Ενότητα 33, Η ρωσική επανάσταση, Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου, σελ. 94-96

ΕΝΟΤΗΤΑ 33, Η ρωσική επανάσταση Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, Γ΄ Γυμνασίου, σελ. 94-96

Η αυτοκρατορία με τα σαθρά θεμέλια.

Στις αρχές του 20ού αιώνα, η τσαρική Ρωσία είναι μια αχανής αυτοκρατορία, η μεγαλύτερη σε έκταση κρατική οντότητα της Οικουμένης. Εκτείνεται από τις πεδιάδες της Πολωνίας, τη Βαλτική και τη Φινλανδία ως τις ακτές του Ειρηνικού. Την κατοικούν δεκάδες εθνότητες που μιλούν ακόμη περισσότερες γλώσσες και πιστεύουν σε πολλές και διάφορες θρησκείες και δόγματα.

Νικόλαος Β΄ και Αλεξάνδρα, 1894

Η αυτοκρατορία με τα σαθρά θεμέλια.

Σε μια εποχή έντονης εκβιομηχάνισης και ριζικών κοινωνικών αλλαγών, το καθεστώς εμφανίζεται ως το πλέον απολυταρχικό της Ευρώπης. Στα μέσα της πρώτης δεκαετίας του αιώνα, το καθεστώς αντιμετωπίζει δύο μεγάλες προκλήσεις: τη στρατιωτική αναμέτρηση με την Ιαπωνία στην Άπω Ανατολή και μια σειρά από κοινωνικές επαναστάσεις κι εξεγέρσεις στο εσωτερικό του. Η απροθυμία και η αδυναμία του να υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις που θα ικανοποιούσαν ουσιαστικά τις κοινωνικές διεκδικήσεις θα οδηγήσουν στην κατάρρευσή του.

Νικόλαος Β΄, 1912

H απολυταρχία των Ρομανόφ.

Η Ρωσική Αυτοκρατορία αποτελεί την κατεξοχήν απολυταρχία. Ο τσάρος κυβερνά ελέω Θεού. Δεν είναι υπόλογος σε κανέναν άλλο εκτός από τη συνείδησή του και τον… Θεό. Δεν περιορίζεται από καμία νομοθεσία και δεν ελέγχεται από κανένα σώμα αντιπροσώπων εκλεγμένων από τον λαό ή έστω κάποιες από τις κοινωνικές τάξεις, ούτε καν από την αριστοκρατία.

Η κρίση του τσαρικού καθεστώτος Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα το 85% περίπου του πληθυσμού της Ρωσίας ήταν αγρότες. Τα μεγαλύτερα και πιο εύφορα κτήματα ανήκαν σε μεγάλους γαιοκτήμονες, ενώ οι καλλιεργητές ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Οι εξεγέρσεις ήταν συχνές και το αίτημα για αναδασμό (αναδιανομή) της γης είχε πολλούς υποστηρικτές.

Ρώσοι χωρικοί

Η κρίση του τσαρικού καθεστώτος Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, παράλληλα, σε ορισμένες περιοχές της Ρωσίας σημειωνόταν αξιόλογη βιομηχανική ανάπτυξη. Οι εργάτες ζούσαν εξίσου άθλια με τους αγρότες. Έτσι, ήταν συχνές και οι εργατικές εξεγέρσεις, που συνήθως καταστέλλονταν με αιματηρό τρόπο. Απρίλιος 1912, η σφαγή στον Λένα. (Δες επόμενη διαφάνεια)

