Arazoaren balorazioa

% # ) # ( ’ # " % & % $ # " ! EUSKAL HERRIKO

10

EH 130 Zk. espezieen artean ezarritako lehia harreman konplexuen ondorioz, eta besterik jasaten duten ustiapen sistemaren ondorioz. Euren jatorrizko kokalekuan belardikoak diren espezieeek bakarrik jasan dezake hori (Paspalum ditatatum, Sporobolus indicus, etab.). Estuarioetan, goiko paduraren eremuetan, gutxi maneiatutako zenbait zelai hezetan, Amerikako espezie hezezaleak dira nagusi; hala nola. Paspalum dilatatum, Paspalum paspalodes, Cyperus eragrostis eta Aster squamatus, eta Paspaletum dilatati-distichi elkartean sartzen ditugu. Zoru termomuinotarrean eta muinotarrean, ohikoak dira Linocynosuretum cristati elkarteko hainbat uzta zelai. Horietan, udan eta udazkenaren hasieran, Paspalum dilatatum espeziea nagusitzen da, eta Cynosurion espezieetan oso eskasa izaten da jarraigo floristikoa. Zuahin balio eskasa duen amerikar espeziearen nagusitasunaren ondorioz dute larre kalitate baxuagoa.

Kostako habitatak

Hain zuzen ere hauek dira espezie inbaditzaile agresiboenetako batzuek egun gehien mehatxatutako ekosistemak. Gainera Euskadiko lurralde eurosiberiarretako espezie mehatxatuen %27 daude ekosistema horietan. Hori zoru termoepelean kokatuta egoteagatik gertatzen da neurri batean; izan ereee, horren ezaugarri onbroterminoek potentzial inbaditzaile handia duten jatorri tropikaleko eta azpitropikaleko espezieen ezarpena errazten baituta.

Ruta chalepensis Senecio cineraria

Itsaslabarrak

Erraz higatzen diren mateialez osatutako kostako itsaslabarretan (flysch), nitrifikazio ornitokoprogeno handia jasaten duten Crithmo-Amerion maritimae komunitate kolokasmofitikoak Matthiola incanaz aberasten dira, eta noizbehinka beste xenofito Matthiola incana batzuk agertzen dira; hala nola, Senecio cineraria, Carpobrotus edulis, Fica carica, Ruta chalepensis edo Aloe maculata, beti gizakien kokalekuetatik edo jende asko ibiltzen den eremuetatik gertu. Era berean, gero eta ohikoagoa da hazkuntza estoloi-emaile handiko gramineoa; hots, Stenotaphrum secundatum espeziea. Hori kareharrizko edo hareharrizko itsaslabarretan agertu ohi da eta, batzuetan, eragin negativo handia jasaten du lehia delaeta, Armeria euscadinsis Kantaurialdeko euskal endemismoareen populazioen hazkuntzan. Orokorrean, xenofito horien populazioak ekosistema delikatu horietan gehiegi haztean, eragin negatiboa izan dezakete habitat horietako espezie esklusiboen populazioetan; hala nola, Armeria maritima, Lavatera arborea, Matricaria maritima eta olea europaea subsp. Oleaster espezieetan.

Dunak eta kostako hareatzak

Duna ekosistemak oso dinamikoak dira, eta horietan asko dira potentzial primokolonizatzaile handia duten zenbait xenofitoei azkar ezartzeko aukera ematen dieten espazio irekiak. Jatorri ezberdinetako propagulu begetalak etengabe iristen dira, eremu horiek udan jasan ohi duten giza fluxu etengabeari esker; izan ere, oso ustiatuta baitaude aisialdirako eremu bezala. Ammophiletea eta Cakiletalia espezieak oso eralduta egon ohi dira, eta euren eraketa floristikoa eta fisonomia asko aldatzen dira gehienbat transformatzaileak diren Carpobrotus edulis, Oenothera sp., Stenotaphrum secundatum, Spartina patens, Paspalum vaginatum eta Lobularia maritima bezalako zenbait taxonen inbasioaren ondorioz. Gero eta handiagoa den giza jardueraren inpaktuak egiten du aldaketa; ondorioz areagotu egiten dira nitrifikazioa eta zapalkuntza, eta xenofitoak nagusi dituzten bost komunitate ugaritzen laguntzen du duna-sistemetan eta hondartzen sarreretan: * Hondartzetako eta dunetako eremu hezeetan, zapalkuntza handia jasaten duten gramal mehe azpihalofiloak. Paspalum vaginatum espeziearen nagusitasuna eta Lolio-Plantaginion eta TrifolioCynodontion espezieen zenbait elementu ditu berrizgarri. Bertan, Ammophiletea eta Sisymbrietalia komunitateen berezko espezieak agertu ohi dira maiz, eta horiekin kontaktatzen dute. * Helichryso stoechadisKoelerietum arenariaearen duna tertziarioetan, Oenothera erythrosepala, Oe. X fallax, Oe. Drummooondii, Lobularia maritima, Conyza

