Bcth qh nong nghiep ag 2020 sauthamdinh by xaydung khoinghiep

SỞ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN TỈNH AN GIANG

-------------------

BÁO CÁO TỔNG HỢP

QUY HOẠCH TỔNG THỂ PHÁT TRIỂN NGÀNH NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN TỈNH AN GIANG ĐẾN NĂM 2020, ĐỊNH HƯỚNG ĐẾN NĂM 2030

THÁNG 8 NĂM 2014 1

Mục lục Các từ viết tắt .................................................................................................................................. 8 Mở đầu ............................................................................................................................................ 9 Phần 1: .......................................................................................................................................... 16 Đánh giá các điều kiện và yếu tố phát triển .................................................................................. 16 1.1. Điều kiện tự nhiên .................................................................................................................. 16 1.1.1. Vị trí địa lý kinh tế .............................................................................................................. 16 1.1.2. Địa hình, địa mạo ................................................................................................................ 16 1.1.3. Khí hậu ................................................................................................................................ 17 1.1.4. Thuỷ văn ............................................................................................................................. 18 1.2. Các nguồn tài nguyên............................................................................................................. 18 1.2.1. Tài nguyên đất..................................................................................................................... 18 1.2.2. Tài nguyên nước ................................................................................................................. 21 1.2.2.1. Tài nguyên nước mặt ....................................................................................................... 21 1.2.2.2. Tài nguyên nước dưới đất ................................................................................................ 21 1.2.3. Tài nguyên rừng .................................................................................................................. 21 1.2.4. Tài nguyên khoáng sản ....................................................................................................... 22 1.2.5. Tài nguyên nhân văn ........................................................................................................... 22 1.3. Tác động của biến đổi khí hậu đến ngành nông nghiệp tỉnh An Giang ................................. 22 Phần 2: .......................................................................................................................................... 25 Thực trạng phát triển nông nghiệp và nông thôn .......................................................................... 25 2.1. Thực trạng phát triển nông nghiệp giai đoạn 2000 – 2012 .................................................... 25 2.1.1. Sử dụng đất nông nghiệp .................................................................................................... 25 2.1.1.1. Biến động đất đai nông nghiệp ........................................................................................ 25 2.1.1.2. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp năm 2012 ............................................................... 28 2.1.1.3. Sử dụng đất nông nghiệp ở cấp độ hộ gia đình ................................................................ 29 2.1.2. Thực trạng phát triển ngành nông lâm thủy sản ................................................................. 31 2.1.2.1. Tổng quan kinh tế nông lâm thủy sản .............................................................................. 31 2.1.2.2. Lao động trong ngành NLTS ........................................................................................... 35 2.1.2.3. Về số đơn vị kinh tế thuộc khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản ................................. 35 3

2.1.3. Thực trạng phát triển ngành nông nghiệp ........................................................................... 38 2.1.3.1. Ngành trồng trọt ............................................................................................................... 40 2.1.3.2. Ngành chăn nuôi .............................................................................................................. 67 2.1.4. Thực trạng phát triển ngành lâm nghiệp ............................................................................. 72 2.1.4.1. Kinh tế lâm nghiêp ........................................................................................................... 72 2.1.4.2. Diện tích rừng .................................................................................................................. 74 2.1.4.3. Kết quả hoạt động sản xuất lâm nghiệp ........................................................................... 76 2.1.4.4. Tài nguyên rừng ............................................................................................................... 78 2.1.4.5. Đánh giá chung ................................................................................................................ 79 2.1.5. Thực trạng phát triển ngành thủy sản ................................................................................. 83 2.1.5.1. Nuôi trồng thủy sản .......................................................................................................... 85 2.1.5.2. Khai thác thủy sản .......................................................................................................... 107 2.2. Thực trạng phát triển nông thôn........................................................................................... 109 2.2.1. Tổng quan nông thôn ........................................................................................................ 109 2.2.2. Kinh tế nông thôn.............................................................................................................. 112 2.2.3. Phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn .................................................................................... 113 2.2.4. Bộ máy chính quyền cấp xã .............................................................................................. 123 2.2.5. Tình hình xây dựng nông thôn mới .................................................................................. 125 2.3. Đánh giá chung về phát triển nông nghiệp – nông thôn tỉnh An Giang giai đoạn 2000 – 2012 ..................................................................................................................................................... 127 2.3.1. Thành tựu .......................................................................................................................... 128 2.3.2. Các vấn đề tồn tại .............................................................................................................. 129 2.3.3. Nguyên nhân của các tồn tại ............................................................................................. 132 2.3.3.1. Nguyên nhân khách quan ............................................................................................... 133 2.3.3.2. Nguyên nhân chủ quan................................................................................................... 133 2.3.4. Một số bài học kinh nghiệm.............................................................................................. 135 Phần 3: ........................................................................................................................................ 138 Các tác động đến phát triển nông nghiệp, nông thôn tỉnh An Giang .......................................... 138 3.1. Bối cảnh quốc tế, khu vực.................................................................................................... 138 3.2. Bối cảnh trong nước, trong vùng, trong tỉnh........................................................................ 146 3.3. Dự báo các nhân tố tác động đến phát triển nông nghiệp – nông thôn tỉnh An Giang ........ 148 4

3.3.1. Đất đai ............................................................................................................................... 148 3.3.2. Thị trường ......................................................................................................................... 149 3.3.3. Nhu cầu tiêu thụ trên địa bàn tỉnh ..................................................................................... 154 3.4. Dự báo về các tiến bộ khoa học và công nghệ có thể áp dụng ............................................ 155 3.5. Biến đổi khí hậu và công trình thượng nguồn sông Mê Kông tác động đến sản xuất nông nghiệp.......................................................................................................................................... 156 3.5.1. Biến đổi khí hậu ................................................................................................................ 156 3.5.2. Tác động từ các công trình thượng nguồn sông Mê Kông ............................................... 158 Phần 4: ........................................................................................................................................ 159 Quy hoạch phát triển nông nghiệp – nông thôn tỉnh An Giang đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030..................................................................................................................................... 159 4.1. Quan điểm phát triển ............................................................................................................ 159 4.2. Mục tiêu phát triển ............................................................................................................... 161 4.2.1. Mục tiêu tổng quát ............................................................................................................ 161 4.2.2. Các phương án mục tiêu ................................................................................................... 162 4.2.3. Lựa chọn phương án mục tiêu .......................................................................................... 167 4.2.4. Mục tiêu cụ thể.................................................................................................................. 167 4.3. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp .................................................................................. 169 4.4. Quy hoạch phát triển ngành nông lâm thủy sản ................................................................... 171 4.4.1. Phát triển ngành nông nghiệp ........................................................................................... 171 4.4.1.1. Ngành trồng trọt ............................................................................................................. 171 4.4.1.2. Ngành chăn nuôi ............................................................................................................ 203 4.4.2. Phát triển ngành lâm nghiệp ............................................................................................. 213 4.4.2.1. Quan điểm, mục tiêu phát triển ...................................................................................... 213 4.4.2.2. Quy hoạch sử dụng đất lâm nghiệp đến năm 2020 ........................................................ 216 4.4.2.3. Bảo vệ, phát triển và sử dụng rừng ................................................................................ 217 4.4.3. Phát triển ngành thủy sản .................................................................................................. 226 4.4.3.1. Quan điểm, mục tiêu và định hướng phát triển.............................................................. 226 4.4.3.2. Quy hoạch sử dụng đất NTTS ....................................................................................... 228 4.4.3.3. Quy hoạch phát triển thủy sản ....................................................................................... 229 4.4.3.4. Giải pháp phát triển ngành thủy sản .............................................................................. 234 5

4.5. Định hướng phát triển nông thôn ......................................................................................... 241 4.5.1. Quan điểm xây dựng nông thôn mới ................................................................................ 241 4.5.2. Định hướng phát triển nông thôn mới............................................................................... 241 4.5.3. Mục tiêu phát triển ............................................................................................................ 242 4.5.4. Giải pháp xây dựng nông thôn mới .................................................................................. 244 4.5.5. Phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn .................................................................................... 244 4.5.5.1. Hạ tầng giao thông ......................................................................................................... 244 4.5.5.2. Hạ tầng cấp điện............................................................................................................. 245 4.5.5.3. Hạ tầng cấp nước sạch ................................................................................................... 246 4.5.5.4. Hạ tầng xã hội ................................................................................................................ 247 4.5.5.5. Hệ thống thủy lợi ........................................................................................................... 249 4.5.5.6. Hệ thống chế biến NLTS ở nông thôn ........................................................................... 250 4.5.5.7. Làng nghề nông thôn ..................................................................................................... 251 4.6. Danh mục các chương trình trọng điểm, dự án đầu tư ưu tiên đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 .............................................................................................................................. 253 Phần 5: ........................................................................................................................................ 261 Giải pháp thực hiện quy hoạch ................................................................................................... 261 5.1. Xây dựng chuỗi giá trị cho từng ngành hàng nông sản ....................................................... 261 5.2. Nghiên cứu, ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật – công nghệ và cơ giới hóa trong nông nghiệp gắn liền với công nghiệp chế biến nông sản ............................................................................... 263 5.3. Tăng cường đầu tư hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp ......................... 268 5.4. Hoàn thiện các hình thức tổ chức sản xuất trong nông nghiệp, khuyến khích tích tụ ruộng đất hợp lý .......................................................................................................................................... 271 5.5. Hỗ trợ nông dân nâng cao sức cạnh tranh ............................................................................ 272 5.6. Phát triển thị trường tiêu thụ nông sản và công tác xúc tiến thương mại ............................ 272 5.7. Bảo vệ môi trường nông nghiệp, nông thôn và ứng phó với biến đổi khí hậu trong nông nghiệp.......................................................................................................................................... 274 5.8. Phát triển nguồn nhân lực cho nông nghiệp, nông thôn ...................................................... 280 5.9. Giải pháp về sử dụng đất nông nghiệp................................................................................. 281 5.10. Giải pháp về huy động và sử dụng hiệu quả vốn đầu tư .................................................... 282 5.11. Giải pháp về triển khai, vận dụng tốt các cơ chế, chính sách về hỗ trợ và tạo động lực cho sản xuất nông nghiệp, phát triển nông thôn ................................................................................ 290 6

5.12. Giải pháp hợp tác với các địa phương trong và ngoài tỉnh ................................................ 294 5.13. Giải pháp tổ chức thực hiện quy hoạch.............................................................................. 295 Kết luận và kiến nghị .................................................................................................................. 298 Tài liệu tham khảo ...................................................................................................................... 300 Phụ lục ........................................................................................................................................ 303

Các từ viết tắt NN

Nông nghiệp

Nông thôn

Thủy sản

GTSX

Giá trị sản xuất

SXNN

Sản xuất nông nghiệp

NLTS

Nông lâm thủy sản

1P5G

1 phải 5 giảm

3G3T

3 giảm 3 tăng

Năng suất

Diện tích

Sản lượng

Doanh nghiệp

HTX

Hợp tác xã

CNC

Công nghệ cao

CNH

Công nghiệp hóa

HĐH

Hiện đại hóa

KH - CN

Khoa học - công nghệ

NN&PTNT

Nông nghiệp và phát triển nông thôn

BQTK

Bình quân thời kỳ

NGTK

Niên giám thống kê

NSLĐ

Năng suất lao động

NTTS

Nuôi trồng thuỷ sản

BĐKH

Biến đổi khí hậu

ĐBSCL

Đồng bằng sông Cửu Long

KTTĐ

Kinh tế trọng điểm

Trung ương

KSL

Kiểm soát lũ

XHH

Xã hội hoá

Mở đầu 1. Sự cần thiết xây dựng Quy hoạch tổng thể phát triển NN - NT tỉnh An Giang đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 An Giang là một tỉnh Tây Nam của Tổ quốc, nơi đầu tiên dòng Mê Kông chảy vào địa phận Việt Nam và là tỉnh nằm trong vùng KTTĐ vùng ĐBSCL1. An Giang có dân số đông nhất vùng ĐBSCL2; với diện tích gần 3.537 km2 chiếm 8,7% diện tích tự nhiên vùng ĐBSCL. Được thiên nhiên ưu đãi với hơn 70% diện tích là đất phù sa, có diện tích mặt nước ngọt lớn nên An Giang đã phát triển những mặt hàng nông – thủy sản trở thành những sản phẩm chủ lực của tỉnh. Tỉnh cũng đã chủ động xây dựng, thực hiện các quy hoạch phát triển NN, NTTS, vùng sản xuất lúa, chiến lược phát triển NT, chương trình NTM… Đến nay tỉnh đã đạt được những kết quả đáng tự hào như: An Giang đứng đầu cả nước về sản lượng lúa (hơn 3,8 triệu tấn(3)) và đứng thứ 2 về sản lượng thủy sản nuôi trồng (gần 300 ngàn tấn(4)), hàng năm giá trị xuất khẩu mang về hơn 800 triệu USD (trong đó xuất khẩu cá tra đạt gần 400 triệu USD). Dù vậy, những kết quả đạt được vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế và NN - NT tỉnh An Giang đang tiềm ẩn nhiều yếu tố bất ổn, gặp nhiều thách thức mới trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế cũng như chịu tác động của biến đổi khí hậu. NN phát triển thiếu ổn định và bền vững, NSLĐ NN thấp5; sức cạnh tranh nông sản hàng hóa chưa cao; nghiên cứu, chuyển giao KH - CN và đào tạo nguồn nhân lực còn hạn chế. Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động khu vực NT diễn ra chậm; thiếu liên kết, hỗ trợ giữa NN và các ngành công nghiệp chế biến, thương mại - dịch vụ; kết cấu hạ tầng KTXH thiếu đồng bộ; môi trường tiếp tục ô nhiễm; chưa chuẩn bị năng lực để thích ứng với tác động biến đổi khí hậu trong tương lai. Các quy hoạch phát triển NN - NT trên địa bàn tỉnh được xây dựng riêng rẻ, thiếu liên kết, thường bị điều chỉnh (rà soát), thiếu tầm nhìn dài hạn và đặc biệt là yếu kém trong khâu dự báo, tổ chức thị trường. Trong thời kỳ tới, ngành NN Việt Nam đặt mục tiêu “phát triển toàn diện theo hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hóa lớn trên cơ sở phát huy các lợi thế so sánh; áp dụng KH - CN để tăng năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao, đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia cả trước mắt và lâu dài, đáp ứng nhu cầu đa dạng trong nước và xuất khẩu; nâng cao hiệu quả sử dụng đất đai, nguồn nước, 1

Quyết định số 492/QĐ-TTg ngày 16/4/2009 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Đề án thành lập vùng KTTĐ vùng ĐBSCL. Vùng KTTĐ vùng ĐBSCL gồm 4 tỉnh, thành phố trực thuộc TW là: thành phố Cần Thơ, tỉnh An Giang, tỉnh Kiên Giang và tỉnh Cà Mau. 2 Năm 2011, dân số toàn tỉnh là 2,151 triệu người. 3 Theo NGTK cả nước năm 2011 (GSO, 2012). 4 An Giang chỉ chiếm 0,18% diện tích nhưng chiếm hơn 10% sản lượng NTTS của cả nước. 5 NSLĐ nông nghiệp tỉnh An Giang năm 2011 bình quân đạt 29,2 triệu đồng/lao động/năm.

lao động và nguồn vốn; nâng cao thu nhập và đời sống của nông dân”6; vùng ĐBSCL là “trọng điểm sản xuất lương thực, thủy sản, hoa quả của cả nước, góp phần quan trọng vào an ninh lương thực quốc gia, đóng góp lớn vào xuất khẩu nông, thủy sản của cả nước”7; của tỉnh An Giang8 là “phát triển NN gắn với các giải pháp ứng phó với suy giảm tài nguyên nước do biến đổi khí hậu và ảnh hưởng của các hoạt động sử dụng nước trên thượng lưu sông Mekong” và “xác định sản phẩm gạo và cá tra, cá ba sa là sản phẩm chiến lược của tỉnh; duy trì quan điểm phát triển ngành thủy sản thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, hướng trọng tâm là nâng cao chất lượng sản phẩm thuỷ sản”. Cả hai sản phẩm gạo và cá tra đều nằm trong danh mục thuộc Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia đến năm 20209. Với vị trí quan trọng trong SXNN của vùng ĐBSCL cũng như của cả nước và trong bối cảnh có nhiều thay đổi, thách thức, tỉnh An Giang cần thiết tiến hành xây dựng mới Quy hoạch phát triển NN - NT đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 nhằm xác định rõ quan điểm, mục tiêu, giải pháp phát triển NN - NT trên địa bàn tỉnh trong 10 (20) năm tới, đồng thời tổ chức thực hiện các nhiệm vụ đặt ra trong Quy hoạch tổng thể phát triển ngành NN cả nước cũng như của vùng ĐBSCL trên địa bàn tỉnh; góp phần triển khai thực hiện Quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH tỉnh An Giang đến năm 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào tháng 6 năm 2012. 2. Các căn cứ pháp lý để xây dựng quy hoạch phát triển NN - NT tỉnh An Giang đến năm 2020 và định hướng dến năm 2030 1) Nghị định số 92/2006/NĐ-CP ngày 07/09/2006 của Chính phủ về việc Lập, thẩm định và quản lý quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH. Nghị định số 04/2008/NĐCP ngày 11/01/2008 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 92/2006/NĐ-CP. Thông tư số 01/2012/TT-BKHĐT ngày 09/02/2012 về việc Hướng dẫn xác định mức chi phí cho lập, thẩm định và công bố quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH; quy hoạch phát triển ngành, lĩnh vực, sản phẩm chủ yếu. 2) Chiến lược phát triển KT - XH Việt Nam thời kỳ 2011-2020. 3) Quyết định số 432/QĐ-TTg ngày 12/4/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Chiến lược Phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011–2020. 6

Theo Quyết định số 124/QĐ-TTg ngày 02/02/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển sản xuất ngành nông nghiệp đến năm 2020 và tầm nhìn đến 2030. 7 Theo Quyết định số 939/QĐ-TTg ngày 19/07/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH vùng ĐBSCL đến năm 2020. 8 Theo Quyết định số 801/QĐ-TTg ngày 27/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH tỉnh An Giang đến năm 2020. 9 Quyết định số 439/QĐ-TTg ngày 16/04/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Danh mục sản phẩm quốc gia thực hiện từ năm 2012 thuộc Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia đến năm 2020.

4) Quyết định số 2139/QĐ-TTg ngày 05/12/2011 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu. 5) Quyết định số 1690/QĐ-TTg ngày 16/9/2010 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2020. 6) Quyết định số 1590/QĐ-TTg ngày 09/10/2009 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt định hướng Chiến lược Phát triển thủy lợi Việt Nam. 7) Quyết định số 2006/QĐ-TTg ngày 14/4/2006 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Chiến lược quốc gia về tài nguyên nước đến năm 2020. 8) Quyết định số 124/QĐ-TTg ngày 02/02/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển sản xuất ngành NN đến năm 2020 và tầm nhìn đến 2030. 9) Quyết định số 439/QĐ-TTg ngày 16/04/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Danh mục sản phẩm quốc gia thực hiện từ năm 2012 thuộc Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia đến năm 2020. 10) Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04/6/2010 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2010-2020. 11) Nghị quyết số 26 - NQ/T.Ư của Ban chấp hành TW Khóa X về NN, nông dân, NT. 12) Quyết định số 939/QĐ-TTg ngày 19/07/ 2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH vùng ĐBSCL đến năm 2020. 13) Quyết định số 1397/QĐ-TTg ngày 25/09/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch thủy lợi ĐBSCL giai đoạn 2012 - 2020 và định hướng đến năm 2050 trong điều kiện biến đổi khí hậu, nước biển dâng. 14) Quyết định số 11/2012/QĐ-TTg ngày 10/02/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch phát triển giao thông vận tải vùng KTTĐ vùng ĐBSCL đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. 15) Quyết định số 801/QĐ-TTg ngày 27 tháng 6 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH tỉnh An Giang đến năm 2020. 16) Quyết định số 859/QĐ-UBND ngày 27/04/2006 của UBND tỉnh An Giang về việc phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch phát triển ngành thủy sản đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020 và Quyết định số 3354/QĐ-UBND ngày 12/12/2007 của của UBND tỉnh An Giang về việc phê duyệt điều chỉnh bổ sung Quy hoạch phát triển ngành thủy sản đến năm 2010. 11

17) Công văn số 3472/UBND-KT ngày 28/10/2012 của UBND tỉnh An Giang về việc cho phép Sở NN&PTNT tỉnh An Giang tiến hành Quy hoạch tổng thể phát triển ngàng NN - NT tỉnh An Giang đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. 18) Quyết định số 313/QĐ-UBND ngày 19/12/2013 của Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang về phê duyệt Đề cương và dự toán kinh phí xây dựng Quy hoạch tổng thể phát triển ngành NN và Phát triển NT tỉnh An Giang đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. 19) Quyết định số 245/QĐ-TTg ngày 12/02/2014 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH vùng KTTĐ vùng ĐBSCL đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. 20) Quyết định số 1445/QĐ-TTg ngày 16/8/2013 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Quy hoạch tổng thể ngành thủy sản Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. 21) Quyết định số 1648/QĐ-BNN-TT ngày 07/7/2013 về phê duyệt quy hoạch vùng cây ăn quả chủ lực trồng tập trung và định hướng rải vụ một số cây ăn quả ở Nam bộ (ĐBSCL và Đông Nam bộ) đến năm 2020. 3. Mục tiêu, yêu cầu, khung thời gian xây dựng Quy hoạch phát triển NN - NT tỉnh An Giang đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 3.1. Mục tiêu Xây dựng Quy hoạch phát triển NN - NT có cơ sở khoa học và thực tiễn nhằm góp phần quản lý, khai thác và sử dụng bền vững nguồn tài nguyên NN, nguồn lực từ khu vực NT, tạo lập và củng cố năng lực cạnh tranh trong nước và quốc tế, phục vụ phát triển KT - XH, an ninh quốc phòng cũng như tăng cường hợp tác, hội nhập quốc tế. Xây dựng phương án quy hoạch tổng thể phát triển NN - NT đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 nhằm cụ thể hóa các nhiệm vụ, mục tiêu của ngành NLTS, của lĩnh vực phát triển NT đặt ra trong Quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH tỉnh An Giang đến năm 202010, đồng thời phù hợp với Chiến lược phát triển NN NT Việt Nam, Quy hoạch tổng thể phát triển ngành NN cả nước đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 cũng như phù hợp với các quy hoạch, định hướng phát triển NN - NT của vùng ĐBSCL. Xây dựng nền NN phát triển theo hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hoá lớn, có năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao, đóng góp vững chắc vào đảm bảo an ninh lương thực quốc gia cả trước mắt và lâu dài. 10

Quyết định số 801/QĐ-TTg ngày 27 tháng 6 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH tỉnh An Giang đến năm 2020.

Xây dựng NTM có kết cấu hạ tầng KT - XH hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn NN với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội NT ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở NT dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường. Không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư NT, hài hoà giữa các vùng, tạo sự chuyển biến nhanh hơn ở các vùng còn nhiều khó khăn; nông dân được đào tạo có trình độ sản xuất tiến tới ngang bằng với các nước tiên tiến trong khu vực và đóng vai trò làm chủ NTM. 3.2. Yêu cầu Quy hoạch phát triển NN - NT tỉnh An Giang đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 bao gồm: quy hoạch phát triển ngành NN11 và quy hoạch phát triển NT, thuộc nhóm dự án quy hoạch phát triển ngành, lĩnh vực (theo khoản 1 điều 25 Nghị định 92/2006/NĐCP). Do đó, Quy hoạch tập trung vào các nhiệm vụ, yêu cầu chủ yếu sau (theo khoản 1 điều 26 Nghị định 92/2006/NĐ-CP): a) Phân tích, dự báo các yếu tố tác động đến kinh tế NN, phát triển NT tỉnh An Giang, trong đó có phân tích, dự báo đầy đủ các yếu tố từ phía cung (yếu tố nguồn lực hay đầu vào cho SXNN như vốn, lao động, đất đai…), yếu tố từ phía cầu (cầu thị trường đối với nông sản chủ yếu, sản phẩm phi NN ở khu vực NT….) và yêu cầu về năng lực cạnh tranh của nông sản hàng hóa, các loại hình dịch vụ NN. b) Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển và phân bố SXNN, không gian NT trên địa bàn tỉnh; cơ cấu nội bộ khu vực kinh tế NN (bao gồm các ngành NLTS); sản phẩm chủ yếu, đầu tư, công nghệ, lao động, mô hình tổ chức sản xuất. c) Xác định vị trí, vai trò của khu vực kinh tế NN, khu vực NT đối với phát triển KT - XH tỉnh An Giang, với vùng KTTĐ vùng ĐBSCL và với cả nước; các mục tiêu phát triển chủ yếu của ngành NN, khu vực NT. Phân tích, dự báo cung cầu, năng lực cạnh tranh trên thế giới, khu vực và trong nước về các sản phẩm NN, tập trung vào các nông sản thế mạnh và tiềm năng của tỉnh. d) Luận chứng các phương án phát triển cơ cấu khu vực NLTS, sản phẩm chủ yếu và các điều kiện chủ yếu đảm bảo mục tiêu quy hoạch được thực hiện (đầu tư, công nghệ, lao động).

Ngành nông nghiệp hiểu theo nghĩa rộng bao gồm các ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản.

đ) Luận chứng phương án phân bố hoạt động NLTS theo các tiểu vùng, nhất là đối với các công trình then chốt và phương án bảo vệ môi trường; phân bố ngành nghề phi NN ở khu vực NT. e) Xác định các giải pháp về cơ chế, chính sách và đề xuất các phương án thực hiện. g) Xây dựng danh mục công trình, dự án đầu tư trọng điểm về NN - NT, có tính toán cân đối nguồn vốn để bảo đảm thực hiện, trong đó có chia ra bước đi cho 5 năm đầu tiên; tổ chức thực hiện quy hoạch. h) Thể hiện các phương án quy hoạch phát triển NN - NT trên bản đồ quy hoạch. 3.3. Khung thời gian về nghiên cứu thực trạng và quy hoạch + Giai đoạn phân tích, đánh giá thực trạng: từ năm 2000 đến năm 2013. + Thời kỳ nghiên cứu quy hoạch: từ năm 2014 đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030; trong thời kỳ đến năm 2020 có phân theo thời kỳ 2011 – 2015, 2016 – 2020 và 2021 – 2030.

Phần 1: Đánh giá các điều kiện và yếu tố phát triển 1.1. Điều kiện tự nhiên 1.1.1. Vị trí địa lý kinh tế An Giang là tỉnh thuộc vùng ĐBSCL, nằm về phía Tây Nam Tổ Quốc; có tọa độ địa lý từ 10o20’07” đến 10o34’23” vĩ độ Bắc và 1040 47’20” đến 1050 35’10” kinh độ Đông. Phía Tây Bắc giáp Vương quốc Campuchia; Phía Đông và Đông Bắc giáp tỉnh Đồng Tháp; Phía Đông Nam giáp thành phố Cần Thơ; Phía Nam và Tây Nam giáp tỉnh Kiên Giang. Diện tích tự nhiên toàn tỉnh 353.666,85 ha, với 11 đơn vị hành chính trực thuộc gồm thành phố Long Xuyên, thành phố Châu Đốc, thị xã Tân Châu và 8 huyện là An Phú, Phú Tân, Chợ Mới, Châu Phú, Châu Thành, Thoại Sơn, Tịnh Biên và Tri Tôn. Đơn vị hành chính cấp xã, phường, thị trấn có 156 đơn vị gồm 119 xã, 21 phường và 16 thị trấn (thống kê đến tháng 6 năm 2014). Tỉnh An Giang có vị trí địa lý kinh tế cực kỳ quan trọng đối với phát triển KT - XH nói chung và phát triển SXNN nói riêng, thành phố Long Xuyên là trung tâm hành chính, kinh tế, văn hoá của tỉnh, thành phố Châu Đốc và thị xã Tân Châu là 2 cực phát triển của tỉnh về phía Bắc. Bên cạnh đó, tỉnh còn có lợi thế về ngoại thương với hệ thống cửa khẩu cấp quốc gia và cấp quốc tế như Vĩnh Xương (Tân Châu), Tịnh Biên, Khánh Bình (An Phú) và Vĩnh Hội Đông (An Phú), đây là một trong những điều kiện thuận lợi để hàng hóa nông sản của tỉnh (lúa, cá, rau màu) xuất khẩu sang Campuchia và các quốc gia Đông Nam Á khác như Lào, Thái Lan, Myanmar,... Ngoài ra, tỉnh còn có hệ thống giao thông thủy bộ (QL 91, QL N1, QL N2, tuyến sông Tiền, tuyến sông Hậu) đóng vai trò quan trọng trong việc thông thương hàng hóa lúa, cá và rau màu với các trung tâm đô thị lớn như Tp. Phnôm Pênh, Tp. Cần Thơ, thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh vùng ĐBSCL. 1.1.2. Địa hình, địa mạo Địa hình tỉnh An Giang có nét đặc trưng so với các tỉnh, thành khác trong vùng ĐBSCL với 1/3 diện tích là vùng đồi núi ở phía Tây, 2/3 diện tích còn lại là vùng đồng bằng châu thổ, với độ cao dưới 5 m so với mặt nước biển, nghiêng đều từ Đông sang Tây và từ Bắc xuống Nam với độ chênh lệch cao từ 0,5 - 1 cm/km theo mỗi chiều. 16

Tỉnh có hai dạng địa hình chính: - Địa hình đồng bằng: Có cao độ thấp dần từ Đông Bắc xuống Tây Nam với độ chênh cao 0,5 - 1 cm/km. Cao trình của toàn đồng bằng biến thiên từ 0,8 m đến 3 m và được chia thành 2 vùng: + Vùng cù lao gồm 4 huyện: An Phú, Tân Châu, Phú Tân và Chợ Mới có cao trình biến thiên từ 1,3 - 3 m và thấp dần từ ven sông vào nội đồng. Dọc theo ven đê về phía nội đồng thường có khu trũng cục bộ. + Vùng hữu ngạn sông Hậu thuộc tứ giác Long Xuyên gồm thành phố Long Xuyên, thành phố Châu Đốc, các huyện Châu Phú, Châu Thành và Thoại Sơn có cao trình biến thiên từ 0,8 - 3 m và thấp dần về phía Tây. - Địa hình đồi núi: Tập trung và chiếm phần lớn diện tích tự nhiên của 2 huyện Tri Tôn và Tịnh Biên với nhiều núi có độ cao từ 300 - 700 m, cao nhất là núi Cấm 710 m. Có ba khu vực núi tập trung là núi Cấm, núi Dài và núi Tô. Bao bọc chung quanh núi là đồng bằng chân núi, dạng địa hình chuyển tiếp giữa núi và đồng bằng, có cao trình từ 4 - 40 m và độ dốc từ 30 - 80. Các dạng địa hình của tỉnh có ảnh hưởng đáng kể đến SXNN của tỉnh và đặc biệt là đối với ngành trồng trọt, địa hình đồng bằng khá bằng phẳng (đầu tư hệ thống thủy lợi ít tốn kém) thích hợp đối với canh tác lúa, nuôi cá và trồng cây màu, địa hình đồi núi khí hậu thay đổi khi càng lên cao, thích hợp với trồng cây dược liệu, trồng rừng, trồng hoa. Tuy nhiên, xét về mặt lâu dài, vùng đồng bằng của tỉnh chịu tác động của biến đổi khí hậu nước biển dân, do cao trình quá thấp, thấp hơn 5 m so với mặt nước biển, ảnh hưởng tiêu cực đối với phát triển và SXNN của tỉnh. 1.1.3. Khí hậu An Giang có đặc trưng khí hậu nhiệt đới gió mùa với hai mùa rõ rệt: mùa mưa (từ tháng 5 đến tháng 11), lượng mưa nhiều và phân bổ theo mùa, lượng mưa hàng năm bình quân từ 1.500 mm - 1.600 mm/năm, cao nhất đạt 2.100 mm/năm và thấp nhất là 900 mm/năm và mùa khô (từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau), có nền nhiệt cao và ổn định với nhiệt độ trung bình năm là 270C, khu vực đồi núi thường có nhiệt độ bình quân thấp hơn so với khu vực đồng bằng 20C, tổng tích ôn trên 10.0000C. Địa bàn An Giang không chịu ảnh hưởng trực tiếp của bão, các hiện tượng lốc xoáy có xảy ra trong mùa mưa nhưng tần suất thấp nên mức độ ảnh hưởng không lớn. Tóm lại với nền nhiệt cao đều trong năm, giàu nắng, mưa theo mùa và không có bão, điều kiện 17

khí hậu ở An Giang khá thuận lợi cho phát triển SXNN như thâm canh, tăng vụ và đa dạng hoá cây trồng, vật nuôi. 1.1.4. Thuỷ văn Mang đặc trưng thủy văn của vùng ĐBSCL, tỉnh An Giang có hệ thống sông và kênh rạch chằng chịt, với 2 con sông chính: sông Tiền và sông Hậu là phần hạ lưu của sông Mê Kông, chi phối nguồn nước và các đặc điểm thủy văn của tỉnh, đây là nguồn nước mặt dồi dào đóng vai trò là nguồn nước tưới dồi dào cho SXNN; ngoài ra có sông Vàm Nao nối liền từ sông Tiền sang sông Hậu có điều kiện tự nhiên nuôi được cá bông lau mà ở những đoạn sông khác không nuôi được. Chế độ thuỷ văn ở An Giang phụ thuộc chủ yếu vào chế độ bán nhật triều biển Đông và chịu ảnh hưởng của các yếu tố dòng chảy của sông Tiền, sông Hậu, chế độ mưa, đặc điểm địa hình và hình thái kênh rạch. Bên cạnh việc mang lại nguồn nước dồi dào cho SXNN, chế độ thủy văn cũng tạo điều kiện phân mùa với 2 mùa rõ rệt: mùa lũ (từ tháng 9 đến tháng 11 hàng năm) và mùa cạn (từ tháng 2 đến tháng 5 hàng năm). Lưu lượng đỉnh lũ trước khi tràn vào ĐBSCL thường từ 50.000 đến 60.000 m3/ngày, có năm đến 70.000 m3/ngày. Lợi ích của lũ đối với SXNN trong những năm qua đã thể hiện rất rõ qua các mặt: mang lại nguồn phù sa màu mỡ; vệ sinh đồng ruộng; cải thiện chất lượng đất, chất lượng nước, bổ sung nguồn nước ngầm, mang lại nguồn lợi TS và tạo công ăn việc làm cho một bộ phận nông dân trong mùa nước nổi; tuy nhiên lũ về cũng ảnh hưởng đến các hoạt động KT - XH như tốn kém chi phí đầu tư và bảo dưỡng cơ sở hạ tầng, gây ảnh hưởng đến thời vụ gieo trồng, thu hoạch và sản lượng nông - TS và gây thiệt hại đến tính mạng và tài sản của nhân dân,...Đối với mùa cạn, cũng có tác động 2 mặt rất rõ đối với SXNN, tạo điều kiện thuận lợi cho cây màu và cây trồng cạn (cây không chuộng nước) phát triển. Tuy nhiên, đối với cây lúa thì cho năng suất không cao, chi phí chăm sóc tăng cao do phải bơm nước từ hệ thống kênh rạch và chịu ảnh hưởng bởi sự xâm nhập mặn. 1.2. Các nguồn tài nguyên 1.2.1. Tài nguyên đất Theo tài liệu chỉnh lý bản đồ đất tỉnh An Giang năm 2006, tài nguyên đất tỉnh gồm những loại sau: - Nhóm đất than bùn: phân bố ở huyện Tri Tôn, diện tích 984,04 ha, chiếm 0,28% diện tích tự nhiên. Thành phần chính của nhóm đất này gồm sét và lưu huỳnh, lượng hữu cơ trong đất rất cao, rất chua, phèn nghèo chất dinh dưỡng. Loại đất này không thích hợp đối với canh tác, thích hợp với trồng tràm. 18

- Nhóm đất cát núi: phân bố tập trung ở các triền núi thuộc thành phố Châu Đốc và các huyện Tri Tôn, Tịnh Biên, diện tích 22.675,02 ha, chiếm 6,41% diện tích tự nhiên. Loại đất này rất dễ rửa trôi và nghèo dinh dưỡng không thích hợp canh tác lúa, rau màu. Ở khu vực đỉnh núi của các khối núi lớn như núi Cấm, núi Cô Tô, núi Dài có thể trồng cây dược liệu, cây ăn trái ưa lạnh, su su,... nơi các sườn. - Nhóm đất phù sa cổ: phân bố chủ yếu ở huyện Tịnh Biên, Tri Tôn (vùng tiếp giáp với biên giới Vương quốc Campuchia và tỉnh Kiên Giang), diện tích 14.617,72 ha, chiếm 4,13% diện tích tự nhiên, thành phần cơ giới xốp, mềm. Đây là nhóm đất có khả năng thâm canh, tăng vụ của tỉnh, thích hợp cho việc luân canh 2-3 vụ lúa – màu hoặc lúa cá. - Nhóm đất phù sa: diện tích 226.866,0 ha, chiếm 64,15% diện tích tự nhiên, và được phân thành các loại như sau: * Đất phù sa đang phát triển, glây, dinh dưỡng khá: chiếm diện tích 16.742,75 ha (chiếm 4,92% diện tích tự nhiên), phân bố chủ yếu ở huyện Chợ Mới, thành phố Long Xuyên, Châu Thành, Châu Phú, và một ít ở các huyện Phú Tân và Tân Châu. Loại đất này thích hợp với SXNN, người dân thường sử dụng lớp mặt để canh tác lúa. Tuy nhiên, cây trồng trồng trên loại đất này sinh trưởng kém, cho năng suất thấp nguyên nhân la do mất đi tầng canh tác trong phẫu diện. * Đất phù sa đang phát triển, glây, dinh dưỡng kém: có diện tích 15.977,51 ha (chiếm 4,69% diện tích tự nhiên), phân bố chủ yếu ở huyện Tịnh Biên và Tri Tôn và một ít ở huyện Châu Phú, cũng do phân bố ở địa hình khá cao (dọc theo các chân núi của vùng Bảy Núi) nên sa cấu chủ yếu là thịt đến cát pha. Loại đất này thích hợp với canh tác lúa và trồng các loại rau màu. * Đất glây, tầng mặt dày, dinh dưỡng khá, có dấu tích phù sa bồi: có diện tích 70.729,21 ha (chiếm 20,76% diện tích tự nhiên), phân bố tập trung ở các huyện cù lao An Phú, TX. Tân Châu, Phú Tân, Chợ Mới, các vùng đất ven sông của các huyện/thị Châu Đốc, Châu Phú, Châu Thành, Long Xuyên và một diện tích nhỏ của huyện Thoại Sơn. Loại đất này nghèo chất dinh dưỡng, cộng với sự thấp trũng của phẫu diện là yếu tố cơ bản không có lợi cho việc trồng các loại cây trồng cạn. Do đó cần bố trí mùa vụ hay có biện pháp canh tác thích hợp để mang lại hiệu quả cao. * Đất glây, tầng mặt dày, dinh dưỡng kém: có diện tích 15.231,53 ha (chiếm 4,47% diện tích tự nhiên), phân bố tập trung ở thành phố Châu Đốc, và số ít ở các huyện Châu Phú, Châu Thành, Thoại Sơn và Chợ Mới. Loại đất này không thích hợp cho việc trồng các loại cây trồng cạn.

* Đất glây, đọng mùn, dinh dưỡng kém: có diện tích 87.887,26 ha (chiếm 25,80% diện tích tự nhiên), tập trung thành vùng lớn ở các huyện Châu Phú, Châu Thành và Thoại Sơn, rải rác với diện tích nhỏ ở huyện Tri Tôn và thành phố Châu Đốc. * Đất glây, tầng mặt mỏng, dinh dưỡng kém: có diện tích 20.297,74 ha (chiếm 5,96% diện tích tự nhiên), đây là loại đất mới của An Giang và chỉ có ở huyện Chợ Mới. Do khu vực đất chủ yếu nằm trong đê bao nên đất có lượng phù sa thấp. - Nhóm đất phèn: diện tích 44.687,06 ha, chiếm 12,64% diện tích tự nhiên, phân bố chủ yếu ở Tri Tôn, Tịnh Biên, Thoại Sơn, Châu Phú, Châu Thành, Chợ Mới và được phân thành 2 loại như sau: * Đất phèn hoạt động nông: xuất hiện chủ yếu ở Tịnh Biên và Tri Tôn và một ít ở Châu Phú. Loại đất này có độ phì tự nhiên tư trung bình đến khá, thành phần cơ giới từ trung bình đến nặng, tỷ lệ sét cao (41-55%), hàm lượng cát mịn (21,2-38%), đất dễ bị dính dẻo khi ướt, cứng và nứt nẻ thành rảnh khi khô. Loại đất này không thích hợp SXNN, có thể trồng một số giống lúa chịu phèn trong vụ mùa, mùa khô có thể lên líp trồng khoai. Hướng sử dụng thích hợp đối với loại đất này là trồng lúa 1 vụ hoặc 2 vụ với các giống lúa chịu phèn và các loại rau màu thích hợp khác và có thể kết hợp nuôi cá. * Đất phèn hoạt động sâu: xuất hiện ở hầu hết các huyện trong tỉnh, trừ huyện An Phú, trong đó tập trung chủ yếu ở Tri Tôn, Tịnh Biên, Thoại Sơn, Châu Phú, Châu Thành và Chợ Mới. Loại đất này nghèo chất dinh dưỡng, tỷ lệ các chất dinh dưỡng không cân đối và nhiều biến động. Đây là loại đất hạn chế đối với SXNN, có thể trồng lúa 1 – 2 vụ nhưng năng suất không cao, có thể trồng hoa màu vào mùa khô. Tuy nhiên, trong điều kiện cần thiết thì có thể thâm canh tăng vụ do có thuận lợi gần nguồn nước ngọt. - Nhóm đất phù sa bồi: tập trung chủ yếu ven theo sông Tiền và sông Hậu, có diện tích 30.793,17 ha (chiếm 8,71% tổng diện tích đất toàn tỉnh), phân bố ở các huyện An Phú, Tân Châu, Phú Tân, thành phố Châu Đốc, Châu Phú, và xã Mỹ Hòa Hưng của TP. Long Xuyên. Đất có thành phần sét khá cao so với các biểu loại đất ven sông khác, dưới tầng canh tác thường xuất hiện một tầng tích tụ sét, có khả năng trao đổi cation bằng hoặc hơn 24 cmol(+) kg - 1 sét trong suốt và độ bão hòa base (bởi NH4OAc) bằng hoặc lớn hơn 50% trong suốt tầng B đến độ sâu 125 cm. Hàm lượng dinh dưỡng không cao lắm, nhưng tiềm năng đất còn rất tốt cho cây trồng sinh trưởng và phát triển. Tóm lại, tài nguyên đất tỉnh An Giang có chất lượng khá cao, độ phì trung bình đến khá, nguồn nước ngọt quanh năm, hệ thống sông, kênh rạch dày đặc, tạo cơ chế ém phèn tự nhiên, thoát rửa phèn tốt. Tuy nhiên, đất đai đã được khai thác, thâm canh từ lâu, hệ số vòng quay của đất lúa đạt 2,78-2,80 lần/năm đã dẫn một số nơi có hiện tượng thoái hóa đất. Do đó, việc bố trí cơ cấu cây trồng phải theo hướng đa dạng hoá cây trồng, trong đó 20

chú trọng đến cơ cấu lúa màu, chuyên màu, lúa - TS và cây ăn quả theo tiềm năng đất đai và có biện pháp sử dụng đất thích hợp đối với từng loại đất và bảo vệ môi trường đất theo hướng bền vững. 1.2.2. Tài nguyên nước 1.2.2.1. Tài nguyên nước mặt Nguồn cung cấp chủ yếu từ Sông Tiền và sông Hậu và hơn 280 tuyến sông rạch lớn khác, lưu lượng của các sông khá lớn nên đủ cung cấp nước cho các hoạt động sản xuất và sinh hoạt kể cả trong mùa khô. Đây là nguồn cung cấp nước tưới cho hầu hết diện tích gieo trồng canh tác trong tỉnh. Nguồn nước mặt của tỉnh khá dồi dào, có khả năng khai thác đa mục tiêu trong đó quan trọng nhất là mục tiêu SXNN với năng suất cao và chất lượng tốt. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, dưới tác động của nhiều yếu tố như: xâm nhập mặn, xây dựng các đập thủy điện ở thượng nguồn sông Mekong, ô nhiễm môi trường nước cũng gây ảnh hưởng rất lớn đến năng suất và chất lượng sản phẩm NN của tỉnh. 1.2.2.2. Tài nguyên nước dưới đất Nước dưới đất ở An Giang có trữ lượng khá dồi dào, có thể khai thác và phục vụ SXNN, công nghiệp và sinh hoạt (trừ vùng núi Tri Tôn và Tịnh Biên). Theo thống kê chưa đầy đủ, toàn tỉnh có 7.133 giếng khoan, phục vụ sinh hoạt 92,14%, phục vụ sản xuất 7,86% và khảo sát sơ bộ có khoảng 240 giếng bị ô nhiễm hoặc có nguy cơ nhiễm bẩn các loại cần phải xử lý trám lấp để bảo vệ nguồn nước. Hiện nay An Giang vẫn tiếp tục chương trình cải tạo, nâng cấp và xây mới các nhà máy nước ở khu dân cư tập trung và các cụm công nghiệp. Tiếp tục xây thêm một số hồ chứa trên núi để dự trữ cho mùa khô và phục vụ SXNN và sinh hoạt cho các huyện vùng núi. 1.2.3. Tài nguyên rừng An Giang hiện có 13.912 ha rừng với 4.112 ha rừng sản xuất, 8.725 ha rừng phòng hộ và 1.075 ha rừng đặc dụng. Trong đó, có trên 583 ha rừng tự nhiên thuộc loại rừng ẩm nhiệt đới, đa số là cây lá rộng, với 154 loài cây quý hiếm thuộc 54 họ, ngoài ra còn có 3.800 ha rừng tràm. Sau một thời gian diện tích rừng bị thu hẹp, những năm gần đây tỉnh đã chú ý nhiều tới việc gây lại vốn rừng. Rừng trồng chủ yếu là các loại cây mọc nhanh bạch đàn, keo lá tràm, tai tượng kết hợp với cây gỗ quý như sao, dầu, giáng hương, cây dó bầu (để tạo trầm hương) và các loại cây ăn quả lâu năm. Rừng tự nhiên hiện còn giữ được các cây gỗ quý như giáng 21

hương, thau lao, dầu, căm xe. Rừng đất ngập nước chủ yếu là cây tràm (rừng tràm Trà Sư). Tài nguyên rừng An Giang có diện tích không lớn nhưng có ý nghĩa quan trọng về mặt sinh thái, an ninh quốc phòng và đặc biệt ở vùng núi, tài nguyên rừng tạo môi trường thuận lợi đối với việc trồng cây dược liệu dưới tán rừng tạo ra sản phẩm dược liệu có dược tính rất cao so với các tỉnh khác trong vùng ĐBSCL. 1.2.4. Tài nguyên khoáng sản An Giang có nguồn tài nguyên khoáng sản khá phong phú so với các tỉnh khác thuộc vùng ĐBSCL với các loại đá xây dựng, đá ốp lát, đá áplit, cát núi, cát sông, sét gạch ngói, than bùn, kaolin, vỏ sò, nước khoáng, quặng kim loại (molipden, vàng gốc, vàng thiếc). Hoạt động khoáng sản ở An Giang trong thời gian qua đã có những đóng góp tích cực cho phát triển KT - XH của tỉnh như đóng góp cho ngân sách, tạo việc làm cho lao động tại chỗ, cung cấp nguồn nguyên liệu xây dựng cho các công trình xây dựng trong tỉnh, ngoài ra đá xây dựng còn cung ứng cho khoảng 30% thị phần vùng ĐBSCL. Đặc biệt nguồn vỏ sò có thể làm thức ăn gia súc, bổ sung lượng lớn canxi cho cây trồng. 1.2.5. Tài nguyên nhân văn An Giang là địa bàn sinh sống chủ yếu của người Kinh, Khơmer, Chăm và Hoa với thành phần tôn giáo đa dạng: Phật giáo, Hòa Hảo, Cao Đài, Công giáo, Hồi giáo, Tứ Ân, Hiếu Nghĩa,… Mặc dù, mỗi dân tộc có phong tục, tôn giáo, tập quán riêng nhưng bao đời nay vẫn sống hoà thuận, đoàn kết, hội nhập vào cộng đồng chung và đã cùng nhau tạo nên một bản sắc văn hoá độc đáo. Đặc biệt, nhân dân An Giang có truyền thống và kinh nghiệm SXNN lâu đời có thể canh tác trồng trọt thích nghi với điều kiện thời tiết khắc nghiệt, sống hòa quyện với thiên nhiên (sống chung với lũ), tiếp thu và ứng dụng rất nhanh các tiến bộ khoa học kỹ thuật CNC vào sản xuất canh tác và NTTS. Đây là một lợi thế rất lớn đối với tỉnh An Giang nhằm hướng đến một nền SXNN sạch với hàm lượng CNC và năng suất cao đáp ứng nhu cầu ngày càng khắt khe của thị trường nông sản trong và ngoài nước. 1.3. Tác động của biến đổi khí hậu đến ngành nông nghiệp tỉnh An Giang An Giang là một trong bốn tỉnh (An Giang, Kiên Giang, Cần Thơ và Cà Mau) thuộc vùng KTTĐ vùng ĐBSCL, đang chịu nhiều ảnh hưởng do BĐKH toàn cầu. Đất đai bị bạc màu, đa dạng sinh học bị giảm mạnh, diện tích đất bị xâm nhập mặn, khô hạn, nhiễm phèn ngày càng tăng, nhiệt độ tăng cao và hạn hán bất thường, lũ lụt không theo quy luật, nhiều dịch bệnh mới hình thành... đã tác động không nhỏ tới SXNN, NTTS, đe doạ đến đời sống và hoạt động của người dân trong tỉnh. Tác động của BĐKH đối với ngành trồng trọt của tỉnh: 22

Tuy chưa có nghiên cứu đánh giá tác động của BĐKH đối với từng ngành sản xuất, lĩnh vực cho riêng tỉnh An Giang nhưng có thể thấy ảnh hưởng to lớn của BĐKH lên hoạt động SXNN, môi trường sinh thái, tài nguyên nước, tài nguyên đất thông qua nghiên cứu cho vùng ĐBSCL (Bộ NN&PTNT, 2013). Theo đó, SXNN của vùng ĐBSCL chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của BĐKH. BĐKH làm giảm diện tích đất canh tác, gây ra tình trạng hạn hán và sâu bệnh, gây áp lực lớn cho sự phát triển của ngành trồng trọt. Cụ thể, tổng sản lượng sản xuất từ trồng trọt có thể giảm 1-5%, năng suất cây trồng chính có thể giảm đến 10%, trường hợp thời tiết cực đoan có thể mất mùa hoàn toàn... BĐKH còn làm thay đổi điều kiện sống của các loài sinh vật, làm gia tăng một số loài dịch hại mới và các đợt dịch bùng phát trên diện rộng. Đơn cử, trong khoảng 3 năm trở lại đây (2010-2013), dịch rầy nâu và vàng lùn, lùn xoắn lá trên cây lúa đã làm giảm đáng kể sản lượng lúa ở khu vực ĐBSCL, gây thiệt hại khoảng 400.000 ha lúa, khiến năng suất lúa giảm từ 30-70%. Tác động của BĐKH đối với ngành NTTS của tỉnh: BĐKH có thể tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến NTTS thông qua nguồn nước, diện tích nuôi, môi trường nuôi, con giống, dịch bệnh12… và qua đó gây ảnh hưởng đến năng suất, sản lượng và cơ sở hạ tầng của các vùng NTTS. Các hiện tượng thời tiết bất thường như thời tiết nắng nóng kéo dài làm gia tăng nhiệt độ13 và biến đổi lượng mưa đã tác động tiêu cực đến nguồn nước và sức đề kháng của các đối tượng nuôi, gây bùng phát dịch bệnh, gây thiệt hại rất lớn đến ngành nuôi trồng của tỉnh trong thời gian qua. Trước diễn biến của BĐKH trong thời gian tới, đặc biệt là sự gia tăng nhiệt độ, biến đổi lượng mưa, dịch bệnh sẽ tác động rất lớn đến hoạt động NTTS trên địa bàn tỉnh. Thời gian qua, công tác ứng phó với BĐKH, phòng tránh thiên tai, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường đã được tỉnh An Giang quan tâm14, có bước chuyển biến và đạt được một số kết quả bước đầu quan trọng. Tuy nhiên, việc ứng phó với BĐKH còn bị động, lúng túng; tài nguyên chưa được quản lý, khai thác, sử dụng có hiệu quả và bền vững, một số loại tài nguyên bị khai thác quá mức dẫn tới suy thoái, cạn kiệt; ô nhiễm môi trường vẫn tiếp tục gia tăng, có nơi nghiêm trọng; đa dạng sinh học suy giảm, nguy cơ mất cân bằng sinh thái đang diễn ra, ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội, sức khoẻ và đời sống nhân dân.

Nhiệt độ tăng cao làm cho sức khỏe của các loài nuôi, môi trường nước bị xấu đi, là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các loài vi sinh vật gây hại cho ngành thủy sản của tỉnh. 13 Nhiệt độ tăng cao làm cho sức khỏe của các loài nuôi, môi trường nước bị xấu đi, là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các loài vi sinh vật gây hại cho ngành thủy sản của tỉnh. 14 như Quyết định số 1848/QĐ-UBND ngày 27/08/2013 của UBND tỉnh An Giang phê duyệt Kế hoạch hành động chi tiết của các ngành, lĩnh vực ứng phó với BĐKH tỉnh An Giang trong khuôn khổ Chương trình mục tiêu Quốc gia giai đoạn 2011-2015.

Những hạn chế, yếu kém nêu trên có nguyên nhân khách quan, nhưng nguyên nhân chủ quan là chủ yếu. Nhận thức và tầm nhìn của các cấp uỷ, chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng về công tác này chưa đầy đủ, thiếu thống nhất, còn thiên về lợi ích kinh tế trước mắt, chưa coi trọng phát triển bền vững. Hệ thống pháp luật thiếu đồng bộ; một số cơ chế, chính sách chưa sát với thực tế, thiếu tính khả thi. Chất lượng công tác dự báo và quy hoạch còn nhiều hạn chế, chưa theo kịp yêu cầu phát triển, tính tổng thể, liên ngành, liên vùng; chưa rõ trọng tâm, trọng điểm và nguồn lực thực hiện. Tổ chức bộ máy, quản lý nhà nước và việc phân công, phân cấp, phối hợp giữa các sở, ban, ngành, địa phương còn thiếu chặt chẽ; tổ chức thực hiện chưa thực sự chủ động, cương quyết; hiệu lực, hiệu quả thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm chưa cao. Chủ trương XHH chưa huy động được sự tham gia của các đoàn thể, hiệp hội, doanh nghiệp, cộng đồng và người dân. Vấn đề BĐKH vừa có tính trước mắt, vừa có tính lâu dài, phức tạp. Cho nên, để thực hiện được mục tiêu ứng phó và giảm nhẹ tác động tiêu cực của BĐKH đối với tỉnh thì các cấp, các ngành và cộng đồng dân cư phải có trách nhiệm thực hiện bảo vệ tài nguyên nước, đất, hệ sinh thái và môi trường tốt hơn. Để đối phó với BĐKH, hiện ngành NN đã và đang tích cực áp dụng KH - CN vào SXNN, tiến hành CNH, HĐH NN, NT kết hợp với quy hoạch tổng thể vùng sản xuất cũng những giải pháp nhằm phát triển bền vững cho nền NN. Những biện pháp đã được triển khai như: trong khuôn khổ Chương trình mục tiêu Quốc gia giai đoạn 2011-2015 có 36 danh mục dự án ưu tiên ứng phó với BĐKH, giai đoạn 2016-2020 là 20 dự án và sau 2020 là 9 dự án; giảm phát khí thải nhà kính qua kỹ thuật 3 giảm, 3 tăng, 1 phải 5 giảm sử dụng tiết kiệm chi phí đầu vào; thúc đẩy quy trình VietGAP trong chăn nuôi; cải tiến kỹ thuật và công nghệ trong hoạt động NTTS; đẩy mạnh trồng rừng, phục hồi rừng, và xúc tiến tái sinh rừng…

Phần 2: Thực trạng phát triển nông nghiệp và nông thôn 2.1. Thực trạng phát triển nông nghiệp giai đoạn 2000 – 2012 2.1.1. Sử dụng đất nông nghiệp 2.1.1.1. Biến động đất đai nông nghiệp Theo số liệu thống kê đất đai năm 2012, tổng diện tích tự nhiên toàn tỉnh là 353.666,85 ha, trong đó đất NN là 297.348,95 ha (chiếm 84,1%), đất phi NN là 54.564,37 ha (chiếm 15,4%) và đất chưa sử dụng là 1.753,53 ha (chiếm 0,5%) (hình 2.1). Như vậy, chỉ tính riêng đất NN, bình quân mỗi người dân có 0,138 ha (1.380 m2), bình quân mỗi lao động NN có 0,4470 ha (4.470 m2). [Năm 2012, dân số trung bình tỉnh là 2.153 ngàn người, lao động NLTS có 669 ngàn người]. Trong giai đoạn 2000 – 2012, tỉnh đã cải tạo và đưa vào khai thác (chủ yếu cho các mục đích SXNN) khoảng 11,6 ngàn ha đất chưa sử dụng. Diện tích đất chưa sử dụng giảm gần 87% trong hơn 10 năm qua, cho thấy tỉnh An Giang tận dụng khá tốt tiềm năng đất đai thông qua quá trình khai hoang, cải tạo nguồn lực tự nhiên này. Cũng theo số liệu kiểm kê, quỹ đất NN toàn tỉnh tăng gần 29,5 ngàn ha, trong khi đất phi NN lại giảm gần 4,8 ngàn ha (giai đoạn 2000 – 2012). Bảng 2.1 : Sử dụng đất đai giai đoạn 2000 – 2010, 2012 ĐVT: ha Diện tích năm 2012

Diện tích năm 2010

Năm 2010 so với năm 2005 Diện tích năm 2005

Tăng (+) Giảm (-)

Năm 2005 so với năm 2000 Diện tích năm 2000

Tăng (+) Giảm (-)

TỔNG DIỆN TÍCH

353.666,85 353.666,85 353.675,89

-9,04 340.623,00

13.052,89

1. Đất NN

297.348,95 297.489,71 298.146,00

-656,29 267.958,20

30.187,80

2. Đất phi NN 3. Đất chưa sử dụng

54.564,37

54.413,28

53.200,29

1.212,99

59.309,80

-6.109,51

1.753,53

1.763,86

2.329,60

-565,74

13.355,00

-11.025,40

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Riêng giai đoạn 2005 – 2012, đất phi NN tăng hơn 1.364 ha, đất NN và đất chưa sử dụng giảm tương ứng là 797 ha và 576 ha. Có thể nói, việc chuyển mục đích sử dụng từ đất NN (đặc biệt là đất trồng lúa) và đất chưa sử dụng sang đáp ứng cho các mục đích phát triển cơ sở hạ tầng như giao thông, thủy lợi, nhà ở cũng như xây dựng các công trình 25

kinh tế là phù hợp với yêu cầu phát triển KT-XH của tỉnh. Trong quá trình chuyển đổi, tỉnh chú trọng đến tính hiệu quả, tiết kiệm và tránh những vùng đất SXNN có giá trị kinh tế cao hay những khu vực có rừng phòng hộ xung yếu, rừng đặc dụng. Hình 2.1

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Bảng 2.2: Sử dụng đất đai nông nghiệp giai đoạn 2000 – 2010, 2011, 2012 ĐVT: ha Năm 2010 so với năm 2005

Năm 2005 so với năm 2000

Diện tích năm 2012

Diện tích năm 2010

TỔNG DIỆN TÍCH

353.666,85

353.675,89

-9,04

340.623,00

13.052,89

1. Đất NN

297.348,95

297.489,71

298.146,00

-656,29

267.958,20

30.187,80

a. Đất SX NN

279.080,49

279.349,06

281.862,49

-2.513,43

255.465,20

26.397,29

266.881,07

267.205,60

272.107,75

-4.902,15

248.454,20

23.653,55

257.591,99

257.738,71

264.284,61

-6.545,90

240.200,20

24.084,41

5,33

10,40

-5,07

10,40

Đất trồng cây hàng năm Đất trồng lúa

Diện tích năm 2005

Tăng (+) Giảm (-)

Diện tích năm 2000

Tăng (+) Giảm (-)

Đất cỏ dùng vào CN

5,33

Đất trồng CHN khác

9.283,75

9.461,56

7.812,74

1.648,82

8.254,00

-441,26

12.199,42

12.143,46

9.754,74

2.388,72

7.011,00

2.743,74

13.912,47

13.841,47

71,00

11.790,00

2.051,47

Đất rừng sản xuất

4.112,15

2.463,40

1.648,75

1.752,00

711,40

Đất rừng phòng hộ

8.725,20

11.169,07

-2.443,87

9.355,00

1.814,07

Đất rừng đặc dụng

1.075,12

209,00

866,12

683,00

-474,00

4.146,83

4.019,02

2.334,13

1.684,89

703,00

1.631,13

209,16

107,91

101,25

107,91

Đất trồng cây lâu năm b. Đất LN có rừng

c. Đất NTTS d. Đất làm muối

e. Đất NN khác

209,16

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. 26

Bảng 2.2 cho thấy, đất NN tăng nhanh trong giai đoạn 2000 – 2005 (tăng thêm gần 30,2 ngàn ha) và giảm nhẹ trong giai đoạn 2005 – 2010 (giảm hơn 650 ha ). Đến năm 2012, diện tích đất NN là 297,4 ngàn ha, trong đó: đất dành cho SXNN chiếm 93,9% (chủ yếu là đất trồng lúa), đất LN có rừng 4,7%, đất NTTS 1,4% và đất NN khác 0,1% (hình 2.2a). Các huyện có tỷ lệ đất NN lớn là Tri Tôn (17,9%), Thoại Sơn (13,9%), Tịnh Biên (13,4%), Châu Thành (10,3%), Châu Phú (10,1%), Chợ Mới (9,2%), Phú Tân (8,8%); thấp nhất là các huyện An Phú (6,4%), thị xã Tân Châu (4,7%), thị xã Châu Đốc (2,8%) và Tp. Long Xuyên (2,5%) (hình 2.3). Hình 2.2

(a)

(b)

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Hình 2.3

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. 27

Chia theo đối tượng sử dụng: hộ gia đình và cá nhân sử dụng 96,5% diện tích đất NN trên địa bàn, các cơ quan đơn vị của Nhà nước sử dụng 3% và UBND cấp xã và các tổ chức kinh tế khác sử dụng 0,5% còn lại (hình 2.2b). Giai đoạn 2000 – 2005: sử dụng đất NN của tỉnh chuyển đổi khá mạnh theo hướng: (1) mở rộng diện tích canh tác: do khai thác đất đồng bằng chưa sử dụng thông qua các chương trình đầu tư khai thác đất hoang hóa, nhất là đầu tư phát triển hệ thống thủy lợi ở vùng Tứ Giác Long Xuyên; (2) tăng vụ và chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất: tăng đất 3 vụ (2 lúa – 1 màu, 1 lúa – 2 màu và chuyên 3 vụ lúa) nhờ chuyển đổi từ đất 2 vụ; đất 1 vụ chuyển qua đất 2 vụ và một phần chuyển qua đất chuyên rau, màu, cây công nghiệp hàng năm. Giai đoạn 2005 – 2010: đất trồng lúa giảm hơn 6,5 ngàn ha để chuyển đổi sang: (1) đất trồng rau, màu (tăng hơn 1,6 ngàn ha), (2) đất trồng cây lâu năm (tăng gần 2,4 ngàn, chủ yếu là cây ăn trái), (3) đất NTTS và (4) đất NN khác. 2.1.1.2. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp năm 2012 + Đất trồng lúa (Xem Phụ lục Bảng PL 1). Năm 2012, toàn tỉnh có 257.591,99 ha đất trồng lúa (trong đó có khoảng 248.778 ha đất chuyên trồng lúa nước), phân bố ở tất cả các huyện, thị, thành phố, tập trung nhiều ở các huyện Tri Tôn 43.964,85 ha, Thoại Sơn 39.299,24 ha, Châu Phú 37.986,58 ha, Châu Thành 29.222,34 ha, Phú Tân 24.455,72 ha, Tịnh Biên 21.822,84 ha Chợ Mới 19.068,66 ha. Vì liên quan trực tiếp đến an ninh lương thực, đất trồng lúa được xem là loại đất quan trọng nhất và chiếm tỷ lệ lớn nhất (96,5%) trong đất trồng cây hàng năm. Trong nhiều năm qua, tỉnh luôn chú trọng bảo vệ quỹ đất trồng lúa, đồng thời đẩy mạnh thâm canh sản xuất nên sản lượng lúa của tỉnh năm sau luôn cao hơn năm trước và là một trong những tỉnh có năng suất và sản lượng lúa cao nhất cả nước. Trong nhóm đất trồng lúa, tỉnh có khoảng 2.098 ha đất trồng lúa nước khác15 (ngoài nhóm đất chuyên trồng lúa nước) và 6.763 ha đất trồng lúa nương – chủ yếu tập trung tại 2 huyện Tịnh Biên và Tri Tôn. + Đất trồng cây lâu năm Cây lâu năm (gồm có cây ăn quả), năm 2012 tổng diện tích đất trồng cây lâu năm của toàn tỉnh là 12.199,42 ha, chiếm 4,37% diện tích đất NN, trong đó tập trung chủ yếu 15

Theo phân loại của Bộ Tài nguyên và Môi trường, đất trồng lúa phân thành (1) đất chuyên trồng lúa nước, (2) đất trồng lúa nước còn lại và (3) đất trồng lúa nương.

ở các huyện Chợ Mới 3.633,22 ha; Tịnh Biên 2.121,66 ha; Tp. Long Xuyên 1.086,40 ha; Thoại Sơn 1.054,92 ha và Tri Tôn 953,14 ha. + Đất có rừng phòng hộ Năm 2011, toàn tỉnh có 8.725,20 ha đất có rừng phòng hộ, chiếm 3,13% diện tích đất NN của tỉnh. [Trong đó, đất có rừng tự nhiên phòng hộ 272,98 ha; đất có rừng trồng phòng hộ 8.361,26 ha; đất khoanh nuôi phục hồi rừng phòng hộ có 90,96 ha]. Diện tích đất có rừng phòng hộ phân bố chủ yếu ở các huyện: Tịnh Biên 4.769,45 ha, Tri Tôn 3.834,72 ha, Tp. Châu Đốc 106,95 ha và Thoại Sơn 14,08 ha. + Đất có rừng đặc dụng Diện tích đất có rừng đặc dụng là 1.075,12 ha, chiếm 0,39% diện tích đất NN, phân bố ở các huyện Tịnh Biên 701,31 ha, Tri Tôn 200 ha, Thoại Sơn 131,67 và Tp. Châu Đốc 42,14 ha. Diện tích đất có rừng đặc dụng có vai trò đặc biệt quan trong trong bảo tồn nguồn gen, sự đa dạng sinh học của hệ sinh thái đặc trưng vùng ĐBSCL. + Đất có rừng sản xuất Toàn tỉnh có 4.112,15 ha, chiếm 1,47% diện tích đất NN của toàn tỉnh, phân bố chủ yếu ở các huyện Tri Tôn 3.926,25 ha, Tịnh Biên 168,18 ha, thị xã Châu Đốc 17,72 ha. + Đất NTTS tập trung An Giang có 4.146,83 ha, chiếm 1,49% diện tích đất NN của tỉnh; phân bố ở tất cả các địa phương, trong đó tập trung nhiều ở các huyện Thoại Sơn 821,14 ha, Châu Phú 720,51 ha và Chợ Mới 538,77 ha. NTTS luôn là thế mạnh trong SXNN của An Giang trong nhiều năm qua. Nhưng hiện nay ngành NTTS đang gặp rất nhiều khó khăn. + Đất trồng cây hàng năm khác (ngoài đất trồng lúa) Toàn tỉnh có 9.299,3 ha đất trồng cây hàng năm khác (chủ yếu là đất trồng rau, màu các loại), chiếm 3,12% diện tích đất NN, phân bố nhiều ở các huyện Chợ Mới 4.239,54 ha, An Phú 1.530,94 ha, Tân Châu 1.304,5 ha. + Đất NN khác Toàn tỉnh có 209,16 ha đất NN khác, chiếm 0,07% diện tích đất NN, phân bố ở các huyện Tri Tôn, Thoại Sơn, Chợ Mới và Tịnh Biên. 2.1.1.3. Sử dụng đất nông nghiệp ở cấp độ hộ gia đình a) Đối với đất SXNN Theo kết quả Tổng điều tra NN, NT và TS năm 2011 (TĐTNNNTTS-2011), toàn tỉnh có 172.435 hộ có sử dụng đất SXNN. Diện tích đất SXNN bình quân 1 hộ có đất 29

SXNN là 1,62 ha (vùng ĐBSCL là 1,23 ha, cả nước là 0,85 ha). Cơ cấu hộ chia theo quy mô như sau: dưới 0,2 ha có 14% số hộ, từ 0,2 đến dưới 0,5 ha có 25% số hộ, từ 0,5 ha đến dưới 2 ha có 45% số hộ, từ 2 ha trở lên có 16% số hộ. Như vậy, có đến 84% số hộ có diện tích đất SXNN dưới 2 ha; 39% số hộ dưới 0,5 ha. [Toàn vùng ĐBSCL có 90% số hộ có đất SXNN dưới 2 ha; 48% số hộ dưới 0,5 ha]. Đối với đất trồng cây hàng năm, toàn tỉnh có 155.889 hộ có sử dụng đất trồng cây hàng năm. Diện tích đất trồng cây hàng năm bình quân 1 hộ có đất trồng cây hàng năm là 1,71 ha (vùng ĐBSCL là 1,33 ha). Cơ cấu hộ chia theo quy mô như sau: dưới 0,2 ha có 7% số hộ, từ 0,2 đến dưới 0,5 ha có 27% số hộ, từ 0,5 ha đến dưới 2 ha có 49% số hộ, từ 2 ha trở lên có 17% số hộ. Như vậy, có đến 83% số hộ có diện tích đất trồng cây hàng năm dưới 2 ha; 34% số hộ dưới 0,5 ha. [Toàn vùng ĐBSCL có 88% số hộ có đất trồng cây hàng năm dưới 2 ha; 42% số hộ dưới 0,5 ha]. Đối với đất trồng lúa, toàn tỉnh có 145.011 hộ có sử dụng đất trồng lúa. Diện tích đất trồng lúa bình quân 1 hộ có trồng lúa là 1,78 ha (vùng ĐBSCL là 1,41 ha). Cơ cấu hộ chia theo quy mô như sau: dưới 0,2 ha có 5,5% số hộ, từ 0,2 đến dưới 0,5 ha có 26% số hộ, từ 0,5 ha đến dưới 2 ha có 50% số hộ, từ 2 ha trở lên có 18,5% số hộ. Như vậy, có đến 81,5% số hộ có diện tích đất trồng lúa dưới 2 ha; 31,5% số hộ dưới 0,5 ha. [Toàn vùng ĐBSCL có 87% số hộ có đất trồng lúa dưới 2 ha; 38,5% số hộ dưới 0,5 ha]. Cũng theo TĐTNNNTTS-2011, toàn tỉnh có 172.435 hộ (cả nước có 11.948.261 hộ) có sử dụng đất SXNN, giảm 53.748 hộ (-31,2%) so với TĐTNNNTTS-200616 (cả nước tăng 2,5%). Do đó, quy mô đất SXNN của hộ tăng từ 1,02 ha năm 2006 lên 1,62 ha năm 2011 nhưng vẫn phổ biến là nhỏ lẻ. Đến năm 2011 vẫn còn 39% số hộ sử dụng đất SXNN có quy mô dưới 0,5 ha (giảm không nhiều so với mức 34% của năm 2006); 84% số hộ có quy mô dưới 0,2 ha (giảm không nhiều so với mức 86% của năm 2006). Điều này đã và đang hạn chế ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong SXNN; hạn chế NN phát triển theo hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hóa lớn, phân công lại lao động trong NT. Tuy nhiên, đến năm 2011, toàn tỉnh có 16% số hộ có quy mô đất SXNN từ 2 ha trở lên, tăng 2 điểm phần trăm so với năm 2006 (14%). Đây là một dấu hiệu tích cực của tích tụ ruộng đất, góp phần thực hiện chủ trương phát triển mô hình “cánh đồng mẫu lớn” đáp ứng yêu cầu sản xuất lớn hàng hóa trong SXNN. Thực tế khảo sát ở Chợ Mới, Châu Thành cho thấy: những nông dân có diện tích sản xuất quy mô trên 30 ha đều đầu tư máy móc, phương tiện sản xuất, áp dụng khoa học kỹ thuật vào cây trồng đạt năng suất và lãi thu được sau thu hoạch cao hơn so với các nông hộ có sử dụng đất đai chỉ vài ba héc-ta. Các hộ có diện tích nhỏ đều phải chịu chi phí sản xuất cao do phải thuê mướn máy móc từ khâu sản xuất đến thu hoạch… 16

Tổng điều tra nông nghiệp, nông thôn năm 2006.

Đối với đất trồng lúa: Số hộ có sử dụng đất trồng lúa chiếm trên 84% số hộ có sử dụng đất SXNN. So sánh năm 2011 với năm 2006, diện tích đất trồng lúa giảm 2,1% (5.460 ha), trong khi số hộ có sử dụng đất trồng lúa giảm đến 47,2% (giảm 68.505 hộ) nên diện tích đất lúa bình quân 1 hộ đã tăng từ 1,23 ha năm 2006 lên 1,78 ha năm 2011 (+0,55 ha/hộ). Nhưng quy mô sử dụng đất lúa của đại đa số các hộ nhìn chung còn rất nhỏ (81,5% số hộ có diện tích đất trồng lúa dưới 2 ha; 31,5% số hộ dưới 0,5 ha). Phản ánh ngành sản xuất lúa đến nay vẫn ở tình trạng nhỏ lẻ, manh mún, tích tụ, tập trung ruộng đất chậm. Tình trạng trên là do: Một là, SXNN rủi ro cao, tỷ lệ đầu tư thấp; Hai là, đất đai vẫn được coi là tài sản quý của gia đình nông dân, có đất đai nông dân thấy an toàn hơn; Ba là, tỷ lệ số hộ trong NT chia đất cho thế hệ con cái [theo truyền thống kế thừa tài sản] chiếm tới 90%, trong khi đó, số hộ tập trung ruộng đất để phát triển trang trại chưa đầy 3%; Bốn là, Thị trường đất NN chỉ phát triển ở những nơi có sản xuất phi NN và NN được phát triển theo hướng hàng hóa. b) Đối với đất NTTS Số hộ có sử dụng diện tích NTTS năm 2011 là 7.896 hộ; bình quân 1 hộ có 0,51 ha (vùng ĐBSCL là 0,96 ha). Cơ cấu hộ chia theo quy mô như sau: dưới 0,2 ha có 73,3% số hộ, từ 0,2 ha đến dưới 0,5 ha có 17,6% số hộ, từ 0,5 ha đến dưới 2 ha có 8% số hộ, từ 2 ha đến dưới 5 ha có 0,9% số hộ và từ 5 ha trở lên có 0,2% số hộ. [Tỷ lệ này của vùng ĐBSCL là 45,4% - 10,6% - 29,9% - 12,5% - 1,6%]. c) Đối với đất lâm nghiệp Số hộ có sử dụng đất LN năm 2011 là 947 hộ; bình quân 1 hộ có 0,51 ha (vùng ĐBSCL là 0,96 ha). Cơ cấu hộ chia theo quy mô như sau: dưới 1 ha có 62,9% số hộ, từ 1 ha đến dưới 3 ha có 30,3% số hộ, từ 3 ha đến dưới 5 ha có 4,5% số hộ, từ 5 ha đến dưới 10 ha có 0,9% số hộ và từ 10 ha trở lên có 1,4% số hộ. [Tỷ lệ này của vùng ĐBSCL là 45,4% - 10,6% - 29,9% - 12,5% - 1,6%]. 2.1.2. Thực trạng phát triển ngành nông lâm thủy sản 2.1.2.1. Tổng quan kinh tế nông lâm thủy sản Kinh tế NN (theo nghĩa rộng bao gồm: NN, LN và thủy sản, còn gọi là Khu vực I, viết tắt là KV I) đóng vai trò rất quan trọng trong phát triển kinh tế và ổn định chính trị, xã hội đối với tỉnh An Giang. Đến năm 2012, NLTS vẫn còn chiếm tỷ lệ khá cao: 31% trong tổng GDP (tỷ lệ này của các năm 2000, 2005, 2010 lần lượt là 41,5%, 38,5%, 33,6%) và 56% tổng số lao động đang làm việc (tỷ lệ này của các năm 2000, 2005, 2010 lần lượt là 78%, 71%, 57%). 31

Tuy nhiên, đóng góp của KV I vào tăng trưởng kinh tế cả tỉnh đã suy giảm nhanh từ 23% giai đoạn 2000-2005 xuống còn 12% giai đoạn 2005-2010 và chỉ còn 7% giai đoạn 20102012. GDP KV I tăng bình quân 4,5%/năm ở thời kỳ 2001 – 2010, thấp hơn so với Khu vực II17 (12,3%/năm) và Khu vực III18 (12,2%/năm). [Cùng trong thời kỳ này, tổng GDP của cả nền kinh tế tăng bình quân 9,6%/năm]. Hình 2.4 cho thấy tăng trưởng GDP Khu vực I không ổn định: tăng/giảm, âm/dương đan xen nhau; liên tục giảm từ năm 2007 và giảm nhanh ở các năm 2010, 2011, 2012. Năm 2012, toàn ngành NLTS tăng 1,7%, trong đó: NN tăng 2,3%, TS giảm 2,6%. Bảng 2.3: Tăng trưởng GDP thời kỳ 2001-2010, các năm 2010, 2011, 2012 ĐVT: %

Cả nền KT KV I NN LN TS KV II CN XD KV III

TK 2001-2010

2010

2011

2012

9,6 4,5 4,7 3,2 3,5 12,3 12,9 10,1 12,2

9,4 4,4 5,3 3,3 -1,0 11,4 10,7 14,0 11,2

10,2 3,2 3,7 -1,5 0,6 11,8 12,2 10,0 12,9

8,4 1,7 2,3 1,6 -2,6 5,2 5,2 5,0 12,4

Bảng 2.4: Đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của khu vực nông nghiệp

Gia tăng tổng GDP của nền KT (tỷ đồng) Chia ra: Gia tăng GDP của KV I Chia ra: Gia tăng GDP của KV II&III Phần trăm đóng góp vào tăng trưởng kinh tế (%) KV I (KV nông nghiệp) KV II&III (KV phi nông nghiệp)

2000-2005 3.611 816 2.795 100 23 77

2005-2010 6.473 753 5.720 100 12 88

2010-2012 3.282 221 3.061 100 7 93

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Các con số trên cho thấy khu vực kinh tế NN đang bất ổn, suy giảm liên tục và nhanh (từ năm 2007). Đây là khu vực sản xuất ra các sản phẩm hàng hóa chủ lực, thế mạnh của tỉnh như lúa, cá; và là khu vực tạo ra thu nhập (chính) và việc làm cho phần lớn 17 18

Khu vực II gồm ngành công nghiệp – xây dựng. Khu vực III gồm các ngành dịch vụ.

dân cư, nhất là ở khu vực NT. Nếu tỉnh An Giang không chủ động kiểm soát những bất ổn và ngăn chặn đà suy giảm này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế, chính trị, an sinh xã hội trên địa bàn. Trong 3 năm gần đây (2010-2012), GTSX trên 1 ha đất NN đạt 115 – 150 triệu đồng/năm, trong đó: GTSX trên 1 ha đất SXNN là 95 – 130 triệu/năm, GTSX trên 1 ha đất NTTS là 1,6 – 2 tỷ/năm (gấp 14 – 15 lần GTSX trên đất SXNN). Tuy nhiên, đất NTTS đến nay cũng chỉ chiếm 1,5% diện tích đất NN [mặc dù tăng rất nhanh trong giai đoạn 2000 – 2012 (bảng 2.2)]. Hình 2.4

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. So với các tỉnh trong vùng ĐBSCL, GTSX/ha đất NTTS của tỉnh An Giang cao hàng thứ 2, chỉ đứng sau Tp. Cần Thơ – khoảng 4 tỷ đồng/ha nuôi trồng (xem Phụ lục bảng PL2 và PL3). Bảng 2.5: Chỉ tiêu kinh tế nông lâm thủy sản tỉnh An Giang

Tổng GDP (gss 1994, tỷ đ) NLTS NN Lâm nghiêp Thủy sản Tổng GDP (gtt, tỷ đ) GDP NLTS

2000

2005

2010

2011

2012

6.762 2.841 2.407 47 387 9.472 3.935

10.373 3.657 3.124 55 478 18.648 7.173

16.846 4.409 3.799 65 545 46.548 15.631

18.560 4.551 3.939 64 548 59.226 20.774

20.128 4.630 4.031 65 534 65.512 20.318

Tăng BQTK 2001-2010 9,6 4,5 4,7 3,3 3,5

NN LN TS Cơ cấu Tổng GDP (giá tt, %) GDP NLTS NN LN TS Tổng GTSX (gss 1994, tỷ đ) NLTS NN Lâm nghiêp Thủy sản Tổng GTSX (gtt, tỷ đ) NLTS NN Lâm nghiêp Thủy sản Cơ cấu Tổng GTSX (gtt, %) NLTS NN Lâm nghiêp Thủy sản Tổng dân số Dân số NT % dân số NT Tổng lao động (1.000 ng) LĐ NLTS LĐ NLTS/tổng LĐ (%) Đất NN (ha) Đất SX NN Đất NTTS Giá trị/ha đất (gtt, triệu đ) GTSX/ha đất NN GTSX/ha đất SXNN GTSX/ha đất NTTS NSLĐ (gtt, triệu đ/LĐ) Chung NLTS*

2000

2005

2010

2011

2012

3.284 63 588

6.214 74 885

13.634 233 1.764

18.357 264 2.153

17.927 305 2.086

100,0 41,5 34,7 0,7 6,2 12.614 5.461 4.626 63 772 17.793 7.353 6.036 86 1.231

100,0 38,5 33,3 0,4 4,7 20.561 7.588 6.263 71 1.254 39.283 14.408 11.881 105 2.422

100,0 33,6 29,3 0,5 3,8 33.895 9.861 7.695 81 2.085 99.160 33.760 26.679 308 6.773

100,0 35,1 31,0 0,4 3,6 37.267 10.184 7.994 80 2.110 128.003 44.628 36.013 350 8.265

100,0 31,0 27,4 0,5 3,2 40.118 10.336 8.179 80 2.077 139.235 43.575 35.163 405 8.007

100,0 41,3 33,9 0,5 6,9 2.062 1.627 79 1.040 808 78 267.958 255.465 703

100,0 36,7 30,2 0,3 6,2 2.118 1.524 72 1.109 784 71 298.146 281.862 2.334

100,0 34,0 26,9 0,3 6,8 2.149 1.509 70 1.207 692 57 297.399 279.349 4.019

100,0 34,9 28,1 0,3 6,5 2.151 1.509 70 1.326 756 57 297.490 279.131 4.147

100,0 31,3 25,3 0,3 5,8 2.153 1.508 70 1.311 734 56 297.349 279.080 4.147

27 24 1.751

48 42 1.038

114 96 1.685

150 129 1.993

147 126 1.931

9 5

17 9

39 23

45 27

50 28

Tăng BQTK 2001-2010

10,4 6,1 5,2 2,5 10,4

0,41 -0,75 -1,20 1,50 -1,54 1,0 0,9 19,0

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. (*) NSLĐ khu vực I năm 2010 của tỉnh Kiên Giang là 31,4 triệu đồng/lao động, tỉnh Cà Mau là 20,5 triệu đồng/lao động, Đồng Tháp là 20,8 triệu đồng/lao động. 34

2.1.2.2. Lao động trong ngành NLTS Lao động NLTS mặc dù vẫn còn chiếm tỷ lệ lớn trong tổng lao động đang làm việc (chiếm 57% năm 2010, 57% năm 2011 và 56% năm 2012) nhưng có xu hướng giảm cả về số lượng (bình quân giảm 1,5%/năm thời kỳ 2001-2010) và tỷ trọng (giảm hơn 20 điểm phần trăm giai đoạn 2000-2012), đã góp phần nâng cao NSLĐ19 NN từ 4,9 triệu/lao động (năm 2000) lên trên 28 triệu (năm 2012). Tuy nhiên, NN vẫn là khu vực có NSLĐ thấp nhất so với các ngành phi NN (công nghiệp, xây dựng, thương mại, dịch vụ…) và chỉ bằng 60% NSLĐ chung của nền kinh tế. Theo TĐTNNNTTS-2011, tổng lao động NLTS trong độ tuổi lao động20 của toàn tỉnh An Giang vào năm 2011 là 529.900 người, trong đó: lao động NN chiếm 96%, lao động LN 0,2% và lao động TS 3,8%. [Tỷ lệ này của vùng ĐBSCL là 83,6% - 0,2% 16,2%]. Chia theo trình độ chuyên môn kỹ thuật như sau: chưa qua đào tạo và không có bằng/chứng chỉ 98,54%, sơ cấp, công nhân kỹ thuật 0,56%, trung cấp 0,55%, cao đẳng 0,15% và đại học trở lên 0,20%. [Tỷ lệ này của vùng ĐBSCL là 98,29% - 0,57% - 0,69% - 0,21% - 0,24%]. Có thể nói, trình độ chuyên môn của lao động NLTS hiện rất thấp (hơn 98,5% chưa qua đào tạo). Đây thực sự là một rào cản, thách thức lớn để tỉnh An Giang phát triển nền NN hàng hóa cạnh trạnh, năng suất và chất lượng. 2.1.2.3. Về số đơn vị kinh tế thuộc khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản Theo TĐTNNNTTS-2011, số đơn vị NLTS của tỉnh như sau: có 4 doanh nghiệp, 76 HTX, 227.965 hộ (trong đó có 662 trang trại21, gồm 602 trang trại trồng trọt, 3 chăn nuôi, 56 NTTS và 1 tổng hợp). So với các tỉnh trong vùng ĐBSCL, An Giang đứng đầu về số trang trại trồng trọt (602/2.247 trang trại trồng trọt của vùng ĐBSCL), nhưng khá thấp về số trang trại chăn nuôi (3/657 trang trại chăn nuôi của vùng ĐBSCL) và số doanh nghiệp hoạt động trong ngành NN (4/949 doanh nghiệp NN của vùng ĐBSCL). a) Hộ NLTS Hộ NLTS là nhóm đơn vị sản xuất quan trọng nhất trong lĩnh vực NLTS trên các phương diện sử dụng đất đai, lực lượng lao động, hàng hóa sản xuất ra... Theo Điều tra năm 2011, toàn tỉnh có 227.965 hộ NLTS, giảm 22.098 hộ (-8,84%) so với Diều tra vào năm 2006. Trong đó, hộ NN là 218.998 hộ, chiếm 96%; hộ LN là 453 hộ và hộ thủy sản là 8.594 hộ (chiếm 4%). 19

NSLĐ được tính bằng GDP (giá thực tế) chia cho số lao động đang làm việc. Lao động trong độ tuổi lao động bao gồm: Nam từ 15 đến dưới 60 tuổi và Nữ từ 15 đến dưới 55 tuổi. 21 Ngày 13 tháng 4 năm 2011, Bộ NN&PTNT đã ban hành Thông tư số 27/2011/TT - BNNPTNT quy định về tiêu chí và thủ tục cấp giấy chứng nhận kinh tế trang trại. Theo tiêu chí mới này, số lượng trang trại ở nước ta giảm mạnh từ 146 ngàn trang trại vào năm 2010 xuống còn hơn 20 ngàn trang trại vào thời điểm 01/7/2012. Do đó, Báo cáo này không so sánh số lượng trang trại giữa 2 cuộc điều tra năm 2006 và 2011. 20

Bảng 2.6: Số đơn vị nông, lâm nghiệp và thủy sản phân theo loại hình sản xuất và ngành 2006 - 2011 Số đơn vị Chỉ tiêu

1/7/2006

Tổng số - Doanh nghiệp - Hợp tác xã - Hộ + Trang trại Đơn vị NN - Doanh nghiệp - Hợp tác xã - Hộ + Trang trại Đơn vị lâm nghiệp - Doanh nghiệp - Hợp tác xã - Hộ + Trang trại Đơn vị thủy sản - Doanh nghiệp - Hợp tác xã - Hộ + Trang trại

1/7/2011

Tăng giảm so với 01/07/2006 Số lượng Tỷ lệ (%)

250.161 2 96 250.063 5.926 240.933 1 92 240.840 4.757 699 1

228.045 4 76 227.965 662 218.998 3 76 218.919 606 453

-22.116 2 -20 -22.098 -5.264 -21.935 2 -16 -21.921 -4.151 -246 -1

-8,84 100,00 -20,83 -8,84 -88,83 -9,10 200,00 -17,39 -9,10 -87,26 -35,19 -100,00

698 5 8.529

453

-245 -5 65 1 -4 68 -1.108

-35,10 -100,00 0,76

4 8.525 1.164

8.594 1 8.593 56

-100,00 0,80 -95,19

Nguồn: Tổng điều tra NN, NT và thủy sản năm 2011 b) Hợp tác xã NLTS Số vốn (tài sản) bình quân trên 1 HTX có đến 31/12/2010 là 1,16 tỷ đồng (vốn SXKD năm 2005 là 575 triệu/HTX). Tổng doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ của 76 HTX trong năm 2010 đạt 83,2 tỷ đồng, bình quân doanh thu là 1,1 tỷ đồng/HTX (của vùng ĐBSCL là 1,6 tỷ đồng/HTX). Sau 5 năm 2005 – 2010, hoạt động của các HTX NLTS đã có những chuyển biến trên một số mặt. Các HTX đã làm được một số khâu dịch vụ cơ bản phục vụ sản xuất NLTS. Hoạt động kinh doanh của nhiều HTX NN là vừa bảo đảm nguyên tắc thu đủ bù chi lại vừa tạo nền tảng phục vụ sản xuất, kinh tế hộ và sự phát triển chung của cộng đồng. Tuy nhiên, HTX NLTS còn không ít khó khăn, bất cập: số HTX giảm so với năm 2005 (giảm 16 HTX), chưa tương xứng với yêu cầu phát triển sản xuất. Vai trò HTX dịch vụ cho kinh tế hộ còn mờ nhạt. HTX tổ chức hoạt động dịch vụ nhưng phần lớn các dịch 36

vụ chưa hiệu quả do tỷ lệ hộ nông dân sử dụng còn thấp. Quy mô HTX còn quá nhỏ, vốn bình quân có tăng nhưng còn rất thấp và thiếu; máy móc, phương tiện sản xuất của HTX ít về số lượng, kém về chất lượng; doanh thu và lợi nhuận của các HTX NLTS cũng như các HTX dịch vụ chuyên ngành còn rất thấp. Thu nhập bình quân 1 lao động HTX NLTS 1 tháng còn thấp. Do đó, HTX chưa thu hút được sự quan tâm của các hộ gia đình nông dân. Các cấp, các ngành cần có những chính sách và giải pháp đồng bộ hỗ trợ để kinh tế hợp tác NLTS phát triển, hoàn thành tốt vai trò cung cấp dịch vụ cho kinh tế hộ; đóng vai trò tích cực trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế cây trồng, vật nuôi, xóa đói giảm nghèo, xây dựng NTM; góp sức xây dựng kết cấu hạ tầng; góp phần củng cố quan hệ kinh tế NT, tạo việc làm tăng thu nhập cho xã viên. c) Doanh nghiệp NN Tổng vốn (tài sản) của 4 doanh nghiệp NN có đến 31/12/2010 là 907 tỷ đồng, bình quân tài sản là 90 tỷ đồng/doanh nghiệp (của vùng ĐBSCL là 6,9 tỷ đồng/doanh nghiệp). Như vậy, mặc dù số lượng doanh nghiệp rất ít nhưng quy mô vốn của doanh nghiệp NN trên địa bàn tỉnh An Giang là khá lớn so với các tỉnh trong vùng ĐBSCL. Năm 2010 SXKD của các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, bình quân 1 doanh nghiệp có lợi nhuận sau thuế là âm 1 tỷ đồng. d) Kinh tế trang trại Theo TĐTNNNTTS-2011, toàn tỉnh có 663 trang trại22. Số lao động làm việc thường xuyên tại các trang trại là 3.166 người, bình quân có 5 lao động/trang trại. Các trang trại sử dụng 7.231 ha đất SXNN (trong đó: đất trồng cây hàng năm chiếm 97,4% diện tích, đất cây lâu năm 0,5%, đất LN 0,2% và đất NTTS 1,9%); bình quân 1 trang trại có 10,9 ha đất sản xuất (chủ yếu là đất trồng cây hàng năm). Kết quả SXKD trong năm 2010: tổng giá trị thu từ NLTS của 663 trang trại là 1.070 tỷ đồng, doanh thu bình quân 1,6 tỷ đồng/trang trại (của vùng ĐBSCL là 1,5 tỷ đồng/trang trại). Giá trị thu được bình quân 1 ha đất canh tác của loại hình kinh tế trang trại là 148 triệu đồng, cao hơn 35 triệu/ha so với loại hình kinh tế hộ (bình quân là 113 triệu đồng/ha). Tuy nhiên, xét về hiệu quả kinh tế, kinh tế trang trại chưa tương xứng với yêu cầu phát triển. Kinh tế trang trại tiếp tục phát triển và ngày càng đóng vai trò quan trọng trong sản xuất NLTS. Loại hình sản xuất trang trại đa dạng đã góp phần tích cực vào quá trình chuyển đổi cơ cấu sản xuất NLTS. Các trang trại sử dụng đất đai với số lượng lớn, tạo công ăn việc làm cho nhiều lao động, tạo ra nhiều sản phẩm và sản phẩm hàng hoá NLTS. 22

Tiêu chí trang trại theo Thông tư số 27/2011/TT – Bộ NNPTNT.

Bên cạnh những kết quả đạt được, đến nay trang trại vẫn còn nhiều khó khăn như: (1) thiếu đất sản xuất; thiếu kiến thức khoa học kỹ thuật; thiếu vốn; thiếu thông tin về thị trường tiêu thụ sản phẩm; thiếu giống; thiếu dịch vụ hỗ trợ sản xuất; thiếu lao động; khó tiêu thụ sản phẩm. Khảo sát thực tiễn cho thấy các trang trại mong muốn: (1) được cấp giấy quyền sử dụng đất; (1) hỗ trợ dịch vụ giống, cây, con; (3) hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm; (4) hỗ trợ đào tạo kiến thức quản lý; (4) hỗ trợ lãi suất ngân hàng và (5) hỗ trợ khoa học kỹ thuật sản xuất và sơ chế sản phẩm. Trong thời gian tới, tỉnh An Giang cần quan tâm nghiên cứu và tìm giải pháp để phát huy lợi thế của loại hình kinh tế này. 2.1.3. Thực trạng phát triển ngành nông nghiệp Theo giá so sánh 1994: GTSX ngành NN năm 2010 là 7,7 ngàn tỷ đồng, năm 2012 là 8,2 ngàn tỷ; đạt tốc độ tăng bình quân 5,2%/năm thời kỳ 2001-2010, trong đó: trồng trọt tăng 5,2%/năm, chăn nuôi tăng 3,9%/năm và dịch vụ NN tăng 5,7%/năm) (bảng 2.5). GDP ngành NN năm 2010 là 3,8 ngàn tỷ đồng, năm 2012 là 4 ngàn tỷ; đạt tốc độ tăng bình quân 4,7%/năm ở thời kỳ 2011-2010. Theo giá thực tế: GTSX ngành NN năm 2010 là 26,7 ngàn tỷ đồng và năm 2012 là 35,2 ngàn tỷ; Trong đó: trồng trọt chiếm 81,3%, chăn nuôi 6,4% và dịch vụ NN 12,3%. Cơ cấu nội bộ ngành NN gần như không thay đổi trong hơn 10 năm qua: trồng trọt luôn chiếm tỷ lệ rất lớn (thấp nhất là 77,5% năm 2001, cao nhất là 84,4% năm 2011), chăn nuôi chưa vượt ngưỡng 10% và dịch vụ NN dao động từ 7% đến 15% tổng GTSX ngành NN. Trong trồng trọt, dẫn đầu là nhóm cây lương thực có hạt (chiếm 75 – 80% tổng GTSX của ngành), tiếp đến là nhóm rau đậu các loại (chiếm 15 – 20%) và sau cùng là nhóm cây công nghiệp hàng năm và lâu năm (chiếm dưới 10%). Trong chăn nuôi, nhóm gia súc (chủ yếu là bò, heo) luôn chiếm tỷ trọng lớn, chiếm trên 65%; nhóm gia cầm (gà, vịt) tăng nhanh trong năm 2012 và hiện chiếm 30% (so với 11%, 12% các năm 2010, 2011). GDP ngành NN năm 2010 là 13,6 ngàn tỷ đồng, năm 2012 là 17,9 ngàn tỷ, chỉ chiếm 27,4% tổng GDP nền kinh tế nhưng chiếm đến 88% GDP KV I. Cho thấy NN vẫn là ngành kinh tế chính trong KV I cũng như trong toàn nền kinh tế tỉnh An Giang. Xét về hiệu quả kinh tế: tỷ lệ GDP/GTSX (hay tỷ lệ VA/GO) của ngành NN cũng có xu hướng giảm, giảm từ gần 55% năm 2000 xuống mức 51% năm 2012.

Bảng 2.7: Chỉ tiêu kinh tế ngành nông nghiệp tỉnh An Giang Quy mô GTSX ngành NN Tổng số (gtt, tỷ đ) Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ NN Cơ cấu nội bộ ngành NN Tổng số (%) Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ NN Quy mô GTSX ngành trồng trọt Tổng số (giá tt, tỷ đ) Trong đó: Cây hàng năm Lương thực có hạt Rau đậu Cây CN hàng năm Cây lâu năm Cây ăn trái Cây CN lâu năm Cơ cấu nội bộ ngành trồng trọt Tổng số (giá tt, %) Trong đó: Cây hàng năm Lương thực có hạt Rau đậu Cây CN hàng năm Cây lâu năm Cây ăn trái Cây CN lâu năm Quy mô ngành chăn nuôi Tổng số (gtt, tỷ đ) Trong đó: Bò Heo Gia cầm Cơ cấu nội bộ ngành chăn nuôi Tổng số (gtt, %) Bò Heo Gia cầm

2000

2005

2010

2011

2012

6.036 4.776 414 846

11.881 9.896 856 1.129

26.679 22.650 1.734 2.294

36.013 30.396 2.337 3.280

35.163 28.592 2.250 4.322

100,0 79,1 6,9 14,0

100,0 83,3 7,2 9,5

100,0 84,9 6,5 8,6

100,0 84,4 6,5 9,1

100,0 81,3 6,4 12,3

4.776

9.896

22.650

30.396

28.592

4.150 3.226 790 134 409 359 50

9.542 8.063 1.398 81 177 144 33

21.536 16.741 4.649 146 747 679 68

28.063 23.344 4.596 123 829 634 195

26.176 20.940 5.116 120 823 746 77

100,0

86,9 67,6 16,5 2,8 8,6 7,5 1,1

96,4 81,5 14,1 0,8 1,8 1,5 0,3

95,1 73,9 20,5 0,6 3,3 3,0 0,3

92,3 76,8 15,1 0,4 2,7 2,1 0,6

91,6 73,2 17,9 0,4 2,9 2,6 0,3

414

856

1.734

2.337

2.250

259 53 102

533 68 255

1.225 214 295

1.542 702 93

1.253 892 105

100,0 10,8 53,1 7,5

100,0 10,4 51,8 8,0

100,0 25,3 42,3 11,8

100,0 13,8 53,5 11,3

100,0 12,0 54,0 30,0

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. 39

2.1.3.1. Ngành trồng trọt Nhiều năm qua, tỉnh An Giang luôn nỗ lực chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng kết hợp giữa đa dạng hóa các sản phẩm hàng hóa có giá trị kinh tế cao với tăng cường ứng dụng KH - CN để nâng cao năng suất, chất lượng và giảm chi phí, hạ giá thành, tăng sức cạnh tranh của nông sản hàng hóa, gia tăng thu nhập trên một đơn vị diện tích canh tác. GTSX trồng trọt bình quân trên 1 ha đất canh tác hiện đạt trên 100 triệu đồng23 (năm 2010 là 81 triệu đồng), tăng gần 85 triệu/ha so với năm 2000. Đất canh tác NN ổn định khoảng 279 ngàn ha từ năm 2010 đến nay. So năm 2010 với năm 2000, diện tích đất canh tác tăng gần 24 ngàn ha, bình quân tăng thêm 2.400 ha/năm (chủ yếu là đất trồng cây hàng năm). Có sự gia tăng đáng kể trong diện tích gieo trồng cây hàng năm, đã nâng hệ số sử dụng đất (hệ số lần) cây hàng năm trên địa bàn tỉnh từ 1,95 lần năm 2000 lên 2,30 lần năm 2010 và gần 2,56 lần năm 2012. Diện tích trồng cây công nghiệp lâu năm giảm 980 ha trong giai đoạn 2000 – 2012, bình quân giảm trên 80 ha/năm. Năng suất các loại cây trồng (cây lương thực, rau màu thực phẩm…) đều tăng bình quân trên 2%/năm, riêng nhóm đậu thực phẩm tăng trên 6%/năm. Hai mặt hàng xuất khẩu chính là gạo và rau quả đông lạnh. Khối lượng xuất khẩu gạo trên 570 ngàn tấn (2012), rau quả đông lạnh trên 4.700 tấn (2012). Kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng nông sản đạt 288,5 triệu USD năm 2012, chiếm trên 33% tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh. Bảng 2.8: Một số chỉ tiêu chủ yếu ngành trồng trọt

I. Tổng DT canh tác TĐ: cây hàng năm Hệ số SDĐ cây hàng năm Hệ số SDĐ lúa II. Tổng DT gieo trồng Trong đó: 1. DT cây hàng năm a. Cây LT có hạt . Lúa . Bắp b. Các loại cây chất bột

ĐVT

2000

2005

2010

2011

2012

Ha Ha Lần Lần Ha

255.465 248.454 1,95 1,93 508.196

281.862 272.108 2,04 2,00 584.427

279.349 267.206 2,30 2,29 653.230

279.131 266.935 2,38 2,36 675.997

279.080 266.881 2,56 2,43 694.181

Ha Ha Ha Ha Ha

498.338 470.207 464.533 5.674 616

574.012 539.520 529.698 9.822 1.529

642.253 599.019 589.253 9.766 2.638

664.787 618.004 607.590 10.414 2.854

682.871 635.862 625.186 10.676 2.774

TĐTBQTK 2001-2010 0,9 0,7

2,5 2,6 2,5 2,4 5,6 15,7

Giá trị sản phẩm trồng trọt thu được trên 1 ha đất trồng trọt của tỉnh An Giang đứng cao hàng thứ 2 so với các tỉnh trong vùng ĐBSCL (chỉ sau tỉnh Vĩnh Long – 129 triệu đồng/ha trồng trọt).

c. Cây rau đậu . Rau dưa các loại . Đậu các loại d. Cây CN hàng năm e. Cây hàng năm khác 2. DT cây lâu năm Trong đó: a. Cây CN lâu năm b. Cây ăn trái III. Năng suất 1. Lúa 2. Bắp 3. Khoai mì 4. Rau dưa các loại 5. Đậu các loại IV. Sản phẩm xuất khẩu Gạo Rau quả đông lạnh V. Hiệu quả kinh tế GT trồng trọt/DT canh tác TĐ: cây rau đậu

ĐVT

2000

2005

2010

2011

2012

Ha Ha Ha Ha Ha Ha

18.989 13.115 5.874 3.310 20 9.858

27.914 25.053 2.861 4.389 660 10.415

36.870 34.800 2.070 2.764 962 10.977

39.840 36.261 3.579 3.171 918 11.210

40.664 37.888 2.776 2.668 903 10.526

TĐTBQTK 2001-2010 6,9 10,3 -9,9 -1,8 47,3 1,1

Ha Ha

3.380 6.455

3.279 7.130

2.487 8.490

2.478 8.731

2.166 8.360

-3,0 2,8

Tạ/ha Tạ/ha Tạ/ha Tạ/ha Tạ/ha

50,6 53,8 184 179 10,3

59,3 78,2 228 241 14,0

62,1 70,1 262 243 18,9

63,5 73,7 234 236 14,3

63,1 71,0 261 238 14,0

2,1 2,7 3,6 3,1 6,3

Tấn Tấn

413.737 1.500

661.188 5.600

552.161 5.150

567.769 4.593

571.902 4.764

2,9 13,1

Triệu/ha Triệu/ha

18,7 41,6

35,1 50,1

81,1 126,1

108,9 115,4

102,5 125,8

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. a) Nhóm cây lương thực có hạt Nhóm cây lương thực gồm có 4 cây chính là: lúa, bắp, khoai lang, khoai mì; trong đó lúa và bắp được xác định là nhóm cây chủ lực trong sản xuất trồng trọt và thu nhập của nông hộ. Cây lúa: vẫn là cây trồng chủ yếu của ngành NN, của nông dân, có vị trí hết sức quan trọng bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, đóng góp khá lớn vào tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh (chiếm khoảng 33%). Cây lúa mang lại thu nhập và giải quyết việc làm cho phần lớn nông dân, nhất là khu vực NT. Nhờ áp dụng các tiến bộ khoa học, khả năng thâm canh của nông dân được nâng cao, cho nên năng suất, sản lượng lúa tăng nhanh. Thế nhưng, nông dân và ngành hàng lúa gạo hiện đang đối mặt với nhiều khó khăn, nhất là lợi nhuận cho nông hộ. Cây bắp: nhờ ưu thế đất phù sa ngọt, nhất là vùng đầu nguồn giáp với biên giới Campuchia như An Phú, Tân Châu, nên cây bắp ở An Giang phát triển mạnh nhất so với các tỉnh trong vùng ĐBSCL. a1) Cây lúa + Về sản xuất lúa 41

Hình 2.5:

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Hình 2.6:

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Sau gần 40 năm (1975 – 2012), diện tích gieo trồng lúa hàng năm của tỉnh An Giang đã tăng gấp 3 lần, từ 210 ngàn ha (1975) lên 625 ngàn ha (2012). Riêng giai đoạn 2000 – 2012, tăng bình quân gần 16 ngàn ha/năm. Hiện nay hệ số sử dụng đất lúa là 2,43 lần24 (diện tích đất canh tác lúa25 là 257,6 ngàn ha, diện tích gieo trồng là 625 ngàn ha). Năng suất lúa tăng bình quân 2,95%/năm thời kỳ 1976 – 2012, từ 2,2 tấn/ha (1975) lên 6,3 tấn/ha (2012); hiện cao gấp 1,15 lần so với năng suất lúa bình quân của cả nước (Việt Nam là 5,5 tấn/ha). 24 25

Hệ số sử dụng đất lúa bình quân của cả nước là 1,92 lần. Theo số liệu kiểm kê đất đai đến ngày 01/01/2012.

Hình 2.7: Năng suất và sản lượng lúa bình quân đầu người

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Hình 2.8:

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Nhờ mở rộng diện tích canh tác và năng suất được cải thiện mà sản lượng lúa của tỉnh đã tăng nhanh một cách ấn tượng, gấp 8,5 lần trong gần 4 thập kỷ 1975 – 2012, từ 469 ngàn tấn năm 1975 lên 3.942 ngàn tấn năm 2012. Trong 20 năm đầu (1975 – 1995) sản lượng liên tục nhân lên gấp đôi sau mỗi 10 năm (hình 2.7). Riêng thời kỳ 2001 – 2012, sản lượng lúa tăng bình quân 4,6%/năm, cao hơn rất nhiều so với tốc độ phát triển của dân số (chỉ 0,39%/năm) (hình 2.8). Nhờ đó, sản lượng lúa bình quân đầu người tăng nhanh từ 350 kg/người (1975) lên 1.140 kg/người (2000) và gần 1.850 kg/người (2012); cao gấp 3,8 lần mức bình quân của cả nước (Việt Nam khoảng 490 kg/người) (hình 2.7). Có thể nói, đó là kết quả của một quá trình dài cải tạo đất cũng như đầu tư về hệ thống thủy lợi, trình độ canh tác của nông dân được cải thiện thông qua hoạt động khuyến nông, cải thiện năng suất, thâm canh tăng vụ (như mở rộng diện tích lúa vụ Thu Đông). 43

Hình 2.9

Nguồn: NGTK năm 2011 các tỉnh ĐBSCL. Hình 2.10: Cơ cấu sản lượng, diện tích lúa năm 2012

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Từ năm 2010 đến nay, tỉnh ổn định diện tích sản xuất lúa trên dưới 600 ngàn ha, sản lượng trên dưới 3,8 triệu (đứng hàng thứ 2 trong vùng ĐBSCL, sau tỉnh Kiên Giang), đảm bảo an ninh lương thực và cung cấp lượng lúa hàng hóa rất lớn cho thị trường trong nước và xuất khẩu. Về cơ cấu sản xuất lúa theo cấp huyện: Các huyện/thị/thành có tỷ trọng về diện tích và sản lượng lúa chiếm trên 10% của tỉnh là Thoại Sơn, Châu Phú, Tri Tôn, Châu Thành; chiếm từ 5 – 10% có Phú Tân, Chợ Mới, Tịnh Biên, Tân Châu, An Phú; chiếm dưới 5% có Châu Đốc, Long Xuyên. 44

Bảng 2.9: Diện tích lúa cả năm phân theo huyện, thị xã, thành phố

Toàn tỉnh (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

2005

2010

2011

2012

529.698 11.810 15.635 23.605 26.583 57.444 74.486 34.027 70.620 56.652 53.819 105.017

589.253 10.845 17.919 29.791 33.618 66.831 87.159 39.190 85.992 63.566 49.603 104.738

607.590 11.275 20.101 31.222 34.367 59.179 92.227 41.530 91.985 69.981 49.520 106.203

625.186 11.208 17.690 32.354 33.693 59.457 95.872 42.068 98.343 78.813 49.513 106.176

Trung bình giai đoạn 2010-2012 608.191 11.109 18.594 31.122 33.892 61.822 91.528 40.849 91.993 70.786 49.545 106.950

Tỷ trọng (%) 100,0 1,8 3,1 5,1 5,6 10,2 15,0 6,7 15,1 11,6 8,1 17,6

Bảng 2.10: Sản lượng lúa cả năm phân theo huyện, thị xã, thành phố

Toàn tỉnh (tấn) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

2005

2010

2011

2012

3.141.544 74.206 93.253 152.522 164.341 360.055 487.601 178.193 354.188 368.582 317.596 591.007

3.659.079 71.376 108.445 193.587 217.818 425.602 554.889 227.211 486.239 411.276 310.431 652.206

3.856.796 74.883 129.381 215.438 229.448 384.500 585.974 261.413 524.601 448.842 310.056 692.259

3.941.526 70.884 114.150 216.589 224.434 387.437 619.580 255.425 558.127 497.369 310.296 687.236

Trung bình giai đoạn 2010-2012 3.849.033 73.071 118.910 210.602 223.405 399.128 587.008 246.369 544.062 452.736 311.843 681.900

Tỷ trọng (%) 100,0 1,9 3,1 5,5 5,8 10,4 15,3 6,4 14,1 11,8 8,1 17,7

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Hiện nay các địa phương đều có diện tích xuống giống sản xuất lúa vụ Thu Đông (vụ 3). Tuy nhiên, mức độ phân tán về tỷ lệ diện tích lúa vụ Thu Đông giữa các địa phương là rất lớn. Ví dụ, các huyện Chợ Mới, Tân Châu, Thoại Sơn có tỷ lệ lúa vụ Thu Đông trên 30% (nghĩa là diện tích sản xuất 3 vụ/năm chiếm khá cao, 80 – 90% diện tích canh tác), trong khi các huyện An Phú, Tịnh Biên, Tri Tôn dưới 10%, Long Xuyên chỉ 4,2%. Các địa phương chưa sản xuất nhiều lúa vụ Thu Đông phần lớn là do thiếu hệ thống thủy lợi, đê bao. Tỷ lệ này của các huyện Châu Thành, Châu Phú là 15 – 25% (tương đương lúa 3 vụ/năm chiếm trên 70% diện tích canh tác), nhưng do có quy mô đất

lúa khá lớn nên diện tích cần đầu tư hoàn thiện hạ tầng thiết yếu là khá lớn. Hai huyện Tịnh Biên và Tri Tôn có thêm lúa vụ Mùa (lúa ruộng trên). Bảng 2.11: Cơ cấu diện tích theo mùa vụ (Tính trung bình cho 3 năm 2010, 2011 và 2012) Trong đó: Tổng số (%) 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Toàn tỉnh Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

Vụ Đông Xuân 38,7 48,9 38,4 48,7 34,5 36,2 37,5 39,2 42,2 41,4 34,5 35,4

Vụ Hè Thu

Vụ Thu Đông

Lúa Mùa

38,3 46,9 38,2 43,7 34,2 36,2 37,2 39,4 44,9 41,4 32,6 33,8

21,9 4,2 23,4 7,6 31,3 27,6 25,3 9,9 10,6 17,2 32,9 30,8

1,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 11,6 2,2 0,0 0,0 0,0

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Bảng 2.12: Diện tích lúa vụ thu đông phân theo huyện, thị xã, thành phố

Toàn tỉnh (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

2005

2010

2011

2012

Trung bình 3 năm 2010 - 2012

83.385 963 2.839 1.176 6.465 11.573 6.120

115.037 132 3.639 869 10.746 22.057 19.316 3.150 2.171 4.611 16.239 32.107

133.723 674 5.781 2.456 10.623 14.405 24.396 4.547 9.472 11.591 16.324 33.454

149.542 583 3.561 3.769 10.464 14.780 26.431 4.400 15.449 20.429 16.384 33.292

132.767 463 4.327 2.365 10.611 17.081 23.381 4.032 9.031 12.210 16.316 32.951

2.503 1.248 18.065 32.433

Tỷ trọng (%) 100,0 0,3 3,3 1,8 8,0 12,8 17,4 3,0 7,3 9,2 12,3 24,8

Tốc độ tăng 2011 2012 (%) 14 110 -1 108 -1 -18 17 18 167 110 0 2

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Tốc độ mở mới diện tích vụ Thu Đông trong các năm 2010, 2011, 2012 là khá cao, bình quân tăng 14%/năm; riêng các huyện như Tri Tôn, Châu Thành, An Phú thì tăng 100 -150%/năm. Như vậy, đến nay các địa phương có lúa vụ Thu Đông chiếm tỷ lệ lớn của 46

tỉnh là Thoại Sơn (24,8%), Châu Phú (17,4%), Phú Tân (12,8%), Chợ Mới (12,3%) và Châu Thành (9,2%). Ngoài trừ huyện Phú Tân có vùng sản xuất lúa nếp mang tính đặc thù (trồng ở 15/18 xã, thị trấn, chiếm 85% diện tích canh tác lúa toàn huyện), việc sản xuất lúa ở tất cả các huyện/thị/thành khác rất đa dạng về chủng loại, quy cách và phẩm cấp hạt gạo. Giống lúa: Theo thống kê trong 3 năm gần đây, nông dân trong tỉnh canh tác trên 35 loại giống lúa khác nhau, trong đó có một số giống có chất lượng gạo trung bình và thấp (như năm 2012, giống IR50404 vẫn còn chiếm trên 20% diện tích lúa cả năm, tương đương khoảng 125 ngàn ha) đã hạn chế rất nhiều đến việc xây dựng thương hiệu hạt gạo cho tỉnh. Xuất khẩu gạo không có thương hiệu nên giá bán (giá xuất khẩu) thường thấp, không bằng những hạt gạo đã có thương hiệu thật sự. Nhiều chuyên gia cho rằng, để xây dựng thương hiệu thì nhất thiết phải đảm bảo chỉ gieo sạ một vài giống chủ lực, có phẩm cấp gần nhau, sản lượng lớn, chất lượng cao. Việc phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo đòi hỏi phải đẩy mạnh việc xây dựng thương hiệu hạt gạo. Do đó, việc nông dân sử dụng nhiều giống lúa khác nhau cũng là một trở ngại cho phát triển ngành hàng lúa gạo. Bảng 2.13: Diện tích gieo trồng cây lúa phân theo một số giống lúa chủ yếu (a) 2011

2012

Quy mô (ha)

Cơ cấu (%)

Quy mô (ha)

Cơ cấu (%)

607.590

100

625.186

100

OM ****

339.882

55,9

307.958

49,3

Jasmine 85

18.143

3,0

15.935

2,5

Nếp

62.090

10,2

115.448

18,5

IR 50404

107.041

17,6

125.586

20,1

Lúa Nhật

707

0,1

7.913

1,3

79.727

13,1

52.346

8,4

Tổng DT gieo trồng Chia ra:

Giống khác

Nguồn: Cục Thống kê tỉnh An Giang, năm 2012. Bảng 2.14: Diện tích gieo trồng cây lúa phân theo một số giống lúa chủ yếu (b) Tên giống lúa

Tổng số 2011

Tổng số 2012

2=3+..+6

Chia ra Vụ mùa

Đông xuân

Hè thu

Thu đông

Tên giống lúa

Diện tích lúa (ha) + OM 1490 + OM 2514 + OM 2514 -2 + OM 2517 + OM 2395 + OM 3536 + OM 4088 + OM 4498 + MTL 4655 + OM 4900 + OM 5930 + OM 6073 + OMCS2000 + OMCS 21 + Jasmine 85 + AS 996 + IR64 + Nếp + Nếp (CK 2003) + Nếp (CK 92) + OM 4218 + OM 5451 + OM 5472 + OM 6162 + OM 6377 + OM 6561 + OM 6976 + IR 50404 + Lúa nhật + VND 95-20 + Nèang nhen + Giống Khác + Nhóm TC + OM 6932

Tổng số 2011

Tổng số 2012

1 607.590 19.113 54.229 1.986 32.815 702 121 307 189 191 8.354 1.477 5.225 4.993 498 18.143 9.026 1.427 21.022 12.408 49.683 118.525 12.947 3.977 1.259 3.437 5.697 63.839 107.041 707 217 1.115 45.242 1.205 474

2=3+..+6 625.186 16.960 28.090 859 22.069 715 154 178 2.191 3.138 2.182 2.007 1.855 5.334 15.935 5.365 2.682 6.589 23.230 92.218 46.520 34.134 5.956 2.314 2.981 4.810 125.512 125.586 7.913 4 1.227 34.997 1.417 66

Chia ra Vụ mùa 3 5.923 30 122 74 11 10 4 175 13 4.256 1.227 1 -

Đông xuân

Hè thu

Thu đông

384 1.945 1.191 1.844 394 9.699 5.150 23 667 6.003 13.392 11.119 28.294 4.416 1.536 1.491 3.102 41.949 60.539 473 4

5 233.801 6.941 10.202 271 8.192 154 178 2.191 263 237 786 4.940 206 2.584 4.146 12.494 71.563 5.968 1.742 924 704 1.336 44.647 38.784 74 -

9.756 518 20

13.527 702 46

6 149.542 4.480 4.369 90 1.911 2.491 30 6.235 75 1.771 4.733 7.263 29.259 4.097 616 74 1.490 358 38.916 22.006 7.367 11.713 197 -

4 235.920 5.509 13.398 497 11.893 715

Nguồn: Cục Thống kê tỉnh An Giang, năm 2012. Qua khảo sát thực tế tại một số địa phương trong tỉnh cho thấy chi phí sản xuất lúa chất lượng cao tăng khá cao, trong khi năng suất không vượt trội hơn so với trồng lúa phẩm cấp thấp. Chính sự chênh lệch không đáng kể này làm cho nông dân so sánh và lựa chọn giống lúa nào có lợi, hiệu quả kinh tế hơn để sản xuất. Việc chuyển đổi sản xuất lúa chất lượng cao thay cho lúa phẩm cấp thấp vừa để nâng chất lượng hạt gạo, vừa tăng giá trị xuất khẩu không ngoài mục đích giúp nông dân trồng lúa thu lợi nhiều hơn. Việc còn nhiều nông dân chọn giống lúa phẩm cấp thấp (thường có năng suất cao, ít dịch bệnh, dễ chăm sóc) để gieo sạ vì trên thực tế nông dân luôn sản xuất sản phẩm theo hướng có thị trường tiêu thụ mạnh mà phớt lờ các khuyến cáo của ngành chức năng. Có thể nói, nếu có thị trường tiêu thụ lúa gạo ổn định (giải quyết bài toán đầu ra) thì nông dân sẽ đáp ứng bất chấp phẩm cấp của hạt gạo. Dù vậy, cơ cấu giống lúa tiếp tục được chuyển đổi mạnh, đến nay có 70 – 80% diện tích sử dụng các loại giống xác nhận (chủ yếu là các loại giống lúa có tên OM, một số được tỉnh chọn đưa vào giống lúa chủ lực như OM6976, OM4218, OM2514, OM4900…), giống lúa chất lượng cao. Xã hội hóa sản xuất lúa giống: An Giang là địa phương đi đầu ở ĐBSCL và cả nước trong công tác XHH giống lúa, nhằm cung ứng đủ giống cho nông dân sản xuất lúa và thúc đẩy thương mại hóa giống lúa gắn kết với thị trường tiêu thụ. Phong trào nhân giống cộng đồng ở An Giang khởi nguồn từ cuối năm 2000, thông qua lớp Kỹ năng chọn tạo giống lúa cộng đồng. Đến năm 2004, công tác XHH giống lúa của An Giang bắt đầu phát triển, phong trào lai tạo, phục tráng và nhân giống lúa đã lan rộng. Những nông dân có điều kiện về đất đai và tâm huyết với nghề được tập hợp lại thành các tổ, đội sản xuất, cung ứng lúa giống. Từ đó, đã xuất hiện nhiều hộ nông dân sản xuất lúa giống cung cấp cho nhu cầu tại địa phương với giá cả phù hợp. Đến nay diện tích nhân giống lúa đạt trên 20 ngàn ha (với hơn 200 tổ nhân giống), cung cấp trên 80.000 tấn giống lúa xác nhận mỗi năm. Sản lượng lúa giống phục vụ khoảng 90% nhu cầu trong tỉnh, một phần cung ứng ngoài tỉnh và thị trường nước bạn Campuchia26. Hiện tại, phong trào sản xuất giống cộng đồng ở An Giang đang phát triển mạnh, nhiều tổ nhân giống trở thành vệ tinh cung ứng giống cho các công ty giống, Trung tâm giống, như các Tổ sản xuất giống ở Long Kiến, Nhơn Mỹ (Chợ Mới), Vĩnh Hòa (Châu Thành), Vĩnh Phú (Thoại Sơn). 26

Theo Trạm Khuyến nông An Phú, các tổ giống tại huyện mỗi năm cung cấp trên 1.000 tấn lúa giống cho nước bạn Campuchia.