Φεβρουάριος του 1912, Ανατολική Σιβηρία. Κοντά στο Μπονταϊμπό, μια κωμόπολη περίπου 900 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Ιρκούτσκ, δίπλα στις όχθες του Λένα, βρίσκεται μια σειρά από ορυχεία χρυσού. Οι εργάτες δουλεύουν στα ορυχεία κάτω από απίστευτα απάνθρωπες συνθήκες, τόσο άθλιες που θα τρόμαζαν ακόμη και δούλους λατομείων της Αρχαιότητας. 16 ώρες σκληρής εργασίας ημερησίως, κυριολεκτικά μέσα στο νερό και υπό την επίβλεψη τυραννικών επιστατών. Εφτά στους δέκα θα καταστούν κάποια στιγμή θύματα εργατικών ατυχημάτων. Οι αμοιβές είναι πενιχρές. Όταν έρθει η ώρα της καταβολής τους ουσιαστικά εξαφανίζονται εξαιτίας των υποχρεωτικών κρατήσεων για το άθλιο φαγητό και στέγη που παρέχει η εταιρία και, κυρίως, λόγω των προστίμων που επιβάλλονται στους εργάτες για το παραμικρό παράπτωμα, πραγματικό ή φανταστικό. Κάποια στιγμή, το ποτάμι της οργής και της αγανάκτησης ξεχειλίζει, όταν η εργοδοσία σερβίρει σάπιο κρέας στους εργάτες των ορυχείων. Στα τέλη Φεβρουαρίου αρχίζει γενική απεργία. Ενώ βρισκόμαστε στην πέμπτη εβδομάδα της, το τσαρικό καθεστώς ανταποκρίνεται στις εκκλήσεις της εργοδοσίας και στέλνει στρατό από τη φρουρά του Κίρενσκ προκειμένου να καταστείλει τις εργατικές διαμαρτυρίες. Όλα τα μέλη της επιτροπής απεργιακού αγώνα συλλαμβάνονται τη νύχτα της 3ης προς την 4η Απριλίου 1912. Το επόμενο πρωί οι απεργοί συγκεντρώνονται για να διαμαρτυρηθούν. Μετά το μεσημέρι, περίπου 2.500 εργάτες διοργανώνουν πορεία και κατευθύνονται προς την εισαγγελία για να καταθέσουν ψήφισμα κατά της αυθαίρετης σύλληψης των συνδικαλιστών. Τους περιμένουν οι στρατιώτες οι οποίοι ανοίγουν πυρ αδιακρίτως. 150 έως 270 εργάτες πέφτουν νεκροί. 250 έως 500 τραυματίζονται. Το δράμα στις όχθες του Λένα συγκινεί κι εξοργίζει τη ρωσική κοινή γνώμη. Η Δούμα συγκροτεί εξεταστική επιτροπή με πρόεδρο τον Κερένσκι. Η έκθεση που θα συντάξει η επιτροπή θα καταδείξει το μέγεθος της ωμής βίας που μετέρχονται οι δυνάμεις του καθεστώτος. Το ίδιο το καθεστώς είναι περήφανο για τις πράξεις του. Όταν ο Υπουργός Εσωτερικών Μακάροφ εμφανίζεται στη Δούμα, απαντά ψυχρά και με κυνισμό στους βουλευτές που τον βομβαρδίζουν με ερωτήσεις για το αν πράγματι έγιναν τέτοιες φρικαλεότητες: «Αυτό ακριβώς συνέβη κι αυτό θα συμβεί και στο μέλλον!». https://rogerios.wordpress.com/2018/02/06/1917-%CE%B7-%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%AC-%CF%84%CF%89%CE%BD%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%B5%CF%89%CE%BD-%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%82-1/

Η κρίση του τσαρικού καθεστώτος Η κοινωνική ένταση κλιμακώθηκε μετά την ήττα της Ρωσίας στον ρωσοϊαπωνικό πόλεμο του 1904-1905. Στην Άπω Ανατολή συγκρούονται οι Ρώσοι και οι Ιάπωνες με μήλο της έριδος την κινεζική Μαντσουρία και την Κορέα. Οι Ρώσοι επιδιώκουν να ελέγξουν τη Μαντσουρία για λόγους οικονομικής εκμετάλλευσης. Οι Ιάπωνες αντιδρούν. Τον Φεβρουάριο του 1904 οι Ιάπωνες επιτίθενται αιφνιδιαστικά στη ρωσική ναυτική βάση του Πορτ Άρθουρ. Τον επόμενο μήνα οι χερσαίες δυνάμεις τους αποβιβάζονται στην Κορέα την οποία και κατακτούν. Τον Αύγουστο πολιορκούν το Πορτ Άρθουρ. Οι ρωσικές δυνάμεις υποχωρούν στην ενδοχώρα, στο Μούκντεν όπου και θα δοθεί μια από τις σκληρότερες μάχες της Ιστορίας, καθώς κάθε αντίπαλος παρατάσσει στρατεύματα που υπερβαίνουν σε αριθμό τους 300.000 άνδρες (Φεβρουάριος-Μάρτιος 1905). Ύστερα από 2,5 εβδομάδες σκληρών συγκρούσεων και έχοντας υποστεί βαρύτατες απώλειες, οι δυνάμεις του Αλεξέι Κουροπάτκιν (πρώην Υπουργού Άμυνας) αναγκάζονται να υποχωρήσουν. Η ρωσική τραγωδία θα ολοκληρωθεί στα τέλη Μαΐου του 1905, στα στενά της Τσουσίμα, όπου οι Ιάπωνες κατορθώνουν να βυθίσουν το σύνολο σχεδόν του ρωσικού Στόλου της Βαλτικής που είχε σταλεί σε ενίσχυση (45 σκάφη).