Carpobrutus edulis

Stenotaphrum secundatum Lobularia maritima

sumatrensis eta Raphanus raphanistrum subsp. Landra, Beta maritima, Picris echioides, Daucus carota, edo Melilotus albus bezalako zenbait espezieren mendeko komunitate batzuk agertzen dira. Horiek Dauco-Melilotion (artemisietea) aliantzako Picrido echinoides-Raphanetum maririmi elkarketara hurbilduko lituzkete. Ez da arraroa Yucca gloriosa eta Mirabilis jalapa espezieen ale naturalizatuak edo Arnudo donax eta Carpobrotus edulis bezalako espezieak aurkitzea. Azken horiek zenbait duna sistema finkatzeko erabiltzen dira, eta oso azkar zabaltzen dira, Hondar eremu handiak beteta, espezie autoktonoen kalterako. * Hondartzetara eta dunetara sartzeko guneetan, zerbait iraulitako eta gutxi zapaldutako hondar nitrifikatuetan, jatorriz Hego Afrikakoa den Arctotheca calendula terofitoaren mendeko udaberriko fenologiako komunitate azpinitrofiloa garatzen da. Horrekin batera, beste espezie batzuk agertzen dira; hala nola, Hordeum murinum subsp. Leporinum, Lophochloa cristata, Rumex pulcher, Hirschfeldia incana eta, noizean behin, Anacyclus radiatus, Asphodelus fistulosus, Cardaria draba eta Emex spinosa. Azken horiek Hordeion leporini aliantzako komunitate iberiar termofiloagoetara hurbiltzen dute. * Hondartzetara eta dunetara sartzeko guneetan eta haietan izaten diren bideetan, larre graminoideak garatzen dira.

% # ) # ( ’ # " % & % $ # " ! EUSKAL HERRIKO

11

EH 130 Zk.

% # ) # ( ’ # " % & % $ # " ! EUSKAL HERRIKO

12

EH 130 Zk. Espezieen artean, Sporobolus indicus da nagusi, baina badira Stenotaphrum secundatum eta Conyza bonariensis espezieak ere. Hezetasun hedafikoa areagotzen denean, bestalde, Pdilatatum espeziea ere agertu ohi dira. Plantagini coronopi-Trifolietum fragiferi sporoboletosum indice elkartean sartzen ditugu. * Azkenik, aipatzekoa da jatorriz Ipar amerikakoa den Chamaecyce polygonifolia espeziea Bizkaiko kostako hondartza bakar batean dagoela (Azkorri, Getxo), Cakile maritima subsp. Integrifolia eta Chamaesyce peplis bezalako terofito halonitrofiloak nagusi dituzten Cakiletea motako komunitateetan. Batez ere hondartzako goialdeko mugan daude kokatua, marea bizien arribazioak gelditzen diren tokian. Chamaesyce pelis espeziea arrisku larrian dago Euskadin, baina oraingoz ez dirudi Chamaesyce polygonifolia espezieak haren lekua hartzen duenik.

Yucca gloriosa

Padurak

Glauco-Puccinellietalia, Scripetalia compacti eta Agropyrion pycnanthi espezieen komunitate azpihalofiloetan, espezie transformatzaile batzuek euren egoera ekologiko