Việc XHH giống lúa đã tạo được nguồn giống tốt, hạn chế việc sử dụng lúa hàng hóa làm giống, giảm áp lực về giống do được sản xuất đại trà và giá cả cạnh tranh phù hợp nhu cầu của nông dân. Tạo điều kiện thuận lợi áp dụng “1 phải, 5 giảm” trên khắp địa bàn tỉnh, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và giảm chi phí sản xuất/tăng thu nhập cho nông dân. Đến nay, đã có khoảng 25 giống lúa được nông dân lai chọn. Nhiều tổ giống còn mua thêm máy cày, máy cấy, máy sấy, máy gặt đập liên hợp, máy phân loại và làm sạch hạt để nâng cao chất lượng sản phẩm. Một số tổ giống cũng đang hướng đến việc “thương mại hóa giống”, phát triển thành trang trại, tổ hợp tác có đăng ký kinh doanh hay công ty giống. Có thể nói, việc XHH công tác giống đã đáp ứng nhu cầu của nông dân trên địa bàn. Và để tiến đến sản xuất hàng hóa lớn, chất lượng cao, xây dựng thương hiệu hạt gạo, tăng thu nhập và lợi nhuận cho nông dân thì trước hết phải làm tốt công tác chọn tạo giống theo hướng an toàn, chất lượng và năng suất. Có ngân sách thỏa đáng cho hoạt động nghiên cứu và phát triển giống lúa (xem đây là nhiệm vụ của Nhà nước). Đồng thời, cần tăng cường công tác quản lý Nhà nước về chất lượng giống lúa thông qua việc tổ chức kiểm định và xác nhận giống lúa, hạn chế hiện tượng cạnh tranh giá bán, chất lượng không lành mạnh trên thị trường lúa giống. Có chính sách củng cố và phát triển mạng lưới XHH giống lúa bằng cách tiến tới thành lập các HTX hoạt động có thương hiệu, nhãn mác. + Cánh đồng mẫu lớn Từ 3/2011 đến nay, trên địa bàn tỉnh An Giang đã có những mô hình đem lại thành công lớn, dần hình thành theo tiêu chí của Bộ NN&PTNT về “cánh đồng mẫu lớn, cánh đồng lớn”. Trong năm 2012, tổng diện tích triển khai CĐML là 22.950 ha, tăng 16.300 ha so với năm bắt đầu (2011), chiếm tỷ lệ 3,7% tổng diện tích gieo trồng năm 2012. Địa bàn triển khai tập trung vào các xã An Bình, Thoại Giang, Mỹ Phú Đông, Tây Phú thuộc huyện Thoại Sơn; các xã Vĩnh Bình, Vĩnh Hanh, Vĩnh Nhuận, Vĩnh Thành huyện Châu Thành; các xã Mỹ Đức, Thạnh Mỹ Tây, Ô Long Vĩ, Bình Chánh huyện Châu Phú; các xã Tân Lập, Tân Lợi, Núi Voi huyện Tịnh Biên. Đây là những nơi có điều kiện thuận lợi giao thông thủy, hệ thống thủy lợi nội đồng đảm bảo phục vụ tưới tiêu. Các hộ tham gia thường có diện tích lớn, phổ biến là hộ trên 1 ha. Khi tham gia liên kết tiêu thụ đa số nông dân áp dụng 1 phải 5 giảm kết hợp khử lẫn đảm bảo độ đồng đều lúa (trước đó nông dân cánh tác theo 3 giảm 3 tăng). Hiện nay, Sở NN&PTNT tỉnh đang làm cầu nối trung gian giữa doanh nghiệp cung ứng giống, vật tư NN và doanh nghiệp kinh doanh lương thực để cùng hỗ trợ tham gia chia sẽ trách nhiệm, quyền lợi cho các vùng nguyên liệu theo mô hình "cánh đồng mẫu lớn, cánh đồng lớn" thông qua hợp đồng cụ thể giữa doanh nghiệp kinh doanh lương thực 50

và người nông dân thông qua HTX, Tổ hợp tác sẽ hình thành liên kết dọc; và hợp đồng cụ thể giữa doanh nghiệp kinh doanh lương thực và doanh nghiệp cung ứng đầu vào sẽ hình thành liên kết ngang. Bảng 2.15: Thực hiện cánh đồng mẫu lớn Năm 2011 (ha)

Năm 2012 (ha)

KH năm 2013 (ha)

Đông xuân 10.950 14.000 Hè thu 3.100 5.650 9.500 Thu Đông 3.550 6.350 10.500 Tổng DT CĐML 6.650 22.950 35.000 Tổng DTGT 607.590 625.186 625.000 % 1,1 3,7 5,6 Ghi chú: diện tích thống kê từ các doanh nghiệp kinh doanh lương thực có hợp đồng tiêu thụ với nông dân.

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang, năm 2012. + Cơ giới hóa trước, trong và sau khi thu hoạch Bằng nhiều chính sách khuyến khích phát triển như hỗ trợ vốn tín dụng, ngân sách tỉnh cấp bù lãi suất hoặc hỗ trợ một khoản kinh phí trong thời gian nhất định đã góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện cơ giới hóa NN. Tuy nhiên, đến nay tỉnh vẫn đang trong tình trạng thiếu máy NN phục vụ sản xuất. Mức độ cơ giới hóa trong sản xuất hiện vẫn còn thấp, chưa đồng đều giữa các khâu và thường chỉ tập trung ở những nơi có diện tích lớn và địa hình dễ di chuyển cho máy móc. Khâu làm đất, tưới tiêu bằng động lực đã đáp ứng cho toàn bộ diện tích đất sản xuất. Đặc biệt, số lượng trạm bơm điện đầu tư mới tăng nhanh, diện tích ứng dụng đạt gần 60% (năm 2007 là 20%). Thu hoạch lúa bằng cơ giới phát triển nhanh. Nếu năm 2007 chỉ có 5% diện tích lúa được thu hoạch bằng máy thì đến năm 2010 tỷ lệ này là trên 40% và đến nay là trên 60% (với gần 2.000 máy gặt đập liên hợp, đáp ứng trên 150.000 ha diện tích lúa). Thu hoạch bằng máy có chi phí bình quân 2 – 2,5 triệu đồng/ha, giảm 500 – 900 ngàn đồng so với cắt bằng tay; giảm tổn thất ở khâu này từ 5 – 6% xuống còn 2%. Khâu sấy: khối lượng lúa hàng hóa thông qua công nghệ sấy đạt trên 80% sản lượng. Cùng với việc xây dựng NTM và phát triển sản xuất hàng hóa theo mô hình cánh đồng mẫu lớn, nhu cầu đầu tư máy móc thiết bị SXNN của nông dân ngày càng cao. Ngoài khâu thu hoạch, nông dân quan tâm hơn đến việc áp dụng đồng bộ cơ giới hóa toàn bộ quy trình canh tác từ làm đất, gieo cấy đến sấy khô, bảo quản với công nghệ tiên tiến, 51

hiện đại. Tuy nhiên, nhiều hộ nông dân có nhu cầu vốn đầu tư lớn để làm dịch vụ (như sấy lúa với công suất lớn, mua nhiều máy để làm dịch vụ thu hoạch…) rất khó tiếp cận được vốn vay của ngân hàng vì quy định không được sử dụng tài sản hình thành từ nguồn vốn vay để thế chấp. Mặc dù đây là lĩnh vực được hưởng chính sách hỗ trợ giảm tổn thất sau thu hoạch. Mức độ cơ giới hóa trong sản xuất lúa ở tỉnh hiện vẫn còn thấp và chưa đồng đều giữa các khâu như: Làm đất, tưới tiêu cơ bản đáp ứng, gieo sạ bán cơ giới đạt khoảng 70%, thu hoạch đạt trên 60%, sấy đạt trên 80%. Trong khi đó, mức sử dụng máy gặt đập liên hợp đạt khoảng 50%, xay xát lúa gạo đạt xấp xỉ 95%. Còn các khâu như gieo sạ, cấy, làm cỏ và phun thuốc có mức độ cơ giới hóa rất thấp, chủ yếu vẫn là lao động thủ công. Việc “thắt cổ chai” tại hai khâu then chốt là sấy và bảo quản đang gây ra những tổn thất lớn cho toàn bộ chuỗi cung ứng lúa gạo của tỉnh. Hiện nay, tỉnh đang có xu hướng phát triển cây lúa theo mô hình “cánh đồng lớn”. Vì vậy, việc áp dụng và phát triển cơ giới hóa vào sản xuất lúa là điều rất cần thiết nhằm phát huy công suất hoạt động do quy mô diện tích lớn từ 300-500 ha và tính đồng loạt của hoạt động SXNN như chuẩn bị đất, xuống giống, bón phân, phun thuốc, thu hoạch, phơi sấy. Ngoài ra, cơ giới hóa trong cùng một thời điểm giúp ứng dụng đồng bộ các tiến bộ kĩ thuật và các hoạt động cơ giới vào sản xuất như cày ải kết hợp san phẳng mặt ruộng điều khiển bằng tia lazer kết hợp bón lót, phòng trừ cỏ dại, gặt đập liên hợp, thu hoạch, giúp giảm được khoảng 50% chi phí so với thu hoạch thủ công. Đặc biệt, trong bối cảnh năng lực phơi sấy, tồn trữ của người dân còn khó khăn thì thu hoạch bằng máy giúp tránh tình trạng giảm chất lượng do không được bảo quản tốt. Hơn nữa, cơ giới hóa trong sản xuất lúa còn góp phần giảm tổn thất trong từng khâu và cả chuỗi cung ứng sau thu hoạch, đảm bảo chất lượng, giảm chi phí trong các công đoạn canh tác lúa. Nếu thu hoạch lúa bằng thủ công phải mất 3 triệu đồng/ha, trong khi thu hoạch bằng máy gặt đập liên hợp chỉ mất 1,7 – 2 triệu đồng/ha. Đẩy mạnh cơ giới hóa sản xuất lúa vừa là nhu cầu, vừa là động lực để phát triển ngành công nghiệp chế tạo máy kéo và máy NN trong nước. Đồng thời, cơ giới hóa NN còn góp phần thúc đẩy nhanh hơn nữa quá trình HĐH sản xuất, phát triển các ngành nghề phụ để chuyển dịch nhanh hơn cơ cấu kinh tế và HĐH NT. + Thương mại lúa gạo Trong 2 năm 2011 - 2012, tỉnh An Giang xuất khẩu mỗi năm khoảng 570 ngàn tấn gạo, thu về trên dưới 280 triệu USD. Hiện sản phẩm gạo đã có mặt và tạo uy tín tại các thị trường lớn trên thế giới. Tuy nhiên, gạo xuất khẩu của tỉnh chủ yếu là gạo tẻ thường, 52

trong một vài năm gần đây đã bắt đầu chú ý sản xuất và xuất khẩu gạo phẩm cấp cao và gạo đặc sản nhưng số lượng chưa nhiều. Theo Sở Công thương An Giang, xuất khẩu gạo đang gặp khó khăn do phải cạnh tranh gay gắt với các nhà xuất khẩu gạo từ các nước khác như Thái Lan, Myanma, Ấn Độ. Để giá lúa gạo không giảm xuống ở mức thấp và đảm bảo cho người trồng lúa có lãi 30% Chính phủ cũng đã có chương trình thu mua tạm trữ gạo. Hình 2.11

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. + Những tồn tại của ngành hàng lúa gạo: Đến nay tỉnh vẫn chưa có vùng chuyên canh lúa hàng hóa, sản xuất theo yêu cầu thị trường tiêu thụ một cách đúng nghĩa. Nông dân vẫn theo tập quán sản xuất nhỏ, thiếu liên kết nhưng lại chạy theo “phong trào”, theo số đông, thậm chí là theo những lợi ích trước mắt mà chưa tính đến những lợi ích lâu dài. Điều này thể hiện rất rõ trong cơ cấu gieo trồng, các giống lúa chất lượng thấp (giống IR50404), năng suất cao vẫn chiếm tỷ lệ lớn, vượt xa khuyến cáo của ngành NN. Việc nông dân sử dụng quá nhiều giống lúa có chất lượng gạo khác nhau nhưng không có giống nào đột phá, quy trình canh tác mỗi hộ một kiểu, sản lượng làm ra nhiều nhưng bị pha tạp, chất lượng không đồng nhất, và hệ quả là không thể xác định nguồn gốc, xây dựng thương hiệu nên khi xuất khẩu phải chấp nhận bán với giá thấp. Chi phí đầu vào mà chủ yếu là nhiên liệu, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật tăng cao do lệ thuộc nhập khẩu và chi phí phân phối, tiếp thị cao, làm tăng giá thành sản xuất trong khi giá bán luôn “bấp bênh”, có khi thấp hơn giá thành làm giảm lợi nhuận, thu nhập của nông dân trồng lúa.

Phương thức thu mua, phân phối lúa gạo còn lạc hậu, thường thông qua thương lái nhỏ, phải qua nhiều tầng nấc thương lái mới đến doanh nghiệp xuất khẩu. Chuỗi GTSX lúa hiện có quá nhiều thành phần tham gia, lợi nhuận bị phân tán và phân chia không đồng đều. Riêng việc tiêu thụ lúa, phần lớn nông dân đều lệ thuộc vào thương lái và “cò” tiêu thụ lúa, hoàn toàn thiếu vắng sự gắn kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp xuất khẩu gạo và nông dân. Vì không có tính liên kết chặt chẽ giữa các khâu nên việc kiểm soát chất lượng lúa gạo trở thành bài toán khó. Trên thị thường có quá nhiều giống nhưng việc xử lý lúa gạo sau thu hoạch bị thả nổi đã làm giảm đáng kể chất lượng gạo. Điều này cho thấy, chất lượng hạt gạo còn nằm ở khâu liên kết trong chuỗi sản xuất lúa gạo. Đối với điều hành vĩ mô, vẫn còn nhiều bất ổn trong sản xuất, kinh doanh và quản lý điều hành liên quan đến hoạt động xuất khẩu lúa gạo trong nhiều năm nay. Những bất đồng về giá thu mua lúa, giá xuất khẩu gạo hay phân chia lợi nhuận giữa nông dân và doanh nghiệp cứ lặp đi lặp lại, nhất là vào thời điểm thu hoạch vụ Đông Xuân mỗi năm. Những bất đồng đó cho thấy sự bất ổn về chính sách xuất khẩu lúa gạo, thiếu liên kết giữa các tác nhân tham gia trong ngành hàng gạo xuất khẩu. Các chính sách hỗ trợ như thu mua tạm trữ cũng chưa mang lại hiệu quả như mong muốn, nông dân vẫn bị thiệt. Mặc dù, tổ chức sản xuất theo “cánh đồng lớn”, “cánh đồng liên kết” là bước đi đúng, phù hợp với yêu cầu sản xuất hàng hóa quy mô lớn nhưng tốc đô nhân rộng còn khá chậm chạp và còn nhiều bất cập khi triển khai, nhất là trong nổ lực thu hút nguồn lực đầu tư từ phía doanh nghiệp. Vẫn còn thiếu cơ chế, chính sách để các doanh nghiệp xuất khẩu gạo đầu tư thực hiện cánh đồng mẫu lớn, xây dựng vùng chuyên canh lúa, vùng nguyên liệu lúa chất lượng cao, đáp ứng tốt nhu cầu xuất khẩu để giải quyết bài toán đầu ra cho nông dân. Vì vậy, xây dựng vùng chuyên canh nguyên liệu lúa chất lượng cao dựa trên liên kết sản xuất là yêu cầu rất bức thiết hiện nay của ngành NN. Cùng với định hướng tái cơ cấu nền kinh tế, tỉnh cần đẩy mạnh việc tái cấu trúc lại ngành hàng theo hướng chuyển từ số lượng sang chất lượng, từ chiều rộng sang chiều sâu, nâng cao chuỗi giá trị hàng hóa để tăng thu nhập cho nông dân. a2) Cây bắp Vùng đất An Giang rất thuận lợi để phát triển cây bắp, nhất là vùng đầu nguồn giáp với biên giới Campuchia, thích hợp ở các cồn, bãi bồi. Các huyện An Phú, Tân Châu phát triển mạnh cây bắp lai, với tổng diện tích gieo trồng cả năm trên 5.000 ha (trong đó An Phú khoảng 4.000 ha), sản lượng 45 – 50 ngàn tấn/năm; năng suất bình quân trên 10 tấn/ha/vụ. Cây bắp lai được trồng nhiều ở các xã 54

Phú Hữu, Khánh An, Phước Hưng, Long Bình, Khánh Bình, Quốc Thái, Vĩnh Trường (thuộc huyện An Phú) và các xã Vĩnh Hòa, Tân An, Châu Phong, Tân Thạnh (thuộc thị xã Tân Châu). Cây bắp, chủ yếu là bắp trắng (bắp nếp) còn được trồng ở huyện Chợ Mới (các xã Mỹ An, An Thanh Trung, Mỹ Luông, Tấn Mỹ) và một số xã của huyện Phú Tân; với tổng diện tích trồng cả năm khoảng 5.000 ha, sản lượng 20 – 25 ngàn tấn/năm. Bảng 2.16: Diện tích – năng suất – sản lượng bắp

Diện tích (ha) Trong đó: bắp lai An Phú Tân Châu Phú Tân Chợ Mới 7 huyện, thị, thành còn lại Năng suất (tạ/ha) Sản lượng (tấn) An Phú Tân Châu Phú Tân Chợ Mới 7 huyện, thị, thành còn lại

2000

2005

2010

2011

2012

5.674 1.871 1.007 148 2.122 526 53,8 30.530 14.757 6.724 740 6.659 1.650

9.822 4.171 1.972 229 2.866 584 78,2 76.839 43.856 15.779 1.613 13.420 2.171

9.766 4.556 3.850 1.156 301 4.035 425 70,1 68.441 36.894 9.461 1.620 18.771 1.696

10.414 4.731 4.000 1.251 527 4.099 537 73,7 76.757 42.474 10.698 2.722 18.714 2.149

10.676 4.700 4.088 1.058 528 4.537 465 75.841 40.521 8.878 3.085 21.224 2.133

Tăng BQTK 2001-2010 (%)

7,5 1,4 7,4 6,6 -2,1 2,7 8,4 9,6 3,5 8,2 10,9 0,3

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Cây bắp được trồng ở các hộ gia đình, quy mô nhỏ và còn phân tán; thương lái (có cả người địa phương và người ngoài tỉnh) là lực lượng thu mua bắp sau thu hoạch của nông dân. Mặc dù tỉnh có vùng nguyên liệu nhưng trên địa bàn vẫn chưa có nhà máy sơ chế hay chế biến sản phẩm từ cây bắp. Nông dân và cán bộ quản lý Nhà nước (cấp huyện và cấp xã) phần lớn đều “không rõ” (hoặc không quan tâm) đến thị trường tiêu thụ đầu ra (dòng chạy sản phẩm) ở đâu nên rất hạn chế về thông tin thị trường (quy mô tiêu thụ, chất lượng – quy cách sản phẩm, giá bán…) nên chịu nhiều thua thiệt khi “mặc cả” về giá bán, mất mát về lợi nhuận, thu nhập; trong khi không chủ động được nguồn giống cho sản xuất và giá mua nguyên vật liệu luôn tăng cao. Do đó, để tiến đến sản xuất hàng hóa quy mô lớn, đáp ứng nhu cầu thị trường và tăng lợi ích kinh tế cho nông dân thì cây bắp lai cần được tổ chức lại từ khâu quy hoạch sản xuất đến thu mua, sơ chế, chế biến, tiêu thụ và các giải pháp hỗ trợ từ Nhà nước. b) Cây rau màu thực phẩm 55

Nhóm rau màu bao gồm rau dưa, đậu các loại và màu thực phẩm khác như bắp thu trái non. b1) Nhóm rau dưa các loại: Diện tích trồng rau dưa các loại tăng hàng năm và đến nay đạt gần 38 ngàn ha, sản lượng thu hoạch trên 900 ngàn tấn (2012). Tập trung chủ yếu ở Chợ Mới, Châu Phú (2 huyện này chiếm khoảng 75% diện tích, sản lượng rau dưa của tỉnh) và sau đó là Tân Châu, An Phú, Châu Thành. Năng suất tăng bình quân gần 3%/năm và hiện đạt 24 tấn/ha/năm. Bảng 2.17: Diện tích - Năng suất - Sản lượng rau dưa các loại 2000

2005

2010

2011

2012

Vị trí trong tỉnh

Diện tích (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn Năng suất (tấn/ha)

14.675 520 106 1.073 796 221 957 1.249 1.715 756 7.185 97 18,3

25.053 578 275 800 1.270 824 2.288 1.088 1.319 1.007 15.386 218 24,1

34.800 475 361 1.386 1.972 642 3.092 929 971 1.288 23.133 550 24,3

36.261 339 417 1.288 1.753 618 3.745 912 1.416 1.348 23.737 688 23,6

37.888 377 522 2.239 2.107 853 3.314 709 1.086 1.317 24.762 601 23,8

11 10 6 3 9 2 7 4 5 1 8 -

100,0 1,0 1,4 5,9 5,6 2,3 8,7 1,9 2,9 3,5 65,4 1,6 -

Tăng BQTK 2001-2010 (%) 9,0 -0,9 13,1 2,6 9,5 11,3 12,4 -2,9 -5,5 5,5 12,4 18,9 2,9

Sản lượng (tấn) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

269.188 10.427 2.103 13.001 11.488 3.106 19.599 24.764 27.496 14.227 142.352 625

603.494 12.687 5.435 19.638 31.843 18.947 42.994 10.503 17.826 15.500 425.071 3.050

846.249 10.973 7.697 32.411 59.649 14.813 64.092 10.417 17.876 27.540 591.778 9.005

854.627 9.768 7.971 31.937 48.966 13.149 77.995 10.769 22.191 30.021 590.780 11.080

901.004 9.807 11.042 51.961 61.967 17.026 70.080 8.905 22.151 29.298 608.419 10.346

10 11 4 3 7 2 8 6 5 1 7

1,1 0,9 3,7 5,7 1,5 9,1 1,3 2,6 3,5 69,1 1,3

12,1 0,5 13,9 9,6 17,9 16,9 12,6 -8,3 -4,2 6,8 15,3 30,6

Tỷ trọng 2012 (%)

Nguồn: Cục thống kê tỉnh An Giang (2013), NGTK tỉnh An Giang năm 2012.

b2) Nhóm đậu các loại: Chủ yếu là đậu xanh, đậu nành rau, đậu bắp và một số đậu thực phẩm khác. Toàn tỉnh hiện có gần 2.800 ha trồng đậu các loại, sản lượng thu hoạch gần 3.900 tấn/năm. 56

Nhóm đậu các loại được trồng nhiều ở Tịnh Biên (xã An Hảo [chiếm trên 50% của huyện], An Cư, Tân Lợi, Vĩnh Trung), An Phú (xã Vĩnh Lộc [chiếm trên 30% diện tích trồng đậu của huyện], Vĩnh Trường, Khánh Bình, Phú Hữu), Tri Tôn (xã Ô Lâm, Châu Lăng [2 xã này chiếm 65% của huyện], Lương Phi), Tân Châu (Tân An, Phú Lộc, Long An) và Chợ Mới. Bảng 2.18: Diện tích - Năng suất - Sản lượng đậu các loại 2005

2010

2011

2012

Vị trí trong tỉnh

Tỷ trọng 2012 (%)

Tăng BQTK 2006-2010 (%)

I. Diện tích (ha) An Phú Tân Châu Tịnh Biên Tri Tôn Chợ Mới 6 huyện, thị, thành còn lại

2.861 812 333 327 741 498 150

2.070 590 277 220 246 450 287

3.579 1.140 408 733 631 408 258

2.776 702 191 1.102 509 153 118

2 4 1 3 5 -

100,0 25,3 6,9 39,7 18,3 5,5 4,3

-6,3 -6,2 -3,6 -7,6 -19,8 -2,0 -4,7

II. Năng suất (tạ/ha)

14,0

18,9

14,3

14,0

III. Sản lượng (tấn) An Phú Tân Châu Tịnh Biên Tri Tôn Chợ Mới 6 huyện, thị, thành còn lại

4.019 1.662 534 145 395 1.022 261

3.922 1.314 603 278 182 989 556

5.110 1.783 754 784 370 881 539

3.876 1.394 357 1.185 383 331

1 4 2 3 5 -

100,0 36,0 9,2 30,6 9,9 8,5 5,8

-0,5 -4,6 2,5 13,9 -14,4 -0,6 15,6

Nguồn: Cục thống kê tỉnh An Giang (2013), NGTK tỉnh An Giang năm 2012.

An Giang có nhiều vùng đất phù hợp cho việc sản xuất rau; là địa phương có truyền thống trồng rau lâu đời, nông dân có nhiều kinh nghiệm, cần cù, chịu khó học hỏi cái mới, mạnh dạn đầu tư sản xuất, chủ động tìm kiếm thị trường, ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất rau màu các loại. Hiện trên địa bàn tỉnh có nhiều cơ sở, siêu thị kinh doanh rau và nhu cầu người trồng rau chất lượng cao tại An Giang ngày càng tăng cao. Tỉnh từng bước đã xây dựng các Chợ đầu mối tại Chợ Mới, An Phú… giúp người nông dân có thể tiêu thụ dễ dàng trong tỉnh, các tỉnh lân cận, Tp.HCM hay xuất khẩu sang Camphuchia. Được xác định là vùng sản xuất rau lớn tại ĐBSCL, UBND tỉnh đã ban hành nhiều chính sách tạo thuận lợi cho sự phát triển của nghề trồng rau nhằm tăng hiệu quả kinh tế trên mỗi đơn vị diện tích sản xuất như: Khảo nghiệm giống mới, cải tiến quy trình kỹ thuật, xúc tiến thương mại. Ngoài ra, hiện nay UBND tỉnh cho lập dự án NN CNC, khi đưa vào thực hiện dự án sẽ cung ứng giống năng suất cao, chất lượng tốt cho các vùng sản xuất rau của tỉnh, tạo điều kiện cho bà con nông dân tham quan học tập, tiếp thu 57

những kỹ thuật canh tác tiên tiến, từng bước đào tạo người nông dân sản xuất theo hướng CNC, thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Có thể thấy, tiềm năng phát triển vùng rau màu trong tỉnh là rất lớn. Qua thống kê đã xác định có khoảng 19.000 ha diện tích chuyên canh rau màu, sản lượng thu hoạch hàng năm trên 900 ngàn tấn, gần 5.000 tấn đậu các loại (chưa kể các sản phẩm cây công nghiệp hàng năm khác như: đậu nành khoảng 1.000 tấn, đậu phộng 2.000 – 3.000 tấn, mè 1.500 – 2.000 tấn), đủ điều kiện để thực hiện chuỗi liên kết giữa nông dân với nhà doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm. Nhìn chung, các loại rau màu đều cho hiệu quả kinh tế cao (lợi nhuận cao gấp 2 – 3 lần so với trồng lúa), thời gian sinh trưởng ngắn, sử dụng nhiều lao động, có tác dụng cải tạo đất (nhóm rau họ đậu), một số loại rau màu thực phẩm (bắp non, đậu nành rau) còn cho một khối lượng lớn sản phẩm phụ để có thể làm thức ăn chăn nuôi. Tuy nhiên, do chưa tìm ra thị trường tiêu thụ ổn định nên diện tích trồng theo mô hình liên kết chưa nhiều. Riêng các loại đậu, như đậu xanh chẳng hạn, triển vọng thị trường trong nước và xuất khẩu còn lớn, giá cả tương đối ổn định, nhưng do năng suất hiện tại còn thấp, nên hiệu quả chưa cao. Hướng tới nếu chọn được bộ giống có năng suất cao hơn thì triển vọng mở rộng diện tích các loại đậu còn rất lớn. * Những khó khăn Việc sản xuất rau cũng còn gặp nhiều khó khăn, thách thức như: diện tích sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún, nguồn giống chưa chủ động. Công tác chọn lọc nhân giống thực tế do người nông dân tự thực hiện, việc nghiên cứu của các Trung tâm chưa đáp ứng yêu cầu của sản xuất, kết quả nghiên cứu giống còn chậm so với thực tiễn. Việc xây dựng quy trình kỹ thuật mới chưa được giải quyết một cách đồng bộ. Một số giống rau địa phương đã bị thoái hoá, sản lượng thấp vẫn còn được sử dụng. Trong khi đó các giống mới nhập nội chưa được trình diễn và hướng dẫn nông dân rộng rãi. Đa số nông dân thiếu vốn đầu tư canh tác theo SXNN CNC. Trình độ hiểu biết của nông dân về khoa học kỹ thuật trồng rau chưa đồng đều, thiếu các kiến thức căn bản về đất đai, cây trồng và sâu bệnh… Phần lớn việc ứng dụng tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất của nông dân là tự học hỏi trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau. Đa số nông dân thiếu thông tin về thị trường, kỹ thuật về giống mới… Chưa qui hoạch vùng trồng rau cũng như định hướng chiến lược lâu dài cho các vùng trồng rau trọng điểm của tỉnh. Thuỷ lợi nội đồng phần lớn chưa phù hợp và thuận tiện cho việc trồng rau. Tình hình sâu bệnh trên rau ngày càng phát triển mạnh và phức tạp, trình độ hiểu biết của nông dân về sử dụng thuốc BVTV còn thấp dẫn đến dư lượng thuốc trên rau cao, vượt mức qui định cho phép. 58

Đầu ra các sản phẩm rau không ổn định, giá cả thay đổi thất thường, do đó nông dân chưa mạnh dạn đầu tư. Sản phẩm rau màu hiện nay chủ yếu tiêu thụ trong tỉnh, trong vùng ĐBSCL, tỷ lệ xuất khẩu không nhiều. Phần lớn sản phẩm rau màu chưa được cấp giấy chứng nhận do diện tích sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, mặc khác nhu cầu của người tiêu dùng đa dạng nên trên cùng một mảnh ruộng nông dân thường trồng nhiều chủng loại rau khác nhau gây khó khăn trong công tác quản lý, kiểm tra đánh giá và chứng nhận. Hiện nay còn thiếu cơ chế, chính sách khuyến khích nông dân sản xuất rau an toàn, thiếu tổ chức liên kết sản xuất trong cộng đồng nông dân trồng rau, các địa phương và các cơ sở chế biến tiêu thụ. Điều kiện bảo quản sơ chế, đóng gói để đảm bảo chất lượng rau còn thiếu, chưa có quy trình chuẩn cho từng loại rau. Hiện chuỗi ngành hàng rau màu của tỉnh An Giang vẫn còn mang tính tự phát, theo mùa hoặc theo tập quán thói quen của nông dân, sản xuất chủ yếu xen canh, tỷ lệ chuyên canh còn thấp; sản xuất theo chuỗi liên kết còn manh mún, chưa có chuỗi sản phẩm liên kết cụ thể. Phương thức tiêu thụ, phân phối vẫn theo kiểu cũ, do các thương lái chi phối. Người nông dân không tham gia hoặc tham gia rất ít vào việc định giá bán cho chính sản phẩm mình sản xuất ra, ngay cả sản phẩm rau thuộc nhóm “rau an toàn”, “ rau sạch”. Tình trạng “sáng rau, chiều rác” vẫn tái diễn thường xuyên do sự “lật kèo” của thương lái thu gom. Trong thời gian qua, An Giang cũng có nhiều chương trình, dự án nhằm hỗ trợ nông dân trồng rau theo hướng an toàn, VietGap, Global Gap… Việc triển khai thí điểm, quy mô nhỏ thường cho hiệu quả kinh tế khả quan, nhưng khi nhân rộng, mở rộng diện tích thì còn nhiều bất ổn. c) Nhóm cây màu lương thực c1) Cây khoai lang Đây không phải là cây trồng thế mạnh của tỉnh, năm 2012 diện tích trồng khoai lang của tỉnh là 306,5 ha, chiếm 1,3% diện tích trồng khoai lang vùng ĐBSCL27. Trong hơn 10 năm qua, diện tích trồng khoai lang trên địa bàn tỉnh có biến động theo xu hướng giảm dần và diện tích giảm mạnh nhất vào năm 2010, từ 373 ha năm 2000 giảm xuống còn 185 ha năm 2010, nguyên nhân chủ yếu do sức mua yếu từ thị trường. Cây khoang lang được trồng tập trung chủ yếu ở các huyện Tịnh Biên (chiếm 9,9% diện tích toàn tỉnh năm 2012), Tri Tôn (chiếm 44,7%) và Chợ Mới (chiếm 45,4%). 27

Niên giám thống kê cả nước năm 2012, Tổng cục thống kê.

Bảng 2.19: Diện tích, năng suất, sản lượng nhóm cây màu lương thực 1. Khoai lang - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 2. Khoai mì - Diện tích - Năng suất - Sản lượng

ĐVT

2000

2005

2010

2012

ha tạ/ha tấn

373,0 158,1 5.898,0

338,0 228,4 7.719,0

185,0 197,5 3.654,1

306,5 182,3 5.588,9

ha tạ/ha tấn

4.823,0 183,6 88.558,0

636,0 228,3 14.523,0

824,4 262,1 21.611,2

1.046,0 261,2 27.324,8

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. c2) Cây khoai mì An Giang là một trong 4 tỉnh vùng ĐBSCL28 trồng được cây khoai mì với diện tích năm 2012 là 1.046 ha, xếp thứ 2 sau tỉnh Long An về diện tích và chiếm 33,3% diện tích trồng khoai mì toàn vùng ĐBSCL. Cây khoai mì được trồng tập trung trên đất triền thuộc khu vực đồi núi ở các huyện Tịnh Biên và Tri Tôn, trong đó Tịnh Biên chiếm 93,9% diện tích canh tác. Trong những năm qua, diện tích trồng khoai mì có sự biến động lớn, từ 4.823 ha năm 2000 giảm xuống còn 636 ha năm 2005 và sau năm 2005 diện tích có xu hướng tăng nhưng không đáng kể. d) Nhóm cây công nghiệp hàng năm Cây công nghiệp hàng năm trên địa bàn tỉnh khá đa dạng, gồm: đậu nành, đậu phộng, mè, mía, thuốc lá, đay và bông vải. Nhóm cây này chủ yếu được trồng luân canh trên đất lúa ở các vụ Đông Xuân và Xuân Hè. Đây là nhóm cây có lợi thế của tỉnh so với các tỉnh vùng Đông Nam Bộ vì nó cho năng suất cao vào mùa nghịch do đó giá bán trên thị trường cao. Tuy nhiên, trong những năm qua diện tích cây công nghiệp hàng năm trên địa bàn tỉnh có xu hướng giảm, từ 3.222 ha năm 2000 giảm xuống còn 2.764 ha năm 2010 và đến năm 2012 chỉ còn 2.668 ha, nguyên nhân diện tích giảm chủ yếu do sản xuất còn phụ thuộc quá lớn vào diễn biến lũ hàng năm, những năm lũ lớn diện tích giảm mạnh. Cơ cấu diện tích gieo trồng cây công nghiệp hàng năm giai đoạn 2001-2012 chuyển dịch theo hướng: tỷ trọng diện tích cây đậu nành, cây mía, cây đay và cây bông vải giảm dần qua các năm; trong khi đó tỷ trọng diện tích cây đậu phộng và cây mè chuyển dịch theo hướng tăng dần. Cụ thể, tỷ trọng diện tích cây đậu nành giảm từ 70,7% năm 2000 giảm xuống còn 15,9% năm 2010 và đến năm 2012 giảm còn 10,2%; tương tự, tỷ trọng 28

4 tỉnh gồm: Long An, Vĩnh Long, Kiên Giang và An Giang

diện tích trồng mía giảm từ 10,8% năm 2000 giảm xuống 3,5% năm 2010 và đến năm 2012 chỉ còn 1,6%; diện tích cây đay và cây bông vải chiếm tỷ trọng không đáng kể trong cơ cấu diện tích gieo trồng cây công nghiệp hàng năm. Cây mè và cây đậu phộng là loại cây trồng có sự chuyển dịch diện tích gieo trồng mạnh mẽ nhất trong hơn 10 năm qua, tỷ trọng dịch chuyển lần lượt từ 2,2%; 14,6% năm 2000 lên 51,2% và 23,7% năm 2010 và đến năm 2012, tỷ trọng diện tích trồng mè có xu hướng giảm và trồng đậu phộng có xu hướng tăng lên, lần lượt là 48,5% và 38,0%. Bảng 2.20: Diện tích, năng suất, sản lượng nhóm cây công nghiệp hàng năm

1. Đậu nành - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 2.Đậu phộng - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 3. Mè - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 4. Mía - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 5.Thuốc lá - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 6. Đay - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 7. Bông vải - Diện tích - Năng suất - Sản lượng

ĐVT

2000

2005

2010

2012

ha tạ/ha tấn

2.279,0 25,3 5.767,0

2.521,0 26,8 6.765,0

440,0 28,0 1.232,0

273,4 29,0 791,7

ha tạ/ha tấn

469,0 20,3 951,0

542,0 21,3 1.152,0

656,0 34,1 2.239,2

1.014,9 32,1 3.256,3

ha tạ/ha tấn

70,0 9,6 67,0

917,0 12,9 1.187,0

1.414,2 12,5 1.768,3

1.294,1 11,7 1.516,8

ha tạ/ha tấn

348,0 458,7 15.963,0

181,0 529,4 9.583,0

97,0 536,4 5.203,0

43,3 542,3 2.347,5

ha tạ/ha tấn

33,0 19,1 63,0

57,0 20,4 116,0

95,0 21,9 208,0

34,3 24,2 83,0

ha tạ/ha tấn

23,0 16,1 37,0

167,0 26,6 444,0

58,0 22,1 128,0

8,0 24,3 19,5

ha tạ/ha tấn

4,0 7,5 3,0

4,0 5,0 2,0

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. 61

Hình 2.12: Chuyển dịch cơ cấu diện tích gieo trồng cây công nghiệp hàng năm ĐVT: %

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. d1) Cây đậu nành Diện tích gieo trồng đậu nành giảm đáng kể trong hơn 10 năm qua, từ 2.279 ha năm 2000 giảm xuống còn 440 ha năm 2010 và đến năm 2012 chỉ còn 274 ha. Nguyên nhân diện tích giảm mạnh là do, cây đậu nành ở An Giang không đủ sức cạnh tranh trên thị trường hàng hóa nông sản, nhất là không thể cạnh tranh về năng suất và giá cả so với đậu nành nhập khẩu từ các nước Nam Mỹ như Brazil, Aghentina mặc dù nhu cầu tiêu thụ trên thị trường trong nước là rất lớn. Hiện nay, cây đậu nành được trồng tập trung ở huyện An Phú, chiếm 88,7% tổng diện tích gieo trồng toàn tỉnh, phần diện tích còn lại rải rác ở các huyện như: huyện Chợ Mới, huyện Châu Thành, huyện Thoại Sơn và Tp. Long Xuyên. d2) Cây đậu phộng Khác với cây đậu nành, diện tích gieo trồng đậu phộng trên địa bàn tỉnh trong hơn 10 năm qua có xu hướng tăng dần về mặt diện tích và cải thiện đáng kể về mặt năng suất, diện tích từ 469 ha năm 2000 tăng lên 656 ha năm 2010 và đến năm 2012 tiếp tục tăng lên 1.015 ha; năng suất được cải thiện đáng kể từ 2,0 tấn/ha năm 2000 tăng lên 3,2 tấn/ha năm 2012. Tuy nhiên, so với các tỉnh vùng ĐBSCL, năm 2012 diện tích gieo trồng đậu phộng của tỉnh còn thấp so với Long An (diện tích gieo trồng 7.000 ha), Trà Vinh (diện tích gieo trồng 4.700 ha). Về khả năng cạnh tranh trên thị trường, cây đậu phộng tỉnh An Giang không có khả năng cạnh tranh về diện tích và năng suất đối với Long An, Trà Vinh, Tây Ninh,… Tuy nhiên, trong tương lai cây đậu phộng của tỉnh có thể cạnh tranh về mặt chất lượng, hàm lượng khoa học kỹ thuật trong sản phẩm. Năm 2012, cây đậu phộng được trồng tập trung chủ yếu ở các huyện: huyện An Phú (409,6 ha), huyện Tri 62

Tôn (326,1 ha) và huyện Tịnh Biên (171,4 ha), chiếm gần 90% tổng diện tích gieo trồng trên toàn tỉnh. d3) Cây mè Tương tự như cây đậu phộng, diện tích và năng suất cây mè có xu hướng tăng nhanh trong hơn 10 năm qua, tăng từ 70 ha; 9,6 tạ/ha năm 2000 tăng lên 1.294 ha; 11,7 tạ/ha năm 2012, nguyên nhân khâu chọn giống và kỹ thuật canh tác hiện nay được cải thiện đáng kể so với trước đây. Năm 2012, cây mè được trồng chủ yếu tại các huyện: huyện Chợ Mới (413 ha), Tịnh Biên (138,8 ha), Tri Tôn (258,9 ha), Châu Phú (300 ha) và thành phố Long Xuyên (174,5 ha), chiếm 99,4% diện tích trồng mè toàn tỉnh. Bên cạnh các cây công nghiệp hàng năm chính nêu trên, các cây công nghiệp hàng năm còn lại gồm: mía, đay, thuốc lá, bông vải có quy mô diện tích rất nhỏ, không đáng kể, khả năng thích nghi hạn chế, hiệu quả kinh tế không cao, sản xuất chủ yếu cho tiêu dùng nội vùng. Tuy nhiên, chúng vẫn được xem là những cây trồng đa dạng hóa và phát triển ở mức hợp lý vừa phải trên địa bàn tỉnh. e) Nhóm cây công nghiệp lâu năm Nhóm cây công nghiệp lâu năm, gồm 4 cây chính là: dừa, hồ tiêu, điều, thốt nốt, quy mô diện tích nhóm cây lâu năm có xu hướng giảm, từ 3.380 ha năm 2000 giảm xuống còn 1.888 ha năm 2012, cơ cấu diện tích canh tác cây lâu năm chuyển dịch giai đoạn 2001-2012 có xu hướng giảm dần tỷ trọng diện tích các loại cây lâu năm, cụ thể tỷ trọng diện tích trồng dừa giảm từ 82,6% năm 2000 giảm xuống còn 68,9% năm 2012, tương tự, cây hồ tiêu từ 0,9% năm 2000 giảm xuống còn 0,2% năm 2012, tỷ trọng diện tích cây điều và cây thốt nốt mặc dù có tăng nhưng không đáng kể. Bảng 2.21: Diện tích một số cây công nghiệp lâu năm ĐVT: ha Dừa Hồ tiêu Điều Thốt nốt

2000 2.792 30 500 58

2005 2.161 28 868 222

2010 1.658 15 724 90

2012 1.475 4 507 94

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang Cây dừa được trồng chủ yếu ở huyện An Phú (286 ha), thị xã Tân Châu (139 ha), huyện Tịnh Biên (375,5 ha), huyện Tri Tôn (387,6 ha) và huyện Thoại Sơn (120,4 ha), chiếm 88,7% diện tích trồng dừa toàn tỉnh. Cây hồ tiêu được trồng duy nhất ở Tịnh Biên với 3,3 ha. 63

Cây điều được trồng chủ yếu ở huyện Tri Tôn, Tịnh Biên và Thoại Sơn. Trong đó, diện tích trồng điều ở Tri Tôn chiếm 80,7% diện tích trồng điều toàn tỉnh. Cây thốt nốt được trồng chủ yếu ở Tịnh Biên (65,9 ha) và Tri Tôn (28,2 ha). Hình 2.13a: Chuyển dịch cơ cấu diện tích canh tác cây công nghiệp lâu năm ĐVT: %

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. Tóm lại, sản xuất cây lâu năm đang tiếp tục có sự chuyển đổi mạnh về cơ cấu cây trồng theo hướng giảm dần diện tích vườn tạp và các cây công nghiệp sang diện tích trồng các loại cây ăn quả chuyên canh nhằm tăng GTSX và lợi nhuận. Triển vọng mở rộng diện tích cây công nghiệp lâu năm trên địa bàn tỉnh là không lớn do sản phẩm không có khả năng cạnh tranh so với các tỉnh, thành có thế mạnh khác trong vùng ĐBSCL và vùng ĐNB. f) Nhóm cây ăn trái So với các tỉnh, thành trong vùng ĐBSCL, An Giang không có lợi thế về trồng cây ăn trái và đất trồng cây ăn trái ở đây không phân bố đều như các tỉnh có thế mạnh về cây ăn trái như Bến Tre, Đồng Tháp, Vĩnh Long, Tiền Giang… Cây ăn trái được trồng tại tỉnh An Giang gồm có: cam, quýt, chuối, xoài, nhãn, bưởi và các cây ăn quả khác. Trong đó, cây xoài, chuối, nhãn là ba loại cây ăn trái đang được trồng nhiều nhất trên địa bàn tỉnh. Cụ thể năm 2012, diện tích trồng xoài là 4.623 ha, diện tích trồng chuối là 1.722 ha và diện tích trồng nhãn là 139 ha. Cây xoài được trồng tập trung chủ yếu ở các huyện Tịnh Biên (1.520,6 ha), Tri Tôn (558,5 ha), Châu Thành (112,5 ha), Chợ Mới (1.802,6 ha) và Thoại Sơn (295 ha), chiếm 93% tổng diện tích trồng xoài toàn tỉnh. Giống xoài trồng phổ biến gồm: xoài thanh ca, xoài cát chu, xoài cát Hòa Lộc, xoài Thái Lan, xoài Đài Loan. Trước đây chỉ phổ biến ba 64

giống xoài: xoài thanh ca, xoài hòn và xoài đu đủ (với cách gây giống chủ yếu là trồng bằng hạt), thì bắt đầu từ thập niên 80 trở lại đây, các giống xoài cát hoà lộc, xoài cát chu, xoài Thái Lan, xoài Đài Loan… đã du nhập khá mạnh và được trồng bằng phương pháp nhân giống vô tính chủ yếu là ghép bo, ghép cành để cải tạo các giống xoài địa phương. Bảng 2.22: Diện tích một số cây ăn quả chủ yếu ĐVT 1. Cây xoài - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 2. Cây chuối - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 3. Cam quýt - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 4. Nhãn - Diện tích - Năng suất - Sản lượng

2000

2005

2010

2012

ha tạ/ha tấn

1.279 28,9 3.696

3.821 15,0 5.745

4.507 92,2 41.570

4.623 133,5 61.709

ha tạ/ha tấn

3.060 173,4 53.060

2.235 149,9 33.507

1.895 160,4 30.393

1.722 173,8 29.921

ha tạ/ha tấn

48 21,7 103

88 3,0 26

86 13,1 113

31 31,2 97

ha tạ/ha tấn

117 17,7 207

253 12,1 306

147 32,4 477

138 37,1 514

Hình 2.13b Chuyển dịch cơ cấu diện tích trồng cây ăn trái ĐVT: %

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. 65

Cây chuối được trồng chủ yếu ở các huyện An Phú (175,0 ha), Phú Tân (198,2 ha), Châu Phú (255,3 ha), Tịnh Biên (232,6 ha), Tri Tôn (235,6 ha), Chợ Mới (140,8 ha) và Thoại Sơn (350,2 ha), chiếm 92% tổng diện tích trồng chuối toàn tỉnh. Cây chuối được trồng xen cùng với các loại cây ăn quả khác. Chủ yếu trồng xen với các loại cây ăn quả khác và giống chuối được sử dụng là các loại cây chuối con được tách ra từ bụi (chuối già, chuối xiêm, chuối cao...). Cây nhãn được trồng chủ yếu ở huyện Châu Phú (41,9 ha), Tịnh Biên (63,6 ha) và Chợ Mới (15,5 ha), chiếm 87,4% diện tích trồng nhãn toàn tỉnh. Cam, quýt, nhãn, bưởi được trồng phân tán khắp nơi, giống được chọn là các loại mua từ trại cây giống, được ghép bo, ghép cành hoặc chiết, độ đồng đều chưa cao nên chưa đem lại hiệu quả kinh tế, chủ yếu bán nhỏ lẻ. Cơ cấu diện tích cây ăn trái trong hơn 10 năm qua chuyển dịch theo hướng: tỷ trọng diện tích trồng chuối giảm dần, từ 68% năm 2000 giảm xuống còn 26% năm 2012; tỷ trọng diện tích trồng xoài tăng dần, từ 28% năm 2000 tăng lên 71% năm 2012; tỷ trọng diện tích trồng nhãn tương đối ổn định. Nhóm cây cam, chanh, quýt, bưởi chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong cơ cấu, từ 0,5% - 1,0%. Nét đặc thù của An Giang là diện tích trồng cây ăn trái chỉ tập trung ở vùng Bảy Núi thuộc hai huyện Tịnh Biên, Tri Tôn và chiếm diện tích khá lớn ở huyện cù lao Chợ Mới. Vùng Bảy Núi: Trước đây, các chủ vườn xoài ở Bảy Núi thường canh tác xoài theo kiểu quảng canh nên sản lượng thu hoạch không ổn định, khó phát triển quy mô hàng hóa. Vì vậy, trong một thời gian dài người dân địa phương không xem vườn xoài là nguồn thu nhập chính. Nhờ tiến bộ của khoa học kỹ thuật trong NN, từ năm 1995 kỹ thuật xử lý ra hoa xoài đã được người dân Bảy Núi ứng dụng thông qua chương trình khuyến nông, các lớp dạy nghề. Từ các thử nghiệm thăm dò ban đầu, chỉ sau một thời gian, người dân Bảy Núi đã áp dụng rộng rãi phương pháp xử lý ra hoa xoài. Kết quả của việc ứng dụng tiến bộ khoa học đã đưa năng suất, sản lượng xoài không ngừng gia tăng. Nhờ mở rộng diện tích và tăng dần tỷ lệ thâm canh, gắn với kênh bán lẻ cho du khách đến vùng Bảy Núi mà đời sống kinh tế của nhà vườn đã dần ổn định trên chính mảnh đất của mình. Không chỉ riêng cây xoài, các loại cây ăn trái khác cũng phát triển theo nhu cầu của du khách. Tri Tôn và Tịnh Biên là hai huyện biên giới miền núi, đất đồi, gò, cát và bạc màu, thường thiếu nước tưới nên rất thích hợp để phát triển những cây chịu hạn. Do đó, việc chuyển đổi từ những diện tích canh tác lúa, hoa màu không hiệu quả sang loại cây trồng có giá trị kinh tế cao hơn được xem là hướng đi mới đối với hai huyện miền núi như Tri Tôn, Tịnh Biên. Trong đó, cây thanh long ruột đỏ và ruột trắng đang được nông dân và 66

ngành NN huyện lựa chọn như một loại cây trồng đầy tiềm năng. Hiện nay, cây thanh long ruột đỏ đang được trồng thử nghiệm tại Tịnh Biên với sự hỗ trợ về giống, kỹ thuật của Viện Cây Ăn quả Miền Nam và Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ KH - CN tỉnh An Giang. Ngoài ra tại xã Bình Phước Xuân (Chợ Mới) có 317 ha trồng vườn, trong đó cây xoài trên 300 ha. Các giống xoài được nông dân trồng nhiều nhất là xoài cát chu thu trái non để làm dưa xoài, xoài cát Hòa Lộc, xoài thanh ca, xoài Đài Loan, xoài Thái Lan… Bên cạnh đó, xã có 7 cơ sở bán cây giống các loại và 14 cơ sở sản xuất các loại dưa chua từ xoài và cóc Thái Lan. + Đánh giá chung: Chủ yếu trồng theo mô hình tự phát, canh tác theo kiểu quãng canh, do vậy thu nhập từ việc trồng cây ăn trái chưa thực sự ổn định. Áp dụng tiến bộ của khoa học kỹ thuật trong NN để xử lý ra hoa, tạo trái mùa nghịch đã đưa năng suất, sản lượng các loại cây ăn quả không ngừng gia tăng, giá bán cao hơn, kinh tế nhiều gia đình được cải thiện. Xây dựng các mô hình trồng cây ăn quả kết hợp du lịch vườn sinh thái. Chuyển đổi từ những diện tích canh tác lúa, hoa màu không hiệu quả sang loại cây trồng có giá trị kinh tế cao hơn được xem là hướng đi mới đối với huyện miền núi Tri Tôn (An Giang), nhất là ở diện tích ruộng trên thường xuyên thiếu nước tưới. Với đặc thù là một tỉnh nằm ở đầu nguồn, nước ngập sâu trong thời gian tương đối dài vào những tháng mùa lũ và khô kiệt vào những tháng hạn, trong khi phát triển cây ăn trái cần có đê bao khép kín để ngăn lũ cũng như điều hòa lượng nước cung cấp cho việc tưới tiêu, nên việc đầu tư hệ thống đê bao quy mô nhỏ lẻ, không tập trung theo vùng là rất tốn kém và hiệu quả không cao. Do đó, việc quy hoạch các loại cây ăn trái ở những vùng thích hợp của tỉnh là hết sức cần thiết. Bên cạnh việc phát triển, quy hoạch những vùng chuyên canh cây ăn trái hiện có trên địa bàn tỉnh, thực hiện việc ứng dụng những tiến bộ kỹ thuật để giúp nâng cao chất lượng và sản lượng hàng năm (chẳng hạn như công nghệ xử lý ra hoa trái vụ) thì việc tìm ra những loại cây ăn trái có thể phát triển trên địa bàn tỉnh là điều cần được quan tâm. 2.1.3.2. Ngành chăn nuôi Tốc độ tăng GTSX ngành chăn nuôi đạt bình quân 3,9%/năm thời kỳ 2001-2010 (tính theo giá so sánh 1994); thời kỳ 2011-2012 tăng 6,7%/năm (tính theo giá so sánh năm 2010). GTSX theo giá thực tế năm 2010 đạt 1.734 tỷ đồng, năm 2012 là 2.250 tỷ đồng; tỷ trọng ngành chăn nuôi trong cơ cấu ngành NN chiếm 6,5% (2010), 6,4% (2012). 67

Tổng sản lượng thịt hơi xuất chuồng năm 2012 là 40,6 ngàn tấn, tăng bình quân 4%/năm. Trong đó: thịt heo hơn 27 ngàn tấn, chiếm 67%; thịt gia cầm 6,9 ngàn tấn, chiếm 17%; thịt bò gần 6 ngàn tấn, chiếm 15%; 418 tấn thịt trâu, chiếm 1%. Bảng 2.23: GTSX ngành chăn nuôi ĐVT: tỷ đồng Giá so sánh 1994 Tổng GTSX Trong đó: Trân, bò Heo Gia cầm

Giá so sánh 2010

Tốc độ tăng BQTK (%)

2000 248

2005 325

2010 362

2010 1.593

2011 1.754

2012 1.815

2001-2010 3,9

2011-2012 6,7

16 134 54

15 182 30

44 194 54

247 747 225

229 894 561

206 816 723

10,6 3,8 -0,1

-8,6 4,5 79,1

Nguồn: NGTK tỉnh An Giang 2012. Bảng 2.24: Chỉ tiêu chủ yếu ngành chăn nuôi

Số lượng (con) Trâu Bò Heo Dê Gia cầm (1.000 con) TĐ: Gà Vịt, ngan ngỗng Sản lượng (tấn) Thịt trâu hơi Thịt bò hơi Thịt heo hơi Thịt gia cầm Trong đó: Thịt gà SL thịt CN khác Trứng (Ngàn quả) Sữa tươi (Tấn) Mật ong (Ngàn lít)

2000

2005

2010

2011

2012

3.199 37.342 186.050

5.447 69.765 209.197

2.491 1.342 1.149 25.140 121 1.174 20.179 3.666

2.835 577 2.258 29.072 228 2.488 23.328 3.028

103.000

198.564

5.683 75.317 170.768 1.866 4.097 892 3.205 37.368 372 4.468 26.654 5.806 906 68 216.622 22 0,73

5.053 75.654 177.951 2.188 4.119 785 3.334 40.118 362 4.687 28.939 6.002 937 128 213.304 4 1,34

5.103 79.334 170.304 2.346 4.072 922 3.149 40.602 418 5.975 27.203 6.902 1.667 104 278.633 28,4 0,924

Tốc độ tăng BQTK (%) 200120112010 2012 5,9 7,3 -0,9 5,1 -4,0 10,8 4,0 11,9 14,3 2,8 4,7 7,7 -

-5,2 2,6 -0,1 12,1 -0,3 1,7 -0,9 4,2 6,0 15,6 1,0 9,0 35,6 23,9 13,4 13,6 12,5

Nguồn: NGTK tỉnh An Giang 2012. Vật nuôi trên địa bàn tỉnh An Giang chủ yếu là những loại vật nuôi truyền thống phù hợp với nhu cầu thị trường, cụ thể như: heo, bò, trâu, gia cầm và một số loại vật nuôi khác với số lượng rất nhỏ như: dê, thỏ, cút, bồ câu… 68

Đến năm 2012, đàn trâu có 5.103 con (giảm 580 con so với năm 2010), đàn bò có 79.334 con (tăng hơn 4.000 con so với năm 2010), đàn heo có 170.304 con (giảm nhẹ so với năm 2010), dê có 2.346 con (tăng gần 500 con so với năm 2010), đàn gà có 922 ngàn con (tăng hơn 30.000 con so với năm 2010), đàn vịt có 3,15 triệu con (giảm 55.000 con so với năm 2010). Đàn trâu: phân bố chủ yếu ở An Phú, Tân Châu, Tịnh Biên và Tri Tôn góp phần giải quyết sức kéo cho NN, cung cấp phân bón hữu cơ cho cây trồng. Về phương thức chăn nuôi: chủ yếu là nuôi nhốt, chăn thả gần với nguồn cung cấp thức ăn là phụ phẩm của ngành trồng trọt. Đàn bò: phân bố chủ yếu ở Tri Tôn, Tịnh Biên và Chợ Mới, chiếm trên 77% quy mô đàn bò so với các huyện, thị, thành khác trong tỉnh. Mỗi địa bàn nuôi với phương thức khác nhau, nếu như ở Tri Tôn và Tịnh Biên nuôi theo chương trình Sind hóa đàn bò với đặc trưng là chăn nuôi bò cái sinh sản thì ở Chợ Mới hình thức nuôi chủ yếu tận dụng nguồn phụ phẩm từ cây màu, với đặc trưng nuôi là vỗ béo đàn bò. Đàn heo: phân bố chủ yếu ở Phú Tân, Chợ Mới và Thoại Sơn, chiếm trên 53% quy mô đàn so với các huyện, thị, thành khác trong tỉnh. Về phương thức nuôi: chủ yếu là hình thức nuôi nhốt hoàn toàn (trên 70% số hộ) với hệ thống chuồng trại được xây dựng kiên cố. Đàn gia cầm: phân bố chủ yếu ở Phú Tân, Chợ Mới, Thoại Sơn, chiếm trên 52% quy mô đàn so với các huyện, thị, thành khác trong tỉnh. Về phương thức nuôi: chăn nuôi dưới hình thức khép kín, nhỏ lẻ, công nghiệp, bán công nghiệp, chăn nuôi gà thả vườn và vịt chạy đồng. + Công tác chọn giống Chăn nuôi heo: Trong hơn 10 năm qua, những giải pháp nhằm cải tiến chất lượng giống và nâng cao năng suất sinh sản và chất lượng thịt đã được thực hiện. Hiện nay, con giống được sử dụng trong ngành chăn nuôi heo của tỉnh chủ yếu là giống Yorkshire, Landrace, Duroc… Chăn nuôi bò: Giống bò nền lai Sind là giống chủ lực trong ngành chăn nuôi bò, bên cạnh đó, nhiều giống bò lai khác (năng suất thịt và sữa cao) cũng đã được phối giống lai tạo, như: con giống lai giữa bò lai Sind với các loại bò thịt cao sản như Charolaise, Brahman, Limousine và bò sữa Hà Lan. Chăn nuôi trâu: giống trâu trên địa bàn tỉnh chủ yếu là giống trâu nội, hiện chưa có giống trâu nhập ngoại. Công tác chọn giống trong những năm qua chủ yếu là bình tuyến chọn con đực và con cái giống tốt trong tỉnh nhằm nâng cao chất lượng đàn trâu nội. 69

Chăn nuôi gia cầm: hiện nay trên địa bàn tỉnh chỉ có một cơ sở sản xuất giống gà Ác thương phẩm (huyện Chợ Mới) và 38 cơ sở sản xuất vịt giống thương phẩm được chứng nhận tiêu chuẩn chất lượng. Dù vậy, hiện con giống vật nuôi vẫn phát triển trong tình trạng nhỏ lẻ, nhất là con giống trong dân hầu như chưa quản lý, hộ nông dân vẫn chưa biết hết giá trị của việc áp dụng ưu thế lai trong công tác giống để nâng cao hiệu quả kinh tế. Do vậy, người chăn nuôi chưa biết liên kết với nhau, phân công trách nhiệm trong thị trường theo hình tháp giống 4 cấp và 3 cấp tạo ra, thậm chí còn nhiều hộ sản xuất con giống không bảo đảm chất lượng. Việc phát triển giống vật nuôi ở tỉnh còn nhiều hạn chế do cơ sở chuồng trại của nhiều cơ sở chậm được đầu tư, hệ thống chuồng nuôi cá thể và gia đình chưa đồng bộ. Trang thiết bị phục vụ nghiên cứu còn nghèo nàn, đơn giản, chưa đáp ứng yêu cầu cho các thí nghiệm có độ chính xác cao; nguồn kinh phí dành cho các đề tài nghiên cứu về giống còn hạn chế... + Dịch vụ chăn nuôi Mạng lưới công tác thú y đã được phủ kín đến cấp xã và hoạt động có hiệu quả trong công tác phòng chống dịch bệnh, bình quân có 1- 2 cán bộ thú y/xã và 2 – 3 cộng tác viên thú y có trình độ từ trung cấp trở lên. Bên cạnh đó, còn có sự hỗ trợ của hệ thống cửa hàng thuốc thú y và thức ăn chăn nuôi trên địa bàn tỉnh, bình quân có từ 3-5 cửa hàng/xã đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh và thức ăn cho ngành chăn nuôi trong tỉnh. + Hệ thống cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm Trong những năm gần đây, công tác quản lý giết mổ gia súc, gia cầm đã được các ngành, các cấp có liên quan đã quan tâm triển khai thực hiện nghiêm túc. Hiện toàn tỉnh đã xây dựng được 19 lò giết mổ gia súc, gia cầm tập trung và hầu hết các lò giết mổ, các điểm giết mổ đều có cán bộ thú y thực hiện kiểm soát giết mổ. Điều này, đã góp phần cung cấp thực phẩm có nguồn gốc động vật an toàn, đảm bảo vệ sinh cho tiêu dùng. Tuy nhiên, việc quy hoạch xây dựng các cơ sở giết mổ động vật tập trung tại một số huyện vẫn chưa được quan tâm thực hiện, đa số các cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm đang hoạt động có chiều hướng xuống cấp ngày càng nghiêm trọng, do thiếu đầu tư, bảo dưỡng, nâng cấp. Các cơ sở giết mổ hầu hết còn giết mổ thủ công, giết mổ trên bệ, trên nền, chưa được trang bị hệ thống mổ treo; một số địa phương vẫn còn tình trạng giết mổ tùy tiện, không đúng quy định, không đảm bảo vệ sinh thú y; trong khi đó, chiều hướng các loại dịch bệnh nguy hiểm ngày càng phát sinh và lây lan, ảnh hưởng đến sự phát triển của đàn gia súc, gia cầm và đe dọa đến sức khỏe của cộng đồng. + Đánh giá chung: 70

Ngành chăn nuôi hiện chiếm tỷ lệ khá nhỏ (chưa tới 2%) trong đóng góp vào tổng GDP của tỉnh. Chăn nuôi chưa thể hiện được vai trò quan trọng trong việc gia tăng thu nhập ở các vùng NT. Sản phẩm của các hộ chăn nuôi chiếm hơn 90% sản lượng thực phẩm ngành chăn nuôi cung cấp cho hơn 2 triệu người dân An Giang. Những kết quả đạt được: Nhiều tiến bộ kỹ thuật mới trong công tác giống, sản xuất thức ăn, thú y và các phương thức tổ chức sản xuất chăn nuôi mới được ứng dụng vào sản xuất. Đã hình thành những trang trại chăn nuôi chuyên canh bò sữa, bò thịt, heo hướng nạc, gia cầm, thuỷ cầm…với qui mô khá lớn. Công nghệ chăn nuôi trên địa bàn tỉnh có những tiến bộ đáng kể, phương thức chăn nuôi từng bước được chuyển đổi từ chăn nuôi nhỏ lẻ, hộ gia đình sang phương thức chăn nuôi trang trại, chăn nuôi công nghiệp và bán công nghiệp và nhiều chương trình, dự án phát triển chăn nuôi được triển khai góp phần nâng cao sản lượng thịt gia súc, gia cầm, vừa giải quyết việc làm, tăng thu nhập, đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu trong NN trong hơn 10 năm qua. Một số kết quả tích cực khác như: Hệ thống mạng lưới thú y cùng với hệ thống cửa hàng thuốc thú y và thức ăn chăn nuôi phủ kín đến cấp xã góp phần phòng chống, kiểm soát và khống chế dịch bệnh trên đàn vật nuôi; Hệ thống giết mổ tập trung được xây dựng khá hoàn thiện bước đầu góp phần hạn chế ô nhiễm môi trường; Công tác chọn giống phù hợp với xu hướng phát triển của ngành chăn nuôi như nâng cao tầm vóc đàn bò, nạc hóa đàn heo, sạch hóa đàn gia cầm,… Những khó khăn và thách thức: Kết quả, hiệu quả sản xuất ngành chăn nuôi thường xuyên biến động, tăng giảm thất thường. Nguyên nhân của sự biến động này là do giá cả thức ăn chăn nuôi ngày càng tăng, thị trường đầu ra gặp nhiều khó khăn; vấn đề ô nhiễm môi trường chưa được kiểm soát chặt chẽ, hiệu quả; Diễn biến bất thường của thời tiết, dịch bệnh gia súc, gia cầm diễn biến phức tạp. Với đặc điểm phương thức chăn nuôi nhỏ lẻ, phân tán, chứa nhiều rủi ro và thách thức như: thiếu kiến thức về các phương thức chăn nuôi tiên tiến, nguy cơ dịch bệnh, dịch vụ thú y và khuyến nông còn yếu, thiếu các tổ chức hoạt động nông dân, nguồn lực tài chính hạn hẹp, cộng thêm sự biến động của giá cả đầu ra đã khiến cho hộ chăn nuôi đối mặt với nhiều khó khăn. Nhiều khó khăn trong chuyển đổi nông hộ thành trang trại. Quá trình phát triển chăn nuôi tập trung theo quy mô hàng hóa của tỉnh vẫn vấp phải những khó khăn như: thủ tục giao đất, cho thuê đất vẫn còn chậm làm ảnh hưởng đến quá trình đầu tư; nhu cầu vốn 71

đầu tư, phát triển trang trại rất lớn, trong khi đó khả năng tiếp cận nguồn vốn của trang trại gặp nhiều khó khăn, do tài sản duy nhất thế chấp thường là đất đai, nhưng đất đai ở những vùng chăn nuôi lại có giá trị kinh tế thấp, trong khi thời gian vay vốn ngắn khiến các chủ trang trại chưa thể định hướng phát triển lâu dài. Tính liên kết trong phát triển kinh tế trang trại chưa cao, còn lỏng lẻo, thể hiện giữa chủ trang trại và nguồn cung đầu vào, sản xuất và chế biến, giữa chủ trang trại và một số dịch vụ khác… Yêu cầu đặt ra đối với việc nâng cao sức cạnh tranh của ngành chăn nuôi và an toàn thực phẩm là phải nâng cao được năng suất, chất lượng, vệ sinh thực phẩm và hạ giá thành sản phẩm chăn nuôi trong tương quan giá cả cùng loại trên thị trường. Những người chăn nuôi nhỏ lẻ tạo ra sản phẩm thịt nhưng lại không có tính quyết định về giá. Từ khâu nuôi đến khâu tạo ra sản phẩm đều có sự phân chia lợi nhuận, nhưng phần nhiều lại thuộc về thương lái, các cơ sở giết mổ và nhà phân phối. Trình độ quản lý, trang thiết bị chăn nuôi, thú y chưa cao và các dịch vụ và cơ sở hạ tầng hỗ trợ SXNN và NT chậm phát triển. Trong chăn nuôi, con giống đóng vai trò quan trọng, là yếu tố quyết định năng suất và chất lượng sản phẩm, nhưng hiện nay vấn đề quan trọng này chưa được coi trọng, sản phẩm không đồng đều, việc áp dụng công nghệ tiên tiến trong lai tạo giống còn hạn chế… 2.1.4. Thực trạng phát triển ngành lâm nghiệp 2.1.4.1. Kinh tế lâm nghiêp Bảng 2.25: GTSX lâm nghiệp theo giá so sánh 1994 phân theo ngành hoạt động

Giá so sánh 1994 (triệu đồng) Trồng và chăm sóc rừng Khai thác gỗ và lâm sản Thu nhặt sản phẩm * Dịch vụ lâm nghiệp

2000

2005

2010

2011

69.251 12.859 37.583 498 18.311

78.010 12.251 40.696 529 24.534

87.997 10.498 44.291 727 32.481

86.931 8.889 43.772 789 33.481

Tốc độ tăng BQTK 2001-2011 (%) 2,1 -3,3 1,4 4,3 5,6

(*) Thu nhặt sản phẩm từ rừng không phải gỗ và lâm sản khác. Nguồn: NGTK tỉnh An Giang năm 2012.

Ngành LN tỉnh An Giang bao gồm các phân ngành: trồng và chăm sóc rừng, khai thác gỗ và lâm sản, thu nhặt lâm sản từ rừng không phải gỗ và lâm sản khác và dịch vụ LN. + Theo giá so sánh 1994: GTSX ngành LN năm 2000 là 69,2 tỷ đồng, năm 2011 là 86,9 tỷ đồng; đạt tốc độ tăng bình quân 2,1%/năm thời kỳ 2001-2011, trong đó: trồng và chăm sóc rừng tăng trưởng âm 3,3%/năm, khai thác gỗ và lâm sản tăng 1,4%/năm, thu nhặt lâm sản từ rừng không phải gỗ và lâm sản khác tăng 4,3% và dịch vụ LN tăng 5,6%/năm (bảng 2.25). GDP ngành LN năm 2000 là 47 tỷ đồng, năm 2012 là 65 tỷ đồng; đạt tốc độ tăng bình quân 2,7%/năm ở thời kỳ 2001-2012. + Theo giá thực tế: GTSX ngành LN năm 2000 là 85,9 tỷ đồng và năm 2012 là 405,3 tỷ đồng; Trong đó: trồng và chăm sóc rừng chiếm 4,5%, khai thác gỗ và lâm sản 87,3%, thu nhặt lâm sản từ rừng không phải gỗ và lâm sản khác 0,8% và dịch vụ LN 7,4%. Cơ cấu nội bộ ngành LN trong 10 năm qua chuyển dịch theo hướng tỷ trọng ngành khai thác gỗ và lâm sản tăng dần, từ 76,2% năm 2000 tăng lên 87,3% năm 2012; tỷ trọng các ngành trồng và chăm sóc rừng, ngành dịch vụ LN có xu hướng giảm, giảm tương ứng 7,2% năm 2000 – 4,5% năm 2012; 15,9% năm 2000 – 7,4% năm 2012, ngành thu nhặt lâm sản từ rừng không phải gỗ và lâm sản khác chiếm tỷ trọng không đáng kể trong cơ cấu nội bộ ngành LN, chiếm chưa đến 1,0%. (hình 2.14) Hình 2.14: Chuyển dịch cơ cấu nội bộ ngành lâm nghiệp thời kỳ 2001-2012

Nguồn: NGTK tỉnh An Giang năm 2012. 73

GDP ngành LN năm 2000 là 63 tỷ đồng, năm 2012 là 305 tỷ, chỉ chiếm 0,5% tổng GDP nền kinh tế nhưng chiếm đến 1,7% GDP KV I. Cho thấy quy mô ngành LN rất nhỏ bé trong KV I cũng như trong toàn nền kinh tế tỉnh An Giang. 2.1.4.2. Diện tích rừng a) Biến động diện tích rừng Trong thời kỳ 2001-2012, tổng diện tích rừng hiện có tỉnh An Giang được duy trì ổn định ở mức trên 12.000 ha (có thời điểm tăng lên trên 13.000 ha). Trong đó, diện tích rừng tự nhiên (thuộc loại rừng ẩm nhiệt đới, đa số là cây lá rộng, với 154 loài cây quý hiếm thuộc 54 họ được bảo vệ nghiêm ngặt) ổn định khoảng 583 ha; diện tích rừng trồng chủ yếu là các loại cây mọc nhanh như: bạch đàn, keo lá tràm, tai tượng kết hợp với cây gỗ quý như sao, dầu, giáng hương, cây dó bầu (để tạo trầm hương). Bảng 2.26: Diện tích rừng hiện có phân theo loại rừng ĐVT: ha Tổng số

Chia ra Rừng tự nhiên

Rừng trồng

Năm 2000

12.668,94

582,94

12.086,00

Năm 2005

14.114,94

582,94

13.532,00

Năm 2010

13.758,60

582,94

13.175,66

Năm 2011

11.955,94

582,94

11.373,00

Năm 2012

12.250,24

582,94

11.667,30

Nguồn: NGTK tỉnh An Giang năm 2012

Diện tích rừng phân bố ở các huyện, thị: Châu Đốc (148,37 ha); Tịnh Biên (6.200,7 ha); Tri Tôn (5.731,4 ha) và Thoại Sơn (169,7 ha)29. Diện tích rừng tự nhiên phân bố chủ yếu ở Tịnh Biên (252,6 ha) và Tri Tôn (330,34 ha), phần lớn thuộc Khu bảo tồn Trà Sư và khu di tích lịch sử Tức Dụp; diện tích rừng trồng chủ yếu được giao khoán đến từng hộ gia đình, tổ chức quản lý, sử dụng; phân bố ở các huyện, thị: Châu Đốc (148,37 ha); Tịnh Biên (5.948,1 ha), Tri Tôn (5.401,1 ha) và Thoại Sơn (169,7 ha). b) Hiện trạng sử dụng đất lâm nghiệp năm 2011

Số liệu thống kê sơ bộ năm 2012, Niên giám thống kê tỉnh An Giang năm 2012

Theo kết quả điều tra, thống kê hiện trạng rừng và đất LN tỉnh An Giang tại thời điểm tháng 3 năm 2011 dựa trên ranh giới quy hoạch 3 loại rừng của Quyết định 873/QĐ-UBND ngày 02/4/2007, có số liệu như sau: Bảng 2.27: Diện tích rừng và đất lâm nghiệp năm 2011 theo đơn vị hành chính Loại đất loại rừng

Tổng

Tổng đất LN Đất có rừng Rừng tự nhiên Rừng trồng Đất chưa có rừng

18.865 11.956 583 11.373 6.909

ĐVT: ha Phân theo đơn vị hành chính Tịnh Biên Tri Tôn Châu Đốc Thoại Sơn 8.365 9.778 352 371 5.918 5.680 192 167 253 330 5.665 5.350 192 167 2.447 4.098 160 204

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang Số liệu từ bảng 2.27 cho thấy, diện tích đất LN tỉnh An Giang năm 2011 là 18.865 ha (chiếm 5,33% diện tích tự nhiên của tỉnh), trong đó: rừng tự nhiên là 583 ha (chiếm 3,09% diện tích đất LN), rừng trồng là 11.373 ha (chiếm 60,29% diện tích đất LN) và đất chưa có rừng là 6.909 ha (chiếm 36,62% diện tích đất LN). Diện tích rừng trồng ở trên chưa bao gồm 24,98 triệu cây trồng phân tán (quy đổi 5.689 ha). Đối với diện tích đất chưa có rừng là 6.909 ha, trong đó: vườn rừng là 1.278 ha; canh tác NN (cây ngắn ngày) là 3.323 ha; núi đá không có khả năng trồng rừng là 1.211 ha; đất trống là 260 ha; các loại đất khác là 836 ha. Chia theo các loại rừng: - Rừng đặc dụng: Bảng 2.28: Diện tích các loại đất, loại rừng đặc dụng năm 2011 ĐVT: ha Loại đất, loại rừng Tổng Phân theo đơn vị hành chính Tịnh Biên Tri Tôn Châu Đốc Thoại Sơn Tổng rừng đặc dụng 1.586 844 200 171 371 Dất có rừng 953 716 70 167 Đất tự nhiên Rừng trồng 953 716 70 167 Đất chưa có rừng 633 128 200 101 204

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang Diện tích đất rừng đặc dụng tỉnh An Giang là 1.586 ha (chiếm 8,41% diện tích đất LN) thuộc địa bàn hành chính các huyện Tịnh Biên, Tri Tôn,Thoại Sơn và thị xã Châu 75

Đốc, trong đó toàn bộ diện tích đất có rừng là rừng trồng 953 ha (chiếm 60,08% diện tích rừng đặc dụng), dất chưa có rừng là 633 ha (chiếm 39,92% diện tích rừng đặc dụng). - Rừng phòng hộ: Bảng 2.29: Diện tích các loại đất, loại rừng phòng hộ năm 2011 ĐVT: ha Loại đất, loại rừng Tổng rừng phòng hộ Đất có rừng Rừng tự nhiên Rừng trồng Đất chưa có rừng

Tổng 12.458 9.058 583 8.475 3.399

Phân theo đơn vị hành chính Tịnh Biên Tri Tôn Châu Đốc Thoại Sơn 7.174 5.176 107 5.081 3.882 95 253 330 4.828 3.552 95 2.093 1.294 12

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang Diện tích đất rừng phòng hộ của tỉnh An Giang là 12.458 ha (chiếm 66,04% diện tích đất LN), đây toàn bộ là diện tích rừng phòng hộ đồi núi thuộc địa bàn ành chính các huyện Tịnh Biên, Tri Tôn và thị xã Châu Đốc, trong đó diện tích rừng tự nhiên là 583 ha (chiếm 4,68% diện tích rừng phòng hộ), rừng trồng là 8.475 ha (chiếm 27,29% diện tích rừng phòng hộ). - Rừng sản xuất: Bảng 2.30: Diện tích các loại đất, loại rừng sản xuất năm 2011 Loại đất, loại rừng Tổng rừng sản xuất Đất có rừng Rừng tự nhiên Rừng trồng Đất chưa có rừng

ĐVT: ha Tổng Phân theo đơn vị hành chính Tịnh Biên Tri Tôn Châu Đốc Thoại Sơn 4.822 346 4.402 74 1.945 121 1.798 26 1.945 2.876

121 225

1.798 2.604

26 47

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang Diện tích đất rừng sản xuất tỉnh An Giang là 4.822 ha (chiếm 25,56% diện tích đất LN), thuộc địa bàn hành chính các huyện Tịnh Biên, Tri Tôn và Tp. Châu Đốc, trong đó diện tích có rừng là 1.945 ha toàn bộ là rừng trồng (chiếm 40,35% diện tích rừng sản xuất) và đất chưa có rừng là 2.876 ha (chiếm 59,65% diện tích rừng sản xuất). 2.1.4.3. Kết quả hoạt động sản xuất lâm nghiệp 76

a) Quản lý và bảo vệ rừng Tại tỉnh An Giang, bảo vệ rừng thực hiện trên đối tượng là rừng tự nhiên và rừng trồng khi hết thời gian chăm sóc (3 năm), số liệu giao khoán bảo vệ rừng hàng năm thể hiện ở bảng 2.31 sau: Bảng 2.31: Kết quả khoán bảo vệ rừng tỉnh An Giang giai đoạn 2001-2010 Năm thực hiện 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Kế hoạch (ha)

Thực hiện (ha)

6.156 7.689 5.305 4.983 6.778 3.772 2.848 2.287 2.266 2.030

6.107 7.384 4.733 4.984 6.765 3.772 2.848 2.229 2.132 2.030

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang Số liệu từ bảng 2.31 cho thấy, về khoán bảo vệ rừng: toàn bộ diện tích khoán bảo vệ rừng thuộc đối tượng rừng phòng hộ, trong cả giai đoạn 2001-2010 đã thực hiện khoán bảo vệ rừng là 42.984 ha, cao nhất là năm 2002 với diện tích 7.384,2 ha, tỷ lệ diện tích thực hiện là 97% so với kế hoạch. Các dự án của tỉnh thuộc rừng phòng hộ và rừng đặc dụng nên tỉnh giao cho ban quản lý dự án thực hiện việc khoán bảo vệ rừng. Ban quản lý dự án khoán lại cho cá nhân, hộ gia đình bảo vệ rừng. Việc giao khoán bảo vệ rừng, trồng và chăm sóc rừng từ năm 2001-2010 đã hợp đồng hàng năm với 6.028 hộ gia đình, trong đó có 1.993 hộ dân tộc Khmer (chiếm tỷ lệ 33% số hộ nhận khoán). Công tác quản lý và bảo vệ rừng trên địa bàn tỉnh là nhiệm vụ cấp bách hàng đầu luôn được UBND tỉnh quan tâm sâu sát hàng năm. Nhiệm vụ bảo vệ rừng được cụ thể hóa bằng các hoạt động cụ thể như hoạt động tuyên truyền (phát thanh và truyền hình) về phòng cháy chữa cháy rừng; đầu tư trang thiết bị dụng cụ phục vụ cho công tác bảo vệ rừng; công tác chống chặt phá rừng, công tác bảo tồn và quản lý gây nuôi động vật rừng, công tác kiểm tra nhập, xuất gỗ được duy trì thường xuyên và luôn đặt trong tình trạng đề cao cảnh giác. b) Trồng rừng phòng hộ, rừng đặc dụng, rừng sản xuất

Kết quả trồng rừng phòng hộ, đặc dụng và sản xuất tỉnh An Giang thể hiệ ở bảng 2.32 như sau: Bảng 2.32: Kết quả tròng rừng tỉnh An Giang giai đoạn 2001-2010 ĐTV: ha Rừng phòng hộ Năm 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Tổng

Tổng

Trồng bước 2

1.499 1.367 1.258 589 780 480 350 401 501 1.000 8.225

842 1.091 364 274 373 294 210 289 70 300 4.107

Trồng phủ xanh 657 276 894 315 407 186 140 112 431 700 4.118

Rừng ĐD

20 20 18

Rừng SX

700 600 695 1.048 3.043

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang - Từ năm 2001-2010, tổng diện tích trồng rừng phòng hộ là 8.225 ha trong đó trồng bước 1 (phủ xanh) là 4.188 ha và trồng rừng bước 2 là 4.107 ha. Rừng đặc dụng: diện tích trồng rừng đặc dụng được thực hiện từ năm 2005-2007 với diện tích rừng trồng là 58 ha tại khu vực rừng bảo vệ cảnh quan Trà Sư. Rừng sản xuất: Tỉnh An Giang là tỉnh đồng bằng, có diện tích rừng tập trung nhỏ, với hệ thống kênh rạch, đường giao thông chằn chịt do đó công tác trồng cây LN phân tán rất quan trọng trong việc phòng hộ, cải tạo môi trường…Việc đầu tư hỗ trợ trồng rừng sản xuất, chủ yếu là trồng cây LN phân tán trên các tuyến trên đê, đường giao thông, cụm tuyến dân cư, đất ở và các công sở, trường học… Giai đoạn từ năm 2006-2009 trồng 8,145 triệu cây phân tán các loại (tương ứng 3.043 ha). c) Khoanh nuôi phục hồi rừng Sau khi kết thúc chương trình 327 vào năm 1998 và chuyển tiếp sang thực hiện Dự án 661, tỉnh An Giang không thực hiện việc khoanh nuôi phục hồi rừng tự nhiên. Riêng năm 1998 có thực hiện khoanh nuôi phục hồi rừng là 349 ha bằng vốn của Chương trình 327. 2.1.4.4. Tài nguyên rừng 78

+ Về trữ lượng rừng tỉnh An Giang được thể hiện ở bảng 2.33 như sau: Tổng trữ lượng gỗ rừng tập trung của tỉnh An Giang là 722.490 m3 (chiếm 100%), trong đó rừng tự nhiên là 42.426m3 (chiếm 5,9%), rừng trồng là 680.063m3 (chiếm 94,1%). Bảng 2.33 Trữ lượng các loại rừng năm 2011 Các loại rừng Tổng trữ lượng Rừng tự nhiên Rừng trồng Rừng đặc dụng Rừng tự nhiên Rừng trồng Rừng phòng hộ Rừng tự nhiên Rừng trồng Rừng sản xuất Rừng tự nhiên Rừng trồng

Tổng cộng

Phân theo đơn vị hành chính Tri Tôn Châu Đốc Thoại Sơn 407.220 20.938 5.580 24.042 383.178 20.938 5.580 2.356 5.580

722.490 42.426 680.063 117.353

Tịnh Biên 288.752 18.384 270.368 109.418

117.353 298.318 42.426 255.892 306.818

109.418 164.361 18.384 145.976 14.974

119.376 24.042 95.334 287.844

306.818

14.974

287.844

2.356 14.581

5.580

14.581 4.000 4.000

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang + Sản phẩm khai thác từ gỗ và lâm sản ngoài gỗ: Sản phẩm khai thác từ gỗ và lâm sản ngoài gỗ trên địa bàn tỉnh khá phong phú và đa dạng, bao gồm: gỗ, củi, tre, măng tươi, lá gòn, me chua,…Nhìn chung, so với năm 2000, ngoài sản phẩm gỗ và măng tươi, sản lượng có xu hướng tăng, lần lượt tăng 31.832 m3 và 144 tấn, các sản phẩm lâm sản còn lại sản lượng có xu hướng giảm, cụ thể như sau: Bảng 2.34: Sản lượng gỗ và lâm sản ngoài gỗ phân theo loại lâm sản

Gỗ Củi Tre Măng tươi Lá gòn M e chua

Đơn vị tính m3 ste 1000 cây Tấn Tấn

2000

2005

2010

2011

2012

43.168 423.816 2.649 60 215

58.417 425.275 2.386 86 196

65.200 482.500 1.800 137 154

74.705 418.178 2.227 190 69

75.000 419.500 2233 204 75

Tăng giảm 2012/2000 31.832 -4.316 -416 144 -140

Tấn

-24

Nguồn: NGTK tỉnh An Giang năm 2012 2.1.4.5. Đánh giá chung 79

a) Những mặt đạt được Thông qua các chương trình, dự án về rà soát quy hoạch, bảo vệ phát triển rừng, công tác quản lý Nhà nước về rừng và đất LN đã có bước chuyển biến tích cực. Đã xác lập được ranh giới 3 loại rừng trên hồ sơ và ở thực địa, các chương trình, hoạt động của ngành LN ngày càng đi vào chiều sâu. Từ các khâu lập quy hoạch, lập đề án (chẳng hạn đề án phát triển cây LN phân tán), điều tra, thiết kế, đánh giá tác động môi trường đều được thực hiện theo đúng trình tự các quy định của pháp luật. Công tác điều chỉnh lại quy hoạch 3 laoại rừng, gắn với việc điều chỉnh quy mô các lâm phận, điều chỉnh chức năng rừng phù hợp năng lực, trình độ. Ranh giới lâm phận cụ thể và bố trí hợp lý, trách nhiệm chủ rừng cao hơn. Việc điều chỉnh quy hoạch từng bước giải quyết được những vướng mắc trong quy hoạch đối với các ngành kinh tế khác. Với sự quan tâm thường xuyên từ TW tới địa phương trong việc ban hành các cơ chế, chính sách, kiểm tra, giám sát, ngành LN của tỉnh An Giang đã được những thành tựu đáng khích lệ sau: + Kết quả các hoạt động LN trong giai đoạn 2001 đến nay đã cho thấy diện tích rừng trồng tập trung hàng năm 1.000 ha, diện tích đất trống vùng đồi núi có thể trồng rừng về cơ bản đã được phủ xanh bằng các loại cây LN góp phần tăng độ che phủ của rừng. + Đã xác lập được quyền quản lý đất LN trên toàn bộ diện tích quy hoạch phát triển LN. Các đơn vị quản lý rừng và hộ gia đình được giao quyền sử dụng đất, đóng vai trò là đại diện của nhà nước trong việc quản lý kinh doanh rừng. Vai trò, chức năng của chính quyền địa phương ở các cấp trong việc quản lý tài nguyên rừng ngày càng được tăng cường, nâng cao hiệu quả của công tác quản lý tài nguyên rừng. + Những chính sách và chương trình mục tiêu như chính sách giao đất rừng, Chương trình 327, Dự án trồng mới 5 triệu ha rừng, chính sách XHH ngành LN đã được thực hiện. Những chính sách hỗ trợ cho đồng bào dân tộc thiểu số và các địa phương vùng NT đã góp phần đáng kể vào việc giải quyết việc làm cho nhân dân lao động. Công tác giao khoán bảo vệ rừng đến các tổ chức, hộ gia đình (đặc biệt là các hộ gia đình Khmer) đã có tác động tích cực và rừng đã có chủ thực sự do đó công tác quản lý bảo vệ rừng được nâng lên rõ rệt. + Bằng các mô hình nông lâm kết hợp phù hợp ở địa phương đã đem lại hiệu quả về kinh tế, môi trường, an ninh xã hội rõ rệt, qua đó giúp cộng đồng dân cư tích cực hơn trong công tác rừng, chăm sóc và bảo vệ rừng ngày càng tốt hơn.

+ Góp phần không nhỏ trong việc nâng cao độ che phủ của rừng, cải thiện chất lượng rừng và đặc biệt tăng khả năng phòng hộ môi trường sinh thái, chống xói lở đất…, tăng mực nước ngầm. b) Những tồn tại - Suất đầu tư cho công tác trồng, chăm sóc và bảo vệ rừng bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước cho 1 ha rất thấp so với thực tế, chu kỳ kinh doanh cây LN dài ngày, các hộ dân có tiềm năng về kinh tế rất hạn chế, do đó chưa thực sự thu hút được các hộ dân tham gia. - Việc hưởng lợi của người dân từ rừng còn rất thấp (thu nhập chính sách của người dân lành nghề khác như: SXNN, NTTS…, tỷ lệ thu nhập dưới 20% trong tổng thu nhập của người dân sống ở vùng rừng). - Việc trồng cây LN phân tán và trồng rừng tập trung trên những vùng đất phèn nặng, thường ở vùng sâu, vùng xa và dọc theo các tuyến kênh, tuyến biên giới, điều kiện sinh hoạt ăn ở đi lại khó khăn trong đó cán bộ phụ trách LN còn quá thiếu. Đa số các huyện, xã có rừng không có cán bộ chuyên trách LN. - Diện tích đất LN phân bố manh mún, nhỏ lẻ, địa bàn sản xuất LN thuộc vùng Tứ giác Long Xuyên, điều kiện khí hậu thủy văn diễn biến phức tạp, thường xuyên bị lũ lớn, thời gian ngập lũ kéo dại lại ngay vào thời vụ trồng nên ảnh hưởng trong việc làm đất, trồng cây, xây dựng cơ bản các công trình, cây trồng bị thiệt hại. Đồng thời ở một số khu vực do hệ thống kênh, mương chưa đảm bảo yêu cầu cho phát triển và bảo vệ rừng cũng làm ảnh hưởng đến kết quả chung. - Việc ứng dụng KH - CN tiên tiến trong lựa chọn cơ cấu và sản xuất giống cây rừng và trồng rừng còn yếu. - Các công trình xây dựng cơ bản như: trạm bảo vệ, kênh mương phòng chống, tháp canh lửa… sau thời gian đưa vào sử dụng đã phát huy hiệu quả, góp phần trong công tác quản lý bảo vệ và phát triển rừng. Tuy nhiên, còn một số công trình đã xuống cấp cần phải tiến hành nâng cấp, sửa chữa. - Tăng trưởng của ngành LN thấp và chưa bền vững, lợi nhuận thấp, sức cạnh tranh yếu, tiềm năng tài nguyên rừng chưa dược khai thác tổng hợp và hợp lý, nhất là các dịch vụ từ rừng. Giá tràm cừ liên tục giảm, thị trường tiêu thụ tràm gặp nhiều khó khăn, không ổn định. - Ngành công nghiệp chế biến lâm sản chủ yếu là tự phát, chưa vững chắc, thiếu quy hoạch và tầm nhìn chiến lược, tính cạnh tranh chưa cao, sự liên kết và phân bố sản xuất

chưa tốt, chưa xây dựng được thương hiệu trên thị trường, thiếu vốn đầu tư cho phát triển và HĐH công nghệ; nguồn gỗ nguyên liệu chưa ổn định, phụ thuộc vào nhập khẩu. c) Nguyên nhân của những tồn tại - Nguyên nhân chủ quan: + Cơ chế, chính sách của Nhà nước về LN trong thời gian qua tuy có ban hành nhiều nhưng chưa thật sự tạo động lực để khuyến khích phát triển nghề rừng cũng như tạo điều kiện nâng cao thu nhập cho người dân sống ở vùng rừng. + Bộ máy tổ chức ngành LN chưa thực sự ổn định, thường xuyên luân chuyển cán bộ. Đội ngũ cán bộ quản lý và cán bộ kỹ thuật còn thiếu và yếu so với yêu cầu nhiệm vụ. Cơ sở vật chất, phương tiện làm việc, trang thiết bị tuy được trang bị nhưng còn thiếu so với yêu cầu. + Công tác tuyên truyền thuộc lĩnh vực LN còn hạn chế, chưa có những nội dung cụ thể để mở những đợt tuyên truyền sâu rộng đến từng đối tượng, thấy được lợi ích nhiều mặt của trồng cây để cùng hưởng ứng phong trào. Sự phối hợp của các ngành các cấp chưa chặt chẽ, chưa có sự thống nhất cao nên khi đi vào công việc cụ thể còn gặp nhiều lúng túng. + Địa bàn đất LN rộng lớn, địa hình phức tạp, hệ thống bản đồ, số liệu, phục vụ cho công tác quản lý tài nguyên rừng chưa đồng bộ, chưa được cập nhật thường xuyên. Số liệu, ranh giới, vị trí trên bản đồ, trong báo cáo và ngoài thực địa rất khác nhau. Điều này gây rất nhiều khó khăn trong công tác quản lý. + Đối với diện tích rừng do các hộ gia đình quản lý, các ban quản lý dự án của địa phương gặp nhiều khó khăn trong việc quản lý các khâu ky thuật trồng và chăm sóc rừng cũng như theo dõi đầu ra của rừng tràm trồng. + KH - CN chưa đáp ứng được yêu cầu bảo vệ và phát triển rừng, chưa gắn kết với sản xuất. Một số khâu quan trọng như giống cây trồng LN còn hạn chế, chưa có các khu rừng trồng, vườn giống, vườn ươm cây LN với năng suất và CNC, tổ chức khuyến lâm còn rất thiếu và yếu. + Cho đến nay, phát triển LN chủ yếu dựa vào vốn ngân sách nhà nước, nguồn lực của khu vực ngoài quốc danh và dịch vụ môi trường còn nhiều tiềm năng chưa được phát huy. Đầu tư cho kinh doanh và bảo vệ rừng còn rất thấp so với nhu cầu; sử dụng các nguồn lực đầu tư còn dàn trải, suất đầu tư thấp làm theo phong trào và hiệu quả chưa cao. Cơ cấu đầu tư chưa cân đối, ít chú trọng đến rừng sản xuất; chưa quan tâm đầu tư cho cơ sở hạ tầng LN.

+ Chậm thực hiện việc định giá rừng, cho thuê rừng, áp dụng các cơ chế chi trả dịch vụ môi trường, cơ chế phát triển sạch, hạn chế việc huy động các nguồn vốn đầu tư cho LN. - Nguyên nhân khách quan: + Ngành LN tỉnh An Giang hàng năm chịu ảnh hưởng rất lớn từ thiên tai, điều kiện khí hậu thủy văn diễn biến phức tạp, thường xuyên bị lũ lớn, thời gian ngập lũ kéo dài lại ngay vào thời vụ trồng nên ảnh hưởng trong việc làm đất, trồng cây, xây dựng cơ bản các công trình, cây trồng bị thiệt hại. + Giá tràm cừ liên tục giảm, thị trường tiêu thụ bấp bênh, không ổn định trong những năm gần đây, do đó hiệu quả từ việc trồng rừng thấp vì vậy người dân không thiết tha với trồng rừng mà chuyển sang trồng lúa mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn. + Dân số vẫn tiếp tục gia tăng, phương thức sử dụng đất nông, LN ít hiệu quả tạo ra sức ép liên tục vào rừng để mở rộng diện tích đất NN, chuyển hóa đất LN sang các loại hình sử dụng đất khác. Diện tích đất thích hợp để trồng rừng sản xuất cho năng suất cao còn hạn chế và manh mún. 2.1.5. Thực trạng phát triển ngành thủy sản Bảng 2.35: Cơ cấu giá trị ngành thủy sản 2000

2005

2010

2012

GDP TS/tổng GDP (gtt, %) GDP TS/ GDP KV I (gtt, %) Tỷ lệ VA/GTSX (gtt, %)

6,2 14,9 47,8

4,7 12,3 36,5

3,8 11,3 26,0

3,2 10,3 26,1

Trung bình theo từng giai đoạn 2000200520102005 2010 2012 5,7 4,7 3,5 13,5 12,0 10,5 42,0 31,0 32,0

Tỷ trọng GTSX ngành TS (gtt, %) --- Khai thác --- Nuôi trồng --- Dịch vụ TS

100,0 28,0 68,0 3,0

100,0 11,8 85,0 3,2

100,0 11,7 81,7 6,5

100,0 16,0 79,3 4,8

19,9 77,0 3,1

11,8 83,4 4,9

14,5 80,7 4,8

20002005 4,3 10,2

20052010 2,7 10,7

20012010 3,5 10,4

-10,9 18,4 13,2

-0,9 12,5 28,1

-6,0 15,5 20,4

Bảng 2.36: Tăng trưởng của ngành thủy sản

GDP toàn ngành (gss 1994, %) GTSX toàn ngành (gss 1994, %) Trong đó: --- Khai thác --- Nuôi trồng --- Dịch vụ TS

2000

2005

2010

2012

5,9 11,8

-1,0 7,2

-2,6 -1,6

Nguồn: NGTK tỉnh An Giang năm 2012 83

Bảng 2.35 cho thấy tỷ trọng GDP ngành thủy sản liên tục giảm dần từ 6,2% năm 2000 xuống còn 3,2% năm 2012. Trung bình trong giai đoạn 2010-2012 ngành thủy sản chiếm 3,5% tổng GDP, giảm 1,2 điểm phần trăm đóng góp so với giai đoạn 2005-2010. Trong Khu vực I, GDP thủy sản hiện chiếm trên 10%. Trong nội bộ ngành thủy sản: nuôi trồng hiện chiếm trung bình khoảng 80%, khai thác 15% và dịch vụ 5%. Do khó khăn về giá cả, thị trường nên vài năm gần đây, tỷ trọng nuôi trồng có xu hướng giảm nhẹ so với giai đoạn 2005-2010. Về tăng trưởng: GTSX tăng bình quân 10,4%/năm, GDP tăng bình quân 3,5%/năm thời kỳ 2001-2010. Các năm 2011, 2012 tốc độ tăng giảm rất nhanh, thậm chí tăng trưởng âm vào năm 2012. Hiệu quả sản xuất của ngành cũng suy giảm, khi khoảng cách tăng trưởng giữa GDP (hay VA) và GTSX ngày càng cách xa ra, làm cho tỷ lệ VA/GO giảm nhanh từ 47,8% năm 2000 xuống còn 36,5% năm 2005 và 26% giai đoạn từ 2010 đến nay. Hình 2.15

Nguồn: NGTK tỉnh An Giang năm 2012 Ngành dịch vụ thủy sản có tốc độ tăng trưởng khá cao (bình quân đạt 20,4%/năm thời kỳ 2001 – 2010), nhưng do có quy mô còn nhỏ so với hai ngành nuôi trồng và khai thác nên không ảnh hưởng lớn đến tăng trưởng chung của toàn ngành thủy sản (10,4%/năm). Đối với NTTS, GO tăng bình quân 17,5%/năm, trong khi giá trị khai thác giảm 6%/năm; hai chiều hướng ngược nhau này đã làm thay đổi đáng kể về cơ cấu nội bộ ngành thủy sản của tỉnh An Giang. Nếu năm 2000 tỷ lệ nuôi trồng – khai thác – dịch vụ trong cơ cấu GTSX là 68% – 29% – 3% thì đến năm 2011 tỷ lệ này là 79% – 16% – 5%. Xu hướng tăng trưởng và thay đổi cơ cấu nội bộ ngành thủy sản trong thời gian gần đây cho thấy tỉnh An Giang đã và đang phát huy khá tốt tiềm năng, lợi thế về vị trí địa lý, tự nhiên để phát triển thủy sản, đặc biệt là ngành nuôi trồng; đồng thời phản ánh những thách thức mới liên quan đến khai thác nguồn lợi thủy sản từ thiên nhiên, hoạt động dịch 84

vụ thủy sản nhằm phục vụ cho việc NTTS theo hướng háng hóa, có giá trị gia tăng cao và theo hướng bền vững. 2.1.5.1. Nuôi trồng thủy sản a) Đất NTTS: Thực hiện Quyết định số 859/QĐ-UBND ngày 27/04/2006 của UBND tỉnh An Giang về việc phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch phát triển ngành thủy sản đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020 và Quyết định số 3354/QĐ-UBND ngày 12/12/2007 của của UBND tỉnh An Giang về việc phê duyệt điều chỉnh bổ sung Quy hoạch phát triển ngành thủy sản đến năm 2010 cho thấy: Mặc dù diện tích nuôi trồng thực tế chỉ hơn 50% so với mục tiêu đặt ra trong Quy hoạch (có địa phương như An Phú, Châu Đốc chỉ đạt 14-15%) nhưng tỉnh đã thành công trong các mục tiêu định tính như: đã định vị được vùng NTTS, từng bước hình thành các vùng sản xuất hàng hóa lớn, phát triển nuôi trồng theo phương thức công nghiệp, thu hút được nhiều doanh nghiệp vào đầu tư phát triển ngành hàng và đã tạo được niềm tin, an tâm sản xuất; bước đầu quan tâm đến các vấn đề xử lý nước thải, bảo vệ môi trường sinh thái, môi trường NTTS. Bảng 2.37: So sánh tại thời điểm năm 2010

Tổng số (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

DT nuôi thực tế năm 2007*

DT nuôi thực tế năm 2010

Mục tiêu quy hoạch**

3.038 236 64 78 279 329 470 22 37 227 367 929

2.415 268 33 92 217 227 404 37 42 253 303 268

4.622 545 218 644 299 522 918 53 115 482 425 401

Tỷ lệ đạt được (%) 52,3 49,2 15,1 14,3 72,6 43,5 44,0 69,8 36,5 52,5 71,3 66,8

Ghi chú: * năm 2007 là năm có diện tích nuôi lớn nhất. ** Theo Quyết định số 3354/QĐ-UBND ngày 19/12/2007.

* Đối với NTTS trên nền đất nông nghiệp: + Diện tích nuôi cá chân ruộng 85

Diện tích nuôi cá chân ruộng thấp hơn nhiều so với quy hoạch đã được phê duyệt nguyên nhân chủ yếu là do: (1) Phụ thuộc vào mức nước lũ hàng năm lớn hay nhỏ và phụ thuộc vào quy hoạch đê bao vùng sản xuất lúa 3 vụ. (2) Còn một số mặt hạn chế về kỹ thuật và hiệu quả kinh tế, mô hình nuôi cá chân ruộng kết hợp với trồng lúa được xây dựng và phát triển tập trung ở huyện Châu Thành. Bảng 2.38: Diện tích nuôi cá chân ruộng TT

Địa phương

DT theo QĐ 859 (ha)

DT theo QĐ 3354 (ha)

DT nuôi cá năm 2011 (ha)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Châu Phú Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn Tịnh Biên Phú Tân Toàn tỉnh

20 70 80 30 50 30 270 99 130 60 839

110 85 2.295 35 4.604 7.129

1,4 0,1 0,8 0,1 0,3 0,4 35,9 4,5 151,1 0,2 4,4 235,3

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang, năm 2012 Trong thời kỳ quy hoạch, diện tích nuôi cá chân ruộng cần thiết phải được điều chỉnh cho phù hợp với tình hình phát triển kinh tế, xã hội và quy hoạch tổng thể ngành nông nghiệp tỉnh An Giang. + Diện tích nuôi tôm chân ruộng Hình thức nuôi tôm chân ruộng phát triển tập trung chủ yếu tại huyện Thoại Sơn, Châu Phú; hình thức nuôi chủ yếu là luân canh với cây lúa (1 vụ lúa + 1vụ tôm). Diện tích nuôi tôm chân ruộng thấp hơn nhiều so với quy hoạch đã được phê duyệt nguyên nhân chủ yếu là do: (1) Nguồn giống nuôi tôm sản xuất trong nước không đủ cung cấp cho nhu cầu nuôi, hầu hết nguồn giống nhập từ Trung Quốc, chất lượng giống không đảm bảo, giá tôm giống cao, do đó hạn chế việc phát triển mở rộng diện tích sản xuất. (2) Còn một số mặt hạn chế về kỹ thuật và hiệu quả kinh tế. (3) Nuôi tôm đan xen với trồng lúa nên tôm nuôi rất dễ bị ảnh hưởng bởi thuốc bảo vệ thực vật. Trong thời kỳ quy hoạch, cần thiết phải quy hoạch vùng chuyên tôm càng xanh và phù hợp với quy hoạch tổng thể ngành nông nghiệp tỉnh An Giang. 86

Bảng 2.39: Diện tích nuôi tôm chân ruộng TT

Địa phương

DT theo QĐ 859 (ha)

DT theo QĐ 3354 (ha)

DT nuôi tôm năm 2011 (ha)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Châu Phú Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn Tịnh Biên Phú Tân Toàn tỉnh

48 100 55 430 385 70 1.500 100 2.688

48 90 430 445 70 1.500 20 2.603

1,7 34,3 10,9 340,0 4,1 391,0

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang, năm 2012 + Số lượng lồng bè nuôi thủy sản Bảng 2.40: Số lượng lồng bè nuôi thủy sản TT

Địa phương

Số lồng bè theo QĐ 859 (cái)

Số lồng bè theo QĐ 3354 (cái)

Số lượng bè thực tế năm 2011

1 2

Long Xuyên Châu Đốc

396 250

378 122

461 97

An Phú

1.120

1.223

704

4 5 6

Tân Châu Châu Phú Tri Tôn

375 250 96

215 106 53

363 77 61

Châu Thành

300

8 9

Chợ Mới Thoại Sơn

130 20

169 26

237 -

Tịnh Biên

Phú Tân

500

164

114

3.477

2.591

2.188

Toàn tỉnh

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang, năm 2012. Số lượng lồng bè nuôi thủy sản giảm thấp hơn so với quy hoạch được duyệt nguyên nhân chủ yếu là do số bè nuôi cá tra giảm rất nhanh, hiện còn rất ít; nuôi lồng bè cho các

loài cá nước ngọt khác chủ yếu là tiêu thụ nội địa với bán kính còn hẹp nên thường không tăng đột biến (như thị trường xuất khẩu cá tra). Xu hướng giảm NTTS lồng bè cũng phù hợp với định hướng phát triển của tỉnh. Trong thời kỳ quy hoạch, tỉnh cần kiểm soát hình thức nuôi lồng bè vì những lý do liên quan đến môi trường nước, vấn đề dịch bệnh, chưa kể giảm thấp về hiệu quả kinh tế do chi phí đầu tư lớn. Trong 3 năm 2010, 2011, 2012, do nhiều khó khăn về giá cả, thị trường tiêu thụ đầu ra mà diện tích NTTS thực tế luôn thấp hơn so với quỹ đất dành cho NTTS ở hầu hết các địa phương trong tỉnh (bảng 2.41). Chẳng hạn năm 2012, tỷ lệ nuôi thực tế bình quân của tỉnh chỉ đạt 50% quỹ đất NTTS, có địa phương chỉ đạt 20 - 30% như Châu Đốc, Tịnh Biên, Tri Tôn, Long Xuyên. Bảng 2.41: Diện tích NTTS thực tế và so với sử dụng đất đai Diện tích NTTS thực tế (A)

Quỹ đất NTTS (B)

Tỷ lệ A/B (%)

2010

2011

2012

2010

2011

2012

2010

2011

2012

Tổng số (ha)

2.415

2.370

2.077

4.019

4.147

Long Xuyên

268

231

143

440

444

Châu Đốc

216

215

An Phú

143

139

101

103

104

139

133

Tân Châu

217

234

210

342

437

Phú Tân

227

222

183

380

378

Châu Phú

404

374

370

711

721

726

Tịnh Biên

Tri Tôn

Châu Thành

253

203

189

367

369

Chợ Mới

303

314

288

522

539

Thoại Sơn

268

231

478

824

825

821

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang. b) Tình hình sản xuất: Sản lượng nuôi trồng (chủ yếu là cá) cũng tăng lên rất nhanh, từ khoảng 80 ngàn tấn năm 2000 lên hơn 315 ngàn tấn năm 2008 (gấp gần 4 lần) và từ năm 2009 đến nay thu hoạch từ 280 – 300 ngàn tấn mỗi năm. Cá tra, cá basa là đối tượng nuôi chính trong thời gian qua, chiếm khoảng 80% diện tích và 85 – 90% sản lượng cá nuôi. Trong vùng ĐBSCL, An Giang là địa phương dẫn đầu cả nước về sản lượng cá nuôi trong suốt giai đoạn 2000 – 2009, từ các năm 2010 – 2012 tụt xuống vị trí thứ hai, sau tỉnh Đồng Tháp. 88

Hình 2.16:

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang Hình 2.17

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang Hình 2.18

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. 89

Bảng 2.42: Sản lượng thuỷ sản ĐVT: tấn TỔNG SỐ Phân theo khai thác, nuôi trồng Khai thác Nuôi trồng Phân theo loại thủy sản Tôm Cá Thủy sản khác

2000

2005

2008

2009

2010

2011

2012

171.424

232.139

356.097

328.359

316.982

335.427

339.323

91.268 80.156

51.330 180.809

40.650 315.447

40.124 288.235

37.208 279.773

40.211 295.216

38.486 300.837

91 148.663 22.670

745 217.947 13.447

1.334 343.337 11.426

1.084 315.773 11.502

941 304.802 11.239

802 322.576 12.049

719 327.146 11.458

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. c) Hình thức nuôi: + Nuôi ao hầm: Giai đoạn 2000 – 2007, diện tích mặt nước NTTS tăng gấp 2,5 lần, từ 1.215 ha năm 2000 lên hơn 3.038 ha năm 2007. Tuy nhiên, từ năm 2008 đến nay diện tích nuôi liên tục giảm (chủ yếu do diện tích nuôi cá tra, basa giảm nhanh). Đến cuối năm 2012, diện tích nuôi trồng trong năm được thu hoạch là 2.077 ha (kể cả diện tích sản xuất giống), giảm hơn 960 ha so với năm 2007 (năm có diện tích nuôi cao nhất), trong đó cá tra giảm hơn 563 ha. Trong số 2.077 ha tổng diện tích nuôi trồng thì nuôi cá có 1.053 ha (chiếm 50,7%) (trong đó cá tra, basa chiếm 80% diện tích nuôi cá), nuôi tôm càng xanh có 301 ha (14,5%), thủy sản khác như nuôi lươn, ếch, baba, cá sấu có 32 ha (1,6%) và diện tích ươm, nuôi giống là 691 ha (33,2%). Hình 2.19

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang. 90

Bảng 2.43: Diện tích nuôi trồng thủy sản ĐVT: ha

TỔNG SỐ Tôm Cá Thủy sản khác Ươm, nuôi giống thủy sản Phân theo phương thức nuôi DT nuôi thâm canh DT nuôi bán thâm canh DT nuôi QC và QC cải tiến

2005

2008

2009

2010

2011

2012

1.836 588 1.122 126 1.836 -

2.777 598 1.472 11 697 2.777 -

2.506 550 1.341 30 585 2.506 -

2.415 491 1.262 185 477 2.415 -

2.370 391 1.160 186 634 2.370 698 1.592 80

2.077 301 1.053 32 691 2.077 970 1.078 29

Nguồn: NGTK tỉnh An Giang năm 2012.

Bảng 2.44: Diện tích NTTS phân theo đơn vị hành chính ĐVT: ha

TỔNG SỐ Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

2000

2005

2010

2011

2012

1.252 85 49 62 89 118 298 20 29 93 159 251

1.836 124 54 40 90 218 332 24 36 124 189 605

2.415 268 33 92 217 227 404 37 42 253 303 540

2.370 231 64 143 234 222 374 15 21 203 314 550

2.077 143 43 140 210 183 370 15 19 189 288 478

Tăng BQTK (%) 2001-2010 6,8 12,2 -3,7 4,0 9,3 6,8 3,1 6,3 3,9 10,5 6,7 8,0

2011-2012 -7,3 -26,8 13,7 23,3 -1,5 -10,4 -4,2 -35,6 -33,8 -13,6 -2,5 -6,0

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang Với nuôi ao hầm, đối tượng nuôi chính là cá tra chiếm trên 80%, còn lại là cá lóc, cá rô phi. Hiện nay, người nuôi cá đang tận dụng đất bãi bồi, đất dọc theo bờ sông Tiền, sông Hậu đào ao nuôi cá đạt hiệu quả kinh tế cao, chất lượng cá tốt. Song phần lớn không có hệ thống xử lý nước thải (ao lắng, xử lý nước bằng hóa chất…) trước khi thải ra sông, gây ô nhiễm môi trường nước mặt trên các sông Tiền, sông Hậu. Do đó, trong thời gian tới tỉnh cần tiến hành nhanh các biện pháp, giải pháp xử lý ô nhiễm nguồn nước đảm bảo nghề nuôi phát triển bền vững. + Nuôi lồng, bè:

Ngoài nuôi thủy sản ao hầm, nông dân còn sử dụng hình thức nuôi lồng bè. Năm 2012, toàn tỉnh có 1.924 lồng bè nuôi thủy sản các loại, đối tượng nuôi nhiều nhất là cá rô phi, cá điêu hồng; sản lượng nuôi lồng bè đạt trên 24.000 tấn, chiếm khoảng 8% tổng sản lượng NTTS các loại. Hình: 2.20:

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang Ðối tượng nuôi chính là cá điêu hồng, cá chim trắng, cá he, cá mè vinh. Nuôi lồng bè phát triển rất nhanh trong giai đoạn 2000 – 2003. Từ năm 2004 số lượng lồng bè giảm dần và hiện nay chủ yếu nuôi các đối tượng phục vụ cho tiêu thụ nội địa, như cá rô phi, cá chim, cá điêu hồng… Ngược lại, nhiều hộ nuôi cá tra, basa lồng bè liên tục bị lỗ trong nhiều năm liền (do chi phí nuôi bè tăng cao) đã chuyển sang nuôi các loại cá khác hoặc bán bè chuyển sang nuôi cá hầm nên số lượng lồng bè giảm nhanh. Trong năm 2012, tổng số lồng bè nuôi cá có thu hoạch là 1.924 cái; trong đó: lồng bè cá rô phi, điêu hồng là 604 cái, cá chim 452 cái, riêng cá tra, basa là 107 cái (hình 2.20). Khu vực tập trung nhiều lồng bè nhất (về số lượng lồng bè, thể tích nuôi) là khu vực ngã ba sông Châu Ðốc nơi giáp ranh của các huyện An Phú (xã Ða Phước), Châu Ðốc (Vĩnh Ngươn, Vĩnh Mỹ), Tân Châu (xã Châu Phong), Phú Tân (xã Mỹ Hiệp). Các khu vực có nuôi lồng bè khác như: đoạn sông Hậu thuộc huyện Châu Phú (xã Khánh Hòa, Mỹ Thuận, Mỹ Phú), đoạn sông Kênh Xáng thuộc Tân Châu (xã Long An, Tân An), đoạn sông Cái Vừng huyện Phú Tân (xã Long Sơn, Long Hòa, Phú Lâm, Phú Thạnh), đoạn sông Hậu thuộc xã Mỹ Hòa Hưng – Long Xuyên (xung quanh xã Mỹ Hòa Hưng), đoạn sông Hậu thuộc huyện Châu Thành (thuộc xã Hòa Phú I & II, xã Hòa Long), đoạn sông Hậu thuộc xã Phước Hưng huyện An Phú, đoạn sông Tiền khu vực thuộc xã Vĩnh Xương - Tân Châu. + Nuôi trên ruộng lúa: 92

Ðối tượng nuôi chủ yếu là tôm càng xanh, ngoài ra, nông dân cũng tận dụng chân ruộng để nuôi một số loài cá nước ngọt khác như cá rô phi, cá chép, cá mè vinh, cá rô, cá lóc. Nuôi tôm chân ruộng phát triển từ năm 2000, đến nay tăng nhanh về diện tích, sản lượng nuôi. Khu vực nuôi tôm chân ruộng chủ yếu tập trung ở huyện Thoại Sơn và một số vùng thuộc huyện Châu Thành, Châu Phú, Phú Tân. d) Đối tượng nuôi: + Cá tra, cá basa Đỉnh điểm của nghề nuôi cá tra, basa là vào các năm 2007 – 2008, với diện tích cao nhất là 1.400 ha (năm 2007) và sản lượng cao nhất là 270 ngàn tấn (năm 2008). Từ năm 2008 đến nay diện tích nuôi cá tra, basa liên tục giảm và đến cuối năm 2012 chỉ còn 830 ha diện tích mặt nước nuôi trồng (không tính hình thức nuôi lồng bè) – giảm hơn 40% so với năm 2007; sản lượng thu hoạch năm 2012 là 245 ngàn tấn – giảm gần 25 ngàn tấn so với năm 2008. Giảm chủ yếu ở diện tích nuôi bán thâm canh và nuôi quảng canh, ngược lại tỷ lệ nuôi thâm canh tăng lên gần 50% (2012) so với mức 30% (2011). Hình thức nuôi lồng bè lại giảm mạnh. Năm 2012 chỉ còn hơn 100 lồng bè so với con số hơn 1.600 lồng bè năm 2004. Ngư dân chuyển sang nuôi các đối tượng khác như cá điêu hồng, rô phi, cá he, cá hú, cá lóc bông... Nguyên nhân là do lợi nhuận của nghề nuôi cá tra, basa lồng bè giảm mạnh, trong khi nuôi ao hầm, cồn bãi hay các loại cá nước ngọt khác có năng suất và hiệu quả kinh tế cao hơn. Nếu tính cả giai đoạn 200330 – 2012, diện tích nuôi cá tra, basa gần như không tăng, nhưng sản lượng cá thu hoạch được tăng gấp hơn 3,5 lần; nghĩa là, năng suất nuôi trên 1 đơn vị diện tích đã tăng lên rất nhanh, bình quân đạt 291 tấn/ha năm 2012 (tăng gấp 3,9 lần năm 2003). Hình 2.21

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang 30

Từ năm 2003 mới có số liệu thống kê riêng cho cá tra, cá basa.

Những địa phương có diện tích nuôi lớn của tỉnh là huyện Chợ Mới (chiếm 31% tổng diện tích), Châu Phú (20%), Thoại Sơn (15%), Châu Thành (11%), Phú Tân (8%) và Tp. Long Xuyên (6%). Cá tra được nuôi với nhiều loại hình khác nhau như nuôi ao, nuôi cồn – bãi bồi, nuôi đăng quầng, lồng bè. Những năm gần đây ngư dân chủ yếu nuôi theo hình thức thâm canh trong các ao, hầm. (1) Nuôi trong ao: là hình thức nuôi chủ yếu hiện nay, những hộ nuôi qui mô nhỏ tận dụng ao, mương vườn sẵn có; những hộ nuôi qui mô lớn có vị trí ao nuôi gần các sông rạch để thuận tiện cho việc cấp thoát nước, vận chuyển hàng hóa và tiêu thụ sản phẩm. (2) Nuôi trên cồn, bãi bồi: hình thức nuôi này mới được áp dụng trong vài năm gần đây và có xu hướng phát triển mạnh vì có thể thả mật độ cao để tăng năng suất và tăng sản lượng; nguồn nước cung cấp thuận lợi, thu hoạch và vận chuyển dễ dàng. (3) Nuôi đăng quầng: tập trung ở các sông nhánh có tốc độ dòng chảy thấp, hoặc nằm khuất trong các khúc co dọc theo sông Tiền và sông Hậu. (4) Nuôi trong lồng bè: nuôi trong bè đang có xu hướng giảm nhanh do hiệu quả kinh tế giảm liên tục và thấp hơn so với các mô hình nuôi khác. Do nhiều khó khăn, nuôi cá tra dưới hình thức hộ gia đình giảm nhanh cả về số hộ và tổng diện tích nuôi. Để chủ động về nguồn nguyên liệu các doanh nghiệp chế biến – xuất khẩu trên địa bàn tỉnh đã mở rộng vùng nuôi lên khoảng 330 ha (năm 2012), chiếm gần 40% tổng diện tích nuôi cá tra thịt, các hộ nuôi chiếm 60% diện tích còn lại31. Các huyện có diện tích vùng nuôi của doanh nghiệp có thu hoạch lớn như: Chợ Mới 77,9 ha chiếm 30% (toàn huyện có 257,58 ha nuôi cá tra), Châu Phú 32,8 ha chiếm 20% (trong tổng số 162,95 ha), Châu Thành 45 ha chiếm 51% (trong tổng số 88,75 ha), Long Xuyên 29,9 ha chiếm 63% (trong tổng số 47,44 ha). Hình 2.22

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang

Tỷ lệ này của toàn vùng ĐBSCL là doanh nghiệp nuôi 70%, hộ dân nuôi 30% (theo VASEP, 2012).