Μάχη του Μούκντεν, εικονογράφηση στο Le Petit Journal (Ρώσος αξιωματικός που έχει παραφρονήσει διατάσσει τους νεκρούς στρατιώτες του να επιτεθούν).

Ρωσοϊαπωνικός πόλεμος του 1904-1905

Η κρίση του τσαρικού καθεστώτος

Θωρηκτό Ποτέμκιν, ( Σεργκέι Αϊζενστάιν, 1925), η σφαγή των αμάχων.

Επανάσταση που ξέσπασε το 1905 ανάγκασε τον τσάρο Νικόλαο Β΄, που κυβερνούσε τη χώρα απολυταρχικά, να δεχθεί την εκλογή ενός νομοθετικού σώματος (δούμα) θεσπίζοντας, έτσι, τη συνταγματική μοναρχία στη Ρωσία. Λίγο αργότερα, νέα επανάσταση στη Μόσχα πνίγηκε στο αίμα (1905-1906). Η ανταρσία των ναυτών του θωρηκτού Ποτέμκιν ενώ αυτό έπλεε στη Μαύρη Θάλασσα: Οι ναύτες διαμαρτύρονται για το σάπιο κρέας που τους σερβίρουν. Οι αξιωματικοί απαντούν εκτελώντας τον πρωτεργάτη της διαμαρτυρίας. Οι ναύτες στασιάζουν, σκοτώνουν τους αξιωματικούς και κατευθύνουν το σκάφος στο λιμάνι της Οδησσού. Εκεί αφήνουν το σώμα του νεκρού συντρόφου τους στην αρχή της μεγάλης σκάλας που συνδέει το λιμάνι με το κέντρο της πόλης, μαζί με τιμητικό άγημα. Ο λαός έρχεται να προσκυνήσει τον μάρτυρα της εξέγερσης. Επεμβαίνει ο στρατός με σκοπό να διαλύσει το πλήθος. Οι στρατιώτες ανοίγουν πυρ. Απολογισμός; 2 χιλιάδες νεκροί!

Θωρηκτό Ποτέμκιν ( Σεργκέι Αϊζενστάιν 1925) Η σφαγή στις σκάλες της Οδησσού. Μουσική: 11η Συμφωνία Σοστακόβιτς: 2ο μέρος: 9 Ιανουαρίου (1905), Η Ματωμένη Κυριακή!

(Symphony No. 11 in G Minor, Op. 103, "The Year 1905": II. The Ninth of January (Allegro-AdagioAllegro), Pt. 3, Leningrad Philharmonic, Evgeny Mravinsky)

https://www.youtube.com/watch?v=uXhSf2qLyMI

https://www.youtube.com/watch?v=XY0qoiAbv8s

Η ταινία, διάρκειας 65 λεπτών, αποτελείται από πέντε επεισόδια: «Άνδρες και Σκουλήκια» (οι ναύτες διαμαρτύρονται για το χαλασμένο φαγητό), • «Δράμα στο Λιμάνι» (οι ναύτες επαναστατούν), • «Ένας νεκρός καλεί για Δικαιοσύνη» (ο λαός της Οδησσού κλαίει το νεκρό αρχηγό) • «Τα σκαλιά της Οδησσού» (οι στρατιώτες του Τσάρου αιματοκυλούν την Οδησσό) και • «Συνάντηση με τη ναυτική μοίρα» (οι τσαρικές δυνάμεις ενώνονται με τους στασιαστές του «Ποτέμκιν»). Ο Αϊζενστάιν χρησιμοποίησε ερασιτέχνες ηθοποιούς για να αποδώσουν καλύτερα τους χαρακτήρες της ταινίας.