ezin hobea aurkitzen dute lurraldean (Baccharis halimifolia, Spartina patens, S. alterniflora, Paspalum vaginatum); dentsitaterik handienak lortzera iristen dira, eta, batzuetan, formazio monoespezifikoak sortzen dituzte. Azken kasu horietan, mehatxu larria izaten dira tokiko komunitateak mantentzeko eta paduraren ekosistemaren orekarako. Marearen altuera eta gazitasun maila aintzatChamaesyce polygonifolia hartuta, komunitate talde hauek desbertin daitezke: * Batez ere zoru lohitsuetan garatzen diren eta Spartina maritima espeziea nagusi den komunitate helofitikoak (Spartinetum maritimae). Gure lurraldeko zenbait estuariotan, jatorriz Ipar Amerikakoa den Spartina alterniflora espezieak hartzen du haren lekua, batez ere hobeto drainatutako zoru lohihareatsuetan (Spartinetum alterniflorae). Txingudiko badian Spartinetum x townsendii espeziea ere agertzen da. * Puccinellio-Arthrocnemetum fruticosiaren supraesteroaren zoru gazietan kokatutako komunitate halofiloek espezie exotikoen inbasioarekiko erresistentzia handia izan ohi dute, eta toki jakin batzuetan Spartina patens espeziearn eta Baccharis halimifolia espeziearen aleren baten presentzia detektatu da ekotonoan, Junco-Caricetum extensae elkartearen ihitza halofiloenekin. * Goi padurako ihitza azpihalofiloak (GlaucoJuncion maririmi) dira espezie exotikoen inbasioa gehien jasaten ari diren komunitateak. Mirabilis jalapa Horietan, hazkuntza azkarreko espezie graminoide ugari agertzen dira; hala nola, Stenotaphrum secundatum eta Spartina patens espezieak. Soilguneetan eta aldatutako kokapenetan, haliofilia maila txikitzen den eta zoruak istilduta gehien irauten duen tokietan, Agrostio-Juncetum maritimi ihitzetan, orain dela gutxi Spergulario-Paspalenion azpialiantzan sartutako jaturri neotropikaleko Paspalum vaginatum geofito errizomatosoa nagusi duten gramal ugari daude. Zalantzarik gabe, Baccharis halimifolia espezieak ematen ditu arazo handienak. Ipar Amerikako nanofanerofitoak eremu handiak betetzen ditu estuarioetako eta maila freatiko handiko dunabeharaldietako gatzaren eraginpean dauden habitat hezeetan, Bretainiatik Tina Mayorko itsasaderreraino, Asturiasen eta Kantabriaren arteko mugan. Padurari kendutako zelai hezeetako eremu abandonatuak inbaditu ondoren, Juncus maritimus espeziearen ihitza azpihalofiloak eta Elymus pycnanthus zelaiak kolonizatzen ditu, eraketa ia monoespezifikoak sortuta; horixe geratu da Urdaibaiko Erreserbaren kasuan, bertan padurako komunitate naturalak erabat ordezkatzen dituen 100 ha igugu hartzen baititu. Habitat horietan ohikoak diren Glaux maritima, Matricaria maritima eta Cochlearia aestuarina bezalako landareen populazioak murriztu egin dira ezken urteetan, aipatutako zuhaixkaren garapena dela-eta. * Estuarioko atzealdeko kanaletan marjinetako lohi eremu azpihalofiloetan eta Juncus maritimus (Scirpetalia compacti) ihitzetako beheraldi istilduetan, Scirpus maritimus

Spartina alterniflora

var. Compactus espeziea nagusi duten kanaberadi urlehortarrek eta Paspalum vaginatum bezako landareen inbasioa jasaten dute. Gatz gutxien duten estuarioko eremu istilduetako Phragmites australis espeziearen lezkadiek (Phragmitetalia) Baccharis halimifolia espeziearen inbasioa jasaten dute, uholde maila txinieneko kokapenetan.

Paspalum vaginatum Hezeguneak

Urtegiak uraren mailan aldizkako gorabeherak jasaten dituzten jatorri antropikoko baliabide artifizialak dira. Horren ondorioz, malda handiko ertzetan, Litorelletea, Isoeto-Nanojuncetea eta Bidentetea espezieen komunitate primokolonizatzaileak garatzen dira, sedimentu mota eta nitrifikazio maila bezalako faktoreen arabera. Hain okertuta ez dauden ertzetako atzealdeetan eta urmaeletan geldoagoak izaten dira ezaugarri hibrikoen aldaketak, eta horrelakoetan Phragmitetea eta Plantaginetalia espezieen hainbat komunitate bizikor agertzen dira. Komunitateek osatutako mosaiko horretan, euren ugaritasuna dela-eta, garrantzi handia hartzen dute jatorri exotikoko zenbait espeziek; hala nola, Cyperus eragrostis, Bidens frondosa, Paspalum paspalodes eta Chenopodion rubri komunitateetan parte hartzen duten hainbat espezie nitrofilok. Orain dela gutxi, Potametea motako zenbait hidrofito (ur landareak, susraitsuak edo ez) iritsi dira. Orain arte ez zegoen horrelakorik Kantaurialdean, baina jada hasiak dira Gipuzkoako zenbait urtegi kolonizatzen. Hidrofito horien artean ditugu Potamogeton lucens, Ranunculus trichophyllus subsp. Trichophyllus, Najas marina, Najas minor edo Polygonum amphibium. Espezie horietako asko E kategorian sartu ditugu (espezie kriptogenikoak eta estatus autoktono dudagarrikoRanunculos trichophyllus ak), egun dauzkagun datuekin ez baitago

% # ) # ( ’ # " % & % $ # " ! EUSKAL HERRIKO

13

EH 130 Zk.