Theo điều tra mới nhất đến tháng 7/2013, vùng nuôi của doanh nghiệp đã tăng lên gần 510 ha, chiếm trên 60% tổng diện tích nuôi cá tra thịt, các hộ nuôi chiếm dưới 40% diện tích còn lại). Chia theo các huyện như sau: Chợ Mới 202 ha, Long Xuyên 103 ha, Châu Thành 93 ha, Thoại Sơn 49 ha, Châu Phú 32 ha, Phú Tân 27 ha... + Cá Lóc Diện tích nuôi năm 2012 là 82 ha. Sản lượng tăng vượt bậc từ khoảng 4.000 tấn năm 2009 lên 20.000 tấn ở các năm 2010 – 2012. Hai địa phương Long Xuyên và Châu Thành chiếm gần 70% sản lượng cá lóc của tỉnh. Ngoài việc bán tươi, đến nay cá lóc được đưa vào chế biến thành sản phẩm “khô cá lóc”. Hiện có nhiều cơ sở chế biến khô cá lóc ở Chợ Mới, Thoại Sơn… và tỉnh đã từng bước phát triển thương hiệu này như “khô cá lóc Chợ Mới” (nhãn hiệu tập thể, bắt đầu từ năm 2006), “khô cá lóc Thoại Sơn”. Bên cạnh tiêu thụ trong tỉnh, các sản phẩm cá lóc An Giang được tiêu thụ ở các tỉnh trong vùng ĐBSCL và Tp.HCM. Tỉnh cũng đã hỗ trợ cho các cơ sở chế biến khô cá lóc tham gia các hội chợ, quảng bá sản phẩm. Hình 2.23: Diện tích, sản lượng nuôi cá lóc năm 2012 Diện tích nuôi cá lóc 2004 - 2012 (ha)

Sản lượng cá lóc nuôi theo huyện 2012 (tấn)

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang Mô hình nuôi cá lóc ở tỉnh An Giang đã phát triển từ nhiều năm qua, nhưng đến nay vấn đề phát triển thị trường tiêu thụ đầu ra vẫn còn khó khăn, hiệu quả kinh tế của người nuôi còn bấp bênh, nghề nuôi thiếu bền vững. Để phát triển nghề nuôi bền vững, tỉnh đã chủ động nghiên cứu và xây dựng thí điểm chuỗi GTSX cá lóc nhằm ổn định sản xuất và tiêu thụ cho bà con nông dân; xây dựng cơ chế liên kết giữa các tác nhân trong chuỗi trên các khâu từ kế hoạch sản xuất, nguyên tắc giao nhận, cân đối hài hòa lợi ích và chia sẻ rủi ro; nâng cao uy tín thương hiệu. Trong năm 2013, mục tiêu là thực hiện thành công chuỗi GTSX và tiêu thụ với qui mô 3 ha (2 ha nuôi ao và 1 ha nuôi trên bể) trên địa bàn Tp. Long Xuyên và các huyện Châu Thành, Phú Tân, Châu Phú và An Phú. Đây là việc làm 95

tích cực, cần thiết; là cơ sở để nhân rộng mô hình nuôi cá lóc thương phẩm trong thời gian tới. + Cá rô, cá rô phi Nghề nuôi cá rô cũng đã phổ biến ở tỉnh An Giang, được nông dân nuôi nhiều dưới hình thức thâm canh hoặc bán thâm canh trong ao đất, lồng bè, trong mương hay trên ruộng lúa. Vùng nuôi phân bố rải rác dọc theo các tuyến kinh cấp I và cấp II và tập trung nhiều nhất ở các huyện Châu Thành, Châu Phú, An Phú, Tân Châu, Phú Tân, chủ yếu là cá rô phi. Sản lượng nuôi cá rô năm 2003 là 925 tấn đến năm 2012 sản lượng cá rô đạt khoảng 4.500 tấn, trong đó cá rô phi gần 3.000 tấn (nuôi ao hầm: 1.900 tấn, lồng bè: 1.100 tấn, chiếm gần 70% cá rô các loại. Hình 2.24: Sản lượng cá rô phi nuôi lồng bè và nuôi ao hầm năm 2012 Sản lượng cá rô phi nuôi lồng bè theo huyện 2012 (tấn)

Sản lượng cá rô phi nuôi ao hầm theo huyện 2012 (tấn)

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang, năm 2012. Từ năm 2000 các Viện nghiên cứu, trường Đại học đã nghiên cứu quy trình sinh sản nhân tạo thành công, hiện nay sản xuất giống cá rô đã được XHH, nông dân có thể tự sản xuất giống cung cấp cho nhu cầu nuôi thương phẩm. An Giang có hơn 20 cơ sở sản xuất và trung chuyển giống; trong đó, Trung tâm giống thủy sản đã được chuyển giao quy trình sản xuất cá rô phi đơn tính để cung cấp đủ cho nhu cầu nuôi cá thương phẩm của tỉnh. Tỉnh cũng đã ứng dụng thành công quy trình sản xuất giống cá đơn tính toàn đực và nuôi thương phẩm cá rô phi Novit-4, giúp nâng cao năng suất, sản lượng và hiệu quả kinh tế cho nghề nuôi thương phẩm cá rô phi ở An Giang. Tuy nhiên, năng suất nuôi bình quân hiện nay vẫn còn rất thấp và nghề nuôi còn nhiều bất ổn. Do đó, để phát triển nghề nuôi cá rô phi một cách có hiệu quả và bền vững, cần giải quyết tốt vấn đề thị trường tiêu 96

thụ và việc chọn tạo con giống có chất lượng cao và cải tiến quy trình nuôi để tăng năng suất, hạ giá thành, tăng tính cạnh tranh. + Tôm càng xanh An Giang có tiềm năng rất lớn về nuôi tôm càng xanh nước ngọt. Nghề nuôi tôm càng xanh được tỉnh triển khai từ năm 2000 với 5,5 ha tại xã Phú Thuận (huyện Thoại Sơn) và phát triển mạnh từng năm, cao điểm năm 2007 tăng lên 650 ha với nhiều hình thức nuôi như: nuôi luân canh trong ruộng lúa (nuôi trên chân ruộng), nuôi thâm canh trong ao đất, nuôi trong mương vườn cây ăn trái và nuôi đăng quầng. Đến nay, hình thức nuôi tôm càng xanh phổ biến vẫn là nuôi trên ruộng luân canh với cây lúa, tập trung chủ yếu ở huyện Thoại Sơn và các huyện Châu Thành, Châu Phú và Phú Tân. Diện tích và sản lượng nuôi tôm năm 2003 là 370 ha, 459 tấn; năm 2011 là 391 ha, 774 tấn; năm năm 2012 là 301 ha, 697 tấn. Hình 2.25: Sản lượng, diện tích nuôi tôm càng xanh năm 2012 Sản lượng nuôi tôm càng xanh theo huyện 2012 (tấn)

Diện tích nuôi tôm càng xanh theo huyện 2012 (ha)

Nguồn: Sở NN&PTNT tỉnh An Giang, năm 2012. Từ năm 2000 nông dân An Giang đã thực hiện mô hình nuôi tôm càng xanh luân canh với cây lúa, tận dụng mùa nước nổi thả tôm giống nuôi dưỡng và thu hoạch tôm sau khi lũ rút, nguồn giống tôm càng xanh đánh bắt từ thiên nhiên, tôm giống có kích cỡ không đồng đều dẫn đến hiện tượng tôm lớn ăn tôm nhỏ trong quá trình lột xác tăng trưởng. Nông dân chưa có kỹ thuật và kinh nghiệm nuôi, hầu hết nông dân nuôi theo hình thức lưu dưỡng không đầu tư máy móc trang thiết bị và chi phí cho sản xuất, chủ yếu tận dụng thức ăn tự nhiên mùa nước nổi như ốc, cua… nên hiệu quả đạt được không cao. Từ năm 2002 tiếp nhận quy trình sản xuất tôm càng xanh giống của trường Đại học Cần Thơ chuyển giao, tỉnh An Giang đã chủ động được nguồn giống đáp ứng cho nhu cầu nuôi 97

cùng với ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học của các trường Đại học về quy trình nuôi tôm ruộng lúa, Sở NN&PTNT đã tổ chức nhiều lớp tập huấn hướng dẫn cho nông dân quy trình sản xuất từ đó mô hình nuôi tôm lúa đạt được hiệu quả cao và được nhân rộng nuôi tại nhiều huyện thị trong tỉnh An Giang. Năm 2008 An Giang có 19 cơ sở sản xuất tôm giống, đáp ứng khoảng 40% nhu cầu tôm giống của tỉnh. Tuy nhiên, do sản xuất không hiệu quả, quy trình sản xuất chưa ổn định, số lượng giống cung cấp có số lượng nhỏ không đáp ứng nhu cầu của người nuôi, giá thành còn cao hơn so với con giống nhập khẩu, kích cỡ cũng không đồng đều bằng tôm giống nhập. Đến nay, An Giang chỉ còn một vài cơ sở sản xuất tôm giống đang hoạt động. Hầu hết nguồn giống tôm thả nuôi đều có nguồn gốc từ Trung Quốc, chiếm tỷ lệ 60 - 70%. Nguồn giống tôm Trung Quốc và tôm càng xanh bản địa được cung cấp từ các trại trong tỉnh và các tỉnh lân cận như Cần Thơ, Đồng Tháp, Tiền Giang và Bến Tre. Cuối năm 2007, UBND tỉnh điều chỉnh bổ sung Quy hoạch phát triển ngành thủy sản trên địa bàn tỉnh An Giang (Quyết định số 3354/QĐ-UBND ngày 19/12/2007), theo đó diện tích nuôi tôm tập trung nhiều ở huyện Thoại Sơn (1.500 ha, chiếm gần 60% của tỉnh), kế tiếp là 2 huyện Châu Thành và Châu Phú (gần 900 ha, chiếm khoảng 35% của tỉnh), khoảng 5% tổng diện tích còn lại phân bố rải rác ở các huyện An Phú, Chợ Mới, Long Xuyên và Phú Tân. Có thể nói, thực trạng phát triển vùng nuôi tôm đã tuân thủ theo quy hoạch được duyệt. Tuy nhiên, diện tích nuôi tăng giảm theo giá bán tôm thương phẩm trên thị trường. Mặc dù thị trường tiêu thụ (cả trong nước và xuất khẩu) chưa được khai thác hết và còn tiềm năng để mở rộng nhưng nghề nuôi tôm càng xanh gần đây đang gặp rất nhiều khó khăn, do đó diện tích nuôi tôm bị thu hẹp đáng kể. Qua khảo sát thực tế vùng nuôi, thì có những nguyên nhân sau: Về phía cung: (1) Nguồn cung con giống “trôi nổi”, chất lượng không đảm bảo; (2) Bất cập về hạ tầng thủy lợi cho cấp - thoát nước, dịch bệnh dễ lây lan; (3) Phụ thuộc vào thời vụ, thời tiết: nuôi vào mùa nước nổi, thời gian thả nuôi dài (6 tháng/vụ); (4) Khó khăn khi chuyển từ tập quán nuôi tôm quảng canh mùa lũ sang nuôi tôm nhân tạo và sử dụng thức ăn công nghiệp, tỷ lệ nuôi công nghiệp còn thấp… Về phía cầu: giá bán tôm thương phẩm luôn biến động và nông dân không thể dự đoán trước, trong khi chi phí đầu vào luôn tăng cao; hệ thống thu mua phụ thuộc hoàn toàn vào thương lái và người nuôi thường xuyên bị ép giá, thua thiệt. Tình trạng bỏ ngõ 98

trong khâu “tổ chức thị trường” thiếu hẳn các kênh thông tin liên quan đến về quy mô thị trường, thị hiếu. Nông dân không an tâm, tự tin khi quyết định mở rộng sản xuất do không nắm bắt thông tin về thị trường đầu ra. Đến nay chưa có một nghiên cứu đánh giá đầy đủ về hiệu quả kinh tế của mô hình nuôi tôm càng xanh trên địa bàn tỉnh An Giang. Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế một số vùng nuôi và hộ nuôi thì lợi nhuận dao động từ 50 - 85 triệu đồng/ha/vụ (phụ thuộc vào mật độ thả nuôi), cao gấp 2 – 3 lần so với sản xuất lúa vụ Hè Thu32 (tính theo thời giá năm 2010). Khó khăn lớn nhất hiện nay là người nuôi không có thông tin về thị trường đầu ra, kế tiếp là sự thao túng của thương lái trong thu mua, thường xuyên bị ép giá trong khi chi phí đầu vào tăng liên tục và năng suất nuôi không tăng (do khâu con giống, thời tiết và dịch bệnh). Nếu có thị trường tiêu thụ tôm thương phẩm với giá bán mang lại lợi nhuận cạnh tranh so với các loại hình nuôi, trồng khác thì sẽ giữ được người nuôi, vùng nuôi; trên cơ sở đó những cải tiến kỹ thuật, công nghệ nuôi trồng sẽ dễ dàng được nông dân tuân thủ áp dụng, mở rộng đầu tư và khuyến khích tỉnh huy động nguồn lực tài chính cho nghiên cứu và phát triển (R&D). Trên các diện tích đã quy hoạch, sẽ hình thành các vùng chuyên canh (vùng nguyên liệu) phục vụ cho công nghiệp chế biến và tiến tới xây dựng thương hiệu tôm càng xanh cho tỉnh An Giang. Để nghề nuôi tôm phát triển, mang lại hiệu quả kinh tế cho nông hộ, ngành hàng tôm càng xanh cần nhiều giải pháp đồng bộ, hướng đến sản xuất theo chuỗi giá trị, có sự liên kết chặt chẽ giữa nông dân và doanh nghiệp tiêu thụ. Tỉnh An Giang có chính sách hỗ trợ nông dân trong việc “tổ chức thị trường”, khuyến nông hỗ trợ kỹ thuật, công nghệ nuôi; hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học, nhà khoa học trong và ngoài nước để có nguồn cung giống đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng, đặc biệt là yêu cầu tạo con giống “trái vụ” để phát triển nuôi rải vụ trong năm; tài trợ nguồn vốn từ ngân hàng thương mại để đầu tư mở rộng sản xuất. + Lươn Đến nay, hình thức nuôi lươn chủ yếu là nuôi trong bể lót bạt, tập trung ở các huyện: Thoại Sơn, Châu Thành, Tân Châu, Châu Phú. Sản lượng nuôi lươn năm 2011 là 478 tấn; năm 2012 là 1.031 tấn. Theo kết quả điều tra năm 2012 cho thấy trên 97% hộ nuôi lươn có lợi nhuận sau khi thu hoạch; trong đó, hộ có lợi nhuận thấp nhất: 4 triệu đồng/hộ/năm, hộ có lợi nhuận cao nhất là: 48 triệu đồng/hộ/năm. Với giá bán lươn thịt dao động từ 110.000 - 125.000 32

Sau khi kết thúc vụ lúa đông xuân, thay vì tiếp tục làm vụ hè thu và thu đông, nông dân chuyển sang nuôi tôm bắt đầu từ tháng Tư (âm lịch) cho đến hết mùa lũ.

đồng/kg, các hộ nuôi lươn có thể có lợi nhuận từ 39.000 - 55.000 đồng/1 kg lươn thương phẩm. Theo đánh giá, mô hình nuôi lươn thương phẩm là một trong những mô hình sản xuất có hiệu quả kinh tế. Mô hình này còn có ý nghĩa trong việc giải quyết việc làm và góp phần nâng cao thu nhập cho đời sống hộ gia đình ở NT. Tuy nhiên, mô hình này còn tiềm ẩn nhiều rủi ro như: rủi ro đến từ con giống (vì con giống còn phụ thuộc vào khai thác tự nhiên, giá bán bấp bênh, tỷ lệ hao hụt cao), rủi ro từ thị trường tiêu thụ (giá bán đầu ra không ổn định, kênh thu mua lệ thuộc hoàn toàn vào thương lái, trong khi giá các nguyên liệu đầu vào, đặc biệt là giá thức ăn lại gia tăng). Vì thế, để mô hình này tiếp tục phát triển trong thời gian tới thì cần có những nghiên cứu tìm ra giải pháp kỹ thuật để chủ động tạo ra nguồn giống lươn nhân tạo, áp dụng các mô hình nuôi thích hợp với sản xuất hàng hóa quy mô lớn (như nuôi lươn không bùn) và giải pháp tổ chức thị trường tiêu thụ sản phẩm cho người nuôi. Cần có sự liên kết chuỗi giá trị từ cơ sở cung cấp lươn giống nhân tạo, cơ sở kinh doanh thức ăn - thuốc thú y đến người nuôi và đến cơ sở thu mua lươn thương phẩm. Ngoài ra, nông dân trong tỉnh còn nuôi nhiều loại thủy sản nước ngọt khác như cá chim, cá điêu hồng, cá sặc rằn, ếch, baba, cá sấu… e) Sản xuất giống thủy sản Trước năm 2000 phần lớn phải sử dụng nguồn giống từ thiên nhiên để nuôi thương phẩm. Giai đoạn 2000 – 2004, tỷ lệ cung ứng giống từ thiên nhiên vẫn còn chiếm trên 50%. Từ năm 2007 trở đi, nhờ kỹ thuật sản xuất nhân tạo, tỉnh đã chủ động được lượng giống cung cấp cho nuôi thương phẩm, nhất là cá tra. Hình 2.26

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang Theo điều tra năm 2012, toàn tỉnh hiện có khoảng 30 cơ sở sản xuất cá tra bột và hơn 1.650 hộ sản xuất giống thủy sản các loại, với diện tích ươm nuôi là 691 ha, trong đó 100

có 1.356 hộ sản xuất giống cá tra (611 ha). Mỗi năm có thể sản xuất 4,5 – 5 tỷ cá tra bột, hơn 830 triệu con giống các loại (riêng giống cá tra là 452 triệu con). Diện tích sản xuất giống tập trung chủ yếu các huyện/thị như Tân Châu 184 ha (chiếm 26,7%), Châu Phú 134 ha (chiếm 19,4%), Phú Tân 94 ha (chiếm 13,6%) và An Phú 92 ha (13,3%) (bảng 2.23). So với các tỉnh trong vùng ĐBSCL, con giống sản xuất tại An Giang có chất lượng tốt, đặc biệt là cá tra và đã có “thương hiệu” nhất định nên con giống sản xuất ra được tiêu thụ mạnh với số lượng lớn. f) Hiện trạng môi trường nước NTTS: Ô nhiễm môi trường nước trong NTTS đang diễn ra phổ biến và đến mức báo động, tuy nhiên người nuôi thủy sản vẫn thiếu ý thức, trách nhiệm trong việc xả thải nước chưa qua xử lý ra môi trường tự nhiên. Hầu hết các hộ nuôi, nhất là các hộ nuôi lồng bè, đều không có hệ thống xử lý nước thải, bùn thải và thường xả thẳng nguồn thải ra sông. Một số ít vùng nuôi của doanh nghiệp có đầu tư hệ thống xử lý nước thải (chiếm khoảng 10% diện tích nuôi). Thực tế cho thấy, các phương pháp xử lý nước thải hiện đang áp dụng đều có kinh phí đầu tư lớn, nhu cầu phải có diện tích rộng để xây dựng ao lắng, ao xử lý, vì vậy chỉ thích hợp ứng dụng đối với mô hình nuôi có quy mô lớn, vùng nuôi thuộc các doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu, vùng nuôi có quy mô trên 10 ha. Một số khó khăn nữa là nhiều hộ nuôi không còn quỹ đất trống để làm ao xử thải (tỉ lệ diện tích đất dành cho xử lý nước thải từ 15 - 25% tổng diện tích); thiếu thiết bị xử lý đạt hiệu quả cao; chưa có công nghệ xử lý, cách vận hành hệ thống phù hợp. An Giang sản xuất khoảng 250.000 tấn cá tra hàng năm, nếu tính hệ số chuyển hóa thức ăn đối với cá tra là 1,7 thì tổng lượng thức ăn đầu tư tương đương 425.000 tấn, tương ứng với lượng chất thải từ cá tra nuôi là trên 150.000 tấn bùn thải. Với khối lượng bùn thải rất lớn này nếu không được kiểm soát và xử lý tốt sẽ dẫn đến tình trạng bồi lấp trên các đoạn sông và gây ô nhiễm nguồn nước nếu không được xử lý một cách triệt để. g) Chế biến thủy sản: + Chế biến công nghiệp: Đến nay, toàn tỉnh có 17 doanh nghiệp với 23 nhà máy chế biến thủy sản xuất khẩu, với tổng công suất thiết kế lên đến 400.000 tấn/năm, trong đó tổng công suất chế biến hàng giá trị gia tăng là 5.000 tấn, với hơn 28.000 lao động, tổng vốn đầu tư gần 2.000 tỷ đồng. Thời gian đầu (1998 - 2001) do chưa tìm được thị trường xuất khẩu nên lượng cá tra nuôi chủ yếu được tiêu thụ nội địa, xuất khẩu chỉ chiếm dưới 10%. Năm 2002, đánh dấu sự tăng trưởng đột phá của thị trường xuất khẩu, có đến 55% sản lượng nuôi được đưa vào chế biến để xuất khẩu. Những năm gần đây, tỷ trọng này chiếm trên 95%. 101

+ Chế biến thô: Toàn tỉnh hiện có khoảng 100 cơ sở chế biến khô các loại, với công suất tiêu thụ nguyên liệu thô trung bình chừng 30.000 tấn/năm, chiếm khoảng 10% tổng sản lượng nuôi trồng của năm. Sản phẩm chính là khô cá tra phồng, khô cá sặc, khô cá lóc, bong bóng cá tra, bao tử cá tra… Thị trường tiêu thụ chủ yếu nội địa và xuất sang Vương quốc Campuchia. h) Tiêu thụ thủy sản: Thị trường tiêu thụ trong nước: Sau sự kiện đánh thuế “bán phá giá” cá tra, cá basa vào thị trường Mỹ, hàng loạt hộ nuôi cá trên địa bàn tỉnh An Giang đã không bán được sản phẩm, ngay sau đó nhờ mở rộng thị trường nội địa với sự phát triển các mặt hàng mới, một thị trường lớn ngay trong nội địa đã được mở cho loại hàng thủy sản này. Hiện nay hầu hết các siêu thị, các cửa hàng lớn trên toàn quốc đều có bán các loại sản phẩm cá tra chế biến dưới các dạng khác nhau. Đây là điều kiện thuận lợi để thúc đẩy nghề NTTS ở tỉnh An Giang phát triển. Những năm gần đây, nghề nuôi cá tra gặp nhiều khó khăn, nhiều người nuôi cá tra đã chuyển hướng sang nuôi các loại cá nước ngọt khác như cá rô, cá rô phi, cá lóc, cá sặc, cá điêu hồng… chủ yếu phục vụ cho thị trường trong tỉnh và các đô thị lớn trong vùng và trong cả nước. Thị trường xuất khẩu: Hình 2.27

Nguồn: NGTK năm 2012 tỉnh An Giang 102

Thủy sản xuất khẩu (chủ yếu là cá tra, cá basa) tăng liên tục cả về khối lượng và kim ngạch trong giai đoạn 2000 – 2008, rồi giảm mạnh vào năm 2009 và sau đó tăng trở lại vào các năm 2010 – 2012. Nếu như năm 2000 toàn tỉnh xuất khẩu được 5,6 ngàn tấn thủy sản các loại (kim ngạch 24 triệu USD) thì đến năm 2012 tăng lên mức 145,7 ngàn tấn (kim ngạch trên 424 triệu USD), tăng bình quân 30%/năm về khối lượng và 27%/năm về kim ngạch (hình 2.27). Cùng với lúa gạo, thủy sản (cá tra, basa) luôn là mặt hàng xuất khẩu chủ lực, chiếm trên dưới 50% tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh và nhờ đó An Giang được biết là một trong những tỉnh dẫn đầu cả nước xuất khẩu thủy sản trong nhiều năm qua. Thị trường xuất khẩu chính các sản phẩm cá đông lạnh của tỉnh An Giang là EU, Mỹ, Châu Á. Ngoài các thị trường truyền thống thuộc khu vực EU (Đức, Bỉ, Hà Lan, Tây Ban Nha, Thụy Sĩ...) và châu Á (Hồng Kông, Đài Loan, Hàn Quốc, Singapore, Malaysia...), các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản của tỉnh đang tích cực tiếp cận và mở rộng đến những thị trường mới giàu tiềm năng như Trung Quốc, Nga, Ukraine, Cộng hòa Czech, Úc, các nước khối Ả Rập. Hiện nay các sản phẩm (cá tra, cá basa) xuất khẩu thường rất đa dạng, như cá nguyên con, cá cắt khúc, chạo cá, bong bóng cá, bao tử cá… nhưng chiếm chủ yếu là dạng cá philê đông lạnh. Thực tế, tỷ lệ phi lê cá chiếm khoảng 30 – 35% trọng lượng (còn lại 70 – 65% là phế phẩm như xương, da, thịt vụn, nội tạng, mỡ…); trong khi đó, hai thị trường nhập khẩu lớn là EU và Mỹ, dạng phi lê thường có giá rẻ (phân khúc cho người có thu nhập thấp). Do vậy, các doanh nghiệp cần chú ý đến việc tạo ra nhiều sản phẩm chế biến sâu từ cá tra (như chế biến da, xương, bột cá, mỡ…) để tăng giá trị gia tăng, góp phần giải quyết lượng phế phẩm cá dồi dào, mang lại nguồn thu nhập cho nhà máy chế biến đồng thời tạo việc làm cho lực lượng lao động. i) Thực hiện chuỗi liên kết cá tra, basa Để giải quyết những khó khăn cho nghề nuôi cá, tháng 6 năm 2010 tỉnh An Giang tiến hành thí điểm chuỗi liên kết dọc trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ cá tra, cá basa. Việc xây dựng mô hình thí điểm chuỗi liên kết dọc cá tra trong tỉnh là hết sức cần thiết trong bối cảnh bất ổn liên tục về vấn đề thị trường, giá bán cá tra, biến động về nguồn nguyên liệu và tính tự phát trong sản xuất của người nuôi. Đồng thời, tỉnh ban hành (và đề xuất Chính phủ, Bộ NN&PTNT) nhiều chính sách vĩ mô hỗ trợ cho triển khai chuỗi. Mục tiêu ban đầu là xây dựng cơ chế liên kết giữa các thành viên trong chuỗi về kế hoạch sản xuất, nguyên tắc giao nhận sản phẩm, hài hòa lợi ích và chia sẻ rủi ro; dễ dàng thực hiện truy xuất nguồn gốc, bảo đảm an toàn thực phẩm, an toàn dịch bệnh; nâng cao năng suất, hiệu quả kinh doanh của các thành viên trong chuỗi; phát triển thương hiệu cá An 103

Giang… Thực hiện thành công mô hình thí điểm để từ đó áp dụng nhân rộng trên địa bàn toàn tỉnh, hướng đến phát triển bền vững ngành hàng cá tra, basa tỉnh An Giang. Tỉnh lựa chọn 3 doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản gồm: (1) Công ty Cổ phần Xuất Nhập khẩu thủy sản An Giang (Agifish); (2) Công ty Cổ phần Việt An (Anvifish); (3) Công ty TNHH Sản xuất – Thương mại – Dịch vụ Thuận An (Tafishco) làm 3 đơn vị nòng cốt xây dựng chuỗi theo mô hình sau (hình 2.28). Và Tafishco được xem là đơn vị tiên phong thực hiện chuỗi liên kết cá tra tại tỉnh An Giang. Hình 2.28: Thực hiện chuỗi liên kết

Tham gia chuỗi liên kết có 18 thành viên gồm nhà máy chế biến, người nuôi cá, trung tâm giống TS, doanh nghiệp cung ứng thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y thủy sản… Các bên đã cùng ký kết hợp đồng nguyên tắc, cam kết thực hiện các điều khoản đã thống nhất và cùng chia sẻ hài hòa lợi ích trong dây chuyền nuôi trồng, chế biến, xuất khẩu để đạt được sự liên kết bền vững. Tham gia liên kết: (1) Người nuôi: được đảm bảo ổn định về giá mua đầu vào và giá bán đầu ra; được tập huấn kỹ thuật nuôi cá sạch theo quy trình để đạt chất lượng cá thương phẩm theo tiêu chuẩn khắt khe của các nước nhập khẩu; được ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm, giúp nông dân mạnh dạn đầu tư sản xuất với quy mô lớn; được hỗ trợ hoặc bảo lãnh hỗ trợ vốn (trường hợp TAFISHCO: bảo lãnh hỗ trợ cung ứng thức ăn và thuốc thủy sản trong 2 tháng cuối vụ, khoảng thời gian này chiếm khoảng 70% tổng chi phí thức ăn của cả chu kỳ nuôi). Thực tế cho thấy có nhiều hộ nuôi bên ngoài mong muốn được tham gia vào chuỗi liên kết vì lợi ích lâu dài. (2) Doanh nghiệp chế biến xuất khẩu: có vùng nguyên liệu ổn định và sản phẩm đảm bảo chất lượng cho xuất khẩu; giảm thiểu tình trạng tranh chấp hay phá vỡ hợp đồng cung cấp nguyên liệu nhờ gắn chặt quyền lợi và nghĩa vụ giữa các bên. 104

Mặc dù có hợp đồng ký kết giữa hộ nuôi và doanh nghiệp nhưng một số hộ vẫn bán cá ra “bên ngoài” cho thương lái hay các bất đồng trong việc kiểm tra dư lượng kháng sinh; vướng mắc trong việc soạn thảo các hợp đồng chi tiết đối với từng tác nhân trong chuỗi, đặc biệt là đối với các hộ nuôi cá. i) Những khó khăn, thách thức đặt ra đối với ngành hàng nuồi trồng thủy sản: Đến nay vẫn chưa có chiến lược phát triển tổng thể cho ngành hàng cá tra theo hướng bền vững, nên người nuôi cá và doanh nghiệp thường xuyên đối diện với nhiều rủi ro ở mức cao. Thêm vào đó, đã đi vào sản xuất hàng hóa thì phải ổn định về chất lượng, cạnh tranh công bằng trong mua bán và đảm bảo an toàn thực phẩm theo quy định của các nước nhập khẩu đặt ra. Trong khi nhận thức, trình độ hiểu biết, quản lý về tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm thời hội nhập còn nhiều hạn chế; các hệ thống quản lý chất lượng đa dạng, thay đổi tuỳ thuộc vào từng khách hàng, mỗi thị trường lại có những tiêu chuẩn rất khác nhau. Điều này đã đặt ra nhiều thách thức cho nghề nuôi cá tra xuất khẩu. Thách thức lớn nhất hiện nay là ngành hàng NTTS (chủ yếu là nuôi cá tra) thường xuyên rơi vào vòng luẩn quẩn: giá (giá mua nguyên liệu đầu vào, giá bán sản phẩm đầu ra), vốn đầu tư, thị trường tiêu thụ, lợi nhuận, quy hoạch phát triển ngành hàng và dường như chưa có lối thoát. Thị trường thức ăn chăn nuôi đang phụ thuộc vào nước ngoài, do 70% nguyên liệu như bột cá, bã đậu nành, bột bắp, premix… phải nhập khẩu. Thức ăn chăn nuôi liên tục tăng giá nên giá thành sản xuất cá bị đẩy lên cao, từ đó tăng rủi ro cho người nuôi. Việc đảm bảo an toàn thực phẩm và mã hóa truy xuất nguồn gốc có nhiều khó khăn. Những mối nguy gây mất an toàn thực phẩm như độc tố nấm trong thức ăn, chất gây kích thích sinh sản, kích thích tăng trưởng trong sản xuất giống, các loại hóa chất, kháng sinh độc hại được sử dụng trong nuôi trồng đều là nguyên nhân làm cho sản phẩm cuối cùng không đảm bảo an toàn thực phẩm. Việc nhà máy mua nguyên liệu trôi nổi, người nuôi mua thức ăn và con giống tự do dẫn tới không thể thực hiện truy xuất nguồn gốc. Đây là thách thức rất lớn khi đối mặt với các rào cản kỹ thuật của các nước nhập khẩu. Tồn tại vấn đề này là do chưa thực hiện hiệu quả việc thí điểm và nhân rộng mô hình chuỗi liên kết dọc. Sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các công đoạn (các tác nhân trong chuỗi) và giữa các thành viên trong cùng một công đoạn với nhau làm trầm trọng thêm tình trạng mất cân đối, ảnh hưởng tới chất lượng, hiệu quả sản xuất kinh doanh và uy tín sản phẩm. Thời gian qua tồn tại hiện tượng như để có được khách hàng, một số doanh nghiệp “cố tình” hạ giá bán sản phẩm thấp hơn giá thành. Sau đó áp dụng các thủ đoạn như tăng trọng lượng giả tạo, giảm chất lượng, hạ giá mua nguyên liệu… để tránh thua lỗ. Hay khi 105

thị trường cá nguyên liệu khan hiếm, một số cơ sở nuôi không thực hiện hợp đồng đã ký với doanh nghiệp, bán cá tra, cá basa nguyên liệu ra ngoài nhằm kiếm lời cao hơn. Ngược lại, khi nguyên liệu dư thừa, một số doanh nghiệp (có vùng nuôi) cùng thỏa thuận sử dụng nguồn cá tự nuôi để chế biến làm cho giá nguyên liệu lún sâu hơn, sau đó mua cá (của ngư dân) giá rẻ để cấp đông, bảo quản chờ giá lên cao. Hoặc tung ra nhiều thông tin sai lệch hoặc thổi phồng để trục lợi riêng. Nguyên nhân là do các cơ quan chức năng chưa qui định và kiểm soát giá sàn xuất khẩu; chưa qui định giá sàn mua nguyên liệu và áp dụng cơ chế bình ổn giá nguyên liệu thủy sản (như đã áp dụng cho cà phê, gạo); chưa qui định và kiểm soát giá trần thức ăn cho ngành NTTS; và quan trọng nhất là chưa có sự liên kết giữa các công đoạn với nhau. Cho đến thời điểm này, chưa có biện pháp hiệu quả để quản lý chặt chẽ về điều kiện nuôi cá tra thâm canh, dẫn đến sự phát triển tự phát, ngoài quy hoạch làm giá cả không ổn định, tình trạng thừa thiếu nguyên liệu thường xuyên xảy ra. Điều này, gây ảnh hưởng bất lợi không chỉ đối với nông dân nuôi cá mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến doanh nghiệp xuất khẩu và sự phát triển bền vững của nghề nuôi cá tra. Về vấn đề ô nhiễm môi trường, theo các nghiên cứu khoa học, cá da trơn chỉ hấp thu được 27-30% nitrogen (N), 16 - 30% photpho (P) và khoảng 25% chất hữu cơ đưa vào từ thức ăn. Như vậy, việc nuôi cá tra thâm canh phải đẩy ra môi trường lượng chất thải lớn và nồng độ các chất ô nhiễm khá cao. Trong điều kiện, việc quản lý về môi trường nuôi kém hiệu quả và cơ sở hạ tầng phục vụ nghề nuôi chưa đảm bảo như hiện nay thì vấn đề ô nhiễm môi trường là một thách thức lớn cho sự phát triển nghề nuôi cá tra, cá basa. Thường xuyên mất cân đối cung – cầu ở tất cả các công đoạn trong chuỗi. Chuỗi sản xuất thủy sản (từ thức ăn – thuốc thú y – sinh sản nhân tạo – ương giống – nuôi thương phẩm – chế biến – thị trường tiêu thụ) luôn có quan hệ mật thiết với nhau. Sản phẩm của công đoạn trước là nguyên liệu đầu vào của công đoạn sau. Số lượng và chất lượng của công đoạn trước ảnh hưởng trực tiếp đến quy mô và hiệu quả sản xuất, kinh doanh của công đoạn sau. Thực tế cho thấy tồn tại vấn đề là thường xuyên xảy ra tình trạng khủng hoảng thừa hoặc thiếu ở tất cả các công đoạn; chưa có sự liên kết giữa các công đoạn với nhau. Việc xây dựng “ồ ạt” các nhà máy chế biến cá tra tại tỉnh cũng như trong vùng ĐBSCL (theo VASEP) đã vượt quá năng lực nuôi cá, dẫn tới hậu quả xấu là lúc thì tranh mua đẩy giá cá lên cao, lúc thì tranh bán với khách hàng nước ngoài đẩy giá xuất khẩu xuống thấp, sau đó quay lại kéo giá mua cá của nông dân rớt xuống thê thảm. Bất cập trong hoạt động quản lý Nhà nước về ngành hàng trên nhiều phương diện từ tổ chức sản xuất, chế biến và tiêu thụ, nhất là xuất khẩu. Đến nay chúng ta vẫn chưa có giải pháp hay chế tài nhằm định hướng và kiểm soát vùng nuôi theo đúng quy hoạch, 106

cũng như có chiến lược dài hạn cho phát triển ngành hàng. Thường bị động trong công tác quy hoạch vùng nuôi, đối tượng nuôi, nghề nuôi thường phát triển “quá nóng” trong giai đoạn đầu, dẫn đến tình trạng cung vượt cầu (không theo nhu cầu thị trường) và đây là nguyên nhân làm giá bán trên thị trường luôn ở mức thấp. Thiếu giải pháp hay chế tài hiệu quả trong kiểm soát chất lượng đầu vào, đầu ra (kiểm soát chất lượng thức ăn thủy sản, thuốc thú y, dư lượng kháng sinh…); hay công tác quản lý, khuyến cáo doanh nghiệp và người nuôi về áp dụng các tiêu chuẩn: ASC, GAA, SQF, GlobalGap, HACCP hay VietGap… Trên thị trường thương mại cá tra toàn cầu, cá tra Việt Nam chiếm hơn 95% thị phần của thế giới nhưng các doanh nghiệp xuất khẩu của chúng ta đã không kiểm soát được giá bán trên thị trường thế giới (độc quyền bán nhưng không phải là người định giá). Đó là vấn đề liên kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ. Nguyên nhân chủ yếu do các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra cạnh tranh phá giá lẫn nhau (chào bán với nhiều mức giá khác nhau) để giành “hợp đồng” trong bối cảnh gặp nhiều khó khăn về nguồn vốn, thị trường, lợi nhuận suy giảm… Đẩy ngành hàng cá tra rơi vào vòng luẩn quẩn: vốn – giá – chất lượng – thị trường và nhiều hệ lụy khác ảnh hưởng xấu đến hình ảnh cá tra Việt Nam (hiện tượng kinh doanh “chụp giựt”, lợi dụng mạ băng, lạm dụng quá mức các chất phụ gia giữ nước để tăng trọng, chất kháng sinh về an toàn thực phẩm…). Tạo ra vấn đề “thông tin bất cân xứng” trên thị trường cá tra hết sức bất lợi và về lâu dài sẽ đánh mất vị thế độc quyền khi có nhiều nước trong khu vực nổ lực gia tăng xuất khẩu. Các rào cản thương mại, rào cản kỹ thuật – phi thuế quan, hay áp lực thuế “chống bán phá giá”; yêu cầu chứng nhận chất lượng sản phẩm của các thị trường nhập khẩu lớn và tiềm năng như sản phẩm có chứng nhận ASC (Hội đồng Quản lý nuôi trồng thủy sản33) vào EU, chứng nhận GAA (Liên minh Nuôi trồng thủy sản Toàn cầu) vào thị trường Mỹ… cũng đã hạn chế rất lớn đến khả năng mở rộng thị trường và tính cạnh tranh trên thị trường xất khẩu. 2.1.5.2. Khai thác thủy sản Khai thác thủy sản tỉnh An Giang diễn ra chủ yếu vào mùa nước nổi từ tháng 7 đến tháng 11 hàng năm trên sông Tiền, sông Hậu, sông Vàm Nao, khu vực ruộng ngập nước… Nguồn lợi thủy sản nước ngọt trong tự nhiên của tỉnh rất phong phú và đa dạng với trên 130 loài tôm, cá quí có giá trị kinh tế cao như cá hô, cá leo, bông lau, cá chạch lấu, cá bống tượng, cá kết, cá basa, cá linh… 33

ASC là viết tắt của Hội Đồng Quản Lý Nuôi Trồng Thủy Sản, một tổ chức độc lập, phi lợi nhuận. ASC được thành lập vào năm 2009 bởi Qũy Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) và Tổ chức Sáng Kiến Thương Mại Bền Vững Hà Lan (IDH) để quản lý các tiêu chuẩn toàn cầu đối với việc NTTS có trách nhiệm.

107

Trong thời kỳ 2001-2005, giá trị khai thác tăng trưởng khá cao, bình quân 18,4%/năm; tuy nhiên, thời kỳ 2006-2012 tốc độ tăng trưởng GTSX bình quân giảm đáng kể, âm 26,2%/năm. Nguyên nhân trong thời kỳ này, nhiều công trình đập thủy điện đã và đang được xây dựng trên sông Mekong ở các nước Trung Quốc, Lào, Campuchia đã gây tác động xấu dòng chảy sông Mekong và ảnh hưởng lớn đến nguồi lợi thủy sản khai thác. Hình 2.29

Hình 2.30

Sản lượng khai thác ngày càng giảm, từ 91.268 tấn năm 2000 xuống còn 51.330 tấn năm 2005, đến năm 2012 tiếp tục giảm còn 38.486 tấn. Nguyên nhân nguồn lợi thủy sản khai thác giảm là do tình hình thời tiết khí hậu diễn biến bất thường, đối tượng khai thác nguồn lợi ngày càng nhiều với các dụng cụ khai thác mang tính tận thu. Một nguyên nhân khác là do tỉnh mở rộng diện tích thu đông hàng năm từ 10.000 ha đến 20.000 ha, chiếm gần 50% diện tích canh tác/vụ, làm thu hẹp vùng đồng ruộng ngập nước để cá, tôm di trú, sinh sản. Bên cạnh đó, môi trường nước ngày càng bị ô nhiễm trầm trọng do tàn dư thuốc 108

bảo vệ thực vật và nước thải trong sản xuất, sinh hoạt đổ ra sông, rạch gây ô nhiễm nguồn nước, môi trường sống của các loài thủy sản. 2.2. Thực trạng phát triển nông thôn 2.2.1. Tổng quan nông thôn 5 năm qua (2006 – 2011), trong công cuộc đổi mới ở NT, cùng với sự đô thị hóa NT, nhiều xã đã được chuyển lên thành phường hoặc thị trấn cùng với việc chia tách, sáp nhập đơn vị hành chính cấp huyện, xã theo Nghị quyết của Quốc hội, Nghị định của Chính phủ. Tính đến 31/12/2011, cả tỉnh có 120 xã (17 xã miền núi, 103 xã đồng bằng), 659 ấp (85 ấp miền núi và 574 ấp đồng bằng), ít hơn 2 xã và 57 ấp so với năm 2006 (122 xã, 602 ấp). NT An Giang có 365.582 hộ, bình quân có 3.046,5 hộ/xã. Tổng số hộ nghèo năm 2010 theo chuẩn nghèo mới của quốc gia là 38.776 hộ (chiếm tỷ lệ 10,61%), tổng số hộ cận nghèo năm 2010 theo chuẩn nghèo mới của quốc gia là 21.799 hộ (chiếm tỷ lệ 5,96%). Tổng số nhân khẩu là 1.549.382 người, bình quân có 4,2 nhân khẩu/hộ, 12.911 nhân khẩu/xã. Bảng 2.45: Số xã, số thôn, hộ nghèo, hộ cận nghèo theo chuẩn nghèo mới của quốc gia Tổng số xã An Giang Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

120 2 3 12 9 16 12 11 13 12 16 14

Tổng số ấp 659 13 11 52 49 74 96 48 66 56 132 62

Tổng số hộ (hộ) 365.582 7.604 4.887 37.946 27.251 43.405 53.678 21.262 24.918 34.708 78.884 31.039

Số hộ nghèo (hộ) 38.776 508 179 5.686 1.467 3.799 5.098 5.715 6.543 2.875 4.838 2.068

Tỷ lệ hộ nghèo (%)

Số hộ cận nghèo (hộ)

10,61 6,68 3,66 14,98 5,38 8,75 9,50 26,88 26,26 8,28 6,13 6,66

21.799 628 335 2.899 1.866 2.294 3.564 1.425 1.717 1.737 3.492 1.842

Tỷ lệ hộ cận nghèo (%) 5,96 8,26 6,85 7,64 6,85 5,29 6,64 6,70 6,89 5,00 4,43 5,93

Nguồn: Tổng điều tra nông nghiệp, nông thôn và thủy sản năm 2011.

NT An Giang có 365.321 hộ với trên 890 ngàn người trong độ tuổi lao động có khả năng lao động, tăng 7,3% về số hộ và không tăng về lao động trong độ tuổi so với kỳ TĐT năm 2006 (năm 2006: 340.481 hộ, 890.797 người). 109

Theo TĐT năm 2011, khu vực NT có trên 365.582 hộ. Cơ cấu theo ngành sản xuất chính của hộ như sau: 57,5% hộ NLTS, 14,6% hộ công nghiệp và xây dựng, 25,4% hộ dịch vụ và 2,5% hộ khác. [Tỷ lệ này của vùng ĐBSCL là 65,6% - 12,5% - 19,9% - 2,0%]. Như vậy, tỷ lệ hộ làm kinh tế phi NN của tỉnh An Giang là 40%, cao hơn so với vùng ĐBSCL (chỉ 32,4%). Cơ cấu hộ NT theo nguồn thu nhập lớn nhất: hộ có thu nhập lớn nhất từ ngành nông, lâm, thủy sản chiếm 57,7% số hộ, từ ngành công nghiệp – xây dựng 14,3%, ngành thương nghiệp, vận tải, dịch vụ khác 25,2%, từ nguồn khác 2,8%. Số người trong độ tuổi lao động có khả năng lao động ở khu vực NT là 890.499 người. Cơ cấu theo ngành nghề như sau: NN 53%, LN 0,1%, thủy sản 2,1%, công nghiệp 11,6%, xây dựng 4%, thương nghiệp 11,8%, vận tải 1,7%, dịch vụ 12,3% và hộ khác 3,4% (lao động NN – lao động phi NN: 55,2% - 44,8%). Chia theo trình độ chuyên môn kỹ thuật: chưa qua đào tạo và không có bằng/chứng chỉ 94,4%, sơ cấp, công nhân kỹ thuật 1,3%, trung cấp 1,8%, cao đẳng 0,8% và đại học 1,7%. [Tỷ lệ này của vùng ĐBSCL là 93,8% - 1,2% - 2,2% - 1,1% - 1,7%]. Hình 2.31

Nguồn: NGTK tỉnh An Giang năm 2012

Theo NGTK tỉnh An Giang, đến năm 2012 dân số khu vực NT có 1.507,8 ngàn người. Tỷ lệ dân số NT có xu hướng giảm dần nhưng còn chậm, từ 78,9% năm 2000 xuống còn 70% năm 2012. Hai huyện Châu Phú và Chợ Mới có tỷ lệ dân số sống khu vực NT (so với khu vực thành thị) cao nhất tỉnh, trên 92%. Trong cơ cấu dân số khu vực NT của tỉnh, Chợ Mới chiếm 21,1%, theo sau là các huyện Tịnh Biên (15,1%), Phú Tân (11,%), An Phú (10,5%). 110

Hình 2.32

Nguồn: NGTK tỉnh An Giang năm 2012

Bảng 2.46: Dân số chia theo thành thị - nông thôn Chia ra:

Tỷ lệ %

Tổng dân số

Dân số thành thị

Dân số nông thôn

Thành thị

Nông thôn

2000

2.061.664

434.513

1.627.151

21,1

78,9

2001

2.073.797

438.519

1.635.278

21,1

78,9

2002

2.085.585

474.154

1.611.431

22,7

77,3

2003

2.096.273

516.728

1.579.545

24,6

75,4

2004

2.107.395

532.210

1.575.185

25,3

74,7

2005

2.118.120

594.355

1.523.765

28,1

71,9

2006

2.125.798

598.051

1.527.747

28,1

71,9

2007

2.134.258

602.048

1.532.210

28,2

71,8

2008

2.142.552

606.029

1.536.523

28,3

71,7

2009

2.147.629

610.089

1.537.540

28,4

71,6

2010

2.148.866

640.255

1.508.611

29,8

70,2

2011

2.151.459

642.971

1.508.028

29,9

70,1

2012

2.153.716

645.873

1.507.843

30,0

70,0

Nguồn: NGTK tỉnh An Giang năm 2012 111

Bảng 2.47: Dân số trung bình năm 2012 phân theo huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh Chia ra:

TỔNG SỐ - Long Xuyên - Châu Đốc - An Phú - Tân Châu - Phú Tân - Châu Phú - Tịnh Biên - Tri Tôn - Châu Thành - Chợ Mới - Thoại Sơn

Tỷ lệ %

Tổng dân số

Thành thị

Nông thôn

Thành thị

Nông thôn

2.153.716 280.426 112.024 180.013 172.359 209.806 246.112 121.308 132.803 170.817 346.854 181.194

645.873 248.215 93.870 21.437 64.860 38.164 18.487 34.654 31.280 24.492 26.812 43.602

1.507.843 32.211 18.154 158.576 107.499 171.642 227.625 86.654 101.523 146.325 320.042 137.592

30,0 88,5 83,8 11,9 37,6 18,2 7,5 28,6 23,6 14,3 7,7 24,1

70,0 11,5 16,2 88,1 62,4 81,8 92,5 71,4 76,4 85,7 92,3 75,9

2.2.2. Kinh tế nông thôn Tổng GDP khu vực NT năm 2012 là 32.105 tỷ đồng, chỉ chiếm 49% tổng GDP trên địa bàn tỉnh. GDP bình quân đầu người khu vực NT năm 2012 là 21,3 triệu đồng/người, chỉ bằng 41% GDP/người khu vực thành thị. Bảng 2.48: Kinh tế nông thôn An Giang 2010

2011

2012

Tổng GDP (tỷ đồng)

46.548

59.226

65.511

Trong đó: Thành thị

25.202

30.160

33.406

21.346

29.066

32.105

GDP KV nông thôn/Tổng GDP (%)

46%

49%

GDP/người (triệu đ/người)

21,7

27,5

30,4

Trong đó: Thành thị

25,4

46,9

51,7

14,2

19,3

21,3

1,80

2,43

Nông thôn

Nông thôn GDP/người thành thị/ nông thôn (lần)

Nguồn: Tính toán từ NGTK tỉnh An Giang năm 2012.

Theo Kết quả điều tra mức sống hộ gia đình tỉnh An Giang năm 2010 (số liệu mới nhất hiện có về Điều tra mức sống dân cư, VHLSS – do Tổng Cục thống kê Việt Nam thực hiện), thu nhập bình quân đầu người 1 tháng của tỉnh năm 2010 là 1.319 ngàn đồng 112

(tương đương 15,8 triệu đồng/năm), trong đó: khu vực thành thị là 1.667 ngàn đồng (tương đương 20,0 triệu đồng/năm), khu vực NT là 1.177 triệu đồng (tương đương 14,1 triệu đồng/năm); như vậy, thu nhập người dân NT chỉ bằng 70,6% thu nhập của người thành thị. Theo NGTK tỉnh An Giang, thu nhập bình quân đầu người 1 tháng năm 2012 là 1.875 ngàn đồng (tương đương 22,5 triệu đồng/năm), trong đó: khu vực thành thị là 2.550 ngàn đồng (tương đương 30,6 triệu đồng/năm), khu vực NT là 1.820 triệu đồng (tương đương 21,8 triệu đồng/năm), bằng 71,4% thu nhập của người thành thị. Về chi tiêu: Chi tiêu cho đời sống bình quân 1 nhân khẩu 1 tháng ở khu vực NT năm 2012 là 1.112 ngàn đồng (tương đương 13,3 triệu đồng/năm), chỉ bằng 67% mức chi tiêu của khu vực thành thị. Trong đó, chi tiêu đời sống bình quân là 1.036 ngàn đồng/người/tháng (tương đương 12,4 triệu đồng/năm), chiếm đến 93% tổng chi tiêu. Bảng 2.49: Thu nhập - Chi tiêu bình quân 1 người 1 tháng năm 2012 Chung

Thành thị

Nông thôn

Thu nhập

1.875

2.550

1.820

Chi tiêu

1.254

1.720

1.112

1.184 728 456

1.600 917 683

1.036 661 375

Trong đó:Chi tiêu đời sống 1. Chi cho ăn uống 2. Chi khác

Nguồn: NGTK tỉnh An Giang năm 2012

2.2.3. Phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn Kết cấu hạ tầng NT tiếp tục được xây dựng mới và nâng cấp cả về chiều rộng và chiều sâu, tạo điều kiện cho sản xuất phát triển; bộ mặt NT có nhiều đổi mới 2.2.3.1. Phát triển nhanh mạng lưới điện ở nông thôn đã tạo điều kiện thuận lợi để điện khí hoá NT, NN, phục vụ sản xuất và đời sống Một trong những nội dung quan trọng hàng đầu của CNH – HĐH NN, NT là điện khí hóa. Chủ trương về đẩy mạnh CNH NN, NT đã chỉ rõ: Phát triển hệ thống điện nhằm cung cấp điện ổn định cho nhu cầu sản xuất và sinh hoạt ở NT. Mạng lưới điện NT tỉnh An Giang mặc dù đã được truyền tải đến cấp xã nhưng chưa phủ kín đến các ấp và hộ gia đình. Theo TĐT năm 2011, An Giang có 100% (120/120) số xã có điện, 98,8% (651/659) ấp có điện và 94,8% (346.160/365.321) số hộ sử dụng điện. [Tỷ lệ của vùng ĐBSCL năm 2011 là 100%, 99,5%, 97%]. So với năm 2006, tỷ lệ ấp có điện và hộ sử dụng điện của tỉnh đều tăng (năm 2006: tương ứng là 94% và 88%). Tăng tỷ lệ hộ NT sử dụng điện là điều kiện quan trọng để phát triển SXNN, CN 113

chế biến và ngành nghề dịch vụ NT, đồng thời góp phần cải thiện đời sống vật chất, văn hoá, tinh thần của dân cư. Có thể nói, điện khí hoá NT là điểm sáng đáng ghi nhận nhất trong bức tranh tổng quát về xây dựng và nâng cấp kết cấu hạ tầng NT trên địa bàn tỉnh trong 5 năm 2006 - 2011. Đó là thành tựu có ý nghĩa quan trọng đối với phát triển KTXH NT và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư NT, góp phần thu hẹp khoảng cách giữa NT và TT. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu và khởi sắc đó, điện khí hóa NT vẫn còn những hạn chế cần được khắc phục. Nhiều ấp của các xã miền núi, vùng sâu, vùng đồng bào dân tộc ít người... vẫn chưa có điện. Chẳng hạn, Tịnh Biên có xã An Hảo với 2/9 ấp, Châu Thành có xã Vĩnh Nhuận 2/6 ấp, xã Vĩnh Lợi 1/4 ấp, xã Vĩnh Bình 1/4 ấp, An Phú có xã Vĩnh Lộc 1/5 ấp, Tri Tôn có xã Lương An Trà 1/5 ấp chưa có điện. 2.2.3.2. Giao thông nông thôn có nhiều cải thiện cả về số lượng và chất lượng ở đường xã, đường liên xã Tiếp tục thực hiện phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm”, hệ thống giao thông NT đã phát triển về số lượng và nâng cấp về chất lượng, góp phần tích cực tạo điều kiện thuận lợi để thu hút các nhà đầu tư về khu vực NT, tạo công ăn, việc làm, xoá đói, giảm nghèo và giải quyết được nhiều vấn đề KT-XH khác. Đến 31/12/2011, An Giang có 99,2% (119/120 xã) tổng số xã có đường ô tô đi quanh năm đến trụ sở UBND xã [1 xã chưa có là xã Mỹ Hòa Hưng của Tp. Long Xuyên], trong đó có 115/120 xã (chiếm 95,8%) có đường ô tô đến trụ sở UBND xã được nhựa hóa, bêtông [5 xã chưa có là xã Phú Long, Phú Hiệp, Phú Thành huyện Phú Tân, xã Núi Voi huyện Tịnh Biên, xã Vĩnh Phước huyện Tri Tôn]; có 53,3% (64/120) tổng số xã có đường trục xã, liên xã được nhựa/bêtông hóa 100%. Giao thông NT đã được cải thiện cả về số lượng và chất lượng so với năm 2006 (năm 2006: tỷ lệ xã có đường ô tô đi quanh năm đến trụ sở UBND xã là 96,7% (118/122 xã), tỷ lệ xã có đường ô tô đến trụ sở UBND xã được nhựa/bêtông hóa là 86% (105/122 xã), tỷ lệ xã có đường trục xã, liên xã được nhựa/bêtông hóa 100% là 13,9% (17/122 xã). Đáng chú ý là hệ thống giao thông đến ấp được chú trọng phát triển mạnh với 91,5% số ấp (603/659 ấp) có đường xe ô tô có thể đi đến được. Đây là điều kiện hết sức thuận lợi về cơ sở hạ tầng giao thông phục vụ SXNN, dịch vụ và sinh hoạt của cư dân NT, xây dựng NTM. Nhìn chung, đến nay giao thông NT đã đáp ứng cơ bản nhu cầu đi lại của nhân dân. Tuy nhiên, với hệ thống đường trục xã, liên xã hiện tại sẽ hạn chế rất lớn đến phát triển kinh tế NN, NT như làm tăng thời gian và chi phí vận chuyển nông sản, ảnh hưởng đến chất lượng và tính cạnh tranh của nông sản xuất khẩu. 2.2.3.3. Chợ nông thôn đã được kiên cố hoá một bước, nhưng tỷ lệ chợ trên địa bàn xã đạt tiêu chuẩn còn thấp 114

Chợ NT có vai trò quan trọng đối với sự phát triển nền kinh tế hàng hoá, kích thích trao đổi hàng hóa giữa các vùng và trong nội bộ nhân dân trên địa bàn. Năm 2011 cả tỉnh có 109/120 xã có chợ, chiếm 90,8% số xã. Trong đó, có 107 xã có chợ hàng ngày (với tổng số 206 chợ hàng ngày, bình quân có 1,7 chợ/xã), 1 xã có chợ phiên (xã An Phú – Tịnh Biên), 4 xã có chợ đầu mối nông sản (xã Khánh An – huyện An Phú, xã Mỹ Đức (có 2 chợ) – huyện Châu Phú, xã Lương Phi – huyện Tri Tôn, xã Kiến An (có 2 chợ) – huyện Chợ Mới, tổng số 6 chợ đầu mối nông sản). Số chợ được xây dựng kiên cố và bán kiên cố trên địa bàn xã tăng so với năm 2006. Năm 2011 có 131/206 xã có chợ được xây dựng kiên cố và bán kiên cố đạt 63,6% (năm 2006 đạt 52,8%). Tại 17 xã miền núi tuy có nhiều khó khăn nhưng năm 2011 có 15/17 xã có chợ hàng ngày, đạt 88,2%. Nhờ đó nhân dân các xã miền núi có điều kiện thuận lợi hơn để trao đổi hàng hoá và giao lưu văn hoá với các xã trong vùng cũng như các xã đồng bằng, góp phần phát triển sản xuất, nâng cao đời sống vật chất và văn hoá, tinh thần, xây dựng NTM. Tuy nhiên, chợ đạt tiêu chuẩn của Bộ Xây dựng còn rất thấp. Kết quả TĐT 2011 cho thấy đến 1/7/2011 cả tỉnh chỉ có 10/206 chợ NT đạt tiêu chuẩn, đạt tỷ lệ 4,9%. Mạng lưới chợ ở địa bàn NT phân bố không đồng đều, bán kính phục vụ bình quân là 2,2 km/chợ (vùng ĐBSCL là 2,8 km/chợ và cả nước 3,7 km/chợ). Tuy nhiên, chỉ tiêu này không đồng đều giữa các huyện/thị/thành, trong đó, bán kính phục vụ xa nhất là huyện Tri Tôn (gần 4 km/chợ) và Tịnh Biên (3,2 km/chợ) – đều là những huyện miền núi, biên giới; còn lại các huyện khác có bán kính phục vụ từ 1,8 đến 2,4 km/chợ. Phần lớn chợ NT có qui mô chợ hạng III, cơ sở vật chất – kỹ thuật lạc hậu, nghèo nàn; số chợ tạm còn nhiều (chiếm trên 14% tổng số chợ); số chợ hoạt động kém hiệu quả chiếm 6%; chậm chuyển đổi mô hình tổ chức quản lý chợ (loại hình tổ chức quản lý chợ ở địa bàn NT hiện nay chủ yếu là ban, tổ quản lý chợ hoặc địa phương quản lý – kiêm nhiệm). 2.2.3.4. Hệ thống tín dụng nhân dân nông thôn tiếp tục tăng, tạo điều kiện thuận lợi cho dân cư tiếp cận nguồn vốn tín dụng phục vụ sản xuất, kinh doanh và đời sống Để tạo điều kiện cho dân cư tiếp cận các nguồn tín dụng hợp pháp, trong những năm gần đây, nhiều chi nhánh ngân hàng thương mại và tổ chức tín dụng mở các chi nhánh tại xã. Theo thống kê tại thời điểm 1/7/2011, trên địa bàn NT cả tỉnh đã có 13/120 xã có chi nhánh ngân hàng thương mại hoạt động trên địa bàn, đạt tỷ lệ 10,8% (tỷ lệ năm 2006 là 6,6%). Cũng năm 2011 cả tỉnh có 8/120 xã có quỹ tín dụng nhân dân, đạt tỷ lệ 6,7%. Đáng chú ý là 17/17 xã miền núi đều chưa có chi nhánh ngân hàng thương mại, tổ chức tín dụng hay quỹ tín dụng nhân dân trên địa bàn xã. 115

2.2.3.5. Hệ thống chế biến NLTS ở nông thôn Năm 2011, cả tỉnh có gần 115 xã có cơ sở chuyên chế biến nông sản (1.461 cơ sở), chiếm 95,8% số xã (năm 2006 đạt 89,3%); 79 xã có cơ sở chuyên chế biến lâm sản (1.740 cơ sở). Địa phương có tỷ lệ xã có cơ sở chế biến nông lâm sản thấp nhất là huyện Phú Tân đạt 81,3% (13/16 xã). Số liệu TĐT cũng cho thấy cơ sở chế biến TS vừa có số lượng không nhiều như NN và LN vừa suy giảm trong 5 năm gần đây (năm 2011 là 123 cơ sở (nằm ở 39/120 xã) so với 160 cơ sở năm 2006). Hệ thống cơ sở chế biến NLTS đã phát triển theo nhu cầu của thị trường và từng bước gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ nông sản ở NT, tạo thêm việc làm, tăng thu nhập của hộ gia đình nông dân, phát triển khu vực dịch vụ, thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, lao động, phát triển làng nghề ở NT. Số lượng và chủng loại hàng hoá trên thị trường NT, nhất là chợ NT do đó cũng phong phú và đa dạng hơn. 2.2.3.6. Làng nghề nông thôn Làng nghề NT được khôi phục và phát triển, tạo nhiều việc làm, góp phần thúc đẩy sản xuất và chuyển dịch cơ cấu kinh tế NT, nhưng vấn đề môi trường tại các làng nghề vẫn bộc lộ nhiều yếu tố hạn chế, yếu kém. Cùng với sự ra đời của các khu CN, cụm CN, nhiều làng nghề được khôi phục và phát triển đã thu hút được nhiều nguồn vốn trong dân cư, tạo được việc làm tại chỗ cho hàng ngàn lao động và đào tạo, bồi dưỡng những lao động phổ thông thành lao động có kỹ thuật. Theo TĐT năm 2011, khu vực NT có 17/120 xã có làng nghề, chiếm 14,2% tổng số xã (năm 2006 là 13/122 xã, tỷ lệ 10,7%). Số lượng làng nghề cũng tăng: năm 2011 có 18 làng nghề (trong đó có 15 làng nghề truyền thống, có 17 làng nghề được công nhận) so với 16 làng nghề của năm 2006. Các làng nghề NT đã thu hút 3.134 hộ và 7.264 lao động thường xuyên (năm 2006 là 1.805 hộ và 7.710 lao động). Bình quân 1 làng nghề có 174 hộ và 404 lao động so với 113 hộ và 482 lao động năm 2006. Huyện có nhiều xã có làng nghề và số lượng làng nghề nhiều nhất là Chợ Mới: 9/16 xã (chiếm 52,9% tổng số xã có làng nghề cả tỉnh), 10 làng nghề (chiếm 55,6% số làng nghề cả tỉnh) và 2.125 hộ tham gia với 5.171 lao động. Kế đến là huyện Tịnh Biên có 2 xã với 2 làng nghề, 286 hộ tham gia với 572 lao động thường xuyên. Tuy nhiên, mặt trái của các làng nghề NT cũng còn nhiều, nhất là tình trạng gây ô nhiễm môi trường NT: nước thải, chất thải do các làng nghề tạo ra tại các vùng quê gây ô nhiễm nguồn nước, không khí, đất đai ảnh hưởng đến cây trồng, vật nuôi và sức khỏe người dân còn rất phổ biến. Theo kết quả TĐT năm 2011, không có làng nghề nào sử 116

dụng thiết bị lọc hay hóa chất để xử lý nước thải công nghiệp và thực trạng này đang cho thấy rõ nguy cơ gây ô nhiễm môi trường rất cao của các làng nghề ở NT trên địa bàn tỉnh. Đến nay, cả tỉnh có 34 làng nghề (ở khu vực NT và thành thị), với 6.300 hộ tham gia, thu hút trên 18.600 lao động, trong đó có 24 làng nghề được UBND tỉnh công nhận (với 14 làng nghề truyền thống đã tồn tại từ trên 50 năm); thu nhập bình quân của lao động ở các làng nghề là 1,3 triệu đồng/người/tháng. Việc phát triển của hệ thống làng nghề trên địa bàn tỉnh chưa thật sự bền vững, các sản phẩm của làng nghề thiếu tính cạnh tranh, thị trường còn bó hẹp trong phạm vi địa phương. Bên cạnh một số làng nghề phát triển ổn định vẫn còn một số làng nghề có nguy cơ mai một như làng nghề tơ lụa Tân Châu, làng nghề sản xuất bánh tráng Mỹ Khánh (Long Xuyên). Tóm lại, việc phát triển các làng nghề gặp khó khăn, hạn chế như: vốn sản xuất, hạ tầng kỹ thuật, mặt bằng cho sản xuất, đào tạo nghề và tổ chức quản lý... Trước những khó khăn, hạn chế như vậy, trong những năm qua UBND tỉnh đã ban hành những chính sách hỗ trợ kịp thời như Quyết định số 31/2011/QĐ-TTg ngày 01 tháng 8 năm 2011 về việc “Ban hành Quy định một số chính sách khuyến khích phát triển nghề, làng nghề tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn tỉnh An Giang”. Chính sách hỗ trợ nghề, làng nghề tiêu thủ công nghiệp trên địa bàn tỉnh An Giang đã góp phần hỗ trợ nâng cao số lượng, chất lượng sản phẩm, giảm sức lao động thủ công, ổn định việc làm cho người lao động, giảm tai nạn lao động, bảo tồn sản phẩm truyền thống. Làng nghề mộc Chợ Thủ, huyện Chợ Mới: chất lượng sản phẩm đã được nâng cao, mẫu mã hàng hóa ngày càng đa dạng, thu hút được nhiều khách hàng trong và ngoài tỉnh, nhờ có nhiều cơ sở tham gia đầu tư máy móc, thiết bị mới vào sản xuất. Huyện Phú Tân: ổn định, duy trì 3 làng nghề truyền thống là nghề rèn Phú Mỹ, nghề làm bánh phồng Phú Mỹ và nghề bó chổi bông sậy Phú Bình… giải quyết được việc làm cho nhiều lao động địa phương. Huyện Tịnh Biên: được hỗ trợ để phát triển nghề làm đường Thốt nốt (đặc sản vùng Bảy Núi), làng nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Khmer và từng bước xây dựng thương hiệu hàng hóa của làng nghề (thổ cẩm Khmer Silk - Văn Giáo). * Về khu, cụm công nghiệp trên địa bàn các xã: cả tỉnh có 3/120 xã có cụm/khu công nghiệp trên địa bàn, đó là các xã Tân Trung (Phú Tân), Bình Long (Châu Phú) và Bình Hòa (Châu Thành). 2.2.3.7. Cung cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn đã có bước cải thiện song vẫn là một vấn đề bức xúc ở nhiều vùng thôn quê Số liệu TĐT năm 2011 cho biết cả tỉnh có 117/120 xã (đạt 97,5%), 354/659 ấp (đạt 53,7%) có công trình cấp nước sinh hoạt tập trung, với tổng số 180.358 hộ (chiếm 49,3% 117

số hộ sống khu vực NT) có sử dụng nước từ công trình cấp nước sinh hoạt tập trung. Địa phương có tỷ lệ hộ sử dụng nước từ công trình cấp nước sinh hoạt tập trung thấp hơn mức bình quân của tỉnh là Tp. Long Xuyên (42,9% ở 2 xã Mỹ Khánh và Mỹ Hòa Hưng), Tri Tôn (47%), Châu Thành (32,5%), Chợ Mới (40,1%), Thoại Sơn (25,2%). Như vậy, tỷ lệ xã có công trình cấp nước sinh hoạt tập trung tăng gần 14 điểm phần trăm so với năm 2006 (năm 2006: 102/122 xã, chiếm tỷ lệ 83,6%), đã góp phần quan trọng trong nâng cao chất lượng cuộc sống và bảo vệ sức khỏe của dân cư NT. Trong năm 2012, tỉnh đã thực hiện đầu tư 8 hệ thống cấp nước tập trung, trong đó xây mới 1 hệ thống và mở rộng mạng 7 công trình. Công tác cấp nước NT luôn được UBND tỉnh quan tâm sâu sát, tỷ lệ dân số NT sử dụng nước sạch hợp vệ sinh năm sau cao hơn so với năm trước, năm 2012 đạt 70,2% tăng 1,2 điểm % so với năm 2011, trong đó tỷ lệ dân số NT sử dụng nước đạt theo quy chuẩn QCVN02 là 59,1%, tăng 1,2 điểm % so với năm 2011. Bên cạnh đó, dưới sự hỗ trợ của Ngân hàng thế giới, một số dự án cấp nước sạch NT đã được triển khai, trong năm 2012 đã có 7/8 dự án khởi công xây dựng, dự kiến hoàn thành vào quý III/2013. Tính đến 31/12/2011 cả tỉnh có 58/120 (48,3%) xã, 102/659 (15,5%) ấp có xây dựng hệ thống thoát nước thải chung (năm 2006 có 35 xã, 62 ấp, với các tỷ lệ tương ứng là 28,7% và 10,3%). Tăng tỷ lệ xã xây dựng được hệ thống thoát nước thải chung ở khu vực NT là một tiến bộ trong chuyển biến nhận thức và hành động của các cấp, các ngành cũng như các hộ gia đình NT về bảo vệ môi trường qua xử lý nước thải, nhất là các xã có các làng nghề, khu công nghiệp, cụm công nghiệp tập trung, trang trại chăn nuôi. Các hoạt động thu gom rác thải sinh hoạt trên địa bàn NT những năm gần đây cũng được nhiều địa phương quan tâm. Đến năm 2011, cả tỉnh có 76/120 xã, 194/659 ấp có thu gom rác thải sinh hoạt trên địa bàn, chiếm tỷ lệ 63,3% số xã và 29,4% số ấp (năm 2006 có 64 xã, chiếm tỷ lệ 52,5%). Tuy kết quả đạt được còn thấp và chưa đều giữa các huyện, thị (như huyện Tri Tôn chỉ có 4/13 xã ~ 30,8%, trong khi huyện Châu Phú có 12/12 xã có thu gom rác thải sinh hoạt) nhưng xu hướng chung là tăng dần so với các năm trước. Xử lý rác sinh hoạt khu vực NT tuy có nhiều khó khăn nhưng bước đầu có nhiều chuyển biến tích cực như tỷ lệ hộ có người đến thu gom rác là 9,3%, tỷ lệ hộ chôn, đốt rác thải là 78,9%, tỷ lệ hộ mang rác thải đến hố rác tập trung là 2,7% vào năm 2011. Các chương trình dự án nhằm cải thiện vệ sinh môi trường NT: trong năm 2012 tỉnh đã xây dựng 16 công trình nhà vệ sinh trường học, 1.900 mô hình nhà tiêu hợp vệ sinh hộ gia đình và 100 mô hình chuồng trại hợp vệ sinh. Việc xây dựng các công trình trên đã mang lại một số kết quả khá khả quan trong năm 2012: tỷ lệ hộ gia đình có nhà tiêu hợp vệ sinh đạt 59%; tỷ lệ trường học có nước và nhà tiêu hợp vệ sinh đạt 100%; tỷ lệ trạm y 118

tế xã có nước và nhà tiêu hợp vệ sinh đạt 100%; tỷ lệ hộ chăn nuôi có chuồng trại hợp vệ sinh đạt 48%. 2.2.3.8. Hệ thống thủy lợi Hệ thống thuỷ lợi thời gian qua đã phát triển đảm bảo các nhiệm vụ cung cấp nước tưới, tiêu nước, chống lũ kết hợp giao thông NT, cấp nước sinh hoạt, cải tạo đất và bố trí dân cư. a) Kênh: Kênh cấp I: có 28 kênh với tổng chiều dài 703 km, có năng lực phục vụ trên 230.000 ha. Kênh cấp II: có 290 kênh với tổng chiều dài 1.721 km, năng lực phục vụ 239.613 ha. Kênh cấp III và nội đồng: có 2.895 kênh với tổng chiều dài 5.775 km, năng lực phục vụ 244.400 ha (trong đó: cấp III có 1.186 kênh, chiều dài 3.068 km, năng lực phục vụ 127.945 ha; nội đồng có 1.709 kênh, chiều dài 2.707 km, năng lực phục vụ 1116.455 ha). b) Trạm bơm: Đến năm 2010 toàn tỉnh có 2.392 trạm bơm (1.154 trạm bơm dầu và 1.238 trạm bơm điện), tổng công suất trên 2,5 triệu m3/giờ, phục vụ tưới tiêu cho hơn 151 ngàn ha đất SXNN. Chủ trương thay dần trạm bơm dầu thành trạm bơm điện được tỉnh An Giang thực hiện đầu tiên ở vùng ĐBSCL và được cụ thể hóa bằng Đề án “Phát triển hệ thống trạm bơm điện giai đoạn 2008-2012” nhằm phục vụ tưới, tiêu chủ động cho khoảng 80% diện tích sản xuất. Đến năm 2012, sau 5 năm thực hiện, nâng tổng số trạm bơm điện lên 1.496 trạm, tương ứng lưu lượng bơm khoảng 3 triệu m3/giờ và tổng công suất trạm biến áp gần 150 ngàn KVA, phục vụ tưới tiêu gần 255.371 ha, đạt trên 90% diện tích đất canh tác NN của tỉnh. c) Công trình cống: Có 3.068 cống các loại, phục vụ tưới, tiêu và ngăn lũ cho 205.000 ha. d) Hồ chứa nước Trên địa bàn tỉnh có 12 hồ phục vụ tưới tiêu cho 1.394 ha đất NN; đồng thời phục vụ nước sinh hoạt cho khoảng 12.000 dân, trong đó: huyện Tịnh Biên có 6 hồ với dung tích 850.000 m3 và Tri Tôn có 6 hồ với dung tích 400.000 m3. đ) Hệ thống đê bao Hiện toàn tỉnh có 623 tiểu vùng với chiều dài 5.364 km KSL bảo vệ sản xuất cho 238.949 ha. Trong đó có 397 tiểu vùng bao với chiều dài 3.779 km KSL cả năm cho hơn 119

176.079 ha đất sản xuất 03 vụ và 224 tiểu vùng bao với chiều dài 1.585 km KSL tháng 8 cho 62.771 ha đất sản xuất 02 vụ. Các tuyến đê bao triệt để trong tỉnh đa số được kết hợp làm đường giao thông bộ, nhiều nhất là đường liên xã và đường gao thông NT liên kết giữa các tiểu vùng bao. Với hệ thống thủy lợi nêu trên, mặc dù được đánh giá thuộc loại hoàn thiện hàng đầu ở ĐBSCL, song chỉ mới cơ bản khép kín về thủy lợi và tưới tiêu chủ động, KSL cho một phần diện tích (205 ngàn ha). Để thực hiện tốt việc chuyển đổi cơ cấu trong SXNN trong giai đoạn tới cần phải đầu tư hơn nữa cho hệ thống các công trình thủy lợi với tiêu chuẩn thiết kế mới, phù hợp và nâng cao khả năng KSL, tưới tiêu chủ động, phục vụ cho đa mục tiêu, đặc biệt là phục vụ cho phát triển đất chuyên màu, lúa - màu, lúa - TS, chuyên thủy sản và cây ăn trái nhằm thích ứng tốt và giảm thiểu tác động của BĐKH và nước dâng trong tương lai. Hệ thống thuỷ lợi khu vực NT: được chú trọng xây dựng mới và nâng cấp song chưa đồng đều. Trong những năm gần đây, thực hiện đường lối đẩy nhanh CNH, HĐH NN, NT, tỉnh đã ưu tiên đầu tư xây dựng mới và nâng cấp hệ thống các công trình thuỷ lợi phục vụ sản xuất NLTS. Nhờ đó thêm nhiều diện tích canh tác được tưới, tiêu góp phần tăng năng suất, sản lượng cây trồng. Thực hiện chủ trương kiên cố hoá kênh mương, những năm qua, chiều dài kênh mương thủy lợi do xã/HTX quản lý đã được kiên cố hóa trên địa bàn xã là 33 km, chiếm 1,1% tổng chiều dài kênh mương (năm 2006 có 21 km, chiếm tỷ lệ 0,6%). Đối chiếu với các mục tiêu về thuỷ lợi trong Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM, đến 01/7/2011 có 119/120 xã, chiếm 99,2% tổng số xã cả tỉnh có hệ thống thuỷ lợi cơ bản đáp ứng yêu cầu sản xuất và dân sinh. 2.2.3.9. Hệ thống cơ sở hạ tầng xã hội + Hệ thống trường học các cấp ở khu vực NT được xây dựng mới, nâng cấp Trong 5 năm 2006 – 2011, được sự quan tâm đầu tư của Nhà nước thông qua các chương trình, dự án, đề án (mức chất lượng tối thiểu trường tiểu học; kiên cố hóa trường lớp; xây dựng trường học đạt chuẩn quốc gia…) và thực hiện chủ trương XHH giáo dục của Nhà nước, hệ thống trường học các cấp ở NT đã được xây dựng mới, nâng cấp và đạt được những kết quả cao hơn các thời kỳ trước đó. Đến năm 2011, cả tỉnh có 120/120 xã có trường tiểu học, đạt 100% (năm 2006: 122/122 xã, 100%). Số xã có trường trung học cơ sở (sau đây viết tắt là THCS) cũng tăng lên: năm 2011 là 118/120 xã (98,3%) so với mức 113/122 (92,6%) của năm 2006.

120

Trường trung học phổ thông (sau đây viết tắt là THPT) trên địa bàn xã không nhiều: năm 2011 có 21 xã so với 19 xã có trường THPT trên địa bàn của năm 2006. Cùng với sự phát triển của hệ thống trường học tại cấp xã, các lớp mẫu giáo, nhà trẻ đã phát triển, mở rộng đến ấp. Tỷ lệ xã có trường mẫu giáo/mầm non năm 2011 đạt 100%, so với mức 90% của năm 2006. Số ấp có lớp mẫu giáo năm 2011 là 307/659 ấp, chiếm tỷ lệ gần 46,6%. Việc mở thêm các điểm trường ở các ấp đã tạo điều kiện thuận lợi để học sinh không phải đi học xa, góp phần giảm tình trạng học sinh bỏ học, nhất là các xã ở miền núi, vùng sâu, vùng đồng bào Khmer. Cùng với tăng nhanh về số lượng, phong trào xây dựng và nâng cấp các trường học kiên cố và bán kiên cố, xoá trường, lớp học tạm đạt kết quả đáng khích lệ. Kết quả 2 kỳ TĐT cho thấy xu hướng tăng nhanh về tỷ lệ số trường học xây dựng kiên cố, giảm số trường học bán kiên cố và nhà tạm ở các cấp học phổ thông ở xã. Tỷ lệ trường học được xây dựng kiên cố và bán kiên cố ở các cấp học phổ thông năm 2011 theo các loại trường là: trường tiểu học đạt 81,4% và 17,7% (năm 2006 đạt 67,5% và 32,5%), trường THCS đạt 89,3% và 10,7% (năm 2006 đạt 84,4% và 14,8%); trường THPT đạt 81 % và 19% (năm 2006 đạt 95% và 1%). Tuy nhiên, kết quả TĐT năm 2011 cho thấy mức độ xây dựng trường các cấp vẫn còn nhiều bất cập, thể hiện rõ nét sự không đồng đều giữa các địa phương (cấp huyện) và các cấp học, đặc biệt cấp mẫu giáo/mầm non và tiểu học; cụ thể như sau: - Tính chung cả tỉnh có 63% số trường mẫu giáo/mầm non ở NT được xây kiên cố, trong đó rất nhiều địa phương đạt tỷ lệ này rất thấp như Tri Tôn 0%, Phú Tân 29,4%, Thoại Sơn 50%. Cả tỉnh có 46,6% số ấp có lớp mẫu giáo nhưng việc phát triển các lớp mẫu giáo tư thục còn rất hạn chế với 3,9% (12/659 ấp) số ấp có lớp mẫu giáo tư thục. Có 34/659 ấp có nhà trẻ, chiếm tỷ lệ 5,2%. - Đến 01/7/2011, cả tỉnh đã có 81,4% số trường tiểu học ở NT được xây dựng kiên cố, nhiều địa phương tỷ lệ này đạt trên 90% (như Chợ Mới, Châu Thành, Tịnh Biên) nhưng cũng còn nhiều địa phương tỷ lệ trường tiểu học được xây dựng kiên cố dưới 60%, như: Tri Tôn (50%), Phú Tân (55,6%), Thoại Sơn (59%). + Hệ thống cơ sở y tế NT tiếp tục được tăng cường khá toàn diện, thực sự trở thành tuyến chăm sóc sức khoẻ ban đầu quan trọng của dân cư NT Hệ thống trạm y tế xã tiếp tục phát triển cả về số lượng cơ sở, số lượng và trình độ chuyên môn của đội ngũ y bác sĩ cũng như cơ sở vật chất. Đến năm 2011 có 120/120 (100%) xã có trạm y tế, (năm 2006 là 121/122 xã). Tỷ lệ trạm y tế được xây dựng kiên cố đạt 80% (96/120 xã), bán kiên cố đạt 18,3% (22/120 xã). Số xã được công nhận đạt chuẩn quốc gia về y tế xã là 103 xã (bằng 85,8% tổng số xã). 121

Đáng lưu ý là số lượng bác sĩ đang làm việc tại các trạm y tế xã giảm trong 2 cuộc TĐT (2006 – 2011). Số liệu TĐT năm 2011 cho biết thời điểm 01/7/2011 cả tỉnh có gần 73 bác sĩ, giảm 25 bác sỹ so với năm 2006. Do đó, số bác sĩ trên 1 vạn dân NT đã giảm từ 0,65 người năm 2006 xuống còn 0,5 người năm 2011 (bình quân tỷ lệ này của cả nước là 1,12 bác sĩ/1 vạn dân, của ĐBSCL là 0,9 bác sĩ/1 vạn dân). Song, nét tiến bộ của y tế khu vực NT là có 3 xã có bệnh viện tư nhân trên địa bàn xã (xã Vĩnh Thạnh Trung – huyện Châu Phú , xã Hòa Bình – huyện Chợ Mới và xã Thoại Giang – huyện Thoại Sơn), 2 xã có trung tâm y tế trên địa bàn xã (xã Vĩnh Thạnh Trung – huyện Châu Phú và xã Thoại Giang – huyện Thoại Sơn), 6 xã có trung tâm y tế trên địa bàn (xã Quốc Thái – An Phú, xã Vĩnh Hòa – Tân Châu, xã Vĩnh Thạnh Trung, xã Thạnh Mỹ Tây – Châu Phú, xã Vĩnh Bình – Châu Thành, xã Long Giang – Chợ Mới), 1 xã có phòng khám đa khoa tư nhân trên địa bàn xã (xã Vĩnh Thạnh Trung – huyện Châu Phú). Để phục vụ và chăm sóc sức khoẻ cộng đồng NT tốt hơn, hệ thống y tế cơ sở tiếp tục được chú ý và mở rộng đến các ấp. Theo kết quả TĐT, đến năm 2011 có 627/659 (95,1%) số ấp có cán bộ y tế thôn (năm 2006 có 84,1%). Cùng với việc mở rộng mạng lưới y tế của Nhà nước, hệ thống khám, chữa bệnh tư nhân đã hình thành, góp phần quan trọng vào chăm sóc sức khoẻ cộng đồng. Đến 2011, cả tỉnh có 108/120 xã, chiếm 90% số xã có cơ sở khám, chữa bệnh tư nhân trên địa bàn; 94,2% (113/120) số xã và 46,4% (307/659) số ấp có cơ sở kinh doanh thuốc tây y. Bên cạnh những mặt được, hệ thống cơ sở dịch vụ y tế, khám chữa bệnh ở NT vẫn bộc lộ nhiều bất cập mà thể hiện rõ nhất là tình trạng yếu kém về hạ tầng và đội ngũ cán bộ của tuyến y tế cơ sở tại nhiều vùng NT miền núi, vùng sâu chậm được khắc phục. Số bác sĩ về xã chưa đáp ứng yêu cầu, nhiều trạm y tế xã chưa có bác sĩ. + Mạng lưới thông tin, văn hóa phát triển nhanh, góp phần cải thiện đời sống tinh thần của nhân dân Hệ thống bưu điện, thông tin liên lạc khu vực NT đã được nâng cấp, hoàn thiện phục vụ ngày càng tốt hơn hoạt động quản lý của các cấp, các ngành, sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp, HTX và hộ gia đình NT. Tỷ lệ xã có điểm phục vụ bưu chính viễn thông là 93,3%, xã có trạm bưu điện là 35%, xã có điểm bưu điện văn hóa là 68,3%. Hệ thống mạng lưới kinh doanh internet tư nhân ở NT cũng phát triển rất nhanh. Khu vực NT của tỉnh có 628 điểm kinh doanh dịch vụ internet tư nhân trên 109/120 xã (tỷ lệ 90,8%, tăng khá nhanh so với năm 2006, chỉ 28%), bình quân có 5,2 điểm/xã; tỷ lệ ấp có điểm kinh doanh dịch vụ internet tư nhân là 46,6%.

122

Hệ thống nhà văn hoá/nhà sinh hoạt cộng đồng xã, ấp tiếp tục được quan tâm đầu tư xây dựng, cung cấp địa điểm cho nhân dân trong ấp tham dự hội họp và sinh hoạt văn hoá. Đến năm 2011 cả tỉnh có 52/120 xã có nhà văn hoá, đạt 43,3% tổng số xã (năm 2006 có 51/122 xã), 60/120 xã có sân thể thao xã. Năm 2011có 19/120 xã có thư viện, 119/120 xã có hệ thống loa truyền thanh đến ấp. Thực tế trên cho thấy, trong những năm gần đây các ngành, các cấp, nhất là chính quyền cấp xã, ấp đã quan tâm đầu tư xây dựng và phát triển các cơ sở văn hoá để góp phần nâng cao trình độ dân trí, nâng cao đời sống tinh thần của dân cư NT, phù hợp với chủ trương xây dựng NTM. Bên cạnh những thành tích nêu trên, số liệu từ TĐT cho thấy vẫn còn những hạn chế trong lĩnh vực này. Tỷ lệ xã có nhà văn hoá vào năm 2011 vẫn còn thấp, nhất là ở huyện Tịnh Biên có 10/11 xã chưa có nhà văn hoá, hay Châu Phú còn 7/12 xã chưa có. Tỷ lệ xã có thư viện năm 2011 cả tỉnh mới đạt 15,8%. 2.2.4. Bộ máy chính quyền cấp xã Xã là cấp cơ sở có vị trí rất quan trọng trong việc triển khai tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ở khu vực NN, NT. Kết quả TĐT cho thấy đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã34 những năm qua đã có nhiều chuyển biến tích cực về độ tuổi và trình độ văn hóa, trình độ chuyên môn. Bảng 2.50: Trình độ của cán bộ chủ chốt xã 2006 Số người

2011

Cơ cấu (%)

Số người

Cơ cấu (%)

Tổng số Dưới 30 tuổi 30 đến dưới 40 tuổi

465 59 191

100.0 12.7 41.1

460 45 202

100.0 9.8 43.9

40 đến dưới 50 tuổi Từ 50 tuổi trở lên

184 31

39.6 6.7

171 42

37.2 9.1

Nguồn: Tổng điều tra nông nghiệp, nông thôn và thủy sản 2006, 2011

Bảng 2.51 cho thấy một khuynh hướng trình độ văn hoá và trình độ chuyên môn của cán bộ chủ chốt cấp xã tiếp tục tăng lên qua 5 năm. Kết quả TĐT cho thấy có 97,6% cán bộ chủ chốt cấp xã có trình độ tốt nghiệp THPT (năm 2006 đạt 91%). Về trình độ chuyên môn nghiệp vụ, năm 2011 có 98,5% số cán bộ chủ chốt cấp xã có trình độ từ trung cấp trở lên (năm 2006 là 81,5%). Đáng chú ý là tỷ lệ cán bộ chủ chốt cấp xã có trình độ 34

TĐT NTNN năm 2011 thu thập thông tin của những cán bộ chủ chốt cấp xã đảm nhiệm các chức danh: Bí thư Đảng ủy xã, Chủ tịch UBND xã, Phó Chủ tịch UBND xã.

123

chuyên môn từ đại học trở lên tăng rất nhanh trong 5 năm qua từ 14% năm 2006 lên 62,4% năm 2011. Bảng 2.51: Trình độ của cán bộ chủ chốt xã 2006 Số người

Cơ cấu (%)

2011 Số người

Cơ cấu (%)

Phân theo trình độ giáo dục phổ thông (có bằng tốt nghiệp) Tiểu học

Trung học cơ sở

9,0

2,4

Trung học phổ thông 423 91,0 449 97,6 Phân theo trình độ chuyên môn kỹ thuật (bao gồm cả LLCT và QLNN) - Dưới trung cấp 86 18,5 24 5,2 - Trung cấp, cao đẳng

314

67,5

149

32,4

- Đại học trở lên

14,0

287

62,4

Nguồn: Tổng điều tra nông nghiệp, nông thôn và thủy sản 2006, 2011

Tính chung cả tỉnh, trong số đội ngũ cán bộ chủ chốt, tuy nam giới qua 2 kỳ TĐT vẫn chiếm đại đa số, song tỷ lệ cán bộ nữ năm 2011 có tăng, đạt 12,2% so với mức 7,3% của năm 2006. Địa phương có cán bộ chủ chốt xã là nữ chiếm tỷ lệ thấp nhất là Thoại Sơn (chỉ 1,9%) và Tịnh Biên (3,3%); 3 địa phương có cơ cấu cán bộ dưới 40 tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất tỉnh là Tri Tôn (79,2%), Châu Phú (73%) và Châu Thành (65,9%); địa phương có tỷ lệ cán bộ có chuyên môn từ đại học trở lên cao nhất là Tp.Long Xuyên (87,5%), Châu Phú (75%), Phú Tân (70,5%) và thấp nhất là huyện Châu Thành (48,5%). Cùng với kiện toàn đội ngũ, trụ sở làm việc của chính quyền cấp xã được nâng cấp và từng bước HĐH, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý, chỉ đạo điều hành được thông suốt, kịp thời giữa các cấp, các ngành cũng như nhiều lợi ích khác. Đến năm 2011, cả tỉnh có 97,5% số xã có trụ sở làm việc của xã được xây dựng kiên cố, bán kiên cố (trong đó 71,7% được xây dựng kiên cố); 100% trụ sở UBND xã có máy vi tính. Đặc biệt có 117/120 (97,5%) số trụ sở UBND xã có máy vi tính kết nối mạng internet, cao hơn rất nhiều so với mức 24,6% của năm 2006. Có 5 xã có trang thông tin điện tử (website), đó là các xã Vĩnh Châu (Châu Đốc), Tân Thạnh và Châu Phong (Tân Châu), Bình Thủy (Châu Phú) và Vĩnh Nhuận (Châu Thành). Bên cạnh các thành tích nêu trên, tồn tại lớn nhất trong lĩnh vực này là trình độ quản lý nhà nước của cán bộ chủ chốt của xã còn hạn chế. Tỷ lệ cán bộ chưa qua bồi dưỡng quản lý Nhà nước còn khá cao (gần 40%). Kế đến là điều kiện làm việc tại xã ở các huyện còn có sự chênh lệch lớn, như huyện Châu Thành có 100% xã có trụ sở làm việc được xây kiên cố trong khi huyện Tri Tôn chỉ có 53,4% số xã có trụ sở làm việc được xây 124

kiên cố. Số cán bộ chủ chốt cấp xã có trình độ về lý luận chính trị cử nhân trở lên còn thấp (trên 5%). Đây là trở ngại không nhỏ trong việc đưa NN, NT lên CNH, HĐH. 2.2.5. Tình hình xây dựng nông thôn mới Thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05/08/2008 của Ban chấp hành TW Đảng về “nông nghiệp, nông dân, nông thôn” và quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04/06/2010 của Thủ tướng Chính Phủ về phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2010-2020, Tỉnh uỷ, UBND tỉnh An Giang đã kịp thời chỉ đạo thực hiện xây dựng NTM trên địa bàn toàn tỉnh với mục tiêu đặt ra là thúc đẩy SXNN phát triển toàn diện theo hướng tăng năng suất, chất lượng hiệu quả, xây dựng NTM và nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân vùng NT và bước đầu đã đạt được một số kết quả sau: Tính đến cuối năm 2011, 100% (120 xã) số xã trên địa bàn tỉnh đã hoàn thành đề án và công tác lập quy hoạch xây dựng NTM. Tỉnh đã chọn 17 xã điểm (14,2% số xã) để tập trung chỉ đạo và hỗ trợ đầu tư để đến năm 2015 đạt tiêu chí NTM. Nhìn chung, các đề án và quy hoạch xây dựng NTM về nội dung và chất lượng chưa đạt yêu cầu, chủ yếu tập trung vào xây dựng cơ sở hạ tầng NT, chưa chú trọng đến phát triển sản xuất, tăng thu nhập cho người dân. Theo Báo cáo của Ban chỉ đạo chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM tỉnh An Giang, phân loại số xã đạt tiêu chí NTM so tổng số 120 xã (tính đến hết tháng 6/2013 theo QĐ số 491/QĐ-TTg) như sau: Có 3/120 (2,5%) xã đạt từ 15 - 16 tiêu chí; 40/120 (33,3%) xã đạt 10 - 14 tiêu chí; 77 (64,2%) xã đạt 5 - 9 tiêu chí và không có xã đạt dưới 5 tiêu chí (đã giảm 54 xã so với năm 2011 và giảm 108 xã so với năm 2010). Tính riêng 17 xã điểm của tỉnh: có 1 xã (Vĩnh Châu, Tp. Châu Đốc) đạt 16 tiêu chí, 2 xã (Long Điền A – Chợ Mới và Vĩnh Phú – Thoại Sơn) đạt 15 tiêu chí, 2 xã (Vĩnh Trạch – Thoại Sơn và Mỹ Hòa Hưng – Tp. Long Xuyên) đạt 13 tiêu chí, 2 xã (Tân Hòa – Phú Tân và Núi Voi – Tịnh Biên) đạt 12 tiêu chí, 2 xã (Kiến An – Chợ Mới và Phú Bình – Phú Tân) đạt 11 tiêu chí, 7 xã đạt 10 tiêu chí và 1 xã đạt 8 tiêu chí. Nhìn chung, các huyện có số xã mức độ đạt tiêu chí NTM tăng nhanh và tương đối đều là: Thoại Sơn, Chợ Mới, Phú Tân, Châu Đốc, Long Xuyên; các huyện ở mức trung bình gồm: Châu Thành, Châu Phú, Tân Châu; mức thấp có: Tịnh Biên, Tri Tôn, An Phú. Nếu phân loại theo bộ tiêu chí NTM theo quy định của tỉnh An Giang (Quyết định số 1958/QĐ-UBND, gồm 20 tiêu chí- 59 chỉ tiêu) thì số xã đạt tiêu chí NTM có thấp hơn, do có bổ sung thêm 1 tiêu chí – 20 chỉ tiêu so với bộ tiêu chí TW. 125

Đánh giá chung về tình hình xây dựng NTM: + Những mặt được: Được sự quan tâm và chỉ đạo sát sao của Tỉnh ủy, UBND tỉnh An Giang, chương trình xây dựng NTM đã trở thành phong trào thi đua sâu rộng trong toàn xã hội với cả hệ thống chính trị cùng tham gia chỉ đạo, điều hành và tổ chức triển khai thực hiện, bước đầu đạt được kết quả rất khả quan: SXNN phát triển tương đối toàn diện theo hướng tăng năng suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh, nhiều xã mức độ đạt tiêu chí NTM tăng nhanh, cơ sở hạ tầng thiết yếu được quan tâm đầu tư nâng cấp, xây dựng mới với phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm”, đời sống vật chất tinh thần của người dân từng bước được cải thiện, thu nhập bình quân đầu người khu vực NT đến cuối năm 2013 đạt trên 20 triệu đồng, tăng khoảng 8 triệu đồng so với năm 2009; tỷ lệ hộ nghèo hàng năm giảm, đến cuối năm 2013 chỉ còn 4,96%, giảm gần 5 điểm % so với năm 2010. Về huy động nguồn lực: ngoài nguồn vốn NSTW hỗ trợ, tỉnh đã huy động lồng ghép từ nhiều nguồn và ưu tiên hỗ trợ đầu tư cho 17 xã điểm như: đầu tư xây dựng hệ thống cung cấp nước sạch và vệ sinh môi trường NT; nâng cấp xây dựng mới trường học các cấp đạt chuẩn quốc gia; hỗ trợ đầu tư xây dựng hệ thống thủy lợi (từ nguồn cấp bù thủy lợi phí); nâng cấp và trang thiết bị cho nhà văn hóa các xã điểm… để đến năm 2015 hoàn thành các tiêu chí chủ yếu. + Tồn tại, hạn chế: Xây dựng NTM theo bộ tiêu chí NTM là chủ trương đúng. Tuy nhiên, các tiêu chí hiện nay chủ yếu vào tập trung xây dựng kết cấu hạ tầng NT, chưa đề cập đến việc nâng cao chất lượng dịch vụ công phục vụ cộng đồng dân cư; còn nhiều tiêu chí và quy mô công trình của tiêu chí chưa phù hợp với thực tế cuộc sống. Thực tế xây dựng NTM thời gian qua cho thấy, cái khó nhất vẫn là nguồn vốn để đầu tư kết cấu hạ tầng. Theo tính toán của các nhà nghiên cứu, bình quân mỗi xã cần đầu tư khoảng 300 tỷ đồng để đạt được 19 tiêu chí xã NTM. Trong khi đó, nguồn vốn được phân bổ dàn đều ở mức mỗi xã khoảng 1 tỷ đồng như hiện nay là quá ít. Mặt khác, nhiều địa phương trong tỉnh bị chia cắt bởi hệ thống sông, kênh, rạch chằng chịt; nền đất yếu, trình độ dân trí còn thấp; cơ cấu kinh tế chủ yếu dựa vào SXNN nhưng hiệu quả chưa cao; hệ thống kết cấu hạ tầng NT, nhất là giao thông, thủy lợi, điện, nước sạch, còn thiếu và yếu; mức sống của một bộ phận dân cư, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số còn thấp, chịu tác động nặng nề của tình trạng BĐKH toàn cầu… Đây là những tác nhân làm chậm tiến trình xây dựng NTM mới trong tỉnh. Đến nay vẫn còn nhiều tiêu chí chưa đạt hoặc mức độ đạt còn thấp, nhất là nhóm tiêu chí thuộc nhóm hạ tầng kinh tế – xã hội – môi trường: còn 27/120 xã có đường trục chính của xã chưa đạt chuẩn (chiếm 22,5% tổng số 126

xã); 81/120 xã (chiếm 67,5%) có đường giao thông NT từ xã về đến ấp, đường liên ấp chưa đạt chuẩn còn cao (chuẩn là 50%); phần lớn nhà văn hóa, khu thể thao của các xã chưa đạt chuẩn theo quy định, hiện còn 65 xã chưa có nhà văn hóa, công trình thể thao (chiếm hơn 50% tổng số xã)… Vốn đầu tư từ ngân sách Nhà nước cho NN, nông dân, NT còn rất hạn chế. Đó cũng là nguyên nhân mà Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã rà soát và chọn lại 17 xã điểm tập trung chỉ đạo và hỗ trợ đầu tư xây dựng đạt tiêu chí NTM đến năm 2015 thay vì 34 xã. Trong điều kiện ngân sách tỉnh còn hạn chế, trong thời gian qua việc xây dựng NTM chủ yếu dựa vào nguồn vốn NSTW hỗ trợ; nhiều công trình bức xúc và các tiêu chí liên quan đến đầu tư cơ sở hạ tầng (trường học, trạm y tế, nhà văn hóa, điện, nước sạch…) do thiếu kinh phí nên chưa thể triển khai được. + Nguyên nhân của những hạn chế: Một số nơi cũng còn có tư tưởng chờ đợi sự hỗ trợ từ đầu tư của ngân sách Nhà nước; từ đó, chưa có những giải pháp cụ thể dể huy động nguồn lực toàn xã hội đầu tư cho NN và xây dựng NTM; mặt khác, do ảnh hưởng khó khăn chung của nền kinh tế nên việc huy động hiện nay cũng gặp nhiều khó khăn. Cơ chế chính sách của Chính phủ ban hành về NN, nông dân, NT cần phải được điều chỉnh bổ sung để phù hợp với tình hình thực tế giữa các vùng, miền khác nhau; một số cơ chế chính sách chưa đến được với người dân do Bộ, ngành TW chậm ban hành các văn bản hướng dẫn liên quan. 2.3. Đánh giá chung về phát triển NN - NT tỉnh An Giang giai đoạn 2000 – 2012 Sau nhiều năm đổi mới, NN An Giang đã đạt nhiều thành tựu to lớn, đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, xóa đói giảm nghèo, là nguồn thu ngoại tệ lớn và góp phần ổn định chính trị - xã hội trên địa bàn tỉnh. Mặc dù, An Giang đã có những thay đổi lớn về cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, nhưng đến nay vẫn còn trên 70% dân số sống dựa vào NN. Tăng trưởng NN An Giang vẫn chủ yếu dựa vào tăng diện tích và sản lượng, sử dụng ngày càng nhiều các yếu tố đầu vào và tài nguyên thiên nhiên. SXNN đã và đang gây tác động tiêu cực đến môi trường như suy thoái tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm nguồn nước, mất đa dạng sinh học, tăng chi phí sản xuất và đe dọa tính bền vững của tăng trưởng. Vì vậy, chất lượng và sự bền vững của tăng trưởng NN An Gang là vấn đề cần được quan tâm trong giai đoạn tới. Trong tương lai, nguồn lực cho tăng trưởng NN sẽ không còn được dồi dào, NN sẽ phải cạnh tranh với các ngành công nghiệp và dịch vụ khác. Chí phí sản xuất ngày càng cao, cũng bắt đầu làm giảm khả năng cạnh tranh của nganh NN, nhất là 2 sản phẩm lúa và cá tra mà An Giang đang có lợi thế và được thế giới biết đến như là “nhà sản xuất chi 127

phí thấp”. NN sẽ phải nâng cao vị thế cạnh tranh trên cơ sở nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng và an toàn vệ sinh thực phẩm. Điều này có thể đạt được thông qua tận dụng tiềm năng và cơ hội để nâng cao hiệu quả SXNN, tăng giá trị gia tăng hàng nông sản, đồng thời giảm tác động tiêu cực đến môi trường. Vì vậy, cần có những thay đổi tích cực góp phần xây dựng NN tiên tiến, tạo nền tảng cho một nền kinh tế công nghiệp hiện đại, góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống, ổn định xã hội, xây dựng NT An Giang ngày càng giàu đẹp, văn minh. 2.3.1. Thành tựu Trong quá trình phát triển, SXNN và kinh tế NT tiếp tục phát triển, đạt được nhiều thành tựu lớn. Sản xuất nông lâm ngư nghiệp duy trì tốc độ tăng trưởng khá: từ năm 2000 đến 2012, ngành NLTS đã đạt được tốc độ tăng tăng trưởng hàng năm tương đối cao, với GTSX bình quân đạt 5,56%/năm, giá trị gia tăng (GDP) tăng 4,2%/năm; đóng góp gần 15% vào tăng trưởng kinh tế của tỉnh. NN ngày càng đa dạng, giá trị gia tăng cao đặc biệt lĩnh vực trồng trọt và thủy sản. Cơ cấu NN và kinh tế NT chuyển dịch tích cực: cơ cấu sản xuất NLTS chuyển dịch tích cực theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả gắn với nhu cầu thị trường, đặc biệt là trong giai đoạn 2000 đến nay. Tỷ trọng NN (bao gồm cả nông, lâm, TS) trong tổng GDP cả tỉnh giảm từ 41,5% năm 2000 xuống còn 31% năm 2012. Cơ cấu ngành nghề ở khu vực NT có sự thay đổi nhanh theo hướng tích cực: giảm số lượng và tỷ trọng nhóm hộ nông, lâm, thủy sản; tăng số lượng và tỷ trọng nhóm hộ công nghiệp, xây dựng, và dịch vụ. So với năm 2006, tỷ trọng hộ nông, lâm, thủy sản khu vực NT giảm từ 70% xuống còn 58%; tỷ trọng hộ công nghiệp và xây dựng tăng từ 10% lên 15%; tỷ trọng hộ dịch vụ từ 20% lên 27%. Tiếp tục góp phần quan trọng vào đảm bảo an ninh lương thực trong nước: Bất chấp những biến động thị trường, thiên tai, dịch bệnh, bình quân lương thực đầu người của tỉnh tăng từ 1.140 kg năm 2000 lên 1.850 kg năm 2012, cả nước tăng từ 450 kg năm 2000 lên khoảng 500 kg năm 2012. Là địa phương dẫn đầu cả nước về sản lượng gạo xuất khẩu, góp phần đưa Việt Nam lên đứng thứ hai trên thế giới về xuất khẩu gạo (5 – 7 triệu tấn/năm). Đóng góp chủ yếu vào kim ngạch xuất khẩu: hiện các mặt hàng NN chiếm trên 80% kim ngạch xuất khẩu của tỉnh, ngoại tệ thu về trên 700 triệu USD (gạo 280 triệu USD, thủy sản 420 triệu USD). Giá trị kim ngạch xuất khẩu nông thuỷ sản tăng bình quân 14%/năm thời kỳ 2006-2012. Xuất khẩu nông sản tăng nhanh, hai mặt hàng chủ lực (gạo, cá) đã có thị phần nhất định trên thị trường thương mại toàn cầu. 128

Hiệu quả đầu tư cao và có sức lan tỏa mạnh mẽ: nhờ lợi thế sẵn có về NN, nên so với các ngành công nghiệp và dịch vụ thì hiệu quả đầu tư (đo bằng hệ số ICOR) của ngành NN là cao nhất, thể hiện bằng hệ số ICOR thấp nhất [tính trung bình cho giai doạn 2010 - 2012 theo giá so sánh 2010, hệ số ICOR khu vực I là 3,2; ICOR khu vực II là 5,9; ICOR khu vực III là 4,2]. Trong hơn thập kỷ qua, với lượng vốn đầu tư ít chỉ chiếm 13% tổng vốn đầu tư xã hội, mà trong đó hơn ½ là của đầu tư Nhà nước, lại tập trung chủ yếu cho việc xây mới, nâng cấp các công trình thủy lợi, giao thông nội đồng, cấp điện… nhưng NN vẫn duy trì mức tăng trưởng trên 4%/năm. Vì vậy, nếu được quan tâm đầu tư một cách tương xứng với tiềm năng và mức đóng góp của ngành NN chắc chắn có thể tiếp tục duy trì tăng trưởng ở mức cao hơn, đặc biệt về giá trị gia tăng. Mặt khác, NN là lĩnh vực có sức lan tỏa mạnh mẽ cho tăng trưởng kinh tế nói chung. Theo tính toán cho giai đoạn 2000-2012, cho thấy, tăng cầu tiêu thụ hàng NLTS với giá trị 1% thì GDP cả nền kinh tế tỉnh sẽ tăng thêm 2,1%. Trong khi đó, nếu tập trung kích cầu vào lĩnh vực công nghiệp thì tác động làm tăng GDP nền kinh tế chỉ là 0,8%. Xét về việc làm, tập trung kích cầu cho sản phẩm lĩnh vực NN sẽ tạo ra việc làm nhiều nhất, cao hơn hẳn so với kích cầu vào các lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ. Đời sống vật chất, tinh thần của cư dân NT được cải thiện: Công tác giảm nghèo được tập trung đẩy mạnh, hướng vào các vùng khó khăn, đồng bào Khmer. Nhờ đó, tỷ lệ hộ nghèo đã giảm còn 6,2% (tương đương 31.844 hộ) năm 2012, trung bình mỗi năm giảm 1,5 điểm %. Thu nhập bình quân một nhân khẩu hộ NT tăng từ 3,7 triệu đồng/người năm 2002 lên 15 triệu đồng/người năm 2012 tính theo giá hiện hành (mức bình quân của toàn tỉnh là 22,5 triệu đồng/người). Khoảng cách giàu nghèo giữa thành thị và NT đã được rút ngắn, từ 3,4 lần năm 2002 xuống còn 2,9 lần năm 2012. 2.3.2. Các vấn đề tồn tại Mặc dù đạt được nhiều thành tựu trong thời gian qua nhưng về căn bản, cơ cấu NN chưa có thay đổi về chất, NN, NT đang bộc lộ một số hạn chế, tồn tại sau: + Nền nông nghiệp vẫn mang tính chất của nền sản xuất quy mô nhỏ: Tổ chức sản xuất nông, lâm, thủy sản còn phân tán, thể hiện ở kết cấu hạ tầng tại các vùng sản xuất tập trung chưa phát triển; quy mô đất đai còn nhỏ bé (xem Phụ lục Bảng PL4); các HTX và tổ chức kinh tế hợp tác chưa phát triển được nhiều hoạt động dịch vụ; hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước ở lĩnh vực NN còn yếu kém, trong khi các doanh nghiệp tư nhân lại chưa phát triển, tính liên kết trong sản xuất chế biến và tiêu thụ sản phẩm NN còn hạn chế. 129

Tuy tỉnh đã đi tắt đón đầu nhờ lợi thế đi sau bằng cách du nhập, thử nghiệm, cải thiện để ứng dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật hiện đại của thế giới trong việc xây dựng một nền NN thích hợp. Song tỉnh gặp nhiều khó khăn lớn xuất phát từ yếu kém trong công nghệ (giống, phương pháp sản xuất, công nghệ sau thu hoạch và bảo quản, chế biến, ứng dụng thực hành SXNN tốt GAP) và tổ chức chồng chéo, chưa hình thành được chuỗi ngành hàng đồng nhất nên không đạt kết quả mong muốn, làm các mặt hàng nông sản chủ yếu của tỉnh như lúa gạo, cá, rau màu... có chất lượng thấp, dẫn đến hệ quả là xuất khẩu với giá rất thấp, như giá gạo gần như rẻ nhất thế giới. + NN tăng trưởng thiếu bền vững, và có xu hướng chậm lại; chất lượng và khả năng cạnh tranh của nhiều nông sản còn thấp: Tăng trưởng GDP NN có xu hướng giảm dần: tốc độ tăng GDP NN thời kỳ 2001 2005 đạt 5,2%/năm, giảm xuống còn 3,8%/năm thời kỳ 2006 – 2010, tăng 3,2% năm 2011 và 1,7% năm 2012. Tỷ lệ giá trị gia tăng so với tổng GTSX NN cũng có xu hướng giảm, từ 53% năm 2000 xuống 47% năm 2012 (theo giá thực tế). Năng suất, chất lượng, khả năng cạnh tranh của nhiều sản phẩm NN còn thấp; kết cấu hạ tầng phục vụ bảo quản, chế biến như kho bãi, phơi sấy v.v… còn thiếu, công nghiệp chế biến nông sản còn đơn giản, chậm đổi mới, nhất là rau màu, sản phẩm chăn nuôi. Phần lớn nông sản xuất khẩu ở dạng sơ chế, giá trị gia tăng rất thấp, chưa có thương hiệu. Chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm thấp: hiện có nhiều doanh nghiệp chế biến nông, thủy sản quy mô nhỏ, việc áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, vệ sinh ATTP chưa được coi trọng; tổn thất sau thu hoạch cả về số lượng và chất lượng còn lớn. Chúng ta vẫn luôn quan tâm đến việc tăng năng suất hơn là tăng chất lượng, vẫn thích sản xuất thật nhiều sản phẩm thô hơn là đầu tư thêm chất xám để gia tăng giá trị nông sản. Điều này vô tình đã làm thui chột tri thức và sự sáng tạo của nông dân và bỏ lỡ cơ hội thoát khỏi cảnh nghèo nàn lạc hậu ở khu vực NT. Sản phẩm chủ lực của tỉnh là lúa và cá. Vấn đề nổi lên là sản xuất đang chững lại, thu nhập của người nông dân liên tục giảm sút. Nguyên nhân thì nhiều nhưng nguyên nhân chính là do kinh tế hộ nhỏ lẻ, sản xuất manh mún, cắt khúc lại kéo dài nên không còn phù hợp với thực tiễn, phù hợp với thị trường phát triển như hiện nay. Cơ chế, thể chế, quản lý cũng vẫn theo kiểu cũ. Gốc của vấn đề là phải có hình thức sản xuất mới, sản xuất lớn, gắn với sự liên kết, hợp tác phù hợp với trình độ sản xuất phát triển... Vì chất lượng kém nên ngoài việc sản phẩm nông sản/lương thực bị thua thiệt do giá xuất khẩu thấp. Tổn thất này không phải chỉ nằm trong số kim ngạch kém đi mà chính là sự lãng phí trong việc sử dụng trí thức, lãng phí cơ hội để các nhà khoa học đóng góp 130

CNC và chất xám vào sản xuất. Xuất khẩu mặt hàng thô đã “khuyến khích” tỉnh phải sử dụng tối đa nguồn lực, tài nguyên thiên nhiên, đơn giản hóa và hạ thấp kỹ năng của nông dân và lực lượng lao động. Ngoài ra, vấn đề dịch bệnh trong cả trồng trọt, chăn nuôi và NTTS cũng ảnh hưởng không nhỏ đến tăng trưởng toàn ngành và thu nhập của nông dân. + Cơ cấu nông nghiệp và kinh tế NT chưa cân đối và chuyển dịch chậm: Đến nay, An Giang sử dụng hơn 250 ngàn ha diện tích canh tác để trồng lúa, trong khi chỉ có hơn 12 ngàn ha trồng cây lâu năm và khoảng 9,5 ngàn ha trồng rau màu. Đây là bước phát triển không cân đối vì lúa vẫn còn mang tính độc canh, chiếm hơn 90% diện tích canh tác trong năm của tỉnh, trong khi rau hoa quả có thị trường xuất khẩu lớn hơn nhiều thì lại ít phát triển, chiếm chưa đầy 10%. Mặc dù cơ cấu NN và kinh tế NT chuyển dịch tích cực nhưng chuyển dịch trong nội bộ khu vực NLTS hay trong nội bộ ngành theo hướng không mong đợi. Chẳng hạn, trong khu vực NLTS đang có xu hướng giảm tỷ trọng thủy sản (từ 15% năm 2000 xuống còn 10% năm 2012), tăng tỷ trọng NN (từ 83% năm 2000 và 88% năm 2012) trong giá trị gia tăng; trong ngành NN không có thay đổi đáng kể giữa tỷ trọng chăn nuôi và trồng trọt (chăn nuôi vẫn luôn chiếm trên 80%, chăn nuôi thì trên dưới 7% trong GTSX. Kết cấu kinh tế NT vẫn chủ yếu là thuần nông (SXNN chiếm 65%), các hoạt động phi NN, công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp còn chiếm tỷ lệ nhỏ, chưa đủ sức thu hút tạo việc làm để thúc đẩy chuyển dịch lao động. + Cơ sở hạ tầng vẫn còn yếu và chưa đồng bộ; Đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng được yêu cầu chuyển đổi cơ cấu SXNN và kinh tế NT; nhiều nơi còn yếu kém: Hệ thống cơ sở hạ tầng, nhất là thủy lợi – bố trí thủy lợi chỉ phục vụ chủ yếu cho việc trồng cây lúa, nên hạn chế tốc độ chuyển đổi cây trồng. Chẳng hạn, thủy lợi cho vùng trồng bắp lai sẽ khác so với vùng trồng lúa; nếu xen bắp – lúa thì năng suất của bắp sẽ rất thấp. Vốn đầu tư cho NN có tăng, nhưng cũng chỉ đáp ứng 50-60% nhu cầu của khu vực NN. Nguồn vốn đầu tư phát triển NN và xây dựng công trình kết cấu hạ tầng NT còn thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu chuyển đổi cơ cấu kinh tế, nâng cao đời sống của người dân, nhất là ở các vùng sâu (đặc biệt là giao thông, thủy lợi). Trong khi đó, tình hình thu hút FDI vào khu vực NN không có cải thiện, vẫn là không dự án, không đồng vốn đầu tư. Một bất tương xứng lớn đang hiện diện ngay tại nền kinh tế NN có 2 sản phẩm dẫn đầu cả nước. Có thể nói, SXNN tỉnh An Giang gặp nhiều khó khăn về vốn đầu tư phục vụ sản xuất hàng hóa. Đây là một trong nhiều nguyên 131

nhân dẫn đến năng lực SXNN chưa tiến nhanh trong quá trình CNH, HĐH và chuyển đổi cơ cấu SXNN hiện nay. Với các chính sách hỗ trợ (bảo hộ) SXNN của Chính phủ đang phải điều chỉnh theo lộ trình cam kết giữa Việt Nam với các tổ chức quốc tế, làm tăng khó khăn cho nhiều ngành NN và nông dân. NSLĐ thấp, chi phí sản xuất còn cao, sản phẩm làm ra khó cạnh tranh với hàng hóa nông sản của các nước (có điều kiện sản xuất tốt hơn được nhập khẩu vào Việt Nam) ngay trên sân nhà. + Quan hệ sản xuất trong nông nghiệp, nông thôn chậm đổi mới: Việc chuyển đổi phương thức hoạt động của các HTX theo Luật HTX (Luật số: 23/2012/QH13), tổ hợp tác theo Nghị định 151/2007/NĐ-CP nhưng kinh tế hợp tác phát triển rất chậm, chưa đóng vai trò mong đợi trong hỗ trợ hoạt động sản xuất của nông hộ. Kinh tế trang trại cũng chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong hoạt động SXNN cũng như kinh tế NT. + NT có chuyển biến nhưng đời sống một bộ phận nông dân chậm được cải thiện: Tuy đời sống của đại bộ phận dân cư NT được nâng cao, nhưng so với mặt bằng chung thì NT vẫn còn nghèo, đến năm 2012 thu nhập bình quân đầu người khu vực NT chỉ bằng 70% khu vực thành thị; tỷ lệ thiếu việc làm còn cao, yêu cầu về việc làm ngày càng bức xúc. Mặc dù tỷ lệ người nghèo giảm đáng kể trong thời gian qua nhưng tỷ lệ hộ nghèo và hộ cận nghèo vẫn còn cao (hộ nghèo năm 2012 là 6,17%, năm 2011 là 7,84%; hộ cận nghèo năm 2012 là 6,10%). + Ô nhiễm môi trường tăng, nhiều tài nguyên bị khai thác quá mức: Tình trạng sản xuất thâm canh, sử dụng quá nhiều phân bón, hóa chất, thuốc bảo vệ, chất kích thích sinh trưởng và tạo ra nhiều chất thải của các vùng nuôi trồng tập trung, các vùng chuyên canh cây trồng thâm canh như rau màu đã tạo ra dư lượng các chất độc hại trong nông sản thực phẩm, làm tăng khả năng chống chịu và đột biến của sâu bệnh; tình trạng ô nhiễm môi trường đang gia tăng, đặc biệt ở các làng nghề và chưa có giải pháp hữu hiệu để khắc phục. Bên cạnh đó, nhiều tài nguyên bị khai thác bừa bãi cũng dẫn đến tình trạng suy giảm tính đa dạng sinh học, mất cân bằng sinh thái, cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên. Tài nguyên nguồn nước ngầm, nguồn lợi TS, một số loại khoáng sản đã có dấu hiệu bị khai thác quá mức. 2.3.3. Nguyên nhân của các tồn tại 132

2.3.3.1. Nguyên nhân khách quan Xuất phát điểm còn thấp của NN, NT tỉnh An Giang, trong khi nguồn lực của TW dành cho tỉnh, cũng như nguồn tích lũy của tỉnh và nhân dân trên địa bàn còn rất hạn hẹp. NN, NT An Giang mặc dù đã có nhiều tiến bộ, nhưng nhiều mặt vẫn còn mang nặng tính chất của một nền sản xuất tiểu nông, nhỏ lẻ, phân tán, có nơi thậm chí chủ yếu vẫn là tự cung tự cấp, công nghệ, cơ sở hạ tầng lạc hậu, nhân lực được đào tạo, có tay nghề chiếm tỷ lệ thấp. Mặt khác, chuyển đổi cơ cấu SXNN phải tuân theo các quy luật sinh học của cây trồng, vật nuôi nên phải có thời gian mới đem lại kết quả. BĐKH ngày càng rõ nét với tần suất thiên tai ngày càng dày, mức độ nghiêm trọng và quy mô ngày càng lớn tác động mạnh đến SXNN và đời sống người dân. Dịch bệnh diễn biến phức tạp trên quy mô rộng cho cả cây trồng, vật nuôi, một số loại bệnh có nguy cơ lây lan sang người, gây khó khăn ổn định kinh tế xã hội trong khi khả năng và nguồn lực cho phòng chống khắc phục còn hạn chế. Trong bối cảnh ngày càng hội nhập sâu, rộng với kinh tế thế giới, những biến động, phức tạp và khó lường cả về chính trị, kinh tế liên tục tác động đến kinh tế tỉnh; nhất là một tỉnh nông nghiêp vốn dĩ rất dễ tổn thương trước các cú sốc từ bên ngoài, trong khi khả năng cạnh tranh và ứng phó của tỉnh cũng còn nhiều hạn chế. 2.3.3.2. Nguyên nhân chủ quan + Nhận thức vị trí, vai trò của NN, NT, nông dân còn bất cập. Nhất là còn nhiều khác biệt trong đánh giá về vai trò, vị trí của SXNN, kinh tế NT, dẫn đến nhiều bất cập trong hoạch định và thực thi các chính sách phát triển NN thời gian qua, nhất là chính sách đầu tư. Do nhận thức chưa đúng về vai trò của công tác quy hoạch phát triển sản xuất NLTS trong cơ chế thị trường đang hội nhập sâu vào kinh tế thế giới. Chất lượng các quy hoạch về quỹ đất, mặt nước cho sản xuất lúa gạo, chăn nuôi và NTTS chưa cao, thiếu nguồn lực để thực hiện nên thường bị phá vỡ, gây nhiều lãng phí tài nguyên, nguồn lực, vốn đầu tư của người nông dân, gây khó khăn cho đời sống của họ. Quy hoạch đất để sản xuất nông, lâm, thủy sản lâu dài; đất chuyển sang làm kết cấu hạ tầng NT và tạo mặt bằng để phát triển các hoạt động công nghiệp, dịch vụ, thương mại NT vẫn chưa được xác định rõ ràng. Chất lượng của chính sách chưa cao, triển khai chưa tốt: do thiếu các nghiên cứu phân tích căn cứ cụ thể, thiếu hệ thống giám sát theo dõi, thống kê số liệu đáng tin cậy và kịp thời nên có một số chính sách của Chính phủ, hay của tỉnh ban hành thường thiếu đồng bộ, thiếu tính đột phá, một số thiếu tính khả thi nhưng chậm được điểu chỉnh bổ 133

sung kịp thời, khó đưa vào cuộc sống, gây ra tình trạng lãng phí. Việc tổ chức thực hiện còn nhiều yếu kém. Nhìn chung, chủ trương chính sách ban hành nhiều nhưng thực hiện chưa hết mức do thiếu nguồn lực tài chính, nhân lực tương ứng, thiếu kiểm tra, đôn đốc, thiếu chế tài xử lý. + Đầu tư cho NN, NT thấp trong khi nguồn tài nguyên thiên nhiên có hạn và đã được tập trung khai thác mạnh; trong khi việc thu hút vốn đầu tư chưa khởi sắc và hiệu quả sử dụng vốn chưa cao: Đầu tư cho NN, NT thời gian qua rất ít, thấp hơn nhiều so với vị trí, tiềm năng và nhu cầu phát triển. Trong 5 năm gần đây (2008-2012), đầu tư toàn xã hội cho NN chỉ chiếm 3,5% tổng GDP; nếu tính riêng cho đầu tư từ ngân sách của tỉnh thì tỷ lệ này là dưới 2% tổng GDP35. Hàng năm đầu tư phát triển của toàn xã hội vào lĩnh vực NN, NT chỉ chiếm 16% tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ đóng góp 30-35% vào tổng GDP của ngành NN. Việc phân bổ vốn đầu tư công trong nội bộ ngành tập trung chủ yếu cho hạ tầng cơ bản có tính chất phi sản xuất hoặc chậm sinh lời chiếm tỷ trọng lớn, nhiều nhất là lĩnh vực thủy lợi, giao thông NT. Vốn đầu tư của các thành phần kinh tế khác vào NN, NT cũng rất hạn chế: vốn FDI đầu tư cho NN và NT gần như không có. Thu hút vốn đầu tư của các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp ngoài quốc doanh và cả doanh nghiệp FDI vào phát triển “cánh đồng lớn” còn chưa nhiều, chưa đáp ứng được mục tiêu, kỳ vọng của tỉnh, của nông dân. Đến nay, tỷ lệ diện tích thực hiện “cánh đồng lớn” còn rất thấp so với diện tích gieo trồng của tỉnh. Suất đầu tư trong NN đã bắt đầu tăng nhanh, trong khi hiệu quả sử dụng vốn đầu tư đang giảm dần. Tài nguyên thiên nhiên như đất đai, mặt nước ở những nơi thuận lợi, suất đầu tư thấp, hiệu quả cao đã được tập trung khai thác mạnh trong thời gian qua. Hệ số ICOR (chi phí vốn phải bỏ ra cho một đồng giá trị gia tăng tăng thêm) của ngành tuy vẫn thấp hơn so với các ngành phi NN nhưng đang trong xu hướng tăng lên. + KH - CN phát triển chậm, chất lượng nguồn nhân lực thấp: Công tác nghiên cứu, chuyển giao KH - CN còn chậm, chưa tạo bước đột phá trong nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị tăng thêm cho sản phẩm. Một số lĩnh vực đã có công nghệ mới nhưng chậm hoặc ít được chuyển giao vào sản xuất hoặc khoa học, công nghệ chưa tác động được nhiều như rau màu, NTTS, chăn nuôi và một số loại cây ăn trái, cây công nghiệp ngắn ngày… NN ứng dụng CNC chiếm tỷ lệ rất thấp, việc đưa ra sản xuất đại trà còn nhiều khó khăn và chưa có chính sách “đủ mạnh” để phát triển. 35

Tỷ lệ đầu tư này của Thái Lan là 10-15%.

