Voorgeschreven

DERMATOLOOG PATRICK KEMPERMAN:

“KWETSENDE REACTIES ZIJN DRAMATISCH VOOR JE ZELFBEELD”

Kinderen die met hun eczeemhandjes geen plakje worst bij de slager mogen aanpakken en door klas - genootjes uitgeschol den worden omdat ze ‘vies’ zijn, werknemers met psoriasis die via anonieme bordjes op de wc gemaand worden hun huidschilfers op te ruimen; dat zijn enkele van de kwetsende reacties waar mensen met een huidaandoening mee te maken kunnen krijgen.

Het is dan ook goed voorstelbaar dat mensen met een huidaandoening naast lichamelijke, ook psychische en sociale klachten ontwikkelen. Een groeiend aantal ziekenhuizen organiseert voor deze patiënten een multidisciplinair spreekuur. Er zit dan naast de dermatoloog ook een psycholoog of psychiater in de spreek - kamer: het spreekuur psychodermatologie. In het Amsterdam UMC is dermatoloog Patrick Kemperman degene die zich hiermee bezighoudt. Een korte definitie van psychodermatologie luidt: ‘De studie van psychologische fac - toren in het ontstaan, het beloop en de behandeling van huidziekten.’ Huidaan - doeningen hebben over het algemeen een grote impact op het psychosociaal

In de Happi Huid App kunnen patiënten vragen beantwoorden over de kwaliteit van leven. Daarmee kan de zorgverlener zien wat de aandoening met de patiënt doet.

functioneren. “Naast lichamelijke symp - tomen als jeuk, pijn en vermoeidheid”, zegt Patrick Kemperman, “krijgen veel patiënten ook klachten als depressie, angst en schaamte. Met alle gevolgen van dien voor hun persoonlijke leven. En andersom kunnen psychologische factoren als stress een huidaandoening als eczeem of psoriasis doen opvlammen waardoor je in een akelige vicieuze cirkel terechtkomt. Een effectieve behandeling die deze cirkel doorbreekt, kan ook psychisch lijden enorm verlichten. Daarom zijn ook de lifestyle-adviezen zo belangrijk (zie het kader Jouw advies). Wij geven die natuurlijk ook al in de spreekkamer, maar 30 tot 40% van wat wij zeggen tijdens het consult wordt maar onthouden. Ik geloof in de

EVEN WAT GETALLEN

In Nederland zijn 1 miljoen patiënten met een huidaandoening. Bijna een derde van hen, 30%, heeft daar psychologische problemen mee. Maar bij 40% van deze groep worden deze psychologische problemen niet herkend tijdens het dermatologiespreekuur.

Een dermatoloog ziet per jaar gemiddeld 1500 verschillende patiënten op zijn spreekuur en verwijst er maar acht door naar een psychosociaal hulpverlener. Een derde van de dermatologen verwijst helemaal niet door. Ook blijkt uit onderzoek dat van de mensen met atopisch eczeem, psoriasis, handeczeem of open benen er 10% lijdt aan een klinische depressie, 17% aan angststoornissen en dat 13% van hen suïcidale gedachten heeft. kracht van herhaling. Als deze adviezen in de apotheek nog een keer worden gegeven, is de kans groter dat mensen ze opvolgen.”

IDEALE WERELD EN HAPPI HUID APP

In een ideale wereld wordt iedere huidpatiënt al vroeg tijdens de behandeling gescreend op psychische klachten, aldus Patrick Kemperman. Hoe? Nou, bijvoor - beeld door gebruik te maken van een app. “In het Dijklander Ziekenhuis in Purmerend, waar ik ook werk, zijn we in samenwerking met patiëntenverenigingen bezig met het ontwikkelen van de ‘Happi Huid App’. Het probleem van het screenen op psychische klachten is dat het veel tijd kost. Tijd die een dermatoloog in een consult van tien minuten niet heeft. Als de patiënt voor - afgaand aan de afspraak vragenlijsten over kwaliteit van leven in de app invult, kan de zorgverlener - via groene, gele en rode smileys - in één oogopslag zien waar de pijnpunten liggen. Voor de patiënt zelf is het ook inzichtelijk en het vergroot de regie die hij of zij over de eigen gezondheid heeft.”