Η κρίση του τσαρικού καθεστώτος Η έκρηξη του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου επιδείνωσε την κατάσταση. Η επιστράτευση εκατομμυρίων Ρώσων παρέλυσε την οικονομία, κάνοντας τις συνθήκες ζωής των λαϊκών τάξεων αληθινά τραγικές. Την ίδια στιγμή, ο ρωσικός στρατός αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα στα πεδία των μαχών.

Ρωσικό πεζικό κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο – φωτογραφία του National Geographic.

Για τη Ρωσία το τίμημα της συμμετοχής στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι βαρύτατο: ένα έως δύο εκατομμύρια νεκροί και αγνοούμενοι, ακόμη περισσότεροι ανάπηροι πολέμου, 2,5 έως 3 εκατομμύρια αιχμάλωτοι, έξι εκατομμύρια πρόσφυγες. Οι σημαντικές ελλείψεις σε όπλα, πυρομαχικά και υλικό και η ανικανότητα αρκετών από τους ανώτατους αξιωματικούς εξηγούν τις αποτυχίες στο μέτωπο του πολέμου. Έχουν, επίσης, ως αποτέλεσμα την αγανάκτηση των απλών στρατιωτών: οι αξιωματικοί τους όχι μόνον τους κακομεταχειρίζονται, αλλά δεν υπολογίζουν καθόλου τη ζωή τους. Θεωρούν ότι είναι το μόνο όπλο που διαθέτουν σε αφθονία και δεν διστάζουν να το χρησιμοποιήσουν μέχρι σπατάλης. «Τύραννοι, ανίκανοι και προδότες!» Αυτό πιστεύουν πια οι στρατιώτες για τους ανωτέρους τους.

Η αστική επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917 Σε αυτές τις συνθήκες ξέσπασε, τον Φεβρουάριο του 1917, νέα επανάσταση. Μετά την επικράτησή της, τη διακυβέρνηση του κράτους ανέλαβε προσωρινή κυβέρνηση στην οποία επικρατούσαν μετριοπαθείς φιλελεύθεροι αστοί.

Πετρούπολη, 23 Φεβρουαρίου 1917, εργάτριες της βιομηχανίας Πουτίλοφ διαδηλώνουν.

Η αστική επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917 Παράλληλα, όμως, οργανώθηκαν τα σοβιέτ, συμβούλια εργατών και στρατιωτών που ανέλαβαν την εξουσία στην πρωτεύουσα Πετρούπολη, στη Μόσχα και σε άλλες μεγάλες πόλεις. Στην πραγματικότητα, η εξουσία μοιραζόταν ανάμεσα στην προσωρινή κυβέρνηση και τα σοβιέτ.

Το νέο δίπολο άσκησης της εξουσίας

Συνεδρίαση του Σοβιέτ της Πετρούπολης.

Η αστική επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917

Το σοβιέτ της Πετρούπολης. Πηγή: περιοδικό ΤΙΜΕ.

Η αστική επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917

Το νέο δίπολο άσκησης της εξουσίας

Ο τσάρος, έχοντας χάσει τον έλεγχο του στρατού, υποχρεώθηκε να παραιτηθεί (Μάρτιος 1917). Η προσωρινή κυβέρνηση αναγνώρισε κάποια ατομικά δικαιώματα, νομιμοποίησε τα σοβιέτ και προετοίμασε τη σύγκληση συνέλευσης για την κατάρτιση συντάγματος. Αρνήθηκε, ωστόσο, να ικανοποιήσει τα λαϊκά αιτήματα για απόσυρση της Ρωσίας από τον πόλεμο και αναδασμό της γης. Έτσι, η λαϊκή δυσαρέσκεια ενισχύθηκε. Μάρτιος 1917, ο τσάρος μετά την παραίτησή του.

Η αστική επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917 Στο πλαίσιο αυτό, οι Ρώσοι κομμουνιστές, οι μπολσεβίκοι, με επικεφαλής τον ηγέτη τους Βλαντιμίρ Ίλιτς Ουλιάνοφ, γνωστό ως Λένιν, υποστήριζαν ότι • έπρεπε να καταργηθεί η φιλελεύθερη προσωρινή κυβέρνηση, • όλη η εξουσία να περάσει στα σοβιέτ, • η γη να μοιραστεί στους αγρότες • και η Ρωσία να αποσυρθεί αμέσως από τον πόλεμο.