134

Nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực trình độ cao phục vụ cho quản lý, sản xuất kinh doanh còn thiếu rất nhiều trong khi đó các năm gần đây, xu hướng người học các chuyên ngành thuộc lĩnh vực nông, lâm, thủy sản ngày càng giảm; tỷ lệ lao động NT được đào tạo còn thấp, trong khi lợi thế cạnh tranh về lao động giá rẻ đang ngày càng giảm. Mạng lưới khuyến nông, khuyến lâm, khuyến công ở cơ sở còn yếu và thiếu cán bộ kỹ thuật để làm tốt công tác chuyển giao KH - CN. + Cải cách hành chính chậm, quản lý Nhà nước còn nhiều bất cập: Mặc dù tỉnh rất quan tâm đổi mới công tác tổ chức bộ máy và quản lý cán bộ nhưng nhìn chung tiến độ cải cách hành chính vẫn chưa theo kịp so với nhu cầu biến đổi nhanh của thực tế đời sống. Vẫn còn lỏng lẻo ở các hoạt động quản lý nhà nước về thực hiện quy hoạch, kế hoạch, thiếu kiểm tra, giám sát. Bộ máy tổ chức ngành NN NT còn hạn chế, chậm đổi mới: bộ máy quản lý NN ở cấp huyện và cấp xã thì mỏng, nhất là cán bộ chuyên môn, khó đủ sức giải quyết nhiều yêu cầu đang đặt ra. Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của cán bộ còn hạn chế, tỷ lệ cán bộ qua đào tạo chuyên môn, đào tạo về lý luận chính trị, được đào tạo về quản lý hành chính nhà nước còn thấp. 2.3.4. Một số bài học kinh nghiệm + Xác định đúng vai trò NN trong quá trình phát triển kinh tế: NN là nền tảng ổn định kinh tế xã hội, trong nhiều năm tới, NN vẫn là nguồn cung cấp việc làm và thu nhập chính của đa số dân cư. Hơn thế nữa, phần lớn người nghèo sinh sống ở khu vực NT. Phát triển NN phải được chú trọng như nền tảng đảm bảo ổn định tình hình kinh tế, xã hội và là điều kiện quan trọng để quá trình phát triển KT-XH diễn ra toàn diện, nhanh chóng và bền vững. + Phát triển NN hướng vào xuất khẩu những nông sản có lợi thế so sánh: Thực hiện chiến lược này, quy hoạch đầu tư đồng bộ cho các vùng sản xuất chuyên canh nhằm phát huy lợi thế theo quy mô. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, nghĩa là hàng hóa nông sản của tỉnh sẽ phải tham gia vào một cuộc cạnh tranh (ngay cả trân sân nhà) và khi không còn bảo hộ sản xuất nông sản, cách tồn tại và phát triển là phải phát huy những ngành có lợi thế so sánh. Muốn vậy, cần phải thực hiện đa dạng hóa SXNN trên cơ sở quy hoạch đồng bộ các vùng chuyên canh tập trung sản xuất hàng hóa lớn, tổ chức và quản lý tốt sản xuất và kinh doanh nông sản xuất khẩu nhằm phát huy lợi thế về quy mô. + Chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo nhu cầu của thị trường:

135

Xác định chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa hiện nay, nhất là đất lúa kém hiệu quả là xu thế tất yếu để phát triển sản xuất và nâng cao thu nhập cho nông dân và bắp lai, rau màu thực phẩm là các loại cây trồng chính trong định hướng này. Về dài hạn, phải cơ cấu lại sản xuất lúa gạo theo hướng chủ động kiểm soát nguồn cung và chất lượng hạt gạo. Trong bối cảnh thị trường tiêu thụ các mặt hàng nông sản chủ lực [đặc biệt là lúa gạo] gặp nhiều khó khăn, không thể “nóng vội” hay “cập rập” chuyển đổi nếu không muốn “tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa” khi ứng phó. Nhiều chuyên gia kinh tế NN cho rằng, cần nhanh chóng chuyển một số diện tích lúa sang trồng cây đậu nành, bắp lai để cung ứng làm nguyên liệu thức ăn chăn nuôi trong nước, thay thế dần nguyên liệu nhập khẩu [Việt Nam nhập khẩu bắp, đậu nành… làm nguyên liệu chế biến thức ăn chăn nuôi hàng năm36], hay chuyển sang trồng rau màu thực phẩm. Cách đặt vấn đề này phù hợp về lâu dài, nhưng không thể chuyển ngay cùng một lúc trong ngắn hạn. Việc chuyển đổi chỉ thành công [và sẽ mang lại hiệu quả kinh tế] khi giá thành sản xuất trong nước đảm bảo cạnh tranh được với hàng nhập khẩu. Cây bắp lai và đặc biệt là cây đậu nành đều có năng suất rất thấp so với các nước, do đó, không thể thay thế nguyên liệu nhập khẩu nếu chưa chủ động nguồn giống năng suất cao [cũng như các kỹ thuật, công nghệ chế biến phù hợp37]. Nếu “nóng vội” chuyển đổi sẽ khó tiêu thụ khi giá thành quá cao, chắc chắn doanh nghiệp chế biến thức ăn chăn nuôi sẽ không mua vì giá nhập khẩu vẫn thấp hơn giá bán trong nước sản xuất. Chuyển sang rau màu với quy mô lớn thì bài toán giải quyết đầu ra cũng là thách thức lớn khi tỉnh (ngành NN) chưa thể giúp nông dân tìm được thị trường tiêu thụ ổn định. + Chú trọng đầu tư công nghệ chế biến. Tăng cường đầu tư trang thiết bị dây chuyền công nghệ chế biến tiên tiến, đảm bảo sự kịp thời và đồng bộ để nâng cao chất lượng sản phẩm. Trong điều kiện các tiến bộ KH - CN phát triển nhanh chóng như hiện nay, cần chuyển hướng sản xuất sang các ngành hàng sản phẩm CNC, công nghệ sinh học, bảo quản và đa dạng hóa các sản phẩm chế biến nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng và ngày càng cao của người tiêu dùng. Bên cạnh đó, cần phải đầu tư đồng bộ cơ sở hạ tầng phục vụ cho xuất khẩu hàng nông sản và tập trung đầu tư nghiên cứu triển khai, ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới vào sản xuất.

Theo Bộ NN&PTNT (2013), kim ngạch nhập khẩu nguyên liệu: bắp, đậu nành, lúa mì, bột cá và các phụ phẩm khác để chế biến thức ăn chăn nuôi khoảng 3 tỉ USD mỗi năm, gần tương đương với tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của cả nước. Hiện mỗi năm ngành chăn nuôi nhập khẩu từ 1,5 triệu tấn bắp hạt, 2,4 triệu tấn khô dầu đậu nành, 600 ngàn tấn hạt đậu nành và một số nguyên liệu khác, trong khi ĐBSCL và Đông Nam bộ đang có nhiều lợi thế để phát triển loại cây trồng này. 37 Sản phẩm đậu nành nhập khẩu phục vụ chế biến thức ăn gia súc là phụ phẩm thu được sau rất nhiều quy trình chế biến đậu nành nguyên hạt trước đó. Chính vì vậy, khả năng cạnh tranh của đậu nành trong nước sẽ khó sánh kịp. Với cây bắp, việc xử lý sau thu hoạch đối với bắp dùng làm nguyên liệu chế biến thức ăn gia súc cũng là một thử thách không nhỏ đối với nông dân trồng bắp trong mục tiêu chuyển đổi cây trồng.

136

+ Đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu nông sản. Cần phải đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại hàng nông sản, tăng cường đổi mới hệ thống tiếp thị phát triển các khâu từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ, coi trọng chữ tín để tạo lập thị trường mới. Với lĩnh vực NN, tỉnh An Giang đang mạnh về tiềm năng nhưng yếu về thương hiệu. Là tỉnh đi đầu về SXNN, nhưng đến nay vẫn chưa có nông sản nào (nhất là lúa và cá) có được thương hiệu mạnh trên thị trường xuất khẩu. Thực tế này cũng là một lực cản để ngành NN An Giang sớm thoát khỏi vòng luẩn quẩn, bứt phá lên tầm phát triển mới. + Chú trọng đến công tác đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt là đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật. Chất lượng nguồn nhân lực được xem như là một trong những yếu tố quyết định đến sự thành công trong sản xuất và xuất khẩu nông sản. Tập trung đào tạo nguồn nhân lực cho cư dân NT, tạo bước đột phá cho chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả NN. Hiện nay thiếu nhân lực được đào tạo đang là cản trở lớn cho phát triển NN hiện đại. + Không thể thiếu sự đồng hành của doanh nghiệp, doanh nhân tiêu thụ nông sản của nông dân. Doanh nghiệp đồng hành với nông dân bao gồm cả doanh nghiệp công nghiệp (hoạt động sơ chế, chế biến) và doanh nghiệp thương mại, dịch vụ (thu mua nông sản, xây dựng thương hiệu, tư vấn KH - CN…). Thực tế hiện nay, phần lớn các doanh nghiệp của tỉnh đều có quy mô vừa, nhỏ và siêu nhỏ, chưa được trang bị kiến thức và kỹ năng kinh doanh nông sản, nên rất thụ động trong tổ chức thị trường [ví dụ, hạn chế việc tìm mới hay mở rộng thị trường cho nông sản], không khả năng tổ chức nghiên cứu chế biến nông sản thô (nguyên liệu) thành sản phẩm có giá trị gia tăng có thương hiệu độc đáo để đưa ra thị trường trong nước hoặc thế giới. Thiếu vắng các doanh nghiệp (doanh nhân) có khả năng xây dựng và tổ chức được những vùng nguyên liệu liên hoàn từ ứng dụng KH - CN đến huấn luyện nông dân sản xuất theo qui trình GAP [hay quy trình từ xử lý ban đầu đến bảo quản, chế biến ra thành phẩm có thương hiệu]. Do đó, trong nổ lực thúc đẩy xây dựng và phát triển “cánh đồng liên kết”, “cánh đồng lớn” tỉnh An Giang cần có chiến lược huy động sự tham gia tích cực và hiệu quả của lực lượng doanh nghiệp, doanh nhân; đặc biệt là thu hút các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, doanh nghiệp FDI đầu tư vào tỉnh.

137

Phần 3: Các tác động đến phát triển nông nghiệp, nông thôn tỉnh An Giang 3.1. Bối cảnh quốc tế, khu vực Thuận lợi và cơ hội: Xu thế hội nhập và toàn cầu hoá trên bình diện quốc tế và khu vực đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ về chiều rộng lẫn chiều sâu trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt trong kinh tế. Quá trình hội nhập kinh tế sẽ mở ra triển vọng thuận lợi để các nền kinh tế có cơ hội phát triển trên cơ sở phát huy những lợi thế so sánh, nâng cao năng lực cạnh tranh. Đồng thời, hội nhập còn mang lại sự bổ sung cho nhau giữa các nền kinh tế, qua đó thúc đẩy sự phát triển trong một môi trường kinh tế ngày càng trở nên bình đẳng hơn. Quá trình hội nhập sẽ mang lại những điều kiện thuận lợi và thời cơ thu hút vốn đầu tư, triển vọng cho thị trường nông sản xuất khẩu, khả năng hợp tác tiếp thu công nghệ mới, tạo điều kiện để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh trong NN cũng như mở rộng giao lưu phát triển kinh tế, văn hoá, dịch vụ, du lịch… Sau khi Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ 150 của tổ chức WTO, các quan hệ kinh tế ngày càng rộng mở, làn sóng đầu tư nước ngoài vào Việt Nam trở nên mạnh mẽ. Chẳng hạn, cả năm 2007 tổng lượng vốn FDI đăng ký đến trên 21 tỷ USD, trong khi kế hoạch 5 năm 2006-2010 chỉ dự kiến thu hút 22 – 23 tỷ USD; cả năm 2008 mặc dù kinh tế thế giới bị khủng hoảng song tổng lượng vốn FDI đăng ký vẫn đạt mức 64 tỷ USD. Đây là yếu tố đòi hỏi nền kinh tế tỉnh An Giang nói chung và ngành NN nói riêng phải thay đổi cách tiếp cận để tận dụng nguồn lực FDI hết sức quan trọng này. Có thể nói, xu thế hội nhập sẽ tạo điều kiện thuận lợi trong việc mở rộng thị trường cho các sản phẩm NN có khả năng xuất khẩu; cơ hội để tiếp thu, ứng dụng các công nghệ mới tiên tiến trong sản xuất NLTS của tỉnh. Khó khăn và thách thức: Quá trình hội nhập kinh tế khu vực và thế giới vừa là yếu tố thuận lợi, nhưng cũng là thách thức không nhỏ đối với ngành NN khi phải cạnh tranh với các sản phẩm cùng loại, có chất lượng cao được nhập khẩu từ các nước trong khu vực và thế giới. Các mặt hàng có nguy cơ cao gồm sản phẩm chăn nuôi, đậu tương, rau hoa quả... Trình độ sản xuất còn lạc hậu; quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, NSLĐ rất thấp; cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất chưa đồng bộ; đất canh tác NN ngày càng giảm do yêu cầu của các ngành KT - XH; đầu tư của tỉnh cho phát triển NN - NT còn hạn chế sẽ mâu thuẫn gay gắt với xu thế tất yếu phải ứng dụng mạnh tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất và chế biến nông sản. 138

+ Việt Nam thực hiện các cam kết thương mại trong khuôn khổ các FTA chính và WTO Tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng của Việt Nam bắt đầu từ năm 1995 (xem Bảng) với ba mốc quan trọng nhất: gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và tham gia hiệp định mậu dịch tự do ASEAN (AFTA) và ASEAN+, ký kết và thực hiện Hiệp định thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ năm 2000, trở thành thành viên WTO tháng 1/2007. Về tình hình thực hiện các cam kết hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam đối với lĩnh vực nông, thủy sản: Việt Nam đã thực hiện tốt các cam kết về cắt giảm thuế quan trong lĩnh vực NN. Cụ thể là có 60 nhóm hàng cắt giảm đúng hạn (chiếm 68%), đặc biệt có 24 nhóm hàng cắt giảm mạnh hơn so với cam kết (tương đương với 27%), chỉ có 4 nhóm hàng cắt giảm chậm hơn so với cam kết. Trong lĩnh vực thủy sản, theo lộ trình cắt giảm đã cam kết, đến năm 2012 (sau 5 năm gia nhập WTO) ngành thủy sản phải cắt giảm 157 dòng thuế. Việt Nam đã thực hiện đúng với lộ trình cam kết với tất cả các nhóm hàng. Thậm chí, có một số nhóm hàng Việt Nam còn cắt giảm nhanh hơn so với cam kết. Với các hiệp định nêu trên, chúng ta đã tạo ra những cơ hội to lớn cho việc thu hút FDI và hoạt động xuất khẩu; qua đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo thêm việc làm. Mặt khác, các hiệp định này cũng gây ra những thách thức gay gắt cho doanh nghiệp và toàn bộ nền kinh tế Việt Nam. Nếu như đối với việc gia nhập WTO, sức ép lớn nhất là về mặt thể chế và dịch vụ thì các hiệp định khu vực mậu dịch tự do (FTA) song phương và khu vực lại gây nhiều sức ép nhất đến thương mại hàng hóa do mức độ cắt giảm thuế sâu rộng trong hiệp định trong ASEAN và một số hiệp định ASEAN+: khoảng 90% số dòng thuế sẽ về 0% vào năm 2015, phần lớn trong số còn lại sẽ đưa về 0% vào năm 2018. Như vậy, trong thời gian tới, tỉnh An Giang cần tận dụng các ưu đãi hiện hành, và các hạn chế được bảo lưu trong cam kết hội nhập kinh tế quốc tế đối với ngành NN, có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp của tỉnh. Khuyến khích tận dụng các cơ hội tiếp cận công nghệ tiên tiến, nâng cao hàm lượng GTGT, và chất lượng hàng hóa. Khuyến khích cắt giảm chi phí dịch vụ hỗ trợ sản xuất kinh doanh như chuyên chở, kho bãi, cảng, bưu chính, viễn thông, tài chính, ngân hàng. Tăng cường thông tin thị trường, công tác tiếp thị. Khuyến khích DN tận dụng tốt hơn các cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do để thâm nhập, khai thác thị trường ngoài nước, chuyển dần sang tự xuất khẩu trực tiếp. Tối đa hóa liên kết với các doanh nghiệp FDI và tham gia sâu vào các liên kết trong khu vực. Bảng 3.1: Tóm tắt các mốc hội nhập chính của nền kinh tế Việt Nam 139

Các mốc

Thành viên

AFTA

10 nước ASEAN

Việt Nam - Hoa Kỳ ASEAN - Trung Quốc (ACFTA) WTO

Việt Nam và Hoa Kỳ 10 nước ASEAN và Trung Quốc Trở thành thành viên thứ 150 10 nước ASEAN và Nhật Bản 10 nước ASEAN và Hàn Quốc 10 nước ASEAN và Ấn Độ 10 nước ASEAN và Úc, Niu Di-lân Việt Nam và Nhật Bản

ASEAN - Nhật Bản (AJCEP) ASEAN - Hàn Quốc (AKFTA) ASEAN - Ấn Độ (AITIG) ASEAN - Úc-Niu Di-lân Việt Nam - Nhật Bản (VJEPA) Việt Nam – Liên minh châu Âu (EU) Việt Nam - Chi-lê Việt Nam - Hàn Quốc Việt Nam – Liên minh thuế quan Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) Hiệp định khu vực về đối tác kinh tế toàn diện (RCEP ASEAN+6) EAFTA (ASEAN+3)

Hiện trạng Ký năm 1992 (ASEAN-6), Việt Nam tham gia năm 1995, các nước còn lại tham gia những năm sau. Ký kết năm 2000 và thực hiện năm 2001 Ký năm 2004 Gia nhập năm 2007 Ký năm 2008 Ký năm 2006; riêng Thái Lan ký năm 2009 Ký năm 2009 Ký năm 2009 Ký năm 2008

Việt Nam và khối EU

Đang đàm phán

Việt Nam và Chi-lê Việt Nam và Hàn Quốc Việt Nam và Nga, Bê-larus, Ka-zakh-stan Niu Di-lân, Xin-ga-po, Chi-lê, Bru-nây, (Việt Nam, Úc, Pe-ru và Hoa Kỳ đang đàm phán gia nhập) 10 nước ASEAN, Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Niu Dilân 10 nước ASEAN, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc

Ký năm 2011 Đang đàm phán Khởi động đàm phán Quý I năm 2013

Đang đàm phán Khởi động tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 21, tháng 11/2012 Đang nghiên cứu

Ghi chú: Các nước ASEAN-6 gồm: Bru-nây, In-dô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lip-pin, Xin-gapo và Thái Lan.

Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA, thay thế cho Hiệp định CEPT). Theo ATIGA, tới năm 2015 các nước ASEAN sẽ đưa thuế suất xuống 0% đối với tất cả các mặt hàng, trừ những mặt hàng nằm trong Danh mục loại trừ hoàn toàn GEL. Riêng 4 nước Campuchia, Lào, Mianma và Việt Nam được hưởng linh hoạt bảo lưu 7% số dòng thuế tới năm 2018.

140

Hiệp định thương mại tự do ASEAN-Trung Quốc (Hiệp định ACFTA). Từ năm 2015 trở đi, cam kết trong ACFTA của Việt Nam hầu như tương đương với mức cam kết trong ATIGA. Hiệp định ASEAN-Hàn Quốc. Nội dung của Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN-Hàn Quốc tương tự như Hiệp định Thương mại Hàng hóa đã được ký kết trước đó giữa ASEAN và Trung Quốc. Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện ASEAN-Nhật Bản (AJCEP). Việt Nam hoàn thành cam kết đưa 90% số dòng thuế về 0% vào năm 2023. Về cơ bản, các cam kết thuế của Việt Nam và Nhật Bản trong Hiệp định AJCEP không cao như trong Hiệp định song phương giữa ta và Nhật Bản (VJEPA). Hiệp định khu vực thương mại tự do ASEAN-Úc-Niu Di-lân (AANZFTA). Việt Nam cam kết xóa bỏ 90% thuế quan vào 2018-2020 theo Lộ trình Danh mục cắt giảm thuế quan; 7% tổng số dòng thuế theo lộ trình nhạy cảm, trong đó thuế suất theo Danh mục nông sản chưa chế biến nhạy cảm giảm xuống 5% vào 2022. Đối với Úc và Niu Dilân, do thuế suất áp dụng của các nước này đã là khá thấp (kể cả khi không có Hiệp định AANZFTA, khoảng 87% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Úc đã được hưởng thuế suất nhập khẩu 0% nên tác động cắt giảm thuế của hai nước này theo Hiệp định là không cao. Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN-Ấn Độ (AITIG). Việt Nam được cắt giảm thuế theo lộ trình dài hơn 5 năm so với các nước ASEAN và Ấn Độ, nhưng vẫn được hưởng đầy đủ ưu đãi từ cam kết giảm thuế của Ấn Độ và các nước ASEAN khác. Tương tự như trong các Hiệp định FTA khác, mức độ cắt giảm thuế của Việt Nam trong giai đoạn đầu (mới thực hiện Hiệp định) là không cao. Mức độ cắt giảm thuế sẽ tăng lên trong các năm cuối của Lộ trình cắt giảm. Hiệp định đối tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản (VJEPA). Là hiệp định toàn diện bao gồm các quy định về thương mại hàng hoá, thương mại dịch vụ, đầu tư, sở hữu trí tuệ (SHTT), cạnh tranh, mua sắm chính phủ và các lĩnh vực hợp tác kinh tế khác, có hiệu lực từ ngày 1/10/2009. Nhật Bản cam kết tự do hóa 94,53% kim ngạch thương mại trong vòng 10 năm. Về mức cam kết chung, đến năm 2019, tổng số mặt hàng được xoá bỏ thuế quan là 6.303, chiếm 67% số dòng thuế của Biểu cam kết. Đặc biệt, cam kết của Nhật Bản đối với lĩnh vực nông sản thông thoáng nhất so với các nước ASEAN khác, theo đó 83,8% giá trị thương mại nông sản của Việt Nam được bỏ thuế trong vòng 10 năm. 23 trong tổng số 30 mặt hàng NLTS có giá trị xuất khẩu cao nhất của Việt Nam sang Nhật Bản sẽ được hưởng thuế suất 0% ngay lập tức hoặc qua lộ trình không quá 10 năm. + Các xu hướng của thị trường hàng nông sản thế giới 141

Thị trường hàng nông sản thế giới luôn chứa đựng những xu hướng phát triển mới theo nhiều phương diện khác nhau cả về sản xuất, tiêu thụ, giá cả và những thương lượng buôn bán giữa các quốc gia và các khu vực với nhau. Tất cả điều đó đang mở ra những thuận lợi và cả những khó khăn đối với quá trình phát triển kinh tế nói chung và phát triển nền kinh tế NN nói riêng. Có thể chỉ ra 5 xu hướng sẽ tác động tới kinh tế NN tỉnh An Giang. Thứ nhất, sự gia tăng dân số là một thách thức lớn đối với nền kinh tế thế giới và đối với vấn đề an ninh lương thực toàn cầu nói riêng. Theo dự báo của Liên Hợp Quốc, dân số thế giới sẽ tăng thêm 2,5 tỷ người vào năm 2020, trong đó riêng Châu Á là 1,5 tỷ. Điều này sẽ làm tăng đáng kể khối lượng nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm NN, đặc biệt là các sản phẩm lương thực, thực phẩm. Do đó, có thể thấy rằng, thị trường thế giới đang tạo ra cơ hội lớn cho các nông sản của tỉnh An Giang, nhất là các lúa gạo - đang là thế mạnh của NN tỉnh trong giai đoạn hiện nay. Thứ hai, thị trường hàng nông sản thế giới vẫn đang có xu hướng chuyển dần về khu vực các nước đang phát triển, nhất là các nước ở khu vực Châu Á. Nhóm các nước này ngày càng chiếm tỷ trọng cao trong giá trị thương mại quốc tế về các sản phẩm NN, nhất là giá trị nhập khẩu. Xu hướng chuyển dịch này của thị trường hàng nông sản thế giới sẽ tác động đến các sản phẩm NN của tỉnh, theo cả hai khả năng tích cực và tiêu cực. Theo khả năng tích cực: Được nằm trong khu vực sôi động của thị trường hàng nông sản thế giới, do đó có điều kiện để tiếp cận thị trường và tăng cường buôn bán các sản phẩm NN với các thị trường khác; Thị trường các nước đang phát triển không phải là những thị trường khó tính và mức bảo hộ thấp sẽ mang lại những cơ hội tiếp cận thị trường tốt cho các sản phẩm NN của tỉnh; Đồng thời với quá trình phát triển thị trường các sản phẩm nông sản sẽ là việc hình thành và phát triển thị trường công nghệ đáp ứng yêu cầu nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả các sản phẩm NN của các nước đang phát triển. Điều này sẽ tạo điều kiện cho chúng ta tham gia thị trường công nghệ phục vụ SXNN, đặc biệt trong môi trường có nhiều điểm tương đồng giữa các nước trong khu vực. Theo hướng tiêu cực: Thị trường các nước đang phát triển là thị trường có thu nhập thấp có thể sẽ làm giảm lợi ích xuất khẩu hàng nông sản; Các lợi thế tương đối của SXNN của tỉnh sẽ bị hạn chế do tính chất tương đồng của các sản phẩm trong cùng một khu vực tự nhiên, mức chênh lệch về giá lao động; Đồng thời với khả năng tăng xuất khẩu là sức ép về tăng nhập khẩu hàng nông sản. Nếu không tiếp cận được các thị trường tiêu thụ trực tiếp và xây dựng chiến lược sản phẩm thích hợp thì sẽ có nguy cơ trở thành nước xuất khẩu nguyên liệu thô, ít qua chế biến sang các nước khác trong khu vực. 142

Thứ ba, trên thị trường thế giới đang diễn ra hướng gia tăng nhanh chóng giá trị xuất nhập khẩu các sản phẩm như thịt chế biến, dầu mỡ, sữa của nhóm các nước đang phát triển. Đây là cơ hội lớn để thúc đẩy ngành chăn nuôi, cải thiện cơ cấu giá trị xuất khẩu hàng nông sản, đồng thời tạo ra khả năng chống lại sự dao động cao của giá cả các sản phẩm trồng trọt, mang lại sự ổn định hơn cho SXNN. Tuy nhiên, ngành chăn nuôi của tỉnh chưa đạt quy mô hàng hóa ổn định, chưa đủ sức cạnh tranh và phần lớn các sản phẩm chăn nuôi phục vụ nội địa, với bán kính hẹp; khả năng tiếp cận thị trường nước ngoài chưa đáng kể so với yêu cầu thị trường thế giới và so với sản phẩm của các nước khác trong khu vực, do đó, sẽ bất lợi lớn nếu không có chiến lược phát triển sản phẩm này một cách thận trọng. Thứ tư, xu hướng phát triển của thị trường nông sản thế giới sẽ chịu tác động lớn của các cuộc thương lượng mậu dịch mang tầm quốc tế. Chúng ta sẽ phải đối mặt với sản phẩm NN của các nước thành viên trong tổ chức WTO cả ở thị trường trong nước và nước ngoài. Những khó khăn về cạnh tranh thị trường xuất khẩu các sản phẩm NN sẽ lớn hơn khi mà SXNN vẫn trong tình trạng lạc hậu, năng suất, chất lượng sản phẩm thấp, chi phí cao và nhất là sự yếu kém của ngành công nghiệp chế biến. Thứ năm, là sự dao động về giá cả các sản phẩm NN trên thị trường thế giới luôn ở mức độ cao và xảy ra thường xuyên, bởi nguyên nhân chủ yếu là sự bất ổn định của SXNN (sự phụ thuộc vào thiên nhiên). Các sản phẩm trồng trọt và sản phẩm thô có biên độ dao động cao hơn các sản phẩm chăn nuôi và sản phẩm chế biến. Trong hoàn cảnh NN vẫn còn nặng về các sản phẩm trồng trọt, xuất khẩu chủ yếu là các sản phẩm thô, ít qua chế biến, sự tác động của tính chất giá cả các sản phẩm NN trên thị trường thế giới và các xu hướng thứ sinh đối với sản xuất các sản phẩm NN của tỉnh có phần không thuận lợi. Xu hướng giảm giá diễn ra phổ biến ở hầu hết các mặt hàng nông sản chủ yếu như lúa gạo, rau màu, thủy sản nuôi trồng và một số mặt hàng khác đã gây ra tác động tiêu cực, đó là nông sản tồn đọng lớn, thu nhập của nông sản giảm tương đối, kéo theo giảm sức mua thị trường NT, giảm khả năng đầu tư vốn của nông dân vào phát triển sản xuất nông sản. + Các thách thức lớn từ thị trường nông sản thế giới đối với ngành nông nghiệp của tỉnh Thực tế gia nhập WTO (từ năm 2007) đã buộc chúng ta luôn phải đối diện với 5 "luật chơi" của thị trường nông sản thế giới cực kỳ khó khăn so với trình độ của nông dân và thực trạng của NT hiện nay. Thứ nhất, hàng hoá lưu hành trên thị trường nông sản ngày nay lớn về số lượng nhưng phải đồng bộ về chất lượng nên không thích hợp với kiểu canh tác phân tán, manh 143

mún, nhỏ lẻ như hiện nay của tỉnh. Giống mới có năng suất cao, chất lượng tốt, cánh đồng sản xuất lớn và cơ giới hóa tự động hóa là giải pháp cho luật chơi này. Thứ hai, hàng hoá phải có chứng nhận “SXNN tốt - GAP” hoặc “sản xuất chế biến tốt - GMP38” dựa trên cam kết về biện pháp và vệ sinh kiểm dịch động thực vật SBS39 với WTO. Áp dụng VietGAP hoặc những quy trình SXNN tốt quốc tế khác như GLOBALGAP, JapanGAP v.v… là những quy trình bắt buộc nông dân trong tỉnh phải tuân thủ khi muốn bán ra nước ngoài. Thứ ba, hàng hóa vừa phải có những chứng minh về nguồn gốc (chứng chỉ xác nhận giống không thuộc loại cây biến đổi gien GMO), chất lượng (hàm lượng protein, chống oxy-hoá, Vitamin…), vừa phải đồng nhất (giống, kích cở, màu sắc, bao bì, nhãn mác) để chứng minh mặt hàng có chất lượng cao. Giống (cây, con), phương pháp canh tác và bảo quản hiện đại, tốt để bảo đảm chất lượng cao của mặt hàng NN của tỉnh An Giang. Thứ tư, tuy WTO là một sân chơi dựa trên nguyên tắc tự do mậu dịch, cho phép các quốc gia thành viên được quyền mua bán hàng hóa với nhau mà không vấp phải một rào cản nào. Nhưng trong thực tế lại có rất nhiều rào cản kỹ thuật do các nước nhập khẩu dựng lên (ví dụ buộc phải có chứng chỉ GAP trong đó có những ngưỡng tối đa cho phép MRL40 về thuốc BVTV rất thấp), khiến nông dân và doanh nghiệp chế biến xuất khẩu phải được trang bị kiến thức và kỹ năng khoa học để vượt qua những rào cản khó khăn này. Thứ năm, để yểm trợ cho cạnh tranh, giá cả là yếu tố quyết định cuối cùng. Nếu không được hỗ trợ trong quản lý, “luật chơi” này sẽ ép nông dân bán sản phẩm với giá rẻ mạt, không còn mang ý nghĩa của chiến lược “giá rẻ cạnh tranh”. Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (2013), thị trường nông sản toàn cầu đến năm 2015 được dự báo có nhiều thách thức do biến động giá cả phức tạp, yêu cầu ngày càng khắt khe của người tiêu dùng trong bối cảnh hầu bao chi tiêu bị thắt chặt, tác động của BĐKH đến SXNN ngày càng rõ rệt. + TPP: cơ hội và thách thức cho ngành nông nghiệp tỉnh An Giang 38

GMP (Good Manufacturing Practices) là tiêu chuẩn thực hành sản xuất tốt nhằm đảm bảo điều kiện vệ sinh an toàn cho sản xuất. GMP là một phần cơ bản trong hệ thống quản lý an toàn thực phẩm, là điều kiện tiến quyết cho việc phát triển hệ thống HACCP và các tiêu chuẩn quản lý an toàn thực phẩm ISO22000. 39 Trong WTO, biện pháp vệ sinh và kiểm dịch động thực vật (Sanitary and Phytosanitary Measure –viết tắt là biện pháp SPS) được hiểu là tất cả các quy định, điều kiện, yêu cầu bắt buộc có tác động đến thương mại quốc tế nhằm bảo vệ tính mạng, sức khoẻ của con người, vật nuôi, động thực vật thông qua việc bảo đảm an toàn thực phẩm và/hoặc ngăn chặn sự xâm nhập của các dịch bệnh có nguồn gốc từ động thực vật. Hình thức của các biện pháp SPS có thể rất đa dạng (ví dụ, đó có thể là yêu cầu về chất lượng, về bao bì, về quy trình đóng gói, phương tiện và cách thức vận chuyển động thực vật, kiểm dịch, phương pháp lấy mẫu, thống kê…). 40 MRL (là viết tắt của Maxium Residue Limit) là một giới tối đa dư lượng thuốc BVTV (biểu thị bằng mg/kg), là nồng độ cao nhất của dư lượng thuốc có trong một đơn vị sản phẩm quả mà ở đó có thể được chấp nhận.

144

TPP41 là một trong những hiệp định thương mại lớn, mở ra rất nhiều cơ hội cho xuất khẩu nông sản của tỉnh, đặc biệt là tại các thị trường mới. Bình thường, thị trường các nước khác tiến hành bảo hộ cho ngành NN trong nước khá mạnh. Nhưng khi TPP có hiệu lực, nông sản của tỉnh sẽ vượt qua được yếu tố này, có khả năng đẩy lượng xuất khẩu tăng cao. Một cơ hội khác do TPP mang lại là cơ hội thu hút đầu tư xuyên quốc gia. Những nước không có lợi thế SXNN như Việt Nam (cộng với việc bắt buộc ép giảm hàng rào bảo hộ NN) thì các nhà đầu tư NN có thể sẽ chuyển nguồn đầu tư sang Việt Nam, sang tỉnh An Giang. Khi có đầu tư nước ngoài, bên cạnh việc tạo thêm việc làm, tăng thêm thu nhập, điều quan trọng nhất là nền NN tỉnh sẽ hấp thụ được khoa học kỹ thuật mới, thay đổi được cách làm truyền thống kém hiệu quả. Ví dụ, nếu một nhà đầu tư tại Nhật hoặc Mỹ liên doanh với doanh nghiệp trong tỉnh, họ đã nắm được thông tin về thị trường, nhu cầu cũng như tiêu chuẩn cụ thể thì họ sẽ đưa quy trình công nghệ phù hợp để đến nông dân tỉnh An Giang có thể sản xuất theo đúng nhu cầu của khách hàng bên Nhật hay bên Mỹ. Đó là điều kiện rất tốt để tỉnh hội nhập với chuỗi giá trị toàn cầu, dần dần tăng lượng nông sản xuất khẩu. Bên cạnh cơ hội, những thách thức đặt ra đối với xuất khẩu nông sản tỉnh An Giang khi tham gia TPP là hàng rào kỹ thuật tại nhiều thị trường nhập khẩu. Khi TPP được ký kết, các nước tham gia có thể giảm thuế xuất nhưng họ sẽ nâng cao các hàng rào phi thuế quan nghiêm ngặt hơn. Một thách thức lớn nữa là hàng loạt tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm. Tại những thị trường lớn như Mỹ, Nhật… các tiêu chuẩn này khá khắt khe. Nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe này, dù thị trường có mở rộng thì hàng nông sản của An Giang cũng không thể đi vào các thị trường tiềm năng đó. Đặc biệt, trong quy định của TPP có quy định về “bảo vệ bản quyền” liên quan đến giống, công nghệ… Rất nhiều nước tham gia đàm phán TPP đều triển khai khá tốt vấn đề này, trong khi đó Việt Nam vẫn còn nhiều lúng túng. Như vậy, nếu Việt Nam không khắc phục được điểm yếu này thì sẽ rất khó khăn cho cả nông dân lẫn các doanh nghiệp xuất khẩu, trong đó có An Giang. Riêng với ngành chăn nuôi, nếu không nhanh chóng xây dựng các hàng rào kỹ thuật, vệ sinh dịch tễ (TBT, SPS)… để bảo hộ thị trường sản phẩm chăn nuôi trong nước, nhất là ở các đô thị lớn sẽ nhanh chóng bị chiếm lĩnh bởi hàng nhập khẩu từ các cường quốc NN như Australia, New Zealand và Hoa Kì khi TPP có hiệu lực. Khi đó, sản phẩm

Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (tiếng Anh: Trans-Pacific Strategic Economic Partnership Agreement - viết tắt TPP) là một hiệp đinh/thỏa thuận thương mại tự do với mục đích hội nhập các nền kinh tế thuộc khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

145

chăn nuôi của tỉnh An Giang sẽ mất đi những thị trường tiềm năng ngay trên “sân nhà” vì thua thiệt trong khả năng cạnh tranh. Trong các nước tham gia TPP, 3 nước có ảnh hưởng nhiều nhất đến ngành chăn nuôi trong nước là: Australia, New Zealand và Mỹ. Khi chính thức là thành viên của TPP, thuế nhập khẩu thịt bò từ các quốc gia trên vào Việt Nam sẽ ở mức 0%. Australia và New Zealand là 2 nước có năng lực cạnh tranh vào hàng cao nhất thế giới ở các sản phẩm ngành chăn nuôi bò như thịt và sữa. Trong khi đó, khả năng tiếp cận thị trường hai nước này của sản phẩm chăn nuôi Việt Nam hầu như không đáng kể do dung lượng thị trường hạn chế, các yêu cầu kỹ thuật cao và khả năng cạnh tranh nội địa về nông sản thuộc loại cao nhất trên thế giới. Với Mỹ là nước có thế mạnh trong các sản phẩm như sữa, thịt bò, thịt gia cầm, thịt heo và với mức thuế suất hiện tại, Việt Nam cũng đang nhập khá nhiều các mặt hàng này từ Mỹ. Nếu mở cửa, nguy cơ sản phẩm tương tự của Việt Nam gặp khó khăn khi cạnh tranh với sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ là rất lớn. + Tác động của tỉnh hình Biển Đông Theo báo cáo “Tình hình kinh tế - xã hội 6 tháng đầu năm 2014” của Chính phủ42: “thời gian gần đây tình hình biển Đông có nhiều diễn biến phức tạp, bước đầu ảnh hưởng đến động thái phát triển kinh tế - xã hội và đời sống dân cư cả nước”. Trong bối cảnh đó, kinh tế An Giang sẽ chịu ảnh hưởng nhất định, đặc biệt là hoạt động xuất nhập khẩu các nông sản, các yếu tố đầu vào cho SXNN. Tuy nhiên, Việt Nam đã có các quan hệ giao thương với hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, nên tỉnh có thể coi đây là cơ hội để giảm bớt và thoát khỏi tình trạng phụ thuộc quá nhiều vào thị trường Trung Quốc, bảo đảm sự phát triển bền vững về lâu dài. Ngoài ra, đây cũng là cơ hội để nông sản An Giang chủ động mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước. 3.2. Bối cảnh trong nước, trong vùng, trong tỉnh Sau hơn 20 năm đổi mới nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng, làm nền tảng cho giai đoạn phát triển mới: – Kinh tế tăng trưởng cao, liên tục, đời sống nhân dân nâng cao rõ rệt. – Tình hình chính trị, xã hội ổn định. – Xu thế dân chủ hóa, XHH ngày càng mở rộng.

Báo cáo Tình hình kinh tế - xã hội 6 tháng đầu năm 2014 (Nguồn: http://chinhphu.vn)

146

Theo Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 2011-2020, kinh tế cả nước phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng GDP bình quân 7 - 8%/năm. GDP năm 2020 theo giá so sánh bằng khoảng 2,2 lần so với năm 2010; GDP bình quân đầu người theo giá thực tế đạt khoảng 3.000 USD. Bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô. Xây dựng cơ cấu kinh tế công nghiệp, NN, dịch vụ hiện đại, hiệu quả. Tỉ trọng các ngành công nghiệp và dịch vụ chiếm khoảng 85% trong GDP. Giá trị sản phẩm CNC và sản phẩm ứng dụng CNC đạt khoảng 45% trong tổng GDP. Giá trị sản phẩm công nghiệp chế tạo chiếm khoảng 40% trong tổng GTSX công nghiệp. NN có bước phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả, bền vững, nhiều sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế gắn với chuyển dịch cơ cấu lao động; tỉ lệ lao động NN khoảng 30 - 35% lao động xã hội. Yếu tố năng suất tổng hợp đóng góp vào tăng trưởng đạt khoảng 35%; giảm tiêu hao năng lượng tính trên GDP 2,5 3%/năm. Thực hành tiết kiệm trong sử dụng mọi nguồn lực. Kết cấu hạ tầng tương đối đồng bộ, với một số công trình hiện đại. Tỉ lệ đô thị hóa đạt trên 45%. Số xã đạt tiêu chuẩn NTM khoảng 50%. Theo Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH vùng ĐBSCL đến năm 2020 tại Quyết định số 939/QĐ-TTg ngày 19 tháng 7 năm 2012. Xây dựng, phát triển vùng ĐBSCL trở thành vùng trọng điểm SXNN hàng hóa và TS của cả nước với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, bền vững; là địa bàn cầu nối để chủ động hội nhập, giao thương, hợp tác kinh tế với các nước trong khu vực; bảo đảm vững chắc an ninh chính trị, quốc phòng và trật tự an toàn xã hội. Phấn đấu tốc độ tăng trưởng kinh tế vùng ĐBSCL đạt 7,7%/năm giai đoạn 2011 – 2015 và 8,6%/năm giai đoạn 2016 – 2020. GDP bình quân đầu người đến năm 2015 đạt 30,2 triệu đồng, tương đương 1.550 – 1.600 USD; năm 2020 khoảng 57,9 triệu đồng, tương đương 2.750 – 2.850 USD. Đến năm 2015 phấn đấu tỷ trọng nông lâm ngư nghiệp trong GDP của vùng là 36,7%; công nghiệp, xây dựng 30,4%; dịch vụ 32,9%; đến năm 2020, tỷ trọng tương ứng của các ngành là: 30,5% – 35,6% – 33,9%. Đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và giữ vững xuất khẩu khoảng 6 – 7 triệu tấn gạo/năm. Theo Đề án thành lập vùng KTTĐ vùng ĐBSCL bao gồm 4 địa phương: An Giang, Kiên Giang, Cà Mau, thành phố Cần Thơ, mục tiêu phấn đấu tốc độ tăng trưởng GDP bình quân giai đoạn 2011 – 2020 gấp 1,25 lần tốc độ tăng trưởng bình quân cả nước, đến năm 2020 đóng góp cho GDP cả nước 13,3%. Để thực hiện thắng lợi mục tiêu trên, từ nay đến năm 2020, vùng KTTĐ sẽ thực hiện 3 chương trình kinh tế chính là phát triển công nghiệp, thương mại và NN. Trong đó, Chương trình phát triển kinh tế NN của vùng KTTĐ là tập trung phát triển NN theo hướng sản xuất hàng hóa lớn, có chất lượng và khả năng cạnh tranh cao với hai mặt hàng chiến lược là lúa gạo (sản lượng 8 triệu tấn/năm) và TS (sản lượng 4 triệu tấn/năm); xây dựng các khu ứng dụng CNC nhằm góp phần đưa NN tăng trưởng 5,2%/năm. Phát triển vùng sản xuất lúa lớn, chuyên canh với mô hình cánh đồng mẫu lớn tập trung tại hai tỉnh Kiên Giang, An Giang. Đặc biệt, vùng KTTĐ 147

phát triển ngành TS trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, hướng sản xuất chính là thâm canh với mô hình nuôi trồng ứng dụng công nghệ kỹ thuật mới để tăng năng suất, chất lượng, bảo vệ môi trường sinh thái. Theo Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH tỉnh An Giang đến năm 2020 (Quyết định số 801/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ): Xây dựng An Giang là một trong những đầu mối giao thương trong vùng và các nước ASEAN. Phát triển kinh tế gắn với bảo vệ tài nguyên và môi trường, thích ứng với điều kiện BĐKH và phát triển cơ sở hạ tầng đủ sức ứng phó với thiên tai và phát triển bền vững. Phấn đấu đến năm 2020 có tốc độ phát triển KT - XH đạt mức khá trong Vùng; phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng kinh tế, văn hoá - xã hội, giáo dục và đào tạo, từng bước cải thiện đời sống của nhân dân; đẩy mạnh hội nhập quốc tế, tăng cường liên kết phát triển nhất là với các địa phương trong vùng ĐBSCL và vùng KTTĐ phía Nam. Chuyển đổi căn bản, toàn diện các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ và quản lý KT - XH từ sử dụng lao động thủ công là chính sang sử dụng lao động với công nghệ tiên tiến, hiện đại, dựa trên phát triển công nghiệp và tiến bộ KH - CN, tạo NSLĐ xã hội cao. Đầu tư phát triển các chương trình, đề án, dự án mang tính đột phá, có trọng tâm, trọng điểm. 3.3. Dự báo các nhân tố tác động đến phát triển NN - NT tỉnh An Giang 3.3.1. Đất đai Diện tích đất đai tự nhiên của tỉnh sẽ không tăng thêm, trong khi đó áp lực gia tăng dân số và yêu cầu mở rộng, phát triển kết cấu hạ tầng, đất sử dụng vào mục đích công cộng phục vụ cộng đồng trong thời kỳ CNH - HĐH NT là rất lớn và ngày càng tăng. Quỹ đất NN của tỉnh hiện có 297.399 ha (2012). Trong thời kỳ từ nay đến năm 2020, để đáp ứng được yêu cầu quỹ đất cho các mục đích phát triển KT - XH, tỉnh sẽ chuyển 10.541 ha đất NN sang sử dụng vào mục đích phi NN và các mục đích khác. Để bổ sung vào quỹ đất NN bị chu chuyển, tỉnh còn khả năng khai thác khoảng 900 ha đất chưa sử dụng đưa vào đất NN. Trên cơ sở tiềm năng đất đai và hạ tầng phục vụ sản xuất, An Giang có thể đẩy nhanh và đẩy mạnh việc chuyển đổi cơ cấu SXNN và chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất NN theo hướng thâm canh, đa canh nhằm nâng cao GTSX trên một đơn vị diện tích. Như vậy, đất NN An Giang đến năm 2015 sẽ còn 291.870 ha và đến năm 2020 là 286.858 ha. Cùng với tiến trình phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh, sự thu hẹp quy mô đất SXNN đòi hỏi việc khai thác sử dụng đất một cách hiệu quả, hướng mạnh tới thâm canh, gia tăng năng suất, chất lượng, giá trị sản phẩm nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất trên một đơn vị diện tích. Trong các giai đoạn tới, cần thúc đẩy hơn nữa quá trình tập trung đất đai, mở rộng quy mô đầu tư khai thác theo hướng chuyển đổi cơ cấu sản xuất thành nền 148

NN hàng hóa có năng suất, chất lượng cao, tập trung, chuyên canh đồng thời không ngừng đa dạng hóa cơ cấu sản phẩm nhằm đáp ứng cao nhất nhu cầu của thị trường trong tỉnh và các tỉnh trong vùng ĐBSCL, đặc biệt là các đô thị lớn như Cần Thơ, Tp. HCM. 3.3.2. Thị trường 3.3.2.1. Thị trường chung Theo Bộ NN&PTNT (2012), hiện nay thị trường trong nước tiêu thụ khoảng 70% lượng nông sản làm ra. Tuy nhiên, có sự khác biệt lớn về tỷ lệ tiêu thụ nội địa giữa các ngành hàng: những ngành đạt tỷ lệ tiêu dùng trong nước cao là bắp, đậu nành, bông, trứng, sữa 100%, đường gần 100%, sản phẩm chăn nuôi trên 95%, gạo 75 - 80%, rau màu 85%; những ngành có tỷ lệ tiêu thụ thấp ở thị trường nội địa là cà phê, hạt tiêu, hạt điều dưới 5%, cao su 15%, chè 30 - 35%. Số liệu thống kê trên cho thấy, các mặt hàng nông sản mà An Giang có tiềm năng và thế mạnh đều có tỷ lệ tiêu thụ nội địa ở mức khá cao. Theo Tổng cục Thống kê (2012), mức sống dân cư trên cả nước ngày càng được nâng cao. Thu nhập bình quân năm 2000 đạt 295 ngàn đồng/người/tháng (tương đương 3.540 ngàn đồng/người/năm) và năm 2012 đạt 2.000 ngàn đồng/người/tháng (tương đương 24.000 ngàn đồng/người/năm) tăng 6,8 lần so với năm 2000. Cùng với mức tăng thu nhập, mức chi tiêu cho sinh hoạt cũng tăng lên, năm 2012 chi tiêu bình quân đầu người một tháng là 1.600 ngàn đồng/người (tương đương 19.200 ngàn đồng/người/năm), tăng 5,9 lần so với năm 2000. Tuy nhiên, so với các nước trong khu vực sức mua trên thị trường nội địa của Việt Nam vẫn ở mức thấp do thu nhập thấp. Theo Bộ Công thương (2012), tiêu thụ lương thực, thực phẩm trong nước đang thay đổi theo hướng cải thiện về chất lượng như: giảm dần lượng lương thực, tăng dần mức tiêu dùng các sản phẩm có giá trị dinh dưỡng cao. Thêm vào đó, nhờ có các chính sách lưu thông thông thoáng, giảm bớt các thủ tục phiền hà trong kinh doanh, khuyến khích sự tham gia của mọi thành phần kinh tế, việc tiêu thụ nông sản trong nước ngày càng được cải thiện. Cân đối cung cầu dần được bảo đảm, hàng hoá phong phú, mua bán thuận tiện. Các hình thức kinh doanh thương mại được mở rộng, góp phần cải thiện cấu trúc thị trường dần theo hướng đa dạng, văn minh kết hợp với HĐH. Mạng lưới chợ được nâng cấp và mở rộng hơn trước, một số chợ chuyên doanh nông sản (chợ giống cây trồng, vật nuôi, chợ lúa gạo...) đã và đang hình thành... có tác dụng tích cực trong tiêu thụ sản phẩm và mở rộng giao lưu hàng hoá giữa các địa phương. Nhìn chung, cơ sở hạ tầng và dịch vụ phục vụ tiêu thụ nông sản hàng hoá tuy có cải thiện nhưng so với yêu cầu vẫn còn nhiều yếu kém, bất cập. Mạng lưới các chợ bán buôn chưa nhiều và hiệu quả sử dụng thấp; kinh doanh bán lẻ chủ yếu theo hình thức buôn bán truyền thống, cơ sở vật chất các chợ phần lớn còn sơ sài, chưa thực sự đáp ứng được yêu 149

cầu trao đổi hàng hoá; tỷ lệ chợ đạt tiêu chuẩn kiên cố chỉ 10%, chợ lều quán và ngoài trời còn chiếm 60%... là những nguyên nhân gây hạn chế trong lưu thông hàng hoá nông lâm sản hiện nay. Bên cạnh đó, thị trường nội địa chưa được quan tâm đúng mức, thiếu ổn định, khả năng cạnh tranh của nhiều doanh nghiệp và nhiều loại hàng hoá còn thấp nên thường gặp khó khăn ngay trên “sân nhà”; ngay cả mặt hàng gạo, gạo Thái Lan và Campuchia ngày càng “lấn sân” trên địa bàn tỉnh, vùng ĐBSCL. Giá cả nhiều mặt hàng nông sản biến động theo hướng không có lợi cho người nông dân, cánh kéo giá cả giữa hàng công nghiệp và NN chậm được thu hẹp. Đến nay nước ta có hơn 12 ngành xuất khẩu nông lâm sản chiếm tỷ trọng khoảng 30 - 40% khối lượng hàng nông sản thực phẩm làm ra, tỷ lệ này biến đổi tuỳ theo từng ngành hàng: lúa gạo 20 - 25%, rau quả 15%, cà phê 97%, cao su 85%, hạt điều 98%, chè 70 - 75%, hạt tiêu 92%... nhưng chủ yếu sản phẩm xuất khẩu của nước ta vẫn là sản phẩm thô, nguyên liệu; trong đó có lúa gạo (với các chủng loại gạo tẻ hạt dài, gạo tẻ thơm, gạo nếp), cà phê (ta xuất chủ yếu cà phê vối, dạng nhân), cao su (với chủng loại mủ khối, mủ crep SVL3), chè (với chè xanh, chè đen), rau quả (rau tươi, quả nhiệt đới: thanh long...), điều (nhân điều). Xuất khẩu nông sản trong những năm qua đã đóng góp một phần không nhỏ vào sự tăng trưởng xuất khẩu chung và phát triển nền kinh tế đất nước, có những năm chiếm trên 30% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Nhiều mặt hàng có lượng và giá trị xuất khẩu cao như gạo, cà phê, hạt tiêu, điều nhân... đã khẳng định vị thế của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Tổng kim ngạch xuất khẩu NLTS tăng nhanh trong thời gian qua, năm 2000 đạt 4,2 tỷ USD; năm 2005 đạt 7,45 tỷ USD, năm 2010 đạt 19,15 tỷ USD. Thời kỳ 2000 - 2010 một số mặt hàng tăng trưởng cả về số lượng và kim ngạch như gạo (tương ứng tăng 8,2% và 20,5%); rau quả tăng 11,7% về kim ngạch, sản phẩm gỗ tăng 12,0% về kim ngạch, hàng TS tăng 8,4% về kim ngạch. Xuất khẩu NLTS đạt được mức tăng trưởng khá cao chủ yếu do: thương mại hàng nông sản thế giới dần phục hồi, giá cả nhiều mặt hàng được cải thiện đã tác động đến giá hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam. Các doanh nghiệp đã có nhiều cố gắng đi sâu nghiên cứu, tìm hiểu nhu cầu thị trường, đa dạng hoá và cải tiến mẫu mã hàng hoá, nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng thị hiếu tiêu dùng của khách hàng các nước. 3.3.2.2. Thị trường theo từng ngành hàng a) Lương thực

150

Dân số sẽ tiếp tục tăng lên, khi đó nhu cầu lương thực, thực phẩm cũng tiếp tục tăng cả về số lượng và chất lượng. Trong đó, nhu cầu gạo giảm dần43 nhưng nhu cầu về thịt cá, trứng sữa, rau quả tăng lên. Do vậy, lượng lương thực dành cho chăn nuôi tiếp tục tăng cao, đồng thời phải sử dụng linh hoạt một phần đất lúa sang trồng rau quả, thức ăn chăn nuôi để đáp ứng nhu cầu về cơ cấu tiêu dùng lương thực, thực phẩm trong nước. Theo tính toán của Bộ NN&PTNT về nhu cầu tiêu dùng một số nông sản chính trong nước đến các năm 2015, 202044 và 2030 như sau: Bảng 3.2: Nhu cầu tiêu dùng một số nông sản chính trong nước

Gạo* Bắp Rau các loại Quả các loại Thịt các loại Trứng gia cầm Thủy sản

ĐVT

2015

2020

2030

1.000 tấn 1.000 tấn 1.000 tấn 1.000 tấn 1.000 tấn 106 quả 1.000 tấn

32.100 8.000 11.500 8.500 3.500 8.400 2.600

35.200 9.000 13.000 10.000 4.000 10.000 3.500

37.300 10.000 18.000 14.500 5.500 14.000 5.000

(*) quy gạo, bao gồm cả lúa giống, cho chăn nuôi, hao hụt, cho chế biến, để ăn và dự trữ.

Nguồn: Bộ NN&PTNT. + Về tiêu thụ gạo: Dự báo nhu cầu gạo trong nước đến năm 2015 là 32,1 triệu tấn, năm 2020 khoảng 35,2 triệu tấn và định hướng năm 2030 khoảng 37,3 triệu tấn (bao gồm cả lúa giống, cho chăn nuôi và hao hụt, cho chế biến, để ăn và dự trữ). Xuất khẩu gạo của Việt Nam được tính toán sau khi đã đảm bảo an ninh lương thực cho người và thức ăn cho chăn nuôi, dự kiến mức đảm bảo an ninh lương thực, bình quân lương thực có hạt trên đầu người khoảng 475 kg giai đoạn 2010 - 2020 và 400 kg giai đoạn 2020 - 2030. Ngoài dự trữ quốc gia, dự báo duy trì lượng gạo xuất khẩu từ nay đến năm 2015 từ 4 - 4,5 triệu tấn và khoảng 3,5 - 4 triệu tấn/năm sau năm 2020. Xuất nhập khẩu gạo: trên thế giới có khoảng 20 nước xuất khẩu gạo và 80 nước nhập khẩu. Lượng gạo xuất nhập khẩu bằng 4 - 5% tổng sản lượng gạo toàn thế giới. Các nước xuất khẩu gạo lớn theo thứ tự hiện nay là: Thái Lan, Việt Nam, Mỹ, Ấn Độ, Pakistan, Trung Quốc, Myamar. Các nước nhập khẩu gạo nhiều là Iran, Inđônêxia, 43

Theo Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc (FAO), năm 2011 tiêu thụ gạo bình quân đầu người Việt Nam đứng thứ 2 thế giới với 166 kg/người (Brunei đứng đầu danh sách về tiêu thụ gạo bình quân đầu người với 245 kg/năm. Tiếp theo Việt Nam là Lào với mức tiêu thụ 163 kg/người, Bangladesh là 160 kg gạo/năm, Myanmar và Campuchia đứng sau Bangladesh với mức tiêu thụ gạo hàng năm là 157 kg và 152 kg/năm). 44 Các dự báo nhu cầu tiêu dùng trong nước dựa vào dự báo dân số Việt Nam năm 2020 vào khoảng trên 100 triệu người, năm 2030 khoảng 111 triệu người.

151

Brazil, Irad, Malayxia, Senegan, một số nước thuộc Cộng đồng châu Âu... Dự báo lượng gạo xuất khẩu trên thế giới năm 2015 khoảng 26 - 27 triệu tấn. Các nước trong khu vực ASEAN có thể tăng hoặc tham gia xuất khẩu gạo nhiều hơn là Myamar, Campuchia. Như vậy nguồn xuất khẩu gạo trong những năm tới vẫn tăng so với nhu cầu, các nước xuất khẩu gạo phải cạnh tranh về giá cả và chất lượng gạo tốt hơn để xuất khẩu. Các nước nhập khẩu gạo của Việt Nam có trên 30 nước, trong đó nhiều nhất là Philippin, Malaixia, Indonesia, Trung Quốc. Dự báo các thị trường chính nhập khẩu gạo của Việt Nam gồm có: Đông Nam Á 75%; Tây Nam Á 5%, các thị trường khác 20%. b) Rau củ quả các loại + Thị trường trong nước: Sản lượng rau củ quả hiện nay ở nước ta chủ yếu tiêu thụ nội địa, chiếm khoảng 80% giá trị sản lượng. Nhu cầu về sử dụng trái cây ở mỗi vùng có khác nhau, các đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh có mức tiêu thụ quả lớn nhất, tần suất sử dụng quả trung bình 15 – 20 lần/tháng. Dự báo mức tiêu thụ rau củ quả trong nước năm 2020 khoảng 23 triệu tấn (bình quân 230 kg/người/năm) và 2030 khoảng 35 triệu tấn (315 kg/người/năm). + Thị trường xuất nhập khẩu: Từ năm 2005 đến 2012, kim ngạch xuất khẩu ngành hàng rau quả Việt Nam đều tăng trưởng khá, trung bình khoảng 400 triệu USD/năm. Năm 2011, xuất khẩu rau quả đạt kim ngạch kỷ lục 630 triệu USD, tăng 35,5% so với năm 2010, đưa Việt Nam lọt vào nhóm 5 quốc gia xuất khẩu rau quả lớn nhất thế giới. Trong năm 2012, xuất khẩu rau quả tăng trưởng chậm lại do vướng mắc các quy định về chất lượng của các nước nhập khẩu, đạt xấp xỉ 830 triệu USD, chỉ tăng 33,4% so với năm 2011. Mặc dù là một nước ở vùng nhiệt đới, có khí hậu rất đa dạng song xuất khẩu rau quả ở nước ta vẫn có trình độ thấp, sử dụng nhiều giống cây trồng truyền thống, chất lượng chưa được thị trường ưa chuộng, không có thị trường truyền thống. Top 10 nước nhập khẩu rau củ quả lớn nhất của Việt Nam là Trung Quốc, Nga, Nhật Bản, Mỹ, Đài Loan, Hà Lan, Singapo, Hàn Quốc, Thái Lan, Inđônêxia. Các thị trường chính nhập khẩu rau quả của Việt Nam phân theo vùng là: Trung Quốc chiếm 20% về giá trị; EU 9%; Đông Nam Á 9%, Đông Bắc Á 10%; Đông Âu 8%; Châu Mỹ 7%... Hiện nay Trung Quốc là thị trường chính, mỗi năm nước ta xuất khẩu vào thị trường này khoảng 10.000 tấn, xuất khẩu chủ yếu tiểu ngạch.

152

Dự báo các thị trường chính nhập khẩu rau củ quả của Việt Nam năm 2020 phân theo vùng là: Trung Quốc (gồm cả Hồng Kông và Đài Loan) chiếm trên 30% về giá trị; Đông Âu 15%; Đông Bắc Á 15%, Đông Nam Á 15%, thị trường khác 25%. Nhập khẩu rau quả của Việt Nam: Việt Nam nhập khẩu quả ôn đới như lê, táo 2 - 3 vạn tấn, nho khô, cam, quýt, nước ta nhập khẩu quả chủ yếu từ Trung Quốc, táo có thể nhập khẩu ở Mỹ, Niu-di-lân, nhập khẩu quả cũng chính là đường tiểu ngạch, chất lượng không kiểm soát được, cho nên vấn đề rau quả sản xuất và xuất nhập khẩu an toàn cho người tiêu dùng đang là vấn đề bức xúc hiện nay. c) Chăn nuôi Trên phạm vi cả nước các điều tra và nghiên cứu gần đây cho thấy mặc dù tốc độ tăng trưởng về cầu rất cao, nhưng mức tiêu thụ thịt của nước ta mới đạt khoảng 22 kg/người/năm, mức này vẫn thấp hơn trung bình các nước châu Á. Tuy nhiên, do độ co giãn thu nhập đối với cầu về thịt còn cao, triển vọng tốc độ tăng thu nhập bền vững của nước ta trong 10 năm tới hứa hẹn tốt đối với việc phát triển bền vững của ngành chăn nuôi. Theo tính toán của các nhà hoạch định chiến lược quốc tế, tốc độ tăng tiêu thụ hàng năm của các nước đang phát triển từ nay đến năm 2020 về thịt heo là 2,8%, thịt bò là 2,8%, thịt gia cầm 3,1% và sữa là 3,3%, trong khi đó tốc độ tăng thu nhập bình quân đầu người là 6,1%, chính vì vậy nhu cầu sản phẩm chăn nuôi tiếp tục tăng mạnh ở nước ta. Dự báo đến năm 2015 mức tiêu thụ thịt/người/năm ở Việt Nam sẽ là 54 kg thịt hơi, tương đương 38 kg thịt xẻ và 90 quả trứng/người/năm, năm 2020 là 40 kg thịt xẻ, 100 quả trứng/người/năm và năm 2030 là 45 kg thịt xẻ và 120 quả trứng/người/năm. Như vậy, tổng sản lượng thịt hơi các loại năm 2015 là 3,5 triệu tấn, năm 2020 là 4 triệu tấn và năm 2030 là 5,5 triệu tấn, sản lượng trứng tiêu thụ trong nước năm 2015 là 8,4 tỷ quả, năm 2020 là 10 tỷ quả và năm 2030 là 14 tỷ quả. d) Thuỷ sản + Thị trường trong nước Trong giai đoạn 2000 – 2010, tổng sản lượng TS tăng bình quân 8%/năm, GTSX TS tăng 10%/năm và giá TS liên tục tăng, bình quân 9%/năm. Sức tiêu thụ mạnh TS trong nước còn thể hiện qua việc nhập nhiều mặt hàng TS để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng đa dạng. Trong thời gian tới nhu cầu tiêu dùng TS trong nước còn tiếp tục tăng mạnh do bùng phát các loại bệnh gia súc gia cầm... ảnh hưởng nhiều cả chất lượng và khối lượng nguồn thực phẩm nói chung.

153

Cùng với sự gia tăng dân số và mức tiêu thụ sản phẩm TS theo đầu người của Việt Nam tăng, dự báo mức tiêu thụ TS tại thị trường trong nước cũng sẽ tăng mạnh trong thập kỷ tới. Và nếu năm 2020 Việt Nam có khoảng 50% dân số sống ở các đô thị và thu nhập bình quân đầu người khoảng 2.000 USD, mức tiêu dùng TS trên đầu người gia tăng khoảng 17% so với hiện nay, nhu cầu tiêu dùng TS năm 2020 khoảng 3,5 triệu tấn và năm 2030 khoảng 5 triệu tấn. Tuy nhiên do mức thu nhập thay đổi, dân số ở NT thay đổi, số người thành thị và người có thu nhập cao tăng lên nên sản phẩm TS tiêu thụ sẽ ngày càng đòi hỏi chất lượng và giá trị cao hơn. Các loại TS nuôi trồng truyền thống sẽ tiêu thụ ít hơn và ngược lại, ngày càng có nhiều yêu cầu về các loại TS có chất lượng cao, có nhiều thịt, ít xương, dễ cung cấp qua các nhà hàng, siêu thị ở dạng tươi sống. + Thị trường xuất nhập khẩu: Năm 2012 cả nước xuất khẩu khối lượng TS đạt giá trị xuất khẩu 6.090 triệu USD. Dự báo mức giá xuất khẩu trung bình các hàng TS của Việt Nam năm 2020 là 4,8 USD/kg, như vậy muốn có được 11 tỷ USD từ xuất khẩu TS cần có sản lượng nguyên liệu cung cấp cho xuất khẩu là 2,3 triệu tấn. Đến năm 2030, trị giá xuất khẩu là 30 tỷ USD, tương đương sản lượng là 4,2 triệu tấn45. Các thị trường chính nhập khẩu TS của Việt Nam là Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc, Đức, Tây Ban Nha, Úc, Trung Quốc, Hà Lan, Italia, Bỉ. Dự báo giá trị xuất khẩu hàng TS của Việt Nam theo vùng lãnh thổ trên thế giới trong thời gian tới: các nước EU chiếm 3035%; Đông Bắc Á 25-30%; Châu Mỹ 25%; Đông Nam Á 10%, Trung Quốc (cả Hồng Kông và Đài Loan) 10%, ngoài ra còn các thị trường khác như Đông Âu, Tây Nam Á, Châu Phi... Nhập khẩu hàng TS: Việt Nam nhập khẩu hàng TS với giá trị khoảng 300 triệu USD/năm, trong đó cơ cấu theo vùng là: Châu Mỹ chiếm 10%; các nước EU 15%; Trung Quốc 15%; Đông Nam Á 20%; Đông Bắc Á 15%... 3.3.3. Nhu cầu tiêu thụ trên địa bàn tỉnh Dân số của tỉnh An Giang đến năm 2015 là 2.207 ngàn người, năm 2020 là 2.240 ngàn người46; tốc độ tăng bình quân thời kỳ 10 năm 2011-2020 là 0,41%/năm. Bảng 3.3: Dự báo về nhu cầu tiêu thụ nông sản của tỉnh đến năm 2020 45

Theo Quyết định số 1445/QĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển thủy sản đến năm 2020, tầm nhìn 2030: Đến năm 2020, giá trị xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 11 tỷ USD; tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 7 -8%/năm (giai đoạn 2011 - 2020); Đến năm 2030, giá trị xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 20 tỷ USD; tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 6 -7%/năm (giai đoạn 2020 – 2030). 46 Theo Phê duyệt Quy hoạch phát triển nhân lực tỉnh An Giang giai đoạn 2011 – 2020.

154

(Định mức theo ủy ban Quốc gia về an ninh lương thực và dinh dưỡng quốc gia) 2015 Hạng mục

Gạo Rau các loại Quả các loại Thịt các loại - Thịt bò - Thịt trâu - Thịt gia cầm - Thịt heo Trứng (triệu quả)

2020

BQ/ người/n ăm (kg)

Nhu cầu cho người dân tại chỗ (tấn)

220 110 50 28 3 1 5 19

485.540 242.770 110.350 61.796 6.621 2.207 11.035 41.933

Nhu cầu cho khách du lịch47 (tấn) 6.088 3.044 1.384 775 83 28 138 526

110,4

1,4

Tổng nhu cầu (tấn)

BQ/ người/ năm (kg)

Nhu cầu cho người dân tại chỗ (tấn)

Nhu cầu cho khách du lịch (tấn)

Tổng nhu cầu (tấn)

491.628 245.814 111.734 62.571 6.704 2.235 11.173 42.459

210 120 70 33 3,5 1,5 6 22

470.400 268.800 156.800 73.920 7.840 3.360 13.440 49.280

8.621 4.926 2.874 1.355 144 62 246 903

479.021 273.726 159.674 75.275 7.984 3.422 13.686 50.183

111,7

156,8

2,9

159,7

3.4. Dự báo về các tiến bộ khoa học và công nghệ có thể áp dụng - Những tiến bộ thuộc lĩnh vực công nghệ sinh học: Trong các giai đoạn tới công nghệ sinh học sẽ có những bước phát triển mạnh mẽ và được ứng dụng ngày càng sâu, rộng trong các hoạt động sản xuất nông- lâm- ngư nghiệp. Dự báo các tiến bộ khoa học- công nghệ thuộc lĩnh vực công nghệ sinh học sẽ trở nên phổ biến và mang lại tác động tích cực thúc đẩy hoạt động sản xuất của các ngành cả về lượng và chất trong các giai đoạn đến 2020 và sau 2020 là: + Trong NN: sẽ tạo ra các giống cây trồng, vật nuôi có ưu thế thích nghi với điều kiện ngoại cảnh, có năng suất và phẩm chất cao đáp ứng với yêu cầu ngày càng phong phú và đa dạng của thị trường. Đồng thời có thời gian sinh trưởng hợp lý, phù hợp với yêu cầu bố trí cơ cấu mùa vụ đối với các cây hàng năm, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng đất và phát huy được các điều kiện sinh thái của từng địa bàn (các chế độ nhiệt, ẩm), với cây lâu năm sẽ rút ngắn thời kỳ kiến thiết cơ bản, sớm cho sản phẩm. Trong chăn nuôi công nghệ sinh học còn góp phần nâng cao hiệu ích của thức ăn chế biến tổng hợp và thức ăn thô xanh. + Trong lâm nghiệp: công nghệ sinh học sẽ tạo được các giống cây rừng có khả năng tăng trưởng nhanh, sinh khối lớn góp phần tăng năng suất rừng trồng. Đồng thời có

Nghị quyết số 11-NQ/TU, ngày 15/01/2013 về đẩy mạnh phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020: Phấn đấu đến năm 2015, tỉnh đón 5,6 triệu lượt khách đến các khu, điềm du lịch, năm 2020 đón hơn 6,5 triệu lượt khách.

155

vai trò quan trọng nâng cao hiệu quả hoạt động bảo tồn và phục hồi, phát triển quỹ gen các loài động, thực vật tự nhiên và hoang dã quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng. + Trong nuôi trồng thủy sản: công nghệ sinh học được ứng dụng để phát triển, nâng cao hiệu quả sản xuất các loài, giống thủy sản nuôi trồng phục vụ cho yêu cầu mở rộng quy mô sản xuất theo hướng đa dạng hóa, đáp ứng yêu cầu thị trường cả về lượng và chất. Các tiến bộ về giống sẽ mở ra triển vọng phát triển nuôi trồng nhiều loài thủy sản có giá trị kinh tế cao. Ngoài ra công nghệ sinh học còn được ứng dụng trong sản xuất, cung cấp thức ăn cho thủy sản nuôi, phòng ngừa dịch bệnh.v.v… Công nghệ sinh học còn được đẩy mạnh ứng dụng trong các hoạt động xử lý chất thải, xử lý môi trường sản xuất, bảo quản, chế biến nông- lâm- thủy sản, kiểm tra dư lượng kháng sinh, thuốc trừ sâu, kim loại nặng và độc tố tảo độc… trong các nông- thủy sản hàng hóa đáp ứng với yêu cầu vệ sinh- an toàn thực phẩm đang ngày càng khắt khe của thị trường, đặc biệt với các sản phẩm xuất khẩu. - Các tiến bộ về công nghệ canh tác: Các công nghệ mới trong canh tác sẽ có bước phát triển mạnh mẽ, trở nên phổ biến trong hoạt động sản xuất như: thủy canh (canh tác không dùng đất), canh tác trong hệ thống nhà kính, nhà lưới gắn với các công nghệ thâm canh cao (tự động hóa hệ thống tưới, chiếu ánh sáng, bón phân…). Các công nghệ canh tác mới sẽ mang lại năng suất, phẩm chất sản phẩm cao đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, cho phép tiết kiệm diện tích đất canh tác. - Các tiến bộ về công nghệ thông tin: Những tiến bộ trong lĩnh vực công nghệ thông tin sẽ ngày càng được ứng dụng phổ biến tạo nguồn lực có tính đột phá thúc đẩy sự chuyển biến mạnh mẽ về chất trong các hoạt động sản xuất, đặc biệt nâng cao năng lực quản lý, chỉ đạo, tổ chức sản xuất theo hướng thâm canh tự động hóa, phát triển lưu thông nhờ đáp ứng nhanh chóng, chính xác về thông tin phục vụ cho đầu tư sản xuất và lưu thông tiêu thụ sản phẩm. KH - CN phát triển mạnh sẽ trực tiếp giúp nâng cao năng suất, chất lượng, giảm giá thành nông phẩm, tác động nhanh tới sự thay đổi cơ cấu SXNN theo hướng có hiệu quả đem đến những giá trị sử dụng mới và lợi nhuận cao hơn. 3.5. Biến đổi khí hậu và công trình thượng nguồn sông Mê Kông tác động đến SXNN 3.5.1. Biến đổi khí hậu Các nhà khoa học trên thế giới đã khẳng định BĐKH toàn cầu là tất yếu và con người không thể tránh khỏi. BĐKH cùng với sự gia tăng của nhiệt độ toàn cầu là những 156

biến động mạnh mẽ của lượng mưa và sự gia tăng của hiện tượng khí hậu, thời tiết cực đoan như lũ lụt, hạn hán, nước biển dâng và trở thành mối đe doạ thường xuyên đối với sản xuất và đời sống. Mối đe dọa này ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn khi dân số ngày càng tăng, các hoạt động kinh tế ngày càng phát triển. Ở vùng nhiệt đới, nhiệt độ trung bình tăng lên ảnh hưởng xấu tới năng suất của phần lớn cây ngũ cốc (10C đối với cây bắp, 20C cho lúa nước). Nếu nhiệt độ tăng trên 30C thì sẽ ảnh hưởng đến tất cả các loại cây trồng ở tất cả các vùng (Fisher et al 2002; Rosenzweig et al 2001). An Giang là nơi sẽ chịu nhiều ảnh hưởng của BĐKH toàn cầu. Đó là các vấn đề: khô hạn, đất đai bị bạc màu, diện tích đất bị nhiễm phèn ngày càng tăng; đa dạng sinh học giảm mạnh; nhiệt độ không khí ngày càng tăng và hạn hán bất thường, lũ lụt không theo quy luật; nhiều dịch bệnh mới hình thành,… đe dọa đến đời sống của người dân. Theo kịch bản BĐKH tại An Giang do Trung tâm Tư vấn và Dịch vụ tài nguyên và môi trường báo cáo tại hội nghị môi trường và BĐKH tỉnh An Giang ngày 06 tháng 12 năm 2010, có 2/11 địa bàn trong tỉnh không bị ngập là thị xã Tân Châu và huyện An Phú; các địa bàn khác đều ngập ở nhiều mức độ khác nhau, trong đó địa bàn có diện tích ngập nhiều nhất là huyện Thoại Sơn với 83 km2 chiếm 18% diện tích tự nhiên và diện tích ngập ít nhất là thành phố Long Xuyên với 0,55 km2 chiếm 0,5% diện tích tự nhiên. Việc BĐKH sẽ gây những bất thường về thiên tai, tác động đến nhiều lĩnh vực trong đời sống như nước lũ sẽ cao hơn, thời gian ngập lũ dài hơn, nước ngọt sẽ khan hiếm; gây thoái hóa tài nguyên đất, sạt lở, xâm thực đường bờ do thay đổi bất thường của dòng nước. Theo dự báo, năm 2030 có khoảng 45% đất NN có nguy cơ bị thiệt hại mùa màng do lũ lụt, năng suất lúa dự báo sẽ giảm 9% nếu mực nước biển dâng cao 1m; môi trường NTTS bị ảnh hưởng do thời tiết, khí hậu thay đổi, mưa nhiều khiến dịch bệnh phát triển. Đa dạng sinh học bị suy giảm do BĐKH sẽ tác động ngược lại làm gia tăng mức độ BĐKH; gây thiệt hại các công trình giao thông, nhà cửa và sức khỏe người dân khi lũ lụt, dịch bệnh gây ra. Các phân tích về trồng trọt đã cho thấy sự giảm đáng kể của tác động BĐKH khi có chiến lược thích ứng toàn diện (Timsima and Connor, 2001). Việc lựa chọn cây trồng và phương cách trồng trọt linh hoạt để giảm tác động tiêu cực, cho phép vừa thay đổi gen mới với các giống cây mới nếu các chương trình quốc gia có khả năng hỗ trợ (Borton and Lim, 2005). FAO và các cơ quan nghiên cứu khác đã thực hiện một chương trình lai tạo giống mới cho toàn cầu (Global Initiative on Plant Breeding Capcity Build – GIPB), và đã đưa ra tại cuộc họp của các Chính phủ bàn về Hiệp định các nguồn gen cây trồng để cung cấp cho NN ở Madrid 2007. Công việc của FAO trong việc phổ biến cây trồng bao gồm cả các công cụ trợ giúp quyết định như từ cây trồng sinh thái đến chọn lựa cây thay thế cho các hệ sinh thái cụ thể. Lựa chọn cây thích ứng không thể tách rời các biện pháp 157

quản lý với các hệ sinh thái NN. Ví dụ cây lúa vừa bị ảnh hưởng bởi khí hậu nhưng cũng ảnh hưởng lên khí hậu, BĐKH có ảnh hưởng rất lớn đến năng suất lúa. 3.5.2. Tác động từ các công trình thượng nguồn sông Mê Kông Nằm ở hạ nguồn sông Mê Kông, An Giang đang đứng trước nguy cơ phải gánh chịu tác động to lớn, chưa thể lường trước từ các chương trình, dự án phát triển trên dòng chính ở phía thượng nguồn. Tuy chưa có nghiên cứu riêng cho tỉnh An Giang, nhưng theo báo cáo đánh giá môi trường chiến lược thủy điện dòng chính Mê Kông, do Trung tâm Quản lý Môi trường Quốc tế (ICEM) thực hiện cho Ủy hội sông Mê Kông thì: ĐBSCL sẽ bị tổn thất rất lớn về kinh tế do tác động tiềm tàng nếu hệ thống đập dòng chính được xây dựng. Một số tác động có thể dự đoán đó là làm giảm dòng chảy mùa khô, kết hợp với ảnh hưởng của BĐKH và nước biển dâng sẽ làm gia tăng nhập mặn, ảnh hưởng đến NN và NTTS; suy giảm lượng phù sa bồi đắp cho đồng bằng từ 26 triệu tấn/năm xuống còn 7 triệu tấn/năm; thủy sản biển, nước ngọt và nuôi trồng đều bị ảnh hưởng với ước tính tổn thất ít nhất từ 500 triệu đến 1 tỷ USD mỗi năm.

158

Phần 4: Quy hoạch phát triển nông nghiệp – nông thôn tỉnh An Giang đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 4.1. Quan điểm phát triển + Quan điểm phát triển nông nghiệp 1) Quy hoạch phát triển các ngành ngành NN, LN và TS phải hướng tới thực hiện nâng cao chất lượng, khả năng cạnh tranh, hiệu quả và tính bền vững cho nền NN của tỉnh. Đẩy mạnh thực hiện tái cơ cấu NN theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, chuyển mạnh từ phát triển theo chiều rộng lấy số lượng làm mục tiêu phấn đấu sang nâng cao chất lượng, hiệu quả kinh tế thể hiện bằng giá trị, lợi nhuận. Nền NN của tỉnh An Giang trong 30 năm qua vẫn dựa vào cơ cấu truyền thống, xoay quanh trục trọng tâm lấy mục tiêu hàng đầu là đảm bảo an ninh lương thực, tập trung mọi nguồn lực theo hướng làm càng nhiều diện tích lúa càng tốt, sản xuất lúa càng nhiều càng tốt, xuất khẩu gạo càng nhiều càng tốt, trong khi nội dung hiệu quả kinh tế và lợi ích nông dân chưa được nhấn mạnh (và đây cũng là thực tế của ngành NN Việt Nam). Cơ cấu của ngành NN mới phải tạo ra được những ngành sản xuất hàng hóa chủ lực với hai tiêu chí quan trọng nhất: một là, nâng cao nhanh thu nhập cho nông dân trên cơ sở nâng cao doanh thu và lợi tức trên 1 ha đất sản xuất kinh doanh. Đảm bảo mọi người làm NN có thể làm giàu trên mảnh đất của mình, tạo nền tảng phát triển nền NN bền vững. Hai là, đảm bảo mọi ngành hàng sản xuất chủ lực của tỉnh đủ sức cạnh tranh quốc tế, đủ sức đề kháng mọi sự bất trắc trong quá trình hội nhập quốc tế, tự do hóa thương mại. Phải tập trung trí tuệ và nguồn lực để hình thành những ngành sản xuất hàng hóa chủ lực có khả năng đem lại nguồn doanh thu lớn, xứng tầm với nền NN sản xuất hàng hóa lớn và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. 2) Quy hoạch phát triển SXNN trên cơ sở phát huy cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, đáp ứng yêu cầu thị trường dựa vào tiềm năng và lợi thế của tỉnh; kết hợp ứng dụng nhanh các thành tựu KH - CN, đặc biệt là ứng dụng CNC; sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên đất, nước, nguồn nhân lực được đào tạo; thích ứng với BĐKH, bảo vệ môi trường sinh thái. Ưu tiên ứng dụng KH - CN, đặc biệt là công nghệ sinh học, lấy KH - CN là điểm tựa chính để tăng nhanh năng suất và chất lượng trong điều kiện đất NN ngày càng bị thu hẹp. Đầu tư xây dựng khu SXNN ứng dụng CNC, nâng cao chất lượng nông sản, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm. 159

Phát huy lợi thế các tiểu vùng sinh thái (vùng đầu nguồn, vùng cù lao, vùng Bảy Núi) để hình thành các vùng sản xuất hàng hóa tập trung (lúa chất lượng cao, lúa nếp, bắp lai, rau màu, hoa cây cảnh, cây dược liệu, cây ăn trái, chăn nuôi, NTTS…) gắn với hệ thống phân phối và tiêu thụ sản phẩm tiện lợi cho người dân. 3) Quy hoạch phát triển SXNN phải gắn kết chặt chẽ với phát triển công nghiệp bảo quản, công nghiệp chế biến và thị trường tiêu thụ; chú trọng việc xây dựng và phát triển thương hiệu cho từng nông sản hàng hóa chủ lực. Ưu tiên nguồn lực (vốn, lãi suất vay, đất đai, chính sách…) cho các mô hình liên kết trong chuỗi sản xuất sản phẩm NN, các mô hình sản xuất áp dụng CNC, các mô hình liên kết trong chuỗi sản xuất sản phẩm NN xuất khẩu. 4) Quy hoạch phát triển NN phải gắn với yêu cầu chuyển đổi nhanh lao động từ NN sang phi NN; rút nhanh lao động ra khỏi NN, tạo điều kiện tăng NSLĐ NN và tăng thu nhập, cũng là điều kiện cần thiết để có một nền NN sản xuất tập trung, theo quy mô hàng hóa trong tiến trình CNH NN, NT. Đối với một tỉnh NN, đông dân số bậc nhất vùng ĐBSCL như An Giang, trong tiến trình CNH, tương tác giữa khu vực NN, NT với công nghiệp đóng vai trò rất quan trọng. Sau gần 3 thập kỷ “Đổi mới”, thách thức quan trọng nhất của NN, NT An Giang đã chuyển từ an ninh lương thực, thiếu đói sang dư thừa lao động, chia cắt và tụt hậu với khu vực công nghiệp và bộ toàn nền kinh tế trên các phương diện: năng suất, thu nhập và trình độ phát triển. Vấn đề đặt ra là phải duy trì tăng trưởng NN trong những giới hạn về vốn đầu tư, đất đai, tài nguyên. Nếu công nghiệp (hay khu vực kinh tế phi NN) tạo việc làm không rút lao động ra khỏi NT để tạo điều kiện cho NN tăng NSLĐ và thu nhập thì khu vực NN, NT sẽ là gánh nặng và trở ngại cho tiến trình CNH. 5) Tăng cường sự tham gia của tất cả các thành phần kinh tế trong quá trình tái cơ cấu ngành; đẩy mạnh phát triển đối tác công tư (PPP) và cơ chế đồng quản lý, phát huy vai trò của các tổ chức cộng đồng. Ngành NN cần là huy động nhiều nhất nguồn lực toàn xã hội cho đầu NN. Do đó, việc thúc đẩy mô hình liên kết công tư trong SXNN là hết sức quan trọng. Xác định liên kết công tư trong NN là một xu hướng phát triển mới trong SXNN (đã được minh chứng bằng các mô hình cánh đồng lớn, cánh đồng liên kết). Đây là một cách làm để thu hút nhiều hơn nữa các doanh nghiệp tư nhân trong nước, nhà đầu tư nước ngoài (khu vực tư). Đồng thời, khắc phục tình trạng sản xuất phân tán, manh mún của nông dân hiện nay, thúc đẩy tăng năng suất NN và mức sống của dân cư ở NT Nông dân và doanh nghiệp trực tiếp đầu tư đổi mới quy trình sản xuất, công nghệ và thiết bị để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và sử dụng tài nguyên hiệu quả hơn. 160

Tỉnh và Ngành NN giữ vai trò hỗ trợ, tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động của các thành phần kinh tế; tập trung hỗ trợ nghiên cứu, phát triển và chuyển giao KH - CN, phát triển thị trường, cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất và đời sống, cung cấp thông tin, dịch vụ. + Quan điểm phát triển nông thôn 1) Quy hoạch phát triển NT phải đáp ứng mục tiêu xây dựng NTM theo hướng văn minh, có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước hiện đại, đời sống của người dân ngày càng nâng cao. Xác định nông dân là chủ thể của quá trình xây dựng và phát triển NTM. Giải quyết vấn đề NN, nông dân, NT (tam nông) là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội; trước hết, phải khơi dậy tinh thần yêu quê hương, tự chủ, tự lực vươn lên của nông dân. Xây dựng xã hội NT ổn định, phát huy tinh thần dân chủ, có đời sống văn hoá phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc, tạo động lực cho phát triển NN và xây dựng NTM, nâng cao đời sống nông dân, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, bất bình đẳng giữa khu vực thành thị và NT. Phát triển cơ sở hạ tầng KT - XH ở NT, chú trọng phát triển giao thông NT, giao thông nội đồng, hoàn chỉnh hệ thống thủy lợi đa mục tiêu, hệ thống đê bao để bảo đảm phát triển sản xuất nông nghiêp hàng hóa ổn định, giảm chi phí sản xuất, tăng cơ hội tiếp cận thị trường tiêu thụ cho nông sản đầu ra. 2) Xác định phát triển NT là nền tảng quan trọng để phát triển KT - XH, là điều không thể thiếu để tăng trưởng bền vững, giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm an ninh quốc phòng và bảo vệ môi trường sinh thái cho tỉnh. 3) Quy hoạch phát triển NT phải có sự đổi mới mạnh mẽ về cơ chế chính sách, đặc biệt là cơ chế thu hút đầu tư. Ngoài sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, cần tăng cường các hình thức đối tác công tư, tạo điều kiện cho mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư. 4) Phát triển NT phải vững bền cả về tự nhiên và xã hội. Đảm bảo môi trường NT trong sạch; giảm thiểu rủi ro do bệnh tật, thiên tai và quá trình BĐKH gây ra; thu hẹp khoảng cách về cơ hội phát triển giữa đô thị và NT, cũng như giữa các nhóm dân cư NT; hỗ trợ người nghèo, những nhóm đối tượng khó khăn trong quá trình phát triển. 4.2. Mục tiêu phát triển 4.2.1. Mục tiêu tổng quát Xây dựng nền NN phát triển theo hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hoá lớn trên cơ sở phát huy các lợi thế so sánh về vị trí địa lý, tài nguyên thiên nhiên; ứng dụng CNC để tăng năng suất, chất lượng, hiệu quả và năng lực cạnh tranh cao, góp phần cùng cả nước đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia cả trước mắt và lâu dài, đáp ứng 161

nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng trong nước và đủ sức cạnh tranh trên thị trường thế giới; nâng cao hiệu quả sử dụng đất đai, nguồn nước, lao động và nguồn vốn đầu tư; tăng nhanh thu nhập và mức sống của nông dân, người lao động ở khu vực NT. Xây dựng NTM có kết cấu hạ tầng KT - XH từng bước hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn NN với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội NT ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở NT dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường; nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư NT, hài hòa giữa các vùng, các cộng đồng dân cư, tạo sự chuyển biến nhanh hơn ở các vùng đồng bào dân tộc; nông dân được đào tạo để phù hợp với nền SXNN hàng hóa, đáp ứng yêu cầu của thị trường và đóng vai trò làm chủ NTM. 4.2.2. Các phương án mục tiêu Trên cơ sở tiếp cận từ xuất phát điểm hiện nay của NN An Giang trong tổng thể KTXH tỉnh và vùng KTTĐ vùng ĐBSCL, từ tiềm năng phát triển của các ngành trong NN tỉnh, từ bối cảnh hội nhập và nhu cầu phát triển nhanh để xây dựng nền NN của tỉnh theo hướng sản xuất hàng hoá. Đồng thời từ quan điểm, định hướng đến năm 2020, xác định các phương án phải đảm bảo phát triển bền vững, không đơn thuần chạy theo tốc độ tăng trưởng nhanh mà hết sức coi trọng chất lượng của sự tăng trưởng nhằm nâng cao giá trị gia tăng. 4.2.2.1. Phương án 1: Phương án 1 được xây dựng trong điều kiện là: các vùng chuyên canh sản xuất lúa, rau màu, thủy sản của tỉnh chỉ đạt 80-90% về quy mô diện tích48; nghĩa là việc huy động các nguồn lực phát triển, nhất là nguồn vốn đầu tư ngoài nhà nước còn gặp nhiều khó khăn nên chưa đảm bảo đúng tiến độ. Đồng thời, thị trường tiêu thụ nông sản hàng hóa (với mức giá kỳ vọng) từ các vùng chuyên canh rau màu chỉ đạt mức 80-90% sản lượng sản xuất, vùng chuyên canh thủy sản hàng hóa ở mức 90-95%; tăng trưởng của các ngành công nghiệp chế biến, thương mại dịch vụ có khởi sắc hơn so với các năm gần đây (ví dụ 2 năm 2011, 2012 chỉ đạt mức 6,5%/năm) nhưng chưa tương xứng với tiềm năng, cơ hội, dự báo tăng trưởng bình quân 10%/năm thời kỳ 2011-2020. Khi đó, tốc độ tăng GDP khu vực NLTS là 3,5%/năm thời kỳ 2011-2020; trong đó thời kỳ 2011-2015 là 3,6% (riêng 2 năm 2011, 2012 chỉ tăng 2,3%/năm) và thời kỳ 2016-2020 là 3,5%/năm. - Tốc độ tăng trưởng GTSX NLTS đạt bình quân 5,3%/năm thời kỳ 2011 – 2020, trong đó thời kỳ 2011 – 2015 đạt 5,0%, thời kỳ 2016 - 2020 đạt 5,5%.

Luận chứng cụ thể trong Quy hoạch chi tiết 3 vùng chuyên canh lúa, rau màu, thủy sản.

162

Bảng 4.1a: Giá trị gia tăng ngành nông lâm thủy sản theo giá so sánh 2010 ĐVT: tỷ đồng Tốc độ tăng BQTK (%/năm)

GDP NLTS 1. Nông nghiệp 2. Lâm nghiệp 3. Thuỷ sản

2010

2015

2020

2030

15.631 13.634 233 1.764

18.610 16.224 240 2.146

22.127 19.204 245 2.678

29.684 25.459 257 3.967

20112015 3,6 3,5 0,6 4,0

20162020 3,5 3,4 0,4 4,5

2011 – 2020 3,5 3,5 0,5 4,3

2021 – 2030 3,0 2,9 0,5 4,0

Bảng 4.1b: GTSX nông lâm thủy sản theo giá so sánh 2010 ĐVT: tỷ đồng Tốc độ tăng BQTK (%/năm) Hạng mục GTSX NLTS 1. Nông nghiệp T.đó: Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ NN 2. Lâm nghiệp 3. Thuỷ sản

2010

2015

2020

2030

33.760 26.679 22.374 1.593 2.712 308 6.773

43.020 34.050 27.580 2.725 3.745 326 8.644

56.319 44.410 34.370 4.908 5.132 340 11.569

83.441 63.303 43.996 10.117 9.190 376 19.762

20112015 5,0 5,0 4,3 11,3 6,7 1,2 5,0

20162020 5,5 5,5 4,5 12,5 6,5 0,8 6,0

2011 – 2020 5,3 5,2 4,4 11,9 6,6 1,0 5,5

2021 – 2030 4,0 3,6 2,5 7,5 6,0 1,0 5,5

Bảng 4.2: Cơ cấu GTSX nông lâm thủy sản theo giá hiện hành 2010

GTSX NLTS 1. Nông nghiệp Trong nông nghiệp Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ NN 2. Lâm nghiệp 3. Thuỷ sản

2015

2020

2030

Giá trị (Tỷ đ) 33.760 26.679

Cơ cấu (%) 100,0 79,0

Giá trị (Tỷ đ) 72.923 57.573

Cơ cấu (%) 100,0 79,0

Giá trị (Tỷ đ) 136.463 106.236

Cơ cấu (%) 100,0 77,9

Giá trị (Tỷ đ) 361.519 272.947

Cơ cấu (%) 100,0 75,5

22.650 1.734 2.294 308 6.773

85,0 7,0 9,0 1,0 20,0

46.058 5.182 6.333 547 14.803

80,0 9,0 11,0 0,8 20,2

81.802 11.686 12.748 887 29.340

77,0 11,0 12,0 0,7 21,5

193.792 43.672 35.483 1.808 86.764

71,0 16,0 13,0 0,5 24,0

- Trong toàn bộ ngành NLTS, NN chiếm 79% năm 2015, 77,9% năm 2020 và 75,5% năm 2030. LN chiếm 0,8% năm 2015, 0,7% năm 2020 và 0,5% năm 2030. Thủy sản chiếm 20,2% năm 2015, 21,5% năm 2020 và 24% năm 2030.

163

- Cơ cấu GTSX NN giá thực tế: trồng trọt 80% năm 2015, 77% năm 2020 và 71% năm 2030; ngành chăn nuôi 9% năm 2015, 11% năm 2020 và 16% năm 2030; dịch vụ NN 11% năm 2015, 12% năm 2020 và 13% năm 2030. - GTSX NLTS theo giá thực tế đến năm 2015 đạt 72.923 tỷ đồng, năm 2020 đạt 136.463 tỷ đồng và đến năm 2030 đạt 361.519 tỷ đồng. 4.2.2.2. Phương án 2: Phương án 2 được xây dựng trong điều kiện là: các vùng chuyên canh sản xuất lúa, rau màu, thủy sản của tỉnh đạt mục tiêu về quy mô diện tích, năng suất, sản lượng như mục tiêu phấn đấu (luận chứng cụ thể trong Quy hoạch chi tiết 3 vùng chuyên canh lúa, rau màu, thủy sản); nghĩa là tỉnh và ngành NN rất nổ lực trong việc huy động các nguồn lực phát triển, nhất là nguồn vốn đầu tư để đảm bảo đúng tiến độ. Đồng thời, 100% nông sản hàng hóa từ các vùng chuyên canh hàng hóa được tiêu thụ hết ở mức giá như kỳ vọng; tăng trưởng của các ngành công nghiệp chế biến, thương mại dịch vụ ở mức hợp lý, phù hợp với năng lực sản xuất và biết tận dụng tốt cơ hội thị trường trong và ngoài nước (dự báo GDP khu vực phi NN tăng bình quân 11,2%/năm thời kỳ 2011-2020, riêng 2 năm 2011-2012 chỉ tăng 6,6%/năm). Khi đó, dự báo tốc độ tăng GDP khu vực NLTS là 4,1%/năm thời kỳ 2011-2020; trong đó thời kỳ 2011-2015 là 3,6% (riêng 2 năm 2011, 2012 chỉ tăng 2,3%/năm) và thời kỳ 2016-2020 là 4,6%/năm. - Tốc độ tăng trưởng GTSX NLTS đạt bình quân 5,9%/năm thời kỳ 2011 – 2020, trong đó thời kỳ 2011 – 2015 đạt 5,0%, thời kỳ 2016 - 2020 đạt 6,8%. - Trong toàn bộ ngành NLTS, NN chiếm 79% năm 2015, 75% năm 2020 và 72,5% năm 2030. LN chiếm 0,8% năm 2015, 0,7% năm 2020 và 0,5% năm 2030. Thủy sản chiếm 20,2% năm 2015, 24,3% năm 2020 và 27% năm 2030. - Cơ cấu GTSX NN giá thực tế: trồng trọt 80% năm 2015, 71% năm 2020 và 65% năm 2030; ngành chăn nuôi 9% năm 2015, 15% năm 2020 và 20% năm 2030; dịch vụ NN 11% năm 2015, 14% năm 2020 và 15% năm 2030. Bảng 4.3a: Giá trị gia tăng ngành nông lâm thủy sản theo giá so sánh 2010 ĐVT: tỷ đồng Tốc độ tăng BQTK (%/năm)

GDP NLTS 1. Nông nghiệp 2. Lâm nghiệp 3. Thuỷ sản

2010

2015

2020

2030

15.631 13.634 233 1.764

18.610 16.224 240 2.146

23.357 20.172 245 2.940

33.278 28.455 257 4.566

20112015 3,6 3,5 0,6 4,0

20162020 4,6 4,5 0,4 6,5

2011 – 2020 4,1 4,0 0,5 5,2

2021 – 2030 3,6 3,5 0,5 4,5

164

Bảng 4.3b: GTSX nông lâm thủy sản theo giá so sánh 2010 ĐVT: tỷ đồng Tốc độ tăng BQTK (%/năm)

GTSX NLTS 1. Nông nghiệp T.đó: Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ NN 2. Lâm nghiệp 3. Thuỷ sản

2010

2015

2020

2030

33.760 26.679 22.374 1.593 2.712 308 6.773

43.020 34.050 27.580 2.725 3.745 326 8.644

59.690 46.649 34.987 6.064 5.598 340 12.701

93.871 70.749 45.987 14.150 10.612 376 22.746

20112015 5,0 5,0 4,3 11,3 6,7 1,2 5,0

20162020 6,8 6,5 4,9 17,4 8,4 0,8 8,0

2011 – 2020 5,9 5,7 4,6 14,3 7,5 1,0 6,5

2021 – 2030 4,6 4,3 2,8 8,8 6,6 1,0 6,0

Bảng 4.4: Cơ cấu GTSX nông lâm thủy sản theo giá hiện hành 2010

GTSX NLTS 1. Nông nghiệp Trong nông nghiệp Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ NN 2. Lâm nghiệp 3. Thuỷ sản

2015

2020

2030

Giá trị (Tỷ đ) 33.760 26.679

Cơ cấu (%) 100,0 79,0

Giá trị (Tỷ đ) 72.923 57.573

Cơ cấu (%) 100,0 79,0

Giá trị (Tỷ đ) 150.827 113.045

Cơ cấu (%) 100,0 75,0

Giá trị (Tỷ đ) 503.045 364.708

Cơ cấu (%) 100,0 72,5

22.650 1.734 2.294 308 6.773

85,0 7,0 9,0 1,0 20,0

46.058 5.182 6.333 547 14.803

80,0 9,0 11,0 0,8 20,2

80.262 16.957 15.826 980 36.802

71,0 15,0 14,0 0,7 24,3

237.060 72.942 54.706 2.515 135.822

65,0 20,0 15,0 0,5 27,0

- GTSX NLTS theo giá thực tế đến năm 2015 đạt 72.923 tỷ đồng, năm 2020 đạt 150.827 tỷ đồng và đến năm 2030 đạt 503.045 tỷ đồng. 4.2.2.3. Phương án 3: Phương án 3 được xây dựng trong điều kiện là: các vùng chuyên canh sản xuất lúa, rau màu, thủy sản của tỉnh đạt mục tiêu về quy mô diện tích, năng suất, sản lượng như mục tiêu phấn đấu49; đồng thời, 100% nông sản hàng hóa từ các vùng chuyên canh hàng hóa được tiêu thụ hết (như ở Phương án 2). Ngoài ra, nhờ thúc đẩy nhanh Kế hoạch ứng dụng NN CNC, cũng như nổ lực của tỉnh trong xúc tiến tiêu thụ các mặt hàng tiềm năng như cây dược liệu, nấm rơm, nấm dược liệu, tôm càng xanh, các loài cá nước ngọt khác, sản phẩm chăn nuôi như thịt bò… mà tăng trưởng chung của ngành đạt ở mức khá cao, dự báo khoảng 4,9%/năm thời kỳ 2011-2020; trong đó thời kỳ 2011-2015 là 3,6% (riêng 2 năm 2011, 2012 chỉ tăng 2,3%/năm) và thời kỳ 2016-2020 là 6,3%/năm. Hơn nữa, tăng 49

Luận chứng cụ thể trong Quy hoạch chi tiết 3 vùng chuyên canh lúa, rau màu, thủy sản.

165

trưởng của các ngành công nghiệp chế biến, thương mại dịch vụ ở cao, phát huy tốt năng lực sản xuất và tận dụng tốt cơ hội thị trường trong và ngoài nước (dự báo GDP khu vực phi NN tăng bình quân 12,5%/năm thời kỳ 2011-2020, riêng 2 năm 2011-2012 chỉ tăng 6,6%/năm). - Tốc độ tăng trưởng GTSX NLTS đạt bình quân 6,7%/năm thời kỳ 2011 – 2020, trong đó thời kỳ 2011 – 2015 đạt 5,0%, thời kỳ 2016 - 2020 đạt 8,5%. - Trong toàn bộ ngành NLTS, NN chiếm 79% năm 2015, 73,3% năm 2020 và 69,5% năm 2030. LN chiếm 0,8% năm 2015, 0,7% năm 2020 và 0,5% năm 2030. Thủy sản chiếm 20,2% năm 2015, 26% năm 2020 và 30% năm 2030. - Cơ cấu GTSX NN giá thực tế: trồng trọt 80% năm 2015, 68% năm 2020 và 62% năm 2030; ngành chăn nuôi 9% năm 2015, 18% năm 2020 và 23% năm 2030; dịch vụ NN 11% năm 2015, 14% năm 2020 và 15% năm 2030. - GTSX NLTS theo giá thực tế đến năm 2015 đạt 72.923 tỷ đồng, năm 2020 đạt 172.115 tỷ đồng và đến năm 2030 đạt 558.680 tỷ đồng. Bảng 4.5a: Giá trị gia tăng ngành nông lâm thủy sản theo giá so sánh 2010 ĐVT: tỷ đồng Tốc độ tăng BQTK (%/năm)

GDP NLTS 1. Nông nghiệp 2. Lâm nghiệp 3. Thuỷ sản

2010

2015

2020

2030

15.631 13.634 233 1.764

18.610 16.224 240 2.146

25.234 21.759 252 3.223

38.163 32.398 267 5.498

20112015 3,6 3,5 0,6 4,0

20162020 6,3 6,0 1,0 8,5

2011 – 2020 4,9 4,8 0,8 6,2

2021 – 2030 4,2 4,1 0,6 5,5

Bảng 4.5b: GTSX nông lâm thủy sản theo giá so sánh 2010 ĐVT: tỷ đồng Tốc độ tăng BQTK (%/năm)

GTSX NLTS 1. Nông nghiệp T.đó: Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ NN 2. Lâm nghiệp 3. Thuỷ sản

2010

2015

2020

2030

33.760 26.679 22.374 1.593 2.712 308 6.773

43.020 34.050 27.580 2.725 3.745 326 8.644

64.591 50.319 37.787 6.500 6.032 350 13.922

108.333 80.557 53.303 15.389 11.865 390 27.386

20112015 5,0 5,0 4,3 11,3 6,7 1,2 5,0

20162020 8,5 8,1 6,5 19,0 10,0 1,4 10,0

2011 – 2020 6,7 6,6 5,4 15,1 8,3 1,3 7,5

2021 – 2030 5,3 4,8 3,5 9,0 7,0 1,1 7,0

166

Bảng 4.6 : Cơ cấu GTSX nông lâm thủy sản theo giá hiện hành 2010

GTSX NLTS 1. Nông nghiệp Trong nông nghiệp Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ NN 2. Lâm nghiệp 3. Thuỷ sản

2015

2020

2030

Giá trị (Tỷ đ) 33.760 26.679

Cơ cấu (%) 100,0 79,0

Giá trị (Tỷ đ) 72.923 57.573

Cơ cấu (%) 100,0 79,0

Giá trị (Tỷ đ) 172.115 126.246

Cơ cấu (%) 100,0 73,3

Giá trị (Tỷ đ) 558.680 388.283

Cơ cấu (%) 100,0 69,5

22.650 1.734 2.294 308 6.773

85,0 7,0 9,0 1,0 20,0

46.058 5.182 6.333 547 14.803

80,0 9,0 11,0 0,8 20,2

85.847 22.724 17.675 1.119 44.750

68,0 18,0 14,0 0,7 26,0

240.735 89.305 58.243 2.793 167.604

62,0 23,0 15,0 0,5 30,0

4.2.3. Lựa chọn phương án mục tiêu Phương án 1 sẽ có tính khả thi cao nhất vì mục tiêu tăng trưởng ở mức vừa phải. Mọi yêu cầu về huy động các nguồn nội lực, ngoại lực ở phương án 1, tỉnh An Giang hoàn toàn đáp ứng được. Phương án 2 có tính khả thi chỉ xếp sau phương án 1; mục tiêu tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu nội bộ ngành được tính toán và dự báo trên cơ sở phát huy tốt các tiềm năng, lợi thế của tỉnh và cũng phù hợp với tốc độ tăng trưởng thương mại nông sản trong nước và thế giới trong 10, 15 năm tới. Phương án 3 là phương án tốt nhất, mong muốn nhất. Phương án 3 đòi hỏi sự hội tụ đầy đủ cả các yếu tố đến từ 2 phía cung và cầu: Phía cung chính là các nguồn lực, phía cầu chính là thị trường tiêu thụ nông sản. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế trong nước đang từng bước vượt qua khó khăn; bối cảnh thế giới, nhất tình hình thương mại toàn cầu cũng đầy thách thức, khó dự báo hết thì Phương án 3 nên là phương án phấn đấu cho ngành NN của tỉnh An Giang Do đó, Phương án 2 được lựa chọn để để luận chứng cơ cấu ngành, tính toán các chỉ tiêu quy hoạch. 4.2.4. Mục tiêu cụ thể a) Thời kỳ 2011 – 2015: – Cơ cấu GDP ngành NLTS đến năm 2015: NN 85,0%, LN 1,2%, TS 13,8%. – GDP NN năm 2015 đạt 25% trong cơ cấu GDP cả tỉnh. – Tốc độ tăng trưởng GDP NLTS bình quân 3,6%/năm thời kỳ 2011-2015 (tính theo giá so sánh năm 2010). Vì 2 năm 2011-2012 tốc độ GDP NLTS chỉ tăng 2,3%/năm nên để đạt mục tiêu tăng trưởng cho thời kỳ 2011-2015 thì 3 năm 2013-2015 còn lại phải đạt tốc độ là 4,4%.

167

– Tốc độ tăng trưởng GTSX NLTS bình quân 5%/năm thời kỳ 2011-2015 (tính theo giá so sánh năm 2010). Vì 2 năm 2011-2012 tốc độ GTSX NLTS chỉ tăng 3,6%/năm nên để đạt mục tiêu tăng trưởng cho thời kỳ 2011-2015 thì 3 năm 2013-2015 còn lại phải đạt tốc độ là 5,9%. – Tỷ trọng chăn nuôi chiếm 9% trong cơ cấu GTSX NN vào năm 2015. – Kim ngạch xuất khẩu NLTS năm 2015 đạt 950 triệu USD, trong đó nông sản đạt 400 triệu USD, TS đạt 450 triệu USD. – GTSX NN trên 1 ha đất SXNN năm 2015 bình quân khoảng 210 triệu đồng. – Lao động trong khu vực NLTS là 710 ngàn người, chiếm 52% lao động đang làm việc trong nền kinh tế (năm 2010 có 692 ngàn lao động NLTS, chiếm 57%); NSLĐ khu vực NLTS tương ứng là 44 triệu đồng/lao động/năm (năm 2010 là 23 triệu đồng/lao động, tính theo giá thực tế). – Nâng cao thu nhập và cải thiện mức sống cho cư dân NT, góp phần giảm tỷ lệ đói nghèo. Đến năm 2015, thu nhập bình quân đầu người khu vực NT đạt 35,3 triệu đồng/năm (năm 2010 là 14,1 triệu đồng); tỷ lệ hộ nghèo khu vực NT còn 6%. b) Thời kỳ 2016 – 2020: – Cơ cấu GDP ngành NLTS đến năm 2020: NN 80,0%, LN 0,9%, TS 19,1%. – GDP NN năm 2020 đạt 20% trong cơ cấu GDP cả tỉnh. – Tốc độ tăng trưởng GDP NLTS bình quân 4,6%/năm thời kỳ 2016-2020 (tính theo giá so sánh năm 2010). – Tốc độ tăng trưởng GTSX NLTS bình quân 6,8%/năm thời kỳ 2016-2020 (tính theo giá so sánh năm 2010). – Tỷ trọng chăn nuôi chiếm 15% trong cơ cấu GTSX NN vào năm 2020. – Kim ngạch xuất khẩu NLTS đạt 1.300 triệu USD, trong đó nông sản 510 triệu USD, TS 790 triệu USD; tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu NLTS đạt bình quân 6,5%/năm. – GTSX NN trên 1 ha đất SXNN bình quân đạt 420 triệu đồng. – Lao động trong khu vực NLTS là 692 ngàn người, chiếm 47% lao động đang làm việc trong nền kinh tế; NSLĐ khu vực NLTS là 91 triệu đồng/lao động/năm (tính theo giá thực tế).