Kemperman verduidelijkt zijn verhaal met een voorbeeld. “Stel, een meisje van vijftien jaar lijdt aan acne vulgaris – jeugdpuistjes. Uiteraard begin je als zorgverlener met de lichamelijke behandeling en gelukkig zijn er ook goede behandelopties voor acne, maar helemaal schoon krijgen we het niet altijd. Acne wordt gezien als een aandoening ‘die erbij hoort’ en waar je maar mee moet leven omdat het vanzelf overgaat. Daarom durven mensen er vaak niet eens mee naar de huisarts te gaan. Maar patiënten met acne kunnen er erg onder gebukt gaan en hebben een gerede kans om een angstof stemmingsstoornis te ontwikkelen. Een huisarts of dermatoloog kan denken dat het er na behandeling best goed uitziet,

maar de vijftienjarige patiënt denkt daar misschien heel anders over. Als uit de vragenlijsten die ze invult in de Happi Huid App blijkt dat ze nog steeds flinke problemen heeft, kun je haar doorsturen naar een medisch psycholoog of naar een praktijkondersteuner GGZ in de huis artsen - praktijk. Die zijn geschoold in cognitieve gedragstherapie waardoor patiënten leren omgaan met hun chronische huid - aan doening en met de reacties van de buitenwereld.” Kortom: ook bij een relatief onschuldige aandoening als acne moet je alert zijn op psychische problemen.

De Happi Huid App wordt binnenkort geleidelijk geïmplementeerd. Kemperman: “Over een paar jaar hopen we een prachtige huidapp te hebben waarmee de patiënt meer regie heeft over zijn of haar gezond heid en die – maar dat is echt nog toekomstmuziek – gekoppeld kan worden aan het elektronisch patiëntendossier. Dan opent de dokter het dossier en ziet meteen de vragenlijst met de uitkomsten op zijn scherm. Heel efficiënt.”

Uiteindelijk wil de dermatoloog de behan - deling dus uitbreiden zonder dat het heel veel meer tijd kost. “Precies. Anno 2020 wil je niet meer wegkijken. De psychosociale problematiek moet worden meegenomen in de dermatologische behandeling.” <

INGEBEELDE LELIJKHEID: BODY DISMORPHIC DISORDER

Naast patiënten met een huidaandoening die gepaard gaat met psychosociale klachten, zijn er ook mensen zonder duidelijk aanwijsbare huidaandoening die gebukt gaan onder psychische klachten omdat ze zichzelf bijzonder lelijk vinden.

Deze patiënten lijden aan ingebeelde lelijkheid ofwel ‘body dismorphic disorder’ (BDD). Een BDD-patiënt is er ten onrechte van overtuigd dat er iets grondig mis is met zijn of haar uiterlijk. Kemperman: “Dit soort patiënten komt geregeld bij de apotheek om bijvoorbeeld middelen te halen tegen acne of pigmentvlekken, terwijl er niets te zien is. Ik realiseer me dat het nogal gevoelig ligt voor een apothekersassistent om mensen hierop aan te spreken, maar het is al goed als je weet dat dit ziektebeeld bestaat. Deze mensen geven soms honderden euro’s uit aan zelfzorgmiddelen of ondergaan dure en onaangename huidpeelings die volkomen overbodig zijn. Terwijl ze eigenlijk hulp zouden moeten zoeken bij een psycholoog of psychiater. De lijdensdruk bij deze patiëntengroep is enorm: 80% van hen krijgt een stemmingsstoornis als depressie, en maar liefst 20% doet wel eens een poging tot zelfdoding. Ze vinden zichzelf lelijk en raken gefrustreerd omdat zorgverleners dat niet zien.”

JOUW ROL BIJ HUIDAANDOENINGEN

J O U W R O L

Patrick Kemperman heeft de volgende tips voor apothekersassistenten. › Benadruk dat patiënten het smeerbeleid van de dermatoloog volgen dat op het doosje staat. Vertel het nog eens. › Geef rustig uitleg over de smeerinstructie van corticosteroïden, probeer de angst weg te nemen. Bij een smeerschema van een paar weken smeren en dan afbouwen is de kans op huidatrofie, het dunner worden van de huid, heel klein. › Adviseer om van het smeren een routine te maken. Net als tandenpoetsen moet smeren bij eczeem elke dag, ook als het met de huidaandoening beter gaat. Je zou een reminder in je telefoon kunnen instellen. In de Happi Huid

App wordt trouwens ook een reminder ingebouwd. › Geef lifestyle-adviezen: niet te vaak en/of te heet douchen, niet te veel zeep gebruiken en liever een olie gebruiken dan een zeep. › Vraag of de patiënt nog ander middelen gebruikt, zoals homeopathische of andere zelfzorgmedicatie. Patiënten zijn vaak geneigd om deze voorrang te geven boven de receptmiddelen. Adviseer om eerst een aantal weken het beleid van de arts volgen en de andere middelen even terzijde te schuiven. › Vette zalven kunnen nadelen hebben: een penetrante geur, te vet of juist niet vet genoeg. Ik pleit ervoor dat patiënten in de apotheek een aantal monsters meekrijgen, zodat ze kunnen proberen welke ze het prettigst vinden en dit aan de dermatoloog kunnen melden. Die keuze is vaak erg persoonlijk.