Το νέο δίπολο άσκησης της εξουσίας

Μπολσεβίκοι (από το ρωσικό μπόλσε = περισσότερο, πλειοψηφία): η μεγαλύτερη και πιο ριζοσπαστική μερίδα του Σοσιαλιστικού Δημοκρατικού Εργατικού Κόμματος της Ρωσίας έως το 1912. Τότε αποχώρησαν και σχημάτισαν το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ρωσίας.

Ο Λένιν διακηρύσσει ότι η εξουσία ανήκει στα σοβιέτ, πίνακας του Βλ. Σερόφ, 1947.

Β. Ιλ. Λένιν

Το νέο δίπολο άσκησης της εξουσίας.

Στις 28 Μαρτίου 1917, ο Λένιν δέχεται τη ναύλωση από τις γερμανικές αρχές ενός συρμού που θα τον μεταφέρει πίσω στη Ρωσία, από την οποία απουσιάζει εδώ και 17 χρόνια. Οι Γερμανοί υποθέτουν ευλόγως ότι ο Λένιν θα αποτελέσει παράγοντα αποσταθεροποίησης της Ρωσίας. Ο ίδιος ο Μπολσεβίκος ηγέτης δεν θέλει με τίποτε να δώσει την εντύπωση ότι επιστρέφει χάρη στους Γερμανούς και επιβάλλει τους όρους του: οι επιβάτες θα καταβάλουν το αντίτιμο του εισιτηρίου τους και θα αναλάβουν τα έξοδα διατροφής τους κατά τη διάρκειά του. Ο συρμός δεν θα ανήκει σε καμία κρατική οντότητα, ενώ δεν θα επιτρέπεται η αποβίβαση πριν από την άφιξη στον προορισμό του (εξ ου και ο χαρακτηρισμός του ως «σφραγισμένου τραίνου»).

Απρίλιος 1917, ο Λένιν φτάνει στον σταθμό Φινλανδίας της Πετρούπολης (πίνακας του Μ. Σοκολόφ).

Το νέο δίπολο άσκησης της εξουσίας.

Στις 3 Απριλίου, ο Λένιν, συνοδευόμενος από στελέχη του κόμματός του που επέστρεψαν μαζί του, φτάνει στον Σταθμό Φινλανδίας της Πετρούπολης. Σχεδόν αμέσως διατυπώνει απόψεις που εκπλήσσουν με τον ακραίο χαρακτήρα τους ακόμη και τους Μπολσεβίκους: έλεγχος των βιομηχανικών μονάδων από τους εργάτες, εθνικοποίηση της γης, κατάργηση αστυνομίας και στρατού, αντίθεση στην Προσωρινή Κυβέρνηση. Η πρότασή του συνοψίζεται στο σύνθημα «Όλη η εξουσία στα σοβιέτ».

Η σοσιαλιστική οκτωβριανή επανάσταση του 1917 Καθώς τα προβλήματα οξύνονταν, οι μπολσεβίκοι κατάφεραν να κυριαρχήσουν, από τον Μάιο του 1917, στα σοβιέτ. Ιδιαίτερα ενισχυμένοι πλέον οργάνωσαν νέα επανάσταση στην Πετρούπολη (25 προς 26 Οκτωβρίου 1917), που επικράτησε και έμεινε γνωστή ως οκτωβριανή επανάσταση.

Έφοδος στα Χειμερινά Ανάκτορα, σκηνή από το φιλμ Οκτώβρης του Σ. Ειζενστέιν.

Η πατρότητα της κατάληψης της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους ανήκει αποκλειστικά στον Λένιν. Αυτός συλλαμβάνει την ιδέα, σχεδιάζει με ιδιαίτερη επιμέλεια την επιχείρηση και επιβάλλει την υλοποίησή της παρά τις αντιρρήσεις αρκετών στελεχών του κόμματος και την απροθυμία μεγάλου μέρους των μελών του.

Πετρούπολη, 1917, σκηνή από το φιλμ της Εσφίρ Σουμπ «Η Πτώση της Δυναστείας των Ρομανόφ» (1927).

Η υλοποίηση της Οκτωβριανής επανάστασης του 1917.