168

– Đến năm 2020, thu nhập bình quân đầu người khu vực NT đạt 70,6 triệu đồng/năm (tính theo giá thực tế), gấp 5 lần so với năm 2010; tỷ lệ hộ nghèo khu vực NT còn 4,5%. – Tăng cường quản lý tài nguyên thiên nhiên, giảm phát thải khí nhà kính và các tác động tiêu cực khác đối với môi trường, khai thác tốt các lợi ích về môi trường, nâng cao năng lực quản lý rủi ro, chủ động phòng chống thiên tai, nâng tỷ lệ che phủ rừng toàn tỉnh lên 22,4% vào năm 2020, góp phần thực hiện Chiến lược tăng trưởng xanh của quốc gia. c) Định hướng đến năm 2030: – Cơ cấu GDP ngành NLTS đến năm 2030: NN 70,0%, LN 0,5%, TS 29,5%. – GDP NN năm 2030 đạt 10% trong cơ cấu GDP cả tỉnh. – Tốc độ tăng trưởng GDP NLTS bình quân 3,6%/năm thời kỳ 2021-2030 (tính theo giá so sánh năm 2010). – Tốc độ tăng trưởng GTSX NLTS bình quân 4,6%/năm thời kỳ 2021-2030 (tính theo giá so sánh năm 2010). – Tỷ trọng chăn nuôi chiếm 20% trong cơ cấu GTSX NN vào năm 2030. – Phấn đấu đạt tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu NLTS bình quân 8%/năm thời kỳ 2021-2030. 4.3. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp Theo Nghị Quyết số 50/NQ-CP ngày 8 tháng 4 năm 2013 của Chính phủ về Quy hoạch sử dụng đất tỉnh An Giang đến năm 2020 thì tỉnh sẽ có khoảng 286.858 ha đất NN (chiếm 81,11% diện tích tự nhiên của tỉnh), giảm 10.631 ha so với năm 2010. Trong đất NN, đất trồng lúa chiếm 87,15% (tương đương 250.000 ha), đất NTTS chiếm 2,71% (7.768 ha), đất rừng phòng hộ chiếm 2,89% (8.300 ha), đất rừng đặc dụng 0,55% (1.586 ha), đất rừng sản xuất 1,68% (4.830 ha). Bảng 4.7: Diện tích, cơ cấu các loại đất STT Loại đất

1 1.1 1.2

Tổng diện tích tự nhiên Đất nông nghiệp Trong đó: Đất trồng lúa Trong đó: Đất chuyên trồng lúa nước (2 vụ trở lên) Đất trồng cây lâu năm

Hiện trạng năm 2010

Quy hoạch đến năm 2015

Quy hoạch đến năm 2020

Diện tích (ha) 353.666 297.489

Cơ cấu (%) 100,00 84,12

Diện tích (ha) 353.666 291.870

Cơ cấu (%) 100,00 82,53

Diện tích (ha) 353.666 286.858

Cơ cấu (%) 100,00 81,11

257.739

86,64

253.466

86,84

250.000

87,15

257.739 12.143

253.466 4,08

9.123

250.000 3,13

7.002

+/(2020/2010) 0 -10.631 0 -7.739 -7.739

2,44

-5.141

169

STT Loại đất 1.3 1.4 1.5 1.6 2 3

Đất rừng phòng hộ Đất rừng đặc dụng Đất rừng sản xuất Đất NTTS Đất phi NN Đất chưa sử dụng

Hiện trạng năm 2010 Diện tích (ha) 8.725 1.075 4.112 4.019 54.413 1.764

Cơ cấu (%) 2,93 0,36 1,38 1,35 15,39 0,50

Quy hoạch đến năm 2015 Diện tích (ha) 8.444 1.388 4.609 6.282 60.990 806

Cơ cấu (%) 2,89 0,48 1,58 2,15 17,25 0,23

Quy hoạch đến năm 2020 Diện tích (ha) 8.300 1.586 4.830 7.769 66.435 373

Cơ cấu (%) 2,89 0,55 1,68 2,71 18,78 0,11

+/(2020/2010) -425 511 718 3.749 12.022 -1.391

Nguồn: Nghị Quyết số 50/NQ-CP ngày 8 tháng 4 năm 2013 của Chính phủ về Quy hoạch sử dụng đất tỉnh An Giang đến năm 2020.

a) Đất trồng lúa: Thực hiện chủ trương bảo vệ diện tích đất lúa nước, đặc biệt là diện tích đất chuyên trồng lúa nước nhằm đảm bảo an ninh lương thực quốc gia. Trong thời gian tới cây lúa vẫn tiếp tục có vai trò hết sức quan trọng đối với kinh tế xã hội của tỉnh, ngoài việc sản xuất đủ lương thực cho tiêu dùng tại chỗ, còn phục vụ cho xuất khẩu gạo. Diện tích đất trồng lúa được xác định đến năm 2020 là 250.000 ha, giảm 7.739 ha so với năm 2010. Diện tích đất trồng lúa giảm trong kỳ quy hoạch là do chuyển sang các loại đất như: đất công nghiệp, đất cơ sở hạ tầng, đất ở. b) Đất trồng cây hàng năm còn lại: Đến năm 2020, tỉnh xác định là 7.162 ha, giảm 2.305 ha so với năm 2010. Cụ thể, giảm 2.394 sang các đất khác như NTTS 930 ha, đất ở 386 ha, đất chuyên dùng 1.077 ha... và tăng 89 ha từ đất chưa sử dụng gồm Chợ Mới gần 17 ha, Long Xuyên 18 ha, An Phú 33 ha, Tri Tôn hơn 21 ha. Diện tích đất trồng cây hàng năm còn lại không thay đổi trong kỳ là 7.073 ha. c) Đất trồng cây lâu năm: Đến năm 2020, tỉnh xác định là 7.002 ha, giảm 5.141 ha so với năm 2010, [diện tích đất không thay đổi mục đích sử dụng là 7.002 ha]. Diện tích đất trồng cây lâu năm giảm trong kỳ quy hoạch là do chuyển sang các loại đất như: đất NTTS 1.020 ha, đất ở 903 ha, đất quốc phòng 658 ha, đất sản xuất kinh doanh phi NN 1.052 ha, đất giao thông 794 ha... d) Đất rừng phòng hộ: Đến năm 2020, diện tích đất rừng phòng hộ là 8.300 ha, giảm 425 ha so với năm 2010. Diện tích đất rừng phòng hộ giảm trong kỳ quy hoạch là do chuyển sang các khu vực Quốc phòng 37 ha và chuyển mục đích rừng đặc dụng 388 ha. e) Đất rừng đặc dụng: Đến năm 2020, diện tích đất rừng đặc dụng là 1.586 ha, tăng 511 ha so với năm 2010, lấy từ đất rừng phòng hộ 388 ha và đất chưa sử dụng 123 ha. Diện tích đất rừng đặc dụng không thay đổi mục đích sử dụng là 1.075 ha. f) Đất rừng sản xuất: Đến năm 2020, diện tích đất rừng sản xuất là 4.830 ha, tăng 718 ha so với năm 2010, lấy từ đất chưa sử dụng. Diện tích đất rừng sản xuất không thay đổi mục đích sử dụng là 4.112 ha. 170

g) Đất NTTS: Đến năm 2020, đất NTTS là 7.768 ha, tăng 3.749 ha so với năm 2010, được lấy từ đất trồng lúa 1.499 ha, đất trồng màu 930 ha, cây lâu năm 1.020 ha và đất mặt nước chuyên dùng 300 ha (thuộc các xã cù lao sông Tiền, sông Hậu, sông Vàm Nao). Diện tích đất TS không thay đổi trong kỳ là 4.019 ha. + Định hướng đến năm 2030: diện tích đất nông nghiệp sẽ tiếp tục giảm và cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp sẽ được điều chỉnh phù hợp với quan điểm, mục tiêu phát triển của ngành nông nghiệp. 4.4. Quy hoạch phát triển ngành nông lâm thủy sản 4.4.1. Phát triển ngành nông nghiệp 4.4.1.1. Ngành trồng trọt + Định hướng chung: Từ nay đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 trồng trọt vẫn là một ngành quan trọng góp phần đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và tăng kim ngạch xuất khẩu. Nâng cao hiệu quả của ngành trên cơ sở đa dạng hoá cây trồng, sản phẩm, phát huy lợi thế của từng tiểu vùng trong tỉnh; thực hiện tái cơ cấu trồng trọt theo hướng phát triển sản xuất quy mô lớn (trên các cánh đồng lớn), tập trung gắn với bảo quản, chế biến và tiêu thụ theo chuỗi giá trị trên cơ sở phát huy lợi thế sản phẩm và lợi thế của từng tiểu vùng. Đẩy mạnh áp dụng KH - CN, đặc biệt là CNC nhằm tăng năng suất, chất lượng, giảm giá thành, và thích ứng với BĐKH; chú trọng các khâu công nghệ sau thu hoạch và chế biến, đặc biệt là chế biến sâu và bảo quản sau thu hoạch theo hướng hiện đại, nhằm giảm tổn thất sau thu hoạch và nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm. Phấn đấu đạt tốc độ tăng GTSX khoảng 4,5 %/năm (và khoảng 3%/năm thời kỳ 2021-2030). Tỷ trọng GTSX ngành trồng trọt trong toàn ngành khoảng 70% vào năm 2020 (năm 2010 là 81%). Hình thành các vùng chuyên canh sản xuất hàng hóa; ứng dụng CNC, công nghệ sinh học để nâng cao năng suất, chất lượng, tính cạnh tranh trên thị trường nội địa và xuất khẩu, hiệu quả sản xuất trên 1 đơn vị diện tích đất NN; đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Xây dựng và nhân rộng các mô hình khu NN ứng dụng CNC. Ổn định diện tích canh tác lúa; xây dựng các vùng chuyên canh lúa hàng hóa có năng suất, chất lượng cao; thúc đẩy nhanh thực hiện “cánh đồng liên kết”, “cánh đồng lớn”, cơ giới hóa các khâu canh tác, thu hoạch và ứng dụng đồng bộ các tiến bộ kỹ thuật mới; xây dựng thương hiệu gạo cho tỉnh An Giang. Quy hoạch và xây dựng các vùng chuyên canh sản xuất rau màu an toàn; vùng sản xuất cây dược liệu; vùng chuyên sản xuất bắp lai; vùng trồng bắp thu trái non kết hợp nuôi bò vỗ béo; vùng sản xuất hoa cây cảnh. 171

a) Nhóm cây lương thực a1) Cây lúa - Ổn định diện tích đất lúa đến năm 2020 là 250 ngàn ha để đảm bảo an ninh lương thực, ổn định xã hội NT, duy trì xuất khẩu; giai đoạn 2021-2030 hạn chế đến mức thấp nhất việc chuyển đổi đất lúa sang các mục đích sử dụng khác, nhưng vẫn đảm bảo hài hòa nhu cầu sử dụng đất lúa cho các mục đích phát triển KT - XH và an ninh quốc phòng; yêu cầu quản lý và sử dụng đất lúa là để giữ năng lực sản xuất lúa về lâu dài, do đó, tỉnh cần khuyến khích nông dân chuyển đổi sang cây trồng có lợi thế hơn trên đất lúa nhằm đa dạng hoá cây trồng, giảm áp lực cho cây lúa, tăng thu nhập cho nông dân (nhưng không làm thay đổi công năng sản xuất lúa về lâu dài). - Sản lượng lúa cả năm: khoảng 4 – 4,2 triệu tấn/năm giai đoạn 2015-2020; ổn định mức trên dưới 4 triệu tấn/năm giai đoạn 2021-2030 nhưng tăng chất lượng và giá trị hạt gạo. Bảng 4.8: Quy hoạch sử dụng đất lúa đến năm 2020

Tổng số TP. Long Xuyên TP. Châu Đốc Huyện An Phú TX Tân Châu Huyện Phú Tân Huyện Châu Phú Huyện Tịnh Biên Huyện Tri Tôn Huyện Châu Thành Huyện Chợ Mới Huyện Thoại Sơn

Diện tích (ha)

Cơ cấu (%)

250.000 4.307 6.600 16.329 10.998 23.921 37.204 21.366 43.712 28.349 18.461 38.753

100,0 1,7 2,6 6,5 4,4 9,6 14,9 8,5 17,5 11,3 7,4 15,5

Bảng 4.9: Diện tích – năng suất – sản lượng lúa đến năm 2020, 2030 Chỉ tiêu 1. Diện tích gieo trồng (ha) - Vụ Đông Xuân - Vụ Hè Thu - Vụ Mùa - Vụ Thu Đông 2. Năng suất (tấn/ha) - Vụ Đông Xuân

2010

2015

2020

2030

589.254 234.212 232.045 7.960 115.037 6,21 7,3

622.000 236.000 230.000 6.000 150.000 6,4 7,4

640.000 230.000 225.000 5.000 180.000 6,5 7,5

600.000 230.000 200.000 5.000 165.000 6,6 7,6

172

Chỉ tiêu - Vụ Hè Thu - Vụ Mùa - Vụ Thu Đông 3. Sản lượng (tấn) - Vụ Đông Xuân - Vụ Hè Thu - Vụ Mùa - Vụ Thu Đông

2010

2015

2020

2030

5,4 3,7 5,7 3.659.146 1.708.811 1.260.468 29.325 660.542

5,7 4,5 5,9 3.969.400 1.746.400 1.311.000 27.000 885.000

5,9 4,5 6,2 4.191.000 1.725.000 1.327.500 22.500 1.116.000

5,9 4,5 6,3 3.990.000 1.748.000 1.118.000 27.500 1.039.500

- Hình thành các vùng chuyên canh lúa hàng hóa trên địa bàn tất cả các huyện, thị, thành phố của tỉnh nhằm tăng nhanh sản lượng lúa hàng hóa chất lượng cao, nâng cao hiệu quả và thu nhập của người sản xuất; góp phần nâng cao sức cạnh tranh của ngành hàng lúa gạo, hướng đến lợi ích lâu dài. Quy hoạch vùng chuyên canh sản xuất lúa hàng hóa là một nội dung quan trọng trong kế hoạch “tái cấu trúc nền kinh tế”, “tái cơ cấu ngành NN” của tỉnh. Tỉnh sẽ ưu tiên nguồn lực để tập trung xây dựng các “cánh đồng lớn”, “cánh đồng liên kết” như là giải pháp hữu hiệu quyết định thành công trên các vùng chuyên canh. Vùng chuyên canh lúa hàng hóa được xác định là vùng nguyên liệu lúa hàng hóa lớn nhất của tỉnh, chủ yếu phục vụ cho xuất khẩu. Lúa được sản xuất trong vùng quy hoạch phải là lúa chất lượng cao, đảm bảo tính cạnh trạnh trên thị trường thế giới, được sản xuất trong vùng có hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật hoàn chỉnh, được gieo trồng bằng giống lúa xác nhận, có quy trình sản xuất thống nhất theo hướng GAP. + Lộ trình xây dựng vùng chuyên canh sản xuất lúa: Giai đoạn 2014 - 2020: Xây dựng các vùng chuyên canh lúa hàng hóa trên địa bàn 11 huyện, thị, thành phố, đến năm 2020 tổng diện tích vùng chuyên canh lúa là 140.715 ha, chiếm 55% diện tích canh tác lúa toàn tỉnh, sản lượng lúa bình quân đạt 950 ngàn tấn/vụ; 100% sản lượng lúa thu hoạch là lúa chất lượng cao, chủ yếu phục vụ cho xuất khẩu. Vùng chuyên canh sản xuất lúa hàng hóa chất lượng cao tập trung chủ yếu ở các huyện Thoại Sơn (23,8% của tỉnh), Châu Phú (16,2%), Châu Thành (14,3%), Phú Tân (13,1%), riêng Phú Tân là vùng chuyên canh nếp với diện tích 18.425 ha. Đảm bảo cho người trồng lúa trong vùng quy hoạch có lãi bình quân 30% so với giá thành sản xuất. Giai đoạn 2021 - 2025: Mở rộng diện tích vùng chuyên canh lúa hàng hóa lên đạt 180.855 ha vào năm 2025, chiếm 70% diện tích canh tác lúa toàn tỉnh, sản lượng lúa bình quân đạt 1.255 ngàn tấn/vụ, 100% sản lượng lúa thu hoạch là lúa chất lượng cao, chủ yếu phục vụ cho xuất khẩu. Hơn 70% diện tích vùng chuyên canh nằm trên địa bàn 5 huyện: Thoại Sơn (19,6%), Châu Phú (16,6%), Phú Tân (12,3%), Châu Thành (11,9%), Tri Tôn 173

(11,4%). Đảm bảo cho người trồng lúa trong vùng quy hoạch có lãi bình quân trên 30% so với giá thành sản xuất. Giai đoạn 2026 – 2030: Gần 90% diện tích vùng chuyên canh nằm trên địa bàn 7 huyện: Thoại Sơn (17,2%), Châu Phú (16%), Tri Tôn (15,1%), Châu Thành (13,9%), Phú Tân (10,2%), Chợ Mới (8%), Tịnh Biên (7,7%). Đến năm 2030 tổng diện tích vùng chuyên canh lúa hàng hóa đạt 201.900 ha, chiếm 80% diện tích canh tác lúa toàn tỉnh, sản lượng lúa bình quân đạt 1.425 ngàn tấn/vụ, 100% sản lượng lúa thu hoạch là lúa chất lượng cao phục vụ chế biến xuất khẩu. Đảm bảo cho người trồng lúa trong vùng quy hoạch có lãi bình quân 30 - 35% so với giá thành sản xuất. + Phân bố không gian các vùng chuyên canh sản xuất lúa: Huyện Phú Tân: tập trung sản xuất lúa nếp và tiến tới hình thành vùng chuyên canh lúa nếp, gắn với việc xây dựng và phát triển thương hiệu nếp Phú Tân, với diện tích 18.425 ha vào năm 2020 và 20.740 ha vào năm 2030, ước sản lượng đạt 120 – 150 ngàn tấn/vụ giai đoạn 2014-2020 và 135 – 180 ngàn tấn/vụ giai đoạn 2021-2030; Một số xã vùng Bảy Núi (thuộc 2 huyện Tịnh Biên và Tri Tôn): duy trì và phát triển dòng lúa đặc sản (như lúa Nàng Nhen50) ở các xã có điều kiện tự nhiên phù hợp và có truyền thống sản xuất để phục vụ nhu cầu khách du lịch đến vùng Bảy Núi cũng như đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của một bộ phận (phân khúc thị trường) nhất định, nhất là các đơn đặt hàng từ các đô thị có xu hướng tăng. Bảng 4.10: Diện tích canh tác lúa đến năm 2020 phân theo đơn vị hành chính Tổng diện tích canh tác đến năm 2020

Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành

Diện tích (ha)

Cơ cấu (%)

250.000 4.307 6.600 16.329 10.998 23.921 37.204 21.366 43.712 28.349

100,0 1,7 2,6 6,5 4,4 9,6 14,9 8,5 17,5 11,3

Vùng chuyên canh Vùng chuyên canh lúa hàng hóa đến năm lúa hàng hóa đến năm 2020 2030 Diện tích Cơ cấu Diện tích Cơ cấu (ha) (%) (ha) (%) 140.715 3.945 4.820 2.080 8.470 18.425 22.830 4.780 10.425 20.085

100,0 2,8 3,4 1,5 6,0 13,1 16,2 3,4 7,4 14,3

201.900 1.000 3.500 10.400 8.500 20.740 32.400 15.660 30.570 28.200

100,0 0,5 1,7 5,2 4,2 10,3 16,0 7,8 15,1 14,0

Lúa Nàng Nhen là một trong những giống lúa đặc sản gắn liền với phương thức canh tác truyền thống của đồng bào dân tộc Khmer tại vùng Bảy Núi, An Giang

174

Tổng diện tích canh tác đến năm 2020

Chợ Mới Thoại Sơn

Diện tích (ha)

Cơ cấu (%)

18.461 38.753

7,4 15,5

Vùng chuyên canh Vùng chuyên canh lúa hàng hóa đến năm lúa hàng hóa đến năm 2020 2030 Diện tích Cơ cấu Diện tích Cơ cấu (ha) (%) (ha) (%) 11.330 33.525

8,1 23,8

16.200 34.730

8,0 17,2

Triển khai dự án “Bảo tồn phát triển lúa mùa nổi51” tại xã Vĩnh Phước, huyện Tri Tôn (thuộc vùng Tứ giác Long Xuyên) do Tổ chức Hợp tác quốc tế Cộng hòa Liên bang Đức (GIZ) tài trợ từ năm 2013 - 2016. Sau đó bằng nguồn ngân sách, tỉnh An Giang sẽ tiếp tục dự án kéo dài đến năm 2020, với kết quả khôi phục, bảo tồn 100 ha vào năm 2016 và mở rộng lên 500 ha vào năm 2020 để khôi phục mô hình canh tác lúa đặc sản của vùng Bảy Núi, sản xuất loại gạo sạch tuyệt đối. Việc khôi phục bảo tồn cây lúa mùa nổi còn với mục đích tận dụng rơm rạ để phát triển cây màu, tăng vòng quay cho vùng đất Bảy Núi lên 1 vụ lúa - 1 vụ màu/năm. Các huyện thị thành khác (trừ huyện Phú Tân): giảm nhanh tỷ lệ diện tích sản xuất lúa phẩm cấp thấp (như IR50404), tiến tới sản xuất 100% lúa chất lượng cao từ năm 2020 trở đi, đồng thời duy trì và mở rộng diện tích lúa đặc sản ở các xã (vùng Bảy Núi) có truyền thống sản xuất lúa đặc sản (như lúa Nàng Nhen): + Đối với lúa chất lượng cao: Lúa thơm Jasmine Châu Phú: tập trung ở Châu Phú và sản xuất theo tiêu chuẩn GlobalGAP; duy trì và phát triển thành thương hiệu gạo mạnh trên thị trường nội địa và xuất khẩu. Sản xuất lúa Nhật: tiếp tục duy trì và tìm cơ hội mở rộng diện tích sản xuất lúa Nhật ở các địa phương có truyền thống sản xuất như Long Xuyên, Châu Phú, Thoại Sơn… Lúa chất lượng cao khác: giống lúa chất lượng cao phải thuộc danh mục giống chủ lực của tỉnh. - Một số giải pháp phát triển ngành hàng lúa gạo:

Hiện ở khu vực ĐBSCL, cây lúa mùa nổi chỉ còn duy nhất ở vùng Thất Sơn (Bảy Núi) tỉnh An Giang. Do năng suất loại lúa này rất thấp, chỉ đạt 3 tấn/ha nên diện tích lúa mùa nổi bị thu hẹp dần, hiện chỉ còn duy trì 70 ha tại xã Vĩnh Phước, Lương An Trà (huyện Tri Tôn). Theo tính toán của nông dân hiện chi phí cho cây lúa nổi khoảng 1 triệu đồng/ha, giá lúa thịt thành phẩm luôn cao hơn lúa thường từ 4.000 - 5.000 đồng/kg. Hiện nay, với năng suất lúa mùa nổi đạt 3 tấn/ha, giá bán là 15.000 đồng/kg, sau khi trừ chi phí, nông dân còn lợi nhuận là 12,5 triệu đồng/ha. Nếu tăng thêm vụ cây màu luân canh với lúa sẽ bổ sung lợi nhuận cho nông dân đạt từ 40 triệu đồng đến trên 200 triệu đồng/ha/năm, tùy loại cây màu.

175

1) Đầu tư hoàn thiện cơ sở hạ tầng thiết yếu để phát triển vùng nguyên liệu lúa hàng hóa chất lượng cao, bao gồm: + Về hệ thống thủy lợi: Đào mới, nạo vét kênh mương; hoàn thiện mạng lưới trạm bơm điện. Tiếp tục việc đầu tư nâng cấp hệ thống đê bao KSL tháng 8 và các vùng có đê bao KSL triệt để. Tập trung hoàn thiện hệ thống thủy lợi nội đồng, đường giao thông đồng ruộng (đường cộ) tạo điều kiện thuận lợi ứng dụng KH - CN, thực hiện cơ giới hóa các khâu trong sản xuất. + Phát triển hệ thống giao thông NT, giao thông nội đồng: nhằm tạo sự gắn kết liên hoàn, thông suốt giữa các vùng nguyên liệu với nơi tiêu thụ, đảm bảo thuận tiện cho các phương tiện cơ giới hóa NN đi lại, vận chuyển hàng hóa thuận tiện trong cả mùa khô và mùa mưa. + Hệ thống các công trình điện NT: nhằm đảm bảo cho NN, NT có điều kiện phát triển cơ giới hóa trong các khâu trước, trong và sau thu hoạch, cơ giới hóa thủy lợi (tưới, tiêu). 2) Về tổ chức sản xuất: Muốn sản xuất hàng hóa lớn phải liên kết lại. Cần tổ chức các hình thức liên kết đa dạng, bền chặt giữa nông dân, doanh nghiệp và các đối tác khác trên cơ sở đổi mới phương thức hoạt động của các hình thức tổ chức sản xuất HTX, tổ hợp tác, câu lạc bộ… Nông dân được tổ chức theo các tổ hợp tác sản xuất, HTX sản xuất – chế biến – tiêu thụ. Các tổ hợp tác, HTX sẽ làm cầu nối giữa doanh nghiệp với nông dân trong liên kết, ký kết các hợp đồng đầu tư cho sản xuất, tiêu thụ nông sản. Ngành NN và chính quyền địa phương cần tuyên truyền, vận động, hướng dẫn nông dân tham gia thành lập các HTX NN làm dịch vụ tổng hợp. Những HTX này sẽ lập kế hoạch từ khâu sản xuất đến khâu tiêu thụ nông sản. 3) Xây dựng “cánh đồng lớn”, “cánh đồng liên kết” theo hướng GAP, tăng cường liên kết các tác nhân trong sản xuất theo chuỗi giá trị: Trong điều kiện đất đai được các hộ gia đình quản lý và sử dụng ở quy mô nhỏ, manh mún thì liên kết theo mô hình “cánh đồng lớn” gần như là giải pháp tốt nhất để tỉnh có thể xây dựng các vùng chuyên canh sản xuất lúa hàng hóa; tạo điều kiện tuận lợi để ngành hàng lúa có thể ứng dụng CNC vào các khâu trong quá trình sản xuất- bảo quảnchế biến- tiêu thụ, phục vụ xuất khẩu. “Cánh đồng lớn” phải hiểu là một bước chuyển quan trọng trong sản xuất lúa gạo, không những giải quyết cơ bản bài toán đầu ra cho hạt lúa mà còn là chia sẻ lợi nhuận công bằng hơn giữa các bên tham gia vào chuỗi giá trị lúa gạo, nhất là tăng thêm lợi ích cho nông dân. 176

Tiếp tục nhân rộng mô hình “cánh đồng lớn”: nhân rộng mô hình “nông hộ nhỏ cánh đồng lớn” với cụm dịch vụ lúa gạo chung quanh một cánh đồng sản xuất lúa, có thể gọi là vùng nguyên liệu của cụm dịch vụ sản xuất lúa gạo. Một trong những khâu quan trọng nhất là sự đề xuất và hưởng ứng của doanh nghiệp trong chủ trương sản xuất lúa gạo theo chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ. Vấn đề thứ nhất là nông dân được cung ứng vật tư nguyên liệu đầu vào với giá ổn định nhất và chất lượng bảo đảm. Vấn đề thứ hai đặc biệt quan trọng là khâu tiêu thụ sản phẩm. “Bao tiêu” nghĩa là gắn chặt trách nhiệm của doanh nghiệp trong suốt quá trình nông dân sản xuất; qua đó, người nông dân thể hiện được quyền của mình hay nói cách khác là quyền của người bán. Chẳng hạn, khi lúa được đưa đến kho, đo độ ẩm và xác định được khối lượng thì người nông dân có quyền bán hoặc gởi lại kho trong một tháng mà không phải tính tiền lưu kho. Nếu giá cả vẫn chưa thuận để bán, người ta vẫn cho gởi lại kho nhưng nông dân phải chịu chi phí. Có chính sách thu hút doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh tham gia “cánh đồng lớn”, gắn với 2 điều kiện cơ bản sau: (1) Doanh nghiệp chủ trì tham gia thực hiện mô hình “cánh đồng lớn” có hợp đồng cung ứng đủ vật tư NN đầu vào (giống, phân, thuốc, kỹ thuật) hoặc có liên kết ngang với các doanh nghiệp chuyên khác hợp đồng cung ứng đủ vật tư đầu vào; và đều có hợp đồng tiêu thụ đầu ra theo cơ chế thị trường. (2) Doanh nghiệp phải có cụm dịch vụ lúa - gạo đồng bộ (phải có vùng nguyên liệu, có hệ thống sấy, kho chứa lúa…) đảm bảo dịch vụ đồng bộ cho toàn bộ diện tích cánh đồng. Hệ thống cụm dịch vụ phải đáp ứng đủ năng lực phục vụ cho vùng lúa nguyên liệu, tránh tình trạng “da beo” cánh đồng lớn do doanh nghiệp không đủ năng lực vận chuyển, tạm trữ, phơi sấy, tạm trữ nhất là ở vụ Hè Thu khi thu hoạch cùng lúc trên diện tích lớn. Trong bối cảnh tỉnh đang định hướng “tái cấu trúc nền kinh tế”, “tái cơ cấu ngành NN” thì tỉnh An Giang cần tập trung mạnh hơn cho tái đầu tư ngành NN, trong đó ưu tiên tái đầu tư cho các doanh nghiệp làm NN. Ví dụ, tỉnh cần hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc xây dựng kho chứa, máy sấy... Việc làm cần thiết này cũng nhằm tránh những hiện tượng tiêu cực như doanh nghiệp "bỏ rơi" nông dân do khó khăn về năng lực tài chính, năng lực đầu tư cụm dịch vụ trong thực hiện “cánh đồng liên kết”. 4) Sản xuất lúa theo quy trình VietGAP: Tăng tỷ lệ diện tích sản xuất lúa theo quy trình thực hành SXNN tốt (VietGAP) nhằm ngăn ngừa và hạn chế rủi ro từ các mối nguy gây ô nhiễm về hóa học, sinh học và vật lý ảnh hưởng đến chất lượng, an toàn của sản phẩm lúa gạo, môi trường, sức khỏe, an toàn lao động và phúc lợi xã hội của người lao động trong sản xuất lúa thương phẩm; Tạo

177

điều kiện cho các tổ chức, cá nhân thực hiện sản xuất và được chứng nhận sản phẩm lúa gạo an toàn; Nâng cao chất lượng và hiệu quả sản xuất lúa trên địa bàn tỉnh. 5) Nâng cao chất lượng giống lúa, quản lý chặt chẽ các tổ hợp tác sản xuất- cung ứng giống lúa chất lượng cao: Tỉnh An Giang phải đầu tư nghiêm túc để có một vài giống lúa chủ lực để sản xuất quy mô đủ lớn thay thế cho tập quán sử dụng gần chục loại giống khác nhau trên cùng một cánh đồng chỉ vài ngàn ha. Với diện tích canh tác khoảng 250.000 ha/vụ, tỉnh chỉ cần 2 - 3 giống chủ lực là đủ. Tuy nhiên, để giảm thiểu rủi ro do dịch bệnh khi sản xuất hàng loạt chỉ 1 loại giống nhất định, các tỉnh trong vùng ĐBSCL cần liên kết lại với nhau, chia sẻ kế hoạch sản xuất theo hướng cân đối cung cầu lúa nguyên liệu phục vụ cho mục tiêu xuất khẩu. Giống phải đảm bảo các yêu cầu của quy trình sản xuất lúa theo VietGAP như: Giống sử dụng phải có nguồn gốc rõ ràng, phải sử dụng giống lúa cấp nguyên chủng hoặc xác nhận. Do đó, tỉnh An Giang cũng cần phải tổ chức lại mạng lưới các cơ sở sản xuất và cung cấp giống xác nhận. Mạng lưới này sẽ góp phần thực hiện mục tiêu về xác định một vài giống lúa chủ lực của tỉnh. Tỉnh An Giang cần xây dựng kế hoạch (mô hình) tổ chức sản xuất và cung ứng giống lúa trên phạm vi toàn tỉnh. Để có giống lúa tốt phục vụ cho nông dân sản xuất thì khâu quản lý và kiểm soát chất lượng từ các cơ sở sản xuất giống là rất quan trọng, nhất là đặt mục tiêu chỉ sản xuất và cung ứng một vài giống lúa nhất định. 6) Đầu tư cơ giới hóa, công nghệ giảm tổn thất: Sản xuất lúa gạo hiện vẫn còn nhiều vấn đề trong các khâu thu hoạch, phơi sấy, bảo quản, tồn trữ… và chúng ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hạt gạo. Đó là những đòi hỏi cần tiếp tục cải thiện nhiều hơn bằng việc áp dụng các công nghệ tiên tiến, hiện đại, phù hợp trong chuỗi GTSX và cung ứng lúa gạo hiện nay và trong tương lai. Có chính sách hỗ trợ các tổ hợp tác/HTX đầu tư: (1) máy san bằng mặt ruộng bằng tia laser, máy gặt đập liên hợp, đầu tư cụm dịch vụ sấy, kho trữ lúa (cụm dịch vụ) giúp nông dân chủ động hơn trong kế hoạch sản xuất, thu hoạch, phơi sấy, tạm trữ và tăng thêm quyền “mặc cả” khi bán sản phẩm vào bất cứ thời gian nào có thể. Với các cụm dịch vụ sấy, kho trữ này sẽ không còn hiện tượng lúa sau thu hoạch bị tồn đọng và chất lượng gạo sẽ được cải thiện. Để giảm thiệt hại về khối lượng và nâng cao chất lượng hạt gạo, cần thực hiện triệt để đồng bộ các khâu tại đồng ruộng, trong nhà máy: từ thu hoạch, phơi sấy, bảo quản, xay xát chế biến... Khâu sấy khô, tồn trữ đúng quy cách là yêu cầu cấp bách, cần phải làm theo hướng cơ giới và HĐH ngành công nghiệp xay xát và chế biến gạo. 178

* Phát hệ thống kho chứa lúa gạo: Hệ thống kho chứa lúa, gạo còn rất thiếu và lạc hậu nên khả năng tồn trữ, bảo quản chủ động nguồn hàng thấp, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh trong xuất khẩu, sản phẩm không thể bán với giá tốt nhất, còn nông dân thì phải chịu cảnh lúa gạo tồn kho, hoặc phải bán ngay sau khi thu hoạch với giá rẻ. Do đó, việc phát triển hệ thống kho chứa lúa gạo là hết sức cần thiết, nhằm đảm bảo thu mua hết lúa hàng hóa, giảm tổn thất sau thu hoạch, nâng cao hiệu quả sản xuất lúa, kinh doanh lúa gạo cho nông dân và doanh nghiệp. Phát triển hệ thống kho chứa lúa gạo trên địa bàn tỉnh An Giang có đủ khả năng dự trữ lúa gạo trong vòng 6 tháng, có tính năng kỹ thuật cao về bảo quản và xay xát lúa gạo. Cụ thể: Đầu tư hệ thống kho có tổng tích lượng trên 1 triệu tấn nhằm tăng khả năng dự trữ lúa, gạo hàng hóa. Thực hiện cơ khí hóa và tự động hóa trong các kho để nâng cao NSLĐ và kiểm soát các thông số kỹ thuật trong quá trình bảo quản. Trang bị đồng bộ máy sấy hiện đại kết hợp với xay xát, đánh bóng, phân loại tại các điểm thu mua chế biến lớn; thực hiện quy trình thu mua, chế biến tiên tiến, nâng cao chất lượng gạo hàng hóa. Đến năn 2020, với sản lượng lúa khoảng 4,2 triệu tấn, hàng năm tỉnh có khoảng 3 triệu tấn lúa hàng hóa (tương đương 1,75 triệu tấn gạo cung cấp cho thị trường, chủ yếu là xuất khẩu); trong đó vụ Đông Xuân có sản lượng lớn nhất với khoảng trên 1,725 triệu tấn, tương đương 1,3 triệu tấn lúa hàng hóa. Với hệ thống kho hiện tại chỉ đáp ứng khoảng 50% nhu cầu. Để đảm bảo yêu cầu dự trữ - lưu thông 3 triệu tấn lúa hàng hóa trong thời gian 6 tháng, tổng sức chứa của hệ thống kho phải đạt ít nhất 1,5 triệu tấn. Như vậy, thời gian tới tỉnh cần xây dựng mới các kho chứa với tổng tích lượng chứa 900.000 tấn (kho hiện có đang sử dụng khoảng 600.000 tấn). Tổng lượng kho càng lớn thì thời gian dự trữ lượng lúa hàng hóa kéo dài và các doanh nghiệp càng chủ động trong việc cung ứng hàng hóa cho thị trường vào thời gian thuận lợi. 7) Nâng cao chất lượng nhân lực tham gia trên chuỗi liên kết (4 nhà) của ngành hàng: Về lâu dài nông dân trong tỉnh sẽ tham gia “cánh đồng lớn” theo hướng GAP và nông dân được tổ chức vào các tổ hợp tác sản xuất, tiêu thụ. Do đó, tỉnh cần xây dựng kế hoạch nâng cao năng lực cho nông dân để giúp họ có thể tiếp nhận dễ dàng các kỹ thuật cần thiết trong quy trình sản xuất: kỹ thuật 1 phải 5 giảm, 1 phải 6 giảm, quy trình sản xuất VietGAP, luật và hợp đồng kinh tế, tiếp cận thông tin thị trường, kỹ năng xây dựng và quản lý tổ nhóm… 8) Giảm áp lực tiêu thụ lúa gạo (về lâu dài) Về lâu dài việc sản xuất lúa gạo cần được kiểm soát chặt chẽ nguồn cung; theo lộ tình, (1) hạn chế tốc độ tăng về số lượng, thúc đẩy tăng chất lượng hạt gạo, (2) tiến tới ổn 179

định nguồn cung và (3) sau đó là giảm cung lúa gạo để giảm áp lực tiêu thụ. Để làm điều này cần: liên kết vùng để cùng thực hiện kiểm soát nguồn cung triệt để hơn, đồng thời là tìm phương án thay thế giúp nông dân tạo thêm thu nhập khi không sản xuất lúa. Đã đến lúc, ngành lúa gạo chỉ cần duy trì xuất khẩu ổn định một lượng gạo (chất lượng cao) nhất định, và kiểm soát cung (bằng cách hạn chế diện tích canh tác vụ thu đông hoặc quay vòng canh tác vụ thu đông trong giới hạn) để giảm áp lực, giảm cung thì mới tạo cơ hội tăng giá trên thị trường. 9) Đề xuất Chính phủ điều chỉnh chính sách cho ngành hàng lúa gạo Đề xuất với Chính phủ với quan điểm là: tách riêng vai trò dự trữ lương thực quốc gia ra khỏi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Và, Chính phủ phải là đầu tư vốn xây dựng hệ thống kho chứa quốc gia phục vụ mục tiêu dự trữ quốc gia, bảo đảm an ninh lương thực và bình ổn giá và xây dựng quỹ bình ổn giá lương thực. Đẩy mạnh hoạt động thu mua dự trữ khi giá lúa nội địa xuống thấp dựa trên quỹ bình ổn giá vừa giúp bảo bảo an ninh lương thực vừa giúp tạo ra mặt bằng giá an toàn cho người sản xuất. Khi có nhu cầu xuất khẩu gạo, Chính phủ có thể bán ra một phần lượng lúa dự trữ này cho các công ty xuất khẩu. Các doanh nghiệp cũng có thể thuê hệ thống kho chứa này để dự trữ lúa trong khi chờ hợp đồng xuất khẩu. Tiếp đến, cần quy định kinh doanh xuất khẩu gạo là hoạt động kinh doanh có điều kiện. Các doanh nghiệp xuất khẩu phải đạt một quy mô vốn nhất định, phải có hệ thống kho chứa, nhà máy xay xát chế biến ở một ngưỡng tối thiểu, có đầu tư phát triển vùng lúa nguyên liệu riêng trong quan hệ liên kết dọc với người sản xuất mới được phép kinh doanh xuất khẩu gạo. Cũng cần quy định bắt buộc các doanh nghiệp này phải xuất khẩu gạo với thương hiệu riêng của mình để nâng cao trách nhiệm với chất lượng hạt gạo quốc gia. 10) Xây dựng thương hiệu gạo, nếp Để nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường gạo thế giới cũng như để ngành hàng lúa gạo phát triển bền vững đòi hỏi tỉnh An Giang phải đẩy mạnh việc xây dựng thương hiệu hạt gạo [song hành với nâng cao chất lượng] để giữ vững vị thế hạt gạo trên thị trường thế giới. Muốn xây dựng được thương hiệu cho hạt gạo An Giang (rộng hơn là hạt gạo Việt), trước hết tỉnh An Giang (hoặc liên kết với các tỉnh trong vùng ĐBSCL) đặt hàng các nhà khoa học phải lai tạo ra bộ giống lúa mang đặc trưng riêng của tỉnh, của vùng. Sau đó tổ chức lại sản xuất bằng cách quy hoạch vùng nguyên liệu, sản xuất một vài loại giống có kiểm soát. Việc nông dân sử dụng quá nhiều giống lúa có chất lượng gạo khác nhau, dẫn đến không đồng nhất về chất lượng, khó truy xuất nguồn gốc hay tập quán sản xuất nhỏ, 180

manh mún, thiếu liên kết… là những trở ngại lớn để doanh nghiệp có thể xây dựng thương hiệu hạt gạo. Xây dựng vùng nguyên liệu sẽ dựa trên các tổ hợp tác, HTX; nơi nào chưa có tổ hợp tác, HTX thì DN phải phối hợp với ngành NN, với chính quyền địa phương xây dựng vùng nguyên liệu. Đây là việc làm tối quan trọng vì giúp kiểm soát được hạt gạo đồng đều và ổn định về chất lượng, sản lượng, từ đó hình thành thương hiệu riêng, tiến tới chấm dứt tình trạng bán "xô" như hiện nay. Thực hiện các giải pháp nhằm tăng cường năng lực cung ứng như tổ chức lại sản xuất theo mô hình “cánh đồng lớn”, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị ngành hàng là điều kiện cần để xây dựng thương hiệu cho hạt gạo. a2) Các cây lương thực khác + Cây bắp (bắp lai, bắp trắng) Quy hoạch vùng sản xuất bắp lai tập trung chủ yếu ở An Phú, Tân Châu và Châu Phú, với diện tích gần 4.100 ha vào năm 2020, 5.500 ha năm 2030. Nếu các huyện Chợ Mới, Phú Tân chuyển đổi sang chuyên canh bắp lai (thay thế cho bắp trắng) thì diện tích trồng bắp lai trên địa bàn tỉnh có thể tăng đến 7.000 – 10.000 ha. Do đó, nếu cải thiện năng suất bắp lai lên bình quân 10-13 tấn/ha/vụ (bình quân sản xuất 3 vụ/năm) thì sản lượng bắp lai của tỉnh sẽ là 125.000 - 215.000 tấn/năm trong giai đoạn 2020-2030 (Phương án 1: chỉ tính An Phú, Tân Châu, Châu Phú) hay 210.000 – 390.000 tấn/năm trong giai đoạn 2020-2030 (Phương án 2: nếu Phú Tân, Chợ Mới chuyển đổi toàn bộ sang trồng bắp lai), [so với 70.000 tấn năm 2010]. Trong đó, tỉnh sẽ hình thành các vùng chuyên canh bắp lai tập trung chủ yếu ở An Phú, Tân Châu và Châu Phú, với diện tích là 3.400 ha vào năm 2020, 5.200 ha năm 2030, chiếm khoảng 80-95% tổng diện tích canh tác bắp lai. Bảng 4.11: Quy hoạch vùng trồng bắp đến năm 2020, 2030

Phương án 1 Phương án 2 An Phú Tân Châu Châu Phú Phú Tân Chợ Mới

2015

2020

2030

2.810 5.130 2.160 600 50 320 2.000

4.100 7.000 3.000 900 200 400 2.500

5.500 10.000 4.000 1.100 400 500 4.000

Để cây bắp thực sự trở thành cây trồng chiến lược, có thể thay thế cho cây lúa trên các vùng đất đầu nguồn của tỉnh An Giang thì việc hình thành các vùng chuyên canh sản 181

xuất bắp là rất cần thiết nhằm hướng đến sản xuất hàng hóa quy mô lớn, đáp ứng nhu cầu làm nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến (chế biến thức ăn chăn nuôi). Để các vùng chuyên canh bắp lai phát triển hiệu quả, bền vững thì cần sự hỗ trợ của tỉnh (ngành NN và chính quyền địa phương) về: (1) Nâng cấp, cải tạo, đầu tư mới để hoàn thiện, đồng bộ hệ thống cơ sở hạ tầng thiết yếu, nhất là hệ thống thủy lợi đáp ứng việc tưới tiêu cho vùng chuyên canh bắp (thủy lợi hiện nay chỉ đáp ứng cho sản xuất lúa); (2) Giúp nông dân chủ động về nguồn giống: đủ số lượng, đảm bảo chất lượng để đạt năng suất, chất lượng, hiệu quả; (3) Hỗ trợ nông dân đầu tư cơ giới hoá cho sản xuất, thu hoạch, sơ chế hạt bắp nhằm giảm chi phí sản xuất, giảm tổn thất sau thu hoạch và tăng giá trị gia tăng; (4) Giúp nông dân tổ chức sản xuất theo tổ hợp tác, HTX; thực hiện “cánh đồng liên kết” trên cây bắp; thúc đẩy sản xuất theo chuỗi giá trị; kêu gọi doanh nghiệp đầu tư cho nông dân từ khâu sản xuất, chế biến đến tiêu thụ. (5) Giúp nông dân phá vỡ “hộp đen” về thị trường tiêu thụ, nghĩa là nông dân luôn biết được thị trường tiêu thụ hạt bắp (cả hiện tại và tiềm năng), dự đoán được giá bán sản phẩm và kiểm soát được chi phí đầu vào, nhằm tránh những thiệt thòi quá lớn do thiếu thông tin thị trường. (6) Liên kết với các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi để đặt hàng đầu ra cho sản xuất của nông dân. Đồng thời, đề xuất Chính phủ phải nhanh chóng đưa ra hàng rào kỹ thuật để hạn chế nhập khẩu bắp nguyên liệu, nhằm bảo vệ sản xuất trong nước. Nếu chuyển sang trồng bắp nguyên liệu cần phải có cam kết bao tiêu sản phẩm cho nông dân thì mục tiêu chuyển đổi mới bền vững. Với tiềm năng lớn về sản xuất bắp lai, tỉnh An Giang có thể kêu gọi đầu tư nhà máy chế biết tinh bột bắp với công suất khoảng 100.000 tấn/năm (tối đa là 300.000 tấn/năm). Khi có nhà máy sẽ giúp tiêu thụ phần lớn bắp nguyên liệu trên địa bàn tỉnh. Vừa góp phần phát triển bền vững vùng chuyên canh vừa góp phần giải quyết việc làm cho khu vực NT. [Hiện nay hầu hết sản lượng bắp của An Giang đều được xuất bán cho các nhà máy chế biến thức ăn gia súc tại Tp. Hồ Chí Minh và các tỉnh miền Đông Nam bộ, lượng bắp tiêu thụ trong tỉnh rất ít]. + Cây khoai mì, khoai lang, khoai cao Cây khoai mì: các huyện có lợi thế, tiềm năng để trồng cây khoai mì là Tri Tôn, Tịnh Biên. Nếu có thị trường tiêu thụ đầu ra, gắn với công nghiệp chế biến thì nông dân sẵn sàng chuyển đổi cây trồng, chuyển sang cây mì để cung cấp nguyên liệu cho chế biến 182

công nghiệp với diện tích có thể lên đến hàng ngàn ha. Để hình thành vùng chuyên canh khoai mì ứng dụng CNC vào sản xuất, gắn với công nghiệp chế biến và thị trường tiêu thụ, tỉnh phấn đấu giai đoạn 2021-2030 sẽ hình thành các vùng chuyên canh khoai mì trên địa bàn 2 huyện Tri Tôn và Tịnh Biên, với diện tích tối thiểu là 2.000 ha (bình quân 1.000 ha mỗi huyện), ước sản lượng là 60.000 tấn/năm. Hộp 4.1: Mô hình trồng khoai lang tím Nhật ở ấp Vĩnh Lợi, xã Vĩnh Phước, huyện Tri Tôn: Khoai lang tím Nhật có thể trồng quanh năm và cho thu nhập cao, gấp đôi các loại khoai khác. Đây là giống khoai chất lượng cao, dễ trồng, từ 4- 4,5 tháng cho thu hoạch, năng suất từ 13-15 tấn/ha.

Cây khoai lang: có thể phát triển diện tích trồng khoai lang ở các huyện như Chợ Mới, Tri Tôn (có thể trồng trên vùng đất bị nhiễm phèn ở các xã: Vĩnh Phước, Lạc Quới, Lương An Trà, Vĩnh Gia, Cô Tô…) và Tịnh Biên. Để thực hiện chủ trương đa dạng hóa cây trồng, vật nuôi, hình thành nhiều mô hình sản xuất hiệu quả, tăng thu nhập cho nông dân; đồng thời, nhằm khai thác tiềm năng và thế mạnh của từng địa phương, tỉnh cần khuyến khích nông dân mở rộng diện tích trồng52 khoai lang ở những vùng có tiềm năng, thế mạnh. Ngành NN cần hỗ trợ nông dân trong tổ chức thị trường tiêu thụ đầu ra, chọn lựa giống cây năng suất cao, hỗ trợ kỹ thuật canh tác hiện đại… Cây khoai cao: tập trung chủ yếu ở Chợ Mới (xã Hội An, xã Bình Phước Xuân, riêng Chợ Mới chiếm 50% khoai cao của tỉnh), An Phú (xã Đa Phước), Châu Phú (xã Mỹ Đức), với diện tích khoảng 2.000 ha (2020), 3.500 ha (2030). Sản lượng khoai cao có thể đạt 90.000 – 180.000 tấn/năm. b) Nhóm cây thực phẩm (rau màu các loại) - Đẩy mạnh sản xuất rau, dưa, đậu các loại quanh năm, với nhiều chủng loại đa dạng, phong phú; mở rộng sản xuất rau màu ở những nơi có điều kiện, với nhiều mô hình luân canh khác nhau (màu – lúa, lúa màu…); khuyến khích nông dân thực hành quy trình sản xuất rau sạch theo hướng GAP. - Xây dựng và hình thành các vùng chuyên canh sản xuất rau màu hàng hóa, ứng dụng CNC để tăng năng suất, chất lượng sản phẩm (chất lượng về an toàn vệ sinh thực phẩm) và thu nhập cho nông dân. Các vùng chuyên canh sản xuất rau màu hàng hóa là nơi tiên phong trong sản xuất rau màu an toàn, đạt sản lượng hàng hóa, gắn liền với ngành công nghiệp bảo quản, công 52

Hiện nay toàn tỉnh chưa tới 500 ha khoai lang các loại, sản lượng dưới 6.000 tấn/năm.

183

nghiệp chế biến và với nhu cầu của người tiêu dùng trong nước và hướng tới xuất khẩu; ứng dụng CNC nhằm tăng năng suất, giá trị gia tăng, thu nhập trên cùng 1 đơn vị diện tích; đồng thời khai thác hiệu quả các nguồn tài nguyên đất và nước, gắn với bảo vệ môi trường sinh thái để đảm bảo tăng trưởng ổn định và phát triển bền vững ngành hàng rau màu. - Phát triển các hoạt động chế biến, bảo quản rau sau thu hoạch. * Về quy mô diện tích, sản lượng (xem bảng): + Đến năm 2015: diện tích gieo trồng rau màu thực phẩm các loại là 45.150 ha (15.050 ha x 3 vụ/năm), sản lượng thu hoạch 1.071 ngàn tấn/năm; + Đến năm 2020: diện tích gieo trồng rau màu thực phẩm các loại là 72.105 ha (24.035 ha x 3 vụ/năm), sản lượng thu hoạch 1.742 ngàn tấn/năm; + Đến năm 2030: diện tích gieo trồng rau màu thực phẩm các loại là 104.650 ha (33.000 ha x 3 vụ/năm), sản lượng thu hoạch 2.422 ngàn tấn/năm. + Quy hoạch các vùng chuyên canh sản xuất rau màu hàng hóa: - Giai đoạn 2014 – 2020: trên địa bàn tỉnh An Giang sẽ xác định 9/11 huyện, thị, thành phố có các vùng chuyên canh sản xuất rau màu hàng hóa; đó là: huyện Chợ Mới, An Phú, Châu Phú, Tân Châu, Phú Tân, Châu Thành, Châu Đốc, Tp. Long Xuyên và Thoại Sơn. Bảng 4.12: Diện tích gieo trồng rau dưa các loại đến năm 2020, 2030 2015

Toàn tỉnh (ha) Chợ Mới Châu Phú An Phú Long Xuyên Tân Châu Châu Đốc Phú Tân Châu Thành Thoại Sơn Tri Tôn Tịnh Biên

2020

2030

Diện tích

Tỷ trọng

Diện tích

Tỷ trọng

Diện tích

Tỷ trọng

45.150 29.505 3.990 2.625 420 2.520 630 1.050 1.575 735 1.050 1.050

100% 65% 9% 6% 1% 6% 1% 2% 3% 2% 2% 2%

72.105 46.000 6.325 4.025 690 3.335 805 2.300 3.450 1.725 1.725 1.725

100% 64% 9% 6% 1% 5% 1% 3% 5% 2% 2% 2%

104.650 65.550 9.200 5.175 1.150 4.025 1.150 4.600 5.750 3.450 2.300 2.300

100% 63% 9% 5% 1% 4% 1% 4% 5% 3% 2% 2%

Bảng 4.13: Sản lượng rau dưa các loại đến năm 2020, 2030 184

2015 Toàn tỉnh (tấn) Chợ Mới Châu Phú An Phú Long Xuyên Tân Châu Châu Đốc Phú Tân Châu Thành Thoại Sơn Tri Tôn Tịnh Biên

2020

2030

1.071.000

100%

1.742.000

100%

2.422.000

100%

725.000 84.000 61.000 11.000 74.000 13.000 21.000 35.000 13.000 21.000 13.000

68% 8% 6% 1% 7% 1% 2% 3% 1% 2% 1%

1.159.000 137.000 96.000 18.000 101.000 17.000 47.000 79.000 30.000 36.000 22.000

67% 8% 6% 1% 6% 1% 3% 5% 2% 2% 1%

1.542.000 203.000 126.000 31.000 124.000 25.000 96.000 134.000 62.000 49.000 30.000

64% 8% 5% 1% 5% 1% 4% 6% 3% 2% 1%

Đến năm 2015: Diện tích các vùng chuyên canh sản xuất rau màu các loại (không tính cây bắp, cây khoai các loại) trên địa bàn tỉnh là 7.090 ha. Giai đoạn này tỉnh tập trung hình thành các vùng chuyên canh ở Chợ Mới (chiếm 70% diện tích), Long Xuyên (5%), An Phú (5%), Châu Phú (5%), Châu Thành (5%), Tân Châu (5%), Châu Đốc và Thoại Sơn (5%). Tổng sản lượng rau màu hàng hóa từ các vùng chuyên canh là 557.500 tấn (năm 2020). Đến năm 2020: Giai đoạn 2016-2020, tỉnh tiếp tục mở rộng vùng chuyên canh ở 9/11 huyện, thị, thành phố, nâng tổng diện tích các vùng chuyên canh sản xuất rau màu (không tính cây bắp, cây khoai các loại) trên địa bàn tỉnh lên 19.850 ha vào năm 2020, tăng 12.760 ha so với năm 2015. Trong đó, tỉnh xác định các vùng chuyên canh quy mô lớn ở các huyện, thị: Chợ Mới (chiếm 60%), Châu Phú (15%), An Phú (10%), Châu Thành (5%); Long Xuyên, Tân Châu, Châu Đốc, Phú Tân và Thoại Sơn chiếm 10%. Tổng sản lượng rau màu hàng hóa từ các vùng chuyên canh là 1.170 ngàn tấn. - Định hướng đến năm 2030: Giai đoạn 2021-2030, tỉnh tiếp tục mở rộng diện tích vùng chuyên canh rau màu ở 9/11 huyện, thị, thành: Châu Phú, Châu Thành, An Phú, Phú Tân, Tân Châu, Long Xuyên, Thoại Sơn, Châu Đốc. Đối với 2 huyện Tri Tôn và Tịnh Biên chỉ phát triển chuyên canh khoảng 100-300 ha/huyện để phục vụ du khách, dân cư đô thị của huyện, vì 2 huyện này sẽ ưu tiên hình thành các vùng chuyên canh màu lương thực (khoai mì, khoai lang), các cây họ đậu, cây dược liệu…). Đến năm 2030, diện tích các vùng chuyên canh sản xuất rau màu trên địa bàn tỉnh là 30.000 ha, tăng khoảng 15.000 ha so với năm 2020. Chợ Mới vẫn là vùng chuyên canh rau màu lớn nhất của tỉnh, chiếm trên 50% diện tích chuyên canh rau màu của tỉnh; 50% còn lại phân bố ở 10 huyện, thị, thành khác. Tổng sản lượng rau màu hàng hóa từ các vùng chuyên canh là 2.250 ngàn tấn (năm 2030). 185

Trong vùng chuyên canh rau dưa sẽ hình thành các vùng chuyên canh chuyên đề như: + Vùng chuyên canh ớt, vùng chuyên canh rau gia vị, hành hẹ: có thể hình thành vùng chuyên canh từng chủng loại này ở các địa phương có thế mạnh và tiềm năng như: Phú Tân, Chợ Mới, Tân Châu, Châu Thành, Châu Phú và An Phú. + Vùng chuyên canh đậu nành rau: khoảng 450 ha (2020), 650 ha (2030); tập trung chủ yếu ở Châu Phú (xã Khánh Hoà, Mỹ Phú và Cái Dầu). Ước tính sản lượng đậu nành rau là 5.000 – 7.000 tấn/năm. Hiện nay, cây đậu nành rau chỉ thích hợp với vụ Đông Xuân, còn Hè Thu và Thu Đông sẽ gặp nhiều rủi ro do thời tiết. Nếu việc ứng dụng CNC trong sản xuất đậu nành rau, giúp nông dân cải thiện được năng suất (nhờ cải tiến giống) và kiểm soát được yếu tố thời vụ, thời tiết thì sản lượng có thể đạt 10.000 – 15.000 tấn/năm. + Vùng chuyên canh đậu bắp Nhật: khoảng 500 ha (2020), 750 ha (2030); tập trung chủ yếu ở Châu Phú (xã Bình Thủy, Khánh Hoà, Mỹ Đức, Mỹ Phú và Cái Dầu). Ước tính sản lượng đậu bắp Nhật là 15.000 – 20.000 tấn/năm. Nếu việc ứng dụng CNC trong sản xuất đậu bắp Nhật (cải thiện năng suất, thâm canh tăng vụ), giúp nông dân có thể sản xuất được 3 – 4 vụ/năm thì sản lượng có thể đạt 30.000 – 40.000 tấn/năm. + Cây bắp thu trái non Tỉnh sẽ quy hoạch vùng trồng bắp thu trái non với diện tích 2.000 – 2.500 ha tập trung ở các xã Mỹ An, Tấn Mỹ, An Thạnh Trung, Hội An và thị trấn Mỹ Luông của huyện Chợ Mới. Vùng trồng bắp thu trái non có thể mở rộng đến các huyện: An Phú, Tri Tôn, Tịnh Biên. Với năng suất bình quân 2 tấn/ha/vụ, sản lượng thu hoạch hàng năm khoảng 12.000 – 15.000 tấn/năm; nông dân thu được lợi nhuận từ 60 – 120 tỷ đồng/năm (tính theo giá năm 2012). Để vùng chuyên canh bắp thu trái non phát triển bền vững, mang lại hiệu quả kinh tế ổn định cho nông dân, thời gian tới tỉnh An Giang cần: (1) tổ chức nông dân trồng bắp thành các tổ hợp tác, HTX; ngành NN làm cầu nối gắn kết sản xuất của nông dân với chế biến, tiêu thụ của doanh nghiệp (thông qua bao tiêu sản phẩm). (2) tiếp tục phát huy lợi thế của mô hình “bắp – bò”, trồng bắp thu trái non kết hợp nuôi bò thịt (nuôi vỗ béo); có biện pháp kiểm soát vấn đề ô nhiễm môi trường do phát triển kết hợp mô hình trồng bắp – nuôi bò; nghiên cứu quy hoạch vùng nuôi bò thịt (vỗ

186

béo) tập trung (trang trại, gia trại quy mô lớn) để đầu tư xử lý chất thải, hạn chế ô nhiễm môi trường. Một số giải pháp phát triển ngành hàng rau màu: + Tổ chức xây dựng vùng chuyên canh theo tiêu chuẩn GAP và liên kết sản xuất theo mô hình “cánh đồng lớn”: Do đặc điểm sản xuất rau màu của tỉnh là hầu hết các vườn rau màu thuộc quản lý của nông hộ, có diện tích bình quân khá nhỏ, trong nhiều trường hợp diện tích trồng không liền vùng, bị phân tán. Do đó, để tổ chức sản xuất rau màu mang lại hiệu quả kinh tế cao, theo tiêu chuẩn GAP (VietGAP, Global GAP) được thuận lợi hơn cần hình thành các tổ hợp tác hoặc HTX, nhóm sản xuất và tiếp thị – hướng đến hình thành vùng chuyên canh theo tiêu chuẩn GAP; hướng đến thực hiện liên kết sản xuất theo mô hình “cánh đồng lớn” cho rau màu trên địa bàn tỉnh. + Thực hiện liên kết 4 nhà (Nhà nông, Nhà doanh nghiệp, Nhà nước và Nhà khoa học) trong ngành hàng rau màu theo tiêu chuẩn GAP: Để ngày càng có nhiều thêm các mô hình có sự liên kết 4 nhà chặt chẽ trong sản xuất rau màu theo hướng GAP cần phải tăng cường vai trò, trách nhiệm của các nhà trong quá trình liên kết. Chính quyền, ngành NN địa phương có thể đứng ra làm đầu mối chỉ huy, điều tiết, chỉ đạo trong việc qui hoạch, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, tiếp cận vốn ngân hàng... Đi đôi với việc tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng như giao thông, cấp điện, cấp nước, nhà kho bảo quản, nhà máy chế biến, thông tin thị trường, xúc tiến thương mại… cần tăng cường đầu tư cho nghiên cứu khoa học, chuyển giao và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất theo hướng chất lượng cao và an toàn thực phẩm. Đối với khâu tiêu thụ, hỗ trợ doanh nghiệp trong khâu xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường và xây dựng những thương hiệu mạnh, giúp cho các doanh nghiệp có thị trường tiêu thụ ổn định và có tên tuổi trên thị trường quốc tế. Đây là điều kiện cần để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư, liên kết tiêu thụ sản phẩm cho nông dân, nông dân an tâm sản xuất và gắn bó lâu dài với doanh nghiệp. + Nâng cấp công nghệ trồng trọt và công nghệ thu hái, chế biến, xử lý – kiểm dịch, bảo quản, đóng gói. Các hoạt động nâng cấp công nghệ này chú trọng vào cả hai lĩnh vực nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao kỹ thuật tiến bộ cho nông dân thông qua hệ thống khuyến nông các cấp. Đối với khâu bảo quản sau thu hoạch, chế biến công nghiệp và đóng gói thì tỉnh hiện nay đang rất yếu kém về công nghệ, gần như là “khoảng trắng” về số lượng doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chế biến, đóng gói cũng như xuất khẩu rau màu các loại (mà nguyên nhân do khâu bảo quản sau thu hoạch quá yếu, tình trạng “sáng rau chiều 187

rác” luôn hiện hữu). Do đó, tỉnh thông qua Cơ quan xúc tiến đầu tư xây dựng kế hoạch thu hút các doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư vào công nghệ chế biến, xử lý – kiểm dịch, đóng gói, bảo quản phục vụ cho xuất khẩu đến các thị trường tiềm năng như EU, Bắc Mỹ, Nhật, Hàn Quốc, Úc, New Zealand… + Liên kết, hợp tác với các tỉnh lân cận trong sản xuất và tiêu thụ: Liên kết với các tỉnh lân cận có nguồn rau màu tương tự như Cần Thơ, Đồng Tháp… trong việc kêu gọi đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước để bảo đảm cân đối giữa năng lực sản xuất, năng lực chế biến với thị trường tiêu thụ (cả xuất khẩu) nhằm cân đối cung – cầu rau màu (ví dụ: bắp lai, rau dưa các loại) không chỉ trong tỉnh mà đặt trong quan hệ cân đối lợi ích của khu vực, hướng đến phát triển bền vững ngành hàng rau màu. Hiện nay mối liên kết vùng này chưa được đảm bảo, do đó dẫn đến cạnh tranh nhiều mặt như: cạnh tranh vùng nguyên liệu, cạnh tranh tiêu thụ theo cơ chế thương lái tự do. Thực hiện chương trình “Liên kết vùng rau của tỉnh với các tỉnh/thành lận cận” nhằm điều chỉnh cơ cấu rau phong phú và hợp lý cho mục đích tiêu thụ sản phẩm nội địa hay xuất khẩu. Với xuất khẩu cần phải tập trung và đồng nhất chủng loại để tạo hàng hóa, còn với nội địa thì ngược lại. + Chính sách thương mại, công tác xúc tiến thương mại: Trong thực tế, người tiêu dùng luôn có nhu cầu thực phẩm an toàn và xu hướng lựa chọn rau màu an toàn đang tăng nhanh. Đây là cơ hội tốt cho mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn GAP. Nhưng không vì thế mà rau màu sản xuất ra từ các tổ hợp tác/HTX luôn được người tiêu dùng biết đến. Do đó, các tổ hợp tác/HTX cần năng động trong tổ chức giới thiệu sản phẩm và tìm kiếm khách hàng để bán với giá cả hợp lý có lợi cho người sản xuất theo GAP. Trong thời gian tới, tỉnh tiếp tục đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại, kết hợp tốt giữa nguồn vốn ngân sách cho các hoạt động của cơ quan xúc tiến thương mại với nguồn vốn của các cơ sở, doanh nghiệp kinh doanh để mở rộng các hình thức xúc tiến thương mại và quảng bá rau màu An Giang. Chú trọng việc xây dựng và gìn giữ thương hiệu: thực tế hiện nay cho thấy, người tiêu dùng đang có xu hướng tìm mua những loại rau màu có mẫu mã đẹp, xuất xứ rõ ràng, có nguồn gốc sạch đạt chuẩn. Bởi vậy, xây dựng và phát triển thương hiệu là việc làm cần thiết để phát triển bền vững, đủ sức cạnh tranh trên thị trường. Do đó, tỉnh cần khuyến khích và hỗ trợ nông dân, tổ hợp tác/HTX, doanh nghiệp đăng ký bảo hộ thương hiệu và mở website quảng bá sản phẩm trong và ngoài nước (chú trọng việc xây dựng trang web tiếng Anh để dễ dàng tiếp cận với khách hàng quốc tế); Tỉnh hỗ trợ các cá 188

nhân, cơ sở sản xuất có sản phẩm độc đáo và đủ sức cạnh tranh đăng ký thương hiệu ở các thị trường tiềm năng trên thế giới. + Đẩy mạnh công tác quản lý nhà nước về kiểm tra chất lượng rau an toàn (xây dựng hệ thống tiêu chuẩn sản xuất rau theo quy trình GAP; xây dựng hệ thống công cụ kiểm tra chứng nhận sản phẩm sản xuất theo quy trình rau an toàn; xây dựng hệ thống nhân lực giám sát chứng nhận quy trình sản xuất hợp chuẩn rau an toàn); về thực hiện quy trình khép kín về quản lý nhà nước trong bảo vệ thực vật (hoàn thiện quy trình tổ chức thực hiện công tác kiểm tra sử dụng thuốc BVTV trên đồng ruộng; tăng cường quản lý dư lượng thuốc BVTV tại chổ và kiểm soát đầu vào tại địa phương theo yêu cầu kiểm tra nguồn gốc xuất xứ rau tại các chợ đầu mối; tổ chức hệ thống kiểm tra và chứng nhận sản phẩm được sản xuất theo quy trình an toàn (IPM, GAP) tại nơi sản xuất; phối hợp với các Sở ngành thực hiện kiểm tra dư lượng độc chất trong rau tại các chợ đầu mối dưới sự chỉ đạo thống nhất của ban chỉ đạo liên ngành Vệ sinh an toàn thực phẩm theo nội dung Luật An toàn Thực phẩm. + Trên cơ sở vùng rau quả an toàn đã được quy hoạch tiến hành hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng, hỗ trợ xây dựng các chợ bán buôn, cửa hàng bán lẻ, kho bảo quản. c) Nhóm cây công nghiệp hàng năm

+ Cây đậu phộng, đậu xanh: tỉnh sẽ xây dựng các vùng chuyên canh đậu phộng, đậu xanh với tổng diện tích khoảng 2.000 ha (2020), 3.000 ha (2030); tập trung chủ yếu ở An Phú, Tri Tôn và Tịnh Biên. Ước tính sản lượng đậu phộng là 5.000 – 8.000 tấn/năm; đậu xanh là 2.000 – 3.000 tấn/năm. Nếu việc ứng dụng CNC trong sản xuất, làm tăng năng suất, tăng thời vụ thì sản lượng đậu phộng, đậu xanh đều có thể đạt 10.000 – 14.000 tấn/năm. + Cây đậu nành: Trong ngắn hạn, cây đậu nành ở An Giang vẫn không đủ sức cạnh tranh trên thị trường hàng hóa nông sản, nhất là không thể cạnh tranh về năng suất và giá cả so với đậu nành nhập khẩu từ các nước Nam Mỹ như Brazil, Aghentina mặc dù nhu cầu tiêu thụ trên thị trường trong nước là rất lớn. Tuy nhiên, giai đoạn sau 2020, tỉnh sẽ quy hoạch các vùng chuyên canh trồng đậu nành hàng hóa, gắn với thị trường nguyên liệu chế biến thức ăn chăn nuôi trên các vùng có điều kiện tự nhiên, thủy lợi phù hợp. + Cây mè: Lộ trình phát triển cây mè trong tương lai là chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ 3 vụ lúa sang 2 lúa – 1 mè hoặc từ 2 vụ lúa sang 1 lúa – 1 mè ở những khu vực có thổ nhưỡng thích hợp với cây mè. Cây mè vẫn được trồng chủ yếu tại các huyện: Chợ Mới, Tịnh Biên, Tri Tôn, Châu Phú và thành phố Long Xuyên. 189

Cây mè (cùng với cây đậu phộng) là cây trồng có khả năng phát triển của tỉnh trong tương lai. Tuy nhiên, để cây mè có thể phát triển một cách bền vững, ổn định thì cần thiết phải đảm bảo hội tụ một số yếu tố sau: thứ nhất phải có thị trường tiêu thụ, thứ hai là phải có hợp đồng tiêu thụ giữa công ty thu mua và người nông dân và cuối cùng có sự tham gia của Trung tâm khuyến nông tỉnh trong công tác hướng dẫn bà con nông dân về quy trình kỹ thuật, chọn giống và ứng dụng tiến bộ KH - CN vào trồng trọt. Tỉnh sẽ quy hoạch các vùng chuyên canh mè khoảng 1.500 ha (2020), 2.500 ha (2030); ước tính sản lượng mè là 2.500 – 3.000 tấn/năm. Nếu việc ứng dụng CNC trong sản xuất mè, làm tăng năng suất, tăng thời vụ thì sản lượng mè có thể đạt trên 5.000 tấn/năm. d) Nhóm cây công nghiệp lâu năm Trong thời kỳ quy hoạch không chủ trương mở rộng diện tích cây lâu năm do sản phẩm của An Giang không có khả năng cạnh tranh so với các tỉnh, thành có thế mạnh khác trong vùng ĐBSCL và nhất là các tỉnh vùng ĐNB. Lộ trình phát triển cây lâu năm theo hướng giảm dần diện tích qua các năm, hướng đến xóa bỏ diện tích cây tiêu ở Tịnh Biên, cây điều ở Tri Tôn, Tịnh Biên và Thoại Sơn, thay thế bằng cây trồng thích hợp khác mang lại giá trị kinh tế cao hơn. e) Nhóm cây ăn trái Quy hoạch phát triển vùng trồng cây ăn trái ứng dụng CNC nhằm: - Góp phần tăng giá trị trên một diện tích sản xuất. - Tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên phù hợp với xu hướng BĐKH, nước biển dâng trong tương lai. - Nâng cao trình độ ứng dụng, hợp tác chuyển giao KH - CN vào sản xuất, đặc biệt là CNC trong lĩnh vực giống, chế biến và xuất khẩu; - Góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, góp phần đẩy nhanh quá trình CNH, HĐH nền SXNN; Góp phần tăng trưởng kinh tế, an sinh xã hội và giải quyết lao động và việc làm ở các địa phương, nhất là lao động NT; Ðịnh hướng phát triển cây ăn quả ứng dụng CNC đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 như sau: + Cây xoài: tập trung trồng ở các huyện Chợ Mới, Tân Châu, Tịnh Biên, Tri Tôn. Cụ thể:

190

- Huyện Chợ Mới: phát triển theo hướng GAP, tập trung vào đối tượng xoài cát Hòa Lộc và xoài Đài Loan. Trồng tập trung chủ yếu tại 03 xã Cù lao Giêng, qui mô 254 ha. Được bố trí như sau: Giai đoạn 2013-2015 xã Tấn Mỹ (50 ha) tại tiểu vùng 1, xã Mỹ Hiệp (126 ha) tại tiểu vùng 6, xã Bình Phước Xuân (78 ha) tại tiểu vùng 2, 3, 4. Giai đoạn 2016-2020 xã Tấn Mỹ (50 ha) tại tiểu vùng 1, xã Mỹ Hiệp (126 ha) tại tiểu vùng 6, xã Bình Phước Xuân (78 ha) tại tiểu vùng 2, 3, 4. - Thị xã Tân Châu: khôi phục mở rộng diện tích trồng thuần giống xoài thơm Vĩnh Hòa với diện tích đến năm 2020 là 80-100 ha, năm 2030 là 150-200 ha. Vùng Vĩnh Hòa mở rộng lên xã Vĩnh Xương dọc theo đường tỉnh 952 thuộc 2 xã Tân Thạnh và Tân An. - Huyện Tịnh Biên: Tập trung vào đối tượng xoài cát Hòa Lộc, trồng tại các khu vực ven theo vùng cao chân núi Cấm (từ hồ Ô Tuksa đến Ba Xoài). Giai đoạn 2013-2015 diện tích khoảng 200 ha. Giai đoạn 2016-2020 diện tích từ 200 ha đến 500 ha. - Huyện Tri Tôn: tập trung vào đối tượng xoài thanh ca đen53, xoài đu đủ, trồng theo hướng bảo tồn và kết hợp du lịch sinh thái quanh các khu vực hồ chứa nước (Soài Chét, Soài So, Ô Thum, Ô Tà Sóc và Tu Lơ). + Cây chuối: nghiên cứu phát triển mô hình trồng chuối cấy mô khoảng 1 ha (tại Tân Châu, Tri Tôn) sau đó nhân rộng quy mô hàng hóa, tiến đến đầu tư xây dựng và phát triển thương hiệu. Ngành NN tỉnh cần phố hợp với Sở KH - CN tỉnh triển khai nghiên cứu sự thích nghi, sinh trưởng và năng suất của một số giống chuối cấy mô trên địa bàn Tân Châu, Tri Tôn. Các giống chuối cấy mô như chuối Xiêm cấy mô, Già Hương cấy mô, chuối Già Philippines cấy mô... Theo Báo cáo của ngành NN ở một số địa phương trong vùng ĐBSCL có trồng chuối cấy mô thì với giá bán trên thị trường hiện nay (10/2013) là 5.000 đồng/kg sẽ đem lại lợi nhuận khá cho người trồng. + Cây nhãn: Ổn định diện tích trồng nhãn đến năm 2020, trồng phân bố chủ yếu ở huyện Châu Phú, Tịnh Biên và Chợ Mới. + Cây thanh long ruột đỏ: Qua 2 năm (2011, 2012) trồng thử nghiệm trên vùng đất núi Thất Sơn, cây thanh long ruột đỏ đã thật sự thích nghi. Qua khảo nghiệm ban đầu cho thấy, trái thanh long ruột đỏ trồng ở vùng đất núi Tri Tôn to, hậu ngọt, năng suất không thua cây thanh long ruột đỏ ở một số vùng khác. Hiện nay, nhiều nông dân trên địa bàn huyện, đã trồng thử 53

Xoài thanh ca có hai loại: thanh ca trắng và thanh ca đen. Thanh ca trắng khi còn sống chua hơn xoài thanh ca đen; và khi chín, xoài thanh ca đen ngọt mặn hơn xoài thanh ca trắng.

191

nghiệm và bước đầu có những tín hiệu phấn khởi. Do đó, đây là cây trồng mới của tỉnh trong thời kỳ quy hoạch, đáp ứng tốt nhu cầu thị trường trong tương lai. Định hướng phát triển như sau: Huyện Tịnh Biên: quy hoạch vùng trồng thanh long ruột đỏ giai đoạn 2013-2015 khoảng 20 ha, giai đoạn 2016-2020: từ 20 ha đến 50 ha. Huyện Tri Tôn: Phát triển vùng trồng cây thanh long trên đất triền núi, đất kém hiệu quả 200ha, trồng chủ yếu ở xã Lê Trì và các xã ven núi Cô Tô. + Một số giải pháp chủ yếu: - Giải pháp về tổ chức sản xuất: Tổ chức sản xuất theo mô hình HTX, áp dụng công nghệ GAP (Good Agricultural Practices), Global GAP, VietGAP cho sản xuất cây ăn quả, mà chủ yếu là khía cạnh an toàn. Xây dựng vùng chuyên canh trái cây đặc sản. Tỉnh tập trung sản xuất nhóm cây ăn trái có tiềm năng và lợi thế như: xoài, chuối, thanh long ruột đỏ… - Giải pháp về giống: Cung cấp một số loại giống mới bằng phương pháp ghép bo, ghép cành, giống nuôi cấy mô, những giống có năng suất cao, phẩm chất tốt. Thay những giống chất lượng kém, giống thoái hóa. - Giải pháp về tổ chức quản lý và liên kết trong sản xuất: Ngành NN cần hỗ trợ liên kết 4 nhà hoặc hỗ trợ nhà vườn sản xuất, tiêu thụ theo các tổ hợp tác, HTX. Tăng cường XHH các dịch vụ công như: kiểm nghiệm, kiểm tra đánh giá hệ thống đảm bảo chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, khuyến nông. Hoàn thiện khung pháp lý về kiểm dịch thực vật. Tổ chức sản xuất theo liên kết dọc giữa những người tham gia các công đoạn từ trồng, đến thu mua sản phẩm, chế biến và tiêu thụ sản phẩm thông qua các hợp đồng kinh tế để tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh, đảm bảo phát triển bền vững và ổn định, đáp ứng yêu cầu đảm bảo chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Tổ chức sản xuất theo liên kết ngang giữa các nhà sản xuất theo từng khâu trong chuỗi sản xuất, cung ứng nguyên liệu, chế biến, bảo quản và tiêu thụ dưới các hình thức HTX, hiệp hội. Trên cơ sở đó tỉnh sẽ có chương trình hỗ trợ các thành viên về các kỹ năng cần thiết trong sản xuất kinh doanh, vay vốn, đầu tư hạ tầng và các vấn để liên quan cho phát triển. - Giải pháp về phát triển KH - CN bảo quản và chế biến: Thực hiện các nghiên cứu cải tiến giống, quy trình sản xuất để nâng cao chất lượng trái cây; nghiên cứu và chuyển giao công nghệ chế biến, bảo quản và vận chuyển… Công tác khuyến nông tập trung vào 192

phổ biến, chuyển giao công nghệ xử lý và bảo quản nông sản sau thu hoạch, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. f) Quy hoạch bảo tồn và phát triển cây dược liệu An Giang có điều kiện tự nhiên về đất đai và khí hậu trên các đồi núi rất phù hợp để phát triển cây dược liệu. Những vùng có tiềm năng là: (1) vùng đồng bằng: rừng tràm Trà Sư; (2) vùng đồi núi: bao gồm các rừng phòng hộ, rừng đặc dụng trên các đồi núi; (3) vùng ven chân các núi thuộc 2 huyện Tri Tôn và Tịnh Biên. Do nguồn tài nguyên dược liệu tự nhiên dần cạn kiệt, nhiều loài cây dược liệu có nguy cơ tuyệt chủng, trong khi cây dược liệu gây trồng trong cộng đồng dân cư được hình thành một cách tự phát, mất cân đối. Nên việc bảo vệ và phát triển nguồn dược liệu đang là một trong những vấn đề cấp bách cần được xem xét nghiêm túc. Hơn nữa, phát triển dược liệu dưới tán rừng là tạo ra cơ hội mới cho nông dân có thêm nguồn thu nhập để an tâm bảo vệ môi trường cho hiện tại và cả thế hệ tương lai, giúp nông dân tham gia thị trường dược liệu có nguồn gốc tự nhiên. Quy hoạch vùng bảo tồn và phát triển cây dược liệu ứng dụng CNC giai đoạn 2013 – 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 nhằm: Tăng cường quản lý của Nhà nước trong lĩnh vực dược liệu; Tạo nguồn thu nhập cho hộ giữ rừng trên vùng đồi núi; Nhằm khai thác, sử dụng có hiệu quả và bền vững nguồn tài nguyên dược liệu, bảo tồn và phát triển sự đa dạng sinh học; Xây dựng kế hoạch phát triển thuốc từ nguồn dược liệu trong nước góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng và nâng cao tính bền vững cho các khu rừng; Từng bước và chủ động đáp ứng đủ nhu cầu nguồn nguyên liệu dược liệu cung cấp cho công nghiệp dược và y học cổ truyền trong tỉnh và trong cả nước. Quy hoạch vùng bảo tồn và phát triển cây dược liệu ứng dụng CNC sẽ xác định nhóm cây dược liệu có thế mạnh của từng núi, từng xã, tiến tới ứng dụng công nghệ hiện đại, đảm bảo thu hái, bảo quản sản phẩm cây dược liệu đạt chất lượng tốt và tổ chức sản xuất hợp lý để đạt hiệu quả kinh tế cao. Từ đó định hướng cho việc khoanh vùng, bảo vệ, nghiên cứu, phát triển và khai thác phù hợp với khí hậu thổ nhưỡng, với nhu cầu thị trường, với khả năng áp dụng tiến bộ khoa học- kỹ thuật. UBND tỉnh An Giang sẽ có chính sách đặc biệt, tạo điều kiện cho những sản phẩm có nguồn gốc từ dược liệu của tỉnh mang thương hiệu vùng “Thất Sơn” được quảng bá rộng rãi trên thị trường trong nước, đủ sức cung cấp và cạnh tranh trên thị trường. Gắn kết việc phát triển các vùng gây trồng dược liệu với việc giảm nghèo, với việc bảo vệ và trồng rừng; phát triển kinh tế gắn liền với bảo vệ môi trường sinh thái. Nâng cao nhận thức của cộng đồng về công tác bảo tồn và phát triển cây dược liệu, nhằm khoanh vùng tạo điều kiện để bảo tồn và phát triển cây dược liệu dưới tán rừng, tạo nhiều 193

tầng tán, từng bước đưa cây dược liệu lên một vị thế mới là nguồn thu nhập chính cho nhiều hộ dân, qua đó để bảo vệ rừng bền vững. Phát triển dược liệu trên cơ sở kết liên chặt chẻ giữa ba tác nhân: cơ sở nghiên cứu khoa học về dược liệu, người gây trồng dược liệu và doanh nghiệp sử dụng dược liệu để sản xuất thuốc cùng với các bệnh viện có sử dụng cây dược liệu trị bệnh. Khai thác bền vững các loại dược liệu trong thiên nhiên Tổ chức khai thác nguồn dược liệu mọc hoang trong tự nhiên thuộc các vùng rừng phòng hộ, rừng đặc dụng, khu bảo tồn thiên nhiên. Khi khai thác phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc thu hái tốt cây thuốc đúng quy trình, chấp hành những quy định của lực lượng kiểm lâm, đảm bảo khả năng tái sinh và phát triển của cây thuốc sau khi khai thác; có kế hoạch tổ chức tập huấn cho các tổ chức và cá nhân tham gia khai thác dược liệu tự nhiên về kỹ thuật thu hái, sơ chế, bảo quản dược liệu nhằm bảo đảm chất lượng dược liệu khai thác và đảm bảo khả năng tái sinh bền vững của cây thuốc tại khu vực khai thác. Quy hoạch vùng bảo tồn và phát triển cây dược liệu Kiện toàn và củng cố các vùng đã họp tác gây trồng dược liệu, hiện có tại hai huyện Tri Tôn, Tịnh Biên trên cơ sở gây trồng và khai thác, phát triển bền vững. Đối với những diện tích hợp tác chưa được triển khai thì chuyển vị trí trồng vào vùng quy hoạch nguyên liệu ứng dụng CNC. Quy hoạch và phát triển các vùng gây trồng dược liệu có nhu cầu sử dụng lớn, trong đó tập trung ưu tiên phát triển các nhóm dược liệu đáp ứng đủ cho nhu cầu sản xuất thuốc theo đơn đặt hàng của các công ty trong và ngoài nước và dùng cho nhu cầu khám chữa bệnh bằng y học cổ truyền trong tỉnh. Bảo đảm đáp ứng đủ 50% nhu cầu sử dụng dược liệu trong tỉnh đến năm 2020 và 80% nhu cầu dược liệu trong tỉnh đến năm 2030. Tổng diện tích quy hoạch vùng nguyên liệu gây trồng cây dược liệu khoảng 4.200 ha/14.000 ha rừng và đất LN thuộc 2 huyện Tịnh Biên và Tri Tôn, đến năm 2030 có thể mở rộng lên đến 12.000 ha. Tuy nhiên, diện tích trồng dược liệu CNC còn phụ thuộc vào tìm đối tác hợp tác. Chú trọng đầu tư phát triển bền vững các vùng gây trồng dược liệu có nhu cầu sử dụng lớn và có giá trị kinh tế cao theo các nguyên tắc, tiêu chuẩn “Trồng và thu hái tốt dược liệu”. Phấn đấu đến năm 2020 phối hợp với các công ty, bệnh viện trong tỉnh xây dựng quy trình và phát triển nuôi trồng thành công 10 cây dược liệu theo tiêu chuẩn GAP và 20 cây dược liệu đến năm 2030, đảm bảo 80% nhu cầu sử dụng sản xuất thuốc và dùng trong y học cổ truyền trong tỉnh và hướng tới xuất khẩu. Nghiên cứu, tạo giống cây dược liệu 194

Đầu tư xây dựng nhà gieo ươm CNC từ năm 2013 đến năm 2015 và mua công nghệ cấy mô cho sản xuất đại trà phù hợp với điều kiện của từng loài cây dược liệu từ những năm 2016 trở đi, nhằm tạo ra đột phá mới về năng suất, chất lượng sản phẩm, góp phần cung cấp đủ giống cây thuốc có chất lượng phục vụ công tác gây trồng và phát triển dược liệu ở quy mô công nghiệp trên cơ sở 2 vườn ươm CNC của Chi cục kiểm lâm. Nâng cao trình độ KH - CN, đào tạo nguồn nhân lực để áp dụng công nghệ sản xuất giống, ứng dụng có hiệu quả công nghệ sinh học để tạo ra nhiều giống cây dược liệu mới có năng suất và chất lượng cao, có dược tính tốt cho sản xuất đại trà. Đến năm 2015 hoàn thành công tác khoanh vùng bảo vệ và phát triển nguồn giống cây dược liệu tái sinh tự nhiên, đảm bảo tài nguyên dược liệu phát triển bền vững. Tập trung phục hồi và nâng cao chất lượng các giống cây dược liệu có tiềm năng và thế mạnh của tỉnh. Tập trung các nguồn lực để phục tráng, nhập nội, di thực, thuần hóa và phát triển các giống cây dược liệu có nguồn gốc là vị thuốc bắc sử dụng nhiều trong y học cổ truyền, đảm bảo thích nghi với điều kiện tự nhiên của các đồi núi trong tỉnh, đảm bảo cung cấp đủ giống cây thuốc cho nhu cầu gây trồng và phát triển dược liệu ở quy mô lớn, cung ứng được 60% giống cây thuốc sạch bệnh, có chất lượng cao được sản xuất tại hai vườn ươm CNC của Chi cục kiểm lâm đến năm 2020, và 80% đến năm 2030. Mở rộng và xây dựng vườn cây dược liệu gia đình từ 100 - 150 ha để bảo tồn và phát triển những loại gen, giống cây dược liệu đến năm 2020. Xây dựng thương hiệu và chợ dược liệu: Xây dựng 10 thương hiệu cây thuốc “Thất Sơn” đến năm 2020. Đồng thời, phát triển 3 chợ dược liệu, qua đó cung ứng dược liệu trong tỉnh nhằm chủ động cung ứng đủ nhu cầu thị trường, đảm bảo kiểm soát được chất lượng, nguồn gốc, xuất xứ dược liệu; phục tráng giống cây dược liệu đặc sản địa phương gắn với chỉ dẫn địa lý. + Về cơ chế chính sách: Khuyến khích các thành phần kinh tế trong và ngoài nước đầu tư nghiên cứu, sản xuất giống cây dược liệu, tham gia phát triển gây trồng dược liệu, đầu tư cơ sở sơ chế, chế biến, chiết xuất cao, bảo quản dược liệu ứng dụng CNC, tiên tiến. Xây dựng cơ chế hợp tác bền vững với Bệnh viện Y học dân tộc, bệnh viện đa khoa sử dụng nguồn nguyên liệu tại chỗ, dưới hình thức đơn đặt hàng với 41 Tổ hợp tác bảo vệ rừng tại 2 huyện Tri Tôn và Tịnh Biên.

195

Có chính sách hỗ trợ cho các chủ rừng phòng hộ trên núi, những hộ gia đình ven chân núi có thể tham gia gây trồng cây dược liệu. Tạo ra môi trường nghiên cứu cho các trường đại học và tạo điều kiện phát triển ngành du lịch sinh thái. + Xây dựng và phát triển nhà máy: Sau năm 2020, đầu tư nhà máy sơ chế, chế biến, chiết xuất cao dược liệu định chuẩn, hệ thống kho bảo quản dược liệu sau thu hoạch có công nghệ tiên tiến, hiện đại, đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật theo quy định tại các vùng gây trồng dược liệu trọng điểm. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đầu tư vốn trồng các loài dược liệu gắn với xây dựng nhà máy tại các vùng quy hoạch nguyên liệu theo quy định của pháp luật. Quy hoạch vùng bảo tồn dược liệu cấm khai thác Tổng diện tích khoanh vùng bảo vệ nghiêm ngặt các quần thể cây dược liệu là 945 ha (Núi Nam Quy xã Châu Lăng huyện Tri Tôn: 100 ha; Rừng Tràm Trà Sư xã Văn Giáo huyện Tịnh Biên: 845 ha). Với mục đích đảm bảo tái sinh tự nhiên và không khai thác cây thuốc mọc tự nhiên trong các vùng rừng đã được quy hoạch. Quy hoạch các vùng bảo tồn và khai thác dược liệu bền vững Tổng diện tích khoanh vùng bảo tồn và khai thác bền vững quần thể cây dược liệu là 7.895 ha. Trong đó, có lưu vực của 12 con suối và diện tích rừng đặc dụng, rừng phòng hộ vùng đồi núi thuộc 2 huyện Tri Tôn và Tịnh Biên Quy hoạch vườn cây dược liệu gia đình Xây dựng Vườn cây thuốc trong dân là nơi tập trung, bảo tồn và trồng (mới) nhiều loài cây thuốc, được thu thập ở nhiều địa phương khác nhau (bao gồm cả một số cây thuốc nội nhập). Vườn cây dược liệu sẽ trở thành một địa chỉ đáp ứng thuận lợi cho công tác học tập, nghiên cứu khoa học, tham quan và du lịch. Tổng diện tích khoảng 120 ha tại 3 huyện Tri Tôn, Tịnh Biên và Thoại Sơn. Vận động một số chủ rừng có vị trí thỏa mãn yêu cầu trên. Đối với những hộ đã có sẵn diện tích với nhiều loài cây dược liệu trong thiên nhiên được bảo vệ thì tiến hành tập huấn thực hiện chăm sóc, khai thác sử dụng, bảo quản hiệu quả hơn và gây trồng bổ sung nhũng loài có giá trị kinh tế. Đối với những hộ xây dựng mới thì cần chọn vị trí theo yêu cầu trên và hướng dẫn gây trồng những loài có giá trị kinh tế và bảo tồn những loại hiện có. Quy hoạch giống cây dược liệu

196

Xác định danh mục giống có dược tính cao, có thị trường tiêu thụ rộng, có khả năng sinh trưởng và thích nghi với nhiều dạng địa hình khác nhau. Quản lý nghiêm ngặt nguồn giống, rõ ràng xuất sứ, chỉ dẫn địa lý cụ thể. Tập trung ở các đồi núi thuộc huyện Tri Tôn và Tịnh Biên. Xây dựng 02 vườn ươm CNC để sản xuất và cung cấp giống sạch, có nguồn gốc xuất sứ rõ ràng. Phối hợp với ngành Y tế, Trung tâm ứng dụng CNC tỉnh, Trường Đại học An Giang nghiên cứu gây trồng thử nghiệm những loài cây thuốc có giá trị kinh tế, có thị trường tiêu thụ rộng để nhân giống như: Đảng Sâm, Trạch Tả, Đỗ Trọng… Quy hoạch vùng trồng cây dược liệu Quy hoạch vùng gây trồng nguyên liệu phục vụ sản xuất dược liệu ổn định, sản xuất tập trung có qui mô lớn, đủ cung cấp cho nhà máy chế biến. Xác định đây là vùng cung cấp dược liệu chính trong tương lai theo hướng CNC đảm bảo năng suất và chất liệu dược tính cao. Tổng diện tích khoảng 4.000 ha. Ngoài những loài cây dược liệu có thể trồng như: Đinh Lăng, Dừa Cạn, Gấc, Gừng, Ích Mẫu, Kim tiền thảo, Mã đề, Nghệ vàng, Sa nhân tím, Trinh nữ hoàng cung, Y dĩ, Cam thảo dây, Dây ký ninh, Huyết rồng, Hương nhu trắng, Nghệ xà cừ, Xuyên tâm liên, Hoài sơn, củ Huyền, Chùm ngây… Tập trung ở 3 huyện Tịnh Biên, Tri Tôn và Thoại Sơn. Cụ thể: Huyện Thoại Sơn: núi Ba Thê, Thị trấn Óc Eo. Huyện Tri Tôn: xã An Tức, Núi Tô, Côtô, Ô Lâm, Lương Phi, Lê Trì, Ba Chúc, Châu Lăng; Huyện Tịnh Biên: xã An Phú, An Nông, Thị trấn Tịnh Biên, Thới Sơn, Chi Lăng, An Hảo, An Cư. Dự kiến thực hiện: - Giai đoạn 1: từ nay đến năm 2015, dự kiến trồng 200 ha; - Giai đoạn 2: năm 2016 - 2020, dự kiến trồng 1.800 ha; - Giai đoạn 3: sau năm 2020, dự kiến trồng 2.000 ha. Danh mục các dự án ưu tiên giai đoạn 2013 – 2030 1) Giai đoạn 2013 – 2015: Duy trì và tiếp tục phát triển những dự án đã triển khai với các công ty, trồng theo đơn đặt hàng. Dự án xây dựng và phát triển vườn ươm giống cây dược liệu CNC sản xuất 22.000 cây Sa Nhân trong năm 2013 cung cấp cho dân trồng và phát triển lên đến vài trăm ngàn 197

cây trong những năm kế tiếp khi có hợp tác tiêu thụ. Tiếp tục nhân rộng vườn ươm ứng dụng CNC tạo cây giống tại Hạt kiểm lâm Tri Tôn đến năm 2015. Dự án điều tra, quy hoạch đánh giá tiềm năng hiện trạng nguồn dược liệu hiện có và khoanh vùng bảo vệ có chỉ dẫn địa lý. Dự án hợp tác xây dựng quy trình khai thác cây dược liệu. Dự án hợp tác xây dựng 10 cây dược liệu đạt chuẩn GAP. Xây dựng dự án hợp tác với Bệnh việnh đa khoa An Giang quy hoạch địa điểm, loài cây dược liệu trồng trên vùng quy hoạch ứng dụng CNC. Xây dựng bản đồ số, phần mềm quản lý cây dược liệu có chỉ dẫn địa lý kèm hình ảnh minh họa và tích hợp lên trang Website của Chi cục kiểm lâm. 2) Giai đoạn 2016 – 2020: Dự án phát triển 10 thương hiệu dược liệu là sản phẩm của vùng Thất Sơn tỉnh An Giang; Dự án quy hoạch 03 chợ dược liệu trên địa bàn huyện Tịnh Biên, huyện Tri Tôn. Dự án đầu tư nâng cấp 02 vườn ươm Hạt Kiểm lâm Tri Tôn và Tịnh Biên và mua công nghệ cấy mô để tạo giống cây hương liệu, cây LN; Dự án bảo tồn và phục tráng cây dược liệu, bảo vệ quần thể cây dược liệu cấm khai thác có chỉ dẫn địa lý và gây trồng thử nghiệm cây thuốc Bắc. Xây dựng dự án hợp tác với Trung tâm Đông Y-Châm cứu An Giang quy hoạch địa điểm, loài cây dược liệu trồng trên vùng quy hoạch ƯDCNC. Dự án hợp tác xây dựng 20 cây dược liệu đạt chuẩn GAP. Dự án quy hoạch địa điểm xây dựng các vườn cây dược liệu gia đình có chỉ dẫn địa lý trên huyện Tri Tôn, Tịnh Biên và Thoại Sơn. Xây dựng chính sách hổ trợ phát triển cây dược liệu. Xây dựng 04 mô hình trồng tốt, thu hái và bảo quản dược liệu đạt chuẩn cho ít nhất 20 cây dược liệu đặc hữu của tỉnh, có tiềm năng phát triển thị trường. 3) Định hướng giai đoạn 2020 – 2030: Dự án quy hoạch xây dựng nhà máy sơ chế và chế biến dược liệu trên cơ sở kêu gọi hợp tác đầu tư. Sở NN&PTNT chủ động phối hợp với Sở Công Thương, Sở Thông tin và Truyền thông, Hội dược liệu Việt Nam xây dựng các Chương trình thông tin về khoa học và thị 198

trường dược liệu, quảng bá, xúc tiến thương mại dược liệu và các sản phẩm từ dược liệu ở trong và ngoài tỉnh. g) Quy hoạch chi tiết vùng sản xuất nấm ăn, nấm dược liệu Hình 4.1: Bản đồ xuất khẩu nấm của các nước năm 2010

Nguồn: FAOSTAT, 2010.

Theo FAOSTAT (2012), nấm ăn và nấm dược liệu đang có nhu cầu lớn vì rất tốt cho sức khỏe, nhất là khả năng giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư, tim mạch, tiểu đường… Nắm được nhu cầu này, nhiều nước ở Châu Á như Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Nhật Bản, Hàn Quốc… đã phát triển nghề trồng nấm vừa đáp ứng nhu cầu trong nước vừa tăng cường xuất khẩu. Chẳng hạn, sản xuất nấm của Trung Quốc tăng từ 60.000 tấn năm 1978 lên 18 triệu tấn hiện nay, chiếm 70% lượng nấm thế giới và là quốc gia xuất khẩu nấm số 1 thế giới (chiếm gần 50% lượng xuất khẩu toàn cầu); lượng nấm của Ấn Độ cũng tăng nhanh từ 5.000 tấn năm 1970 lên trên 1,2 triệu tấn vào năm 2011. Hàn Quốc, chỉ riêng năm 2008, nước này xuất khẩu nấm đến 80 quốc gia, trị giá 8 tỷ USD, chiếm 3% tổng giá trị ngành NN trong khi họ không đủ nguồn nguyên liệu phải nhập khẩu từ Việt Nam và các nước. Nhờ thị trường tiêu thụ nấm thế giới ngày càng mở rộng, các nước Nhật Bản, Đài Loan, Trung Quốc đã CNH nghề nấm nên đạt mức tăng trưởng gấp hàng trăm lần trong vòng 10 năm qua. Các nước tiêu thụ lớn là Mỹ, Nga, Canada, Nhật, Hàn Quốc, Úc… Mức tiêu thụ nấm bình quân theo đầu người của Châu Âu, Mỹ, Nhật, Đức khoảng 4-6 kg/năm, dự báo tăng trung bình 3,5%/năm. Hình 4.2: Phần trăm sản xuất nấm toàn cầu giai đoạn 2007-2010

Phần trăm tiêu thụ nấm toàn cầu giai đoạn 2007-2010

199

Nguồn: FAOSTAT, 2007-2010. Bảng 4.14:

Số liệu của FAO cho thấy Việt Nam sản xuất được 18.000 tấn năm 2007 và chỉ tiêu thụ trong nước. Đến nay, Việt Nam sản xuất khoảng 250.000 tấn nấm tươi/năm, trong đó khoảng 65.000 tấn nấm rơm, 120.000 tấn mộc nhĩ, 60.000 tấn nấm sò, 5.000 tấn nấm mỡ... và kim ngạch xuất khẩu các loại nấm như nấm rơm, mộc nhĩ, nấm mỡ, nấm đùi gà vừa dưới dạng tươi lẫn đóng hộp đạt gần 30 triệu USD qua 30 thị trường khác nhau. Mặt khác, Việt Nam cũng nhập một số loại nấm ăn từ Trung Quốc bán cho người tiêu dùng và nhập nấm dược liệu với giá đắt từ Hàn Quốc, Nhật Bản. Giá nấm trên thị trường thế giới khá tốt, riêng nấm rơm muối Việt Nam xuất khẩu tăng từ 1.300 USD/tấn (năm 2009) lên 2.000 USD/tấn hiện nay. Giá nấm rơm tại các tỉnh ĐBSCL thương lái thu mua với giá 35.000 đồng/kg (đạt chuẩn) và 24.000 đồng/kg (không đạt chuẩn). Với mức giá này, nông dân trồng nấm rơm lãi 50%. Trung bình 1 công đất (1.000 m2) trồng nấm rơm thu được 1 tấn nấm; hay nếu ủ 1.000 kg rơm rạ khô 200

(tương đương 15 - 16 m3) trong thời gian 3 tháng thì trung bình thu được 300 kg nấm mỡ tươi, với giá bán hiện nay người trồng nấm sẽ thu được 120 - 150 triệu đồng. Trong thực tế, năng suất nấm mỡ thu hoạch có thể đạt 400 - 450 kg nấm tươi/tấn nguyên liệu và nông dân có thể tận thu 1 tấn phân hữu cơ để bón ruộng rất tốt. Hiện có nhiều công ty đầu tư nhà máy thu mua, chế biến nấm xuất khẩu (nấm muối, nấm hộp, sấy khô), thậm chí cho nhân viên xuống nông dân hướng dẫn thu hái, bảo quản. Các địa phương có số hộ dân trồng nấm lớn nhất ở ĐBSCL phải kể đến Kiên Giang, Sóc Trăng, Long An... với hàng ngàn hộ dân tham gia. Tỉnh An Giang có tiềm năng lớn để phát triển nghề trồng nấm nhờ có nguồn nguyên liệu sản xuất nấm (rơm rạ, thân lõi bắp, khoai mì, mùn cưa…) rất dồi dào và sẵn có quanh năm mà không cần tốn ngoại tệ nhập khẩu nguyên liệu. Tỉnh vẫn chưa xuất khẩu được mặt hàng nấm, đồng nghĩa tỉnh đang lãng phí hàng triệu USD. Tỉnh có quan tâm đến ngành nấm, tuy nhiên chưa phát triển theo mong muốn vì còn nhiều hạn chế như thiếu đầu tư, hướng dẫn đến người trồng nấm, thiếu hội trồng nấm hỗ trợ nông dân. Chất lượng meo nấm chưa kiểm soát và kém chất lượng, người trồng dễ gặp rủi ro. Các loại nấm có giá trị cao, tiềm năng xuất khẩu lớn chưa triển khai rộng. Chế biến sau thu hoạch hạn chế, nhất là tinh chế thành dược liệu tạo giá trị gia tăng. Các nghiên cứu khoa học về nấm chưa đủ mạnh để tạo bứt phá về năng suất, sáng tạo giá trị mới. Và quan trọng nhất là tỉnh đang thiếu chiến lược tổng thể phát triển ngành hàng dù tiềm năng là rất lớn. Đến nay trên địa bàn tỉnh vẫn chưa có một nhà máy chế biến nấm đạt tiêu chuẩn nên sẽ rất khó cạnh tranh khi xuất khẩu. Tình trạng sản xuất nhỏ, manh mún, thủ công của các hộ gia đình trồng nấm, thường chỉ có vài chục mét vuông nên không có nguồn cung đủ lớn để đáp ứng các đơn hàng xuất khẩu với số lượng lớn, thời gian cung cấp hàng dài. Công nghệ chế biến, bảo quản sau thu hoạch chưa đáp ứng yêu cầu, nhất là đa dạng sản phẩm từ ăn tươi, thực phẩm chức năng, thuốc chữa bệnh. Các trở ngại liên quan đến tổ chức sản xuất, hình thành hệ thống từ cung cấp nguồn giống chất lượng, ứng dụng kỹ thuật, lập vùng sản xuất và điều tiết sản lượng phù hợp cung cầu thị trường. Nông dân sản xuất chưa gắn kết tiêu thụ, chế biến; sản xuất theo phong trào nên giá cả bất ổn do mất cân đối cung – cầu. An Giang chưa có số liệu thống kê đầy đủ về sản xuất, tiêu thụ nấm, chủ yếu là nấm rơm và nấm bào ngư. Diện tích trồng nấm rơm đã tăng nhanh trong giai đoạn 2007-2010, cao điểm là năm 2009 toàn tỉnh có khoảng 3.650 ha trồng nấm rơm, với 94 tổ hợp tác sản xuất. Gần đây diện tích trồng nấm rơm lại giảm nhanh, chỉ còn 1.000 ha (2011) và 400 ha (2012) và số tổ hợp tác sản xuất cũng tan rã dần. Nấm bào ngư lại có bước phát triển khá, quy mô nuôi trồng năm 2011 tăng gấp 2,5 lần so với năm 2007.

201

Có thể nói, chúng ta đang có nhiều yếu tố thuận lợi và cơ hội thị trường rất tốt để phát triển ngành hàng nấm cho tỉnh An Giang. Ngành nấm được Chính phủ đưa vào danh mục sản phẩm quốc gia (QĐ 439/QĐ-TTg ngày 16/4/2012). Ngành công nghiệp nấm cần nhiều lao động phổ thông, không thuộc ngành thâm dụng vốn hay công nghệ phức tạp. Thị trường tiêu thụ nấm trong và ngoài nước tăng cao (thị trường xuất khẩu nấm rơm của Việt Nam ra nước ngoài rất lớn, chưa đáp ứng đủ). Nếu chúng ta xuất khẩu được 10 – 50 ngàn tấn nấm thì sẽ thu về 20 – 100 triệu USD/năm (giá xuất khẩu bình quân là 2.000 USD/tấn), lại không phụ thuộc nguyên liệu đầu vào từ nước ngoài như ngành sản xuất khác. Yêu cầu sắp tới là nâng cao năng suất, sản phẩm chế biến đa dạng, đảm bảo chất lượng và đi liền với giảm chi phí sản xuất, chế biến, bảo quản và làm tốt khâu “bán hàng” để “nấm An Giang” có thể đến với người tiêu dùng trong và ngoài nước. Hộp 4.2: Hiện tại Bộ NN&PTNT đang soạn thảo đề án phát triển nấm đến năm 2020 với mục tiêu: đến năm 2015 sản lượng nấm đạt 400.000 tấn, trong đó tiêu thụ nội địa 75% và xuất khẩu 25%, kim ngạch xuất khẩu nấm của Việt Nam sẽ ở mức 150 200 triệu USD. Đến năm 2020 sản lượng nấm sẽ tăng lên 1 triệu tấn, trong đó tiêu thụ nội địa và xuất khẩu sẽ cân bằng ở mức 50-50.

+ Lộ trình phát triển ngành hàng nấm: Giai đoạn 5 năm (2013-2018): tập trung thị trường tiêu thụ trong nước, nhất là các trung tâm đô thị, du lịch lớn như Cần Thơ, Hồ Chí Minh, Vũng Tàu... Chủ yếu khuyến khích nông dân tận dụng đất đai quanh nhà để xây dựng các trại trồng nấm ứng dụng CNC qui mô hộ gia đình. Từng bước cải tạo đất vườn tạp, hình thành những trang trại nuôi trồng với qui mô công nghiệp nông hộ, hình thành một số vùng chuyên nuôi trồng nấm ăn, nấm dược liệu. Tập trung ở 4 huyện: Thoại Sơn, Châu Thành, Chợ Mới, An Phú. Giai đoạn 2019-2025: tỷ lệ xuất khẩu là 25 – 50%. Đẩy nhanh tiến trình cải tạo đất vườn tạp, phát triển và mở rộng trang trại nuôi trồng với qui mô công nghiệp tập trung; hình thành một số vùng chuyên nuôi trồng nấm ăn, nấm dược liệu ứng dụng CNC qui mô công nghiệp trên nền đất trồng màu kém hiệu quả. Giai đoạn 2026-2030: tỷ lệ xuất khẩu là 50 – 75%. Phát triển rộng rãi vùng chuyên canh nuôi trồng nấm ăn, nấm dược liệu ứng dụng CNC qui mô công nghiệp trên nền đất trồng màu kém hiệu quả. + Giải pháp phát triển ngành hàng: - Về tổ chức sản xuất:

202

Đối với nông hộ cần tổ chức theo các tổ hợp tác để giảm chi phí giao dịch, bán hàng, dễ triển khai các chương trình hỗ trợ của Chính phủ, đảm bảo đáp ứng các đơn hàng xuất khẩu theo quy mô lớn, đồng nhất chất lượng theo tiêu chuẩn. Đối với ngành hàng cần sản xuất theo chuỗi giá trị, có liên kết chăt chẽ với doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ. Cơ quan quản lý NN địa phương tham gia là 1 trong 4 tác nhân trong chuỗi liên kết 4 nhà. Hợp tác với Trường Đại học, Viện nghiên cứu, nhà khoa học để nghiên cứu phát triển nguồn giống, quy trình sản xuất, chăm sóc, xử lý, bảo quản để giảm tổn thất, tăng năng suất thu hoạch, giảm chi phí sản xuất… Khắc phục trở ngại về nguồn rơm nguyên liệu: do phần lớn thu hoạch lúa bằng máy gặt đập liên hợp ảnh hưởng đến việc thu rơm ngoài đồng nên sớm nghiên cứu máy thu rơm sau khi máy gặt đập làm việc hoặc có phương án tạo nguồn rơm nguyên liệu đủ đáp ứng. Hỗ trợ nông dân triển khai mô hình trồng nấm rơm trong nhà, trại và áp dụng công nghệ tốt hơn để tăng năng suất, hiệu quả. Tăng cường công tác khuyến nông, hỗ trợ kỹ thuật, công nghệ cho nông dân. Tổ chức cán bộ khuyến nông địa phương, nông dân và doanh nghiệp tiềm năng tham quan học hỏi các mô hình sản xuất, công nghệ sản xuất của các nước có ngành hàng nấm phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc… Mời gọi doanh nghiệp đầu tư vào ngành hàng, giúp bao tiêu sản phẩm cho nông hộ; hay các doanh nghiệp FDI đầu tư khép kín vào sản xuất, chế biến, xuất khẩu. Xây dựng chương trình xúc tiến thương mại cho ngành hàng nhằm quảng bá sản phẩm, phát triển thương hiệu nấm An Giang trong tương lai; tổ chức thông tin, dự báo, tìm kiếm phân khúc thị trường xuất khẩu phù hợp với bước phát triển của ngành hàng. Tranh thủ các chính sách hỗ trợ của Chính phủ trong chương trình phát triển sản phẩm quốc gia. Tổ chức thực hiện: Sở NN&PTNT tiếp tục xây dựng các đề án, kế hoạch 5 năm và hàng năm để triển khai thực hiện theo định hướng của quy hoạch phát triển ngành hàng. 4.4.1.2. Ngành chăn nuôi Tiếp tục phát triển mạnh chăn nuôi trong đó chủ lực là bò thịt, heo, gia cầm. Nhân rộng nhanh các mô hình hiệu quả về chăn nuôi heo tập trung, gà quy mô công nghiệp nhằm tạo khối lượng sản phẩm lớn. Phát triển chăn nuôi bò thịt ở các địa phương có điều kiện về thức ăn; chăn nuôi heo theo mô hình công nghiệp, bán công nghiệp và thủy cầm ở vùng đồng bằng ven sông. Chú trọng đầu tư công tác giống để phát triển đàn heo hướng nạc, đàn bò lấy thịt. Khuyến khích phát triển trang trại chăn nuôi hàng hoá tập trung theo phương thức công nghiệp, xây dựng các vùng sản xuất an toàn dịch bệnh, đảm bảo cung cấp thực phẩm sạch, an toàn cho thị trường nội địa và xuất khẩu. 203

+ Định hướng phát triển ngành chăn nuôi: - Từng bước chuyển chăn nuôi nhỏ lẻ, phân tán sang phát triển chăn nuôi tập trung, trang trại, gia trại; hình thành các vùng chăn nuôi xa trung tâm thành thị, khu dân cư tập trung. - Đẩy mạnh áp dụng CNC trong tất cả các khâu từ con giống, chăm sóc, giết mổ54, bảo quản, chế biến và tiếp thị thị trường; liên kết giữa các khâu trong chuỗi giá trị từ sản xuất giống, thức ăn đến chế biến để nâng cao năng suất, cắt giảm chi phí, tăng hiệu quả, tính cạnh tranh và giá trị gia tăng cho ngành hàng. - Sản phẩm chăn nuôi phải đáp ứng nhu cầu thị trường tiêu thụ, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm; Ưu tiên phát triển sản phẩm chăn nuôi có tiềm năng về thị trường, sản phẩm mà tỉnh có lợi thế và khả năng cạnh tranh. + Mục tiêu phát triển: - Tỷ lệ hộ chăn nuôi chuyển sang phương thức trang trại, công nghiệp, bán công nghiệp và gia trại đạt từ 2% (khoảng 800 hộ) năm 2015; từ 5-10% số hộ (2.000 – 4.000 hộ) năm 2020; từ 25-30% năm 2030. - Đến năm 2015 có 100% cơ sở giết mổ gia súc gia cầm, 70% cơ sở chăn nuôi trang trại, công nghiệp và 40% hộ chăn nuôi có hệ thống xử lý chất thải; đến năm 2020 các chỉ tiêu trên lần lượt là: duy trì 100%, 90% và 75%; đến năm 2030: đạt 100% cả 3 tiêu chí trên. - Về chăn nuôi heo: Tổng đàn heo đến năm 2015 khoảng 215.000 con và đến năm 2020 khoảng 265.000 con, tăng bình quân 6,5%/năm thời kỳ 2013-2020; tiếp tục tăng bình quân 3-5%/năm thời kỳ 2021-2030. Phát triển chăn nuôi đạt tiêu chí về an toàn sinh học và đảm bảo vệ sinh môi trường: đến năm 2015 có từ 10% hộ chăn nuôi heo đảm bảo được tiêu chí này, đến năm 2020 từ 20% trở lên; đến năm 2030 từ 50% trở lên. Về quy mô sản xuất, chăn nuôi nông hộ vẫn là chủ yếu nhưng quy mô đàn/hộ sẽ có khuynh hướng tăng khá nhanh, đồng thời chú trọng phát triển hình thức nuôi trang trại quy mô lớn nhằm tạo lượng sản phẩm đồng nhất có xác nhận về chất lượng và an toàn thực phẩm. Để đảm bảo đạt các chỉ tiêu trên, cần tập trung vào các lĩnh vực sau: 54

Ví dụ, ở Australia sử dụng phương pháp gây sốc điện trong giết mổ gia súc nhưng ở Việt Nam hiện thường dùng búa đập khi giết mổ.

204

- Về hệ thống và quy mô nuôi: khuyến khích phát triển các loại hình nuôi tập trung theo dạng trang trại hoặc gia trại; phấn đấu đến năm 2020 mỗi huyện, thị, thành có ít nhất 1 trang trại khép kín là hạt nhân cung ứng giống cho các cơ sở vệ tinh gia công, vừa là cơ sở chuyển giao kỹ thuật, đầu mối tiêu thụ sản phẩm; đồng thời, tạo điều kiện để các hộ nuôi tăng dần số lượng đàn/hộ; thúc đẩy các hình thức chăn nuôi gia công cho các trang trại lớn tại vùng KTTĐ vùng ĐBSCL. - Về ứng dụng kỹ thuật, chú trọng các lĩnh vực: Giống: đến năm 2015, phấn đấu xây dựng đàn giống cơ bản GP (xây dựng Trại Giống GP) và có khả năng phát triển lên GGP55 sau năm 2020; thực hiện công tác giám định – bình tuyển heo đực giống, hỗ trợ cung cấp giống PS cho các trang trại lớn để chuyển ra các cơ sở vệ tinh; hoàn thiện các cơ sở thụ tinh nhân tạo tại địa phương (về giống, trang thiết bị, tay nghề). Cải thiện kỹ thuật nuôi: triển khai và chuyển giao kỹ thuật nuôi tiên tiến, kỹ thuật xây dựng và điều tiết khí hậu chuồng trại, kỹ thuật bổ sung dinh dưỡng và vệ sinh phòng dịch, đảm bảo an toàn thực phẩm. Bảo vệ môi trường nuôi bằng các biện pháp xây dựng hệ thống xử lý chất thải cho các trang trại, ứng dụng các chế phẩm xử lý môi trường trong thức ăn và chất thải. Thực hiện nghiêm ngặt và định kỳ công tác kiểm tra dịch bệnh và vệ sinh, an toàn thực phẩm. - Về kết cấu hạ tầng: xây dựng đồng bộ các cơ sở giết mổ với kỹ thuật tiên tiến và đảm bảo vệ sinh môi trường, triển khai các tiến bộ về vật liệu và kỹ thuật chuồng trại cho các trang trại quy mô lớn. Quy hoạch các xã trọng điểm chăn nuôi heo: Tân Hòa, Tân Trung, Bình Thạnh Đông, Phú Long, Long Hòa, Phú Thạnh (Phú Tân: 6 xã); Thoại Giang, Vĩnh Trạch, Vĩnh Khánh, Định Thành (Thoại Sơn: 4); Long Điền B, Nhơn Mỹ, Mỹ Hội Đông, Kiến An, Long Điền A, Hội An, Hòa Bình (Chợ Mới: 7); Núi Tô, Châu Lăng (Tri Tôn: 2); Tân An, Tân Thạnh, Phú Vĩnh, Vĩnh Xương, Long An, Vĩnh Hòa, Châu Phong (Tân Châu: 7); Văn Giáo, Thới Sơn, An Phú (Tịnh Biên: 3); Phước Hưng, Quốc Thái, Đa Phước, Phú Hữu (An Phú: 4); Bình Mỹ, Bình Thủy, Khánh Hòa, Mỹ Phú (Châu Phú: 4); xã Cần Đăng (Châu Thành: 1). - Về chăn nuôi bò:

Hiện nay tại Việt Nam, cũng như tất cả các nước có nền chăn nuôi heo tiên tiến trên thế giới đều thực hiện hệ thống nhân giống heo hình tháp. Hệ thống nhân giống hình tháp là hệ thống nhân giống gồm 3 cấp: đàn heo giống cụ kỵ (GGP), đàn heo giống ông bà (GP) và đàn heo giống bố mẹ (PS), để cải thiện di truyền, nâng cao năng suất chất lượng giống.

205

Hình thức chăn nuôi nông hộ vẫn là chủ yếu; đồng thời khuyến khích hình thức nuôi tập trung quy mô lớn (trang trại nuôi bò). Ngoài chăn nuôi bò truyền thống và phát triển chăn nuôi bò theo hướng hàng hoá, khuyến khích hình thức nuôi vỗ béo bò thịt. Nuôi bò vỗ béo là điểm đột phá của ngành chăn nuôi tỉnh trong giai đoạn tới. Quy hoạch các xã trọng điểm về chăn nuôi bò: Ô Lâm, Núi Tô, Lương An Trà, Lạc Quới, Vĩnh Gia, Vĩnh Phước (Tri Tôn: 6); An Cư, An Hảo, Tân Lợi, Vĩnh Trung, Văn Giáo (Tịnh Biên: 5); Hội An, Mỹ An, Kiến An, An Thạnh Trung, Bình Phước Xuân, Long Kiến (Chợ Mới: 7); Khánh Hòa, Ô Long Vĩ (Châu Phú: 2); Bình Thạnh (Châu Thành: 1), Óc Eo (Thoại Sơn: 1); Vĩnh Trường, Nhơn Hội, Khánh Bình (An Phú: 3); Châu Phong, Tân An, Tân Thạnh, Phú Vĩnh, Tân Thạnh, Vĩnh Hòa (Tân Châu: 6); Tân Trung, Tân Hòa, Hòa Lạc, Phú Hiệp, Phú Bình (Phú Tân: 5); Mỹ Phú (Châu Phú: 1). Định hướng phát triển ngành chăn nuôi bò thịt: Theo Hiệp hội Chăn nuôi Việt Nam (10/2013) cho biết: Tỉ lệ trung bình tiêu thụ thịt bò của thế giới hiện nay là 23% trong khi ở Việt Nam tổng lượng trâu, bò mới chỉ chiếm gần 7% tổng lượng thịt. Nhu cầu tiêu dùng thịt bò trong nước ngày càng lớn, trong khi nguồn cung liên tục giảm sút suốt nhiều năm qua. Nhập khẩu thịt bò từ nước ngoài là hệ quả tất yếu do nguồn cung trong nước thấp hơn nhiều so với nhu cầu. Thịt bò trong nước mà người tiêu dùng Việt Nam vẫn sử dụng chủ yếu có nguồn cung từ Campuchia, Lào, Thái Lan... nhập khẩu qua đường tiểu ngạch, với con số ước tính mỗi ngày lên đến 4.000 con. Đến nay, ngay cả nguồn cung từ Campuchia và Lào cũng trở nên khan hiếm. Đối với bò nhập khẩu từ Úc thường có giá rất cạnh tranh do họ chăn nuôi quy mô lớn trong khi chăn nuôi bò tại Việt Nam quy mô nhỏ, giống bò chất lượng kém cũng như do nguồn thức ăn tươi khan hiếm nên nhiều hộ nông dân đã “quay lưng” với chăn nuôi bò. Cũng theo tính toán của Hiệp hội Chăn nuôi, giá bò Úc về Việt Nam kể cả thuế ở mức 58.000 đồng/kg (bò hơi) trong khi giá thành bò trong nước ở mức 60.000 đồng/kg. Do đó, bò nuôi trong nước khó cạnh tranh với bò nhập khẩu từ Úc. Từ năm 2014, trong các nước tham gia TPP, 3 nước có ảnh hưởng nhiều nhất đến ngành chăn nuôi nội địa là: Australia, New Zealand và Mỹ. Khi chính thức là thành viên của TPP, thuế nhập khẩu thịt bò từ các quốc gia trên vào Việt Nam sẽ ở mức 0%. Australia và New Zealand là 2 nước có năng lực cạnh tranh vào hàng cao nhất thế giới ở các sản phẩm ngành chăn nuôi bò thịt. Trong khi đó, khả năng tiếp cận thị trường hai nước này của sản phẩm chăn nuôi Việt Nam hầu như không đáng kể do dung lượng thị trường hạn chế, các yêu cầu kỹ thuật cao và khả năng cạnh tranh nội địa về nông sản thuộc loại cao nhất trên thế giới. Với Mỹ là nước có thế mạnh trong các sản phẩm chăn nuôi trng đó có thịt bò và với mức thuế suất hiện tại, Việt Nam cũng đang nhập khá nhiều 206

các mặt hàng này từ Mỹ. Nếu mở cửa, nguy cơ sản phẩm tương tự của Việt Nam gặp khó khăn khi cạnh tranh với sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ là rất lớn. Xét trên bình diện cả nước, ngành chăn nuôi bò thịt trong nước sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong thời gian tới56. Tuy nhiên, đối với ngành chăn nuôi bò thịt của An Giang có thể coi đây là cơ hội tốt để đầu tư phát triển, đáp ứng nhu cầu đang tăng nhanh ngay ở thị trường trong nước nếu tỉnh có chiến lược phát triển phù hợp. An Giang tiếp giáp với Campuchia nên thuận lợi trong nhập khẩu nguồn bò về để vỗ béo; có nhiều phụ phẩm trồng trọt như thân bắp, thân đậu… để làm thức ăn tươi cho bò vỗ béo. + Giải pháp phát triển đồng cỏ phục vụ chăn nuôi bò thịt: Các địa phương trong tỉnh, nhất là 7 huyện: Tri Tôn, Tịnh Biên, Chợ Mới, Châu Thành, Phú Tân, Thoại Sơn và Châu Phú (được xác định có vùng sản xuất chăn nuôi ứng dụng công nghệ cao theo Quyết định số 494/QĐ-UBND về phê duyệt Quy hoạch vùng sản xuất chăn nuôi ứng dụng công nghệ cao tỉnh An Giang đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030) cần chủ động rà soát, điều chỉnh kế hoạch sử dụng đất hàng năm theo hướng tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, cá nhân được dễ dàng chuyển đổi mục đích sử dụng đất đai, cũng như tiếp cận quỹ đất để nuôi trồng cỏ phục vụ chăn nuôi bò thịt. Với ước tính đến năm 2020, đàn bò thịt của tỉnh lên đến 95 – 100 ngàn con thì quỹ đất trồng cỏ lên đến hàng trăm, thậm chí là hàng ngàn hecta. Do đó, các huyện có tiềm năng phát triển nuôi bò thịt, trước hết là 2 huyện Tịnh Biên và Tri Tôn, cần có kế hoạch hỗ trợ cho các doanh nghiệp, cá nhân đầu tư nuôi bò thịt, trong đó có vấn đề phát triển đồng cỏ. + Về hình thức nuôi: giai đoạn đến năm 2020 chủ yếu vẫn là nuôi nông hộ dưới 10 con để tận dụng nguồn phụ phẩm từ ngành trồng trọt (thân bắp, thân đậu… ) và nguồn thức ăn sẵn có trong tự nhiên. Từng bước khắc phục tình trạng “nuôi phân tán, lấy công làm lời”, chuyển dần sang một nền chăn nuôi chuyên nghiệp, quy mô lớn hơn để giảm giá thành, tăng mức cạnh tranh trên thị trường. Các hộ nuôi bò có thể được chia theo nhóm nhỏ (gọi là vệ tinh) và liên kết với nhau trong một hệ thống khép kín liên hoàn như nhóm nuôi bò cái lai sind, nhóm nuôi thịt cho đến xuất chuồng và nhóm chuyên vỗ béo trước khi giết mổ. Bằng hình thức này, việc quay vòng đồng vốn sẽ nhanh hơn và quan trọng hơn là các hộ nuôi nhỏ đều có thể tham gia vào hệ thống chăn nuôi này. Ngoài ra,ngành NN cần giúp các nông hộ liên kết trong sản xuất và tiêu thụ để tạo quy mô hàng hóa, sản phẩm đồng nhất, đảm bảo chất lượng, đủ sức cạnh tranh với thịt bò nhập khẩu.

