649 1.651
Carlos I decapitado. Hobbes: “ Leviathan”. Bomba de ar de Von Guericke.
1.660
Restauración da monarquía en Inglaterra. Fundación da Royal Society. Fundación da Académie des Sciences.
Mortes de Cavalieri e de Torricelli. Wallis: “Arithmetica infinitorum”. Rectificación da parábola por Néil. Reloxo de péndulo cicloidal de Huygens.
1.662 1.666 1.667 1.668 1.670 1.672 1.678
1.684 1.687
1.690 1.696 1.702
1.712
Galicia consigue estar representada en Cortes pero cun só voto.
1.715 1.718 1.722 1.730 1.731 1.733 1.734
1.742 1.743 1.748 1.750
Gregory: “Geometriae pars universalis”. Mercator: “Logarithmotechnia”. Barrow: “Lectiones geometriae”. Asasinato de De Witt. Teorema de Ceva.
Primeiro artigo de Leibniz sobre o cálculo infinitesimal. Newton: “Principia”. Lei de Gravitación Universal. Refracción da luz. Cálculo diferencial e integral (fluxións e fluentes). Rolle: “Traité d'algèbre”. A braquistócrona dos Bernoulli. A regra de L`Hospital.
Batalla de Rande. 1.706 1.707
Instalación de comerciantes cataláns nas rías galegas.
1.750
Mortes de Francis Bacon e de Willebrord Snell. Harvey: “ De motu cordis et sanguinis”.
Utilización de por William Jones. Nace Leonharde Euler, un dos matemáticos máis prolíficos de tódolos tempos. Taylor: “Methodus incrementorum”. De Moivre: “Doctrine of Chances”. Cotes: “Harmonia mensuraum”. Fórmula de Stirling. Clairaut sobre as curvas alabeadas. Saccheri: “Euclides vindicatus”. Berkeley: “The Analyst”.
1.679 1.682 1.683
Decreto de Hábeas Corpus. Fundación da Acta Eruditorum. Asedio de Viena.
1.685
Revogación do Edicto de Nantes.
1.689
A Gloriosa Revolución.
1.699 1.702
Morte de Racine. Comezo da guerra da Raíña Ana.
1.711
Nacemento de Hume.
1.718
Termómetro de Fahrenheit.
1.730
Termómetro de Rèaumur.
1.737 1.738 1.740
Linnaeus: ”Systema naturae”. Daniel Bernoulli: “Hydrodynamica”. Subida ó trono de Frederico o Grande. Termómetro centígrado.
1.742 Maclaurin: “Treatise of Fluxions”. D`Alembert: “Traité de dynamique”. Euler: “Introductio”. 1.749 Agnesi: “Istituzioni”. Regra de Cramer. Elipse de Fagnano.
Volume I da “Historie naturelle“ de Buffon.
Triple Cronoloxía 1.751
Créase a Cátedra de Matemáticas da Universidade de Santiago, que é ocupada por D. Luís Marcelino Pereira ata 1792.
1.751 1.752 1.759
“Die freye perspektive” de Lambert . 1.767
1.770
Nace en Bermés (Lalín), D. Xosé 1.770 Rodríguez González matemático, físico, minerólogo e astrónomo que ocupará a Cátedra de Matemáticas no 1800 e será coñecido como “ 0 1.777 Matemático de Bermés”.
1.779
Trigonometría hiperbólica. 1.774 1.776 Nace Karl Friedrich Gauss, matemático alemán que non terá igual na Historia da Matemática en potencia e claridade mental. Problema da agulla de Buffon. Teoría de eliminación de Bezout. 1.781 1.783
1.788
Lagrange: “Mècanique analytique”. 1.789
1.790 1.791
1.800
Levantamento dos campesiños en Valdeorras. Inauguración da fábrica de Sargadelos.
1.794 1.795
1.796 1.797
Laplace: “Systhème du monde”. Lagrange: “Fonctions analytiques”. Mascheroni: “Geometria del compasso”. Weesel: “Essay sur la representation analytique de la direction”. Carnot: “Métaphysique du calcul”. Gauss “Disquisitiones arithmeticae”. Teoría de números. Carnot: “Géométrie de position”.
1.796
Lavoisier guillotinado. École Polytechnique. École Normale. Vacinación (Jenner) .
1.799 1.800
Sistema Métrico Decimal. Pila de Volta.
1.801
Descubrimento do planetoide Ceres.
1.803 1.804
Teoría atómica de Dalton. Napoleón coroado emperador.
1.814
Raias espectroscópicas de Fraunhofer.
1.815
Batalla de Waterloo.
1.817
Oscilacións ópticas transversais (Young e Fresnel). Oersted descubre o electromagnetismo.