Η εκτέλεση του σχεδίου ένοπλης κατάληψης της εξουσίας ανατίθεται στους ικανότερους «στρατηγούς» των Μπολσεβίκων: στον Τρότσκι, στον πρώην εύελπι Βλαντίμιρ Αλεξάντροβιτς ΑντόνοφΟφσέγιενκο και στον ναύτη Πάβελ Γεφίμοβιτς Ντιμπένκο. Στην επιχείρηση θα συμμετάσχουν στρατεύματα της φρουράς της πρωτεύουσας, ναύτες από τη βάση της Κρονστάδης και τμήματα εργατικών πολιτοφυλακών. Τη νύχτα της 24ης προς την 25η Οκτωβρίου οι μονάδες αυτές καταλαμβάνουν τα νευραλγικά σημεία της πρωτεύουσας (γέφυρες, σιδηροδρομικούς σταθμούς, ταχυδρομεία και τηλεγραφεία, τράπεζες).

Κομμουνιστές στρατιώτες παίρνουν θέσεις έξω από τα χειμερινά ανάκτορα του τσάρου Πηγή: περιοδικό TIME

Η υλοποίηση της Οκτωβριανής επανάστασης του 1917.

Ο Λένιν συντάσσει δήλωση βάσει της οποίας η εξουσία μεταβιβάζεται στην Επαναστατική Στρατιωτική Επιτροπή κι αυτή με τη σειρά της στέλνει τελεσίγραφο στην Προσωρινή Κυβέρνηση καλώντας την σε παραίτηση. Το βράδυ, το καταδρομικό Αβρόρα ρίχνει τον κανονιοβολισμό που σηματοδοτεί την επιχείρηση κατάληψης των Χειμερινών Ανακτόρων. Δεν θα χρειαστεί ιδιαίτερη προσπάθεια, δεν θα υπάρξει καμία μάχη. Στα ανάκτορα έχουν απομείνει λίγοι αξιωματικοί και οι εθελόντριες. Οι Μπολσεβίκοι τα καταλαμβάνουν χωρίς να συναντήσουν αντίσταση και, νωρίς το πρωί της 26ης, συλλαμβάνουν τους υπουργούς της Προσωρινής Κυβέρνησης.

Η σοσιαλιστική οκτωβριανή επανάσταση του 1917

https://www.youtube.com/watch?v=YRT-HHCF-fs

Πριν τον Οκτώβριο του 1917 • Επανάσταση χωρίς επιτυχία.

• • • •

Παραίτηση τσάρου Σχηματισμός προσωρινής κυβέρνησης Ισχυροποίηση των σοβιέτ (= συμβούλια εργατών και στρατιωτών) Οι αστοί αναγκάστηκαν να μοιραστούν την εξουσία με τους μενσεβίκους και τους σοσιαλεπαναστάτες (δύναμη μεταξύ των αγροτών) • Η προσωρινή κυβέρνηση συνέχισε τον καταστροφικό πόλεμο.

• Ο Λένιν, ηγέτης των μπολσεβίκων, επέστρεψε στη Ρωσία • Φιλειρηνική πολιτική και ριζοσπαστικές αλλαγές υπόσχονταν οι μπολσεβίκοι: «Ψωμί, γη, ειρήνη» • Υπερίσχυση των μπολσεβίκων στα σοβιέτ.

• Η εξουσία στα χέρια των μπολσεβίκων.

Τάγματα μπολσεβίκων σε πορεία διαμαρτυρίας το 1917.

Η σοσιαλιστική οκτωβριανή επανάσταση του 1917 Αμέσως μετά την επικράτηση της επανάστασης, η νέα επαναστατική κυβέρνηση, με πρόεδρο τον Λένιν, αφαίρεσε από τους ιδιοκτήτες τους και έθεσε υπό τον έλεγχό της όλες τις μεγάλες οικονομικές μονάδες (μεγάλα αγροκτήματα, εργοστάσια, τράπεζες, μεταφορικά μέσα κ.ά.), ανέθεσε τη διοίκηση των εργοστασίων στα σοβιέτ των εργατών και των μεγάλων αγροκτημάτων στα σοβιέτ των αγροτών και αναγνώρισε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στις διάφορες εθνότητες της χώρας.