Đối với nguồn bò Úc nhập khẩu: nhiều doanh nghiệp bắt đầu tăng nhập bò nguyên con vào Việt Nam để thăm dò thị trường tiêu thụ trong nước và cùng để làm quen với các nhà cung cấp từ Úc, nhằm tận dụng ưu đãi thuế của hiệp định thương mại tự do của các nền kinh tế thuộc khu vực châu Á - Thái Bình Dương (TPP) nhiều khả năng có hiệu lực vào năm 2014.

207

+ Về tiếp thị sản phẩm: tỉnh An Giang cần tổ chức xúc tiến thương mại, giới thiệu tiềm năng, cơ hội đầu tư, hợp tác sản xuất – kinh doanh, các cam kết của Chính quyền địa phương trong nổ lực hỗ trợ nông dân, doanh nghiệp, liên kết nông dân – doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm chăn nuôi đến các doanh nghiệp hoạt động trong ngành xuất nhập khẩu sản phẩm chăn nuôi để từng bước tăng tỷ lệ thịt bò An Giang trên thị trường trong nước, tiến đến xuất khẩu với thương hiệu “thịt bò sạch An Giang”. Để đạt các chỉ tiêu trên, cần tập trung vào các lĩnh vực sau: - Về hệ thống và quy mô nuôi: khuyến khích phát triển các loại hình nuôi tập trung theo dạng trang trại hoặc tập trung nuôi quy mô lớn; phấn đấu đến năm 2020 các huyện Tri Tôn, Tịnh Biên, Chợ Mới, Phú Tân… đều có trang trại ứng dụng kỹ thuật nuôi khép kín cung ứng sản phẩm chất lượng cao; đồng thời tạo điều kiện để các hộ nuôi tăng dần số lượng đàn/hộ. - Về ứng dụng kỹ thuật: Công tác giống: tiếp tục ứng dụng CNC bằng phương pháp gieo tinh nhân tạo để cải tạo giống bò hướng thịt chất lượng cao; sau năm 2015 bắt đầu thực hiện công tác kiểm định giống và phê duyệt kiểu hình. Cải thiện kỹ thuật nuôi: triển khai và chuyển giao kỹ thuật phối chế và bổ sung thức ăn, kỹ thuật xây dựng và điều tiết tiểu khí hậu chuồng trại cho các trang trại cung ứng sản phẩm chất lượng cao, kỹ thuật vệ sinh phòng dịch, đảm bảo an toàn thực phẩm. Bảo vệ môi trường nuôi: xây dựng hệ thống xử lý chất thải cho các trang trại, ứng dụng các chế phẩm xử lý môi trường trong thức ăn và chất thải. Thực hiện nghiêm ngặt và định kỳ công tác kiểm tra dịch bệnh và vệ sinh, an toàn thực phẩm. - Về kết cấu hạ tầng: cải tiến các cơ sở giết mổ ở tất cả các địa phương trong tỉnh, triển khai các tiến bộ về vật liệu và kỹ thuật chuồng trại cho các trang trại cung ứng sản phẩm chất lượng cao. + Về chăn nuôi gia cầm: Quy hoạch các xã trọng điểm chăn nuôi gà: Long Phú, Tân Thạnh, Long An, Tân An, Châu Phong (Tân Châu: 5); Vĩnh Chánh, Định Thành, Phú Thuận (Thoại Sơn: 3); Thới Sơn, An Nông, An Phú, Nhơn Hưng, An Cư (Tịnh Biên: 5); Mỹ An, Hội An, Long Điền B, Long Giang, An Thạnh Trung, Kiến An, Chợ Mới (Chợ Mới: 7); Long Hòa, Phú Lâm, Phú Thạnh, Tân Trung, Chợ Vàm (Phú Tân: 5); Phước Hưng, Vĩnh Trường (An Phú: 2); Vĩnh Bình (Châu Thành: 1); Bình Thủy (Châu Phú: 1). Trên 70% đàn gà nuôi với hình thức công nghiệp, bán công nghiệp và thả vườn.

208

Quy hoạch các xã trọng điểm chăn nuôi vịt: Phú Thuận, Tây Phú, Định Thành (Thoại Sơn: 3); Ô Long Vĩ, Đào Hữu Cảnh, Thạnh Mỹ Tây (Châu Phú: 3); An Thạnh Trung, Kiến Thành, Nhơn Mỹ, Kiến An, Long Điền B, Long Giang, Hội An (Chợ Mới: 7); Phú Hưng, Tân Hòa, Phú Thọ, Bình Thạnh Đông, Phú Bình, Hiệp Xương (Phú Tân: 6); An Nông, Núi Voi, Tân Lập (Tịnh Biên: 3); Phú Hội, Quốc Thái, Phú Hữu, Phước Hưng, Vĩnh Lộc (An Phú: 5), Long Phú, Phú Vĩnh, Tân An, Tân Thạnh (Tân Châu: 4). + Đối với vật nuôi có triển vọng phát triển: Chú trọng quan tâm phát triển mở rộng quy mô đàn dê, đàn thỏ trên địa bàn tỉnh đáp ứng nhu cầu thị trường thực phẩm chăn nuôi ở từng thời kỳ khác nhau. Phát triển nuôi chim cút, gà màu theo hướng công nghiệp và khép kín. - Định hướng phát triển các cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm: Xây dựng và tổ chức lại hệ thống giết mổ gia súc, gia cầm các huyện theo hướng công nghiệp gắn với vùng chăn nuôi hàng hóa, vệ sinh thú y, an toàn thực phẩm và xử lý môi trường. Đồng thời xây dựng cơ sở giết mổ hiện đại gắn với chế biến có khả năng xuất khẩu. Tăng cường công tác quản lý giết mổ gia súc, gia cầm, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và phòng, chống dịch bệnh. UBND các huyện, thị xã, thành phố tập trung chỉ đạo thực hiện triệt để một số nội dung sau: a) Quản lý hoạt động kinh doanh giết mổ gia súc, gia cầm đảm bảo các điều kiện vệ sinh thú y theo quy định của Pháp lệnh Thú y, Nghị định số 33/2005/NĐ-CP ngày 15/3/2005 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Pháp lệnh Thú y, Chỉ thị số 30/2005/CT-TTg ngày 26/9/2005 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường công tác quản lý giết mổ gia súc, gia cầm, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm và các Thông tư hướng dẫn của Bộ NN&PTNT. b) Tăng cường công tác kiểm dịch, kiểm soát giết mổ, kiểm tra vệ sinh thú y động vật, sản phẩm động vật, phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm; kiên quyết loại bỏ việc buôn bán gia cầm sống, cắt tiết, giết mổ gia cầm tại các chợ. c) Nghiên cứu xây dựng Đề án địa điểm cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tập trung; các khu mua bán gia súc, gia cầm sống tại khu vực các lò giết mổ tập trung; các khu mua bán sản phẩm gia súc, gia cầm ở các chợ. UBND các huyện, thị xã, thành phố tạo điều kiện đầu tư nâng cấp các cơ sở giết mổ hiện có đạt các điều kiện về hoạt động giết mổ theo Thông tư số 60/2010/TT-BNNPTNT ngày 25/10/2010 của Bộ NN&PTNT quy định về điều kiện vệ sinh thú y đối với cơ sở giết mổ heo phương thức thủ công hoặc bán tự động và Thông tư số 61/2010/TTBNNPTNT ngày 25/10/2010 của Bộ NN&PTNT quy định điều kiện vệ sinh thú y đối với 209

cơ sở giết mổ gia cầm theo phương thức thủ công hoặc bán tự động và phải hoàn tất hệ thống giết mổ theo bán công nghiệp tại các lò giết mổ heo. Trong giai đoạn từ nay đến năm 2015 tập trung giảm các điểm giết mổ nhỏ, lẻ dưới 10 gia súc và dưới 100 gia cầm mỗi ngày, theo quy mô cho từng huyện, thị, thành phố như sau: - Thành phố Long Xuyên: 01 lò mổ. - Thành phố Châu Đốc: 02 lò mổ. - Các huyện, thị xã còn lại: Mỗi huyện không quá 02 lò mổ, 02 điểm giết mổ. d) Xây dựng các cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tập trung phải đảm bảo định hướng lâu dài, đáp ứng các yêu cầu về kỹ thuật, vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường, phòng, chống dịch bệnh cho người và động vật. UBND cấp huyện phải hỗ trợ quỹ đất để xây dựng cơ sở giết mổ đúng quy hoạch và chỉ đạo UBND cấp xã thường xuyên kiểm tra xử lý tình trạng giết mổ gia súc, gia cầm không đúng nơi quy định; thông báo công khai danh sách các cơ sở giết mổ đủ điều kiện và không đủ điều kiện vệ sinh thú y, đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm. e) Khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho các thành phần kinh tế tham gia đầu tư xây dựng, tổ chức và quản lý hoạt động kinh doanh giết mổ, sơ chế động vật, sản phẩm động vật tập trung trên địa bàn, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, vệ sinh môi trường, ngăn chặn sự phát sinh, lây lan dịch bệnh. Tùy điều kiện, UBND các huyện, thị xã, thành phố có chính sách ưu đãi, hỗ trợ hợp lý với các tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng cơ sở giết mổ tập trung. - Nâng cấp giết mổ gia cầm Cái Dung (Long Xuyên), xây mới lò giết mổ Châu Đốc, Tân Châu với các tiêu chuẩn sau: giết mổ bán tự động, có bao bì đóng gói sản phẩm, có cấp đông. - Nâng cấp xây mới các lò giết mổ trung tâm của Tịnh Biên, An Phú, Chợ Mới, Châu Phú, Châu Thành, Tri Tôn, Thoại Sơn, Phú Tân. Một số giải pháp phát triển ngành chăn nuôi: + Công tác giống: Từng bước hoàn thiện hệ thống nghiên cứu, sản xuất và cung ứng giống (trung tâm giống, cơ sở giống) đảm bảo nguồn giống tốt. Đẩy mạnh ứng dụng CNC trong việc tạo và nhân nhanh các giống mới có năng suất, chất lượng cao. Các cơ sở sản xuất giống cần phải tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại, phục vụ công tác nghiên cứu và lai tạo giống. Xây dựng các trại giống chất lượng tốt, quy mô lớn; tổ chức đồng bộ 210

và hiệu quả hệ thống sản xuất - cung ứng giống để chuyển giao giống mới đến nông dân nhanh chóng, kịp thời với giá cả hợp lý. Áp dụng công nghệ hiện đại trong tuyển chọn, lai tạo giống, đồng thời nhập khẩu giống và công nghệ để sản xuất giống tốt, đáp ứng yêu cầu phát triển đàn gia súc có năng suất, chất lượng cao. Thực hiện tốt việc phát triển chăn nuôi gia cầm an toàn sinh học. Triển khai có hiệu quả chương trình giống vật nuôi và xây dựng chương trình giống thời kỳ 2012-2020, đảm bảo sau năm 2015 có trên 70% các giống trong sản xuất đã qua chọn lọc và đánh giá bình tuyển lại. Để quản lý đàn giống theo chuỗi, nâng cao chất lượng đàn giống, nhằm hạ giá thành sản phẩm, tăng khả năng cạnh tranh, ngành NN cần tăng cường công tác quản lý, kiểm tra giám sát chất lượng giống, chỉ cấp chứng chỉ giống cho những cơ sở sản xuất có uy tín và công khai những cơ sở không bảo đảm chất lượng. Nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học về con giống, qua đó có đánh giá và áp dụng vào thực tiễn. Liên kết với các cơ quan, địa phương, doanh nghiệp nhằm huy động các nguồn vốn để phát triển và đầu tư cho đàn giống theo yêu cầu và thực tế sản xuất của tỉnh, từng bước hạn chế sử dụng con giống “trôi nổi” như hiện nay. + Thức ăn chăn nuôi, thú y: Đẩy mạnh phát triển ngành công nghiệp chế biến thức ăn chăn nuôi trên cơ sở tăng nhanh về số lượng, nâng cao về chất lượng và đổi mới công nghệ. Nghiên cứu chuyển một phần diện tích đất NN hiệu quả kinh tế thấp để trồng cỏ thâm canh và các cây nguyên liệu thức ăn chăn nuôi bằng các giống năng suất cao, giàu đạm; tận dụng triệt để nguồn phụ phẩm công, NN làm thức ăn chăn nuôi. Tăng cường năng lực hệ thống thú y, để có đủ năng lực chủ động phòng chống các loại dịch bệnh, hướng dẫn nông dân thực hiện các quy định về đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm từ trại chăn nuôi. + Xây dựng chương trình phát triển chăn nuôi theo vùng, xã trọng điểm và phát triển chăn nuôi quy mô lớn ngoài khu dân cư giai đoạn 2013 - 2020. Theo đó, tỉnh sẽ ban hành hàng loạt các chính sách hỗ trợ từ con giống, cơ sở hạ tầng, công tác thú y, xử lý môi trường đến vay vốn tín dụng giúp các hộ chăn nuôi yên tâm đầu tư, phát triển quy mô sản xuất để thu hút các hộ, cơ sở, doanh nghiệp sản xuất tham gia vào vùng chăn nuôi tập trung, các xã trọng điểm chăn nuôi. Tổ chức lại sản xuất với các hình thức chăn nuôi quy mô lớn, tập trung (các gia trại, trang trại) gắn với chính sách khuyến khích các tổ chức, cá nhân có vốn phát triển theo phương pháp công nghiệp, bán công nghiệp với quy mô phù hợp, an toàn dịch bệnh, giảm ô nhiễm môi trường nhằm đảm bảo nhu cầu tiêu thụ trong 211

tỉnh hướng đến hạn chế nhập khẩu (đặc biệt là đàn heo). Trong hoàn cảnh diễn biến dịch bệnh gia súc gia cầm ngày càng phức tạp, phải quy hoạch tách các khu vực chăn nuôi tập trung khỏi khu dân cư. + Khuyến khích, hướng dẫn các hộ chăn nuôi xây dựng các HTX chăn nuôi dịch vụ tổng hợp ở các vùng chăn nuôi tập trung. Hoặc khuyến khích nông dân làm chuỗi liên kết chăn nuôi để tạo ra sản lượng hàng hóa đồng nhất, đảm bảo chất lượng. Từng nhóm 10 – 20 hộ chăn nuôi trong vùng cùng liên kết với nhà cung cấp con giống, thức ăn chăn nuôi, cơ sở giết mổ, phân phối… hướng tới xây dựng thương hiệu thịt, ví dụ, “thịt heo sạch An Giang”, “thịt bò sạch An Giang”… + Về thị trường tiêu thụ: ngoài việc ký hợp đồng tiêu thụ với các đơn vị trên địa bàn tỉnh (nhất là các đô thị: Long Xuyên, Châu Đốc, Tân Châu), tỉnh cần nghiên cứu mở rộng sang các đô thị trung tâm trong vùng ĐBSCL và Tp. Hồ Chí Minh; mở rộng xúc tiến thương mại với các ban quản lý các chợ đầu mối nông sản thực phẩm trong vùng phía Nam để bố trí gian hàng phân phối sản phẩm; tiếp cận các chuỗi cửa hàng, siêu thị bán lẻ ở các đô thị lớn nhằm đưa sản phẩm chăn nuôi của tỉnh ra thị trường tiêu thụ. + Thực hiện nghiêm túc quy trình kỹ thuật trong chăn nuôi, chăm sóc đàn vật nuôi tốt để đảm bảo sức khỏe và năng suất, chất lượng sản phẩm. Theo đó, cơ sở chăn nuôi phải có quy trình chăm sóc, nuôi dưỡng phù hợp với giống, lứa tuổi và mục đích sản xuất của từng loại vật nuôi. Tăng cường công tác đào tạo, tập huấn, thông tin tuyên truyền để người chăn nuôi thay đổi được nhận thức, nắm bắt được các kỹ thuật để chủ động phòng trị bệnh cho vật nuôi. Trong đó, khâu tiêm phòng vắc xin theo định kỳ, đúng quy trình và vệ sinh môi trường, phun tiêu độc, khử trùng một cách thường xuyên là yêu cầu mang tính bắt buộc. Bên cạnh đó, cần phải giám sát chặt chẽ các loại bệnh phổ biến trên gia súc, gia cầm như lở mồm long móng, tai xanh, cúm A/H5N1. Ngoài ra, các địa phương cần nhanh chóng củng cố lại hệ thống thú y cơ sở, nhất là cấp xã và đẩy mạnh công tác khuyến nông, đẩy nhanh việc nhân rộng các mô hình chăn nuôi an toàn dịch bệnh... Lồng ghép và xây dựng các chương trình khuyến nông chăn nuôi trong các chương trình phát triển NT của địa phương. Tổ chức các lớp tập huấn về kỹ thuật chăn nuôi với nội dung phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Chủ động tổ chức và nâng cao hiệu quả công tác phòng chống dịch bệnh, đảm bảo an toàn dịch tễ đàn gia súc, gia cầm và các vật nuôi khác; xây dựng vùng, cơ sở an toàn dịch bệnh, nhất là những vùng có các cơ sở sản xuất giống và vùng chăn nuôi lớn, tập trung. Đẩy mạnh công tác thú y, tăng cường năng lực ngành thú y nhằm đảm bảo khả năng phòng, chóng và dập kịp thời các dịch bệnh trên đàn gia súc, gia cầm. + Để ngành chăn nuôi phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa, hiệu quả, bền vững, đảm bảo vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm thì các cơ sở, trang trại chăn 212

nuôi, công ty, doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực chăn nuôi và cơ sở giết mổ gia súc gia cầm cần liên kết hỗ trợ nhau tạo ra chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ sản phẩm chăn nuôi (theo chuỗi từ trang trại đến bàn ăn). Với cách liên kết này, người tiêu dùng được sử dụng sản phẩm sạch và phần lợi nhuận cũng được phân chia phù hợp cho những người trực tiếp tạo ra sản phẩm. Ngoài ra, tỉnh cũng tìm cơ hội, tạo thuận lợi để mở rộng hợp tác, liên kết với doanh nghiệp nước ngoài mà không nên có sự phân biệt. Ngành chăn nuôi của tỉnh đang bước đầu chuyển từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn, nếu muốn đạt được hiệu quả cao thì các doanh nghiệp chăn nuôi càng phải kiên trì đoàn kết, hợp tác với nhau. Mặt khác, nếu muốn phát triển bền vững thì phải đảm bảo 3 yếu tố, đó là hiệu quả của doanh nghiệp, yếu tố cộng đồng và bảo vệ môi trường. - Nâng cấp và xây dựng mới các cơ sở giết mổ, chế biến thịt gắn với các địa bàn chăn nuôi tập trung, có trang thiết bị hiện đại, đạt yêu cầu về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm. - Các chương trình, dự án trọng điểm: + Chương trình phát triển chăn nuôi theo vùng, xã trọng điểm và phát triển chăn nuôi quy mô lớn ngoài khu dân cư giai đoạn 2013 – 2020; + Dự án phát triển chăn nuôi gia cầm an toàn sinh học giai đoạn đến năm 2020; + Dự án xây dựng mô hình chăn nuôi khép kín trên các vật nuôi chủ lực giai đoạn đến năm 2020; + Dự án xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ trên các vật nuôi chủ lực như bò thịt, heo, gà, vịt…; + Chương trình giám sát dịch bệnh; + Dự án Xây dựng vùng, cơ sở an toàn dịch bệnh động vật giai đoạn 2013 - 2020 tỉnh An Giang; + Dự án xây dựng lò giết mổ gia súc, gia cầm tập trung; + Dự án tăng cường năng lực hệ thống quản lý nhà nước chuyên ngành Thú y tỉnh An Giang; + Dự án tăng cường quản lý chăn nuôi và tái đàn sau dịch bệnh và thiên tai tỉnh An Giang; + Dự án phát triển giống vật nuôi chủ lực tỉnh An Giang giai đoạn 2013 – 2020. 4.4.2. Phát triển ngành lâm nghiệp 4.4.2.1. Quan điểm, mục tiêu phát triển 213

a) Quan điểm phát triển Phát triển LN phải phù hợp với quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH của tỉnh; phát triển đồng bộ từ khâu quản lý, bảo vệ, khai thác và sử dụng hợp lý tài nguyên rừng, từ trồng rừng đến khai thác chế biến lâm sản, du lịch sinh thái. Sớm chuyển LN thành một ngành sản xuất hàng hóa, hiệu quả và bền vững; khai thác hợp lý lợi ích tổng hợp của rừng, chú trọng năng suất, chất lượng, hiệu quả các hoạt động sản xuất kinh doanh và đặt biệt các dịch vụ môi trường rừng. Phát triển LN góp phần đa dạng hóa kinh tế NT, tạo việc làm và thu nhập, nâng cao mức sống cho những người làm nghề rừng; góp phần xóa đói, giảm nghèo ở NT, bảo vệ môi trường sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học và giữ vững an ninh quốc phòng. Quản lý, sử dụng và phát triển rừng bền vững là nền tảng cho phát triển LN. Rừng phải được quản lý chặt chẽ và có chủ cụ thể; chỉ khi nào các chủ rừng có lợi ích, quyền hạn và trách nhiệm rõ ràng thì khi đó tài nguyên rừng mới được bảo vệ và phát triển bền vững. Phải kết hợp bảo vệ, bảo tồn và phát triển với khai thác sử dụng rừng hợp lý; kết hợp chặt chẽ giữa trồng rừng, khoanh nuôi tái sinh phục hồi lại rừng với bảo vệ diện tích rừng hiện có; kết hợp LN với NN, thủy sản và các ngành nghề NT. Phát triển LN phải trên cơ sở đẩy nhanh và làm sâu sắc hơn chủ trương XHH nghề rừng, thu hút các nguồn lực đầu tư cho bảo vệ và phát triển rừng. Bảo vệ rừng là trách nhiệm của các chủ rừng, vừa là trách nhiệm của các cấp, các ngành, các tổ chức, cộng đồng dân cư NT và của toàn xã hội; bảo vệ rừng phải dựa vào dân, kết hợp với lực lượng bảo vệ chuyên trách và chính quyền địa phương b) Mục tiêu phát triển + Mục tiêu chung: Bảo vệ và ngăn chặn tình trạng lấn chiếm đất LN trái phép. Đến năm 2020, phải sử dụng và trồng hết diện tích đất chưa có rừng có khả năng trồng rừng, phát triển trồng cây phân tán, vườn rừng. Bảo vệ và phát triển vốn rừng tự nhiên, rừng trồng hiện có, chống suy thoái nguồn tài nguyên rừng, thực hiện XHH nghề rừng trên cơ sở tổ chức, quản lý, sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên rừng, giao đất, giao rừng nhằm giải quyết tốt mục tiêu phòng hộ, an ninh môi trường. Nâng cao hiệu quả sử dụng đất LN thông qua việc cải thiện một cách hợp lý cơ cấu cây trồng LN. Phát triển các loài cây trồng có tác dụng tốt về phủ xanh, bảo vệ môi trường và có hiệu quả cao về kinh tế, xã hội. Xây dựng nền LN phát triển bền vững, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động. 214

Đưa các dịch vụ từ rừng là nguồn thu cơ bản của ngành LN; nâng tỷ trọng LN trong GTSX NN và trở thành một ngành kinh tế quan trọng của địa phương. Đưa các dịch vụ từ rừng là nguồn thu cơ bản của ngành LN; nâng tỷ trọng LN trong GTSX NN và trở thành một ngành kinh tế quan trọng của địa phương. Góp phần quan trọng ổn định an ninh chính trị - xã hội ở tỉnh An Giang, đặc biệt khu vực biên giới với nước bạn Campuchia. Đảm bảo có sự tham gia rộng rãi hơn của các thành phần kinh tế và tổ chức xã hội vào các hoạt động LN nhằm đóng góp ngày càng tăng vào quá trình phát triển KT - XH, bảo vệ môi trường sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học, cũng cấp các dịch vụ môi trường, xóa đói giảm nghèo, nâng cao mức sống cho người dân NT và góp phần giữ vững an ninh quốc phòng. + Mục tiêu cụ thể: - Về kinh tế: Thiết lập, quản lý, bảo vệ, phát triển và sử dụng bền vững ba loại rừng. Quản lý tốt rừng tự nhiên hiện có, gia tăng diện tích và năng suất rừng trồng, tăng cường các hoạt động nông – lâm – ngư kết hợp và sử dụng có hiệu quả các diện tích đất chưa có rừng phù hợp cho phát triển LN, cụ thể là: Sản lượng gỗ khai thác chính hàng năm là 50.000m3, củi là 40.000 ster. Tận dụng các sản phẩm từ tỉa thưa, điều chỉnh không gian dinh dưỡng cho cây phòng hộ chính sinh trưởng (các sản phẩm như: gỗ, củi, làm nguyên liệu chế biến đồ mộc và làm chất đốt) sẽ tạo thu nhập cho hộ trồng rừng, bình quân thu được 12 triệu đồng/ha. Nâng cao hiệu quả sử dụng đất LN thông qua các mô hình nông lâm kết hợp (rừng trồng xen với các cây trồng khác như trồng cây dược liệu dưới tán lá rừng). - Về xã hội: Cải thiện sinh kế của người làm nghề rừng thông qua XHH và đa dạng hóa các hoạt động LN; tạo công ăn việc làm, nâng cao nhận thức, năng lực và mức sống của người dân; đặt biệt quan tâm đến đồng bào dân tộc Khmer, các hộ nghèo để từng bước tạo cho người dân làm nghề rừng có thể sống được bằng nghề rừng, góp phần xóa đói, giảm nghèo và giữ vững an ninh quốc phòng, các nhiệm vụ cụ thể là: Thực hiện giao khoán cho các hộ gia đình trồng, chăm sóc và bảo vệ rừng hàng năm là 6.000 hộ gia đình, giải quyết việc làm cho 15.000 lao động. Nâng số lao động LN được đào tạo nghề lên 50%, chú trọng các hộ dân tộc ít người, hộ nghèo. - Về môi trường: 215

Nâng tỷ lệ độ che phủ của rừng và cây LN phân tán đến năm 2015 và ổn định đến năm 2020 là 22,4% (độ che phủ của rừng và cây LN phân tán năm 2011 là 18,8%) và tiếp tục tăng lên trong giai đoạn 2021 - 2030. Bảng 4.15: Mục tiêu về tỷ lệ che phủ toàn tỉnh Năm 2011 TT

Loại đất, loại rừng

Diện tích (ha) 353.676 16.958 66.491 12.354 583 11.771 54.137 4.604

Tổng diện tích tự nhiên Tổng diện tích ĐLN Đất có rừng, cây phân tán Đất có rừng tập trung Rừng tự nhiên Rừng trồng Cây LN phân tán Đất LN chưa có rừng

І. 1. 2. ІІ.

2020

Tỷ lệ che phủ (%) 18,8 3,5 15,3

Diện tích (ha) 353.676 16.958 79.223 12.759 583 12.176 66.464 4.199

Tỷ lệ che phủ (%) 22,4 3,6 18,8

Bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học nhằm thực hiện có hiệu quả chức năng phòng hộ của ngành LN là: phòng hộ đầu nguồn, phòng hộ môi trường, giảm nhẹ thiên tai, chống xói mòn, giữ nguồn nước, bảo vệ môi trường sống; tạo cảnh quan làm tiền đề cho du lịch sinh thái phát triển. Đối với kế hoạch trồng rừng phòng hộ, đặc dụng: nâng cao chất lượng rừng, mỗi năm trồng bình quân là 600 ha (trong đó trồng phủ xanh bước 1 là 100ha/năm, trồng bước 2 là 500ha/năm) bằng nguồn vốn chương trình bảo vệ phát triển rừng, đến năm 2015 cơ bản phủ xanh rừng phòng hộ đồi núi trên những diện tích có khả năng trồng rừng bằng các loại cây chính và chuyển sang giai đoạn sau chăm sóc, bảo vệ. Đối với kế hoạch trồng rừng sản xuất: trồng cây LN phân tán bình quân mỗi năm trồng 3,75 triệu cây (tương đương 2.500 ha/năm), trồng lại rừng sau khai thác rừng trồng bình quân 200ha/năm. 4.4.2.2. Quy hoạch sử dụng đất lâm nghiệp đến năm 2020 Bảng 4.16: Diện tích rừng và đất lâm nghiệp đến năm 2020 ĐVT: ha TT

1 2

Loại đất, loại rừng Tổng cộng Đất có rừng Rừng tự nhiên Rừng trồng Đất chưa có rừng

Tổng

16.958 12.354 583 11.771 4.604

Phân theo ba loại rừng Đặc dụng

Phòng hộ

Sản xuất

1.586 953

11.715 9.424 583 8.841 2.291

3.658 1.978

953 633

1.978 1.680

216

Loại đất, loại rừng Đất trồng Vườn rừng Nông nghiệp Núi đá Đất khác

Tổng

220 1.227 1.439 998 721

Phân theo ba loại rừng Đặc dụng

Phòng hộ

Sản xuất

56 279

60 814 166 790 461

103 134 1.272 2 168

206 92

4.4.2.3. Bảo vệ, phát triển và sử dụng rừng a) Bảo vệ rừng Mục tiêu: Giảm đến mức thấp nhất những ảnh hưởng bất lợi của con người tác động đến tài nguyên rừng và môi trường sinh thái như khai thác trái phép gỗ và các lâm sản khác, xâm canh làm rẫy, lấn chiếm đất rừng để trồng lúa… Quản lý, giám sát toàn bộ các tài nguyên rừng như: chống lấn chiếm đất LN, các hoạt động phát sinh khác, đảm bảo yêu cầu sử dụng tài nguyên rừng một cách bền vững. Bảo vệ và tăng cường tính đa dạng sinh học, ngăn chặn triệt để tác động có hại đến những loài động vật, thực vật rừng quý hiếm đã được xát định, đăc biệt là các khu rừng đặc dụng. Đối tượng: bảo vệ toàn bộ rừng tự nhiên, rừng trồng hiện có; rừng mới trồng sau thời gian chăm sóc; rừng khoanh nuôi phục hồi, rừng trồng sau khai thác và diện tích trồng cây LN phân tán. Quy mô diện tích: Toàn bộ diện tích rừng tự nhiên, rừng trồng tỉnh An Giang hiện có là 12.354 ha và rừng trồng mới sau khi hết thời gian chăm sóc. Biện pháp thực hiện: Tổ chức lực lượng bảo vệ rừng đến đơn vị xã, trong đó lực lượng kiểm lâm và các đơn vị chủ rừng là nòng cốt. các hộ gia đình nhận khoáng bảo vệ cần kết hợp với các lực lượng bảo vệ rừng của các đơn vị chủ rừng nhằm tăng cường công tác tuần tra bảo vệ rừng. Bên cạnh đó phối hợp với các lực lượng vũ trang đóng quân trên địa bàn gồm các đơn vị quân đội, bộ đội biên phòng, công an… Nghiêm cấm chặt phá rừng, lấn chiếm đất rừng để trồng cây lâu năm, cây ngắn ngày trong vùng đất quy hoạch cho LN. Tổ chức tuyên truyền giáo dục ý thức bảo vệ rừng cho nhân dân bằng các phượng tiện như vô tuyến truyền hình, báo chí, truyền thanh, tập trung tuyên truyền ở khu vực trọng điểm. b) Phát triển rừng Bảng 4.17: Vị trí, diện tích có khả năng trồng rừng mới giai đoạn 2011- 2020 TT

Vị trí xã/ thị trấn Tổng cộng

Diện tích (ha) 405

217

1 2 -

Huyện Tịnh Biên An Cư An Hảo An Phú Tân Lơi Thới Sơn TT Tịnh Biên Huyện Tri Tôn An Tức Ba Chúc Châu Lăng Cô Tô Lương Phi Núi Tô Ô Lâm

363 94 17 78 62 91 22 42 4 3 2 3 12 8 11

- Về trồng rừng tập trung Góp phần nâng cao độ che phủ của rừng tập trung và cây phân tán, phấn đấu đến năm 2015 và ổn định đến năm 2020 độ che phủ của rừng và cây phân tán tỉnh An Giang là 22,4%. Nâng cao chất lượng rừng trồng phòng hộ và đặc dụng bằng các loại cây trồng phòng hộ chính (trồng rừng bước 2) để đáp ứng được chức năng phòng hộ của rừng. Đối tượng: đất quy hoạch cho LN chưa có rừng có khả năng trồng rừng và trồng rừng bước 2 tại những diện tích đã được trồng phủ xanh bước 1. Quy mô diện tích, vị trí: diện tích đất chưa có rừng có khả năng trồng rừng là 405 ha (trong đó đất trống (Ia) là 81 ha, vườn rừng là 324 ha) và trong kỳ quy hoạch trồng rừng bước 2 và chăm sóc rừng trồng bình quân 500ha/năm. - Về trồng rừng sau khi thác rừng trồng: Mục tiêu: Trồng lại những diện tích rừng sau khai thác trồng bằng các loại cây có giá trị kinh tế, sinh trưởng và phát triển nhanh phù hợp với điều kiện sinh thái vùng đất ngập nước. Đối tượng: diện tích rừng trồng sau khai thác trắng, thuộc đối tượng rừng sản xuất. Quy mô diện tích: Diện tích trồng rừng sau khai thác rừng trồng giai đoạn 20112020 là 2.000 ha (bình quân 200 ha/năm). - Khoanh nuôi xúc tiến tái sinh tự nhiên kết hợp trồng bổ sung: Mục tiêu: Nhằm phục hồi các trạng thái có khả năng phục hồi bằng tái sinh tự nhiên kết hợp trồng bổ sung.

218

Đối tượng: Những diện tích rừng do khai thác kiệt mà quá trình tái sinh và diễn thế tự nhiên cho phép phục hồi lại rừng, đáp ứng được những yêu cầu phòng hộ và môi trường trong thời gian xác định. Bảng 4.18: Vị trí, diện tích rừng khoanh nuôi giai đoạn 2011- 2020 TT

Vị trí xã/thị trấn

1 2 -

Tổng cộng Huyện Tịnh Biên An Cư An Hảo An Nông Tân Lợi TT Tịnh Biên Huyện Tri Tôn Cô Tô Núi Tô Ô Lâm

Diện tích (ha) 583 253 31 45 140 34 2 330 130 55 145

Quy mô, diện tích, vị trí: Diện tích đưa vào khoanh nuôi xúc tiến tái sinh tự nhiên kết hợp trồng bổ sung là 583 ha (cả kỳ quy hoạch là 3.498 lượt ha) - Về trồng cây phân tán: Trong giai đoạn đến năm 2020, đối tượng ưu tiên trồng cây phân tán tại tỉnh An Giang là: kênh đê cấp І, ІІ, ІІІ và đê bao ngăn lũ; trục lộ giao thông; công sở, trường học; xung quanh nhà dân, đất thổ cư, tuyến, cụm dân cư thuộc phạm vi 11 huyện, thị xã và thành phố của tỉnh. Quy mô diện tích: Theo kết quả tổng hợp thống kê diện tích trồng cây phân tán tỉnh An Giang năm 2010, diện tích đất chưa trồng cây phân tán còn lại là 12.792 ha. Thực hiện đề án trồng cây phân tán của tỉnh giai đoạn 2011-2015 trồng 19,20 triệu cây (tương đương 12.792 ha) và kế hoạch trồng giai đoạn 2016-2020 trồng 18,75 triệu cây (tương đương 12.500 ha), đây là diện tích cây phân tán khai thác được và trồng lại. - Về nuôi dưỡng, tỉa thưa rừng trồng: Mục tiêu: nhằm nâng cao chất lượng, tao không gian sinh trưởng cho rừng trồng sau giai đoạn chăm sóc. Đối tượng: diện tích rừng trồng sau giai đoạn chăm sóc (cấp tuổi ІІ, ІІІ). Quy mô diện tích: diện tích đưa vào nuôi dưỡng, tỉa thưa rừng trồng là 200 ha/năm. Bảng 4.19: Vị trí, diện nuôi dưỡng tỉa thưa rừng trồng rừng giai đoạn 2011- 2020 219

Vị trí xã/thị trấn

1 2 -

Tổng cộng Huyện Tịnh Biên An Cư An Hảo An Phú Tân Lợi Huyện Tri Tôn Ba Chúc Lê Trì Lương Phi Ô Lâm

Diện tích (ha) 1.000 565 85 161 140 179 435 85 135 174 41

c) Sử dụng rừng: - Khai thác rừng trồng: Khai thác diện tích rừng trồng đã thành thục tạo nguồn thu nhập. Đối tượng khai thác rừng trồng là: rừng gỗ trồng sản xuất đã đến tuổi khai thác cảu các đơn vị chủ rừng, các hộ gia đình. Đối với cây trồng phân tán cần căn cứ vào tuổi thành thục của từng loài cây, mục đích sử dụng, vị trí (phòng hộ, sản xuất) để lập hồ sơ trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt để khia thác. Quy mô diện tích: diện tích khia thác rừng trồng gỗ giai đoạn 2011-2020 là 2.000 ha (bình quân 200 ha/năm). - Mô hình nông lâm kết hợp: Mục tiêu: nâng cao hiệu quả sử dụng đất và tạo giá trị kinh tế cao cho 1 ha đất canh tác NN; tạo việc làm, thu nhập cho những hộ gia đình sống trên địa bàn vùng dự án để góp phần xóa đói, giảm nghèo và ổn định kinh tế xã hội vùng núi, vùng NT; cập nhật, phổ biến những kiến thức, kỹ thuật canh tác nông lâm nghiệp, chăn nuôi tiên tiến cho người dân địa phương, đặc biệt là đồng bào dân tộc. Đối tượng: là những diện tích đất quy hoạch cho LN có khả năng kết hợp SXNN, trồng cây ăn trái với tỉ lệ diện tích theo các Quy định của chính phủ, Bộ NNN&PTNT và của địa phương. Quy mô diện tích: Diện tích sản xuất nông lâm kết hợp vùng đồi núi (vườn rừng) là 1.227 ha, vùng đồng bằng (rừng tràm trồng + lúa) là 3.253 ha d) Chế biến gỗ và thương mại lâm sản: Phát triển công nghiệp chế biến gỗ và thương mại lâm sản. Tập trung đầu tư trang bị máy móc và dây chuyền sản xuất tiên tiến, đặt biệt quan tâm đến cải tiến mẫu mã sản 220

phẩm, xây dựng thương hiệu để nâng cao sức cạnh tranh thị trường. sản phẩm chủ yếu là gỗ xẻ, đồ mộc gia dụng, đồ mỹ nghệ, hàng trang trí nội thất gỗ tinh chế… Trong những năm gần đây nguồn gỗ khai thác, tận dụng được tại tỉnh An Giang có thể sử dụng cho nhu cầu sản xuất hàng mộc gia dụng, xây dựng ngày càng thấp (chủ yếu khai thác rừng tràm trồng, cây phân tán và tận dụng gỗ tỉa thưa rừng trồng). Do đó, để giải quyết các tồn tại trên cần bố trí mạng lưới chế biến gỗ phù hợp với nguồn nguyên liệu, khả năng chế biến và nhu cầu của nhân dân, đồng thời tạo thuận lợi cho việc cung ứng nguyên liệu một cách kịp thời; mặt khác, cần bố trí lại việc cung ứng gỗ để giải quyết nguồn gỗ xẻ phục vụ cho xây dựng cơ bản, gỗ để sản xuất mộc dân dụng cho các cơ sở chế biến gỗ hiện nay, hạn chế tình trạng sử dụng nguồn gỗ bất hợp pháp. Phương án sắp xếp các cơ sở chế biến: Hiện tại, toàn tỉnh An Giang có 152 cơ sở cưa xẻ gia công kinh doanh gỗ và lâm sản, đều có giấy phép đăng kí kinh doanh, trong đó: thành phố Long Xuyên 30; thành phố Châu Đốc 06; huyện Chợ Mới 57; huyện Thoại Sơn 07; huyện Châu Phú 19; huyện Châu Thành 10; huyện Phú Tân 09; huyện An Phú 06; và thị xã Tân Châu 08 cơ sở. Mạng lưới cơ sở chế biến gỗ và lâm sản khác tại tỉnh An Giang chưa được quy hoạch cụ thể, phần lớn hoạt động tự phát. Do đó, trong giai đoạn tới tỉnh cần xây dựng phương án quy hoạch mạng lưới chế biến lâm sản, tiêu thụ sản phẩm để các cơ sở đi vào hoạt động có hệ thống. cần ưu tiên phát triển các nhà máy chế biến các sản phẩm từ cây tràm. Phương án cung cấp nguồn nguyên liệu: Mở rộng mạng lưới cung ứng lâm sản đến tận các cơ sở có nhu cầu về gỗ của từng địa phương. Cụ thể: cần cải thiện phương thức bán, nhập khẩu gỗ nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho các cơ sở chế biến gỗ, có thể mua được và phải mở rộng chức năng kinh doanh, nhập khẩu gỗ từ ngoài tỉnh, từ nước ngoài (dự kiến 120.000 m3/năm) về cung cấp cho nhu cầu trong tỉnh, chú ý cải thiện phương thức vận chuyển. Các doanh nghiệp trong tỉnh phối hợp với các thành phần kinh tế khác có tiểm năng về vốn, tay nghề, kỹ thuật trong kinh doanh, chế biến gỗ lập phương án tổ chức mua, khai thác và cung ứng gỗ phục vụ cho nhu cầu xây dựng cơ bản, dân dụng trên địa bàn tỉnh Các huyện, thị, thành tự tuyển chọn trong số các cơ sở chế biến gỗ tại địa phương, đề xuất cơ quan có thẩm quyền cấp giấy phép bổ sung chức năng kinh doanh gỗ cho một số cơ sở có đủ khả năng.

221

Các cơ sở này ngoài việc tìm kiếm các nguồn gỗ trong tỉnh sẽ chịu trách nhiệm mua gỗ từ các địa phương khác hoặc nhập khẩu gỗ từ nước ngoài về cung ứng cho các địa phương trong tỉnh. Sản phẩm thị trường tiêu thụ: các sản phẩm chính của các cơ sở chế biến trên địa bàn tỉnh chủ yếu là: gỗ xẻ, đồ mộc tinh chế cao cấp (bàn ghế ngoài trời, trong nhà và hàng trang trí nội thất), gỗ dân dụng, gỗ đóng tàu thuyền… Thị trường tiêu thụ: phục vụ nhân dân, các công trình xây dựng… trong tỉnh và những tỉnh lân cận. Xuất khẩu các mặt hàng tinh chế cao cấp (bàn ghế, tủ…), xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ. e) Du lịch sinh thái Mục tiêu: khai thác tiềm năng và giá trị cảnh quan tự nhiên, cảnh quan rừng kết hợp với di tích văn hóa lịch sử để phát triển du lịch nhằm tạo điều kiện cho du khách tham quan, vui chơi, giải trí, nghĩ dưỡng; mang lại các lợi ích kinh tế từ phát triển du lịch góp phần cải thiện thu nhập cho địa phương, giảm các áp lực về việc làm, đời sống của người dân đối với tài nguyên rừng. Đối tượng: những nơi có cảnh quan đẹp gắn liền với các di tích văn hóa lịch sử, có tiềm năng du lịch, cơ sở hạ tầng tương đối thuận lợi. Biện pháp thực hiện: xây dựng các mô hình du lịch có sự tham gia của người dân. Được tham gia các dịch vụ phát triển du lịch như hướng dẫn khách du lịch, tham gia vận chuyển khác bằng các phương tiện thô sơ như xe ôm, xe ngựa… Đối với ngành du lịch tỉnh An Giang có rất nhiều tiềm năng để khai thác và phát triển. Do vậy, tỉnh cần sớm xây dựng dự án phát triển du lịch sinh thái tỉnh An Giang gắn liền giữa các di tích văn hóa lịch sử với tài nguyên thiên nhiên; giữa vùng sông nước với đồi núi. f) Các hoạt động khác: - Xây dựng vườn ươm giống. Bảng 4.20: Nhu cầu cây giống hàng năm giai đoạn 2011-2020 TT

Phương thức trồng

1 2 3

Tổng nhu cầu cây hàng năm Trồng rừng tập trung bước 2 Trồng rừng tập trung, sau khai thác Trồng cây phân tán

Mật độ (cây/ha) 500 15.000 1.500

Diện tích (ha) 3.200 500 200 2.500

Nhu cầu cây giống (cây) 9.250.000 2.500.000 3.000.000 3.750.000

Khả năng sản xuất cây giống của tỉnh: về nguồn giống, hiện tại ở tỉnh có 3 vườn ươm, 1 rừng giống chuyển hóa và 1 lâm phần giống được tuyển chọn về cơ bản sẽ cung 222

cấp giống đủ giống cho công tác trồng rừng của tỉnh. Các loài cây trồng rừng chủ yếu: sao, dầu, keo lá tràm, bạch đàn, sến, xà cừ, tràm nội địa (M. Cajuputi)… Bảng 4.21: Khả năng sản xuất cây giống giai đoạn 2011-2020 Tên vườn ươm/rừng giống Vườn ươm HKL Tri Tôn Vườn ươm HKL Tịnh Biên Vườn ươm (do tổ chức TRP giao lại) Rừng giống chuyển hóa Tràm nội địa Lâm phần tuyển chọn cây Dó bầu

Địa chỉ H.Tri Tôn H. Tịnh Biên H.Tịnh Biên H.Tịnh Biên H.Tri Tôn

Năm xây dựng/trồng 1996 1996 2002 1990 1995

ĐV tính

Công suất

Cây/năm Cây/năm Cây/năm kg/năm Kg/năm

2.000.000 2.000.000 800.000 120 50

Ngoài ra còn có một số vườn ươm tư nhân cung cấp cây giống cho các hộ gia đình trồng rừng sản xuất và cây phân tán. Đây cũng là một trong những khó khăn trong khâu kiểm soát chất lượng giống cây trồng. g) Giải pháp phát triển lâm nghiệp + Về tổ chức quản lý và tổ chức sản xuất - Thiết lập lâm phận ổn định, theo hệ thống tiểu khu, khoảnh, lô với mốc và ranh giới rõ ràng trên bản đồ và thực địa, cụ thể là: + Giao cho Ban quản lý trồng rừng đặc dụng-rừng phòng hộ tổ chức hợp đồng khoán bảo vệ rừng cho các hộ dân về các hoạt động bảo vệ và phát triển rừng đối với rừng đặc dụng, rừng phòng hộ và những khu rừng giống. + Đối với rừng sản xuất: tiếp tục giao khoán cho các tổ chức, cá nhân thực hiện công tác bảo vệ, phát triển và sử dụng rừng đem lại hiệu quả kinh tế cao. - Tổ chức liên doanh để thực hiện các hoạt động du lịch sinh thái, sử dụng lâm sản ngoài gỗ, nghiên cứu khoa học bảo vệ đa dạng sinh học theo đúng quy định của pháp luật. - Giao cho các đơn vị chủ rừng kiểm kê đánh giá chi tiết hiện trạng rừng và đất LN đặc biệt tại những vùng chuyển đổi ra ngoài đất LN, những nơi dân xâm canh, quản lý bảo vệ tốt những diện tích rừng hiện có. - Tiếp tục thực hiện nhanh công tác XHH nghề rừng. Thực hiện khoán bảo vệ rừng áp dụng cho các đối tượng là đồng bào dân tộc, các cộng đồng dân cư địa phương trên cơ sở các kế hoạch quản lý bảo vệ và sử dụng rừng đã được các cơ quản có thẩm quyền phê duyệt. - Các đơn vị chủ rừng đều phải xây dựng phương án sản xuất và tổ chức lực lượng bảo vệ rừng, bố trí đủ các trạm bảo vệ rừng phân bố trong lâm phận, đảm bảo quản lý tốt diện tích rừng và đất LN của đơn vị. 223

+ Về khoa học và công nghệ - Không ngừng ứng dụng công nghệ sản xuất tiên tiến, nhất là công nghệ sinh học vào sản xuất LN, trước mắt là ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô trong sản xuất giống cây trồng có năng suất cao. Thực hiện tốt các hoạt động kiểm tra, giám sát, cấp giấy chứng nhận cho các cơ sớ sản xuất giống có chất lượng cao. Từng bước đi dẫn giống các loài cây bản địa, cây nhập ngoại có giá trị kinh tế cao về trồng thử nghiệm để chọn ra giống thích hợp cung cấp cho các vùng sản xuất nguyên liệu tập trung. Nguyên cứu phục vụ rừng bằng các loài cây bản địa có giá trị, bổ sung loài mới vào các khu rừng tự nhiên ở các khu rừng đặc dụng và rừng phòng hộ. - Tăng cường công tác điều tra cơ bản về rừng để đánh giá đúng diễn thế rừng, đất đai; tài nguyên động, thực vật. Thực hiện ngay dự án theo dõi giám sát diễn biến tài nguyên rừng. Ứng dụng công nghệ thông tin trong điều tra rừng, quản lý tài nguyên rừng. Đầu tư trang thiết bị máy móc và công nghệ sản xuất tiên tiến trong công nghiệp chế biến lâm sản. - Nghiên cứu xây dựng các mô hình sản xuất lâm – nông - ngư kết hợp, hỗ trợ xây dựng trang trại LN, đào tạo nghề… + Về vận dụng chính sách - Đối với diện tích giao khoán bảo vệ rừng theo Dự án 661 đến nay đã kết thúc đề nghị có chính sách hỗ trợ khác để tiếp tục công tác giao khoán bảo vệ và chăm sóc rừng được liên tục. - Cải cách đơn giản hóa các thủ tục đầu tư và rút ngắn thời gian cấp phép đầu tư. Xây dựng Qũy bảo vệ và phát triển rừng của địa phương. Tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế được tiếp cận với các nguồn vốn vay thuận lợi; được vay với lãi suất ưu đãi, thời gian phù hợp với chu kỳ kinh doanh cây LN. Cải hiện chính sách cho vay vốn khuyến khích các nhà đầu tư trồng rùng kinh tế. + Về vốn - Nhà nước đầu tư vốn để phát triển rừng phòng hộ và rừng đặc dụng, hỗ trợ vốn để trồng rừng sản xuất, cây phân tán nhằm ổn định diện tích rừng bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai. Vốn ngân sách nhà nước đầu tư chủ yếu vào việc quản lý rừng, khoanh nuôi tái sanh và trồng mới rừng đặc dụng, rừng phòng hộ và đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, sản xuất giống chất lượng cao, nguyên cứu và chuyển giao công nghệ kỹ thuật, đào tạo, xây dựng hạ tầng phục vụ lâm sinh… - Đối với rừng sản xuất: ngoài vốn hỗ trợ từ TW, cần huy động các nguồn vốn khác như vốn của địa phương, các tổ chức và hộ gia đình của cá nhân. Nhà nước và các tổ 224

chức tín dụng sẽ tạo điều kiện thuận lợi để người lao động dễ dàng tiếp cận nguồn vốn này để phát triển nghề rừng. - Nhà nước khuyến khích các tổ chức cá nhân thực hiện cơ chế chi trả dịch vụ môi trường rừng, cho thuê cảnh quan để huy động vốn cho bảo vệ và phát triển rừng đặc dụng và rừng phòng hộ. + Về phát triển nguồn nhân lực - Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, đào tạo nâng cao trình độ nghiệp vụ chuyên môn, năng lực hoạt động cho cán bộ ngành LN ở các cấp. Khuyến khích hỗ trợ cán bộ LN trong nghiên cứu khoa học, từ đào tạo để nâng cao kiến thức chuyên môn. - Mở rộng và đa dạng hóa các hình thức đào tạo nâng cao kiến thức khoa học kỹ thuật, trình độ tay nghề cho người lao động thông qua các trường chuyên nghiệp, trường dạy nghề dài hạn và ngắn hạn; thông qua các lớp khuyến nông - khuyến lâm - khuyến ngư và thực tiễn các mô hình sản xuất. + Các giải pháp kỹ thuật lâm sinh - Gắn việc quy hoạch bảo vệ phát triển rừng giai đoạn 2011-2020 với việc quy hoạch sử dụng có hiệu quả quỹ đất trống; làm rõ quỹ đất LN không có rừng, có khả năng trồng rừng để trồng rừng, tổ chức sản xuất nông lâm kết hợp. - Đẩy mạnh công tác trồng cây LN phân tán để bù đắp những diện tích đất LN chuyển đổi mục dích sử dụng nhằm duy trì và nâng cao độ che phủ của rừng. - Nguyên cứu, khảo nghiệm để tìm ra những loại cây giống có chất lượng, phù hợp với điều kiện khí hậu, thời tiết của từng khu vực (vùng đồi núi và vùng đồng bằng), phù hợp với từng đối tượng rừng để tiến tới cải thiện cơ bản cơ cấu cây trồng. Ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất giống và các biện pháp thâm canh, để hướng dẫn dân đầu tư trồng rừng đạt hiệu quả. - Khoanh nuôi xúc tiến tái sinh tự nhiên kết hợp trồng bổ sung. Tiếp tục quy hoạch cụ thể diện tích, đối tượng từng loại rừng để bố trí kế hoạch khoanh nuôi xúc tiến tái sinh tự nhiên kết hợp trồng bổ sung cho phù hợp. Hướng khoanh nuôi tập trung các đối tượng rừng tự nhiên thuộc đối tượng rừng phòng hộ. + Các giải pháp sử dụng rừng và phát triển công nghiệp chế biến lâm sản - Sử dụng rừng: Khi khai thác sử dụng hợp lý tài nguyên rừng, đồng thời cũng là biện pháp lâm sinh để tái tạo và cải thiện chất lượng rừng.

225

Khai thác tối đa các dịch vụ môi trường từ rừng như phòng hộ, du lịch sinh thái, nghĩ dưỡng, văn hóa lịch sử… để tạo nguồn thu tái đầu tư và phát triển rừng. Khai thác sử dụng rừng phải có lợi nhuận cho chủ rừng, cho cộng đồng tham gia quản lý bảo vệ và hạn chế các tác động xấu đối với môi trường. Nhà nước khuyến khích các tổ chức, hộ gia đình, tư nhân và cộng đồng dân cư địa phương đầu tư, quản lý, khai thác, sử dụng rừng bền vững. - Phát triển công nghiệp chế biến lâm sản Tập trung các sản phẩm có ưu thế cạnh tranh cao như đồ gỗ nội thất, đồ gỗ ngoài trời, đồ mộc mỹ nghệ. Cũng cố và hỗ trợ hệ thống nâng cấp nhà máy chế biến lâm sản quy mô vừa và nhỏ và phát triển công nghiệp chế biến lâm sản quy mô lớn sau năm 2015. Hỗ trợ chế biến lâm sản, từng bước phát triển và HĐH công nghiệp chế biến lâm sản quy mô nhỏ ở các vùng NT. Khuyến khích xây dựng các cơ sở sản xuất, chế biến tổng hợp gõ rừng trồng và lâm sản ngoài gỗ. Đẩy mạnh chế biến ván nhân tạo và bột giấy, giảm dần chế biến dăm giấy xuất khẩu. Khuyến khích sử dụng các sản phẩm từ ván nhân tạo và gỗ từ rừng trồng. Đa dạng hóa và không ngừng nâng cao chất lượng, mẫu mã sản phẩm chế biến cho phù hợp với thị hiếu khách hàng trong và ngoài nước. Đẩy mạnh xây dựng thương hiệu và cấp chứng chỉ cho các mặt hàng xuất khẩu. h) Danh mục các dự án ưu tiên Dự án thống kê, kiểm kê và lập hồ sơ quản lý tài nguyên rừng; Xây dựng cơ sở dữ liệu theo dõi diễn biến tài nguyên rừng; Dự án trồng cây LN phân tán tỉnh An Giang; Dự án đầu tư bảo vệ và phát triển rừng phòng hộ, đặc dụng. Định giá rừng, định giá các dịch vụ môi trường và cơ chế chi trả. Dự án giám sát đa dạng sinh học các khu rừng đặc dụng. 4.4.3. Phát triển ngành thủy sản 4.4.3.1. Quan điểm, mục tiêu và định hướng phát triển a) Quan điểm về quy hoạch phát triển ngành thủy sản + Quy hoạch phát triển thủy sản phải phù hợp với Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH của tỉnh, phù hợp với định hướng tái cơ cấu ngành NN theo hướng nâng cao giá trị

226

gia tăng, tiếp tục đưa thủy sản trở thành một ngành sản xuất hàng hóa lớn với năng lực cạnh tranh cao, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội. + Quy hoạch phát triển thủy sản trên cơ sở khai thác lợi thế, tiềm năng, sử dụng hiệu quả nguồn lực cho NTTS theo hướng bền vững và an toàn sinh thái. Đa dạng hóa đối tượng nuôi, nhất là các đối tượng có khả năng cạnh tranh cao để xuất khẩu, đồng thời mở rộng đối tượng nuôi để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong nước. + Hình thành các vùng chuyên canh NTTS hàng hóa, ứng dụng CNC vào nuôi trồng. Chú trọng các hình thức liên kết, hợp tác giữa sản xuất nguyên liệu với chế biến và tiêu thụ; nâng cao vai trò tham gia quản lý của cộng đồng, vai trò của các hội, hiệp hội ngành nghề trong sản xuất thủy sản; đồng thời tăng cường vai trò quản lý nhà nước. + Quy hoạch phát triển thủy sản trong mối quan hệ kết hợp hài hòa lợi ích với các ngành kinh tế khác; đồng thời thích ứng với BĐKH, bảo vệ môi trường sinh thái và bảo vệ nguồn lợi thủy sản. + Quy hoạch phát triển thủy sản hướng tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, giảm nghèo và vươn lên làm giàu cho nông dân trong tỉnh; tiếp tục đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, nâng cao dân trí cho cộng đồng ngư dân đáp ứng yêu cầu NTTS hàng hóa với trình độ kỹ thuật và công nghệ ngày càng cao, gắn với xây dựng, phát triển NTM. b) Mục tiêu phát triển của ngành thủy sản Ngành thủy sản cơ bản được CNH vào năm 2020, HĐH vào năm 2030 và tiếp tục phát triển toàn diện, hiệu quả bền vững, trở thành ngành sản xuất hàng hóa lớn, có cơ cấu và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, có năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao, hội nhập vững chắc vào thị trường quốc tế và khu vực, từng bước nâng cao thu nhập và mức sống của nông, ngư dân; đồng thời bảo vệ môi trường sinh thái, nguồn lợi thủy sản và góp phần bảo vệ quốc phòng, an ninh trên địa bàn tỉnh. Một số chỉ tiêu cụ thể đến năm 2020: + Tổng sản lượng thủy sản khoảng 658.800 tấn. Trong đó: sản lượng khai thác thủy sản chiếm 5%; sản lượng NTTS chiếm 95%. + Giá trị xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 750 triệu USD; tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 8,5%/năm thời kỳ 2014 - 2020. + Khoảng 50% số lao động thủy sản được đào tạo, tập huấn. Định hướng đến năm 2030: + Tổng sản lượng thủy sản đạt khoảng 912.700 tấn. Trong đó: Sản lượng khai thác thủy sản chiếm khoảng 3%; sản lượng NTTS chiếm khoảng 97%. 227

+ Giá trị xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 1,25 tỷ USD; tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 5%/năm thời kỳ 2021 - 2030. + Khoảng 80% số lao động thủy sản được đào tạo, tập huấn. c) Định hướng phát triển ngành thủy sản + Giai đoạn đến năm 2015: Ưu tiên ổn định NTTS, vượt qua khó khăn hiện nay để duy trì sản xuất, nhất là các sản phẩm chiến lược của tỉnh như cá tra, cá basa, tôm càng xanh… Giai đoạn sau 2015: Tiếp tục phát triển mạnh mẽ NTTS với các hình thức, hệ thống và đối tượng phù hợp với mọi trình độ, vùng sinh thái, song ưu tiên cho NTTS theo hướng thâm canh và tập trung. + Từng bước chuyển dịch những mô hình nuôi có cấp kỹ thuật thấp sang mô hình áp dụng cấp kỹ thuật cao để tăng năng suất, chất lượng và bảo vệ môi trường sinh thái. + Hạn chế phát triển số lượng bè, tăng diện tích nuôi ao hầm và nuôi chân ruộng. + Tập trung đầu tư phát triển các đối tượng chủ lực (cá tra, tôm càng xanh, cá rô, cá lóc, lươn…). Áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật mới, tiên tiến vào sản xuất nhằm tăng năng suất, sản lượng, tạo sản phẩm có chất lượng đảm bảo để cung cấp cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. + Thực hiện NTTS theo quy hoạch; nghiên cứu thị trường tiêu thụ đầu ra để điều chỉnh sản lượng và cơ cấu nuôi phù hợp nhằm đảm bảo cân đối cung cầu. + Thực hiện công tác bảo vệ nguồn lợi thủy sản. + Đối với khai thác thủy sản: Nghiên cứu xây dựng các quy chuẩn kỹ thuật khai thác thủy sản nhằm bảo vệ, khai thác hợp lý và phát triển bền vững nguồn lợi thủy sản. Ngoài ra, còn đáp ứng yêu cầu trong công tác quản lý chuyên ngành, đảm bảo an toàn cho người và phương tiện trong quá trình hoạt động khai thác thủy sản trên sông. 4.4.3.2. Quy hoạch sử dụng đất NTTS Theo Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 (vừa được Chính phủ phê duyệt năm 2013), đất NTTS năm 2015 là 6.282 ha, chiếm 2,15% diện tích đất tự nhiên, năm 2020 là 7.769 ha, chiếm 2,71% diện tích đất tự nhiên. Trong tổng số 7.769 ha đất NTTS (2020), huyện Thoại Sơn chiếm tỷ lệ lớn nhất– 18%, kế tiếp là Phú Tân 14%, Châu Phú 13%, Chợ Mới 13%, Tân Châu 10%, Long Xuyên 9%, Châu Thành 8%, các địa phương còn lại (An Phú, Châu Đốc, Tịnh Biên, Tri Tôn) chiếm 16%. Bảng 4.22: Quy hoạch sử dụng đất NTTS theo đơn vị hành chính ĐVT: ha 228

Năm

2010

2020

Toàn tỉnh Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

4.019 440 216 101 342 380 711 53 63 367 522 824

7.769 720 366 501 762 1.080 1.011 193 153 630 992 1.361

Định hướng đến năm 2030, tỉnh An Giang vẫn tiếp tục xác định nuôi trồng, chế biến và xuất khẩu sản phẩm thủy sản là nhóm ngành kinh tế quan trọng trên các mặt tăng trưởng GDP, kim ngạch xuất khẩu, thu ngân sách, giải quyết việc làm…, tác động trực tiếp và lâu dài đến phát triển KT-XH của tỉnh. Đất NTTS tiếp tục tăng nhẹ trong cơ cấu sử dụng đất, quỹ đất NTTS sẽ chiếm 3 - 3,5% diện tích tự nhiên, tương đương khoảng 10.000 – 12.000 ha (chủ yếu là đất bãi bồi, chuyển trong nội bộ đất SXNN kém hiệu quả). 4.4.3.3. Quy hoạch phát triển thủy sản a) Khai thác thủy sản Tiến hành khai thác nguồn lợi thủy sản tự nhiên một cách hợp lý phù hợp với định hướng và khả năng cho phép. Hạn chế tối đa các loại nghề khai thác mang tính hủy diệt (xung điện, lưới cước,...), hạn chế khai thác cá bố mẹ và cá di cư trong mùa sinh sản; sử dụng an toàn hệ sinh thái và môi trường nước mặt, chú ý đưa nước vào các vùng đê bao để phát triển các loài thủy sinh vật; khai thác bền vững nguồn lợi thủy sản tự nhiên trong các thủy vực. Đến năm 2020, có 90% ngư dân (tương đương 37.000 lao động tham gia đánh bắt thủy sản) trên địa bàn tỉnh được nâng cao nhận thức về tầm quan trọng, giá trị các nguồn tài nguyên thiên nhiên và đa dạng sinh học... b) Nuôi trồng thủy sản + Về diện tích nuôi: Bảng 4.23: Diện tích nuôi trồng thủy sản ĐVT: ha 229

Tốc độ tăng BQTK (%) 2015

2020

2030 2016-2020

2021-2030

A.Tổng DT NTTS

2.390

3.570

4.860

8,4

3,1

a- Nuôi cá

1.170

1.695

2.460

7,7

3,8

Trong đó: cá tra

975

1.430

2.075

12,4

4,9

b- Nuôi tôm càng xanh

390

700

1.125

7,8

0,8

c- Nuôi TS khác

120

175

190

7,1

0,8

d- Ươm, nuôi giống TS

710

1.000

1.085

8,4

3,1

Chia theo hình thức nuôi (%)

100

+ DT nuôi thâm canh

50,0

75,0

90,0

+ DT nuôi bán thâm canh

49,0

24,5

10,0

+ DT nuôi QC và QC cải tiến

1,0

0,5

0,0

Diện tích NTTS đến năm 2015 là 2.390 ha, năm 2020 là 3.570 ha và định hướng đến năm 2030 là 4.860 ha. Trong đó: - Diện tích nuôi cá tra lần lượt là 975 ha (2015), 1.430 ha (2020) và 2.075 ha (2030); - Diện tích nuôi tôm càng xanh: 390 ha (2015), 700 ha (2020) và 1.125 ha (2030); - Diện tích ươm, nuôi giống thủy sản: 710 ha (2015), 1.000 ha (2020) và 1.085 ha (2030). Hình thức nuôi: đến năm 2020, tăng tỷ lệ nuôi thâm canh lên 75%, nuôi bán thâm canh còn 24,5%, nuôi quảng canh và quảng canh cải tiến chỉ 0,5%. Đến năm 2030, tỷ lệ nuôi thâm canh là 90%, nuôi bán thâm canh 10%, không còn nuôi quảng canh và quảng canh cải tiến. + Về sản lượng nuôi: Sản lượng NTTS năm 2015 là 400.730 tấn (nuôi ao hầm: 378.730 tấn, nuôi lồng bè: 22.000 tấn), năm 2020 là 630.000 tấn (nuôi ao hầm: 605.765 tấn, nuôi lồng bè: 25.000 tấn). Sản lượng từng loại như sau: - Cá tra: 466.790 tấn (2020), 674.960 tấn (2030); tăng bình quân 9,7%/năm thời kỳ 2016-2020, 3,8%/năm thời kỳ 2021-2030. - Cá nước ngọt khác: 124.765 tấn (2020), 170.950 tấn (2030); tăng bình quân 10,3%/năm thời kỳ 2016-2020, 3,2%/năm thời kỳ 2021-2030.

230

- Tôm càng xanh: 3.885 tấn (2020), 7.200 tấn (2030); tăng bình quân 17,9%/năm thời kỳ 2016-2020, 6,4%/năm thời kỳ 2021-2030. Bảng 4.24: Sản lượng nuôi trồng thủy sản (chưa tính nuôi lồng bè) ĐVT: tấn Tốc độ tăng BQTK (%) 2015

2020

2030 2016-2020

2021-2030

Tổng sản lượng*

378.730

605.765

864.700

9,8

3,6

Sản lượng cá

370.195

591.555

845.910

9,8

3,6

Trong đó: cá tra

293.835

466.790

674.960

9,7

3,8

Cá khác

76.360

124.765

170.950

10,3

3,2

Sản lượng tôm

1.705

3.885

7.200

17,9

6,4

Sản lượng thủy sản khác

6.835

10.325

11.590

8,6

1,2

(*) Chưa tính nuôi lồng bè.

+ NTTS phân theo các địa phương trong tỉnh: Đến năm 2020, trong tổng số 3.570 ha NTTS, huyện Thoại Sơn chiếm tỷ lệ lớn nhất (21,3%), kế tiếp là Châu Phú 16,8%, Chợ Mới 15,4%, Long Xuyên 10,4%, Châu Thành 9,8%, Phú Tân 9,8%, các địa phương còn lại (Tân Châu, An Phú, Châu Đốc, Tịnh Biên, Tri Tôn) chiếm 16,5%. Đến năm 2030, trong tổng số 4.860 ha NTTS, huyện Thoại Sơn chiếm tỷ lệ lớn nhất (22,6%), kế tiếp là Châu Phú 17,5%, Chợ Mới 16,5%, Châu Thành 10,3%, Phú Tân 10,3%, Long Xuyên 9,3%, các địa phương còn lại (Tân Châu, An Phú, Châu Đốc, Tịnh Biên, Tri Tôn) chiếm 13,6%. Bảng 4.25: Diện tích NTTS phân theo các huyện, thị, thành 2015

Toàn tỉnh Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân

2020

2030

Tổng số (ha)

Tỷ trọng (%)

Tổng số (ha)

Tỷ trọng (%)

Tổng số (ha)

Tỷ trọng (%)

2.390 230 40 125 220 235

100,0% 9,6% 1,7% 5,2% 9,2% 9,8%

3.570 370 60 160 280 350

100,0% 10,4% 1,7% 4,5% 7,8% 9,8%

4.860 450 70 180 300 500

100,0% 9,3% 1,4% 3,7% 6,2% 10,3%

231

2015

2020

2030

Tổng số (ha)

Tỷ trọng (%)

Tổng số (ha)

Tỷ trọng (%)

Tổng số (ha)

Tỷ trọng (%)

395 30 35 230 345 505

16,5% 1,3% 1,5% 9,6% 14,4% 21,1%

600 40 50 350 550 760

16,8% 1,1% 1,4% 9,8% 15,4% 21,3%

850 50 60 500 800 1.100

17,5% 1,0% 1,2% 10,3% 16,5% 22,6%

Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

+ NTTS phân theo đối tượng nuôi: - Đến năm 2015: Diện tích nuôi cá các loại là 1.170 ha, chiếm 49%; nuôi tôm càng xanh là 390 ha, chiếm 16%; nuôi các loại thủy sản nước ngọt khác là 120 ha, chiếm 5%; ươm nuôi giống thủy sản là 710 ha, chiếm 30% tổng diện tích NTTS. Nuôi cá tra chiếm 85% diện tích nuôi cá, tương đương 975 ha, tập trung ở các địa phương: Chợ Mới, Châu Phú, Thoại Sơn, Châu Thành, Phú Tân, Long Xuyên. Nuôi tôm càng xanh tập trung nhiều nhất ở huyện Thoại Sơn 300 ha, Châu Phú 80 ha, Châu Thành 10 ha. Diện tích ươm nuôi giống là 710 ha, phân bố đều ở các địa phương, ít nhất là 5 ha (Tịnh Biên, Tri Tôn), nhiều nhất là 150 ha (Châu Phú, Tân Châu), từ 50 – 100 ha có Phú Tân, An Phú, Thoại Sơn, Châu Thành. Bảng 4.26: Diện tích NTTS năm 2015

Toàn tỉnh (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

A.Tổng DT NTTS 2.390 230 40 125 220 235 395 30 35 230 345 505

a- Nuôi cá

b- Nuôi tôm càng xanh

c- Nuôi thuỷ sản khác

d- Ươm, nuôi giống thuỷ sản

1.170 150 25 35 60 120 150 20 25 155 300 130

390 80 10 300

120 10 5 10 10 15 15 5 5 15 15 15

710 70 10 80 150 100 150 5 5 50 30 60

232

- Đến năm 2020: Tổng diện tích NTTS là 3.570 ha, trong đó: nuôi cá là 1.695 ha, chiếm 47%; nuôi tôm càng xanh là 700 ha, chiếm 20%; nuôi các loại thủy sản nước ngọt khác là 175 ha, chiếm 5%; ươm nuôi giống thủy sản là 1.000 ha, chiếm 28% tổng diện tích NTTS. So với năm 2015, diện tích nuôi cá tra tăng thêm 455 ha (đạt 1.430 ha), địa phương có diện tích nuôi lớn là: Chợ Mới, Long Xuyên, Châu Phú, Châu Thành, Phú Tân, Thoại Sơn. Diện tích nuôi tôm càng xanh được mở rộng thêm khoảng 310 ha so với năm 2015, trong đó: Thoại Sơn tăng 200 ha, Châu Phú tăng 70 ha, Châu Thành tăng 40 ha. Diện tích ươm nuôi giống tăng thêm 290 ha so với năm 2015, vẫn phân bố đều khắp các địa phương, ít nhất là 10 ha (Tịnh Biên, Tri Tôn), nhiều nhất ở Châu Phú 260 ha, Phú Tân 190 ha, Châu Thành, Long Xuyên, An Phú, Thoại Sơn, Tân Châu từ 55 – 125 ha. Bảng 4.27: Diện tích NTTS năm 2020

Toàn tỉnh (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

A.Tổng DT NTTS

a- Nuôi cá

b- Nuôi tôm càng xanh

c- Nuôi thuỷ sản khác

d- Ươm, nuôi giống thuỷ sản

3.570 370 60 160 280 350 600 40 50 350 550 760

1.695 255 30 55 185 150 170 20 30 170 480 150

700 150 50 500

175 15 10 15 15 20 20 10 10 20 20 20

1.000 100 20 90 80 180 260 10 10 110 50 90

- Định hướng phát triển đến năm 2030: Tổng diện tích NTTS là 4.860 ha, tăng 1.290 ha so với năm 2020. Trong đó: diện tích nuôi cá là 2.460 ha, chiếm 51%; nuôi tôm càng xanh 1.125 ha, chiếm 23%; nuôi thủy sản khác 190 ha, chiếm 4%; ươm nuôi giống thủy sản 1.085 ha, chiếm 22%. Diện tích nuôi cá tra (cá thịt) năm 2030 là 2.075 ha, chiếm 43% diện tích NTTS. Diện tích nuôi tôm càng xanh ở Thoại Sơn là 750 ha, chiếm 67% diện tích nuôi tôm cả tỉnh; Châu Phú 300 ha, chiếm 26%; Châu Thành 75 ha, chiếm 7%. 233

Diện tích ươm nuôi giống là 1.085 ha. 4.4.3.4. Giải pháp phát triển ngành thủy sản a) Về tổ chức sản xuất: Tổ chức sản xuất ngành hàng NTTS (cá tra và các loại thủy sản khác) theo chuỗi liên kết, có thể thực hiện trong ngắn - trung hạn và dài hạn. Trong ngắn hạn (trung hạn): nhà chế biến là chủ thể chính trong chuỗi. Hình 4.3: Mô hình liên kết chuỗi trong ngắn hạn (trung hạn)

Trong dài hạn: người nuôi là chủ thể chính trong chuỗi. Hình 4.4: Mô hình liên kết chuỗi trong dài hạn

(1) Đối với người nuôi: là người nuôi cá thể (hộ nuôi nhỏ lẻ) cần được tổ chức thành các tổ hợp tác, HTX hay một hình thức liên kết (hợp tác) giữa các hộ nuôi nhằm tăng cường giúp đỡ nhau trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm và chung tay bảo vệ môi trường, góp phần hỗ trợ công tác quản lý nhà nước đối với NTTS tại địa phương vì sự phát triển bền vững của cộng đồng. Với các đối tượng nuôi mới (có thị trường tiêu thụ chủ yếu là trong nước) như cá sặc, cá rô phi, cá lóc, cá điêu hồng, lươn, ếch… ngành NN cần hỗ trợ để hình thành các mô hình Tổ hợp tác sản xuất và tiêu thụ theo chuỗi giá trị từ đầu vào sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm; đồng thời áp dụng các biện pháp khoa học kỹ thuật trong khâu sản xuất giống, 234

nuôi cá thương phẩm, chế biến khô; tạo thành các “đặc sản” (khô cá lóc, khô cá sặc…) nhằm đáp ứng nhu cầu và tiêu chuẩn của thị trường có truy xuất nguồn gốc, góp phần tăng tính cạnh tranh, hướng đến xuất khẩu, tiêu dùng, bảo vệ môi trường và tăng thu nhập cho nông dân. Nông dân sản xuất và tiêu thụ theo tổ hợp tác cũng tạo điều kiện thuận lợi để thực hiện các quy định về truy xuất nguồn gốc cũng như phát triển thương hiệu cho các sản phẩm thủy sản trên các vùng chuyên canh. (2) Đối với doanh nghiệp chế biến: Các doanh nghiệp chế biến thủy sản thành lập chuỗi liên kết sản xuất, kết từ sản xuất giống đến chế biến xuất khẩu, các công đoạn đều phải được đào tạo huấn luyện nuôi an toàn và chất lượng, quản lý sản phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế. Các doanh nghiệp chế biến thủy sản (thông qua liên kết với hộ nuôi) để có vùng nguyên liệu đủ lớn, đảm bảo an toàn và chất lượng; liên kết với hộ nuôi thông qua hợp đồng bao tiêu sản phẩm có đầu tư, hỗ trợ kinh phí cho nông dân tham gia các lớp tập huấn về nuôi an toàn, hỗ trợ kinh phí chứng nhận, cùng giám sát theo dõi quá trình thực hiện sản xuất. Các doanh nghiệp trong ngành chế biến cũng phải hợp tác, liên kết với nhau để góp phần cân đối cung – cầu thị trường cho phù hợp, hạn chế cạnh tranh không lành mạnh cả việc thu mua và chào bán sản phẩm. Các doanh nghiệp xuất khẩu vào từng thị trường riêng biệt cần hợp tác, chia sẻ thông tin, thống nhất về giá bán, xây dựng thương hiệu cá tra Việt, tránh trường hợp bán phá giá, gây ảnh hưởng đến mặt bằng giá cả chung. (3) Đối với cơ sở sản xuất giống: Mục tiêu hướng đến: tăng năng lực cung ứng con giống, đảm bảo chất lượng ổn định và quản lý tốt các cơ sở cung ứng giống. Tăng cường công tác quản lý giống thủy sản: Triển khai thực hiện Thông tư số 26/2013/TT-BNNPTNT về quy định điều kiện sản xuất, kinh doanh giống thủy sản. (4) Vai trò của Nhà nước: Hoàn thiện khung pháp lý cho sản xuất và tiêu thụ thủy sản nhằm tạo điều kiện cho các thành viên tham gia trong sản xuất và tiêu thụ thủy sản (chuỗi liên kết: dọc, liên kết ngang).

235

Tổ chức sản xuất theo liên kết dọc giữa những người tham gia các công đoạn từ ao nuôi, đến thu mua nguyên liệu, chế biến và tiêu thụ sản phẩm thông qua các hợp đồng kinh tế. Tăng cường XHH các dịch vụ công như: kiểm nghiệm, kiểm tra đánh giá hệ thống đảm bảo chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, khuyến ngư. Thực hiện các đề tài nghiên cứu ứng dụng CNC nâng cao chất lượng sản phẩm thủy sản. Đẩy mạnh việc ứng dụng tiến bộ KHCN vào sản xuất thủy sản, đặc biệt là trong lĩnh vực kiểm soát dịch bệnh và sản xuất giống. Các nước nhập khẩu thủy sản luôn đưa ra những hàng rào kỹ thuật, quy định mới về dư lượng chất kháng sinh. Vì vậy, các cơ quan chức năng nên đưa ra và thường xuyên cập nhật danh sách các chất kháng sinh được phép sử dụng trong NTTS cũng như các chất bị cấm, tránh tình trạng thua thiệt chung (cả người nuôi và doanh nghiệp chế biến). Hỗ trợ “liên kết cấp vùng”: việc liên kết, hợp tác giữa các các tỉnh, thành có quy mô nuôi cá tra xuất khẩu lớn để cân đối cung cầu sản xuất và tiêu thụ nhằm mang lại lợi ích cao nhất cho cá tra Việt (nông dân và doanh nghiệp). Đồng thời, cải tiến nâng cao chất lượng công tác xúc tiến thương mại và xây dựng thương hiệu sản phẩm; đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học, chuyển giao công nghệ và bảo vệ môi trường. b) Xây dựng các vùng chuyên canh NTTS, vùng NTTS ứng dụng CNC: Đến năm 2020, toàn tỉnh sẽ có 6 vùng chuyên canh NTTS với tổng diện tích là 2.845 ha, chiếm gần 80% tổng diện tích NTTS; trong đó: - Vùng chuyên canh trên địa bàn Tp. Long Xuyên với tổng diện tích là 495 ha. - Vùng chuyên canh trên địa bàn huyện Châu Thành với tổng diện tích là 430 ha. - Vùng chuyên canh trên địa bàn huyện Châu Phú với tổng diện tích là 715 ha. - Vùng chuyên canh trên địa bàn huyện Chợ Mới với tổng diện tích là 370 ha. - Vùng chuyên canh trên địa bàn huyện Phú Tân với tổng diện tích là 335 ha. - Vùng chuyên canh trên địa bàn huyện Thoại Sơn với tổng diện tích là 500 ha. Định hướng đến năm 2030, có 9/11 địa phương (trừ 2 huyện Tịnh Biên và Tri Tôn) đều có các vùng chuyên canh NTTS trên địa bàn, với tổng diện tích là 4.350 ha, chiếm 90% diện tích đất NTTS toàn tỉnh (tổng diện tích NTTS năm 2030 là 4.860 ha). Bảng 4.28: Định hướng đối tượng nuôi, loại hình nuôi, vùng nuôi

236

Đối tượng nuôi Cá tra

Loại hình nuôi

Phân bố

Ao, hầm

Long Xuyên, Thoại Sơn, Châu Thành, Châu Phú, Chợ Mới và Phú Tân

Cá rô phi Cá lóc

11 huyện, thị xã, thành phố Ao, hầm, bể lót bạt

Cá điêu hồng, cá hô, cá thát lát

Vùng phát triển chính: Châu Thành, Chợ Mới, Châu Đốc, An Phú.

Cá sặc rằn Lươn Tôm càng xanh

11 huyện, thị xã, thành phố

11 huyện, thị xã, thành phố Bể lót bạt,

11 huyện, thị xã, thành phố

Ao, hầm, nuôi chân ruộng

Thoại Sơn, Châu Thành, Châu Phú

+ Định hướng phát triển vùng nuôi ứng dụng CNC: Giai đoạn 2014 – 2015: ưu tiên cho đối tượng nuôi là cá tra, tôm càng xanh; hướng đến các thị trường tiêu thụ tiềm năng là các đô thị trong vùng ĐBSCL, Tp. Hồ Chí Minh, các tỉnh miền Đông Nam bộ và thị trường xuất khẩu. Giai đoạn 2016 – 2020: ngoài cá tra và tôm càng xanh; mở rộng ứng dụng trên cá rô phi, cá lóc, cá sặc rằn, cá điêu hồng, lươn. Thị trường tiêu thụ tiềm năng: xuất khẩu và các đô thị trong vùng, Tp. Hồ Chí Minh và miền Đông Nam bộ. Giai đoạn 2021 - 2030: ứng dụng cho phần lớn các loại thủy sản nuôi thương phẩm. Thị trường tiêu thụ tiềm năng: xuất khẩu và tiêu thụ trong nước. Diện tích nuôi ứng dụng CNC: tổng diện tích nuôi đến năm 2020 là 1.000 ha và đến năm 2030 là 2.700 ha, trong đó: - Cá tra: giai đoạn 2014 – 2015 là 250 ha, giai đoạn 2016 – 2020 là 500 ha, đến năm 2030 là 1.500 ha. - Tôm càng xanh: giai đoạn 2014 – 2015 là 200 ha, giai đoạn 2016 – 2020 là 300 ha, đến năm 2030 là 700 ha. - Cá sặc rằn: giai đoạn 2014 – 2020 là 30 ha, đến năm 2030 là 50 ha. - Cá lóc: giai đoạn 2014 – 2020 là 100 ha, đến năm 2030 là 250 ha. - Cá điêu hồng, lươn, cá hô, ốc, cá thác lát: giai đoạn 2014 – 2020 là 70 ha, đến năm 2030 là 200 ha. c) Về đầu tư phát triển NTTS, hoàn thiện cơ sở hạ tầng, bảo vệ môi trường vùng nuôi: 237

+ Đầu tư hoàn thiện cơ sở hạ tầng: Khuyến khích, hỗ trợ các nhà đầu tư, doanh nghiệp chế biến và hộ nuôi xây dựng các dự án phát triển vùng nguyên liệu, trang trại nuôi thủy sản ở các vùng chuyên canh hàng hóa. Xây dựng các vùng nuôi TS an toàn và gắn kết với các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu hình thành chuỗi sản xuất từ cung ứng đến tiêu thụ sản phẩm thực hiện được truy xuất được nguồn gốc; đồng thời có sự tham gia của các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh thức ăn, thuốc thú y TS. Xây dựng hệ thống quan trắc cảnh báo môi trường tại các vùng nuôi tập trung. Giám sát môi trường nước NTTS nhằm đánh giá hiện trạng và theo dõi biến động chất lượng nước NTTS trên địa bàn tỉnh An Giang. Xây dựng hệ thống giám sát dịch bệnh tại các vùng nuôi tập trung. Giám sát tình hình dịch bệnh trên các vùng nuôi nhằm đánh giá hiện trạng, tình hình xuất hiện dịch bệnh, thời điểm xảy ra dịch bệnh cao, nghiên cứu thời điểm xảy ra dịch bệnh của những năm trước, từ đó có các biện pháp phòng ngừa hạn chế thiệt hại do dịch bệnh gây ra. Xây dựng hệ thống mã số mã vạch cho cơ sở nuôi, vùng nuôi đáp ứng được yêu cầu truy xuất nguồn gốc sản phẩm TS theo yêu cầu của các nước nhập khẩu. + Bảo vệ môi trường vùng nuôi: Kiên quyết không cho thả nuôi các đối tượng TS nuôi có tác động lớn đến môi trường và đa dạng sinh học: trong thời gian gần đây, bất chấp lời khuyến cáo của các cơ quan chức năng, một số hộ nông dân ở huyện Châu Phú, Châu Thành, Phú Tân đã đầu tư, chuyển diện tích trồng lúa, nuôi cá tra, tôm càng xanh... sang nuôi tôm thẻ57. Vì lợi ích trước mắt, một số nông dân đã “sáng kiến” khoan giếng tìm mạch nước lợ bơm xuống ao, rồi pha muối loãng để nuôi tôm thẻ. Hình thức nuôi này sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng về môi trường, cụ thể phá hủy cơ cấu đất phù sa, nước ngọt, ảnh hưởng đến sự sụt lún đất trong khu vực, gây mặn hóa vùng nuôi, ô nhiễm nước ngầm… Đây là một hình thức chuyển đổi tự phát. Do đó, ngành NN&PTNT luôn chủ động khuyến cáo nông dân không nên nuôi các đối tượng có nguy cơ tác động nghiêm trọng đến môi trường, hay các đối tượng nuôi không phù hợp với đặc điểm sinh thái nước ngọt của tỉnh bởi đây là vùng quy hoạch nuôi thủy sản nước ngọt. Sở NN&PTNT chủ trì, phối hợp với các Sở, ngành có liên quan và UBND huyện, thị, thành phố rà soát, kiểm tra và tăng cường công tác vận

Đây là một loại thủy sản nước lợ nhiều năm qua đã được ngành NN&PTNT các tỉnh khuyến cáo nuôi hạn chế tại các thủy vực ven biển khu vực ĐBSCL. Tôm thẻ là đối tượng nuôi hiện vẫn chưa kiểm soát được dịch bệnh và chưa nằm trong danh sách các đối tượng được phép sản xuất kinh doanh (theo Tổng cục Thuỷ sản).

238

động, tuyên truyền nhằm kiên quyết không được thả nuôi tôm thẻ chân trắng trên địa bàn tỉnh; đồng thời có hướng khắc phục ảnh hưởng môi trường gây ra. Nghiên cứu, điều tra tổng kết rút kinh nghiệm từ các mô hình xử lý nước thải hiện có, hoặc nhập các công nghệ xử lý chất thải để có thêm lựa chọn công nghệ có chi phí đầu tư và chi phí vận hành thấp. Khuyến khích các doanh nghiệp chế biến thủy sản áp dụng công nghệ sản xuất sạch hơn, giảm thiểu chất thải, tiết kiệm nguyên vật liệu, năng lượng và xử lý có hiệu quả các nguồn gây ô nhiễm. Nghiên cứu, vận dụng cơ chế chính sách để hỗ trợ các doanh nghiệp trong tiếp cận vốn vay và cấp hoặc cho thuê đất dài hạn để xây dựng hệ thống xử lý nước thải. d) Về ứng dụng KHCN vào nuôi trồng, chế biến thuỷ sản: Phát triển các hình thức nuôi thâm canh thủy sản các loại, kết hợp với sử dụng thức ăn công nghiệp nhằm hạn chế ô nhiễm môi trường do sử dụng thức ăn tươi sống gây ra. Việc sử dụng thức ăn viên (công nghiệp) sẽ giảm áp lực lên họat động khai thác nguồn lợi thủy sản nước ngọt ở địa phương và giúp bảo tồn nguồn lợi thủy sản nước ngọt tốt hơn. Sử dụng thức ăn viên sẽ giúp giảm chi phí sản xuất như hệ số thức ăn thấp, giảm được chi phí lao động và công vận chuyển. Thực hiện các nghiên cứu và chuyển giao công nghệ chế biến, bảo quản và vận chuyển thủy sản; nghiên cứu phát triển sản phẩm mới, sản phẩm giá trị gia tăng; nghiên cứu cải tiến để nâng cao chất lượng các sản phẩm thủy sản truyền thống; nghiên cứu sản xuất phụ gia cho chế biến thủy sản; nghiên cứu đánh giá rủi ro cho các sản phẩm thủy sản. Xây dựng và áp dụng vào thực tế hệ thống các tiêu chuẩn quốc gia và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương thích với trình độ quốc tế về vệ sinh an toàn thực phẩm cho tất cả các khâu trong chuỗi sản xuất, kinh doanh thủy sản. Công tác khuyến ngư tập trung vào phổ biến, chuyển giao công nghệ xử lý và bảo quản thủy sản sau thu hoạch, công nghệ chế biến các sản phẩm truyền thống đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. e) Về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Tăng cường các hình thức đào tạo trong và ngoài nước cho đội ngũ những người quản lý, nghiên cứu phát triển sản phẩm và thị trường. Đồng thời chú ý đào tạo đội ngũ lao động kỹ thuật và lao động trực tiếp cho các địa phương và doanh nghiệp để bổ sung đội ngũ lao động lành nghề cho nuôi trồng và chế biến TS. Quan tâm tổ chức các khoá đào tạo ngắn hạn, các lớp tập huấn cho đội ngũ cán bộ quản lý và các nhà doanh nghiệp am hiểu về luật lệ và các chính sách kinh tế, thương mại của các nước và quốc tế. 239

Tổ chức đào tạo các vị trí đầu ngành, cán bộ nghiên cứu chuyên sâu, công nhân kỹ thuật lành nghề để đáp ứng yêu cầu cao trong giai đoạn hội nhập quốc tế và đáp ứng yêu cầu vận hành của các dây chuyền thiết bị hiện đại, tiên tiến. Khuyến khích cấp học bổng hoặc miễn giảm học phí cho những người theo học về nghề TS để tạo nguồn bổ sung nhân lực TS chất lượng cao đang thiếu hụt hiện nay. g) Về thị trường tiêu thụ: + Đối với cá tra: Tập trung phát triển và giữ vững các thị trường truyền thống, các thị trường lớn như: EU, Mỹ, Nhật Bản... và các thị trường mới nổi như Trung Quốc, Đông Âu, Trung Đông, Bắc Phi, Nam Mỹ. Đổi mới hoạt động xúc tiến thương mại, đa dạng hóa hình thức tiếp cận thị trường và giới thiệu sản phẩm. Tiếp tục xây dựng và phát triển năng lực dự báo về thị trường thủy sản thế giới trên các mặt: giá cả và chủng loại sản phẩm, nhu cầu và xu hướng tiêu thụ, biến động thị trường và yêu cầu chất lượng sản phẩm để kịp thời cung cấp cho doanh nghiệp và người sản xuất. Chuyển hướng từ xuất khẩu cho các nhà nhập khẩu sang xuất khẩu trực tiếp cho hệ thống phân phối, các siêu thị thông qua chuỗi giá trị đã được hình thành. + Đối với tôm càng xanh, các loài thủy sản nuôi khác: Đầu tư phát triển thị trường trong nước, trước hết tập trung ở các đô thị trong vùng, Tp. Hồ Chí Minh và vùng Đông Nam bộ; tổ chức hệ thống buôn bán thủy sản ở các siêu thị, đô thị. Tổ chức xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm tôm càng xanh và các sản phẩm giá trị gia tăng khác từ tôm càng xanh ra thị trường thế giới. Đầu tư phát triển thị trường tiêu thụ trong nước với các hình thức tiêu thụ khác nhau thông qua các chợ đầu mối, siêu thị góp phần ổn định sản xuất khi thị trường xuất khẩu gặp khó khăn. Trước hết là phải đa dạng hóa sản phẩm, nghiên cứu tạo ra nhiều giá trị gia tăng trên các sản phẩm thủy sản. Đưa các sản phẩm nuôi trồng vào nhà máy chế biến để xuất khẩu sang các thị trường Châu Mỹ, Châu Á, EU… ví dụ: với cá lóc: cá lóc đông lạnh, khô và mắm cá lóc… Xem xét chính sách hỗ trợ các nhà máy chế biến thủy sản xuất khẩu, nhất là đối với các loại như cá rô phi, cá lóc, cá điêu hồng, lươn, ếch… nhằm mở rộng thị trường tiêu thụ. Nếu muốn phát triển tăng sản lượng nuôi thì thị trường tiêu thụ là rất quan trọng do 240

hiện nay sản lượng thủy sản nuôi (trừ cá tra) chủ yếu là đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước. Hướng đến xuất khẩu cũng nhằm giảm rủi ro cho ngành thủy sản nói chung. 4.5. Định hướng phát triển nông thôn 4.5.1. Quan điểm xây dựng nông thôn mới Xây dựng NTM được thực hiện trên cơ sở mối quan hệ mật thiết với NN và nông dân, trong đó nông dân là chủ thể của quá trình phát triển; xây dựng NT là căn bản, phát triển NN là then chốt; Xây dựng NTM, gắn với an ninh quốc phòng là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, không phải là chương trình đầu tư của nhà Nước mà là chương trình vận động toàn xã hội tham gia, trong đó cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể đóng vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, hướng dẫn, động viên và hỗ trợ. Chú trọng sức dân, khơi dậy nguồn lực trong dân để xây dựng NTM. Xây dựng NTM được thực hiện theo phương châm “dân bàn, dân làm, dân hưởng thụ”, “lấy sức dân để lo cho dân”; phát huy vai trò chủ động của cộng đồng dân cư; các hoạt động cụ thể ở ấp, xã do chính cộng đồng người dân bàn bạc quyết định. Nguồn lực cho xây dựng NTM chủ yếu là khai thác tối đa tiềm năng đất đai, lao động sẵn có ở NT và huy động có hiệu quả đóng góp của các tầng lớp nhân dân trong và ngoài địa bàn; trên cơ sở các cơ chế, chính sách khuyến khích, thu hút đầu tư của các thành phần kinh tế, đặc biệt là của các doanh nghiệp vào NN, NT với phương châm “lấy công nghiệp hỗ trợ NN, lấy thành thị lôi kéo NT, lấy doanh nghiệp hỗ trợ nông dân” và lồng ghép các Chương trình mục tiêu quốc gia, các Chương trình, dự án khác đầu tư cho NN, NT. Xây dựng NTM là quá trình lâu dài, liên tục theo định hướng của Đảng, Nhà nước; được thực hiện trên cơ sở vừa cải tạo vừa xây dựng, vừa kế thừa những thành tựu, truyền thống và bản sắc văn hóa tốt đẹp trong NT những năm qua, vừa hình thành những giá trị mới theo hướng văn minh, hiện đại; phải trên cơ sở các qui hoạch, kế hoạch, qui chuẩn để đảm bảo yêu cầu phát triển lâu dài và bền vững; theo lộ trình vừa triển khai diện rộng vừa chỉ đạo các mô hình điểm; trong đó mô hình điểm phải đi trước một bước. 4.5.2. Định hướng phát triển nông thôn mới Xây dựng NTM là chỉnh trang lại vùng NT; trên cơ sở kế thừa và phát huy những công trình hạ tầng KT - XH hiện có, những cái đã có gần đạt chuẩn tiêu chí thì giữ nguyên, thậm chí những công trình mang tính văn hóa, dân tộc thì cần phải bảo tồn, tránh phá bỏ cái đã có để xây dựng lại mới và tránh đô thị hóa toàn bộ vùng NT để giữ gìn nét văn hóa đặc trưng.

241

Tùy tình hình thực tế ở địa phương, xác định và triển khai thực hiện những tiêu chí có tính đột phá, tạo điều kiện thực hiện các tiêu chí khác; trong đó, đặc biệt chú trọng những hạng mục, danh mục công trình có tính tác động phát triển SXNN, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ, thương mại ở NT, nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập cho nông dân là mục tiêu của xã NTM. Huy động XHH nguồn lực đầu tư; trên cơ sở thực hiện lồng ghép có hiệu quả các chương trình, dự án, hỗ trợ vốn tín dụng, tranh thủ sự tài trợ của các tổ chức quốc tế, vận động doanh nghiệp, các nhà mạnh thường quân, huy động vốn dân đóng góp với mức độ hợp lý, trên tinh thần tự nguyện để xây dựng NTM. Cân đối ngân sách hàng năm, dành một phần kinh phí để hỗ trợ đầu tư xây dựng NTM; trong đó, ưu tiên đầu tư cho các công trình mang tính đột phá, có tác động kích thích sau đầu tư sẽ góp phần nâng cao thu nhập của cộng đồng dân cư nơi đó; ưu tiên đầu tư cho giao thông NT; xây dựng hệ thống giao thông - thủy lợi nội đồng; nâng cấp hệ thống đê bao KSL để chuyển dịch cơ cấu sản xuất, thâm canh tăng vụ và chủ động đối phó với sự BĐKH, nước biển dâng; giáo dục, đào tạo và dạy nghề cho lao động NT; cung cấp nước sạch và vệ sinh môi trường NT. Khi đời sống của người dân NT khá hơn thì việc vận động thực hiện các tiêu chí cũng dễ dàng hơn. Vì vậy, cần lấy việc nâng cao thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân làm mục đích cơ bản của chương trình xây dựng NTM. 4.5.3. Mục tiêu phát triển Xây dựng NTM có kinh tế xã hội phát triển, kết cấu hạ tầng từng bước hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn NN với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển NT với đô thị theo quy hoạch; xã hội NT dân chủ, văn minh, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội được giữ vững; đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao. + Đến năm 2015: - Quy mô GDP khu vực NT đạt 29.705 tỷ đồng (theo giá so sánh năm 2010), chiếm 45,5% tổng GDP của tỉnh; tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đạt 6,8%/năm thời kỳ 2011-2015 (riêng 2 năm 2011, 2012 đã tăng trung bình 5%/năm); - Dân số khu vực NT là 1.478,6 ngàn người (chiếm 67% dân số của tỉnh); GDP/người theo giá so sánh 2010 là 19,8 triệu đồng (GDP/người năm 2010 là 14,1 triệu đồng); - Thu nhập bình quân 1 nhân khẩu 1 tháng khu vực NT đạt 2.943 ngàn đồng (theo giá thực tế), tương đương 35,3 triệu đồng/năm, (năm 2010 là 1.177 ngàn đồng/tháng, tương đương 14,1 triệu đồng); 242

- Giảm tỷ lệ hộ nghèo khu vực NT còn 6%; - 100% số xã có đường giao thông về đến trung tâm đạt chuẩn; - Hoàn thiện hệ thống giao thông - thủy lợi nội đồng phục vụ cho 40% diện tích đất sản xuất; - Nâng tỷ lệ trường học các cấp có cơ sở vật chất đạt chuẩn quốc gia đạt 50%; - 100% số xã có: y tế xã đạt chuẩn quốc gia, nhà văn hóa - khu thể thao, điểm phục vụ bưu chính viễn thông; - Nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 45%, trong đó qua đào tạo nghề đạt 35%; - Giảm tỷ lệ lao động khu vực NN còn khoảng 55%; - Nâng tỷ lệ hộ dân NT sử dụng điện đạt trên 98%; - Tỷ lệ người dân NT sử dụng nước sạch đạt tiêu chuẩn 60% (toàn tỉnh 85%); - Không còn nhà tạm, dột nát, tăng tỷ lệ nhà ở kiên cố, bán kiên cố đạt trên 70%; - Cán bộ - công chức cấp xã đạt chuẩn theo quy định và các chỉ tiêu khác theo quy định của Ủy ban nhân dân tỉnh; + Đến năm 2020: - Quy mô GDP khu vực NT đạt 50.628 tỷ đồng (theo giá so sánh năm 2010), chiếm 45,0% tổng GDP của tỉnh; tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đạt 11,3%/năm thời kỳ 2016-2020; - Dân số khu vực NT là 1.344,2 ngàn người, chiếm 60% dân số của tỉnh58; GDP/người (theo giá so sánh 2010) là 37,7 triệu đồng (gấp 1,9 lần năm 2015, gấp 2,7 lần năm 2010); - Thu nhập bình quân 1 nhân khẩu 1 tháng khu vực NT đạt 5.885 ngàn đồng (tính theo giá thực tế), tương đương 70,6 triệu đồng/năm, gấp 5 lần so với năm 2010; gấp 2 lần so với năm 2015; - Tỷ lệ hộ nghèo khu vực NT năm 2020 còn 4,5%; - Hoàn thiện hệ thống giao thông, hệ thống thủy lợi nội đồng phục vụ cho 70% diện tích đất sản xuất; - Nâng tỷ lệ trường học các cấp có cơ sở vật chất đạt chuẩn quốc gia đạt 70%; - Nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 60%, trong đó qua đào tạo nghề đạt 50%; 58

Theo Quyết định Phê duyệt Quy hoạch phát triển nguồn nhân lực của tỉnh An Giang đến năm 2020 dân số của tỉnh là 2.240.300 người.

243

- Giảm tỷ lệ lao động khu vực NN còn 50%; - Tỷ lệ người dân NT sử dụng nước sạch đạt tiêu chuẩn 75%; - Tăng tỷ lệ nhà ở kiên cố, bán kiên cố đạt trên 80%; + Định hướng đến năm 2030: tiếp tục chuyển đổi mạnh mẽ cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng tăng tỷ trọng khu vực phi nông nghiệp, giảm khu vực nông nghiệp; tạo ra nhiều việc làm mới, giảm nhanh tỷ lệ nghèo theo tiêu chí mới, tăng thu nhập bình quân đầu người gấp 1,5 – 2 lần so với năm 2020. 4.5.4. Giải pháp xây dựng nông thôn mới Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động là nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới; trên cơ sở tiếp tục duy trì và phát huy các hoạt động đã thực hiện như trong thời gian qua, đặc biệt chú trọng triển khai đến mọi người dân trên địa bàn bằng nhiều hình thức, làm cho dân hiểu, dân thông và tự nguyện tham gia xây dựng NTM bằng nhiều việc làm cụ thể thiết thực; là yếu tố quan trọng để xã NTM phát triển bền vững. Tăng cường công tác hỗ trợ phát triển sản xuất nhằm giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người dân là mục tiêu của xã NTM, và cũng là động lực để người dân có điều kiện tham gia xây dựng NTM. Tăng cường công tác đào tạo cán bộ, nhất là cán bộ ở cơ sở để trang bị đủ kiến thức thiết thực như kỹ năng lãnh đạo cơ bản, quản lý dự án, phát triển cộng đồng. Huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực cho xây dựng NTM, nhất là đầu tư cơ sở hạ tầng. Thúc đẩy XHH các nguồn hỗ trợ để dân tự quyết định lựa chọn dự án, phương thức đóng góp, giám sát công trình. Khi kết cấu hạ tầng phục vụ sản xuất được xây dựng, các cơ quan, đơn vị chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, giống mới, KH - CN giúp nông dân tăng năng suất cây trồng, vật nuôi, xây dựng vùng chuyên canh hàng hóa. Đồng thời, kêu gọi doanh nghiệp xây dựng nhiều nhà máy ở NT để chế biến và tiêu thụ nông sản cũng như có chính sách tín dụng NT, cho vay thúc đẩy sản xuất. 4.5.5. Phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn 4.5.5.1. Hạ tầng giao thông Nhằm mục tiêu đáp ứng sự nghiệp phát triển NN - NT tỉnh An Giang đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030, việc phát triển hệ thống giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh cần phải phát triển trước một bước. Vì vậy, từ nay đến năm 2020 cần tập trung phát triển một số tuyến đường mang tính chất trọng điểm phục vụ cho phát triển NN - NT của tỉnh như sau:

244

- Hệ thống giao thông đối ngoại: tập trung đầu tư xây dựng và nâng cấp mở rộng một số tuyến như: cao tốc kết nối đoạn Sóc Trăng – Cần Thơ – Châu Đốc đến Khánh Bình; tuyến cao tốc mới (đường tỉnh 948 – 943 – Bạc Liêu); Quốc lộ 80B (trên cơ sở nâng cấp đường tỉnh 942, 954, 952); quốc lộ mới (nâng cấp tuyến Tri Tôn – Vàm Rầy); quốc lộ 91 (đạt cấp III đồng bằng); tuyến N1 (đạt cấp IV đồng bằng); tuyến N2 (đạt cấp III đồng bằng); tuyến đường sắt: Cần Thơ – An Giang – Biên giới Việt Nam – Campuchia. - Hệ thống giao thông đối nội: phát triển một cách khoa học, hợp lý và đảm nhận vai trò chia sẻ về vận chuyển hàng hóa nông sản và hành khách đối với hệ thống giao thông đối ngoại. Trong thời kỳ quy hoạch tập trung phát triển một số tuyến trọng điểm sau: đường tránh Tp. Châu Đốc; đường tránh thị trấn Cái Dầu; mở mới tuyến Châu Đốc – Long Xuyên (song song với QL 91, đạt chuẩn cấp IV đồng bằng); mở rộng trục Châu Đốc - Núi Sam; nâng cấp các tuyến 941, 943 đạt chuẩn cấp IV đồng bằng và tuyến 944 đạt chuẩn cấp III đồng bằng; các tuyến đường tỉnh còn lại nâng cấp đạt chuẩn cấp IV đồng bằng. Nâng cấp một số tuyến đường huyện trọng điểm lên đường tỉnh: đường tỉnh 951 (đường Đông sông Hậu); đường tỉnh 951 (huyện Phú Tân), đường tỉnh 945 (đường Nam Vịnh Tre), đường tỉnh 946 (Hương lộ 1), đường tỉnh 946 (huyện Chợ Mới), đường tỉnh 947 (đường Nam Cây Dương). - Hệ thống giao thông NT: hình thành mạng lưới giao thông NT thông suốt nối liền các tuyến quốc lộ, đường tỉnh, về đến địa bàn xã ấp. Phấn đấu đến năm 2020 tập trung đầu tư, mở rộng và nâng cấp tất cả các tuyến đường huyện và các tuyến đường xã trọng điểm đạt cấp V đồng bằng; nhựa hóa toàn bộ hệ thống giao thông NT trên địa bàn tỉnh (đạt tiêu chuẩn loại A giao thông NT) và đồng bộ hóa giữa cầu NT và đường NT. Phấn đấu đến năm 2020 có 90% lộ giao thông NT chính về đến trung tâm xã và 70% lộ giao thông từ trung tâm xã đến các ấp được tráng nhựa hoặc betong hóa mặt đường. - Hệ thống cầu, cảng: tập trung nâng cấp, xây dựng một số công trình trọng điểm sau: cầu Long Bình, cầu Tân An, cầu Vàm Cống, cầu Châu Đốc, cầu An Hoà, cầu Hoà An - Lấp Vò, cầu Vĩnh Lộc - An Phú, cầu thị trấn Chợ Mới, cầu Bình Hòa - Bình Thạnh, nâng cấp cảng Mỹ Thới, xây dựng cảng Tân Châu, phà Tân Châu – Hồng Ngự. 4.5.5.2. Hạ tầng cấp điện Sử dụng điện phục vụ cho sinh hoạt và sản xuất gắn liền với mục tiêu an toàn và tiết kiệm. Tiếp tục đầu tư, nâng cấp cải tạo và phát triển mạng lưới điện NT phục vụ cho sinh hoạt, đặc biệt tại các xã miền núi, vùng sâu, vùng đồng bào dân tộc ít người... chưa có điện: xã An Hảo với 2/9 ấp (Tịnh Biên), xã Vĩnh Nhuận 2/6 ấp, xã Vĩnh Lợi 1/4 ấp, xã Vĩnh Bình 1/4 ấp (Châu Thành), xã Vĩnh Lộc 1/5 ấp (An Phú), xã Lương An Trà 1/5 ấp 245

(Tri Tôn). Quan tâm chú trọng đến việc duy trì nguồn điện phục vụ SXNN, nhất là đảm bảo nguồn điện cung cấp cho các trạm bơm điện. Đầu tư xây dựng các trạm biến áp 220KV khu vực Long Xuyên – Châu Đốc – Thoại Sơn. Đầu tư đường dây điện 500KV – 220KV chạy qua địa bàn tỉnh như đường dây 500 KV Kiên Giang - Thốt Nốt, Kiên Giang – Đức Hòa, đường dây 220KV Thốt Nốt - Long Xuyên – Châu Đốc, Kiên Lương – Châu Đốc, Long Xuyên – Thoại Sơn. Phấn đấu tỷ lệ hộ NT sử dụng điện đạt 100%. Giai đoạn đến năm 2015: Nâng cấp và đồng bộ lưới điện trên phạm vi toàn tỉnh. Giai đoạn 2016-2020: xây dựng các nhà máy Nhiệt điện trấu (bình quân có công suất 10MW, sản lượng điện lên lưới 72 triệu kWh/năm) ở Chợ Mới, Thoại Sơn, Phú Tân; xây dựng nhà máy Nhiệt điện rác thải rắn Châu Đốc, công suất 25MW, sản lượng điện lên lưới 200 triệu kWh/năm. Tiếp tục nâng cấp và đồng bộ lưới điện trên phạm vi toàn tỉnh. Giai đoạn sau năm 2020: dự kiến xây dựng nhà máy nhiệt điện than với công nghệ hiện đại tại thời điểm đó, công suất giai đoạn I: 1.000MW. 4.5.5.3. Hạ tầng cấp nước sạch Nâng cấp công suất các nhà máy cấp nước hiện có, xây dựng thêm các nhà máy cấp nước sạch tại các xã với quy mô khoảng 20 ha nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng nước của các ngành, đặc biệt là đối với ngành NN. Riêng đối với các huyện vùng núi xây dựng 24 hệ thống cấp nước nhằm phục vụ cho SXNN và sinh hoạt của nhân dân vùng cao. Phấn đấu đến năm 2020 có trên 80% số hộ sử dụng nước sạch theo tiêu chí NTM. Đối với khu vực dân cư NT sống tập trung, phấn đấu tỷ lệ dân cư được cấp nước sạch năm 2015 đạt 60% với tiêu chuẩn cấp nước sạch đạt 60 lít/người/ngày đêm và phấn đấu đến năm 2020 các chỉ tiêu trên lần lượt đạt 100% và 80 – 100 lít/người/ngày đêm. Bố trí xây dựng nhà máy nước sông Hậu II (cấp vùng) tại huyện Châu Thành (công suất 1.000.000 m3/ngày đêm), nhà máy nước sông Hậu III (cấp vùng) tại Tp. Châu Đốc (công suất 200.000 m3/ngày đêm), mở rộng nhà máy nước Bình Đức và Châu Đốc (công suất 36.000 m3/ngày đêm). Bên cạnh đó, mở rộng hệ thống đường ống và lưới cấp nước trên phạm vi toàn tỉnh. Giai đoạn sau năm 2020: không khai thác nguồn nước ngầm. Các nhà máy nước đã có sẽ được HĐH về công nghệ, thiết bị để đủ khả năng xử lý nước mặt với mức độ chịu tác động của môi trường tại thời điểm đó; Loại bỏ các nhà máy nước lạc hậu và cũ; Mở rộng và đầu tư một số công trình nước sạch mới theo yêu cầu của thời đại. 246

+ Mạng lưới chợ nông thôn: Phát triển mạng lưới chợ NT trên quan điểm bố trí hợp lý về mặt không gian lãnh thổ và dân cư, phục vụ yêu cầu dân sinh và đầu mối tập trung hàng hóa nông sản vận chuyển đến các thị trường tiêu thụ trong và ngoại tỉnh. Phấn đấu, đến năm 2015, các chợ NT phải đảm bảo tiêu chuẩn chợ hạng III; đến năm 2020, chợ NT được nâng cấp cải tạo, đáp ứng nhu cầu. Bên cạnh đó, bố trí xây dựng một số chợ đầu mối: chợ đầu mối rau huyện Chợ Mới (quy mô 1 ha), chợ đầu mối thủy sản huyện Châu Phú (quy mô 1 ha), chợ đầu mối lúa gạo Vĩnh Bình (huyện Châu Thành, 5 ha), chợ đầu mối nông sản Vĩnh Mỹ (Tp. Châu Đốc, 20 ha), chợ đầu mối trung chuyển hàng hóa qua cửa khẩu: 16 chợ biên giới (cửa khẩu Vĩnh Xương, trung tâm Vĩnh Xương, đầu mối rau quả Khánh Bình, Vĩnh Hội Đông 2 chợ, Long Bình, cửa khẩu Bắc Đại, Vĩnh Nguơn, Cống Đồn, Vĩnh Tế, trung tâm triển lãm Quốc tế Tịnh Biên, An Phú, chuyên doanh nông sản An Nông, chuyên doanh bò Tà Ngáo, biên giới Vĩnh Gia và chợ bò Vĩnh Gia), chợ nông sản tổng hợp 1 ha (Tp. Châu Đốc) và một số chợ chuyên doanh gắn với các vùng sản xuất, trung chuyển rau, cá và lúa gạo. Nâng cấp, cải tạo và xây mới chợ ở các xã biên giới, chợ cửa khẩu, chợ trong khu kinh tế cửa khẩu theo qui hoạch. Khuyến khích và hỗ trợ các doanh nghiệp mở rộng mạng lưới đến các chợ biên giới. Gìn giữ và phát huy các đặc trưng văn hoá của khu vực miền núi, biên giới trong hoạt động của mạng lưới chợ biên giới. 4.5.5.4. Hạ tầng xã hội Hạ tầng dịch vụ xã hội bao gồm mạng lưới các trường học, cơ sở y tế, văn hóa, thông tin, thể dục - thể thao. - Trường học: Nhằm tạo điều kiện cho người dân An Giang có thể thích nghi và ứng dụng thành tựu khoa kỹ thuật vào SXNN theo hướng CNC và hiện đại một cách nhanh chóng, hiệu quả thì vấn đề đặt ra là tỉnh cần phải có hệ thống cơ sở hạ tầng về giáo dục cơ bản hoàn chỉnh. Để thực hiện nhiệm vụ trên thì trong thời kỳ quy hoạch đến năm 2020 và tầm nhìn 2030, bên cạnh tiếp tục đầu tư phát triển trường Đại học An Giang, trường cao đẳng nghề An Giang đủ điều kiện để đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng, tỉnh cần bố trí xây dựng một số công trình trọng điểm về giáo dục và đào tạo như: trường Trung cấp kinh tế kỹ thuật 0,3 ha (Tp. Long Xuyên), trường cao đẳng y tế 3,5 ha (Tp. Long Xuyên), trường Cao đẳng văn hoá nghệ thuật 1 ha (Tp. Long Xuyên), trường trung học y tế 4 ha (Tp. Châu Đốc), trường Chính trị Tôn Đức Thắng 5 ha (huyện Châu Thành) và nâng cấp, mở rộng một số trường, trung tâm dạy nghề trên địa bàn các huyện, thị. Đối 247

với các trường mang tính chất đa ngành, tổng hợp như trung cấp kinh tế kỹ thuật, cao đẳng cộng đồng cần đẩy mạnh phát triển các khoa đào tạo như khoa kinh tế NN, khoa NN, khoa công nghệ sinh học,… hướng trọng tâm vào mục đích phát triển nền NN của tỉnh nhà. - Y tế: Tiếp tục hoàn thiện hệ thống cơ sở y tế từ tuyến tỉnh cho đến tuyến cơ sở nhằm đáp ứng yêu cầu chăm sóc sức khỏe nhân dân An Giang nói chung và lực lượng nông dân hùng hậu của tỉnh nói riêng đáp ứng yêu cầu phát triển SXNN theo hướng hiện đại và CNC (đặc biệt là các xã ở vùng núi, vùng sâu vùng xa). Do vậy, từ nay đến năm 2020, tập trung đầu tư xây dựng một số công trình trọng điểm như sau: bệnh viện tim mạch An Giang, Trung tâm giám định y khoa, Trung tâm kiểm nghiệm dược phẩm, Trung tâm phòng chống HIV, Trung tâm y tế dự phòng tỉnh, bệnh viện Đa khoa trung tâm An Giang, bệnh viện mắt - tai mũi họng - răng hàm mặt, bệnh viện Lao - phổi, bệnh viện tâm thần và bệnh viện đa khoa Quốc tế khu cửa khẩu Tịnh Biên. Xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp kịp thời các bệnh viện tuyến huyện, phòng phám đa khoa khu vực và các trạm y tế xã trên địa bàn tỉnh. - Văn hóa - thông tin - thể dục thể thao: Bên cạnh quan tâm đến việc đào tạo chuyên môn, tập huấn nghiệp vụ và chăm sóc sức khỏe cho nhân dân An Giang nói chung và nông dân của tỉnh nói riêng, một vấn đề cũng rất quan trọng trong thời kỳ quy hoạch là việc duy trì và bảo tồn nét truyền thống văn hóa đậm đà bản sắc sông nước vùng ĐBSCL và đồng thời nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, rèn luyện sức khỏe, nâng cao thể lực cho nhân dân An Giang. Do vậy, tỉnh cần bố trí xây dựng một số công trình trọng điểm về văn hóa, thể dục thể thao nhằm đảm bảo nhiệm vụ trên được thực thi: mở rộng khu lưu niệm Bác Tôn (10 ha) thành di tích cấp quốc gia đặc biệt, đền thờ Quản Cơ Thành (9 ha), Giồng Trà Dên Tân Châu (10 ha), nhà mồ Ba Chúc (5 ha), căn cứ Ô Tà Sóc (30 ha), khu Miếu Bà (10 ha), khu Cột Dây Thép (10 ha), Gò Cây Thị (50 ha), Nam Linh Sơn tự (20 ha), Bia Thoại Sơn (10 ha); Đài truyền hình An Giang (2 ha), Trung tâm văn hoá An Giang (2 ha), Đoàn văn công tỉnh (0,70 ha), khu vui chơi giải trí Mỹ Khánh (140 ha), các khu công viên cây xanh ở các đô thị; khu liên hợp thể thao tỉnh An Giang (Tp. Long Xuyên) 42,30 ha, trung tâm thể dục thể thao thị xã Châu Đốc (30 ha), khu liên hợp thể dục thể thao huyện Châu Thành (3 ha). Phấn đấu không còn vùng trắng về hưởng thụ 6 loại hình văn hóa – nghệ thuật (sân khấu, điện ảnh, bảo tàng, di tích, triển lãm và thông tin lưu động). Tiếp tục đầu tư cho các di tích Ba Chúc, Đồi Tức Dụp và xây dựng khu di tích Óc Eo. Duy trì và tổ chức tốt các lễ hội cách mạng, dân gian, văn hoá - lịch sử, lễ hội văn hóa Khmer (Cholchnam Thmay, Dolta,…), lễ hội vía Bà Chúa Xứ. 248

- Vệ sinh môi trường: Đây là một trong những vấn đề rất quan trọng và cần quan tâm nhằm phát triển SXNN bền vững theo hướng CNC, công nghệ sạch - xanh và cũng là tiêu chí đánh giá mục tiêu xây dựng NTM. Do vậy, trong thời kỳ quy hoạch cần phải tính đến vần đề vệ sinh môi trường. Ngành NN&PTNT phối hợp với Sở Xây dựng nhằm triển khai thực hiện Quyết định số 1456/QĐ-UBND ngày 25/8/2011 về phê duyệt “Quy hoạch chất thải rắn tỉnh An Giang đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”, nhất là các nội dung, dự án thu gom, xử lý rắc thải rắn trên địa bàn NT. 4.5.5.5. Hệ thống thủy lợi Phát triển hệ thống thủy lợi trên địa bàn tỉnh trên cơ sở phục vụ SXNN đa mục tiêu như: KSL, tạo nguồn cấp nước vào tiêu nước, bảo vệ an toàn các tiểu vùng SXNN chủ động thích ứng với BĐKH, bảo vệ môi trường góp phần xây dựng NTM, hiện đại và phát triển KT - XH. Đối với vùng ngập lũ sâu: hoàn chỉnh hệ thống KSL, củng cố hệ thống bờ bao, cống bọng ở vùng sâu, đảm bảo kịp thời vụ thu hoạch lúa Hè Thu và xuống giống vụ Đông Xuân. Phát triển hệ thống KSL đi đôi với hệ thống tưới tiêu, cấp nước sinh hoạt, bảo vệ môi trường và phát triển thủy sản vùng ngập lũ. Đối với vùng ngập lũ nông: hướng tới việc chủ động KSL và phòng chống lũ thông qua việc xây dựng hệ thống công trình đồng bộ. Phát triển xây dựng hệ thống thủy lợi gắn liền với phát triển giao thông thủy, bộ và các tiêu chí xây dựng NTM. Đối với vùng trồng cây ăn trái và cây công nghiệp ngắn ngày cần xây dựng bờ bao vững chắc KSL triệt để. Đối với vùng cao: đặc trưng của vùng này là thiếu nước tưới phục vụ cho SXNN và sinh hoạt của người dân, SXNN chủ yếu phụ thuộc vào thời tiết. Bên cạnh đó, việc chuyển tải nước từ các kênh cấp 2 không thể vào sâu trong khu vực có địa hình cao. Do vậy, đối với vùng này phải xây dựng thêm các trạm bơm và hồ chứa nước, cũng như các công trình hạ tầng cần thiết cho yêu cầu tiêu thoát lũ núi nhằm chủ động hơn trong việc tưới đảm bảo SXNN hiệu quả, năng suất cây trồng cao và chất lượng tốt. Đối với vùng bị xâm nhập mặn: xã Bình Thành (Thoại Sơn), xã Vĩnh Phước (Tri Tôn). Do TW đã có kế hoạch đầu tư xây dựng hoàn chỉnh hệ thống cống ngăn xâm nhập mặn hoàn chỉnh trên địa bàn tỉnh Kiên Giang nên vấn đề bị xâm nhập mặn sẽ được kiểm soát trên vùng này. + Giải pháp phát triển hệ thống thủy lợi đến năm 2020:

249

Hoàn chỉnh đê bao KSL, kết hợp KSL với giao thông NT, xây dựng bờ bao KSL tại các huyện An Phú, Tân Châu, Châu Phú, Châu Thành, Thoại Sơn và dự án Nam Vàm Nao. Duy tu, nạo vét các kênh cấp I, II, III và kênh nội đồng phục vụ SXNN. Xây dựng, bố trí hệ thống cống với phương châm điều tiết lượng nước (lấy nước và tháo lũ) và đảm bảo việc giao thông thủy thông suốt trong và ngoài ô bao. Bố trí thêm hệ thống cống cho những ô bao chưa có cống hở hoặc có cống hở nhưng dưới 3m. Xây dựng các hồ chứa nước ở các huyện Tịnh Biên và Tri Tôn để khắc phục vấn đề thiếu nước tưới phục vụ cho SXNN và sinh hoạt hàng ngày của nhân dân. Xây dựng hệ thống trạm bơm điện nhằm đáp ứng yêu cầu SXNN cho các địa phương. 4.5.5.6. Hệ thống chế biến nông lâm thuỷ sản ở nông thôn Phát triển SXNN và thủy sản phải gắn với phát triển hệ thống chế biến NLTS. Đồng thời, hệ thống chế biến NLTS là nền tảng cơ sở vững chắc giúp thay đổi bộ mặt NT của tỉnh thông qua việc tăng nhanh giá trị gia tăng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế NT theo hướng hiện đại, CNC. Phát triển hệ thống chế biến NLTS phải đi đôi với bảo vệ môi trường sinh thái, môi trường tự nhiên. - Hệ thống chế biến lúa gạo: Tổ chức lại hệ thống chế biến lúa gạo theo hướng khuyến khích đổi mới thiết bị để nâng tỷ lệ thu hồi gạo; Hình thành các trung tâm chế biến lớn có trang bị công nghệ liên hoàn, khép kín từ khâu làm khô, bảo quản, bốc dỡ, chế biến với thiết bị đồng bộ, gồm: bóc vỏ, xát trắng, phân loại và tách màu đối với cơ sở xay xát gạo chất lượng cao cho xuất khẩu; Sắp xếp lại hệ thống kho chứa phù hợp với sản lượng lúa gạo của Tỉnh; Đầu tư mới hệ thống silô tồn trữ nông sản ở trong tỉnh; Phát triển cụm xay xát, lau bóng gạo, chế biến tinh bột và bột dinh dưỡng trên địa bàn tỉnh. - Hệ thống chế biến thủy sản: từng bước tiến tới cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước trong lĩnh vực chế biến thủy sản; Hỗ trợ các doanh nghiệp đổi mới trang thiết bị, công nghệ và mở rộng công suất chế biến; Khuyến khích phát triển các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu tư nhân và từng bước đầu tư thêm một số nhà máy chế biến có công suất cấp đông từ 5 tấn/ngày trở lên với công nghệ hiện đại gắn với các vùng sản xuất nguyên liệu tập trung trên địa bàn tỉnh và các tỉnh thuộc vùng KTTĐ vùng ĐBSCL. - Hệ thống chế biến rau quả và đồ uống: từng bước HĐH, đầu tư các trang thiết bị hiện đại cho các cơ sở chế biến rau quả hiện có; trong ngắn hạn, nâng công suất hoạt động các nhà máy chế biến rau quả xuất khẩu; trong dài hạn, hướng đến việc cải tiến công nghệ, nâng cao chất lượng sơ chế, bảo quản rau quả ở quy mô vừa và nhỏ. Đầu tư nhà máy chế biến rau tươi xuất khẩu, nhà máy chiên sấy các loại củ quả, đầu tư các kho lạnh bảo quản. 250

- Hệ thống giết mổ và chế biến thịt: Sắp xếp lại hệ thống cơ sở giết mổ theo hướng hạn chế và dần tiến tới xóa bỏ các cơ sở giết mổ thủ công, phân tán ở hộ gia đình và xây dựng các cơ sở giết mổ tập trung xa khu dân cư có trang bị hệ thống kiểm dịch và xử lý môi trường. Khuyến khích các cơ sở chăn nuôi quy mô lớn đầu tư dây chuyền công nghệ khép kín từ nuôi dưỡng đến giết mổ và tiêu thụ sản phẩm. Tạo điều kiện cho các cơ sở chăn nuôi quy mô lớn trang bị các dây chuyền giết mổ có quy mô công suất vừa và nhỏ từ 10-20 tấn/ngày; tiến tới xây dựng các cơ sở chế biến hiện đại có quy mô từ 10-20 ngàn tấn/năm. Xây dựng nhà máy chế biến thực phẩm đóng hộp với quy mô vừa, thiết bị hiện đại, công nghệ tiên tiến đáp ứng nhu cầu xuất khẩu, đặt tại khu công nghiệp với công suất chế biến khoảng 20.000 tấn thịt, cá nguyên liệu/năm. - Hệ thống chế biến thức ăn chăn nuôi và NTTS: Phát triển mạng lưới cơ sở chế biến thức ăn chăn nuôi và thức ăn NTTS gắn với vùng sản xuất tập trung; khuyến khích các cơ sở chăn nuôi và NTTS đầu tư dây chuyền chế biến có quy mô vừa và nhỏ (0,5-1 tấn/giờ); Xây dựng một số xưởng chế biến bột cá có công nghệ và thiết bị tiên tiến nhằm giảm lượng nhập khẩu bột cá và hạ giá thành thức ăn, khuyến khích các thành phần kinh tế từng bước xây dựng nhà máy có quy mô lớn và chất lượng sản phẩm cao. Đầu tư các kho trữ đông có công suất 10.000 tấn/năm. - Hệ thống chế biến lâm sản: thế mạnh các sản phẩm chế biến từ gỗ của tỉnh là tủ, giường, bàn, ghế, gỗ xây dựng, hàng trang trí nội thất khác, hàng thủ công mỹ nghệ. Trong thời kỳ quy hoạch bố trí xây dựng nhà máy sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ tại huyện Chợ Mới với công suất 1.000 m3/năm. 4.5.5.7. Làng nghề nông thôn + Định hướng phát triển: Khôi phục lại các làng nghề truyền thống đang dần bị mai một đồng thời khuyến khích phát triển thêm làng nghề gắn với công cuộc CNH - HĐH NT và xây dựng NTM. Phát triển làng nghề gắn với thu hút và giải quyết việc làm cho lao động NT theo hướng công nghiệp và gắn kết với du lịch, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế NT, tăng thu nhập và cải thiện đời sống cho nông dân. Phát triển làng nghề gắn với bảo tồn và phát huy truyền thống giá trị văn hoá lịch sử địa phương đồng thời gắn với bảo vệ môi trường sinh thái bền vững. + Mục tiêu phát triển: Phát triển thêm 6 – 8 địa bàn có nghề TTCN theo tiêu chí phát triển làng nghề của tỉnh. Đến năm 2020, phấn đấu có 85% tổng số làng nghề được UBND tỉnh công nhận, giải quyết việc làm cho 4.000 – 5.000 lao động NT. 251

Một số sản phẩm chủ yếu của hệ thống làng nghề: lưỡi câu, nhang, bánh tráng, dầm chèo, rập chuột, thổ cẩm dân tộc Chăm, thổ cẩm dân tộc Khmer, xuồng ghe các loại, tranh thốt lốt, bó chổi bông sậy, mộc mỹ nghệ, chằm nón lá, chiếu cói,… + Giải pháp phát triển làng nghề NT. Giải pháp về mặt bằng và cơ sở hạ tầng: tạo quỹ đất sạch dành cho phát triển làng nghề, tạo điều kiện ưu đãi về chính sách đất đai như giao đất, cho thuê đất trong quá trình di dời phát triển làng nghề. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng làng nghề, cụm cơ sở ngành nghề NT. UBND tỉnh hỗ trợ đầu tư hạ tầng làng nghề và ngoài hàng rào các cụm cơ sở ngành nghề NT. Giải pháp về đào tạo nguồn nhân lực: quan tâm và tổ chức thường xuyên các khóa tập huấn, đào tạo nghề cho lao động NT phù hợp với hoạt động sản xuất của các làng nghề trên địa bàn tỉnh. Xây dựng và nâng cao năng lực đội ngũ quản lý và thiết kế trong các làng nghề nhằm tạo ra các sản phẩm độc đáo, mang tính cạnh tranh cao trên thị trường. Thực hiện hiệu quả công tác phổ cập Giáo dục trung học cơ sở ở địa phương để nâng cao dân trí, đáp ứng nguồn nhân lực tại chỗ. Triển khai Đề án phát triển KT - XH vùng đồng bào dân tộc thiểu số của tỉnh nhằm hỗ trợ phát triển giáo dục, tạo điều kiện cho đồng bào các dân tộc Khmer và Chăm giữ gìn phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, hoà nhập với cộng đồng… Giải pháp về đổi mới thiết bị công nghệ: UBND tỉnh ban hành chính sách ưu đãi và cơ chế tài chính khuyến khích các làng nghề đầu tư vào hoạt động KH - CN, đẩy mạnh đổi mới thiết bị công nghệ. UBND tỉnh cần hỗ trợ làng nghề một số mặt như: thông tin, tuyên truyền; xây dựng mô hình chuyển giao KH - CN; bồi dưỡng, tập huấn và đào tạo; tư vấn và dịch vụ, đồng thời tạo mối liên kết giữa nhà khoa học với làng nghề, nghề truyền thống có nhu cầu đổi mới công nghệ thông qua hình thức hội nghị, hội thảo chuyên đề, trưng bày giới thiệu thiết bị máy móc. Giải pháp về tài chính tín dụng: các ngân hàng hoạt động trên địa bàn tỉnh cần đảm bảo nguồn vốn vay phát triển làng nghề theo quy định. Đa dạng hóa các sản phẩm của các ngân hàng vì mục đích phát triển làng nghề, áp dụng chính sách ưu đãi đầu tư, hỗ trợ lãi suất sau đầu tư, thuế đối với các cơ sở, doanh nghiệp, hoạt động sản xuất kinh doanh ở NT. Đẩy mạnh các hình thức cho vay theo thế chấp tài sản hình thành từ vốn vay, tín chấp đối với các làng nghề TTCN… Khuyến khích, huy động vốn trong dân, các thành phần kinh tế để đầu tư phát triển làng nghề NT. Giải pháp về xúc tiến thương mại và hội nhập kinh tế: tổ chức các kỳ hội chợ, triển lãm, trưng bày và giới thiệu sản phẩm trong và ngoài nước nhằm tìm kiếm thị trường, trao đổi kinh nghiệm sản xuất cho các làng nghề. xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý 252

xuất xứ hàng hoá, có chính sách bảo hộ sở hữu thương hiệu cho các sản phẩm của làng nghề. Giải pháp bảo vệ môi trường: khuyến khích và tạo cơ chế cho các làng nghề mạnh dạng xây dựng hệ thống xử lý nước thải, khí thải, rác thải đạt chuẩn theo quy định trước khi thải vào môi trường tự nhiên nhằm bảo vệ môi trường xanh, sạch và đẹp. Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về trách nhiệm bảo vệ môi trường ở các làng nghề. Đồng thời đẩy mạnh công tác chuyển giao công nghệ, ứng dụng các tiến bộ KH CN trong xử lý chất thải, kiểm soát ô nhiễm môi trường làng nghề. 4.6. Danh mục các chương trình trọng điểm, dự án đầu tư ưu tiên đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 4.6.1. Các chương trình trọng điểm: - Chương trình đẩy mạnh XHH hoạt động khuyến nông, khuyến ngư phục vụ phát triển NN đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. - Chương trình hỗ trợ phát triển chuỗi giá trị nông sản hàng hóa và hỗ trợ phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. - Chương trình hỗ trợ phát triển chuỗi giá trị thủy sản hàng hóa và hỗ trợ phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. - Chương trình xây dựng chuỗi sản xuất - cung ứng sản phẩm chăn nuôi (thịt bò, thịt heo, thịt gia cầm…) đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. - Chương trình Nghiên cứu ứng dụng công nghệ sinh học đến năm 2020, định hướng đến năm 2030: Công nghệ nhân nhanh các giống cây trồng mới bằng công nghệ công nghệ khí canh - thủy canh; Công nghệ bioreactor; Công nghệ cấy truyền phôi; Công nghệ tinh đông lạnh cọng rạ; Công nghệ sản xuất tinh lựa chọn giới tính trong chăn nuôi; Công nghệ nhân giống nấm bằng dịch thể; Phát triển và áp dụng các chế phẩm sinh học vào các quy trình sản xuất sạch, sản xuất vắcxin thế hệ mới. - Chương trình Phát triển sản xuất rau an toàn đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. - Chương trình XHH sản xuất giống thủy sản các loại đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. - Chương trình Hỗ trợ phát triển nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm NN đến năm 2020, định hướng đến năm 2030.