1.803 1.810 1.811 1.813
Constitución da primeira Deputación Única de Galicia. 1.815 1.817
Volume I dos “Annales” de Gergonne. Nace Evaristo Galois, quen posteriormente cunhas Obras Completas de 60 páxinas será o auténtico creador da Álxebra Moderna. Fundación da “Analytical Society” en Cambridge. Bolzano: “Rein analytischer Beweis”.
1.820 1.822 1.824
Descubrimento de Urano por Herschel. Descomposición química da auga (Cavendish, Lavoisier). Revolución Francesa.
Legendre: “Eléments de géométrie”. Monge: “Feuilles d'analyse”.
Aparece a primeira publicación galega con carácter periódico; trátase de “El Catón Compostelano”.
Batalla de Pontesampaio, onde foi derrotado definitivamente o xeneral francés Ney.
Máquina de vapor perfeccionada de Watt. Descubrimento do osixeno ( Prestley, Scheele, Lavoisier). Declaración de Independencia Norteamericana.
1.794 1.795
1.801
1.809
Volume I da “Encyclopédie“ de Diderot e d'Alembert. A cometa de Franklin.
Morre o “Matemático de Bermés”. 1.826
1.827
1.828 1.829
Poncelet: “Traité”. Series de Fourier. Teorema de Feurbach. Fundación do “Journal de Crelle”. Principio de dualidade (Poncelet, Plücker, Gergonne). Funcións elípticas (Abel, Gauss, Jacobi). Coordenadas homoxéneas (Möbius, Pücker, Feuerbach). Cauchy: “Cálculo de Residuos”. Funcións de variable complexa. Green: “Electricity and Magnetism”. Xeometría de Lobachewsky. Morte de Abel ós 26 anos: Demostrou a irresolubilidade alxebraica da ecuación de 5º grado.
1.826
Traballos de Ampère sobre a electrodinámica.
1.827
Lei de Ohm.
1.828 1.829
Síntese da urea por Wöhler. Morte de Thomas Young.
Triple Cronoloxía 1.830
Peacock: “Alxebra”.
1.830 1.831
1.832
1.834 1.840
Real Decreto que reduce a catro as sete provincias galegas.
1.834 1.836 1.837
Inicio da desamortización eclesiástica de Mendizábal. 1.843 1.844
1.846
1.853 1.854
1.855 1.856 1.863 1.865
Levantamento do coronel Solís en Lugo. 1.847 A batalla de Cacheiras pon fin ó levantamento; sendo fusilados Solís e algúns dos seus oficiais en Carral. 1.852 “Ano da fame”. Comezo da emigración a América. Nace na Coruña o matemático D. Xoán Xacobo Durán Loriga que obterá a medalla de ouro da Exposición Universal de Barcelona (1988), polos seus traballos científicos en Álxebra e Xeometría. Declaración dos Mártires de Carral como beneméritos de Galicia. “Banquete Democrático de Conxo”. Rosalía de Castro publica “Cantares Gallegos”. Primeiro volume da “Historia de Galicia” de Manuel Murguía.
Bolyai: “Ciencia Absoluta do Espacio”. Morte de Galois ós 20 anos nun desafío, por causa do “honor” dunha “infame coqueta”. Steiner profesor en Berlín. Fundación do “Journal de Liouville”. “Cambridge e Dublín Mathematical Journal” .
1.836
Primeiro telégrafo.
1.842
Lei de Conservación da Enerxía (Mayer e Joule).
1.846
Descubrimento de Neptuno (Adams e Leverrier). Invención da anestesia. Marx: “Manifesto Comunista”. Dickens: “David Copperfield”.
Os cuaternións de Hamilton. Grassmann: “Ausdehnungslehre”. Von Staudt: “Geometrie der Lage”. 1.848 1.850 Chasles: “Traité de géométrie supérieure”.
1.854
Riemann: “Habilitationschrift”. Boole: “Laws of Thought”.
1.855
Dirichlet sucede a Gauss en Gotinga.
1.863 1.864
1.832
1.858 1.859
Cable Atlántico (telégrafo). Darwin: “Origin of Species”. Espectroscopía química (Bunsen e Kirchhoff).
1.868
Descubrimento de restos do home de Cro-Magnon. Apertura da Canle de Suez. Táboa periódica de Mendelief.
Cayley profesor en Cambridge. Weierstrass profesor en Berlín.
1.869 1.870
1.873
1500 labregos cercan a localidade ourensá de Maceda negándose ó pago do imposto de capacitación.
Inauguración do ferrocarril SantiagoCarril.