Η σοσιαλιστική οκτωβριανή επανάσταση του 1917 Μπρεστ-Λιτόφσκ, η ταπεινωτική ειρήνη Οι μπολσεβίκοι θεωρούσαν ότι η νέα σοσιαλιστική Ρωσία δεν είχε θέση στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, αφενός γιατί εκτιμούσαν ότι αυτός ήταν ιμπεριαλιστικός και από τις δύο πλευρές και αφετέρου επειδή έκριναν ότι όλες οι διαθέσιμες δυνάμεις θα έπρεπε να αφοσιωθούν στην ανασυγκρότηση της χώρας.

Η σοσιαλιστική οκτωβριανή επανάσταση του 1917 Μπρεστ-Λιτόφσκ, η ταπεινωτική ειρήνη Έτσι, η νέα κυβέρνηση απέσυρε τη Ρωσία από την Αντάντ υπογράφοντας με τη Γερμανία τη συνθήκη ειρήνης του ΜπρεστΛιτόφσκ (3 Μαρτίου 1918), με την οποία σταματούσε ο γερμανορωσικός πόλεμος αλλά η Ρωσία υποχρεωνόταν να παραχωρήσει πολλά εδάφη της στη Γερμανία.

Η Συνθήκη του Μπρεστ Λιτόφσκ (το κείμενο στις γλώσσες των 4 νικητριών, ως τότε, δυνάμεων -γερμανικά, ουγγρικά, βουλγαρικά, οθωμανικά τουρκικά- και στα ρωσικά).

Με τη συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ (3 Μαρτίου) η Ρωσία χάνει τον έλεγχο της Ουκρανίας, αναγνωρίζει την ανεξαρτησία της Φινλανδίας και των Βαλτικών Χωρών και υποχρεώνεται σε εδαφικές παραχωρήσεις προς την Τουρκία. Με τον τρόπο αυτό στερείται περίπου το 25% του πληθυσμού της, το ένα τρίτο της αγροτικής της παραγωγής και ανεκτίμητες πλουτοπαραγωγικές πηγές και βιομηχανικές υποδομές.

Ο εμφύλιος πόλεμος και η ξένη επέμβαση Λίγο αργότερα ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους οπαδούς του τσάρου και τους υποστηρικτές της επανάστασης.

Μέσα απ’ τις φλόγες του πολέμου αναδύθηκε ο περιβόητος «Κόκκινος Στρατός», πρώτος αρχηγός του οποίου ήταν ο Λέων Τρότσκι.

Ο εμφύλιος πόλεμος και η ξένη επέμβαση Οι χώρες της Αντάντ, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, συμμετείχαν στον πόλεμο υποστηρίζοντας τους τσαρικούς (εκστρατεία στην Ουκρανία).

Έλληνες στρατιώτες εκστρατεύουν κατά των Μπολσεβίκων.

Ο εμφύλιος πόλεμος και η ξένη επέμβαση Οι συγκρούσεις έληξαν το 1921, με την επικράτηση των μπολσεβίκων.

Σκηνή από τον εμφύλιο πόλεμο Πηγή: περιοδικό ΤΙΜΕ

Η ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης Λίγο αργότερα το κράτος πήρε τη μορφή ομοσπονδίας και ονομάστηκε Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) ή Σοβιετική Ένωση, όπως καθιερώθηκε να λέγεται. Αυτό ήταν το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος του κόσμου. Η σημαία και το έμβλημα της Σοβιετικής Ένωσης από την ίδρυσή της το 1922 μέχρι τη διάλυσή της το 1991.

Τα δύσκολα χρόνια, 1918 – 1923 Τα πρώτα μέτρα • Συμβούλιο λαϊκών αντιπροσώπων με πρόεδρο τον Λένιν, υπεύθυνος εξωτερικών υποθέσεων ο Τρότσκι, υπεύθυνος των εθνών ο Στάλιν.

• Κατάσχεση της γης των γαιοκτημόνων από τους ακτήμονες.

• Κύμα διώξεων κατά των πλούσιων αγροτών (κουλάκων).

• Διεύθυνση των εργοστασίων από τους εργάτες.

• Εκτέλεση του τσάρου και της οικογένειάς του (Ιούλιος 1918).

Η ειρήνη του Μπρεστ – Λιτόφσκ, 3/1918 • Ειρήνη με τη Γερμανία με κόστος την παραχώρηση πολλών ρωσικών εδαφών.