253

- Chương trình Phát triển và bảo tồn giống cây trồng, vật nuôi đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. - Chương trình Trồng rừng sản xuất theo tiêu chuẩn đạt chứng chỉ rừng trồng. - Chương trình Phát triển “Cánh đồng lớn” trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ lúa gạo theo hướng ứng dụng CNC đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 tại các huyện, thị, thành phố. - Chương trình Phát triển “Cánh đồng lớn” trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ bắp lai theo hướng ứng dụng CNC đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 tại các vùng chuyên canh theo quy hoạch. - Chương trình Phát triển “Cánh đồng lớn” trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ rau màu theo hướng ứng dụng CNC đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 tại các vùng chuyên canh theo quy hoạch. 4.6.2. Dự án phát triển nông nghiệp, nông thôn: - Dự án nghiên cứu, tuyển chọn một số giống lúa chất lượng cao; - Dự án Trung tâm Công nghệ sinh học tỉnh An Giang59; - Dự án Vườn ươm cây rau giống theo hướng CNC tại An Phú và Chợ Mới; - Dự án Nuôi tôm càng xanh toàn đực trong ao đất (chuyển giao công nghệ sản xuất giống tôm càng xanh từ Công ty Green Advance - Israel) của Trung tâm Giống thủy sản An Giang; - Dự án Trung tâm giống sản xuất rau màu công nghệ cao60; - Dự án Trung tâm nghiên cứu phát triển dược liệu; - Dự án hoàn thiện Trại thực nghiệm ứng dụng tiến bộ KH - CN61; Trại huấn luyện và sản xuất giống thủy sản62; Các phòng nghiên cứu thí nghiệm liên quan đến lĩnh vực công nghệ sinh học và NN ứng dụng CNC63; 59

UBND tỉnh An Giang đã phê duyệt Dự án đầu tư xây dựng công trình Trung tâm Công nghệ sinh học tỉnh An Giang theo hướng CNC. Đây sẽ là nơi phục vụ chương trình, mục tiêu, nghiên cứu phát triển, ứng dụng và thử nghiệm các công nghệ sinh học tiên tiến, các sản phẩm mới từ công nghệ giống cây trồng, vật nuôi… Bên cạnh đó, đào tạo nguồn nhân lực về công nghệ sinh học chất lượng cao của tỉnh An Giang. Trung tâm Công nghệ sinh học này sẽ được xây dựng tại xã Vĩnh Bình, huyện Châu Thành, do Sở KH CN tỉnh An Giang làm chủ đầu tư với thời gian thực hiện từ năm 2012 - 2015. 60 Đã được UBND tỉnh An Giang phê duyệt tại Quyết định số 1636/QĐ-UBND ngày 16/9/2011 về Ban hành chương trình đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng KT - XH tỉnh An Giang giai đoạn 2011-2015. 61 Dự án (giai đoạn 2) của Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH - CN tỉnh An Giang. 62 của Trung tâm Giống thủy sản tỉnh An Giang. 63 của Trường Đại học An Giang.

254

- Các dự án hạ tầng thuộc Chương trình mục tiêu xây dựng NTM đến năm 2020. - Dự án thủy lợi: + Các công trình thủy lợi do TW đầu tư trên địa bàn tỉnh An Giang64: Giai đoạn đến 2015: STT 1 2 3 4 5

Tên công trình thủy lợi phục vụ NTTS Hệ thống thuỷ lợi phục vụ NTTS Tây đường tránh Tp. Long Xuyên* Hệ thống thuỷ lợi phục vụ NTTS Tứ giác Long Xuyên Rạch Vĩnh Trường-An Giang Kênh Mới Kênh Cà Mau (huyện Chợ Mới)

Nhiệm vụ công trình Cấp nước tưới, tiêu Cấp nước tưới, tiêu Cấp nước tưới, tiêu Cấp nước tưới, tiêu Cấp nước tưới, tiêu

Giai đoạn 2016 – 2020, sau năm 2020: STT Tên công trình

Nhiệm vụ công trình

1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

Cấp nước Cấp nước Cấp nước vùng cao Cấp nước KSL KSL KSL KSL KSL Tưới, tiêu Thoát lũ, cấp nước Thoát lũ, cấp nước Thoát lũ, cấp nước Thoát lũ, cấp nước Thoát lũ, cấp nước Thoát lũ, cấp nước Thoát lũ, cấp nước

Cụm công trình trong vùng TGLX Nâng cấp sửa chữa hồ Xoài So* Nâng cấp sửa chữa hồ Ô Tức Xa* Trạm bơm điện vùng Bảy Núi * Hồ chứa nước vùng Bảy Núi* Đê bao Thành phố Long Xuyên Đê bao Thị xã Châu Đốc Cống đầu kênh T5 + tràn Cống đầu kênh T4 Cống đầu kênh T3 + tràn Hệ thống trạm bơm điện vùng đồng bằng Nạo vét, mở rộng kênh Tám Ngàn Nạo vét, mở rộng kênh H7 Nạo vét, mở rộng kênh H9 Nạo vét lòng kênh Đòn Dông Nạo vét kênh Ba Thê Mới (An Giang) Nạo vét kênh Mạc Cần Dưng Nạo vét kênh Đào (An Giang)

Ban hành kèm theo Quyết định số 1397/QĐ-TTg ngày 25/9/2012 về Phê duyệt Quy hoạch thuỷ lợi ĐBSCL giai đoạn 2012 - 2020 và định hướng đến năm 2050 trong điều kiện BĐKH, nước biển dâng.

255

STT Tên công trình

Nhiệm vụ công trình

II 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Thoát lũ, tưới, tiêu Thoát lũ, tưới, tiêu Thoát lũ, tưới, tiêu Thoát lũ, tưới, tiêu Thoát lũ, tưới, tiêu Thoát lũ, tưới, tiêu Thoát lũ, tưới, tiêu Thoát lũ, tưới, tiêu Thoát lũ, tưới, tiêu

Cụm kênh thoát lũ ra biển Tây Kênh Tròn Kênh Rạch Giá – Long Xuyên Kênh Kiên Hảo - Chắc Năng Gù Kênh Mỹ Thái - Mười Châu Phú Kênh Tri Tôn (kênh Xáng Vàm Tre) Kênh cầu Số 2 Kênh Cần Thảo Kênh Số 1 Kênh T4

+ Các dự án ưu tiên theo chương trình hỗ trợ ứng phó với BĐKH (chương trình SP – SCC, theo công văn số 1443/TTg-QHQT ngày 19 tháng 9 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ): Tên dự án

Mục tiêu đầu tư

1. Kè chống sạt lở bờ sông Hậu, bảo vệ TP. Long Xuyên*

Chống sạt lở bờ sông Hậu, đảm bảo ổn định sản xuất, bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản người dân và các công trình, đảm bảo ổn định lâu dài bờ sông, hạn chế xảy ra rủi ro khi lũ lớn, an toàn chống lũ với mức thiết kế, kết hợp cải tạo môi trường, sinh thái, cảnh quan khu vực, phát triển kinh tế xã hội, an ninh chính trị. Cung cấp nguồn nước thô sinh hoạt cho nhân dân xã Núi Tô, huyện Tri Tôn phục vụ phòng chống cháy rừng và bảo vệ rừng phòng hộ trong khu vực và điều tiết, lũ lụt cho vùng hạ lưu.

2. Xây dựng mô hình hồ chứa nước vùng khô hạn cung cấp nước sinh hoạt cho cư dân vùng núi thuộc huyện Tri Tôn*

(*) Các dự án này cũng nằm trong Danh mục dự án NN – LN – TS đến năm 2015, sau năm 2015 thuộc chương trình phát triển kết cấu hạ tầng KT-XH trên địa bàn tỉnh An Giang (Đính kèm Báo cáo số: 103/BC-BCĐ ngày 03/6/2013 của Ban Chỉ đạo Chương trình ĐTPT kết cấu hạ tầng KT-XH). MỘT SỐ DỰ ÁN QUAN TRỌNG THUỘC CHƯƠNG TRÌNH PHÁT TRIỂN KẾT CẤU HẠ TẦNG KINH TẾ - XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH AN GIANG + Giai đoạn đến năm 2015: STT

Tên dự án

Địa điểm 256

1 2 2.1 2.2 3

Hệ thống hồ chứa (05 hồ) Thủy lợi phục vụ NN, phát triển NT vùng Bắc Vàm Nao (WB6): Hợp phần 2 - Hợp phần 2: Hệ thống thủy lợi phục vụ NN - Hợp phần 3: Cấp nước và vệ sinh NT

Phú Tân, Tân Châu

Khu bảo tồn các loài thủy sản rừng Trà sư

Dự án thủy lợi phục vụ NTTS giữa sông Tiền – sông Hậu Hoàn thiện kênh Bảy Xã GĐ 2

Dự án Kiểm soát lũ vùng đê bao Nam Vàm Nao

HT thủy lợi vùng cao thích ứng với BĐKH huyện Tri Tôn và huyện Tịnh Biên

Xoài So, Ô Tức Xa, Thanh Long, Ô Tà Sóc, Ô Thum

An Phú – Tân Châu Chợ Mới Tịnh Biên, Tri Tôn

+ Giai đoạn 2016-2020 và sau 2020: STT

Tên dự án

Địa điểm

Nạo vét chỉnh trị dòng chảy sông Tiền, sông Hậu kết hợp với tái định cư các hộ dân trong vùng có nguy cơ sạt lỡ trên địa bàn huyện An Phú

Hệ thống trạm bơm điện

Các địa phương

Hệ thống hồ chứa (13 hồ)

Các địa phương

Các công trình đê bao KSL, hạ tầng phục vụ NTTS:

An Phú

4.1

- Dự án KSL Đông sông Hậu - An Phú

An Phú

4.2

- Hạ tầng vùng NTTS k.vực Tây đường tránh TP LX

Long Xuyên

4.3

- Đầu tư hạ tầng vùng SX giống cá Tra tỉnh An Giang

Châu Phú

4.4

- Khu huấn luyện KTSX giống và nuôi cá nước ngọt cho nông dân

Phú Tân 257

STT

Tên dự án

Khu bảo tồn các loài thủy sản Búng Bình Thiên

Các dự án về lâm nghiệp

Địa điểm An Phú

6.1

- Dự án Bảo vệ và triển rừng phòng hộ - đặc dụng

6.2

- Dự án trồng cây lâm nghiệp phân tán

Bảo tồn phục hồi rừng, đất ngập nước và đa dạng sinh học toàn tỉnh AG

Toàn tỉnh

Ghi chú: về vị trí, quy mô diện tích chiếm đất, tổng mức và nguồn vốn đầu tư của các các dự án nêu trên sẽ được tính toán, lựa chọn và xác định cụ thể trong giai đoạn lập và trình duyệt dự án đầu tư, tùy thuộc vào nhu cầu và khả năng cân đối, huy động vốn đầu tư của từng thời kỳ./.

258

259

260

Phần 5: Giải pháp thực hiện quy hoạch Đất đai có thể canh tác của tỉnh đã khai thác gần hết. Năng suất trên một đơn vị diện tích tuy có tăng nhưng sẽ không tăng vọt như mấy năm qua nữa. Vậy để đột phá, tỉnh An Giang cần phải nhanh chóng đưa “chất xám”, đưa “công nghệ cao” vào NN, NT, nông dân; xây dựng chuỗi ngành hàng, nâng cao giá trị gia tăng và áp dụng chính sách NN vì nông dân. Một nền “nông nghiệp chất lượng cao” là con đường bền vững nhất để NN, NT và nông dân của tỉnh đứng vững và phát triển trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng. 5.1. Xây dựng chuỗi giá trị cho từng ngành hàng nông sản Chuỗi giá trị là chuỗi của các hoạt động, trong đó sản phẩm đi qua tất cả các hoạt động đó theo thứ tự và tại mỗi hoạt động sản phẩm thu được một số giá trị nào đó. Hiện nay, chuỗi giá trị hình thành theo sản phẩm trong suốt quá trình từ sản xuất đến thương mại, không bị giới hạn bởi ranh giới quốc gia. Như vậy, về tổng thể có thể chia Chuỗi giá trị của nông sản thành 3 công đoạn như sau: Sản xuất; thu mua, sơ chế/chế biến và bảo quản và cuối cùng là thương mại/tiêu thụ. Trong đó, lợi nhuận thu được ở công đoạn sản xuất là thấp nhất và khâu tiêu thụ là cao nhất. Đây chính là nguyên nhân mà rất ít nhà đầu tư bỏ vốn vào sản xuất mà chỉ tập trung cho thu mua và thương mại. Những nghiên cứu về chuỗi giá trị ở Việt Nam phần lớn mới chỉ dừng ở khâu sản xuất mà chưa có số liệu về giá trị hình thành ở các công đoạn khác như chế biến, thương mại. Người nông dân được hưởng lợi ít nhất trong chuỗi giá trị. Trong sản xuất lúa gạo, việc sản xuất nhỏ, nhiều giống, thương lái thu mua nhỏ không có điều kiện phân loại giống làm cho chất lượng gạo không đồng đều, khó khăn trong việc xây dựng thương hiệu gạo. Trong NN, tỉnh cũng đã du nhập, thử nghiệm các thành tựu khoa học hiện đại của thế giới để xây dựng một nền NN thích hợp. Tuy nhiên, ngành NN mới chỉ làm tốt từng khâu riêng rẽ. Và, tỉnh đang gặp nhiều khó khăn lớn do sự phát triển không đồng bộ trong chuyển giao công nghệ, trong tổ chức quản lý. Đặc biệt, tỉnh chưa hình thành được chuỗi ngành hàng đồng bộ nên kết quả đạt được còn hạn chế, làm đời sống của nông dân chưa được cải thiện một cách tương xứng mặc dù đã xuất khẩu nhiều mặt hàng quan trọng như lúa gạo, thủy sản nuôi trồng… Trong quá trình phát triển NN, tỉnh đã làm tốt việc chuyển giao công nghệ cho từng khâu nhưng chưa hiệu quả cho từng chuỗi ngành hàng. Chẳng hạn, tỉnh đã có những thành công nhất định trong công nghệ về giống (lai tạo, chọn lọc, nhân giống) và phương pháp canh tác: đã có nhiều giống lúa, thủy sản nuôi trồng... cho năng suất cao, chống sâu bệnh tốt; đã có nhiều mô hình nuôi trồng tiên tiến, áp dụng CNC. Nhờ những công nghệ 261

mới này mà lúa gạo đã được trồng trên những cánh đồng lớn, cơ giới hóa, đưa sản lượng tăng cao đáng kể, từ chưa đầy 1 triệu tấn lúa năm 1986 lên gần 4 triệu tấn năm 2012. Nhưng do chưa xây dựng được chuỗi ngành hàng xuyên suốt và đồng bộ, nên khi sản lượng lúa gạo đạt đỉnh thì tỉnh gặp ngay khó khăn: thiếu kho tàng để tạm trữ lúa sau thu hoạch, thiếu cơ sở để chế biến, thiếu nhà mát để lưu kho, và quan trọng hơn hết là thiếu thị trường để tiêu thụ một lượng hàng dồi dào. Nông dân vào thời điểm thu hoạch cũng đã hết vốn. “Được mùa mất giá” là hệ lụy của bước phát triển không theo chuỗi. Điều này đã và đang xảy ra cho tất cả mọi ngành hàng nông sản, không trừ một ngành nào kể cả lúa gạo, vốn được xem là mặt hàng an ninh lương thực mang tính chiến lược quốc gia. Nếu đầu tư tích cực vào chuyển giao công nghệ theo chuỗi ngành hàng, đặt trọng tâm vào chất lượng và nâng cao giá trị chủ thể của nông dân, tỉnh An Giang sẽ bứt phá nhanh và mạnh mẽ, vì một khi nông dân là chủ thể thì họ sẽ xây dựng được một nền NN chất lượng cao cho một NTM. Xét cho cùng, thu nhập cao là điểm then chốt giúp nông dân bám trụ, xây dựng NTM để đưa NN tiến lên. Tỉnh An Giang phải ưu tiên chương trình “chuyển giao công nghệ theo chuỗi ngành hàng”, lấy chất lượng làm cốt lõi và nâng cao giá trị chủ thể của nông dân. Có như vậy NN của tỉnh mới tiến sâu, tiến bền vững vào hội nhập. Để nâng cao chuỗi giá trị nông sản cần đồng bộ bốn giải pháp sau: Trước hết là giải pháp về thị trường. Cụ thể cần thay đổi tư duy từ sản xuất theo khả năng sang sản xuất theo nhu cầu thị trường. Do vậy, kiến nghị Chính phủ hỗ trợ việc xác định thị trường chiến lược cho cho từng ngành hàng và ký các cam kết quốc gia để đảm bảo rủi ro thấp nhất. Hệ thống thông tin và dự báo, phân tích thị trường, tiêu chuẩn chất lượng cần được cập nhật, xây dựng cơ sở dữ liệu cho từng chủng loại sản phẩm và từng thị trường cụ thể. Tạo mối liên hệ chặt chẽ giữa thương vụ và DN. Giải pháp về xây dựng và phát triển thương hiệu. Mỗi nước khi tham gia thị trường đều phải xây dựng được thương hiệu của từng sản phẩm để bảo hộ và nâng cao giá trị gia tăng. Tỉnh đã và đang xây dựng chỉ dẫn địa lý cho một số sản phẩm đặc sản. Tuy nhiên qui mô sản xuất các sản phẩm này còn quá nhỏ bé. Do vậy, tỉnh cần có chính sách hỗ trợ DN, Hiệp hội xây dựng thương hiệu thông qua: a) Qui hoạch và xây dựng vùng chuyên canh sản xuất hàng hóa; b) Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn sản phẩm hoặc hài hòa tiêu chuẩn quốc tế; c) Quảng bá thương hiệu trên các phương tiện truyền thông; d) Huy động tối đa sự tham gia của các hãng vận tài để sử dụng và giới thiệu sản phẩm và; e) hỗ trợ tham gia xúc tiến thương mại, hội chợ triển lãm. Giải pháp về hỗ trợ DN. DN hiện nay rất đắn đo khi tham gia đầu tư vào NN, nhất là công đoạn sản xuất mà họ chủ yếu tham gia vào khâu thu gom, sơ chế và tiêu thụ. Chính vì vậy, các DN không quan tâm đến toàn chuỗi sản xuất. Do vậy, tỉnh cần cụ thể hóa các 262

chính sách của Chính phủ hoặc chủ động đề xuất với Chính phủ để hỗ trợ tích tụ đất đai, thuế, vốn vay, bảo hiểm rủi ro, đào tạo nguồn lực... Tạo điều kiện để nông dân góp quyền sử dụng đất vào DN như mua cổ phiếu để họ yên tâm giao đất. Với đầu tư thiết bị, máy móc cần có chính sách ưu đãi về lãi suất, không tính theo năm mà chỉ tính theo mùa vụ sản xuất. Khi DN đầu tư vào sản xuất, họ sẽ là pháp nhân quan trọng trong việc định hướng thị trường, lựa chọn công nghệ và tìm nguồn vốn đầu tư. Giải pháp về hỗ trợ xây dựng Hiệp hội ngành hàng. Nông dân, thậm chí DN hoạt động trong lĩnh vực NN đều có qui mô nhỏ, vốn ít, do vậy khả năng vươn ra thị trường trực tiếp là khó khăn. Do vậy, tỉnh cần hỗ trợ để hình thành nhóm sở thích, Hiệp hội theo từng ngành hàng cụ thể. Như vậy, hoạt động SXNN, nhất là hoạt động trong lĩnh vực chế biến, xuất khẩu phải là các hoạt động có điều kiện và cần có chế tài để giám sát DN. Hiện nay, chính chúng ta đang tự cạnh tranh nhau nên đã làm tổn hại uy tín quốc gia và gây tổn thất cho người sản xuất. UNND tỉnh chỉ đạo cho các sở NN&PTNT, sở Kế hoạch và Đầu tư, sở KH - CN và Chi nhánh ngân hàng Nhà nước tỉnh An Giang phối hợp với nhau để xây dựng chương trình cho vay thí điểm phục vụ cho phát triển NN, trong đó ưu tiên các mô hình liên kết trong chuỗi sản xuất sản phẩm NN, các mô hình sản xuất áp dụng khoa học và CNC, các mô hình liên kết trong chuỗi sản xuất sản phẩm NN xuất khẩu. 5.2. Nghiên cứu, ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật – công nghệ và cơ giới hóa trong nông nghiệp gắn liền với công nghiệp chế biến nông sản 5.2.1. Nghiên cứu, ứng dụng những tiến bộ kỹ thuật về giống cây trồng, vật nuôi - Nhanh chóng ứng dụng công nghệ sinh học, cây trồng biến đổi gien để SXNN bền vững. Trước áp lực của sự gia tăng dân số; tác động của BĐKH; nguồn tài nguyên như: đất, nước... ngày càng khan hiếm, trong khi nhu cầu về lương thực ngày càng tăng đòi hỏi ngành NN phải tìm kiếm các giải pháp về công nghệ sinh học. Việc áp dụng công nghệ sinh học và đưa cây trồng biến đổi gien vào canh tác sẽ là động lực chính để giải quyết vấn đề an ninh lương thực. Việc sản xuất bắp, lúa và các loại thực phẩm khác với sản lượng lớn hơn trên cùng một diện tích đất. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ sinh học còn giúp giảm thiểu tác động của BĐKH, cụ thể sẽ giảm lượng khí thải CO2 thông qua việc giảm sử dụng thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ trong canh tác. Việc ứng dụng cây trồng biến đổi gien trong sản xuất cây lương thực không chỉ là công cụ phát hiện và chẩn đoán sớm sâu bệnh để giảm thiệt hại mà còn giúp cải thiện, nâng cao năng suất thông qua việc tăng tính chịu nhiệt, chịu hạn, chịu mặn cũng như giảm phụ thuộc vào nhiệt độ để kích thích quá trình ra hoa hoặc nảy mầm và phát triển. Tổng kết ở các quốc gia phát triển như Mỹ, Canada, Australia… việc ứng dụng cây trồng biến đổi gien đã góp phần giảm chi phí sản xuất, tăng sản lượng, lợi nhuận cũng như cải thiện môi trường. Những 263

cây trồng biến đổi gien thế hệ thứ nhất đã làm giảm chi phí sản xuất và hiện đang tạo ra những cây trồng chuyển gien thế hệ thứ hai có đặc điểm tăng giá trị dinh dưỡng hoặc có những tính trạng thích hợp cho công nghiệp chế biến. Điển hình, Mỹ đã sử dụng 80% bắp và 70% đậu tương chuyển gien để chế biến thức ăn cho gia súc… Do đó, trong thời gian tới, tỉnh cần nhanh chóng ứng dụng công nghệ biển đổi gien trong sản xuất giống để sản xuất và lựa chọn những giống cho năng suất cao, phẩm chất tốt thích nghi với điều kiện BĐKH. Để đẩy nhanh ứng dụng công nghệ biến đổi gien vào SXNN, thứ nhất, tỉnh An Giang chủ động hợp tác với các nước phát triển mạnh về công nghệ biến đổi gien ví dụ như Mỹ, Canada, Australia, Israel… trong nghiên cứu, khảo nghiệm ứng dụng công nghệ sinh học, tiến tới thương mại hóa kết quả công nghệ sinh học tại thị trường trong nước cũng như thị trường quốc tế. Thứ hai, tỉnh cần đẩy mạnh hợp tác công tư trong lĩnh vực NN. Theo đó, đối với khu vực tư nhân phải chuyển đổi loại cây trồng, vật nuôi cũng như chuyển đổi thời gian trồng, thu hoạch và sắp xếp lại cấu trúc nông trại, trang trại. Còn đối với khu vực nhà nước phải chủ động chọn tạo giống cây trồng, vật nuôi thích hợp và thay đổi nhận thức cộng đồng thông qua các chương trình khuyến nông, bảo hiểm NN... Thứ ba, hiện tại cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các nghiên cứu phát triển và hệ thống nhà lưới khảo nghiệm đánh giá rủi ro cây trồng biến đổi gien còn yếu, thiếu, chưa đồng bộ và chưa được đầu tư đúng mức. Vì vậy, Sở NN&PTNT cần định hướng tới đây sẽ đẩy mạnh đầu tư cũng như tiếp tục nghiên cứu cơ bản tạo cây trồng biến đổi gien, tăng cường kiểm soát và đào tạo nguồn nhân lực. Song song với đó công tác nghiên cứu giám định cây trồng, sản phẩm biến đổi gien và đánh giá an toàn sinh học ngoài đồng ruộng sẽ được quan tâm nhiều hơn, góp phần đẩy nhanh quá trình áp dụng cây trồng biến đổi gien trên diện rộng. Thứ tư, Sở NN&PTNT xây dựng lộ trình tham mưu UBND tỉnh đồng thời phối hợp với Sở KH - CN, Sở Tài nguyên và Môi trường khảo nghiệm và đánh giá mức độ an toàn của các sản phẩm giống cây trồng biến đổi gien như: bắp, đậu nành... trong điều kiện sản xuất tại tỉnh. Thứ năm, nghiên cứu thành lập trung tâm giống cây trồng, vật nuôi của tỉnh. Sở NN&PTNT cần xây dựng một chương trình về công tác giống. - Rà soát lại năng lực nhiệm vụ sản xuất kinh doanh các cơ sở doanh nghiệp Nhà nước có khả năng sản xuất giống, xác định quy mô yêu cầu đầu tư tăng cường mới để có thể ứng dụng công nghệ sinh học, bảo tồn quỹ gien, chọn lọc phục tráng giống mới có năng suất cao, sạch bệnh. Đồng thời có chính sách khuyến khích các tổ chức, cá nhân hộ gia đình sản xuất giỏi có đủ điều kiện sản xuất kinh doanh giống theo quy định, dưới sự kiểm soát của ngành chức năng. - Trong những năm trước mắt cần tập trung lựa chọn giống nhập nội, sản xuất những giống có nhu cầu lớn như giống lúa, bắp lai, rau màu, giống thủy sản: cá tra, cá 264

basa, tôm càng xanh, một số loài cá, thủy sản nước ngọt khác; chương trình cải tạo đàn bò, đàn heo, đàn gia cầm; Ngoài ra còn khuyến khích mua và sản xuất giống cây ăn quả ra quả trái vụ (xoài, thanh long ruột đỏ, chuối…) có giá trị kinh tế cao. 5.2.2. Tăng cường ứng dụng kỹ thuật tiên tiến, công nghệ cao, công nghệ mới vào SXNN + Về áp dụng khoa học CNC và công nghệ mới: Hiện nay, KH - CN chỉ đóng góp được khoảng 20-30% giá trị gia tăng NN, phải nâng lên 70-80% trong những năm tới. Với các biện pháp chủ yếu như sau: - Phát huy mọi nguồn lực về trí tuệ của các tổ chức và đội ngũ các nhà khoa học. Bên cạnh việc nâng cao hiệu quả của các tổ chức nghiên cứu khoa học công lập thì phải thu hút lực lượng khoa học kỹ thuật của các doanh nghiệp và viện nghiên cứu tư nhân để nghiên cứu những đề tài phục vụ NN NT. - Vừa coi trọng việc nghiên cứu KH - CN ở trong nước, vừa coi trọng việc nhập khẩu công nghệ mới ở nước ngoài nhằm đảm bảo nền NN tỉnh nhà được tiếp cận nhanh nhất thành quả KH - CN toàn thế giới. - Vừa phát huy nguồn lực của đội ngũ khoa học trong nước kết hợp với việc thu hút các nhà khoa học nước ngoài vào hợp tác nghiên cứu những vấn đề khoa học kỹ thuật phục vụ nền NN của tỉnh. Với hướng đi đó KH - CN trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp thúc đẩy sự nghiệp phát triển NN, giúp nền NN tỉnh An Giang vươn ngang tầm khu vực và thế giới. - Về phát triển NN theo hướng CNC, giá trị cao: Tiếp tục triển khai và đưa Nghị quyết 09-NQ/TU ngày 27/6/2012 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh An Giang về "Phát triển NN ứng dụng CNC tỉnh An Giang giai đoạn 2012 - 2020 và tầm nhìn đến năm 2030" vào nền SXNN của tỉnh. Đặc biệt, tập trung vào các mô hình SXNN CNC đối với một số cây trồng thế mạnh của tỉnh như cây lúa, rau màu (cà chua, ớt, bắp,…); Sản xuất nấm ăn; Nuôi thương phẩm lươn đồng trong bể lót bạt với mật độ cao; Ứng dụng vi sinh trong quản lý môi trường và tăng tỷ lệ sống cá tra trong quá trình ương; Ứng dụng CNC trong gieo ươm sa nhân; Kỹ thuật trồng ngô bao tử theo hướng GAP cho đồng bào dân tộc Khmer vùng Bảy Núi gắn với cung ứng, tiêu thụ sản phẩm và kết hợp nuôi bò truyền thống. Khẩn trương triển khai thực hiện Kế hoạch phát triển NN ứng dụng CNC giai đoạn 2013-2015 ban hành kèm theo Quyết định số 396/QĐ-UBND ngày 01 tháng 03 năm 2013 của UBND tỉnh An Giang. Trong đó, tập trung sản xuất các sản phẩm theo hướng an toàn, truy nguyên nguồn gốc và đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng của thị trường tiêu 265

thụ. Tập trung vào các vùng: Vùng sản xuất lúa giống tại các địa phương theo định hướng tiếp tục XHH giống lúa cộng đồng trên cơ sở nâng cấp chương trình thương mại hóa giống lúa đáp ứng yêu cầu giống lúa cho xã hội; Vùng sản xuất lúa chất lượng cao gắn kết phát triển cánh đồng lớn, có ứng dụng chương trình 1 phải 5 giảm và ứng dụng các tiến bộ KH - CN hiệu quả tại các huyện Thoại Sơn, Châu Thành, Châu Phú và Tri Tôn; Vùng sản xuất nấm rơm tại huyện Thoại Sơn; Vùng sản xuất nấm bào ngư, linh chi và các loại nấm ăn, nấm dược liệu có giá trị kinh tế cao khác tại huyện Châu Thành theo hướng ứng dụng CNC, tạo sản phẩm sạch có truy nguyên nguồn gốc; Vùng sản xuất rau an toàn tại các huyện Chợ Mới, An Phú, Châu Phú và thành phố Long Xuyên; Vùng sản xuất cây ăn quả theo hướng GAP tại huyện Chợ Mới; Vùng sản xuất cá tra chất lượng cao, truy xuất được nguồn gốc tại thành phố Long Xuyên, cùng với vùng sản xuất tôm càng xanh tại huyện Thoại Sơn, vùng sản xuất con lươn đồng tại thị xã Tân Châu. UBND tỉnh cần giao nhiệm vụ cho các Sở - Ban - Ngành chuyên môn chú trọng đầu tư nghiên cứu và khuyến khích chuyển giao, sử dụng các kết quả KH - CN trong NN, nhất là CNC và công nghệ sinh học. CNH, HĐH NN tức là thay đổi bản thân quy trình và công nghệ, quy luật sinh học, tạo ra các giống cây con ngắn ngày cho năng suất, chất lượng cao, có khả năng chống chịu thời tiết khắc nghiệt và kháng bệnh, đặc biệt lưu ý ứng dụng CNC trong NN không đơn thuần là ứng dụng tiến bộ công nghệ thông tin, tự động hóa vào trồng trọt, chăn nuôi… Khuyến khích việc ứng dụng các thành tựu khoa học, công nghệ, chế phẩm sinh học trong sản xuất các sản phẩm NN sạch nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm hàng hóa phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu; áp dụng các công nghệ thích hợp với điều kiện của tỉnh (chế biến, bảo quản nông sản, xử lý môi trường và phát triển bền vững). Khuyến khích người chăn nuôi áp dụng các công nghệ xây dựng chuồng trại tiên tiến, công nghệ dây chuyền máng ăn, máng uống tự động. 5.2.3. Công tác khuyến nông, khuyến ngư, khuyến lâm - Tăng mức đầu tư cho công tác khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư, nhất là vùng Bảy Núi, vùng đồng bào dân tộc Khmer. Triển khai xây dựng các chương trình giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản nuôi đảm bảo đủ giống tốt cung cấp cho SXNN. Có chính sách thu hút các nhà khoa học trong hợp tác chuyển giao tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất. Tăng dần hàm lượng KH - CN trong giá trị nông sản, thủy sản từng bước thực hiện cơ khí hóa và ứng dụng CNC trong SXNN. - Xây dựng mạng lưới dịch vụ khuyến nông tự quản cơ sở bao gồm: các HTX NN, câu lạc bộ nông dân, tổ hợp tác... Các câu lạc bộ là nơi giúp đỡ nông dân chuyển giao, tập huấn tiến bộ kỹ thuật và công nghệ, là nơi trao đổi kinh nghiệm sản xuất, giải đáp thắc 266

mắc, tư vấn, thông tin, tổ chức tham quan hội thảo, giúp nông dân về tín dụng và xây dựng tủ sách khuyến nông. - Xây dựng, tổng kết và chỉ đạo nhân rộng các mô hình sản xuất nông, lâm, thủy sản có hiệu quả như mô hình lúa chất lượng cao, rau an toàn, cây ăn trái, hoa cây cảnh, cây được liệu, nấm ăn, nấm dược liệu, chăn nuôi công nghiệp, mô hình kinh tế trang trại… 5.2.4. Cơ giới hóa SXNN và chế biến Tạo điều kiện hỗ trợ cho các hộ nông dân ở các vùng sản xuất nông sản hàng hoá, vùng chuyên canh sản xuất tập trung đầu tư mua máy móc, thiết bị cơ giới hoá các khâu trồng trọt nói chung và cho từng loại cây trồng khác nhau, chế biến nông sản. Cơ giới hóa cây trồng gắn với việc thực hiện “cánh đồng lớn” được áp dụng đồng bộ các tiến bộ kỹ thuật và công nghệ vào sản xuất như san bằng mặt ruộng bằng tia lazer, thực hiện lịch thời vụ gieo sạ tập trung, bơm nước tập trung. Cơ giới hoá khâu làm đất, khâu gieo trồng và chăm sóc, toàn bộ khâu phun thuốc trừ sâu, ứng dụng công nghệ sạch nhằm hạn chế độc tố trong nông sản, bảo vệ môi trường., khâu thu hoạch, làm khô, bảo quản. Đối với chế biến nông sản: Phát triển chế biến gắn vùng nguyên liệu với quy mô và công suất thích hợp. Các sản phẩm ưu tiên chế biến: rau quả, lúa gạo, bột cá, tôm phục vụ chế biến thức ăn chăn nuôi, chế biến thịt các loại, chế biến phân hữu cơ với nguyên liệu tại chỗ. Triển khai, vận dụng Quyết định 68/2013/QĐ-TTg (14/11/2013) về chính sách hỗ trợ nhằm giảm tổn thất trong NN. 5.2.5. Tiếp tục đổi mới hệ thống nghiên cứu, chuyển giao KH - CN, đào tạo và dịch vụ công Đẩy mạnh XHH một số loại hình dịch vụ sự nghiệp công lập theo hướng tự chủ, tự chịu trách nhiệm; huy động sự tham gia của tất cả các thành phần kinh tế, đặc biệt các doanh nghiệp ngoài nhà nước vào các hoạt động KH - CN, đào tạo và các dịch vụ NN khác; phân cấp mạnh mẽ hoạt động khuyến nông cho các tổ chức nông dân và doanh nghiệp; tăng kinh phí đầu tư cho KH - CN, đào tạo nguồn nhân lực và khuyến nông; tiếp tục đổi mới cơ chế hoạt động và tăng cường năng lực cho các đơn vị sự nghiệp công lập. Tăng kinh phí đầu tư cho KH - CN và khuyến nông. Tập trung các trung tâm hoạt động sự nghiệp phục vụ KH - CN (sản xuất khảo nghiệm giống, sản xuất phân phối thuốc, bảo vệ vật nuôi cây trồng, các trạm, trại quan trắc, giám định,…), các trung tâm và cơ sở đào tạo cán bộ, công nhân kĩ thuật đáp ứng nhu cầu của ngành. 267

Nâng cao vai trò của các tổ chức nông dân và doanh nghiệp trong việc xác định nội dung ưu tiên nghiên cứu; hoàn thiện hệ thống giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động nghiên cứu, chuyển giao KH - CN và đào tạo nguồn nhân lực trong NN. An Giang cùng với Đồng Tháp và Kiên Giang là các tỉnh dẫn đầu cả nước về sản lượng, kim ngạch xuất khẩu hai “sản phẩm quốc gia”: lúa và cá. Đây được coi là vùng trọng điểm về SXNN. Do đó, kiến nghị với Chính phủ ưu tiên tập trung đầu tư nhằm hình thành các trung tâm khoa học với số lượng lớn các cơ quan nghiên cứu, cán bộ khoa học tại đây. Hỗ trợ nông dân kết nối, tiếp cận với dịch vụ nghiên cứu, chuyển giao và áp dụng tiến bộ kỹ thuật; mở rộng các hình thức đào tạo nghề gắn với chuyển giao tiến bộ kỹ thuật và công nghệ mới; nhân rộng các mô hình tốt trong đào tạo nghề cho lao động NT. 5.3. Tăng cường đầu tư hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ SXNN 5.3.1. Hạ tầng thủy lợi phục vụ nông nghiệp Từng bước hoàn thiện hệ thống thuỷ lợi, hướng tới phục vụ đa mục tiêu, chủ động cấp nước, tiêu thoát nước, KSL đảm bảo lịch thời vụ và quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi. Huy động mọi nguồn lực từ ngân sách nhà nước, các nguồn vốn hợp pháp khác trong nước và ngoài nước, đồng thời huy động sự đóng góp của người dân để đầu tư xây dựng công trình thuỷ lợi. Bên cạnh là việc tranh thủ nguồn vốn đầu tư của TW cho các công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh, trong vùng Tứ giác Long Xuyên. + Đầu tư nâng cấp, cải tạo các công trình kênh mương phục vụ cho SXNN: Toàn tỉnh có 2.849 tuyến kênh với tổng chiều dài: 7.042 km. Trong đó có 28 tuyến sông rạch, kênh cấp I dài 703 km, 290 tuyến kênh cấp II dài 1.721 km, 858 tuyến kênh cấp III dài 2.045 km và 1.673 kênh nội đồng dài 2.573 km. Do đó, khối lượng công việc nạo vét kênh mương, gia cố đê bao là rất lớn. + Hệ thống đê bao KSL: hiện toàn tỉnh có 623 tiểu vùng với chiều dài 5.364 km KSL bảo vệ sản xuất cho 238.949 ha. Trong đó có 397 tiểu vùng bao với chiều dài 3.779 km KSL cả năm cho hơn 176.079 ha đất sản xuất 03 vụ và 224 tiểu vùng bao với chiều dài 1.585 km KSL tháng 8 cho 62.771 ha đất sản xuất 02 vụ. Một số địa phương hiện đang có nhu cầu lớn về nguồn vốn để đầu tư xây mới, nâng cấp đê bao KSL như: Tịnh Biên, An Phú, Tri Tôn… Mục tiêu đến năm 2020 là đầu tư mới hệ thống đê bao KSL cho gần 80.000 ha canh tác; trong đó: Tri Tôn (hơn 20.000 ha), Tịnh Biên (hơn 12.000 ha), An Phú (hơn 11.000 ha); các huyện: Châu Phú, Châu Thành, Thoại Sơn, Phú Tân cả làm mới và nâng cấp, cải tạo bình quân hơn 8.000 ha canh tác cho mỗi địa phương. 268

+ Đầu tư hệ thống trạm bơm điện quy mô vừa và nhỏ: Hiện toàn tỉnh có 1.790 trạm bơm điện phục vụ tưới tiêu cho khoảng 170.000 ha SXNN. Trong đó diện tích gieo trồng được tưới bằng trạm bơm điện cả năm 238.000 ha (đạt 35% - so diện gieo trồng cả năm 683.000 ha), diện tích được tiêu bằng trạm bơm điện cả năm 476.000 ha (đạt 70%). Mục tiêu đến năm 2020, An Giang sẽ có 5.000 trạm bơm điện, với tổng công suất là 5 triệu m3/h (bình quân 1.000 m3/h/trạm). Quy hoạch các trạm bơm điện phải gắn với xây dựng đồng bộ, hoàn chỉnh hệ thống thủy lợi từ đầu mối, kênh mương, đê bao, bờ bao, cống bọng và các công trình nội đồng, đồng thời phải trên cơ sở quy hoạch phát triển mạng lưới cung cấp điện của từng địa phương, từng tiểu vùng, nhằm giảm tổn thất về nước và tiết kiệm năng lượng điện tiêu thụ. Mục tiêu là thay thế hầu hết trạm bơm dầu hiện có và phát triển hệ thống trạm bơm điện quy mô vừa và nhỏ theo quy hoạch và phù hợp với định hướng phát triển KT - XH của tỉnh, nhất là đáp ứng kịp thời cho sản xuất trên các vùng chuyên canh hàng hóa. Tập trung đầu tư xây dựng các trạm bơm điện tại các vùng chuyên canh, đã hoàn chỉnh hệ thống bờ bao, các hướng bơm tưới, bơm tiêu đã rõ ràng; các vùng có nhu cầu cao về tiêu rút nước. Trong đó, ưu tiên đầu tư sửa chữa, nâng cấp, thay thế các trạm bơm dầu đang hoạt động phục vụ cấp nước cho sản xuất. Tăng cường XHH về đầu tư và quản lý, sử dụng các trạm bơm nhằm nâng cao trách nhiệm và quyền lợi của nhân dân trong tỉnh, đảm bảo sử dụng hiệu quả và lâu bền các công trình. Về vốn đầu tư: Vốn thực hiện cần được huy động từ nhiều nguồn: hỗ trợ của ngân sách nhà nước, vốn của các doanh nghiệp, cá nhân, vốn vay và lồng ghép nguồn vốn các chương trình đề án đã và đang thực hiện trên cùng địa bàn. Huy động sự tham gia, đóng góp của cộng đồng dân cư thông qua công tác giải phóng mặt bằng, xây dựng, củng cố hệ thống bờ bao, cống bọng, nạo vét kênh mương và cải tạo đồng ruộng; đóng góp chi phí duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa, vận hành các trạm bơm. 5.3.2. Hạ tầng xử lý môi trường cho vùng NTTS Trong thời kỳ quy hoạch, trên các vùng chuyên canh NTTS phải thực hiện đầy đủ các Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia cho các cơ sở NTTS thương phẩm (QCVN 01 - 80: 2011/BNNPTNT), cơ sở sản xuất, kinh doanh thủy sản giống (QCVN 01 - 81: 2011/BNNPTNT). Như vậy, nhu cầu đầu tư hạ tầng xử lý môi trường cho vùng NTTS trong thời gian tới là rất lớn, cả về vốn đầu tư và yêu cầu kỹ thuật. Ước tính quỹ đất để đầu tư xây dựng hạ tầng xử lý môi trường (ao xử lý thải, kênh mương cấp, tiêu nước…) chiếm khoảng 15 – 25% quỹ đất NTTS. Riêng vùng chuyên canh NTTS đến năm 2015 là 269

2.390 ha, năm 2020 là 3.570 ha và năm 2030 là 4.860 ha thì cần hệ thống xử lý môi trường có quy mô lên đến 350 - 600 ha năm 2015, 535 - 890 ha năm 2020 và 730 – 1.215 ha năm 2030. 5.3.3. Phát triển hệ thống giao thông nông thôn, giao thông nội đồng Phát triển giao thông NT nhằm tạo sự gắn kết, liên hoàn, thông suốt với mạng lưới giao thông của tỉnh, làm cầu nối giữa các vùng chuyên canh, sản xuất hàng hóa, vùng nguyên liệu với cơ sở chế biến, giữa sản xuất và tiêu thụ; đảm bảo thuận tiện cho các phương tiện cơ giới hóa NN đi lại, vận chuyển hàng hóa thuận tiện trong cả mùa khô và mùa mưa. Đầu tư nâng cấp, mở mới các tuyến đường huyện, đường xã, đồng bộ hóa giữa cầu – đường NT. Hình thành mạng lưới giao thông NT thông suốt nối liền các tuyến quốc lộ, đường tỉnh, về đến địa bàn xã ấp. 5.3.4. Hệ thống các công trình điện nông thôn Nhằm đảm bảo cho NN, NT có đủ điều kiện phát triển cơ giới hóa trong các khâu trước, trong và sau quy hoạch, cơ giới hóa thủy lợi, phát triển công nghiệp, ngành nghề NT... cần phát huy mọi nguồn có thể khai thác. Đẩy nhanh việc sử dụng điện trong các khâu cơ giới hoá trong NN NT – bơm nước (tưới, tiêu), cơ giới hoá khâu chế biến NLTS. Tập trung đầu tư nâng cấp, cải tạo các hệ thống lưới điện: truyền tải, phân phối, hạ áp để bảo đảm cung cấp điện đầy đủ cho hoạt động sản xuất, kinh doanh; quan tâm đến cấp điện cho hệ thống các trạm bơm nước phục vụ tưới cho SXNN. 5.3.5. Đầu tư tăng cường cơ sở hạ tầng và trang thiết bị cho hệ thống các trạm trại kỹ thuật Hỗ trợ các cơ sở nghiên cứu, sản xuất kinh doanh giống cây trồng trong đầu tư nâng cao năng lực hoạt động và phục vụ, đảm bảo cung cấp đủ giống tốt cho sản xuất. Hỗ trợ đầu tư tăng cường cho các trại giống gia súc, giống gia cầm đảm bảo có đủ lượng giống ông bà, giống bố mẹ có chất lượng tốt cung cấp cho người chăn nuôi. Trong đó chú trọng các loại giống heo lai có tỷ lệ nạc cao, các giống gia cầm nhập nội theo hướng siêu thịt, siêu trứng chất lượng cao. Hỗ trợ đầu tư cho việc nhân giống bò sữa, bò thịt để đảm bảo đủ lượng bò giống có sản lượng cao, thích nghi với điều kiện của tỉnh. Đầu tư tăng cường cho các cơ sở, trạm trại nghiên cứu khoa học và thực nghiệm trên địa bàn, để thực hiện tốt việc nghiên cứu thử nghiệm.

270

5.4. Hoàn thiện các hình thức tổ chức sản xuất trong nông nghiệp, khuyến khích tích tụ ruộng đất hợp lý 5.4.1. Tổ chức sản xuất trong NN Phát triển mạnh kinh tế trang trại, gia trại, các HTX kiểu mới. Khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư để phát triển NN. Tăng cường vai trò của nhà nước để đảm bảo cung ứng đầy đủ, kịp thời vật tư hàng hoá và tiêu thụ sản phẩm cho nông dân. Khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào địa bàn NT, đặc biệt là các doanh nghiệp tiêu thụ và chế biến sản phẩm NN. Nhà nước hỗ trợ công tác đào tạo, bồi dưỡng cho các chủ hộ, chủ trang trại và chủ các doanh nghiệp NN. Triển khai, hướng dẫn và thực hiện hỗ trợ vốn kinh doanh, đất đai để khuyến khích phát triển HTX theo quy định của Chính phủ. Nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các HTX NN, tuyên truyền, vận động xây dựng các HTX mới trên cơ sở liên kết, hợp tác tự nguyện giữa các hộ, trang trại, doanh nghiệp bằng nhiều hình thức, quy mô. Nâng cao chất lượng hoạt động của các ban quản trị tổ hợp tác, HTX trong lĩnh vực dịch vụ NN. Thực hiện liên kết sản xuất giữa nông dân, doanh nghiệp, nhà nước và nhà khoa học để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh trong NN. 5.4.2. Khuyến khích tích tụ ruộng đất hợp lý Tích tụ đất với quy mô hợp lý (tùy vào đối tượng và công nghệ sản xuất) là cơ sở hạ tầng quan trọng nhất để hiện đại hoá nông nghiệp, nhất là cơ giới hóa, thủy lợi hóa, ứng dụng công nghệ cao và là chỗ dựa cơ bản để nâng cao sức cạnh tranh của nền nông nghiệp hàng hóa hướng ra xuất khẩu. Một nền NN sản xuất dựa vào sản xuất của hộ gia đình với quy mô nhỏ và siêu nhỏ, với những thửa ruộng manh mún là lực cản rất lớn đối với sự nghiệp phát triển nền NN hàng hóa lớn. Thực tế hiện nay đã hé mở hướng tích tụ ruộng đất từ hộ nông dân sản xuất nhỏ sang hộ nông dân sản xuất lớn và doanh nghiệp NN kinh doanh quy mô lớn theo hướng như sau: - Nông dân chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho chủ mới. - Nông dân cho chủ mới thuê quyền sử dụng đất. - Nông dân góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất với chủ mới. Làm được như vậy, ruộng đất sẽ được chuyển dần sang những chủ mới giau tâm huyết với NN, có đủ khả năng về vốn và ứng dụng công nghệ mới, CNC với NN, nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của hàng hóa nông sản. 271

Làm theo hướng này thì sẽ có nhiều nông dân sẽ “từ bỏ” nghề làm ruộng chuyển sang làm việc khác có thu nhập cao hơn, đó là vấn đề có tính quy luật trong quá trình CNH – HĐH mà tỉnh An Giang phải chủ động để tìm kiếm những giải pháp phù hợp theo hướng phát triển nhanh công nghiệp và dịch vụ (trong đó có tiểu thủ công nghiệp, công nghiệp, dịch vụ du lịch NT). 5.5. Hỗ trợ nông dân nâng cao sức cạnh tranh Xác định hỗ trợ nông dân chứ không làm thay nông dân trong việc nâng cao sức cạnh tranh nông sản. Tỉnh sẽ tiếp tục có chính sách, chương trình hỗ trợ nông dân nâng cao sức cạnh tranh, nhất là cạnh tranh quốc tế, thông qua hình thức cải tiến hạ tầng cơ sở NT và xây dựng hành lang pháp lý để nông dân sản xuất có hiệu quả, nhưng cũng đủ mạnh để bảo vệ trước các cú sốc từ bên ngoài [nông dân là đối tượng rất dễ bị tổn thương]. Những việc có thể làm như: Hỗ trợ việc tăng cường kỹ năng nghề nghiệp, quản lý tài chính và tài nguyên; hỗ trợ việc thay đổi ngành nghề phù hợp; hỗ trợ dịch vụ tư vấn về tình hình tài chính; hỗ trợ tài chính cho các hộ nông dân đặc biệt gặp khó khăn... hay khuyến khích nông dân thành lập tổ hợp tác, tổ đoàn kết (hiệp hội) sản xuất nhằm giảm bớt cạnh tranh nội bộ và để Nhà nước triển khai thực hiện các giải pháp phát triển ngành thông qua hiệp hội. Hoặc thông qua hiệp hội, nông dân thực hiện quyền mặc cả cho nông sản của mình; định hướng nông dân không phải “chặt - trồng" để theo đuôi thị trường. Giúp nông dân có thể dự đoán được năng suất từng vụ mùa để có những hành động tiếp theo, tính toán được “cung - cầu” của thị trường hiện tại. Chất lượng và hàm lượng chất xám cao cho nông sản là mục tiêu hàng đầu trong tất cả những nỗ lực của khoa học NN. Tỉnh chủ động hợp tác với các Viện nghiên cứu, trường Đại học trong và ngoài nước, hoặc có cơ chế, chính sách hỗ trợ, khuyến khích, bảo hộ các Viện, trung tâm nghiên cứu NN của tỉnh (bao gồm cả thành phần tư nhân) trong việc nhập khẩu giống và công nghệ để khảo cứu, kiểm chứng, ứng dụng và chuyển giao công nghệ cho nông dân. 5.6. Phát triển thị trường tiêu thụ nông sản và công tác xúc tiến thương mại Phát triển thị trường tiêu thụ nông sản của tỉnh bao gồm cả mở mới và mở rộng thị trường xuất khẩu và nhất là thị trường nội địa. Trong bối cảnh tình hình Biển Đông như hiện nay, cũng là cơ hội để các doanh nghiệp sản xuất, chế biến, thương mại nông sản có bước đi dứt khoát, từng bước thoát khỏi sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, từng bước chuyển đổi cơ cấu thị trường, tạo sự gắn kết giữa các doanh nghiệp với nhau, giữa doanh nghiệp với nông dân nhằm nâng cao nội lực. Hướng tới mục tiêu liên kết, qua đó

272

khai thác tốt lợi thế về tiềm năng, thế mạnh và góp phần tiêu thụ các sản phẩm nông sản, nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống cho người dân trong tỉnh. Nghiên cứu xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm NN, xây dựng trang điện tử (website) giới thiệu về những sản phẩm nông, lâm, thủy sản gắn với các vùng sản xuất an toàn. Đẩy mạnh, đổi mới công tác xúc tiến thương mại, dự báo thị trường; khuyến khích, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh ký kết hợp đồng sản xuất, tiêu thụ sản phẩm để phát triển và mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản trong nước và từng bước xuất khẩu. Xây dựng mạng lưới tiêu thụ nông sản phẩm rộng khắp, đa dạng loại hình và quy mô, khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham gia. Tiếp tục củng cố và nâng cao vai trò của hệ thống thương mại dịch vụ. Hướng dẫn, tạo điều kiện để các HTX có thể đảm nhận dịch vụ đầu ra cho sản phẩm hàng hoá. Tăng cường liên kết “4 nhà”, nối liền sản xuất với chế biến, kinh doanh, xuất khẩu đảm bảo các tiêu chuẩn mà thị trường đòi hỏi ở từng khâu, trên cơ sở phân chia hợp lý lợi nhuận và rủi ro ở tất cả các bước cho mọi đối tượng tham gia, nhất là phải chú ý đến quyền lợi của nhà nông. Bên cạnh đó, khẩn trương thành lập các hiệp hội ngành hàng trong NN, NT để hạn chế cạnh tranh nội bộ và có tiếng nói bảo vệ quyền lợi chung. Đề nghị UBND tỉnh, Sở Công thương triển khai thực hiện đúng tiến độ các dự án hạ tầng thương mại đã được phê duyệt theo Đề án Phát triển thương mại NT tỉnh An Giang đến năm 2020 (Quyết định số 2277/QĐ-UBND ngày 01 tháng 12 năm 2010); Phê duyệt Quy hoạch phát triển mạng lưới Chợ, Siêu thị, Trung tâm thương mại tỉnh An Giang đến năm 2020 (theo Quyết định 2502/QĐ-UBND ngày 25 tháng 11 năm 2008): + Xây mới 04 chợ đầu mối nông, TS ở địa bàn 04 huyện Châu Thành, Châu Phú, Chợ Mới và An Phú (Cơ quan chủ trì thực hiện: Sở NN&PTNT; Thời gian thực hiện: từ 2011 đến năm 2015; Nguồn vốn đầu tư từ các thành phần kinh tế trong và ngoài nước, ngân sách TW hỗ trợ đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng). + Hệ thống cửa hàng kinh doanh tổng hợp. + Hệ thống siêu thị và trung tâm thương mại; Các dự án phát triển siêu thị tại địa bàn xã: xây dựng 5 siêu thị tại 5 xã thuộc 4 địa bàn: TP.Long Xuyên, huyện An Phú, Châu Phú, Phú Tân. + Dự án phát triển chợ dân sinh: xây mới 54 chợ, di dời - xây mới 11 chợ, nâng cấp 97 chợ.

273

+ Dự án phát triển chợ biên giới, chợ cửa khẩu, chợ trong khu kinh tế cửa khẩu: cải tạo, nâng cấp và nâng cấp mở rộng 05 chợ; xây mới 13 chợ. + Hệ thống cơ sở giết mổ gia súc tập trung. + Hệ thống kho chứa. + Hệ thống của hàng kinh doanh thương mại và dịch vụ. + Mạng lưới các doanh nghiệp sản xuất, chế biến, lưu thông thuộc mọi thành phần kinh tế. + Mạng lưới HTX các loại, quy mô và cấp độ khác nhau. + Mạng lưới tư thương buôn bán nhỏ. + Thành lập hiệp hội các nhà bán buôn, bán lẻ, chợ, siêu thị. 5.7. Bảo vệ môi trường NN, nông thôn và ứng phó với BĐKH trong SXNN 5.7.1. Bảo vệ môi trường SXNN Để bảo vệ cây trồng, tăng năng suất, nông dân phải sử dụng một lượng phân bón vô cơ, thuốc bảo vệ thực vật rất lớn. Bình quân mỗi năm nông dân trong tỉnh An Giang sử dụng trên 7.600 tấn thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), thải ra mội trường trên 1.120 tấn vỏ chai, bao bì đã qua sử dụng; trong đó còn trên 20,8 tấn thuốc tồn dư bám lại trên vỏ chai, bao, bì và chưa bỏ được thói quen khi sử dụng xong thải bỏ bừa bãi ngay trên bờ ruộng, xuống kênh rạch, hay gom đốt theo rơm rạ, chôn lấp không an toàn hoặc tái sử dụng làm phao giăng lưới bắt cá, tôm, sử dụng thuốc sai mục đích, không theo qui trình 4 đúng (đúng liều, đúng thuốc, đúng thời điểm, đúng cách)… Đáng lo ngại là cho đến nay còn có tình trạng thuê người phun xịt thuốc BVTV trên đồng ruộng không có kiến thức bảo hộ lao động độc hại, không ý thức thải bỏ đúng nơi qui định rác thải NN khi đã sử dụng… làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến thổ nhưỡng, nguồn nước sinh hoạt hàng ngày và môi trường nuôi, trồng của người dân. Theo đánh giá của Chi cục Bảo vệ Môi trường tỉnh An Giang, thời gian qua địa phương đã có nhiều hoạt động thiết thực nhằm hạn chế ô nhiễm môi trường từ rác thải NN như phát động chương trình “Cùng nông dân bảo vệ môi trường”; “Thu gom chất thải NN65”; “Cộng đồng cùng loại trừ rác thải thuốc BVTV”; áp dụng biện pháp 1P5G, trồng hoa trên bờ ruộng lúa, vận động tuyên truyền nâng cao ý thức trách nhiệm của nông dân... Tuy nhiên vẫn chưa có chuyển biến tích cực, việc thu gom, xử lý chất thải rắn nguy

Theo Hội Nông dân tỉnh An Giang, các phong trào “Thu gom chất thải nông nghiệp” của Hội, hàng năm cũng chỉ thu gom khoảng 1,2 tấn vỏ chai, bao bì...

274

hại từ vỏ chai, bao bì thuốc BVTV chưa được thực hiện tốt, gây ảnh hưởng rất lớn đến môi trường và sức khỏe của người dân. Bài toán khó hiện nay là nông dân An Giang tuy có nhận thức về tác hại của ô nhiễm môi trường từ rác thải NN nguy hại như vỏ chai, bao, bì thuốc BVTV nhưng vẫn chưa từ bỏ thói quen tái sử dụng, hay thải bỏ bừa bãi, chỉ thu gom theo phong trào từng đợt nên kết quả thu được còn rất khiêm tốn (chỉ khoảng 5 tấn/năm). Nông dân vẫn chưa quan tâm đến việc xử lý rác thải NN an toàn, vẫn có thói quen xử lý đơn giản, thuận tiện thải bỏ tại chỗ sau khi đã sử dụng. [Theo đó, có đến 65% vỏ chai, bao bì sau khi sử dụng đã thải ngay trên đồng ruộng hoặc thải bỏ, súc rửa trên kênh rạch; 10% bán cho các điểm thu mua phế liệu; 5% đốt hoặc chôn lấp; chỉ 20% được thu gom xử lý đúng qui định]. Hầu hết các chương trình ra quân thu gom hay tuyên truyền vận động nông dân chỉ thực hiện vài đợt trong năm và mỗi đợt chỉ diễn ra trong thời gian ngắn vài ngày, nên hiệu quả không cao. Bên cạnh đó, tỉnh cũng thiếu kinh phí cho tiêu hủy, thiếu bãi xử lý rác thải đúng tiêu chuẩn; chưa thu hút được các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thuốc BVTV chung tay bảo vệ môi trường. Công tác tuyên truyền của các cơ quan chức năng, đoàn thể, các công ty sản xuất thuốc BVTV không nhiều, thiếu tính bền vững... Hiện An Giang chưa có khu, điểm, nhà máy xử lý chất thải rắn NN đúng qui chuẩn an toàn cho môi trường. Để hạn chế ô nhiễm môi trường do chất thải rắn NN gây ra, cần xử lý triệt để, không nên xử lý bằng biện pháp truyền thống như đốt hay chôn lấp. Có cơ chế hoặc chế tài để các công ty thuốc BVTV cần có trách nhiệm trong thu gom, xử lý tiêu hủy các vỏ chai, vỏ bao bì thuốc BVTV. Tỉnh cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức của cộng đồng, chuyển đổi hành vi nhất là đối với nông dân, trong việc thu gom sản phẩm thải ra sau khi sử dụng; các địa phương cần nghiên cứu dành quỹ đất để xây dựng các điểm, khu, nhà máy xử lý chất thải rắn NN đúng qui chuẩn an toàn cho môi trường. Trên các đồng ruộng cần triển khai thực hiện nhiều điểm thu gom rác thải, vỏ chai, bao bì thuốc BVTV theo quy định; đồng thời, nghiên cứu cách thức, mô hình để xử lý chất thải sau thu gon này đảm bảo đúng quy định của Luật Bảo vệ môi trường. Ví dụ, các địa phương có thể ký hợp đồng được với các công ty chuyên hoạt động ở lĩnh vực xử lý này để xử lý lượng rác thải nguy hại này theo quy định, góp phần bảo vệ môi trường sống lành mạnh, bảo vệ an toàn sức khỏe cho nhân dân. Trong lĩnh vực nuôi thủy sản, việc bảo vệ môi trường cũng còn đang bỏ ngỏ. Theo tính toán của các chuyên gia, đối với nuôi cá tra, chỉ khoảng 20% lượng thức ăn khô được chuyển hóa vào thành trọng lượng cá, còn lại dư thừa, bài tiết và nằm lại ở bùn thải, nước thải. Sau khi thu hoạch, hầu hết lượng bùn thải (không qua xử lý) được xả trực tiếp vào kinh rạch cũng là tác nhân lớn gây ô nhiễm môi trường; đe dọa nghiêm trọng đến chất 275

lượng nguồn nước cấp, ảnh hưởng trực tiếp đến những vụ mùa tiếp theo. Giải pháp bảo vệ môi trường trong NTTS: - Tiếp tục đào tạo huấn luyện về nhân lực xây dựng vùng nuôi thủy sản an toàn và chất lượng theo các tiêu chuẩn quốc tế để có lực lượng nòng cốt có kiến thức sâu rộng về an toàn chất lượng, HACCP, GLOBALGAP… - Tiếp tục khuyến khích các doanh nghiệp chế biến thủy sản xây dựng và mở rộng các vùng nuôi cá theo tiêu chuẩn quốc tế, có hệ thống xử lý nước thải đảm bảo không gây ô nhiễm môi trường. - Các cơ sở sản xuất kinh doanh thức ăn, thuốc hóa chất phục vụ cho NTTS gắn kết với cơ sở nuôi, vùng nuôi tham gia vào chuỗi cung ứng sản xuất đạt tiêu chuẩn chất lượng. Tham gia các lớp tập huấn về an toàn chất lượng cung cấp sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng đáp ứng yêu cầu của cơ sở nuôi, vùng nuôi đồng thời gây ô nhiễm môi trường. - Áp dụng BMP66: Phát triển các biện pháp nuôi tốt cá tra, thực hiện quy tắc thực hành nuôi tốt theo BMP đối với các cơ sở nuôi thủy sản trên địa bàn tỉnh An Giang, đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn an toàn chất lượng và bảo vệ môi trường. - Áp dụng nghiêm ngặt các điều kiện đã được Bộ NN&PTNT quy định về điều kiện cơ sở, vùng nuôi cá tra tham canh đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm ban hành theo Thông tư số 45/2010/TT-BNNPTNT ngày 22/7/2010. - Đặt ra các chỉ tiêu phấn đấu như: tỷ lệ diện tích nuôi thủy sản được chứng nhận nuôi an toàn chất lượng theo các tiêu chuẩn quốc tế, sản lượng nguyên liệu thủy sản xuất khẩu của tỉnh được chứng nhận đạt tiêu chuẩn an toàn chất lượng, vùng nuôi thuộc các doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu được chứng nhận nuôi an toàn theo các tiêu chuẩn quốc tế, hộ nuôi thủy sản được đào tạo các lớp huấn luyện kỹ năng nuôi thủy sản an toàn và chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế và chọn tạo giống thủy sản chất lượng cao, tỷ lệ cán bộ thủy sản cấp tỉnh và huyện- thị- thành phố được đào tạo kiến thức về tiêu chuẩn an toàn chất lượng. Như vậy, cách giảm thiểu tác nhân gây ô nhiễm môi trường trong SXNN là thực hiện đồng bộ các giải pháp từ nâng cao nhận thức của người dân và các giải pháp về mặt kỹ thuật (ứng dụng KH - CN để xử lý ô nhiễm môi trường). Đối với chăn nuôi, ngành NN&PTNT tiếp tục khuyến cáo người chăn nuôi áp dụng biện pháp chăn nuôi an toàn, xử lý chất thải thông qua xây dựng hầm biogas. Quy hoạch 66

BMP (Best Management Practices – Thực hành quản lý tốt nhất) có thể hiểu là các biện pháp được sử dụng nhằm hạn chế các tác động, ảnh hưởng của hoạt động NTTS, xây dựng cơ sở hạ tầng... đến chất lượng của nguồn nước.

276

các vùng chăn nuôi tập trung, đảm bảo an toàn dịch bệnh, ứng dụng CNC để xử lý vệ sinh, giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Tích cực vận động nhân dân thực hiện xử lý chất thải chăn nuôi, giảm thiểu các bệnh truyền nhiễm từ gia súc, gia cầm trong các khu dân cư. 5.7.2. Bảo vệ môi trường nông thôn Tỉnh An Giang đang ra sức xây dựng NTM. Trong tiến trình này, bảo vệ môi trường là một trong những tiêu chí cần phải đạt được. Tuy nhiên, ở nhiều vùng nông thôn, tình trạng ô nhiễm môi trường vẫn chưa được giải quyết có hệ thống, nhất là ở các làng nghề và trong SXNN. Tình trạng ô nhiễm môi trường ở nhiều NT đang ở mức báo động, đã và đang gây ra những tác động mạnh mẽ và lâu dài đến sức khoẻ cộng đồng. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Ở nhiều nơi, do các làng nghề gây ra, ở nhiều nơi thì do nước thải, chất thải từ SXNN như sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, rác thải sinh hoạt. Theo Sở TN&MT tỉnh An Giang, bình quân mỗi ngày toàn tỉnh phát sinh trên 1.300 tấn rác thải rắn từ sinh hoạt. Thế nhưng tỉnh chỉ mới thu gom, xử lý được 60% số rác thải rắn ở khu vực thành thị, từ 5-15% khối lượng rác phát sinh trong ngày ở vùng NT, số còn lại do người dân tự đốt hoặc thải ra sông ngòi, kênh, rạch. Nhiều xã không có quy hoạch các bãi rác tập trung, không có bãi rác công cộng, không quy định chỗ tập trung rác thải, không có người và không có phương tiện chuyên chở rác. Do đó, các bãi rác tự phát đã hình thành ở rất nhiều nơi. Hiện nay toàn tỉnh mới có 11 bãi rác lớn và một số ít bãi rác nhỏ - bãi lộ thiên xây dựng không đúng quy trình kỹ thuật, không đảm bảo yêu cầu vệ sinh môi trường, đang quá tải, gây ô nhiễm nghiêm trọng môi trường đất, không khí. Mặc dù từ năm 2006, tỉnh đã tập trung trang bị phương tiện thu gom, phối hợp cùng các huyện đầu tư xây dựng 8 mô hình thu gom, xử lý rác bằng phương pháp ủ phân vi sinh yếm khí compost cho khu vực NT nhưng cho đến nay An Giang vẫn chưa giải quyết dứt điểm lượng rác thải trong các khu dân cư. Có thể nói, công tác thu gom, xử lý rác thải rắn gây ô nhiễm môi trường đang là bài toán khó cho tỉnh An Giang. Nguyên nhân là do cộng đồng chưa ý thức trách nhiệm bảo vệ môi trường; chưa thống nhất đơn vị dịch vụ công từ tỉnh, huyện, thị, xã, chủ yếu chính quyền địa phương tự tổ chức thu gom. Đặc biệt, điểm quy tập rác thải rắn thiếu trầm trọng khiến việc thu gom rác không hiệu quả và triệt để. Do đó, trong thời gian tới, UBND tỉnh cần chỉ đạo Sở Xây dựng và các sở, ban ngành, địa phương có liên quan triển khai thực hiện các nội dung, dự án xử lý rác thải rắn trên địa bàn tỉnh theo Quyết định 1456/QĐ-UBND (ban hành năm 2011) về “Phê duyệt quy hoạch quản lý chất thải rắn tỉnh An Giang đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”. 277

Vấn đề ô nhiễm môi trường ở khu vực NT đã và đang tạo ra những rào cản lớn trong việc thực hiện chủ trương xây dựng NTM văn minh, hiện đại. Điều này đòi hỏi các cấp, các ngành cần gắn chặt phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường, đẩy mạnh công tác bảo vệ môi trường trong tiến trình thực hiện CNH, HĐH. Quy hoạch phát triển các khu dân cư, cụm dân cư ở NT gắn liền với cấp nước sạch và vệ sinh môi trường. Xây dựng mạng lưới tổ chức thực hiện nhiệm vụ quản lý môi trường NN, NT nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ môi trường và hỗ trợ nông dân trong thực thi các biện pháp bảo vệ môi trường. Tăng cường năng lực hoạt động nghiên cứu khoa học môi trường, ứng dụng công nghệ và chuyển giao công nghệ môi trường vào thực tiễn nhằm nhanh chóng ngăn chặn ô nhiễm môi trường. Các công nghệ sản xuất và canh tác phải phù hợp hệ sinh thái của từng tiểu vùng trong tỉnh. Nâng cao năng lực quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường cho các cấp chính quyền và các ngành chức năng trong việc thực thi Luật Bảo vệ môi trường. Xây dựng cơ chế kiểm tra, giám sát các dự án đầu tư ngay từ khi xây dựng dự án nhằm loại bỏ các dự án không đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường và xử lý kịp thời các vi phạm. Tăng cường công tác truyền thông giáo dục môi trường ở địa bàn NT, phổ biến các mô hình vệ sinh môi trường; đẩy mạnh áp dụng các công cụ kinh tế trong quản lý môi trường; khuyến khích, mở rộng công tác XHH trong bảo vệ môi trường. 5.7.3. Giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu trong nông nghiệp Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT, tác động của BĐKH đối với KT - XH là rất nghiêm trọng và là một thách thức cho mục tiêu xóa đói giảm nghèo và sự phát triển bền vững của tỉnh; trong đó, SXNN được coi là một trong những lĩnh vực được đánh giá dễ bị tổn thương nhất do BĐKH gây ra. Theo kết quả phân tích mô hình cây trồng của Viện Môi trường NN cho thấy, BĐKH sẽ làm giảm năng suất của một số cây trồng chính. Ví dụ, năng suất lúa bình quân sẽ giảm đi 405,8kg/ha vào năm 2030 và 716,6 kg/ha vào năm 2050. Năng năng suất bắp sẽ giảm 444,5kg/ha vào năm 2030 và 781,9kg/ha vào năm 2050, nếu không có các giải pháp cải thiện về giống, biện pháp canh tác hoặc điều kiện sản xuất. + Giảm phát thải khí nhà kính: Ứng phó với BĐKH được biểu hiện qua thích ứng và giảm thiểu BĐKH, tức là giảm phát thải khí nhà kính. Một số phương án giảm phát thải khí nhà kính tiềm năng như quản lý tưới tiêu nước ruộng lúa, cải tiến thức ăn chăn nuôi, sử dụng khí sinh học, cải tạo vào nuôi dưỡng rừng... được coi là phù hợp với mục tiêu phát triển NN bền vững, thúc đẩy sản xuất, đem lại lợi ích kinh tế và môi trường cho người nông dân. 278

Cụ thể là trong kỹ thuật tưới tiêu nước cho lúa, thời kỳ mạ, giai đoạn cuối đẻ nhánh và sau trỗ 15-20 ngày là lúc yêu cầu nước của cây lúa thấp nhất nên có thể rút cạn nước, giữ ẩm. Biện pháp này có thể làm giảm phát thải methane (CH4)67 từ 25-30%, đồng thời tăng năng suất lúa 3-5%. Như vậy, nếu hàng năm thực hiện phương án tưới, điều tiết nước ruộng lúa sẽ có thể làm giảm được lượng phát thải khí nhà kính là 65,3kg/ha/năm CH4 canh tác hai vụ lúa. Xây dựng các bể biogas xử lý phế thải chăn nuôi sinh ra khí methane, dùng làm nhiên liệu đun nấu thay thế chất đốt ở vùng NT là phương án có nhiều triển vọng thực hiện ở An Giang. Với lượng phân thải của bốn con heo, hoặc hai con heo và một con bò là có đủ nguồn phân cung cấp cho một bể biogas với dung tích 5-7m3, đủ cung cấp chất đốt cho một hộ nông dân sử dụng. Thông qua việc xử lý phân - rác thải bằng công nghệ sinh hoặc đã tiết kiệm được nguồn nhiên liệu (chất đốt), tiết kiệm lượng điện cung cấp cho chăn nuôi và góp phần tích cực vào việc làm giảm phát thải khí nhà kính. Bể Biogas còn hạn chế được tình trạng ô nhiễm môi trường NT và sự phát thải gián tiếp khó kiểm soát của các chất thải. Đặc biệt là việc tăng cường cải tạo và nuôi dưỡng rừng hàng năm sẽ làm tăng sinh khối rừng mỗi năm. Như vậy, bể hấp thụ cácbon sẽ tăng lên. Cải tạo và nuôi dưỡng rừng cũng là biện pháp quản lý tốt tài nguyên đất rừng, đồng thời tạo ra công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người nông dân, cải thiện đời sống dân sinh. + Nguy cơ và khó khăn do thiếu hụt nguồn nước: Thách thức đối với vấn đề quản lý khai thác nguồn nước ở An Giang - tỉnh đầu nguồn của vùng ĐBSCL, là rất lớn như vấn đề lũ lụt, sạt lở bờ sông, ô nhiễm môi trường và nhất là vấn đề thiếu hụt nguồn nước ngọt và những hệ lụy cơ bản mà nó gây ra. Như chúng ta đã thấy tài nguyên nước có xu hướng suy thoái do tác động của con người và BĐKH toàn cầu. Về mùa khô hầu như không có mưa, nguồn nước chủ yếu do sông Mê Kông cung cấp. Trong giai đoạn tới, 5 nước trong lưu vực sông Mê Kông sẽ đẩy mạnh phát triển kinh tế. Đây là những nước có nền SXNN trồng lúa nước nên nhu cầu dùng nước rất nhiều, bên cạnh đó thảm thực vật phía thượng nguồn đang bị suy giảm nghiêm trọng, ước tính lưu lượng chảy về ĐBSCL lúc đó chỉ còn khoảng 1.000 m3/s (so với mức 2.000 m3/s như hiện nay), nguy cơ hạn hán sẽ rất nghiêm trọng. Vấn đề thiếu hụt nguồn nước ngọt sẽ tác động hết sức tiêu cực đến mọi mặt đời sống kinh tế, xã hội. Vấn đề thiếu nguồn nước ở ĐBSCL nói chung và tỉnh An Giang nói riêng và những hệ lụy của nó là hiện hữu và có thể trở thành thảm họa trong tương lai gần. Do đó, song 67

Vấn đề môi trường từ sản xuất lúa còn do tác động của các loại khí gây hiện tượng ấm lên toàn cầu tạo ra, đặc biệt là khí mêtan (CH4). Khí CH4 được sản xuất từ canh tác lúa chiếm đến 20% phát thải khí CH4 toàn cầu, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như phân bón cho lúa và môi trường đất.

279

song với việc nghiên cứu dòng chảy lũ, kiểm soát lũ cho hệ thống sông ở ĐBSCL, vấn đề nghiên cứu dòng chảy kiệt68 và các giải pháp KH - CN tương ứng đã đến lúc cần phải được chú trọng, đầu tư một cách đúng mức. Vì vậy, ngay từ bây giờ tỉnh kiến nghị Chính phủ cần có một chương trình lớn nghiên cứu về vấn đề này làm cơ sở khoa học, tìm ra phương án công trình hợp lý tạo điều kiện thuận lợi cho các bước tiếp theo của quá trình đầu tư xây dựng công trình. Đây là những vấn đề mang tính chiến lược, liên quan, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển KT - XH không chỉ của tỉnh An Giang mà của cả vùng ĐBSCL, do đó cần phải được nghiên cứu xem xét một cách khoa học và có bài bản, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến giải pháp công trình bởi vì nó không chỉ đảm bảo những nhiệm vụ như cấp nước NN, dân sinh, công nghiệp... mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến việc tiêu thoát lũ, giao thông thủy, đảm bảo cân bằng môi trường sinh thái cho cả vùng. 5.8. Phát triển nguồn nhân lực cho nông nghiệp, nông thôn Phát triển nguồn nhân lực NT có thể giải quyết hiệu quả vấn đề “tam nông”. Hơn nữa, thực tế cho thấy, trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, việc phổ biến, cập nhật kiến thức mới cho cán bộ trong ngành đang đặt ra rất bức xúc; lao động chưa qua đào tạo ở khu vực NT còn chiếm tỷ lệ cao trong khi năng lực của các cơ sở đào tạo của tỉnh thì có hạn; nguồn ngân sách nhà nước dành cho lĩnh vực đào tạo quá hạn hẹp so với nhu cầu. Do đó, hướng giải quyết sắp tới là tỉnh cần huy động kinh phí từ các nguồn ngân sách địa phương, doanh nghiệp, các tổ chức, hiệp hội trong nước; đặt vấn đề với các nhà tài trợ, các tổ chức quốc tế về đề nghị trợ giúp kỹ thuật, tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ ngành NN. Chính quyền tỉnh hỗ trợ các nhà đầu tư tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn đội ngũ lao động về kiến thức ngoại ngữ, chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp. Đầu tư phát triển hệ thống đào tạo nghề ở NT, hệ thống khuyến nông, chuyển giao kỹ thuật, kiến thức kinh tế và kiến thức về thị trường cho người lao động tại chỗ. Đẩy mạnh hình thức đào tạo tại chỗ, đào tạo lại thông qua các lớp bổ túc kiến thức; đẩy mạnh công tác đào tạo nghề phổ thông cho người lao động khu vực NT. Mở các lớp bồi dưỡng, cập nhật kiến thức tại chỗ cho nông dân về kỹ thuật sản xuất cây trồng, vật nuôi, ngành nghề ở NT, thương mại, dịch vụ sản xuất, bảo quản, chế biến, tiêu thụ sản phẩm NN, kỹ năng quản lý kinh tế hộ, trang trại… giúp nông dân nâng cao kỹ năng, chất lượng lao động và có thể chuyển đổi nghề, tìm kiếm việc làm mới. Xây dựng các điểm tư vấn cho nông dân cấp xã, thiết lập hệ thống giao lưu trực tuyến về luật pháp, cơ chế chính sách, thị trường tiêu thụ… giữa nông dân với ngành NN tỉnh.

Dòng chảy kiệt là dòng nước trong sông trong thời kì dòng chảy đạt tới trị số bé nhất (ngày, tuần, tháng, mùa). Dòng chảy kiệt sinh ra trong mùa khô, ít mưa, chủ yếu do nước nằm trữ trong lưu vực cung cấp.

280

Có chính sách phù hợp để thu hút những cán bộ kỹ thuật có trình độ cao đến làm việc tại các trạm, trại nghiên cứu, các khu SXNN CNC tạo ra giá trị gia tăng lớn cho các sản phẩm đầu ra. + Giải pháp chuyển dịch cơ cấu ngành, nghề NT cũng như chuyển dịch cơ cấu lao động khu vực NT: - Tăng cường đào tạo nghề cho lao động NT, tạo điều kiện chuyển dịch cơ cấu lao động NN, NT sang khu vực phi NN, đô thị. Các giải pháp đưa ra cần đồng bộ, không chỉ tập trung hỗ trợ cho người học nghề mà còn đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất mạng lưới các cơ sở đào tạo nghề, chăm lo đội ngũ giảng viên, phát triển các trung tâm hướng nghiệp, giới thiệu việc làm. Trong công tác đào tạo nghề cho lao động NT có nội dung phát triển nhân lực cho các làng nghề. Việc đào tạo nghề cho các làng nghề có thể thực hiện theo 3 mô hình: đào tạo lao động để xây dựng làng nghề mới (còn gọi là “cấy nghề” cho những địa phương chưa có nghề truyền thống); đào tạo gắn với vùng nguyên liệu và đào tạo nhân lực trình độ sơ cấp để phát triển chất lượng nhân lực tại các làng nghề hiện có. Đổi mới công tác đào tạo, đào tạo lại lực lượng lao động NT. Chú trọng nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác hỗ trợ đào tạo nghề bằng các biện pháp như điều tra, khảo sát và dự báo nhu cầu học nghề của lao động NT; tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy nghề cho các cơ sở đào tạo nghề của Nhà nước, đặc biệt là các cơ sở ở tuyến huyện; phát triển đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý dạy nghề và hỗ trợ trực tiếp cho lao động NT học nghề. Xây dựng và kiện toàn quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chính quyền cơ sở, đội ngũ cán bộ phục vụ cho NN&PTNT; chú trọng thu hút cán bộ trẻ, cán bộ khoa học - kỹ thuật về công tác tại khu vực NN, NT. - Để đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu ngành, nghề NT đáp ứng được mục tiêu CNH, trong thời gian tới, cần tăng cường đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng phục vụ đời sống và chuyển đổi cơ cấu sản xuất ở NT. Nâng cao hiệu quả sử dụng kinh phí đầu tư từ các chương trình mục tiêu quốc gia, có cơ chế phù hợp huy động đầu tư của tổ chức, doanh nghiệp và người dân cho phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội NT (đặc biệt là Chương trình NTM). Tăng cường đầu tư cho các công trình thuỷ lợi, phát triển thuỷ lợi vừa và nhỏ, kênh mương nội đồng, đáp ứng yêu cầu SXNN. 5.9. Giải pháp về sử dụng đất nông nghiệp Hạn chế đến mức thấp nhất việc chuyển đất hiện đang trồng lúa sang các mục đích phi NN theo các nghị định của Chính phủ. Việc lấy đất NN sử dụng cho mục đích phi NN ngoài việc đền bù giải phóng mặt bằng, còn phải có nguồn kinh phí hỗ trợ đào tạo nghề cho người sử dụng đất để tạo công ăn việc làm mới. Giữ vững và ổn định diện tích đất canh tác 2 vụ lúa của tỉnh ở mức 250.000 ngàn ha. 281

Hình thành thị trường đất NN, thực hiện việc tích tụ ruộng đất để khắc phục tình trạng ruộng đất manh mún, hình thành các vùng sản xuất hàng hoá tập trung phù hợp với điều kiện đất đai, lợi thế canh tác từng địa phương (vùng sản xuất lúa, rau màu...), khuyến khích tập trung đất đai để áp dụng cơ giới hóa vào sản xuất, xây dựng các khu sản xuất hàng hóa tập trung, khu NN ứng dụng CNC, tạo điều kiện cho nông dân có nhu cầu phát triển sản xuất được thuê đất. Khuyến khích nông dân góp cổ phần vào các doanh nghiệp NN bằng quyền sử dụng đất, tăng cường mối quan hệ giữa doanh nghiệp và nông dân. Đối với những địa phương có ngành chăn nuôi phát triển, phải bố trí quỹ đất chuyên dùng xa khu dân cư, giao thông thuận tiện, dễ cách ly và xử lý môi trường để hình thành những khu chăn nuôi tập trung. Bố trí hợp lý đất trồng cỏ, tạo nguồn thức ăn xanh và khu vực chăn thả phục vụ phát triển chăn nuôi gia súc. + Về chính sách đất đai: Thực hiện công khai, minh bạch trong quản lý quy hoạch và giám sát thực hiện quy hoạch sử dụng đất theo Nghị quyết 50/NQ-CP69 của Chính phủ về Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất 5 năm kỳ đầu (2011 - 2015) tỉnh An Giang; đặc biệt đối với đất trồng lúa, đất NTTS, đất quy hoạch cho phát triển các mặt hàng nông sản chiến lược, mặt hàng xuất khẩu chủ lực; đảm bảo mục tiêu phòng tránh thiên tai, đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường. Giám sát thực hiện quy hoạch vùng chuyên canh lúa, thủy sản và rau màu; tỉnh ưu tiên phát triển đồng bộ cơ sơ hạ tầng; tạo điều kiện thuận lợi để nông dân chuyển đổi mục đích sử dụng đất trong nội bộ ngành NN, đạt hiệu quả sử dụng đất cao hơn, bao gồm cả việc thay đổi cây trồng trên đất lúa nhưng không làm mất năng lực sản xuất lúa về lâu dài. Tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục chuyển nhượng, thuê mướn đất NN… để người sản xuất tích tụ tập trung ruộng đất. Tăng cường công tác thanh tra việc quản lý đất, phát hiện xử lý thật nghiêm các trường hợp vi phạm Luật đất đai. 5.10. Giải pháp về huy động và sử dụng hiệu quả vốn đầu tư Ưu tiên nguồn vốn phát triển kết cấu hạ tầng, trước hết đầu tư tập trung vào những vùng sản xuất hàng hoá, những chương trình phát triển sản xuất NLTS trọng điểm. Vốn ngân sách nhà nước cần tập trung vào khâu sản xuất giống cây trồng (lúa chất lượng cao, rau màu, cây ăn trái, cây dược liệu, cây lâm nghiệp), giống vật nuôi (heo hướng nạc,

Nghị quyết về Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất 5 năm (2011 - 2015) cấp quốc gia.

282

giống bò thịt, gia cầm siêu thịt, siêu trứng), giống TS (cá nước ngọt và các giống thuỷ đặc sản khác). 5.10.1. Tổng vốn đầu tư và phân kỳ đầu tư Để đạt được tốc độ tăng trưởng GDP NLTS như Phương án chọn (bình quân là 4,1%/năm thời kỳ 2011-2020; trong đó: thời kỳ 2011-2015 là 3,6%/năm, thời kỳ 20162020 là 4,6%/năm) thì tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội cho ngành NN giai đoạn 2011-2020 khoảng 15.766 tỷ đồng (tính theo giá so sánh năm 2010), chiếm 6% trong cơ cấu vốn đầu tư phát triển toàn xã hội cho cả nền kinh tế tỉnh, trong đó: - Giai đoạn 2011-2015:

5.878 tỷ đồng;

- Giai đoạn 2016-2020 :

9.888 tỷ đồng.

Chia theo các ngành nông, lâm, thủy sản như sau: Bảng : Nhu cầu vốn đầu tư phát triển toàn xã hội cho ngành nông lâm thủy sản

Nông lâm thủy sản Nông nghiệp Lâm nghiêp Thủy sản Cơ cấu (%) Nông lâm thủy sản Nông nghiệp Lâm nghiêp Thủy sản

Giai đoạn 2011-2015

Giai đoạn 2016-2020

Giai đoạn 2011-2020

5.878 5.180 10 688

9.888 8.290 10 1.588

15.766 13.470 20 2.276

100,0 88,1 0,2 11,7

100,0 83,8 0,1 16,1

100,0 85,4 0,1 14,5

Ngoài giải pháp kỹ thuật, cơ chế chính sách, vốn đầu tư là yếu tố quan trọng để tăng năng lực sản xuất của ngành NN theo hướng hàng hóa. Vốn đầu tư cho NN chủ yếu là đầu tư cho giống cây, con; hệ thống trạm trại kỹ thuật NN, khuyến nông; thuỷ lợi, LN, TS. 5.10.2. Huy động nguồn vốn đầu tư Thu hút mọi nguồn vốn đầu tư cho phát triển NLTS, bao gồm vốn đầu tư trong nước (ngân sách nhà nước, doanh nghiệp, các tổ chức tín dụng, của nhân dân...); vốn đầu tư nước ngoài (các dự án ODA, FDI, viện trợ không hoàn lại, các tổ chức phi chính phủ...). a. Nguồn vốn từ ngân sách nhà nước (vốn tích luỹ từ GDP)

283

Muốn đảm bảo nguồn vốn này, cần phải tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng cao, có biện pháp khuyến khích tiết kiệm và tăng cường đầu tư cho lĩnh vực SXNN. b. Nguồn vốn đầu tư của doanh nghiệp và dân cư - Vốn doanh nghiệp: Để có thể huy động tối đa nguồn vốn đầu tư từ các doanh nghiệp, trước tiên Luật doanh nghiệp phải được triển khai mạnh trên địa bàn tỉnh; đẩy nhanh tốc độ cổ phần hóa doanh nghiệp với các hình thức thích hợp để tạo ra được một đội ngũ các doanh nghiệp NN hoạt động có hiệu quả, mang lại lợi ích ngày càng tăng cho toàn xã hội. Tạo sân chơi bình đẳng đối với đầu tư trong nước và ngoài nước cũng như giữa các doanh nghiệp NN với các doanh nghiệp công nghiệp, dịch vụ, xóa bỏ sự khác biệt về chính sách đất đai, tín dụng, xuất - nhập khẩu. Để các doanh nghiệp thu được lợi nhuận cao hơn, qua đó nguồn thu của nhà nước từ thành phần này tăng lên, cần khuyến khích và tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp NN xây dựng trang trại, mở rộng quy mô sản xuất, tìm kiếm thị trường tiêu thụ, tìm kiếm đối tác liên doanh; mở rộng các hoạt động tín dụng, ngân hàng, cho các doanh nghiệp vay vốn ưu đãi với những cơ chế thuận lợi; tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả và đảm bảo thực hiện tốt nghĩa vụ nộp ngân sách nhà nước. Tỉnh cần hoàn thiện khuôn khổ thể chế, pháp lý, nhanh chóng tạo môi trường đầu tư ổn định, thông thoáng và bình đẳng giữa các thành phần kinh tế để các doanh nghiệp có cơ hội nhiều hơn trong kinh doanh và sản xuất. Ngoài ra, cần có 2 tác động hỗ trợ các doanh nghiệp là: hỗ trợ đào tạo nghề, hỗ trợ cung cấp thông tin về thị trường (giá cả, thông lệ buôn bán quốc tế) và điều kiện tiếp thị, tạo điều kiện để các doanh nghiệp tăng tỷ lệ tái đầu tư. - Vốn từ các thành phần sản xuất tư nhân và hộ gia đình: + Khuyến khích mọi thành phần kinh tế tư nhân đầu tư mua sắm máy móc thiết bị phục vụ sản xuất, từng bước cơ giới hóa để giảm bớt thời gian lao động NN, mở rộng các ngành nghề, phát triển sản xuất kinh doanh, nhất là sản xuất hàng hóa phục vụ cho xuất khẩu. Tăng thu nhập là giải pháp tích cực và chủ động để tăng tỷ lệ hộ có khả năng tiết kiệm đầu tư. Vì vậy đối với các hộ gia đình cần: + Khuyến khích các hộ làm giàu chính đáng, phát huy lợi thế so sánh của địa phương trong phát triển trang trại, hình thành khu chăn nuôi tập trung, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng nâng cao hiệu quả kinh tế trên 1 ha đất NN; chuyển dịch một bộ phận lớn lao động và gia đình sang sang lĩnh vực dịch vụ, thương mại (phi NN).

284

+ Hướng dẫn các hộ về hướng đầu tư và lĩnh vực đầu tư; hỗ trợ vốn ban đầu cho các hộ mua giống mới năng xuất cao, phẩm chất tốt. Cung cấp thông tin về thị trường và hỗ trợ đào tạo nghiệp vụ cho các hộ tham gia sản xuất kinh doanh. + Huy động tối đa các nguồn vốn còn tiềm ẩn trong dân (tài sản tích trữ, để dành) thông qua việc động viên bằng nhiều hình thức vào ngân hàng và quỹ tín dụng nhân dân, tạo môi trường kinh doanh hấp dẫn, tin cậy, ổn định để lôi cuốn các hộ bỏ vốn đầu tư kinh doanh. c. Nguồn vốn tín dụng đầu tư phát triển Nguồn vốn này tuỳ thuộc vào khả năng phát triển sản xuất. Vốn tín dụng đầu tư dài hạn, vốn tín dụng từ quỹ hỗ trợ đầu tư quốc gia sẽ tập trung cho phát triển trang trại, các khu chăn nuôi tập trung, khu trồng trọt sản xuất hàng hóa. Đối với các dự án để xây dựng các công trình thuộc kết cấu hạ tầng như kiên cố hoá kênh mương, xây dựng đường giao thông NT phải cân đối và lồng ghép các nguồn vốn được TW để lại (thuế NN, thuế tài nguyên, thu cấp quyền sử dụng đất...), vốn huy động bằng tiền nhân công trong dân và vốn vay, hiệu quả đầu tư và khả năng hoàn trả. d. Nguồn vốn đầu tư nước ngoài - Đối với nguồn vốn FDI: Tỉnh tiếp tục hoàn thiện và ban hành các chính sách ưu đãi đầu tư riêng cho tỉnh, trong khuôn khổ Luật đầu tư Nhà nước đã được ban hành. Rà soát lại các hạng mục thu hút đầu tư với những ngành nghề, sản phẩm đang có sức cạnh tranh trên thị trường, phù hợp với nhu cầu của tỉnh với các mức khuyến khích đầu tư hấp dẫn. Trong đó, đặc biệt dành ưu tiên cho các dự án thuộc lĩnh vực, ngành nghề mà tỉnh có lợi thế so sánh như: các dự án chế biến thủy sản xuất khẩu, rau quả xuất khẩu và các sản phẩm chăn nuôi. - Đối với nguồn ODA và NGOs: Tích cực gọi vốn ODA cho lĩnh vực xây dựng và cải thiện cơ sở hạ tầng NN, NT đặc biệt là hệ thống thủy lợi, giao thông NT, thống điện NT, hệ thống trường học, trạm y tế xã, cung cấp nước sạch và nâng cao mức sống của người dân ở vùng sâu, vùng xa của tỉnh, bảo vệ môi trường sinh thái. ODA còn trợ giúp tăng cường nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ mới trong NN thông qua các dự án hỗ trợ phát triển ngành, hỗ trợ KH - CN NN; các trang thiết bị nghiên cứu trong NN có thể được tăng cường, cán bộ khoa học sẽ được cử đi đào tạo sau đại học tại nước ngoài để làm chủ các công nghệ tiên tiến. Đây là các lĩnh vực mà cộng đồng quốc tế và các tổ chức NGO dễ chấp nhận tài trợ ODA.

285

- Trước mắt ưu tiên kêu gọi đầu tư cho các dự án về thủy lợi: như dự án nâng cấp hệ thống đê điều bảo đảm an toàn để ứng phó với BĐKH, các dự án về KSL, hoàn chỉnh hệ thống tiêu úng, cung cấp nước cho phát triển NN ổn định, xử lý rác thải, chất thải khu chăn nuôi, bảo vệ môi trường, xây dựng trường đào tạo nghề trong lĩnh vực NN,... 5.10.3. Nguồn vốn đầu tư Bảng : Tổng vốn đầu tư phân theo nguồn vốn 2011-2015 Tổng vốn đầu tư NSNN Vốn tín dụng đầu tư Vốn doanh nghiệp Vốn tự có của dân Vốn nước ngoài

5.878 882 1.764 2.057 1.058 118

100,0 15,0 30,0 35,0 18,0 2,0

2016-2020 9.888 1.285 2.966 2.966 1.978 692

100,0 13,0 30,0 30,0 20,0 7,0

2011-2020 15.766 2.166 4.730 5.024 3.036 810

100,0 13,7 30,0 31,9 19,3 5,1

Tổng vốn đầu tư cả thời kỳ 2011-2020: 15.766 tỷ đồng, trong đó: + Ngân sách TW và tỉnh:

2.166 tỷ đồng

+ Vốn tín dụng:

4.730 tỷ đồng

+ Vốn doanh nghiệp:

5.024 tỷ đồng

+ Vốn tự có của dân:

3.036 tỷ đồng

+ Vốn nước ngoài:

810 tỷ đồng.

5.10.4. Nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng đầu tư công - Tiến hành phân loại một cách hệ thống các dự án đầu tư, điều chỉnh phương thức và nguồn đầu tư để thu hút tối đa nguồn lực đầu tư xã hội vào lĩnh vực NN. Phân loại các dự án đầu tư thành: (i) nhóm dự án có khả năng thu hút nguồn lực từ các đối tượng thụ hưởng và doanh nghiệp; (ii) nhóm các dự án dùng nguồn tài chính hỗn hợp; (iii) nhóm các dự án do ngân sách Nhà nước đầu tư. Với đầu tư công trong NN, cần ưu tiên như sau: Lĩnh vực thủy sản: Tăng đầu tư cơ sở hạ tầng cho NTTS tập trung, phát triển giống thủy sản, hệ thống cảnh báo và giám sát môi trường, hệ thống quản lý dịch bệnh và thú y thủy sản; hỗ trợ đầu tư bảo quản, chế biến giảm tổn thất sau thu hoạch, an toàn thực phẩm. Lĩnh vực NN: ưu tiên đầu tư cho các chương trình, dự án chọn tạo, nhân giống cây trồng, vật nuôi phục vụ chuyển đổi cơ cấu sản xuất và xuất khẩu hàng hóa; cũng như các chương trình, dự án phát triển giống cây trồng, vật nuôi nhằm tăng năng suất, chất lượng và khả năng chống chịu với sâu bệnh, BĐKH; đầu tư các dự án giám sát, phòng ngừa và 286

kiểm soát sâu bệnh, dịch bệnh, an toàn vệ sinh, thực phẩm; hỗ trợ đầu tư bảo quản, chế biến, giảm tổn thất sau thu hoạch và bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm. Lĩnh vực khoa học, công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực và phát triển thị trường: Ưu tiên đầu tư cho các trung tâm nghiên cứu của tỉnh, các cơ sở đào tạo nhân lực; hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học cả trong và ngoài nước trong nghiên cứu - đào tạo – chuyển giao CNC theo sản phẩm cụ thể; đầu tư cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực cho hệ thống thông tin thị trường và hệ thống dự báo NN nhằm thường xuyên cung cấp thông tin về cung - cầu, giá cả thị trường trong nước và thế giới cho nông dân, các nhà sản xuất và các nhà đầu tư; hỗ trợ tiếp thị, quảng bá và phát triển thị trường. Lĩnh vực thủy lợi: Đầu tư thủy lợi theo hướng đa chức năng để phục vụ NTTS, trồng trọt, chăn nuôi, cung cấp nước sinh hoạt và sản xuất công nghiệp; ưu tiên đầu tư phát triển thủy lợi phục vụ NTTS, tập trung vốn đầu tư cho công trình thủy lợi đầu mối, hệ thống đê bao, thủy lợi nội đồng; ưu tiên vốn nhiều hơn cho nâng cấp, duy tu, bảo dưỡng công trình sau đầu tư; xây dựng hồ chứa nước ở vùng Thất Sơn; hỗ trợ áp dụng các phương pháp tiết kiệm nước; nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác các công trình thủy lợi. - Nâng cao chất lượng quá trình lựa chọn dự án, coi trọng cả lợi ích kinh tế và xã hội khi thẩm định, phê duyệt các dự án đầu tư. Áp dụng các biện pháp cần thiết nhằm đảm bảo quy trình minh bạch, công bố thông tin trong quá trình ra quyết định đầu tư, tăng cường các hoạt động giám sát và đánh giá hiệu quả đầu tư. Thực hiện các biện pháp nhằm tránh tình trạng đầu tư phân tán, dàn trải và thiếu đồng bộ từ nguồn ngân sách; bố trí nguồn vốn tập trung hơn; việc phân bổ, quản lý và giám sát sử dụng vốn đầu tư phải tuân theo kế hoạch chi tiêu trung hạn. - Ngân sách tỉnh ưu tiên tập trung đầu tư vào các lĩnh vực mà khả năng thu hồi vốn không cao hoặc không thể huy động đầu tư tư nhân như các dự án về cơ sở hạ tầng, công trình thủy lợi đầu mối; các dịch vụ công như giám sát và kiểm soát dịch bệnh, quản lý rủi ro thiên tai. Bố trí nguồn ngân sách để thực hiện các chính sách ưu đãi nhằm khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư vào lĩnh vực NN&PTNT. - Nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong công tác quản lý, sử dụng đầu tư công từ ngân sách nhà nước (ngân sách tỉnh) và các nguồn hợp tác phát triển. Hướng đến việc phân cấp, giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về quản lý chi tiêu công cho cấp huyện và huy động các nguồn lực tại địa phương cho các dự án quy mô nhỏ được thực hiện tại địa phương. Sở NN&PTNT sẽ chỉ chịu trách nhiệm quản lý các dự án quy mô lớn, các dự án cấp tỉnh, liên huyện và các dự án có yêu cầu kỹ thuật phức tạp. 5.10.5. Khuyến khích và thu hút đầu tư ngoài Nhà nước

287

- Ngành NN và chính quyền địa phương tỉnh An Giang luôn tích cực hỗ trợ các thành phần kinh tế đầu tư vào NN, NT; đồng thời, chuyển dần từ vai trò nhà cung cấp sang vai trò hỗ trợ và điều phối, chuyển giao một số dịch vụ công sang cho tư nhân và các tổ chức xã hội thực hiện. Phát triển các hình thức đầu tư có sự tham gia giữa nhà nước và tư nhân (đối tác công tư, hợp tác công tư,...) để huy động nguồn lực xã hội cho phát triển NN, NT và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công. Xác định các nhóm công việc cho từng tác nhân: + Với Nhà nước (tỉnh An Giang, ngành NN): Xây dựng các tiêu chuẩn cung cấp dịch vụ công; chịu trách nhiệm quy hoạch sử dụng đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; đàm phán và xúc tiến thương mại, đầu tư, hợp tác quốc tế trên lĩnh vực NN, NT; hỗ trợ cơ sở hạ tầng thiết yếu; quản lý các công trình thủy lợi đầu mối và kênh chính; nghiên cứu khoa học NN; quản lý thị trường đảm bảo cạnh tranh công bằng; cung cấp các dịch vụ kiểm dịch, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. + Tư nhân thực hiện: hoạt động sản xuất và thương mại bao gồm sản xuất, nhập khẩu, xuất khẩu, phân phối trong nước; chế biến nông sản, sản xuất và buôn bán thiết bị, vật tư đầu vào và công nghệ, thủy lợi nội đồng và các lĩnh vực kinh doanh NN khác. + Đối tác công - tư: phát triển sản xuất CNC, tiêu chuẩn sản phẩm quốc tế hoặc được xác nhận của các tổ chức quốc tế có uy tín, phát triển nguồn nhân lực, thông tin thị trường, quản lý rủi ro, vận hành và bảo trì hệ thống thủy lợi cấp hai và cấp ba, cơ sở hạ tầng NT, nghiên cứu ứng dụng NN, dịch vụ khuyến nông, dịch vụ thú y, quản lý tài nguyên thiên nhiên như áp dụng hệ thống thanh toán dịch vụ môi trường, áp dụng các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm, bảo vệ thực vật, bảo vệ môi trường, tài chính NT và bảo hiểm NN. + Thu hút FDI vào lĩnh vực phát triển NN, NT: Là tỉnh nằm trong vùng KTTĐ NN của cả nước, với 2 sản phẩm nông sản xuất khẩu chủ lực là lúa và cá, nhưng thu hút FDI vào phát triển NN, NT thời gian qua gần như không đáng kể. Có thể nêu ra những hạn chế, trở ngại trong thu hút FDI vào lĩnh vực NN, NT của tỉnh như: đến nay tỉnh An Giang vẫn chưa có chiến lược, định hướng rõ ràng, phù hợp để thu hút FDI vào NN, NT; chưa có cơ quan ngành theo dõi và giúp đỡ giải quyết những vướng mắc trong quá trình xúc tiến và thực hiện các dự án FDI. Thông tin về từng dự án trong danh mục kêu gọi FDI vấn còn rất sơ lược, thiếu chuẩn xác, chưa chỉ rõ các vùng đầu tư ở đâu và điều kiện thế nào. Trong khi, SXNN chứa đựng nhiều rủi ro, tỷ suất lợi nhuận tương đối thấp so với các ngành công nghiệp. Các doanh nghiệp FDI trong lĩnh vực NN thường yêu cầu nhiều vốn phục vụ đào tạo chuyên môn cho lao động và đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế, kỹ thuật của SXNN như thủy lợi nội đồng, giao thông nội đồng, hệ thống dẫn nước trong SXNN và các công trình phúc lợi 288

cho công nhân tại các cơ sở chế biến nông sản, làm giảm hiệu quả sản xuất kinh doanh. Trong khi đó, các doanh nghiệp FDI trong công nghiệp, thương mại không phải chịu những khoản đầu tư này. Các chủ thể SXNN chủ yếu là các hộ gia đình với phương thức sản xuất truyền thống, kỹ thuật giản đơn, chưa được đào tạo về chuyên môn quản lý, kỹ thuật. Phương thức sản xuất như vậy chắc chắn không hấp dẫn các nhà đầu tư FDI trong việc làm ăn với nông dân. Thêm vào đó hệ thống ngân hàng và các tổ chức tín dụng chưa phát triển đủ mạnh và toàn tâm phục vụ NN, chưa tạo đủ vốn tín dụng cho người SXNN đã làm tăng gánh nặng về vốn tiền mặt ngắn hạn lên các doanh nghiệp nói chung và nhà đầu tư FDI nói riêng trong việc thu mua sản phẩm của nông dân, dẫn đến làm suy giảm động lực của họ trong đầu tư vào NN. Bên cạnh đó, SXNN chưa hình thành được các chuỗi giá trị bền vững từ cung ứng đầu vào, canh tác trên đồng ruộng, thu hoạch, đến bảo quản, chế biến và tiêu thụ, tình trạng chia cắt, tranh chấp đã tạo ra thị trường nông sản nguyên liệu không lành mạnh. Cơ sở hạ tầng và tay nghề ở khu vực NT chưa đủ để hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài. Thủ tục hành chính, chính sách chung về đất đai chưa thuận lợi, quỹ đất dành cho nhà đầu tư tại các địa phương manh mún, nhỏ lẻ thiếu quy hoạch đồng bộ, không đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư. Do đó, trong thời gian tới, để tạo đột phá trong phát triển NN, tỉnh An Giang cần chú trọng đến việc thu hút FDI vào lĩnh vực NN, NT và sử dụng nguồn vốn này hiệu quả, cần triển khai các nhóm giải pháp sau: Thứ nhất, phải có các danh mục dự án đầu tư ưu tiên với thông tin cụ thể về mục tiêu, địa điểm, công suất và đối tác để làm cơ sở cho việc tổ chức các chương trình vận động đầu tư. Thứ hai, tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác vận động, xúc tiến đầu tư nước ngoài theo hướng: (i) bố trí đủ ngân sách cho hoạt động xúc tiến đầu tư; (ii) đổi mới và nâng cao chất lượng các ấn phẩm tuyên truyền đầu tư nước ngoài nói chung và đầu tư trong lĩnh vực NN NT nói riêng nhằm tạo sức hấp dẫn ban đầu từ nhà đầu tư nước ngoài. Thứ ba, chính sách đầu tư phát triển vùng nguyên liệu nông sản nên theo hướng sau: (i) Các tổ chức tín dụng triển khai các hình thức tín dụng ưu đãi cho nông dân và doanh nghiệp để đầu tư trực tiếp vào cây trồng, vật nuôi để tạo vùng nguyên liệu đáp ứng yêu cầu kinh doanh có hiệu quả; (ii) Chính quyền tỉnh và các huyện có vùng nguyên liệu của dự án FDI có trách nhiệm bảo vệ và duy trì các vùng nguyên liệu đã quy hoạch cho dự án FDI để đảm bảo cung cấp đầy đủ nguyên liệu tập trung cho nhà đầu tư; (iii) Xác định quyền và trách nhiệm cho nhà đầu tư trong việc đưa ra các biện pháp bảo vệ vùng nguyên liệu của họ. Thứ tư, đẩy mạnh chính sách hỗ trợ vốn tín dụng cho dự án FDI. Hiện nay, nguồn vốn tín dụng cho SXNN chủ yếu từ các nguồn Ngân hàng NN&PTNT, hệ thống quỹ tín 289

dụng nhân dân, ngân hàng chính sách xã hội, các chương trình, dự án mục tiêu quốc gia và nguồn của một số ngân hàng cổ phần hoạt động ở NT nhưng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu của nông dân và doanh nghiệp. Do vậy, cần phát triển mở rộng phần cung của thị trường vốn tín dụng tại các vùng NN nói chung và vùng có các dự án FDI nói riêng. Thứ năm, nâng cao tính hấp dẫn của nguồn nhân lực trong các dự án FDI trong NN. Tỉnh cần có chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhiều mặt cho lực lượng lao động làm việc cho các dự án này. Bên cạnh đó, chính quyền tỉnh hỗ trợ các nhà đầu tư tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn đội ngũ lao động trực tiếp và lao động gián tiếp cả về kiến thức ngoại ngữ, chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp. Phát triển hệ thống đào tạo nghề ở NT, hệ thống khuyến nông, chuyển giao kỹ thuật, kiến thức kinh tế và kiến thức về thị trường cho người lao động tại chỗ, trong đó có lao động làm việc cho FDI. 5.10.6. Phát triển đối tác công tư, hợp tác công tư (PPP70): Tỉnh An Giang thông qua ngành NN và chính quyền địa phương các cấp cùng tham gia với doanh nghiệp trong việc: (1) xây dựng, quản lý và vận hành các công trình kết cấu hạ tầng NN, NT, (2) SXNN thông qua cung cấp các dịch vụ công (khuyến nông, nghiên cứu và chuyển giao khoa học, công nghệ, đào tạo nhân lực, thú y, bảo vệ thực vật,...), chủ yếu liên quan đến phát triển “chuỗi giá trị ngành hàng” theo hình thức tỉnh hướng dẫn và hỗ trợ các phương pháp thực hành an toàn và quản lý môi trường tốt hơn, áp dụng công nghệ mới; các doanh nghiệp tư nhân tham gia cùng với tỉnh tổ chức sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng của sản phẩm. Tỉnh cần tạo môi trường thuận lợi cho khu vực tư nhân thông qua hỗ trợ đầu tư hoặc tham gia đầu tư xây dựng các cơ sở hạ tầng quan trọng (ví dụ: đường giao thông, trạm thu mua, kho bảo quản nông sản), cung cấp trực tiếp hoặc cấp vốn cho các nghiên cứu ứng dụng và dịch vụ tư vấn, dịch vụ khuyến nông, hỗ trợ thành lập và tăng cường năng lực cho các nhóm nông dân, phần còn lại doanh nghiệp và nông dân tiếp tục đầu tư. Do các nguồn lực công hạn hẹp nên việc XHH đầu tư thông qua hợp tác công tư sẽ là hình thức phổ biến sau này. Đồng thời, thông qua phát triển mô hình hợp tác công tư cũng có thể giúp gắn kết các hộ và cộng đồng người nghèo tham gia và hưởng lợi từ sự phát triển của các chuỗi giá trị nông sản. Đẩy mạnh chương trình ứng dụng CNC trong NN thông qua đối tác công tư. 5.11. Giải pháp về triển khai, vận dụng tốt các cơ chế, chính sách về hỗ trợ và tạo động lực cho SXNN, phát triển nông thôn

PPP: Public - Private Partner.