1.872
1.873 1.874
1.877 1.878
Nace en Ourense Basilio Álvarez que chegará a ser o grande dirixente do agrarismo. Nace en Lalín D. Ramón Aller Ulloa, matemático cunha grande paixón pola astronomía. Constrúe o primeiro observatorio astronómico de Galicia e introduce en España o estudio das estrelas dobres. Foi o primeiro matemático que utilizou o galego nun artigo científico: “O Universo é ... un número”, publicado en 1933.
1.877
1.881 1.882 1.884
Lyell: “Principes of geology”. Comte: “Cours de philosophie positive”. Inducción electromagnética de Faraday. Máquina calculadora analítica de Babbage.
Dedekind: “Stetigkeit und Irrationale Zahlen”. Heine: “Elemente”. Méray: ”Nouveau preçis”. Klein: “Erlanger Program”. Hermite demostra que “e” é 1.873 trascendente. Cantor: “Mengenlehre”. Tratamento do infinito por medio da nova Teoría 1.876 de Conxuntos. Sylvester profesor en John Hopkins.
Gibbs: “Vector Analysis”. Lindemann demostra que é trascendente. Frege: “Grundlagen der Arithmetik”.
Maxwell: “Electricity and Magnetism”. Invención do teléfono por Bell.
Triple Cronoloxía 1.885 1.886
Morre en Padrón Rosalía de Castro. Nace en Rianxo Afonso Daniel Rodríguez Castelao. 1.888
1.889 1.891
Alfredo Brañas: “El Regionalismo”. Constitución da Asociación Rexionalista Galega.
1.889 1.895 1.896
1.897
Creación da Liga Galega presidida por Murguía.
Comezo da American Mathematical Society. Nace en Logroño Julio Rey Pastor, a figura matemática máis considerable e influinte dos países hispano parlantes. Axiomas de Peano. Poincaré: “Analysis Situs”. Topoloxía Alxebraica. Demostración do teorema dos números primos (Hadamard e De la Vallée-Poussin).
1.887 1.888
Descubrimento das ondas hertzianas. Fundación do Instituto Pasteur.
1.895
Descubrimento dos raios X (Roentgen). Descubrimento da radioactividade (Becquerel). Descubrimento do electrón (J. J. Thomson). Descubrimento do radio (Marie Curie).
1.896 1.897 1.898
1.899
1.906
Fundación da Real Academia Galega.
1.911 1.912
Morre Xoán X. Durán Loriga. Campaña agrarista de Basilio Álvarez.
1.916
Fundación do semanario “A Nosa Terra”. Primeira Irmandade de Amigos da Fala.
1.900
Hilbert: “Grundlagen der Geometrie”. Fundamentación axiomática da Xeometría Euclídea, dous mil anos despois de Euclides. Problemas de Hilbert.
1.903
Teoría de integración de Lebesgue.
1.906 1.907 1.910
Cálculo funcional (Fréchet). Brouwer e o intuicionismo. Publicación do volume I dos “Principia” de Russell e Whitehead.
1.914
Hausdorff: “Grandzüge der Mengenlehre”.
1.916
Teoría xeral da relatividade (Einstein). Hardy e Ramanujan sobre teoría de números. Morre o creador da Teoría de Conxuntos: Georg Cantor.
1.917 1.918
1.920 1.922 1.923
1.926
Primeiro número do boletín “Nós”. Fundación en Ourense da Sociedade Cultural Galega Nós. Dictadura militar de Primo de Rivera. Seminario de Estudios Galegos en Santiago. Castelao: “Cousas”. Decreto Lei de Redención de Foros.
1.929
Fundación da O.R.G.A.
1.931
Fundación do Partido Galeguista. Proclamación da II República.
1.923
1.930 1.931 1.933 1.934
1.936
Voto afirmativo ó Estatuto Galego do 74% do censo electoral. Triunfo electoral da Fronte Popular. Guerra civil...Comezo da “Longa noite de pedra”.
1.939 1.943
1.900 1.901 1.903 1.905
Freud: “Die Traumdeutung”. Teoría cuántica de Plank. Primeiro voo con motor. Teoría especial da relatividade (Einstein).
1.914 1.915
Asasinato do archiduque austríaco en Saraxevo. Apertura da Canle de Panamá.
1.917
Revolución Rusa.
1.927 1.928
Lindbergh cruza o Atlántico. Fleming descubre a penicilina.
1.933
Hitler nomeado chanceler.
1.941
Bombardeo de Pearl Harbor.
1.945
Bombas atómicas sobre Hiroshima e Nagasaki. Primeira reunión da ONU.
Espacios de Banach.
Weyl sucede a Hilbert en Gotinga. Teoremas de incompletitude de Gödel. Dimisión de Weyl en Gotinga. Teorema de Gelfond. Publicación do volume I dos “Elements” de Bourbaki. Morre David Hilbert.
1.946 1.947 1.950
Castelao morre en Buenos Aires. Fundación da Editorial Galaxia. 1.955 1.962
O matemático John W. Tukey dá nome a unha nova unidade de información: “O Bit”. Álxebra Homolóxica (Cartan e Eilenberg). Morre en Buenos Aires Julio Rey Pastor.
1.961
Fracaso de EE.UU. no seu intento de invadir Cuba pola bahía de Cochinos.
Triple Cronoloxía 1.963 1.964 1.966
Fundación da Unión do Pobo Galego. Morre D. Ramón M. Aller Ulloa. Loita dos labregos de Castrelo de Miño contra Fenosa, por mor da construcción do encoro.
1.966
Paul J. Cohen e a independencia do axioma de elección e da hipótese do continuo. 15º Congreso Internacional de Matemáticos (Moscú).
1.963
Asasinato do presidente Kennedy.
1.965 1.966
Morte de Sir Winston Churchill. Mao Zedong impulsa a Revolución Cultural na China. Morre en Bolivia o mito revolucionario Ernesto Che Guevara. Primeiro transplante de corazón (Barnard). Maio do 68 francés. Crise enerxética. EE.UU. sae derrotado na guerra de Vietnam. Portugal: Revolución dos caraveis no 25 de abril.
1.967 1.968 1.973 1.974
1.975 1.977
Morte de Franco...”Alba de Gloria”. Primeiras Eleccións democráticas. 1.978
1.979 1.984
Os enxeñeiros electrónicos Anne C. Shartel e Norman F. Roley inventan o chip de silicio.
Colectivo “Vacaloura”: Primeiro libro de texto de matemáticas en galego. Chegan a Galicia os restos de Castelao.
1.978 1.979
1.986 1.989
1.990
Créanse as novas Universidades de A Coruña e Vigo.
1.991 1.994 1.997
2.000 O colectivo “Galicia 21”, comeza a normalización da lingua no eido informático.
2.000
O xaponés Marno Aizawa traballa no 1.997 desenvolvemento de chips basados en conexións de neuronas vivas, en substitución do silicio. Celébrase o Ano Mundial das 2.000 Matemáticas.
Nace o 1º “bebé probeta” nun hospital británico: a nena Louise Brown. Triunfo da revolución Sandinista en Nicaragua. Catástrofe nuclear na central atómica de Chernobil. Cae o muro de Berlín. Os países da CEE asinan o tratado da Unión Europea en Maastricht. A rebelión Zapatista deixa ó descuberto a gravísima situación de desigualdade social en México. Biólogos do Instituto Roslín de Edimburgo clonan a ovella “Dolly” a partires dunha célula diferenciada. Descífrase o mapa do xenoma humano. Xabier Garabal
Debuxos: 1.- Petroglifos formados por círculos concéntricos e cérvidos no complexo rupestre da Laxe dos Cebros (Fontáns, Pontevedra). 2.- Murallas romanas da cidade de Lugo. 3.- Crismón de Quiroga (Lugo). Peza da época paleocristiana dun templo romano-cristiano (400 d.c.) que se expón no Museo Provincial de Lugo, e que na inscripción circundante di: “O ouro é cousa ruín para ti, pasen as xoias de prata, vale máis o que brillas coa túa propia felicidade”. 4.- Castelo de Pambre (Palas de Rei), unha das poucas fortalezas que quedou en pé despois da Revolución Irmandiña. 5.- Profetas no Pórtico da Gloria da catedral de Santiago, xoia da escultura do románico. 6.- Pazo de Raxoi (Praza do Obradoiro. Santiago). 7.- “O Coloso” do Monte Pindo, o “Olimpo Celta”. Monte simbólico que a lenda considera como morada dos Deuses e lugar para residencia dos espíritus. 8.- Mapa de Galicia coas 7 antigas provincias. 9.- Monumento ós Mártires de Carral, que lembra a desgracia dos soldados que defendían as liberdades da patria con estas verbas: “Ós mártires da libertade, mortos o 26 de abril de 1846. Liga Galega na Cruña” 10.- Versión popular dun cruceiro gótico no lugar de Rúa de Francos (Teo). 11.- Swástica do Miño, cruz característica da cultura celta utilizado como símbolo místico representativo do sol.
Bibliografía: Laredo Verdejo, Xosé Luis: “Galicia enteira”. Marafany Vilarassau, Pedro: “Galicia incógnita”. Rodríguez Vidal, R.: “Cuentos y cuentas de los matemáticos”. Colerus, Egmont: “Breve historia de las matemáticas”. Boyer, Carl: “Historia de la Matemática”. Villares, R.: “Historia de Galiza”. “Gran Enciclopedia Gallega”. “Gran Enciclopedia Larousse”.