290

Tỉnh chú trọng triển khai vận dụng các cơ chế, chính sách nhằm giúp nông dân làm chủ NT bằng cách nâng cao trí thức, kỹ năng ngành nghề và năng lực cạnh tranh quốc tế, để qua đó nâng cao thu nhập, ổn định tính bền vững trong SXNN, xây dựng NTM, hạn chế tình trạng “bỏ quê” đến các trung tâm đô thị lớn để tìm kiếm cơ hội việc làm. Tỉnh cần cải cách những thể thức hành chính và xây dựng đội ngũ chính quyền ở NT sao cho các chương trình về giáo dục, đào tạo kỹ năng, quản lý nông trại và tài nguyên thiên nhiên, cũng như tư vấn cho nông dân thông tin và tình hình tài chính trong và ngoài nước được thi hành một cách mạnh mẽ và hiệu quả. Trên phương diện quốc gia, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quyết định số 899/QĐ-TTg ngày 10 tháng 06 năm 2013 về “Tái cơ cấu ngành NN theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững” sẽ là bước đột phá trong việc phát triển NN, NT Việt Nam nói chung và tỉnh An Giang nói riêng, nếu chúng ta chú trọng đến vai trò chủ thể của nông dân. Triển khai, vận dụng Nghị định số 210/2013/NĐ-CP ngày 19/12/2013 về chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào NN, NT. Nghị định này quy định một số ưu đãi và hỗ trợ đầu tư bổ sung của Nhà nước dành cho các doanh nghiệp đầu tư vào NN, NT như: (1) Miễn, giảm tiền sử dụng đất; (2) Miễn, giảm tiền thuê đất, thuê mặt nước của Nhà nước; (3) Hỗ trợ thuê đất, thuê mặt nước của hộ gia đình, cá nhân; (4) Miễn, giảm tiền sử dụng đất khi chuyển đổi mục đích sử dụng đất; Nghị định số 41/2010/NĐ-CP ngày 12/4/2010 về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông thôn; Nghị định số 67/2014/NĐ-CP ngày 07/07/2014 của Chính phủ về một số chính sách phát triển thủy sản; Nghị định số 41/2010/NĐ-CP ngày 12/4/2010 về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông thôn; Quyết định số 899/QĐ-TTg ngày 10/06/2013 về Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững; Quyết định số 68/2013/QĐ-TTg chính sách hỗ trợ nhằm giảm tổn thất trong nông nghiệp; Quyết định số 01/2012/QĐ-TTg ngày 09/01/2012 của Thủ tướng Chính phủ về một số chính sách hỗ trợ việc áp dụng Quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt trong nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản Xây dựng các chính sách để phát triển và đa dạng hóa các hình thức khuyến nông, giúp nông dân thay đổi tập quán canh tác và nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm thất thoát sau thu hoạch, bảo quản và tiêu thụ sản phẩm. Hỗ trợ nông dân kết nối với các doanh nghiệp chế biến, hệ thống tiêu thụ sản phẩm, từng bước hình thành mạng lưới sản xuất và chuỗi cung ứng kết nối sản xuất, chế biến, phân phối và bán sản phẩm; kết nối công nghiệp phục vụ NN với SXNN, kết nối “bốn nhà” trong sản xuất, tiêu thụ; khuyến khích đầu tư phát triển công nghiệp chế biến nông, thủy sản theo hướng hiện đại, chế biến tinh, chế biến sâu; giảm dần và tiến tới hạn chế xuất khẩu nông sản thô. 291

+ Chính sách thương mại liên quan đến NN: - Nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước về thương mại hàng nông sản. Kiến nghị Chính phủ có chính sách, biện pháp điều hành quản lý xuất, nhập khẩu linh hoạt để vừa thực hiện đúng các cam kết với các tổ chức quốc tế, vừa bảo vệ được sản xuất trong nước, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và bảo đảm vững chắc an ninh lương thực quốc gia. - Thường xuyên cập nhật, thông báo về chính sách thương mại của các đối tác, các tổ chức quốc tế và các quốc gia để người sản xuất, kinh doanh nắm được và điều chỉnh phương án sản xuất, kinh doanh hiệu quả; chủ động kiến nghị với Chính phủ, các Bộ ngành TW trong việc tiếp cận, đàm phán với các đối tác, quốc gia để giải quyết những tranh chấp hoặc tháo gỡ rào cản thương mại. - Tiếp tục hỗ trợ mạnh cho hoạt động xúc tiến thương mại, để thúc đẩy tiếp cận thị trường cho các doanh nghiệp sản xuất nông sản nhằm phát triển thị trường tiêu thụ hàng nông, thủy sản. - Kiểm soát chặt chẽ, xử lý nghiêm hoạt động buôn lậu và gian lận trong thương mại hàng nông, thủy sản. + Chính sách tín dụng cho phát triển NN: Tiếp tục dành ưu tiên cung cấp tín dụng cho khu vực kinh tế NN, tập trung vào đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, cụm dịch vụ, thương mại, công nghiệp chế biến, công nghiệp chế tạo máy móc NN, sản xuất vật tư NN, dịch vụ KH - CN, bảo lãnh và cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ, bảo lãnh và cho HTX vay phát triển sản xuất kinh doanh, cho nông dân vay mua thiết bị máy móc, chuyển đổi cơ cấu sản xuất. Hỗ trợ tín dụng theo chuỗi ngành hàng: có thể lấy doanh nghiệp thu mua, chế biến làm trung tâm; cung cấp tín dụng ưu đãi cho các doanh nghiệp kinh doanh có vùng nguyên liệu được tổ chức và có hợp đồng nông sản với nông dân. Doanh nghiệp sử dụng khoản vay để ứng trước vốn, giống, vật tư, thiết bị cho nông dân. Nông dân có thể gửi hàng vào kho của doanh nghiệp và nhận giấy bảo lãnh của doanh nghiệp để vay vốn của ngân hàng. Tiếp tục nghiên cứu hình thành các quỹ cho vay tín dụng theo mục đích ở NT như quỹ cho sinh viên NT vay học tập, quỹ cho trí thức trẻ về NT lập nghiệp, quỹ cho trang trại mới thành lập, quỹ hỗ trợ lao động NN chuyển sang công nghiệp, dịch vụ,... Phát triển thị trường bảo hiểm NN được xem là giải pháp đột phá để doanh nghiệp và người nông dân có cơ hội “cởi” bài toán về vốn.

292

Triển khai thí điểm mô hình cho vay NN, NT có bảo hiểm lãi suất trên địa bàn tỉnh . Đây là một trong những giải pháp tạo điều kiện cho người nông dân dễ dàng và yên tâm tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng, góp phần phát triển hiệu quả, bền vững NN, NT, phát huy tối đa các lợi thế và thế mạnh về NN của tỉnh. 71

+ Các chính sách, chương trình mới đề xuất nghiên cứu Ngoài việc triển khai thực hiện các Nghị quyết Tỉnh ủy, của HĐND cần bổ sung một số chính sách sau: - Chính sách phát triển thị trường quyền sử dụng đất để thúc đẩy quá trình tích tụ ruộng đất ở NT, tạo điều kiện thuận lợi cho SXNN hàng hóa và xây dựng các khu chăn nuôi tập trung ngoài khu dân cư. - Chính sách về rà soát lại cơ cấu đầu tư để tăng vốn cho phát triển khu vực NN, có những chương trình tín dụng tài trợ để người dân và doanh nghiệp đầu tư chuyển dịch cơ cấu NN và phát triển kinh tế NT. - Chính sách phát triển NN ứng dụng CNC tỉnh An Giang từ nay đến năm 2020 (nhằm thực hiện Quyết định số 396/QĐ-UBND ngày 01/3/2013 của Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang về kế hoạch Phát triển NN ứng dụng CNC tỉnh An Giang) như: (i) Chính sách khuyến khích kêu gọi, thu hút doanh nghiệp NN ứng dụng CNC. (ii) Chính sách hỗ trợ đầu tư phát triển khu NN ứng dụng CNC. (iii) Chính sách hỗ trợ đào tạo, thu hút, sử dụng nguồn nhân lực CNC trong NN. (iv) Chính sách hỗ trợ phát triển nghiên cứu các công trình, quy trình CNC trong NN. (v) Chính sách đẩy mạnh XHH, phát triển hoạt động khuyến nông, khuyến ngư phục vụ phát triển NN ứng dụng CNC tỉnh An Giang. (vi) Chính sách hỗ trợ phát triển nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm NN ứng dụng CNC. (vii) Chính sách hỗ trợ phát triển chuỗi giá trị cho các sản phẩm hàng hóa từ chương trình phát triển NN ứng dụng CNC và hỗ trợ phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm NN ứng dụng CNC. - Chính sách, chế độ để thu hút sử dụng cán bộ quản lý, cán bộ khoa học có năng lực về công tác tại các địa bàn NN, NT. - Chính sách về phát triển trang trại kinh tế tập thể, doanh nghiệp NN nhằm đa dạng hoá các loại hình tổ chức SXNN trong cơ chế thị trường.

Hiện nay Ngân hàng Bưu điện Liên Việt – Tổng Công ty cổ phần Bảo hiểm Bưu điện, Hội cựu Chiến binh tỉnh Kiên Giang đã ký kết thỏa thuận hợp tác cho vay ưu đãi 5.000 tỷ đồng phát triển nông nghiệp, nông thôn có bảo hiểm từ thiện lãi suất đối với các hộ nông dân vay vốn nhằm cụ thể hóa đề án “5.000 tỷ đồng cho vay ưu đãi nông nghiệp, nông thôn có bảo hiểm từ thiện lãi suất khu vực ĐBSCL giai đoạn 2013-2015.

293

- Chính sách giám sát các dự án “xã hội hóa giống lúa” nhằm duy trì và nâng cấp hoạt động mạng lưới nhân giống lúa theo hướng pháp lệnh giống, đảm bảo cung cấp được 100% diện tích sản xuất của tỉnh và đáp ứng điều kiện thương mại hóa giống lúa. - Chính sách phát triển và bảo tồn giống cây trồng, vật nuôi tỉnh An Giang. 5.12. Giải pháp liên kết, hợp tác với các đối tác trong và ngoài nước 5.12.1. Hợp tác trong nước, trong vùng ĐBSCL Xác định liên kết vùng giữa An Giang và các tỉnh trong vùng ĐBSCL trên cơ sở lấy thế mạnh bù thế yếu và hướng đến tối đa hóa lợi ích của vùng, từ đó sẽ giúp vùng ĐBSCL hạn chế cạnh tranh không lành mạnh giữa các địa phương trong vùng trên các sản phẩm xuất khẩu chủ lực của tỉnh như lúa, cá tra hay các sản phẩm tiềm năng như tôm càng xanh (với Đồng Tháp), các loại cá nước ngọt, bắp lai, rau màu, thịt bò, thịt heo… Liên kết vùng cũng giúp vùng ĐBSCL tạo thị trường thống nhất từ khâu sản xuất, chế biến, xuất khẩu cho các mặt hàng lúa gạo, thủy hải sản, rau màu, trái cây, sản phẩm chăn nuôi… xây dựng hệ thống lưu thông phân phối hàng hóa thông suốt kết nối từ nguồn sản xuất đến thị trường tiêu thụ cuối cùng. Bên cạnh liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ lúa, gạo, trái cây, tôm, cá, An Giang cần liên kết trong các lĩnh vực như quy hoạch, đầu tư xây dựng cơ bản, đào tạo nguồn nhân lực và phát triển hạ tầng y tế, giáo dục; liên kết bảo vệ môi trường, gìn giữ tài nguyên, hợp tác ứng phó với thiên tai, BĐKH... vừa phục vụ cho phát triển của tỉnh vừa phục vụ chung cho toàn vùng. Ngoài phạm vi liên kết nội vùng, An Giang chủ động liên kết ngoài vùng (hoặc cùng với toàn vùng ĐBSCL trở thành một thể thống nhất) hướng đến liên kết với Thành phố Hồ Chí Minh, vùng Đông Nam bộ, vùng Tây Nguyên và các vùng khác trong cả nước. 5.1.2.2. Hợp tác quốc tế Hợp tác với các nước có nền NN hiện đại như Israel, Mỹ, Úc, Đài Loan… Theo đó, đẩy mạnh hợp tác đầu tư nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và mở rộng thị trường cho các sản phẩm NN mà tỉnh có lợi thế so sánh, theo hướng ứng dụng CNC vào sản xuất; cũng như nhằm thiết lập mô hình hợp tác nhằm hỗ trợ nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật và nông dân trong vùng NN ứng dụng CNC và xúc tiến thương mại đầu tư trong lĩnh vực NN ứng dụng CNC. Thông qua hợp tác quốc tế nhằm tăng cường sự hỗ trợ cho An Giang trong việc chuyển giao phương pháp, quy trình thực nghiệm và ứng dụng công nghệ sinh học phân tử chuyển gene cho chọn tạo giống cây trồng, vật nuôi. Qua đó, nhằm nâng cao hiệu quả 294

sản xuất và tạo chất lượng sản phẩm sạch có chất lượng để đáp ứng cho thị trường tiêu thụ. 5.13. Giải pháp tổ chức thực hiện quy hoạch + Đối với UBND tỉnh, UBND các huyện, thị, thành phố: UBND tỉnh thành lập ban chỉ đạo triển khai thực hiện Quy hoạch phát triển NN, NT để chỉ đạo các Sở, Ngành, UBND cấp huyện trong một chương trình hoạt động thống nhất. Các UBND cấp huyện chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch cụ thể hàng năm của địa phương gắn với kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội của địa phương và tổ chức thực hiện quy hoạch các tiểu vùng, sản phẩm, dịch vụ NN tại địa phương. + Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: Chủ trì trong việc triển khai kế hoạch thực hiện; các Sở, Ngành, UBND cấp huyện có trách nhiệm cùng với Sở NN&PTNT thực hiện quy hoạch thông qua điều phối của Ban chỉ đạo. Chủ trì, phối hợp với các đơn vị có liên quan, đặc biệt với UBND các địa phương trong tỉnh để tổ chức thực hiện nội dung về Qui hoạch phát triển NN, NT, nhất là tổ chức phát triển các vùng chuyên canh sản xuất hàng hóa, vùng SXNN ứng dụng CNC. Trên cơ sở quy hoạch phát triển NN, NT tỉnh đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 được phê duyệt, Sở NN&PTNT tỉnh An Giang chỉ đạo các huyện rà soát bổ sung quy hoạch huyện đã có, xây dựng mới quy hoạch NLTS cho các tiểu vùng đặc thù của tỉnh như vùng đất đầu nguồn, vùng cù lao, vùng Bảy Núi… Tiến hành rà soát điều chỉnh các chương trình, đề án phát triển cây con đã có cho phù hợp. Chú trọng vùng sản xuất hàng hoá trọng điểm, gắn quy hoạch vùng sản xuất với chế biến và quy hoạch xây dựng kết cấu hạ tầng, hình thành các tiểu vùng kinh tế. Các chương trình dự án cụ thể có các chủ nhiệm dự án chịu trách nhiệm về tổ chức xây dựng dự án, tổ chức triển khai huy động vốn và quản lý trong quá trình thực hiện. Chủ trì, phối hợp với các sở, ban ngành, địa phương có liên quan xây dựng, trình UBND tỉnh phê duyệt và thực hiện Đề án đẩy mạnh XHH, phát triển hoạt động khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư phục vụ phát triển NN trên địa bàn tỉnh. + Đối với Sở Kế hoạch và Đầu tư: Chủ trì, phối hợp với với các sở, ban ngành và địa phương có liên quan tổ chức xây dựng danh mục đầu tư trong lĩnh vực phát triển NN, NT. Chủ trì xây dựng, trình UBND tỉnh phê duyệt và triển khai thực hiện: Chính sách khuyến khích kêu gọi, thu hút doanh nghiệp NN ứng dụng CNC; Chính sách hỗ trợ đầu tư phát triển khu NN ứng dụng CNC. 295

+ Đối với Sở Tài chính: Sở Tài chính chủ trì, phối hợp với các sở, ban ngành và địa phương có liên quan triển khai thực hiện các giải pháp về tổ chức nguồn vốn đầu tư; Xây dựng danh mục và bố trí nguồn kinh phí sự nghiệp từ ngân sách Nhà nước cho cả giai đoạn và cụ thể từng năm để thực hiện quy hoạch này. + Sở Công Thương: Chịu trách nhiệm chủ trì, phối hợp với các sở, ban ngành và địa phương có liên quan tổ chức thực hiện nội dung về Xúc tiến hợp tác, phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm NN; hạ tầng khu, cụm công nghiệp chế biến nông, thủy sản; phát triển các dịch vụ CNC phục vụ NN. + Sở Khoa học và Công nghệ: Chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện nội dung chọn lựa và phát triển công nghệ từ nguồn sự nghiệp KH - CN hàng năm của tỉnh và từ các chương trình hỗ trợ có mục tiêu của ngành. Chủ trì, phối hợp với Sở ngành có liên quan xây dựng, trình UBND tỉnh phê duyệt và triển khai thực hiện: Chính sách hỗ trợ phát triển nghiên cứu các công trình, quy trình CNC trong NN; Đề án phát triển và bảo tồn giống cây trồng, vật nuôi tỉnh An Giang; Đề án hỗ trợ phát triển nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm NN ứng dụng CNC. + Sở Giao thông vận tải: Chủ trì, phối hợp với các sở, ban ngành và địa phương có liên quan tổ chức lập kế hoạch và thực hiện xây dựng, nâng cấp các tuyến giao thông trên địa bàn. + Sở Xây dựng: Phối hợp với các sở, ban ngành và địa phương có liên quan tổ chức xây dựng kế hoạch và đưa vào thực hiện các hạng mục cơ sở hạ tầng phục vụ NN&PTNT. + Sở Nội vụ: Chủ trì, phối hợp với các sở, ban ngành và địa phương có liên quan tổ chức thực hiện nội dung về Đào tạo và thu hút nguồn nhân lực. Xây dựng, trình UBND tỉnh phê duyệt Chính sách về đào tạo, thu hút nguồn nhân lực KH - CN, trong đó, đặc biệt chú trọng nguồn nhân lực phục vụ phát triển NN ứng dụng CNC của tỉnh. + Sở Ngoại vụ: Chịu trách nhiệm chủ trì phối hợp với các sở, ban ngành, địa phương có liên quan tổ chức xúc tiến các chương trình hợp tác quốc tế, hợp tác với các tổ chức quốc tế, các địa phương thuộc các quốc gia có tiềm năng hợp tác với An Giang trong lĩnh vực NN, NT. + Sở Thông tin và Truyền thông: Chủ trì phối hợp với các sở, ban ngành, địa phương, cơ quan báo chí… có liên quan thực hiện nội dung về tổ chức thông tin và truyền thông được nêu trong bản quy hoạch. Định hướng nội dung tuyên truyền cho Phòng Văn hóa – Thông tin, Đài truyền thanh huyện, xã để xây dựng kế hoạch tuyên truyền các nội dung được nêu trong quy hoạch này. 296

+ Trường Đại học An Giang: Chủ trì và phối hợp với các đơn vị có liên quan tổ chức đào tạo, hỗ trợ nguồn nhân lực và triển khai các nghiên cứu phục vụ phát triển NN, đặc biệt là NN ứng dụng CNC của tỉnh. + Trung tâm xúc tiến thương mại và đầu tư: Chủ trì phối hợp với các sở, ban ngành, địa phương có liên quan tổ chức thực hiện nội dung về Xúc tiến hợp tác, đầu tư phát triển SXNN, NT trên địa bàn tỉnh An Giang. + Hội Nông dân tỉnh và Liên hiệp các Hội Khoa học kỹ thuật:Theo chức năng nhiệm vụ của mỗi đơn vị, tổ chức vận động các thành viên thực hiện các mô hình, dự án tổ chức sản xuất trong lĩnh vực NN, NT. Tổ chức các hoạt động nhằm nâng cao năng lực của các thành viên về phát triển NN, NT. Tổ chức giám sát, đánh giá, phản biện xã hội đối với chính sách, đề án, dự án, công trình trọng điểm phục vụ phát triển NN, NT của tỉnh./.

297

Kết luận và kiến nghị Kết luận Trong thời kỳ 2001-2013, SXNN của tỉnh An Giang đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Bước đầu đã hình thành các vùng lúa chuyên canh hàng hoá, vùng sản xuất rau màu thực phẩm, vùng NTTS tập trung, vùng chăn nuôi heo, bò, gà, vịt theo mô hình công nghiệp. Quan hệ sản xuất trong NN đã từng bước hoàn thiện ngày càng phù hợp và có tác dụng thúc đẩy sản xuất phát triển nhanh. Việc đổi mới cơ chế quản lý các doanh nghiệp NLTS đã tạo ra nhiều việc làm cho người lao động và góp phần quan trọng vào phát triển NLTS của tỉnh. Tuy nhiên, trong sản xuất NLTS hiện nay An Giang còn tồn tại: Sản xuất quy mô nhỏ và phân tán; chưa có đột phá trong chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi; tăng trưởng chủ yếu theo chiều rộng đã “chạm trần”, GTSX trên 1 ha đất NN chưa cao, phần lớn nông sản có tính cạnh tranh không mạnh và thiếu ổn định. Trong sản xuất chưa hình thành rõ các vùng nguyên liệu NLTS cho công nghiệp chế biến và xuất khẩu. Trình độ lao động NT còn yếu, tỷ trọng lao động NT được đào tạo còn thấp. Từ nay đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 diện tích đất SXNN tiếp tục bị chuyển sang đất phi NN (đất phát triển công nghiệp, hạ tầng, đô thị…), số hộ bị mất đất sản xuất và lao động thiếu việc làm tăng, đặt ra nhiều vấn đề kinh tế NN, NT cần giải quyết. Quy hoạch phát triển NLTS của tỉnh An Giang được xây dựng với mục tiêu tái cơ cấu ngành theo định hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, hình thành các vùng chuyên canh sản xuất hàng hóa ứng dụng CNC nhằm tạo ra sản lượng nông sản hàng hóa đạt chất lượng cao, an toàn thực phẩm, đủ sức cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước. SXNN của tỉnh đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức mới trong quá trình phát triển và hội nhập quốc tế mạnh mẽ. SXNN theo hướng hàng hoá với năng suất, chất lượng, hiệu quả kinh tế cao là hướng tất yếu. Nó đòi hỏi phát huy cao về huy động tiềm năng về lao động, vốn đầu tư, ứng dụng công nghệ khoa học kỹ thuật, khai thác thị trường. Kiến nghị Quy hoạch phát triển NN, NT tỉnh An Giang đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 đề ra các mục tiêu, định hướng phát triển lớn cho cả thời kỳ dài của toàn bộ ngành NN, NT. Vì là Quy hoạch tổng thể nên chưa có điều kiện đi sâu nghiên cứu các vấn đề có liên quan như: phát triển hạ tầng NT, thủy lợi, quy hoạch các cơ sở chế biến gắn với làng nghề NT. Vì vậy, cần bổ sung xây dựng quy hoạch cụ thể chi tiết cho các ngành này, 298

đồng thời có sự chỉ đạo chặt chẽ của tỉnh uỷ, UBND tỉnh, sự phối hợp của các ban ngành ở tỉnh và sự tổ chức thực hiện có hiệu quả ở các huyện, xã. Kiến nghị TW cùng các bộ ngành có liên quan: + Có những cơ chế, chính sách phù hợp để giúp các tỉnh trong vùng ĐBSCL tăng cường liên kết vùng trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ lúa gạo, thủy sản, rau màu, cây ăn trái và các nông sản khác. Chính phủ cần nghiên cứu thành lập Ban điều phối chung trong vấn đề liên kết vùng ĐBSCL, trong đó có nhiệm vụ quan trọng bậc nhấc của Ban điều phối là chú trọng dự báo thông tin thị trường, tức phải có những chuyên gia phân tích, dự báo nhu cầu thị trường chuyên sâu hơn nữa. Nghĩa là, trên cơ sở xác định nhu cầu của thị trường về số lượng, chủng loại, tiêu chuẩn… thì công việc điều tiết sản xuất sẽ trở nên phù hợp hơn, gắn với nhu cầu thị trường hơn [nhưng muốn điều tiết tốt cần thiết phải có liên kết vùng]. + Có những chính sách phù hợp để hỗ trợ cho sản xuất NLTS, đặc biệt là mở rộng thị trường tiêu thụ và chế biến nông sản. + Triển khai các dự án hạ tầng ưu tiên (nằm trên địa bàn tỉnh hoặc trên địa bàn vùng KTTĐ vùng ĐBSCL) nhằm tạo ra sự đột phá trong phát triển NLTS trong thời gian tới. Là tỉnh có lợi thế 2 sản phẩm lúa và cá, An Giang kiến nghị Bộ NN&PTNT phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan và các địa phương rà soát triển khai việc thu mua tạm trữ gạo nhằm đem lại hiệu quả cao nhất, hỗ trợ thị trường nhằm đảm bảo lợi ích hợp lý cho nông dân trồng lúa và về lâu dài cần tiến tới kiểm soát nguồn cung lúa hàng, tăng chất lượng hạt gạo sản xuất ra trên toàn vùng ĐBSCL. Để tiếp tục phát triển lợi thế cá tra, Chính phủ cần chỉ đạo các bộ, ngành liên quan sớm trình Chính phủ ban hành Nghị định về sản xuất và xuất khẩu cá tra, gắn kết từ khâu sản xuất, tiêu thụ, chế biến đến xuất khẩu, trong đó cần đảm bảo sự gắn kết về lợi ích và chính sách. Chính phủ cần thống nhất chuỗi GTSX lúa và cá tra; xử lý nghiêm các doanh nghiệp gian lận thương mại, cạnh tranh không bình đẳng; cơ cấu lại vốn vay cho người dân và doanh nghiệp theo chu kỳ dài hơn và nghiên cứu áp dụng cho vay tín chấp. Nghiên cứu thí điểm xây dựng Quỹ phát triển và hỗ trợ rủi ro trong sản xuất, tiêu thụ cá tra./.

299

Tài liệu tham khảo 1) Ban chấp hành Trung ương (2008). Nghị quyết số 26 - NQ/T.Ư của Ban chấp hành Trung Ương Khóa X về NN, nông dân, NT. 2) Ban chấp hành Trung ương (2013). Nghị quyết 24-NQ/TW Về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường. 3) Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2006). Chiến lược phát triển giống cây Lâm nghiệp giai đoạn 2006 - 2020. 4) Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2007). Chiến lược Quốc gia sau thu hoạch lúa, ngô, đậu tương và lạc đến năm 2020. 5) Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2008). Chiến lược nghiên cứu Lâm nghiệp Việt Nam đến năm 2020. 6) Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2009). Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn giai đoạn 2011 - 2020. 7) Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2013). Nông nghiệp Việt Nam ứng phó với BĐKH: Cơ hội và thách thức. 8) Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2013). Quyết định số 1648/QĐ-BNN-TT ngày 07/7/2013 về phê duyệt quy hoạch vùng cây ăn quả chủ lực trồng tập trung và định hướng rải vụ một số cây ăn quả ở Nam bộ (đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam bộ) đến năm 2020. 9) Chính phủ Việt Nam (2003). Chiến lược toàn diện về tăng trưởng và xoá đói giảm nghèo. 10) Chính phủ Việt Nam (2006). Chiến lược quốc gia về tài nguyên nước. 11) Chính phủ Việt Nam (2006). Quyết định số 2006/QĐ-TTg ngày 14/4/2006 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Chiến lược quốc gia về tài nguyên nước đến năm 2020. 12) Chính phủ Việt Nam (2007). Chiến lược phát triển lâm nghiệp Việt Nam giai đoạn 2006 - 2020. 13) Chính phủ Việt Nam (2007). Chiến lược quốc gia phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai đến năm 2020. 14) Chính phủ Việt Nam (2008). Chiến lược phát triển Chăn nuôi đến năm 2020. 15) Chính phủ Việt Nam (2009). Định hướng Chiến lược Phát triển thuỷ lợi Việt Nam. 300

16) Chính phủ Việt Nam (2009). Quyết định số 1590/QĐ-TTg ngày 09/10/2009 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt định hướng Chiến lược Phát triển thủy lợi Việt Nam. 17) Chính phủ Việt Nam (2010). Chiến lược phát triển thuỷ sản Việt Nam đến năm 2020. 18) Chính phủ Việt Nam (2010). Quyết định số 1690/QĐ-TTg ngày 16/9/2010 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2020. 19) Chính phủ Việt Nam (2010). Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04/6/2010 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2010-2020. 20) Chính phủ Việt Nam (2011). Quyết định số 2139/QĐ-TTg ngày 05/12/2011 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu. 21) Chính phủ Việt Nam (2012). Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2020. 22) Chính phủ Việt Nam (2012). Quyết định số 11/2012/QĐ-TTg ngày 10/02/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch phát triển giao thông vận tải vùng kinh tế trọng điểm vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. 23) Chính phủ Việt Nam (2012). Quyết định số 124/QĐ-TTg ngày 02/02/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển sản xuất ngành nông nghiệp đến năm 2020 và tầm nhìn đến 2030. 24) Chính phủ Việt Nam (2012). Quyết định số 1397/QĐ-TTg ngày 25/09/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch thủy lợi đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2012 - 2020 và định hướng đến năm 2050 trong điều kiện biến đổi khí hậu, nước biển dâng. 25) Chính phủ Việt Nam (2012). Quyết định số 1895/QĐ - TTg của Thủ tướng Chính phủ: Về việc phê duyệt Chương trình phát triển nông nghiệp ứng dụng CNC thuộc Chương trình quốc gia phát triển CNC đến năm 2020. 26) Chính phủ Việt Nam (2012). Quyết định số 432/QĐ-TTg ngày 12/4/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Chiến lược Phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011– 2020. 27) Chính phủ Việt Nam (2012). Quyết định số 439/QĐ-TTg ngày 16/04/2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Danh mục sản phẩm quốc gia thực hiện từ năm 2012 thuộc Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia đến năm 2020.

301

28) Chính phủ Việt Nam (2012). Quyết định số 801/QĐ-TTg ngày 27 tháng 6 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH tỉnh An Giang đến năm 2020. 29) Chính phủ Việt Nam (2012). Quyết định số 939/QĐ-TTg ngày 19/07/ 2012 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2020. 30) Chính phủ Việt Nam (2013). Quyết định số 1445/QĐ-TTg ngày 16/8/2013 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Quy hoạch tổng thể ngành thủy sản Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. 31) Chính phủ Việt Nam (2014). Quyết định số 245/QĐ-TTg ngày 12/02/2014 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH vùng kinh tế trọng điểm vùng ĐBSCL đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. 32) Đảng Cộng sản Việt Nam (2011). Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2011-2020. 33) Nguyễn Công Tạn (2014). Một số giải pháp đột phá cho nông nghiệp Việt Nam. 34) UBND tỉnh An Giang (2006). Quyết định số 859/QĐ-UBND ngày 27/04/2006 của UBND tỉnh An Giang về việc phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch phát triển ngành thủy sản đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020. 35) UBND tỉnh An Giang (2007). Quyết định số 3354/QĐ-UBND ngày 12/12/2007 của của UBND tỉnh An Giang về việc phê duyệt điều chỉnh bổ sung Quy hoạch phát triển ngành thủy sản đến năm 2010. 36) UBND tỉnh An Giang (2011). Quyết định số 1404/QĐ-UBND ngày 18/8/2011 về Ban hành Chương trình Phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn tỉnh An Giang giai đoạn 2011 - 2015.

302

Phụ lục Bảng PL1: KIỂM KÊ DIỆN TÍCH ĐẤT NÔNG NGHIỆP ĐẾN NGÀY 01/01/2012 STT

Mục đích sử dụng

1 1.1. 1.1.1 1.1.1.1. 1.1.1.1.1 1.1.1.1.2 1.1.1.1.3 1.1.1.2 1.1.1.3 1.1.1.3.1 1.1.1.3.2 1.1.2 1.1.2.1 1.1.2.2 1.1.2.3 1,2 1.2.1 1.2.1.1 1.2.1.2 1.2.1.3 1.2.1.4 1.2.2 1.2.2.1 1.2.2.2 1.2.2.3 1.2.2.4 1.2.3 1.2.3.1 12.3.2 1.2.3.3 1.2.3.4 1,3 1.3.1 1.3.2 1.4. 1.5

Tổng diện tích đất nông nghiệp Đất SXNN Đất trồng cây hàng năm Đất trồng lúa Đất chuyên trồng lúa nước Đất trồng lúa nước còn lại Đất trồng lúa nương Đất cỏ dùng vào chăn nuôi Đất trồng cây hàng năm khác Đất bằng trồng cây hàng năm khác Đất nương rẫy trồng cây hàng năm khác Đất trồng cây lâu năm Đất trồng cây công nghiệp lâu năm Đất trồng cây ăn quả lâu năm Đất trồng cây lâu năm khác Đất lâm nghiệp Đất rừng sản xuất Đất có rừng tự nhiên sản xuất Đất có rừng trồng sản xuất Đất khoanh nuôi phục vụ hồi rừng sản xuất Đất trồng rừng sản xuất Đất rừng phòng hộ Đất có rừng tự nhiên phòng hộ Đất có rừng trồng phòng hộ Đất khoanh nuôi phục hồi rừng phòng hộ Đất trồng rừng phòng hộ Đất rừng đặc dụng Đất có rừng tự nhiên đặc dụng Đất có rừng trồng đặc dụng Đất khoanh nuôi phục hồi rừng đặc dụng Đất trồng rừng đặc dụng Đất NTTS Đất NTTS nước lợ, mặn Đất NTTS nước ngọt Đất làm muối Đất nông nghiệp khác

Mã

Tổng số

NNP SXN CHN LUA LUC LUK LUN COC HNK BHK NHK CLN LNC LNQ LNK LNP RSX RSN RST RSK RSM RPH RPN RPT RPK RPM RDD RDN RDT RDK RDM NTS TSL TSN LMU NKH

297.399,35 279.130,83 266.934,60 257.629,96 248.778,56 2.094,54 6.756,86 5,33 9.299,30 9.219,99 79,31 12.196,24 1.300,16 10.896,08 13.912,47 4.112,15 4.112,15

8.725,20 272,98 8.361,26 90,96 1.075,12 1.075,12

4.146,89 4.146,89 209,16

Nguồn: Sở Tài nguyên và môi trường tỉnh An Giang, 2012. 303

Bảng PL2: Giá trị sản phẩm trồng trọt thu được trên 1 ha đất trồng trọt chia theo địa phương

Bảng PL3: Giá trị sản phẩm thủy sản thu được trên 1 ha đất NTTS chia theo địa phương

304

Bảng PL4: BIỂU ĐIỀU TRA TÍCH TỤ ĐẤT NÔNG NGHIỆP STT

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

STT

Đơn vị

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Tân Châu An Phú Phú Tân Chợ Mới Châu Phú Châu Thành Thoại Sơn Tri Tôn Tịnh Biên Châu Đốc Long Xuyên

Đơn vị

Tân Châu An Phú Phú Tân Chợ Mới Châu Phú Châu Thành Thoại Sơn Tri Tôn Tịnh Biên Châu Đốc Long Xuyên Tổng

CHIA RA CÁC MỨC TÍCH TỤ RUỘNG ĐẤT

Tổng số hộ

Tổng Diện tích (m2)

Bình quân DT/1hộ (m2)

Số hộ

Diện tích

Số hộ

Diện tích

Số hộ

Diện tích

20.272 14.923 42.180 46.450 43.664 31.944 32.862 35.379 32.041 10.230 19.716 329.661

124.041.576 130.123.345 244.521.139 222.092.989 361.901.590 288.389.308 329.410.891 390.259.596 215.962.678 56.514.084 68.111.074 2.431.328.270

6.119 8.720 5.797 4.781 8.288 9.028 10.024 11.031 6.740 5.524 3.455 7.375

1.067 229 2.141 2.391 1.085 1.072 590 2.045 1.911 1.364 6.790 20.685

590.955 165.340 1.156.629 1.425.951 615.538 541.409 290.861 1.006.956 1.030.776 545.428 1.590.357 8.960.200

2.357 949 4.961 7.304 3.050 1.983 1.359 2.807 3.639 1.192 2.130 31.731

3.470.633 1.425.083 7.317.557 10.837.651 4.537.249 2.980.886 2.084.575 4.219.842 5.432.604 1.741.700 3.148.035 47.195.815

3.221 1.441 6.548 8.355 4.706 2.325 1.981 3.059 4.071 1.332 2.252 39.291

7.719.702 3.554.638 16.304.398 20.526.001 11.568.697 5.783.417 4.898.999 7.608.486 10.112.723 3.245.239 5.510.906 96.833.206

3000 - 5000m2

< 1000m2

5000 - 10000m2

1000 - 2000m2

1ha - 2ha

2000 - 3000m2

2ha - 3ha

3ha - 5ha

>5ha

Số hộ

Diện tích

Số hộ

Diện tích

Số hộ

Diện tích

Số hộ

Diện tích

Số hộ

Diện tích

Số hộ

Diện tích

4.712 2.920 9.846 12.173 7.897 5.397 4.981 5.369 6.822 2.338 3.538 65.993

18.331.277 11.579.219 38.766.168 47.475.556 31.105.994 21.717.947 19.999.852 21.203.885 26.838.767 9.157.733 13.967.144 260.143.542

5.417 4.635 12.292 12.069 13.987 10.161 10.472 8.804 9.215 2.491 3.742 93.285

37.970.111 33.338.829 85.460.190 83.063.107 98.568.136 73.845.096 75.717.965 62.003.929 63.799.940 17.261.454 25.676.486 656.705.243

2.787 3.524 5.434 3.756 9.927 8.288 10.028 7.439 4.751 1.190 1.134 58.258

37.338.435 47.816.666 71.372.734 48.881.283 135.042.193 113.255.859 136.143.915 103.788.356 63.954.373 15.660.312 14.700.131 787.954.257

576 975 831 366 2.262 2.276 2.764 3.979 1.242 246 111 15.628

13.805.217 23.267.931 19.682.991 8.569.872 54.207.110 54.587.878 65.158.540 97.082.889 30.112.781 5.711.328 2.606.434 374.792.971

127 237 123 34 676 424 642 1.654 355 62 15 4.349

4.323.219 8.224.908 4.233.676 1.208.153 23.509.139 14.585.140 22.214.545 55.977.172 12.443.472 2.177.769 557.091 149.454.284

596 406 783 870 1.242 1.096 1.135 942 245 34 12 7.361

492.027 750.731 226.796 105.415 2.747.534 1.091.676 2.901.639 37.368.081 2.237.242 1.013.121 354.490 49.288.752

305

Bảng PL5: Nghị Quyết số 50/NQ-CP ngày 8 tháng 4 năm 2013 của Chính phủ về Quy hoạch sử dụng đất tỉnh An Giang đến năm 2020 Hiện trạng năm 2010

Quy hoạch đến năm 2015

Quy hoạch đến năm 2020

STT Loại đất Diện tích Cơ cấu Diện tích Cơ cấu Diện tích Cơ cấu (ha) (%) (ha) (%) (ha) (%) 1

Tổng diện tích tự nhiên

353.666

100,00

353.666

100,00

353.666

100,00

Đất nông nghiệp

297.489

84,12

291.870

82,53

286.858

81,11

257.739

86,64

253.466

86,84

250.000

87,15

Trong đó: 1.1 Đất trồng lúa Tđ: Đất chuyên trồng lúa nước (2 vụ trở lên)

257.739

253.466

250.000

1.2 Đất trồng cây lâu năm

12.143

4,08

9.123

3,13

7.002

2,44

1.3 Đất rừng phòng hộ

8.725

2,93

8.444

2,89

8.300

2,89

1.4 Đất rừng đặc dụng

1.075

0,36

1.388

0,48

1.586

0,55

1.5 Đất rừng sản xuất

4.112

1,38

4.609

1,58

4.830

1,68

1.6 Đất NTTS

4.019

1,35

6.282

2,15

7.768

2,71

54.413

15,39

60.990

17,25

66.435

18,78

247

0,45

498

0,82

574

0,86

2.767

5,09

3.514

5,76

3.554

5,35

2.3 Đất an ninh

185

0,34

243

0,40

255

0,38

2.4 Đất khu công nghiệp

341

0,63

980

1,61

1.602

2,41

Đất phi nông nghiệp Trong đó:

2.1 Đất xây dựng trụ sở cơ quan, công trình SN 2.2 Đất quốc phòng

Đất xây dựng khu công nghiệp

256

577

700

Đất xây dựng cụm công nghiệp

403

902

2.5 Đất cho hoạt động khoáng sản

390

0,64

471

0,71

2.6 Đất di tích, danh thắng

0,10

146

0,24

195

0,29

2.7 Đất bãi thải, xử lý chất thải

0,10

127

0,21

230

0,35

2.8 Đất tôn giáo, tín ngưỡng

380

0,70

380

0,62

380

0,57

2.9 Đất nghĩa trang, nghĩa địa

250

0,46

302

0,50

311

0,47

24.148

44,38

26.272

43,08

28.310

42,61

2.10 Đất phát triển hạ tầng Trong đó: -

Đất cơ sở văn hóa

195

439

Đất cơ sở y tế

115

Đất cơ sở giáo dục - đào tạo

582

686

758

Đất cơ sở thể dục - thể thao

126

294

551

2.11 Đất ở tại đô thị 3

Đất chưa sử dụng

3.439

6,32

4.279

7,02

4.700

7,07

1.764

0,50

806

0,23

373

0,11

3.1 Đất chưa sử dụng còn lại

806

373

3.2 Đất chưa sử dụng đưa vào sử dụng

472

1.391

306

PHỤ LỤC72 Phụ lục 1: GTSX nông nghiệp theo giá hiện hành phân theo ngành hoạt động

Chia ra Năm

Tổng số

Trồng trọt

Chăn nuôi

Dịch vụ và các hoạt động khác

Triệu đồng 2000

6.035.949

4.776.286

414.247

845.415

2005

11.881.284

9.895.713

855.774

1.129.797

2006

11.893.133

9.831.809

820.982

1.240.342

2009

22.998.901

19.348.698

1.682.669

1.967.534

2010

28.022.762

23.784.572

1.813.437

2.424.753

2011

36.013.010

30.395.859

2.336.957

3.280.194

2012

35.059.004

28.591.734

2.249.538

4.217.732

Cơ cấu (%)

2000

100,0

79,1

6,9

14,0

2005

100,0

83,3

7,2

9,5

2006

100,0

82,7

6,9

10,4

2009

100,0

84,9

6,5

8,7

2010

100,0

84,9

6,5

8,7

2011

100,0

84,4

6,5

9,1

2012

100,0

81,6

6,4

12,0

Các số liệu nêu trong phần phụ lục được trích từ Niên giám thống kê tỉnh An Giang qua các năm.

307

Phụ lục 2: GTSX nông nghiệp theo giá so sánh 2010 phân theo ngành hoạt động Chia ra Tổng số

Trồng trọt

Chăn nuôi

Dịch vụ và các hoạt động khác

Triệu đồng Giá cố định 1994 2000

5.519.249

4.504.139

295.324

719.786

2005

7.460.925

6.137.227

386.833

936.865

2006

7.208.752

5.846.869

386.653

975.230

2009

8.384.945

6.810.226

416.512

1.158.207

2010

9.034.946

7.372.225

424.912

1.237.809

2011

9.386.181

7.663.315

477.013

1.245.853

2010

26.679.319

22.373.574

1.593.104

2.712.641

2011

28.337.551

23.923.956

1.754.339

2.659.256

2012

29.294.509

24.670.389

1.815.397

2.808.723

Giá so sánh 2010

Tăng trưởng bình quân thời kỳ (%) Giá cố định 1994 2001-2005

6,2

6,4

5,5

5,4

2006-2010

3,9

3,7

1,9

5,7

2001-2010

5,1

3,7

5,6

4,8

5,0

6,7

1,8

Giá so sánh 2010 2011-2012

308

Phụ lục 3: GTSX ngành trồng trọt theo giá hiện hành phân theo nhóm cây trồng Chia ra Cây hàng năm

Cây lâu năm

Trong đó Năm

Tổng số

Lương thực có hạt

Rau, đậu hoa, cây cảnh

Trong đó Cây CN hàng năm

Tổng số

Cây ăn quả

Cây CN lâu năm

402.904 353.459

49.445

Triệu đồng 2001

4.699.370

4.296.466

3.174.603

777.661 131.413

2005

9.895.713

9.719.000

8.062.740 1.397.966

80.650

176.713 143.695

32.969

2006

9.831.809

9.630.900

7.630.545 1.732.368

68.303

200.909 168.064

32.771

2009

19.348.698

18.749.496 13.777.615 4.580.260 135.730

599.202 523.334

75.784

2010

23.784.572

22.999.974 17.579.549 4.881.550 153.310

784.598 713.234

71.364

2011

30.395.859

29.552.691 23.344.425 4.596.190 122.618

843.168 634.325 195.159

2012

28.591.734

27.734.612 20.940.106 5.116.018 120.271

857.122 745.803

77.452

Cơ cấu (Tổng số = 100) -% 2001

100,0

91,4

67,6

16,5

2,8

8,6

7,5

1,1

2005

100,0

98,2

81,5

14,1

0,8

1,8

1,5

0,3

2006

100,0

98,0

77,6

17,6

0,7

2,0

1,7

0,3

2009

100,0

96,9

71,2

23,7

0,7

3,1

2,7

0,4

2010

100,0

96,7

73,9

20,5

0,6

3,3

3,0

0,3

2011

100,0

97,2

76,8

15,1

0,4

2,8

2,1

0,6

2012

100,0

97,0

73,2

17,9

0,4

3,0

2,6

0,3

* Cây CN hàng năm: Mía; thuốc lá, thuốc lào; lấy sợi: Bông, đay, cói; Cây có hạt chứa dầu: Đỗ tương, lạc, vừng …. ** Cây CN lâu năm: Gồm cây lấy quả chứa dầu: Dừa...; điều; hồ tiêu; cao su; cà phê; chè

309

Phụ lục 4: GTSX ngành trồng trọt theo giá so sánh 2010 phân theo nhóm cây trồng Trong đó Cây hàng năm Năm

Tổng số

Cây lâu năm Trong đó

Tổng số

Trong đó

Lương thực có hạt

Rau, đậu hoa, cây cảnh

Cây CN hàng năm

Cây ăn quả

Cây CN lâu năm

Triệu đồng Giá cố định 1994 2001

4.255.599

4.058.252

3.381.381

338.818

83.621

197.347 149.579 47.768

2005

6.137.227

6.016.677

5.147.107

680.849

41.643

120.550

94.328

21.165

2006

5.846.869

5.721.569

4.796.404

752.818

26.562

125.300

99.095

26.113

2009

6.810.226

6.570.924

5.576.710

922.376

25.312

239.302 215.484 23.731

2010

7.372.225

7.077.931

5.961.981

931.997

30.048

294.294 272.780 21.514

7.663.315

7.311.594

6.291.383

827.575

32.692

351.721 322.990 28.731

22.373.574

21.876.488 16.955.485 4.150.886 96.224

497.086 423.307 73.779

2011

23.923.956

23.328.722 17.885.039 4.227.454 99.518

595.234 493.537 88.565

2012

24.670.389

23.971.605 18.254.565 4.370.782 95.154

698.784 583.206 85.614

2011 Giá so sánh 2010 2010

Phụ lục 5: GTSX ngành chăn nuôi theo giá hiện hành phân theo nhóm vật nuôi và sản phẩm Tổng số

Trong đó: Trâu, bò

Lợn

Gia cầm

Triệu đồng 2001

451.098

30.819

165.360

71.397

2005

855.774

89.370

443.189

68.312

2006

820.982

103.521

356.688

86.066

2009

1.682.669

277.699

802.833

185.859

2010

1.813.437

458.282

766.327

214.233

2011

2.336.957

279.840

1.262.250

701.961

2012

2.249.538

303.981

949.350

891.664

310

Trong đó:

Tổng số

Trâu, bò

Lợn

Gia cầm

Cơ cấu (%) 2001

100,0

6,8

36,7

15,8

2005

100,0

10,4

51,8

8,0

2006

100,0

12,6

43,4

10,5

2009

100,0

16,5

47,7

11,0

2010

100,0

25,3

42,3

11,8

2011

100,0

13,8

53,5

11,3

2012

100,0

12,0

54,0

30,0

Phụ lục 6: GTSX ngành chăn nuôi theo giá so sánh 2010 phân theo nhóm vật nuôi và sản phẩm Trong đó

Tổng số

Trâu, bò

Lợn

Gia cầm

Triệu đồng Giá cố định 1994 2001

355.823

16.031

134.248

54.153

2005

386.833

14.823

182.392

30.442

2006

386.653

15.504

175.752

33.952

2009

416.512

27.792

194.528

46.148

2010

424.912

43.860

194.056

53.615

2011

477.013

40.979

232.192

48.357

2010

1.593.104

246.940

747.067

225.373

2011

1.754.339

228.534

893.881

561.499

2012

1.815.397

206.219

816.013

722.955

Giá so sánh 2010

Tăng trưởng bình quân thời kỳ (%) Giá cố định 1994 2002-2005

2,1

-1,9

8,0

-13,4

2006-2010

1,9

24,2

1,2

12,0

2002-2010

2,0

11,8

4,2

-0,1

6,7

-8,6

4,5

79,1

Giá so sánh 2010 2011-2012

311

Phụ lục 7: Diện tích các loại cây trồng hàng năm Ha 2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

Tổng số

498.338 574.012 550.228 607.590 642.253 664.786 682.871

1. Cây lương thực có hạt

470.207 539.520 513.486 566.525 599.019 618.004 635.862

a. Lúa

464.533 529.698 503.464 557.290 589.253 607.590 625.186

- Vụ Mùa

11.235

8.326

7.314

7.634

7.960

5.398

5.923

- Vụ Đông Xuân

220.449 223.316 231.097 234.098 234.212 235.482 235.920

- Vụ Hè Thu

211.840 214.671 221.901 231.309 232.045 232.987 233.801

- Vụ Thu Đông

21.009

83.385

43.152

b. Bắp

5.674

9.822

10.022

9.235

9.766

10.414

10.676

TĐ: Bắp lai

3.158

6.385

5.902

4.546

4.556

4.731

4.612

2. Các loại cây chất bột

5.812

1.529

2.023

1.850

2.638

2.854

2.774

373

338

425

125

185

331

307

- Khoai mì

4.823

636

816

507

824

1.075

1.046

TĐ: Khoai mì (CN)

4.187

369

400

329

704

823

980

616

555

782

1.218

1.629

1.448

1.422

18.989

27.914

30.764

35.244

36.870

39.840

40.664

14.675

25.053

27.713

33.835

34.800

36.261

37.888

TĐ: Dưa hấu

1.560

1.558

2.123

1.029

1.348

1.600

1.296

- Đậu các loại

4.314

2.861

3.051

1.409

2.070

3.579

2.776

3.895

2.360

2.879

1.351

1.914

3.441

2.699

3.310

4.389

2.996

2.802

2.764

3.171

2.668

2.279

2.521

1.024

575

440

211

273

469

542

631

487

656

669

1.015

- Mè

917

701

1.493

1.414

2.145

1.294

- Mía

348

181

319

- Thuốc lá

- Đay (bố)

167

231

- Bông vải

- Cây khác

660

959

1.169

962

918

903

900

635

579

617

695

227

162

- Khoai lang

- Chất bột khác 3. Cây rau đậu - Rau dưa các loại

TĐ: Đậu xanh 4. Cây Công nghiệp hàng năm - Đậu Nành - Đậu phọng

5. Cây hàng năm khác - Cây làm thức ăn gia súc

84.249 115.037 133.723 149.542

3. Vườn hoa, cây cảnh 4. Cây khác - Rau muống giống

103

312

Phụ lục 8: Năng suất các loại cây hàng năm Tạ/ha 2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

50,58

59,31

58,06

61,40

61,08

63,48

63,05

- Vụ Mùa

22,96

30,36

32,15

37,37

36,84

43,23

50,16

- Vụ Đông Xuân

62,66

69,30

68,05

71,65

72,96

75,11

74,01

- Vụ Hè Thu

39,93

54,15

50,31

52,51

54,32

55,88

56,08

- Vụ Thu Đông

45,95

48,71

48,80

59,49

57,42

57,03

57,15

b. Bắp

53,81

78,23

75,81

70,52

70,08

73,71

71,04

TĐ: Bắp lai

73,00

97,86

99,84

97,35

96,87

105,50

101,84

- Khoai lang

158,12

228,37

148,85

203,52

197,52

194,71

182,35

- Khoai mì

183,62

228,35

223,11

257,12

262,14

234,35

261,23

TĐ: Khoai mì

192,10

293,39

292,85

287,93

268,02

278,75

270,44

- Chất bột khác

130,78

178,90

197,66

247,32

263,95

281,20

274,82

- Rau dưa các loại

183,43

240,89

238,67

237,31

243,18

235,69

237,81

TĐ: Dưa hấu

224,42

222,89

187,53

184,51

185,73

186,16

204,42

- Đậu các loại

10,56

14,05

14,87

19,06

18,94

14,28

13,97

10,19

13,95

14,56

19,02

18,92

14,16

13,85

25,30

26,83

27,29

28,09

28,00

28,70

28,96

- Đậu phọng

20,28

21,25

21,87

33,37

34,15

32,48

32,08

- Mè

9,57

12,94

13,66

11,98

12,50

10,81

11,72

- Mía

458,71

529,45

507,18

542,13

536,39

595,71

542,26

- Thuốc lá

19,09

20,35

23,86

24,73

21,89

25,51

24,20

- Đay (bố)

16,09

26,59

19,87

25,06

22,07

21,44

24,32

- Bông vải

7,50

5,22

8,75

5,00

3,50

- Cây khác

...

11,00

871,02

869,10

762,46

779,95

1. Cây lương thực a. Lúa

2. Các loại cây chất bột

3. Cây rau đậu

TĐ: Đậu xanh 4. Cây Công nghiệp hàng năm - Đậu Nành

5. Cây hàng năm khác Trong đó - Cây làm thức ăn gia súc

788,09

313

Phụ lục 9: Sản lượng các loại cây hàng năm 2000

2005

2006

2009

2010

Tấn 2012

2011

1. Cây lương thực

2.379.907 3.218.383 2.999.179 3.486.665 3.727.520 3.933.553 4.017.367

a. Lúa

2.349.377 3.141.544 2.923.207 3.421.540 3.659.079 3.856.796 3.941.526

- Vụ Mùa - Vụ Đông Xuân - Vụ Hè Thu - Vụ Thu Đông

25.796

25.280

23.512

28.532

29.328

23.334

29.707

1.381.246 1.547.578 1.572.704 1.677.233 1.708.883 1.768.783 1.746.084 845.809 1.162.504 1.116.420 1.214.563 1.260.371 1.301.992 1.311.070 96.526

406.182

210.571

501.212

660.496

762.687

854.665

30.530

76.839

75.972

65.125

68.441

76.757

75.841

23.053

62.484

58.925

44.257

44.136

49.917

46.971

5.898

7.719

6.326

2.544

3.654

6.445

5.589

88.558

14.523

18.206

13.036

21.611

25.192

27.325

80.433

10.826

11.714

9.473

18.858

22.941

26.503

8.056

9.929

15.457

30.124

42.987

40.707

39.069

273.744

607.513

665.950

805.615

850.169

859.737

904.881

269.188

603.494

661.414

802.930

846.249

854.627

901.004

TĐ: Dưa hấu

35.009

34.726

39.812

18.986

25.027

29.785

26.491

- Đậu các loại

4.556

4.019

4.536

2.685

3.920

5.110

3.877

3.968

3.292

4.192

2.570

3.622

4.870

3.739

5.767

6.765

2.794

1.615

1.232

605

792

951

1.152

1.380

1.625

2.239

2.173

3.256

- Mè

1.187

958

1.789

1.768

2.318

1.517

- Mía

15.963

9.583

16.179

4.337

5.203

4.355

2.347

- Thuốc lá

116

105

183

208

125

- Đay (bố)

444

459

213

128

- Bông vải

47.006

54.183

b. Bắp TĐ: Bắp lai 2. Cây chất bột - Khoai lang - Khoai mì TĐ: Kh.mì (CN) - Chất bột khác 3. Cây rau đậu - Rau dưa các loại

TĐ: Đậu xanh 4. Cây CN hàng năm - Đậu Nành - Đậu phọng

- Cây khác 5. Cây hàng năm khác Trong đó - Cây làm th. Ăn gia súc

...

70.928

55.310

50.321

314

Phụ lục 10: Diện tích, sản lượng cây lương thực có hạt Diện tích Chia ra Tổng số

Lúa

Sản lượng Chia ra Tổng số

Bắp

Nghìn ha 2000 2005 2006 2009 2010 2011 2012

470,21 539,52 513,49 566,53 599,02 618,00 635,86

464,53 529,70 503,46 557,29 589,25 607,59 625,19

Lúa

Bắp

Nghìn tấn 5,67 9,82 10,02 9,24 9,77 10,41 10,68

2.379,91 3.218,38 2.999,18 3.486,67 3.727,52 3.933,55 4.017,37

2.349,38 3.141,54 2.923,21 3.421,54 3.659,08 3.856,80 3.941,53

30,53 76,84 75,97 65,13 68,44 76,76 75,84

99,4 104,5 93,1 97,2 106,9 105,4 102,2

110,8 106,2 98,9 76,0 105,1 112,1 98,8

98,7 97,6 97,5 98,1 98,2 98,0 98,1

1,3 2,4 2,5 1,9 1,8 2,0 1,9

Chỉ số phát triển (Năm trước = 100) - % 2000 2005 2006 2009 2010 2011 2012

97,5 101,3 95,2 98,4 105,7 103,2 102,9

97,4 101,3 95,0 98,7 105,7 103,1 102,9

112,3 102,8 102,0 80,3 105,7 106,6 102,5

99,5 104,5 93,2 96,7 106,9 105,5 102,1

Cơ cấu (Tổng số = 100) % 2000 2005 2006 2009 2010 2011 2012

100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

98,8 98,2 98,0 98,4 98,4 98,3 98,3

1,2 1,8 2,0 1,6 1,6 1,7 1,7

100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

315

Phụ lục 11: Diện tích cây lương thực có hạt phân theo huyện, thị xã, thành phố Ha 2000

2005

2006

2009

2010

2012

470.207

539.520

513.486

566.525

599.020

635.862

- Tp. Long Xuyên

11.903

11.817

11.395

10.968

10.855

11.212

- Tp Châu Đốc

13.207

15.635

16.091

17.621

17.919

17.690

- Huyện An Phú

28.342

27.776

32.094

32.122

33.640

36.441

- Thị xã Tân Châu

25.148

28.555

27.853

33.326

34.774

34.751

- Huyện Phú Tân

49.873

57.673

50.289

56.831

67.132

59.985

- Huyện Châu Phú

70.171

74.555

70.742

83.142

87.197

95.983

- Huyện Tịnh Biên

32.838

34.080

35.341

35.105

39.269

42.087

- Huyện Tri Tôn

54.835

70.631

72.824

83.528

86.006

98.367

- Huyện Châu Thành

56.424

57.063

55.886

62.235

63.780

79.022

- Huyện Chợ Mới

52.778

56.685

51.774

53.461

53.638

54.050

- Huyện Thoại Sơn

74.688

105.050

89.197

98.186

104.809

106.274

Tổng số

Phụ lục 12: Sản lượng lương thực có hạt phân theo huyện, thị xã, thành phố 2000 Tổng số

2005

2006

2009

2010

2011

Tấn 2012

2.379.907 3.218.383 2.999.179 3.486.666 3.727.520 3.933.553 4.017.366

- Tp. Long Xuyên

60.160

74.240

68.991

71.106

71.423

74.910

70.909

- Tp Châu Đốc

63.047

93.253

95.186

108.407

108.444

129.386

114.150

- Huyện An Phú

152.957

196.378

219.831

221.528

230.480

257.912

257.110

- Thị xã Tân Châu

139.398

180.120

173.696

221.158

227.279

240.146

233.311

- Huyện Phú Tân

277.550

361.668

321.648

358.638

427.222

387.223

390.522

- Huyện Châu Phú

378.111

487.883

449.049

523.947

555.069

586.327

620.126

- Huyện Tịnh Biên

133.516

178.314

181.563

197.385

227.428

261.603

255.500

- Huyện Tri Tôn

233.239

354.231

372.233

459.577

486.290

524.801

558.243

- H Châu Thành

283.835

370.149

350.514

392.764

412.187

449.828

498.314

- Huyện Chợ Mới

286.703

331.016

284.989

328.149

329.201

328.770

331.520

- Huyện Thoại Sơn

371.391

591.131

481.479

604.007

652.497

692.648

687.661

316

Phụ lục 13: Sản lượng lương thực có hạt bình quân đầu người Phân theo huyện, thị xã, thành phố 2000

2005

2006

2009

2010

2011

Kg 2012

1154

1519

1411

1623

1735

1828

1865

- Tp. Long Xuyên

238

275

253

254

255

267

253

- Tp Châu Đốc

591

851

865

970

1156

1019

- Huyện An Phú

904

1123

1250

1240

1282

1434

1428

- Thị xã Tân Châu

916

1178

1136

1436

1321

1394

1354

- Huyện Phú Tân

1194

1566

1395

1571

2040

1847

1861

- Huyện Châu Phú

1598

2011

1844

2134

2259

2384

2520

- Huyện Tịnh Biên

1235

1542

1555

1631

1878

2158

2106

- Huyện Tri Tôn

2049

2817

2930

3468

3668

3954

4204

- Huyện Châu Thành

1762

2220

2090

2304

2417

2635

2917

- Huyện Chợ Mới - Huyện Thoại Sơn

813 2109

947 3297

817 2678

951 3341

954 3607

951 3825

956 3795

Tổng số

Phụ lục 14: Diện tích trồng lúa cả năm Chia ra Tổng số

Lúa Đông Xuân

Lúa Hè Thu

Lúa Mùa

Lúa Thu Đông

Diện tích - Ha 2000

464.533

220.449

211.840

11.235

21.009

2005

529.698

223.316

214.671

8.326

83.385

2006

503.464

231.097

221.901

7.314

43.152

2009

557.290

234.098

231.309

7.634

84.249

2010

589.253

234.212

232.045

7.960

115.037

2011

607.590

235.482

232.987

5.398

133.723

2012

625.186

235.920

233.801

5.923

149.542

Chỉ số phát triển (Năm trước = 100) - % 2000

97,4

101,5

99,5

75,9

65,6

2005

101,3

101,4

100,5

95,3

103,8

2006

95,0

103,5

103,4

87,8

51,8

2009

98,7

101,1

100,5

94,0

89,2

2010

105,7

100,0

100,3

104,3

136,5

2011

103,1

100,5

100,4

67,8

116,2

2012

102,9

100,2

100,3

109,7

111,8

317

Chia ra Tổng số

Lúa Lúa Lúa Mùa Đông Xuân Hè Thu Cơ cấu (Tổng số = 100) %

Lúa Thu Đông

2000

100,0

47,5

45,6

2,4

4,5

2005

100,0

42,2

40,5

1,6

15,7

2006

100,0

45,9

44,1

1,5

8,6

2009

100,0

42,0

41,5

1,4

15,1

2010

100,0

39,8

39,4

1,4

19,5

2011

100,0

38,8

38,3

0,9

22,0

2012

100,0

37,7

37,4

0,9

23,9

Phụ lục 15: Năng suất lúa cả năm Chia ra Tổng số

Lúa Đông Xuân

Lúa Hè Thu

Lúa Mùa

Lúa Thu Đông

Năng suất (Tạ/Ha) 2000

50,58

62,66

39,93

22,96

45,95

2005

59,31

69,30

54,15

30,36

48,71

2006

58,06

68,05

50,31

32,15

48,80

2009

61,40

71,65

52,51

37,37

59,49

2010

62,10

72,96

54,32

36,84

57,42

2011

63,48

75,11

55,88

43,23

57,03

2012

63,05

74,01

56,08

50,16

57,15

Chỉ số phát triển (Năm trước = 100) - % 108,2 91,6 127,3

2000

102,1

97,5

2005

103,2

106,3

100,4

111,9

99,3

2006

97,9

98,2

92,9

105,9

100,2

2009

98,5

97,9

95,4

98,0

106,6

2010

101,1

101,8

103,4

98,6

96,5

2011

102,2

102,9

117,3

99,3

2012

99,3

98,5

100,4

116,0

100,2

318

Phụ lục 16: Sản lượng lúa cả năm Chia ra Tổng số

Lúa Đông Xuân

Lúa Hè Thu

Lúa Mùa

Lúa Thu Đông

Sản lượng (tấn) 2000

2.349.377

1.381.246

845.809

25.796

96.526

2005

3.141.544

1.547.578

1.162.504

25.280

406.182

2006

2.923.207

1.572.704

1.116.420

23.512

210.571

2009

3.421.540

1.677.233

1.214.563

28.532

501.212

2010

3.659.079

1.708.883

1.260.371

29.328

660.496

2011

3.856.796

1.768.783

1.301.992

23.334

762.687

2012

3.941.526

1.746.084

1.311.070

29.707

854.665

Chỉ số phát triển (Năm trước = 100) - % 2000

99,4

109,7

91,2

96,6

63,9

2005

104,5

107,7

100,8

106,7

103,1

2006

93,1

101,6

96,0

93,0

51,8

2009

97,2

99,0

95,9

92,1

95,1

2010

106,9

101,9

103,8

102,8

131,8

2011

105,4

103,5

103,3

79,6

115,5

2012

102,2

98,7

100,7

127,3

112,1

Cơ cấu (Tổng số = 100) % 2000

100,0

58,8

36,0

1,1

4,1

2005

100,0

49,3

37,0

0,8

12,9

2006

100,0

53,8

38,2

0,8

7,2

2009

100,0

49,0

35,5

0,8

14,7

2010

100,0

46,7

34,4

0,8

18,1

2011

100,0

45,9

33,8

0,6

19,8

2012

100,0

44,3

33,3

0,8

21,7

319

Phụ lục 17: Diện tích lúa cả năm phân theo huyện, thị xã, thành phố Ha 2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

464.533

529.698

503.464

557.290

589.253

607.590

625.186

- Tp. Long Xuyên

11.875

11.810

11.387

10.961

10.845

11.275

11.208

- Tp Châu Đốc

13.207

15.635

16.089

17.621

17.919

20.101

17.690

- Huyện An Phú

26.471

23.605

28.012

28.447

29.791

31.222

32.354

- Thị xã Tân Châu

24.141

26.583

26.208

32.011

33.618

34.367

33.693

- Huyện Phú Tân

49.725

57.444

50.100

56.545

66.831

59.179

59.457

- Huyện Châu Phú

70.115

74.486

70.665

83.118

87.159

92.227

95.872

- Huyện Tịnh Biên

32.732

34.027

35.158

35.069

39.190

41.530

42.068

- Huyện Tri Tôn

54.727

70.620

72.807

83.528

85.992

91.985

98.343

- Huyện Châu Thành

56.224

56.652

55.490

62.015

63.566

69.980

78.813

- Huyện Chợ Mới

50.656

53.819

48.393

49.852

49.603

49.520

49.513

- Huyện Thoại Sơn

74.660

105.017

89.155

98.123

104.738

106.203

106.176

Tổng số

Phụ lục 18: Năng suất lúa cả năm phân theo huyện, thị xã, thành phố Tạ/ha 2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

Tổng số

50,58

59,31

58,06

61,40

62,10

63,48

63,05

- Tp. Long Xuyên

50,56

62,83

60,55

64,84

65,81

66,42

63,25

- Tp Châu Đốc

47,74

59,64

59,16

61,52

60,52

64,36

64,53

- Huyện An Phú

52,21

64,61

63,07

65,52

64,98

69,00

66,94

- Thị xã Tân Châu

54,96

61,82

61,02

65,61

64,79

66,76

66,61

- Huyện Phú Tân

55,67

62,68

63,95

63,15

63,68

64,97

65,16

- Huyện Châu Phú

53,90

65,46

63,51

63,02

63,66

63,54

64,63

- Huyện Tịnh Biên

40,71

52,37

51,52

56,25

57,98

62,95

60,72

- Huyện Tri Tôn

42,54

50,15

51,12

55,02

56,54

57,03

56,75

320

- Huyện Châu Thành

50,38

65,06

62,92

63,20

64,70

64,14

63,11

- Huyện Chợ Mới

55,28

59,01

55,70

62,61

62,58

62,61

62,67

- Huyện Thoại Sơn

49,73

56,28

53,99

61,53

62,27

65,18

64,73

Phụ lục 19: Sản lượng lúa cả năm phân theo huyện, thị xã, thành phố Tấn 2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

2.349.377

3.141.544

2.923.207

3.421.540

3.659.079

3.856.796

3.941.526

- Tp. Long Xuyên

60.035

74.206

68.952

71.072

71.376

74.883

70.884

- Tp Châu Đốc

63.047

93.253

95.179

108.407

108.445

129.381

114.150

- Huyện An Phú

138.200

152.522

176.672

186.398

193.587

215.438

216.589

- Thị xã Tân Châu

132.674

164.341

159.924

210.038

217.818

229.448

224.434

- Huyện Phú Tân

276.810

360.055

320.394

357.097

425.602

384.501

387.437

- Huyện Châu Phú

377.896

487.601

448.771

523.842

554.889

585.974

619.580

- Huyện Tịnh Biên

133.268

178.193

181.129

197.280

227.211

261.413

255.425

- Huyện Tri Tôn

232.829

354.188

372.172

459.577

486.239

524.601

558.127

- Huyện Châu Thành

283.276

368.582

349.137

391.949

411.276

448.842

497.369

- Huyện Chợ Mới

280.044

317.596

269.558

312.123

310.431

310.056

310.296

- Huyện Thoại Sơn

371.298

591.007

481.319

603.757

652.206

692.259

687.236

Tổng số

Phụ lục 20: Sản lượng lúa cả năm bình quân đầu người phân theo huyện, thị xã, thành phố kg 2000 Tổng số

2005

2006

2009

2010

2011

2012

1.140

1.483

1.375

1.593

1.703

1.793

1.830

- Tp. Long Xuyên

238

275

253

254

255

267

253

- Tp Châu Đốc

591

851

864

970

1.156

1.019

- Huyện An Phú

817

872

1.005

1.043

1.077

1.198

1.203

- Huyện Tân Châu

872

1.075

1.046

1.364

1.266

1.332

1.302

- Huyện Phú Tân

1.191

1.559

1.389

1.564

2.032

1.834

1.847

- Huyện Châu Phú

1.597

2.010

1.843

2.133

2.258

2.382

2.517

- Huyện Tịnh Biên

1.233

1.541

1.552

1.630

1.876

2.156

2.106

- Huyện Tri Tôn

2.046

2.816

2.929

3.468

3.667

3.953

4.203

- Huyện Châu Thành - Huyện Chợ Mới - Huyện Thoại Sơn

1.759 794 2.108

2.210 909 3.296

2.082 773 2.677

2.300 905 3.339

2.412 899 3.605

2.629 897 3.823

2.912 895 3.793

321

Phụ lục 21: Diện tích - Năng suất - Sản lượng lúa vụ đông xuân phân theo huyện, thị xã, thành phố

I. Diện tích (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn II. Năng suất (tạ/ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn III. Sản lượng (tấn) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

220.449 5.938 6.636 12.538 10.964 23.599 35.030 14.452 26.035 27.920 20.067 37.270

223.316 5.648 6.410 11.794 10.399 22.967 34.489 14.762 33.855 27.717 18.691 36.584

231.097 5.612 7.229 14.681 11.593 22.966 34.419 14.979 36.931 27.700 18.351 36.636

234.098 5.502 7.044 14.425 11.329 23.041 34.336 15.319 39.900 29.503 17.325 36.374

234.212 5.462 7.171 15.174 11.504 22.387 34.169 15.254 39.959 29.487 17.162 36.483

235.482 5.433 7.170 15.196 11.906 22.387 34.128 16.334 40.015 29.214 17.101 36.598

235.920 5.416 7.099 15.082 11.709 22.387 34.616 16.415 40.384 29.203 17.025 36.585

62,7 62,0 56,7 66,6 67,5 67,2 66,0 55,5 52,8 64,0 67,4 61,2

69,3 72,5 66,8 77,0 73,3 72,6 74,2 61,8 60,0 72,5 67,8 68,9

68,1 69,2 66,2 74,9 71,4 72,3 73,2 59,5 60,5 71,5 67,9 65,5

71,6 73,7 70,6 76,0 74,6 72,1 73,4 66,7 66,5 74,5 72,1 72,18

73,0 74,5 70,6 76,0 75,2 75,7 75,0 70,2 68,1 75,6 72,1 72,4

75,1 75,2 73,5 79,3 77,6 76,0 78,0 73,7 69,2 76,5 72,3 76,9

74,0 70,2 70,5 79,1 76,8 75,1 75,6 69,9 69,4 75,6 72,3 76,6

1.381.246 1.547.578 1.572.704 1.677.233 1.708.883 1.768.783 1.746.084 36.786 40.930 38.813 40.544 40.716 40.856 38.035 37.619 42.841 47.834 49.731 50.601 52.707 50.031 83.453 90.872 110.005 109.630 115.382 120.519 119.325 74.007 76.262 82.797 84.480 86.453 92.426 89.902 158.491 166.736 165.975 166.126 169.472 170.074 168.126 231.338 255.954 252.085 251.992 256.097 266.369 261.835 80.209 91.205 89.185 102.147 107.144 120.365 114.675 137.335 203.195 223.396 265.295 272.161 276.904 280.184 178.604 200.828 197.972 219.827 222.802 223.516 220.749 135.312 126.680 124.640 124.913 123.772 123.572 123.091 228.092 252.075 240.002 262.548 264.283 281.475 280.131

322

Phụ lục 22: Diện tích - Năng suất - Sản lượng lúa vụ hè thu phân theo huyện, thị xã, thành phố 2000 I. Diện tích (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn II. Năng suất (tạ/ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn III. Sản lượng (tấn) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

2005

2006

2009

2010

2011

2012

211.840 5.919 6.336 11.510 9.841 23.599 35.039 13.470 20.999 27.916 19.891 37.320

214.671 5.199 6.386 10.635 9.719 22.904 33.854 14.817 30.407 27.687 17.063 36.000

221.901 5.478 7.094 12.776 10.683 22.944 34.310 15.289 32.817 27.663 16.764 36.083

231.309 5.352 7.055 13.290 11.183 23.041 33.799 15.311 40.433 29.483 16.327 36.035

232.045 5.252 7.109 13.748 11.368 22.387 33.674 15.779 40.909 29.469 16.202 36.148

232.987 5.168 7.150 13.570 11.838 22.387 33.703 16.354 41.395 29.176 16.095 36.151

233.801 5.209 7.030 13.503 11.520 22.290 34.825 16.133 41.707 29.181 16.104 36.299

39,9 39,2 38,5 39,4 43,3 45,2 41,8 30,0 37,0 37,0 46,7 38,3

54,2 55,4 57,4 52,0 55,4 57,1 58,5 48,4 43,2 58,5 55,9 55,2

50,3 53,3 53,3 50,0 51,7 56,9 54,3 48,4 42,7 54,4 45,9 47,7

52,5 56,1 54,2 54,4 57,8 55,2 53,9 49,9 45,6 52,8 55,1 53,7

54,3 57,2 52,7 53,0 58,8 56,3 54,8 53,3 47,9 55,4 55,1 58,0

55,9 59,2 60,1 58,2 60,0 57,2 56,5 57,8 49,5 55,5 55,7 57,8

56,1 57,1 60,8 55,8 61,0 58,9 57,3 56,3 48,3 56,1 55,5 59,7

845.809 1.162.504 1.116.420 1.214.563 1.260.371 1.301.992 1.311.070 23.181 28.828 29.187 30.046 30.019 30.594 29.756 24.370 36.649 37.790 38.273 37.466 43.007 42.733 45.292 55.302 63.893 72.271 72.867 78.991 75.401 42.658 53.863 55.242 64.593 66.889 71.064 70.267 106.695 130.782 130.551 127.209 125.994 128.054 131.212 146.393 197.978 186.269 182.312 184.635 190.456 199.480 40.408 71.744 73.938 76.387 84.086 94.526 90.792 77.726 131.267 139.965 184.496 196.118 204.822 201.599 103.160 162.080 150.570 155.523 163.345 161.808 163.750 92.990 95.399 76.863 89.945 89.224 89.681 89.317 142.936 198.612 172.152 193.508 209.729 208.989 216.763

323

Phụ lục 23: Diện tích - Năng suất - Sản lượng lúa vụ mùa phân theo huyện, thị xã, thành phố 2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

I. Diện tích (ha) Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn II. Năng suất (tạ/ha) Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn

11.235 24 4.810 6.401 23,0 30,4 26,3 20,4

8.326 23 4.448 3.855 30,4 30,0 34,3 25,9

7.314 23 4.440 2.851 32,1 30,0 34,7 28,1

7.634 4.439 3.195 37,4 42,2 30,6

7.960 5.007 2.953 36,8 40,1 31,3

5.398 4.295 1.103 43,2 46,7 29,6

5.923 5.120 803 50,2 53,4 29,7

III. Sản lượng (tấn) Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn

25.796 73 12.651 13.072

25.280 69 15.244 9.967

23.512 69 15.423 8.020

28.532 18.746 9.786

29.328 20.073 9.255

23.334 20.064 3.270

29.707 27.321 2.386

2011

2012

Phụ lục 24: Diện tích - Năng suất - Sản lượng lúa vụ thu đông phân theo huyện, thị xã, thành phố

2000

2005

2006

2009

21.009 18 235 2.423 3.336 2.527 22 1.292 388 10.698 70

83.385 963 2.839 1.176 6.465 11.573 6.120

43.152 297 1.766 555 3.932 4.190 1.913 450 208 127 13.278 16.436

84.249 115.037 133.723 149.542 107 132 674 583 3.522 3.639 5.781 3.561 732 869 2.456 3.769 9.499 10.746 10.623 10.464 10.463 22.057 14.405 14.780 14.983 19.316 24.396 26.431 3.150 4.547 4.400 2.171 9.472 15.449 3.029 4.611 11.591 20.429 16.200 16.239 16.324 16.384 25.714 32.107 33.454 33.292

45,9 37,8 45,0 39,0 48,0 46,0 41,8 36,3 39,0 48,4 38,6

2.503 1.248 18.065 32.433 48,7 46,2 48,5 54,0 52,9 54,0 54,9 39,0 45,5 52,9 43,3

48,8 32,1 54,1 50,0 55,7 57,0 54,1 57,4 38,0 46,9 51,3 42,1

59,5 45,0 57,9 61,4 64,2 60,9 59,8 54,8 60,0 57,4

2010

57,4 48,6 56,0 61,4 60,0 59,0 59,1 50,5 40,1 54,5 60,0 55,5

57,0 50,9 58,2 64,9 62,1 60,0 52,9 58,2 41,8 54,8 59,3 60,3

57,2 53,1 60,1 58,0 61,4 59,6 59,9 51,4 47,9 55,3 59,7 57,2

96.526 406.182 210.571 501.212 660.496 762.687 854.665 68 4.448 952 482 641 3.433 3.093 1.058 13.763 9.555 20.403 20.378 33.667 21.386

324

2000 An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

2005

9.455 6.348 16.009 34.216 11.624 62.537 92 33.600 4.696 9.759 1.512 5.674 51.742 95.517 270 140.320

2006

2009

2010

2011

2012

2.774 4.497 5.338 15.928 21.863 21.885 60.965 64.476 65.958 64.265 23.868 63.762 130.136 86.372 88.099 10.348 89.538 114.158 129.149 158.265 2.583 15.908 26.458 22.637 791 8.706 39.605 73.958 595 16.599 25.128 63.518 112.870 68.055 97.265 97.434 96.803 97.888 69.165 147.701 178.194 201.795 190.342

Phụ lục 25: Diện tích - Năng suất - Sản lượng cây ngô (bắp) phân theo huyện, thị xã, thành phố 2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

I. Diện tích (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

5.674 28 1.871 1.007 148 56 106 108 200 2.122 28

9.822 7 4.171 1.972 229 69 53 11 411 2.866 33

10.020 8

9.235 7 3.675 1.315 286 24 36

9.766 9 3.850 1.156 301 38 79 14 214 4.035 71

10.414 4 1 4.000 1.251 527 84 73 50 221 4.099 104

10.676 4 4.088 1.058 528 111 19 24 210 4.537 98

II. Năng suất (tạ/ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

53,8 44,6 78,9 66,8 50,0 38,4 23,4 38,0 28,0 31,4 33,2

78,2 48,6 105,1 80,0 70,4 40,9 22,8 39,1 38,1 46,8 37,6

75,8 48,8

70,1 50,1 95,8 81,8 53,8 47,2 27,4 36,1 42,7 46,5 41,0

73,7 63,5 50,4 106,2 85,5 51,7 42,0 26,0 40,1 44,6 45,7 37,4

71,0 59,0 99,1 83,9 58,4 49,2 39,7 48,3 45,1 46,8 43,6

III. Sản lượng (tấn) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

30.530 125 14.757 6.724 740 215 248 410 559 6.659 93

76.839 34 43.856 15.779 1.613 282 121 43 1.567 13.420 124

68.441 47 36.894 9.461 1.620 180 217 51 912 18.771 291

76.757 27 5 42.474 10.698 2.722 353 190 200 986 18.714 389

75.841 25 40.521 8.878 3.085 546 75 116 945 21.224 425

4.082 1.645 189 77 183 17 396 3.381 42

105,7 83,7 66,3 36,1 23,7 35,9 34,8 45,6 38,1 75.965 39 43.159 13.772 1.254 278 434 61 1.377 15.431 160

220 3.609 63 70,5 48,6 95,6 84,6 53,9 43,8 29,2 37,0 44,4 39,7 65.126 34 35.130 11.120 1.541 105 105 815 16.026 250

325

Phụ lục 26: Diện tích, năng suất, sản lượng nhóm cây màu lương thực 1. Khoai lang - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 2. Khoai mì - Diện tích - Năng suất - Sản lượng

ĐVT

2000

2005

2010

2012

ha tạ/ha tấn

373,0 158,1 5.898,0

338,0 228,4 7.719,0

185,0 197,5 3.654,1

306,5 182,3 5.588,9

ha tạ/ha tấn

4.823,0 183,6 88.558,0

636,0 228,3 14.523,0

824,4 262,1 21.611,2

1.046,0 261,2 27.324,8

Phụ lục 27: Diện tích, năng suất, sản lượng nhóm cây công nghiệp hàng năm ĐVT 1. Đậu nành - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 2.Đậu phộng - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 3. Mè - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 4. Mía - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 5.Thuốc lá - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 6. Đay - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 7. Bông vải - Diện tích - Năng suất - Sản lượng

2000

2005

2010

2012

ha tạ/ha tấn

2.279,0 25,3 5.767,0

2.521,0 26,8 6.765,0

440,0 28,0 1.232,0

273,4 29,0 791,7

ha tạ/ha tấn

469,0 20,3 951,0

542,0 21,3 1.152,0

656,0 34,1 2.239,2

1.014,9 32,1 3.256,3

ha tạ/ha tấn

70,0 9,6 67,0

917,0 12,9 1.187,0

1.414,2 12,5 1.768,3

1.294,1 11,7 1.516,8

ha tạ/ha tấn

348,0 458,7 15.963,0

181,0 529,4 9.583,0

97,0 536,4 5.203,0

43,3 542,3 2.347,5

ha tạ/ha tấn

33,0 19,1 63,0

57,0 20,4 116,0

95,0 21,9 208,0

34,3 24,2 83,0

ha tạ/ha tấn

23,0 16,1 37,0

167,0 26,6 444,0

58,0 22,1 128,0

8,0 24,3 19,5

ha tạ/ha tấn

4,0 7,5 3,0

4,0 5,0 2,0

326

Phụ lục 28: Diện tích cây hàng năm phân theo huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh Đơn vị tính: Ha 2005 TỔNG SỐ

2007

2008

2009

2010

2011

2012

574.012,0 571.244,0 616.377,0 607.590,4 642.253,8 664.786,1 682.871,0

Long Xuyên

12.917,0

11.680,0

11.570,0

11.823,5

11.581,6

11.959,9

11.821,7

Châu Đốc

15.913,0

18.217,0

18.025,0

18.050,4

18.309,6

20.543,5

18.237,1

An Phú

30.062,0

34.586,0

35.683,0

35.263,0

36.725,5

38.682,1

40.596,9

Tân Châu

30.723,0

33.214,0

36.489,0

35.971,0

37.190,0

37.880,0

37.190,0

Phú Tân

59.054,0

59.381,0

66.166,0

57.973,0

68.288,4

60.577,6

61.079,2

Châu Phú

77.658,0

77.876,0

81.021,0

86.315,0

90.840,0

96.596,4

99.744,0

Tịnh Biên

36.149,0

37.837,0

41.002,0

36.484,0

41.522,0

44.491,0

45.287,5

Tri Tôn

73.129,0

78.511,0

81.401,0

85.056,0

87.840,6

95.367,0 100.748,5

Châu Thành

39.137,0

57.936,0

63.069,0

63.830,5

65.461,1

71.820,6

80.566,9

Chợ Mới

93.814,0

73.749,0

78.354,0

78.123,0

79.061,0

79.751,0

80.664,0

Thoại Sơn

105.456,0

88.257,0 103.597,0

98.701,0 105.434,1 107.117,0 106.935,3

Phụ lục 29: Diện tích - Năng suất - Sản lượng rau dưa các loại phân theo huyện, thị xã, thành phố 2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

I. Diện tích (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

14675 520 106 1073 796 221 957 1249 1715 756 7185 97

25053 578 275 800 1270 824 2288 1088 1319 1007 15386 218

27713 511 237 843 1381 757 2090 1410 1241 1026 17937 280

33.835 658 362 1.536 2.229 811 2.517 569 666 1.196 22.877 414

34.800 475 361 1.386 1.972 642 3.092 929 971 1.288 23.133 550

36.261 339 417 1.288 1.753 618 3.745 912 1.416 1.348 23.737 688

37.888 377 522 2.239 2.107 853 3.314 709 1.086 1.317 24.762 601

II. Năng suất (tạ/ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên

183,4 200,5 198,4 121,2 144,3 140,5 204,8 198,3

240,9 219,5 197,6 245,5 250,7 229,9 187,9 96,5

238,7 222,3 210,9 272,3 266,5 250,5 189,1 108,6

237,3 242,6 222,4 227,4 247,5 235,5 199,6 130,8

243,2 230,8 212,9 233,9 302,5 230,7 207,3 112,1

235,7 288,6 191,0 247,9 279,3 212,7 208,3 118,1

237,8 259,8 211,5 232,0 294,1 199,7 211,5 125,6

327

2000 Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn III. Sản lượng (tấn) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

2005

160,3 188,2 198,1 64,4

135,1 153,9 276,3 139,9

269188 10427 2103 13001 11488 3106 19599 24764 27496 14227 142352 625

603494 12687 5435 19638 31843 18947 42994 10503 17826 15500 425071 3050

2006 132,3 148,5 265,3 140,5

2009 124,7 192,4 251,3 138,3

2010

2011

184,1 213,8 255,8 163,8

156,7 222,7 248,9 161,1

2012 204,0 222,4 245,7 172,0

661414 802.930 846.249 854.627 901.004 11361 15.966 10.973 9.768 9.807 4999 8.051 7.697 7.971 11.042 22957 34.925 32.411 31.937 51.961 36799 55.176 59.649 48.966 61.967 18961 19.100 14.813 13.149 17.026 39523 50.233 64.092 77.995 70.080 15319 7.441 10.417 10.769 8.905 16414 8.302 17.876 22.191 22.151 15231 23.014 27.540 30.021 29.298 475916 574.997 591.778 590.780 608.419 3934 5.725 9.005 11.080 10.346

Phụ lục 30: Diện tích - Năng suất - Sản lượng đậu các loại phân theo huyện, thị xã, thành phố 2005 I. Diện tích (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn II. Năng suất (tạ/ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn III. Sản lượng (tấn) Long Xuyên

2861 13

2006

2008

2009

2010

2011

2012

3051 22 13 1151 446 44 57 563 532 48 163 12

2786 2 1 761 365 33 15 749 472 28 342 18

1409 7 3 491 228 16 7 117 248 18 228 46

2069,8 28,7 4,3 590,2 277,0 116,9 34,0 220,0 246,0 70,6 450,0 32,1

3578,6 7,6 3,0 1140,3 408,0 53,9 76,0 733,0 631,0 50,8 408,0 67,0

2775,5 8,4 6,2 701,7 191,0 11,8 8,0 1102,3 509,2 36,4 153,0 47,5

20,5 16,0 20,4 14,3 4,4 5,3 16,5 20,5 17,7

14,9 15,0 16,9 21,9 16,7 20,0 15,6 5,3 5,3 16,5 21,9 17,5

16,0 20,0 20,0 23,9 19,4 20,9 19,3 8,7 5,6 20,0 23,4 20,0

19,1 20,0 20,0 23,7 22,9 22,5 20,0 10,4 6,7 19,4 22,8 18,9

18,9 20,7 20,0 22,3 21,8 19,9 21,7 12,6 7,4 16,5 22,0 20,4

14,3 15,4 20,0 15,6 18,5 21,9 25,5 10,7 5,9 16,5 21,6 18,7

14,0 19,3 20,0 19,9 18,7 22,4 23,6 10,8 7,5 18,5 21,6 18,3

4.019 21

4.536 33

4.445 4

2.685 14

3.922,1 59,4

5.110,2 11,7

3.877,5 16,2

812 333 47 28 327 741 49 498 13 14,0 16,2

328

Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

2005

2006

2008

2009

1.662 534 96 40 145 395 81 1.022 23

22 2.518 747 88 89 300 282 79 357 21

2 1.822 709 69 29 655 262 56 801 36

6 1.164 521 36 14 122 166 35 520 87

2010

2011

2012

8,5 1.313,5 603,4 232,7 73,8 277,7 181,8 116,3 989,4 65,6

6,0 1.782,7 753,6 117,9 194,0 784,1 369,7 83,9 881,2 125,4

12,4 1393,9 356,5 26,4 18,9 1185,4 382,7 67,2 331,1 86,9

2011

2012

Phụ lục 31: Diện tích - Năng suất - Sản lượng đậu nành phân theo huyện, thị xã, thành phố 2000 I. Diện tích (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn II. Năng suất (tạ/ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn III. Sản lượng (tấn) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên

2005

2006

2009

2010

2.279 19 2 220 642 611 48 2 735 -

2.521 156 450 423 70 691 6 47 594 84

1024 52 350 291 34 85 34 173 5

575 3 1 278 45 15 146 29 58 -

440 1 3 187 24 19 148 21 37 -

211 1 163 3 9 1 2 16 15 1

273 1 243 15 14 1

25,3

26,8

27,3

28,1

28,0

28,7

29,0

18,9 20,0 21,9 26,2 21,4 13,3 15,0 29,8 -

19,1 29,2 23,2 27,7 26,7 15,0 23,8 31,2 18,5

20,4 29,4 24,4 26,5 27,9 23,2 30,7 20,0

30,0 20,0 30,3 27,3 25,3 24,0 24,8 30,9 -

30,0 26,7 30,4 27,9 26,3 24,9 25,2 30,5 -

30,0 29,4 23,3 25,6 20,0 22,0 23,6 30,2 28,8

29,8 29,3 23,4 29,7 26,9

5.767 36 4 481 1.684 1.306 64 -

6.765 298 1.314 980 194 1.848 -

2.794 106 1030 711 90 237 -

1.615 9 2 842 123 38 350 -

1.232 3 8 569 67 50 369 -

605 3 480 7 23 2 4

792 3 710 -

329

2000 Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

3 2.189 -

2005 9 112 1.855 155

2006 79 531 10

2009 72 179 -

2010

2011

53 113 -

2012

37 45 3

34 42 3

Phụ lục 32: Diện tích - Năng suất - Sản lượng đậu phộng phân theo huyện, thị xã, thành phố 2000 I. Diện tích (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn II. Năng suất (tạ/ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn III. Sản lượng (tấn) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

2005

2006

2009

2010

2011

2012

469 6 14 146 12 6 10 241 34 -

542 28 129 26 1 40 289 11 8 10

631 40 217 10 2 56 289 8 9

487 203 91 7 80 87 3 16

656 0,2 278,7 93 1,2 176 86 3 12 5,7

669 284 68 93 191 1,9 13 18

1.015 0,6 409,6 94,0 0,3 171,4 326,1 0,2 12,0 0,7

20,3

21,3

21,9

33,4

34,1

32,5

32,1

23,3 25,7 24,2 20,0 20,0 14,0 17,6 21,8 -

28,2 26,3 25,8 30,0 11,3 18,4 23,6 55,0 18,0

29,5 25,9 25,0 30,0 11,3 19,7 25,0 18,9

39,0 31,8 25,7 28,6 29,4 26,7 20,6

25,0 40,7 29,3 25,8 29,4 29,5 27,7 30,3 22,1

37,0 30,5 29,6 28,9 27,8 30,0 23,3

42,5 33,8 32,9 33,3 36,7 27,1 27,5 34,6 28,6

951

1.152

1.380

1.625

2.239,2

2.172,6

3.256,3

14 36 353 24 12 14 424 74 -

79 339 67 3 45 531 26 44 18

118 561 25 6 63 570 20 17

792 289 18 229 256 8 33

0,5 1.134,5 272,3 3,1 517,6 254,0 8,3 36,3 12,6

1.052,0 207,5 275,0 552,0 5,3 39,0 41,9

2,6 1.386,1 309,5 1,0 628,8 884,2 0,6 41,5 2,0

Phụ lục 33: Diện tích - Năng suất - Sản lượng cây mè phân theo huyện, thị xã, thành phố

330

2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

70 6 50 3 4 7

917 263 17 12 37 2 60 466 60

701 61 5 5 47 15 171 396 1

1.493 159 35 35 17 372 419 1 455 -

1.414 185 16 6 40 275 53 388 0,2 451 -

2.144,8 251,4 36 12,5 370 186 773 4,9 511 -

1.294,1 174,5 4,5 1 300 138,8 259,8 0,6 413 1,9

9,6

12,9

13,7

12,0

12,5

10,8

11,7

8,3 10,0 6,7 15,0 5,7

10,0 10,6 9,2 20,5 10,0 9,8 15,8 3,8

10,0 10,0 8,0 18,3 17,3 8,2 16,0 10,0

10,8 10,0 10,9 20,0 9,0 8,5 10,0 18,0 -

11,4 11,9 11,7 19,5 15,3 8,0 14,5 15,5 -

6,0 10,6 21,3 12,9 15,9 6,5 10,2 16,1 -

9,3 11,1 20,0 15,0 2,0 6,3 17,6 17,0 5,3

67 5 50 2 6 4

1.187 263 18 11 76 2 59 735 23

958 61 5 4 86 26 141 634 1

1.789 172 35 38 34 335 356 1 818 -

1.768 211 19 7 78 420 24 310 0,3 699 -

2.318 151,2 38 26,7 478 295 501 5,0 823 -

1.517 162 5 2 451 28 164,8 1,1 702 1

331

Phụ lục 34: Diện tích - Năng suất - Sản lượng cây mía phân theo huyện, thị xã, thành phố 2000 I. Diện tích (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

2005

2006

2009

2010

2011

2012

348 5 15 64 37 18 101 76 32

181 50 40 8 42 32 9

319 64 21 6 211 9 8

80 34 2 6 31 2 5

97 41 4 45 3 4

73 14 9 26 20 4

43 10 12 10 7 4

II. Năng suất (tạ/ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

458,7 460,0 436,7 750,9 218,9 360,0 694,7 300,6

529,4 550,0 456,0 280,0 445,0 800,0 395,6

507,2 550,0 482,9 238,3 497,1 800,0 366,3

542,1 545,0 450,0 526,7 540,0 900,0 448,0

536,4 522,9 435,0 542,9 833,3 480,0

595,7 550,7 420,0 549,7 804,0 407,5

542,3 550,0 410,1 547,6 808,6 434,1

III. Sản lượng (tấn) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

15.963 230 655 4.806 394 3.636 5.280 962

9.583 2.750 1.824 224 1.869 2.560 356

16.179 3.520 1.014 143 10.489 720 293

4.337 1.853 90 316 1.674 180 224

5.203 2.144 174 2.443 250 192

4.355 771 378 1.435 1.608 163

2.347 550 475 570 566 187

332

Phụ lục 35: Diện tích - Năng suất - Sản lượng thuốc lá phân theo huyện, thị xã, thành phố 2000 I. Diện tích (ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn II. Năng suất (tạ/ha) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn III. Sản lượng (tấn) Long Xuyên Châu Đốc An Phú Tân Châu Phú Tân Châu Phú Tịnh Biên Tri Tôn Châu Thành Chợ Mới Thoại Sơn

2005

2006

2009

2010

2011

2012

33 2 13 3 2 13 -

57 2 1 12 42 -

44 5 15 24 -

74 1 60 13 -

95 3 60 32 -

49 2 35 12 -

34 31 3 -

19,1 35,0 18,5 13,3 10,0 20,0 -

20,4 15,0 30,0 15,0 21,9 -

14,3 20,0 15,3 12,5 -

24,7 20,0 24,5 26,2 -

21,9 16,7 18,0 29,7 -

25,5 20,0 24,3 30,0 -

24,2 23,6

63 7 24 4 2 26 -

116 3 3 18 92 -

63 10 23 30 -

183 2 147 34 -

208 5 108 95 -

125 4 85 36 -

83 74 9 -

30,0

333

Phụ lục 36: Diện tích - Năng suất - Sản lượng cây đay (bố) phân theo huyện, thị xã, thành phố 2000 I. Diện tích (ha)

II. Năng suất (tạ/ha)

III. Sản lượng (tấn)

2010

2011

2012

231

166

230

16,1

26,6

19,9

25,1

22,1

21,4

24,3

30,0

16,1

26,6

19,8

25,1

22,1

21,4

24,3

444

459

213

128

441

456

213

128

Long Xuyên Chợ Mới

2009

167

Long Xuyên Chợ Mới

2006

Long Xuyên Chợ Mới

2005

Phụ lục 37: Diện tích - Năng suất - Sản lượng cây bông vải phân theo huyện, thị xã, thành phố

2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

I. Diện tích (ha)

Tịnh Biên

II. Năng suất (tạ/ha)

7,5

5,2

8,8

5,0

3,5

Tịnh Biên

7,5

5,2

8,8

5,0

3,5

III. Sản lượng (tấn)

Tịnh Biên

Phụ lục 38: Diện tích một số cây công nghiệp lâu năm ĐVT: ha

Dừa Hồ tiêu Điều Thốt nốt

2000

2005

2010

2012

2792 30 500 58

2161 28 868 222

1658 15 724 90

1290 3 500 94

334

Phụ lục 39: Diện tích một số cây ăn quả chủ yếu ĐVT: ha

Cam, chanh, quýt Chuối Xoài Nhãn

2000 47,5 3.060,0 1.279,0 117,0

2005 87,7 2.235,0 3.821,0 253,0

2010 86,4 1.894,6 4.507,4 147,2

2012 30,9 1.721,7 4.623,4 138,5

Phụ lục 40: Diện tích trồng xoài phân theo huyện, thị xã, thành phố

Tổng số - Tp. Long Xuyên - Tp Châu Đốc - Huyện An Phú - Thị xã Tân Châu - Huyện Phú Tân - Huyện Châu Phú - Huyện Tịnh Biên - Huyện Tri Tôn - Huyện Châu Thành - Huyện Chợ Mới - Huyện Thoại Sơn

2006 3.847,0 76,0 8,0 119,0 36,0 54,0 45,0 1.069,0 538,0 18,0 1.594,0 290,0

2007 3729,0 76,0 8,0 119,0 37,0 55,0 44,0 969,0 538,0 19,0 1574,0 290,0

2008 3.860,0 75,0 7,0 25,5 32,6 60,4 73,2 1.508,1 586,0 52,6 1.152,7 286,9

2009 4.455,6 64,0 28,9 24,0 32,6 60,4 73,2 1.538,0 547,8 98,8 1.701,0 286,9

2010 4.507,4 74,2 28,9 24,0 32,6 60,4 73,5 1.560,0 550,5 107,3 1.701,0 295,0

Đơn vị tính: Ha 2011 2012 4.593,2 4.623,4 70,4 81,7 38,9 38,9 29,3 30,1 32,6 32,6 70,4 70,4 74,1 80,6 1.592,0 1.520,6 550,0 558,5 111,5 112,5 1.729,0 1.802,6 295,0 295,0

Phụ lục 41: Diện tích trồng chuối phân theo huyện, thị xã, thành phố

2006 2.227,0 148,0 19,0 289,0 55,0 201,0 321,0 254,0 141,0 86,0 187,0 526,0

2007 2221,0 148,0 17,0 289,0 52,0 201,0 316,0 254,0 142,0 88,0 188,0 526,0

2008 2.171,0 145,0 17,0 273,0 49,0 198,0 306,0 250,0 150,0 85,0 182,0 516,0

2009 1.851,9 41,0 5,1 173,0 49,0 198,0 306,0 173,0 204,0 48,8 138,0 516,0

2010 1.894,6 41,3 5,4 173,0 49,0 192,0 306,0 199,0 214,0 51,9 139,0 524,0

Đơn vị tính: Ha 2011 2012 1.877,5 1.721,7 26,9 17,1 7,4 7,9 175,0 175,0 49,0 49,0 198,2 198,2 255,3 255,3 232,5 232,6 212,5 235,6 56,8 60,0 140,0 140,8 524,0 350,2

335

Phụ lục 42: Diện tích trồng cam, quít phân theo huyện, thị xã, thành phố

2006 86,0 3,0 0,5 0,2 0,3 0,6 0,4 49,0 23,0 1,0 6,0 2,0

2007 104,73 4,26 1,69 1,15 0,96 1,69 1,09 49,93 23,64 3,47 6,35 10,49

2008 84,84 1,1 2,4 0,5 0,5 1,54 0,9 57,7 4,2 0,4 10,6 5,0

2009 77,94 1,0 0,5 0,5 1,54 0,9 57,7 4,2 1,3 5,3 5,0

Đơn vị tính: Ha 2011 2012 70,4 30,9 0,2 0,2 0,6 1,5 1,5 3,3 0,1 56,0 16,9 1,10 1,1 10,5 7,7 0,5 0,1

2010 86,4 1,3 0,5 0,5 1,0 1,5 0,9 68,0 1,66 6,0 5,0

Phụ lục 43: Diện tích trồng nhãn phân theo huyện, thị xã, thành phố

2006 252,0 17,0 9,0 17,0 8,0 44,0 60,0 3,0 3,0 66,0 25,0

2007 255,0 17,0 9,0 17,0 8,0 46,0 60,0 3,0 3,0 67,0 25,0

2008 189,4 9,0 6,1 1,3 6,7 9,30 41,4 42,6 6,6 2,0 47,9 16,5

2009 161,3 2,0 6,7 9,30 41,4 44,5 6,6 3,0 31,3 16,5

2010 147,2 2,2 0,5 6,7 9,3 41,4 47,0 3,65 20,0 16,5

Đơn vị tính: Ha 2011 2012 167,0 138,5 5,9 5,9 0,4 0,5 6,7 6,7 9,3 1,5 41,9 41,9 56,9 63,6 3,40 1,40 26,0 15,5 16,5 1,5

Phụ lục 44: Chăn nuôi và các sản phẩm chăn nuôi 2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

Trâu

3.199

5.447

5.378

5.383

5.683

5.053

5.103

Bò

37.342

69.765

74.051

73.696

75.317

75.654

79.334

Heo (không kể heo sữa)

186.050

209.197

190.898

181.901

170.768

177.951

170.304

2.933 4.021.22 4

1.866 4.097.28 1

2.188 4.119.40 2

2.346 4.072.15 3

868.116

892.267

785.276

922.353

Số lượng (con)

Ngựa Dê Gia cầm (con) TĐ: Gà

1.342.49 7

577.219

707.343

336

Vịt, ngan ngỗng Sản lượng (tấn) Thịt trâu hơi xuất chuồng Thịt bò hơi xuất chuồng Thịt lợn hơi xuất chuồng Thịt gia cầm giết bán

2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

1.149.68 6

2.258.01 8

2.245.35 2

3.153.10 8

3.205.01 4

3.334.12 6

3.149.80 0

25.140

29.072

28.799

33.876

37.368

40.118

40.602

121

228

202

286

372

362

418

1.174

2.488

2.594

4.001

4.468

4.687

5.975

20.179

23.328

22.454

24.257

26.654

28.939

27.203

3.666

3.028

3.384

5.256

5.806

6.002

6.902

906

937

1.667

Trong đó: Thịt gà SL thịt CN khác Trứng (Nghìn quả)

103.000

198.564

165

128

104

202.242

193.006

216.622

213.304

278.633

28,4

0,73

1,34

0,924

Sữa tươi(Tấn) Mật ong(Nghìn lít)

Phụ lục 45: Số lượng trâu phân theo huyện, thị xã, thành phố ĐVT: con 2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

3.199

5.447

5.378

5.383

5.683

5.053

5.103

2.721

3.809

3.818

3.638

3.683

3.280

2.745

- Tp. Long Xuyên

122

106

121

- Tp Châu Đốc

200

319

299

372

346

281

226

- Huyện An Phú

805

1.240

1.384

1.071

1.085

1.013

982

- Thị xã Tân Châu

371

654

731

699

923

832

770

- Huyện Phú Tân

383

710

688

567

505

494

444

- Huyện Châu Phú

142

229

192

184

122

156

- Huyện Tịnh Biên

329

801

702

576

757

620

673

- Huyện Tri Tôn

641

623

407

661

725

588

774

- Huyện Châu Thành

150

344

338

344

333

346

343

- Huyện Chợ Mới

226

176

181

195

193

238

- Huyện Thoại Sơn

146

266

333

614

509

482

418

TỔNG SỐ Trong đó Trâu cày kéo * Phân theo huyện thị

337

Phụ lục 46: Số lượng bò phân theo huyện, thị xã, thành phố ĐVT: con 2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

37.342

69.765

74.051

73.696

75.317

75.654

79.334

23.682

24.546

24.668

24.546

27.225

28.451

26.272

- Tp. Long Xuyên

468

1.031

1.183

725

750

690

861

- Tp Châu Đốc

226

752

1.003

889

939

1.125

1.254

- Huyện An Phú

362

1.691

1.667

1.104

1.062

1.337

1.498

- Thị xã Tân Châu

474

3.588

3.566

2.805

2.417

2.238

3.159

- Huyện Phú Tân

508

1.621

1.599

1.914

2.241

2.273

2.578

- Huyện Châu Phú

1.299

3.383

5.629

4.796

5.468

5.786

6.454

- Huyện Tịnh Biên

13.866

18.101

19.949

19.329

20.177

19.413

19.952

- Huyện Tri Tôn

16.240

20.593

18.138

21.369

22.090

21.848

21.901

- Huyện Châu Thành

1.046

3.695

3.589

2.429

2.775

2.606

2.973

- Huyện Chợ Mới

2.385

13.131

15.083

16.958

16.259

17.272

17.283

468

2.179

2.645

1.378

1.139

1.066

1.421

TỔNG SỐ Trong đó Bò Cày kéo * Phân theo huyện thị

- Huyện Thoại Sơn

Phụ lục 47: Số lượng heo phân theo huyện, thị xã, thành phố (2 tháng tuổi trở lên) ĐVT: con 2000

2005

2006

2009

2010

2011

2012

186.050 12.312

209.197 19.980

190.898 17.269

181.901 19.248

170.768 17.791

177.951 20.140

170.304 17.846

- Tp Châu Đốc

6.509

4.707

3.400

3.038

3.009

3.334

4.087

- Huyện An Phú

5.953

18.069

11.511

5.139

7.302

4.987

4.224

- Thị xã Tân Châu

9.593

12.116

10.245

14.311

13.463

13.918

13.255

- Huyện Phú Tân

37.171

38.433

22.280

36.741

35.791

36.455

34.430

- Huyện Châu Phú

16.945

16.578

15.960

8.163

6.990

10.796

9.980

- Huyện Tịnh Biên

9.715

5.769

8.307

6.201

6.137

6.639

6.381

- Huyện Tri Tôn

8.233

22.087

15.521

15.194

13.108

12.500

12.406

- Huyện Châu Thành

13.756

16.488

16.740

13.711

13.211

11.158

11.886

- Huyện Chợ Mới

33.468

25.725

32.779

25.412

23.550

25.113

20.462

- Huyện Thoại Sơn

32.395

29.245

36.886

34.743

30.416

32.911

35.347

TỔNG SỐ - Tp. Long Xuyên

338

Phụ lục 48: Số lượng gia cầm phân theo huyện, thị xã, thành phố ĐVT: Nghìn con 2005 TỔNG SỐ

2008

2009

2010

2011

2012

2.835

4.297

4.021

4.097

4.119

4.032

- Tp. Long Xuyên

118

161

212

210

218

199

- Tp Châu Đốc

134

114

120

101

100

- Huyện An Phú

217

220

237

165

119

144

- Thị xã Tân Châu

277

301

294

286

308

347

- Huyện Phú Tân

452

447

458

581

682

809

- Huyện Châu Phú

341

356

339

407

298

309

- Huyện Tịnh Biên

184

268

412

363

252

303

- Huyện Tri Tôn

235

505

372

415

350

418

- Huyện Châu Thành

323

591

253

417

315

270

- Huyện Chợ Mới

314

804

730

722

775

671

- Huyện Thoại Sơn

241

530

593

438

701

462

Phụ lục 49: GTSX lâm nghiệp theo giá hiện hành phân theo ngành hoạt động Chia ra

Tổng số

Trồng và chăm sóc rừng

Khai thác gỗ và lâm sản

Thu nhặt sản phẩm từ rừng không phải gỗ và lâm sản khác

Dịch vụ lâm nghiệp

Triệu đồng 2000

85.951

6.201

65.482

632

13.635

2005

105.134

6.013

79.963

754

18.404

2006

122.267

11.287

89.375

785

20.820

2009

169.047

9.612

133.357

1.218

24.860

2010

177.052

10.109

134.128

3.102

29.713

2011

349.822

15.600

305.699

1.151

27.372

2012

405.268

18.350

353.679

3.400

29.839

Cơ cấu - % 2000

100,0

7,2

76,2

0,7

15,9

2005

100,0

5,7

76,1

0,7

17,5

2006

100,0

9,2

73,1

0,6

17,0

339

Chia ra Thu nhặt sản phẩm từ rừng không phải gỗ và lâm sản khác

Dịch vụ lâm nghiệp

Tổng số

Trồng và chăm sóc rừng

2009

100,0

5,7

78,9

0,7

14,7

2010

100,0

5,7

75,8

1,8

16,8

2011

100,0

4,5

87,4

0,3

7,8

2012

100,0

4,5

87,3

0,8

7,4

Khai thác gỗ và lâm sản

Phụ lục 50: GTSX lâm nghiệp theo giá so sánh 2010 phân theo ngành hoạt động Chia ra

Tổng số Total

Trồng và chăm sóc rừng

Khai thác gỗ và lâm sản

Thu nhặt sản phẩm từ rừng không phải gỗ và lâm sản khác

Dịch vụ lâm nghiệp

Triệu đồng Giá cố định 1994 2000

69.251

12.859

37.583

498

18.311

2005

78.010

12.251

40.696

529

24.534

2006

79.245

10.910

41.616

552

26.167

2009

85.985

9.806

43.394

691

32.094

2010

87.997

10.498

44.291

727

32.481

2011

86.931

8.889

43.772

789

33.481

Giá so sánh 2010 2010 306.626

15.794

259.718

2.498

28.616

2011

322.599

13.364

283.179

1.020

25.036

2012

327.298

14.056

284.168

2.170

26.904

Chỉ số phát triển (Năm trước = 100 %) 2000

101,3

94,4

100,4

105,6

108,8

2005

102,1

85,5

104,9

105,8

108,0

2006

101,6

89,1

102,3

104,3

106,7

2009

101,3

104,9

96,7

118,7

106,8

2010

102,3

107,1

102,1

105,2

101,2

340

Chia ra

Tổng số Total

Trồng và chăm sóc rừng

Thu nhặt sản phẩm từ rừng không phải gỗ và lâm sản khác

Khai thác gỗ và lâm sản

Dịch vụ lâm nghiệp

2011

105,2

84,6

109,0

40,8

87,5

2012

101,5

105,2

100,3

212,7

107,5

Phụ lục 51: GTSX thủy sản theo giá hiện hành phân theo ngành hoạt động Chia ra Tổng số

Khai thác

Nuôi trồng

Dịch vụ thủy sản

Triệu đồng 2000

1.231.466

352.693

840.939

37.835

2005

2.421.880

286.407

2.058.238

77.235

2006

2.923.820

316.966

2.510.324

96.530

2009

6.062.489

501.934

5.032.796

527.759

2010

6.806.705

798.486

5.562.872

445.347

2011

9.128.933

1.286.124

7.446.588

396.221

2012

7.927.334

1.266.451

6.282.466

378.417

Cơ cấu - % 2000

100,0

28,6

68,3

3,1

2005

100,0

11,8

85,0

3,2

2006

100,0

10,8

85,9

3,3

2009

100,0

8,3

83,0

8,7

2010

100,0

11,7

81,7

6,5

2011

100,0

15,8

81,1

3,1

2012

100,0

16,0

79,3

4,8

Phụ lục 52: GTSX thủy sản theo giá so sánh 2010 phân theo ngành hoạt động

341

Chia ra Tổng số

Khai thác

Nuôi trồng

Dịch vụ thủy sản

Triệu đồng Giá cố định 1994 2000

1.021.368

612.309

405.421

3.638

2005

1.658.406

1.423.759

227.872

6.775

2006

1.687.949

1.442.566

236.915

8.468

2009

2.500.137

178.425

2.302.019

19.693

2010

2.497.351

164.577

2.315.101

17.673

2011

2.527.543

180.252

2.329.793

17.498

2012

2.531.028

169.966

2.331.062

30.000

2010

6.553.433

966.483

5.460.768

126.182

2011

6.630.472

1.067.962

5.363.606

198.904

2012

6.610.948

1.020.576

5.306.126

284.246

Giá so sánh 2010

Chỉ số phát triển (Năm trước = 100) - % 2000

130,0

126,7

932,5

2005

111,8

116,9

88,1

108,5

2006

101,8

101,3

104,0

125,0

2009

90,5

99,1

89,7

129,6

2010

99,9

92,2

100,6

89,7

2011

101,2

110,5

98,2

157,6

2012

99,7

95,6

98,9

142,9

342

Phụ lục 53: Diện tích NTTS phân theo huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh ĐVT: ha 2000

2005

2006

1.252,21

1.835,81

1.909,00

Phân theo đơn vị cấp huyện - Tp. Long Xuyên

84,60

123,63

161,80

219,00

267,63

230,89

143,31

- Tp Châu Đốc

48,57

53,83

49,20

48,00

33,16

63,82

42,89

- Huyện An Phú

61,98

40,37

38,00

89,00

91,90

142,65

139,71

- Thị xã Tân Châu

89,15

90,26

117,40

270,00

216,53

233,77

210,23

- Huyện Phú Tân

118,14

217,58

221,40

264,00

227,48

221,62

182,60

- Huyện Châu Phú

298,39

332,29

379,90

406,00

403,77

374,13

370,25

- Huyện Tịnh Biên

19,80

23,59

20,10

20,00

36,63

15,36

15,19

- Huyện Tri Tôn

28,85

35,77

28,30

24,00

42,35

21,35

18,54

- Huyện Châu Thành

93,04

124,40

144,90

218,00

253,04

203,10

188,88

- Huyện Chợ Mới

158,69

188,65

192,30

364,00

302,77

314,03

287,96

- Huyện Thoại Sơn

251,00

605,44

555,70

584,00

540,08

549,70

477,58

TỔNG SỐ

2009

2010

2011

2012

2.506,00 2.415,35 2.370,42 2.077,13

Phụ lục 54: Sản lượng thuỷ sản phân theo huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh ĐVT: tấn

TỔNG SỐ

2005

2006

2009

2010

2011

2012

232.140

235.356

328.359

316.983

344.469

339.322

27.590 15.067 23.177 15.975 39.498 53.247 6.631 3.185 13.021 19.494 15.255

30.995 11.436 22.707 13.440 44.178 56.347 5.537 3.509 16.150 17.077 13.980

36.436 9.809 24.359 13.542 45.849 90.751 4.948 7.888 24.958 50.848 18.971

39.594 7.563 21.692 13.177 47.587 82.577 4.783 9.004 29.446 44.123 17.437

40.831 6.697 30.691 14.302 33.862 77.289 4.598 7.727 39.238 63.389 25.845

42.402 6.513 24.999 12.345 33.301 74.631 3.851 6.564 48.936 64.008 21.772

Phân theo đơn vị cấp huyện Tp. Long Xuyên Tp Châu Đốc Huyện An Phú Thị xã Tân Châu Huyện Phú Tân Huyện Châu Phú Huyện Tịnh Biên Huyện Tri Tôn Huyện Châu Thành Huyện Chợ Mới Huyện Thoại Sơn

343

Phụ lục 55: Sản lượng cá nuôi phân theo huyện, thị xã, thành phố Đơn vị tính: tấn 2005

2006

2009

2010

2011

2012

179.412

181.137

285.370

276.942

301.541

298.394

- Tp. Long Xuyên

18.375

23.699

32.916

36.636

38.526

40.205

- Tp Châu Đốc

13.824

10.274

8.784

6.610

5.836

5.977

- Huyện An Phú

19.104

18.156

18.203

15.474

22.550

17.272

- Thị xã Tân Châu

14.256

11.933

12.538

12.096

13.121

11.113

- Huyện Phú Tân

33.883

34.360

42.474

43.868

29.609

29.306

- Huyện Châu Phú

44.833

47.550

84.125

75.932

70.765

68.297

- Huyện Tịnh Biên

925

1.277

1.506

1.281

997

1.008

1.150

1.667

1.216

2.316

1.221

904

- Huyện Châu Thành

10.558

11.738

20.498

26.036

36.663

46.107

- Huyện Chợ Mới

15.570

14.482

48.252

41.691

59.301

60.099

- Huyện Thoại Sơn

6.934

6.001

14.858

15.002

22.952

18.106

TỔNG SỐ

- Huyện Tri Tôn

344