• Εκστρατευτικά σώματα της Αντάντ εισέβαλαν στο ρωσικό έδαφος στο πλευρό των αντεπαναστατών.

• Στα τέλη του 1919 οι ξένες δυνάμεις είχαν αποχωρήσει από τη Ρωσία.

1921 • Νέα Οικονομική Πολιτική για την τόνωση του εμπορίου και της παραγωγής.

1922 • απαγορεύτηκε η λειτουργία όλων των κομμάτων εκτός του Κομμουνιστικού.

1923 • ιδρύθηκε η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ).

1924 – 1953, Στάλιν • Προσωπολατρία, ασφυκτικός έλεγχος της πολιτικής εξουσίας, εξόντωση των πολιτικών αντιπάλων του: 6 – 7 εκατομμύρια Ρώσοι οδηγήθηκαν σε κέντρα καταναγκαστικής εργασίας στη Σιβηρία (γκούλαγκ). Κολεκτιβοποίηση της αγροτικής παραγωγής. Εκβιομηχάνιση.

Η επίδραση της οκτωβριανής επανάστασης στην Ευρώπη Η οκτωβριανή επανάσταση στη Ρωσία ενίσχυσε την κινητικότητα στις γραμμές των λαϊκών τάξεων σε πολλές χώρες της Ευρώπης, ιδίως στις ηττημένες του πολέμου. Σε αυτό συνέβαλε και η ίδρυση στη Μόσχα το 1919 της Γ΄ Διεθνούς ή Κομμουνιστικής Διεθνούς ή Κομιντέρν, μιας διεθνούς οργάνωσης στην οποία εντάχθηκαν όλα τα κομμουνιστικά κόμματα με σκοπό την αποτελεσματικότερη οργάνωση της δράσης τους.

Ο Λένιν μιλάει στους αντιπροσώπους του 1ου Συνεδρίου της Γ΄ Διεθνούς.

Η επίδραση της οκτωβριανής επανάστασης στην Ευρώπη Στη Γερμανία, μετά από εξεγέρσεις (1918-1919) που οδήγησαν στην κατάργηση της μοναρχίας, οι σπαρτακιστές, ριζοσπάστες σοσιαλιστές, οργάνωσαν επανάσταση (Οκτώβριος 1918), αλλά τελικά ηττήθηκαν. Στην Ουγγαρία εκδηλώθηκε επανάσταση (1919) και επικράτησε για λίγο σοβιετικό καθεστώς, που, όμως, ανατράπηκε.

Σπαρτακιστές στο Βερολίνο (1919).

Η επίδραση της οκτωβριανής επανάστασης στην Ευρώπη Στις νικήτριες χώρες της Αντάντ (Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία) εκδηλώθηκαν μεγάλες απεργίες. Τότε άρχισαν να δημιουργούνται στην Ευρώπη τα πρώτα κομμουνιστικά κόμματα. Τα κόμματα αυτά εμπνέονταν από την οκτωβριανή επανάσταση και μάχονταν για την αναμόρφωση της κοινωνίας όχι μέσα από μεταρρυθμίσεις αλλά με επανάσταση. Ένα από αυτά ήταν και το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΕΚΕ), που ιδρύθηκε το 1918 και μετονομάστηκε αργότερα σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας.

Αφίσα του 1919: «Θάνατος στον Καπιταλισμό ή θάνατος κάτω από το πόδι του Καπιταλισμού».

Επανάσταση και αντεπανάσταση στην Ευρώπη • Επαναστατικά κινήματα σε Βερολίνο και Μόναχο.

• Οι Σπαρτακιστές, η πιο επαναστατική πτέρυγα των Γερμανών σοσιαλδημοκρατών, ηττήθηκαν από τους συνασπισμένους σοσιαλδημοκράτες και εθνικιστές.

• Το Μάρτιο του 1919 επιβλήθηκε σοβιετικού τύπου καθεστώς.

• Κατεστάλη με αγριότητα και επιβλήθηκε φιλομοναρχικό και αντικοινοβουλευτικό καθεστώς.

• Ιδρύθηκε το Μάρτιο του 1919 στη Μόσχα.

• Κανόνες για τα κομμουνιστικά κόμματα όλης της Ευρώπης υπαγορεύτηκαν από το Λένιν.

• Δημιουργία κομμουνιστικών κομμάτων τη δεκαετία του 1920 που προκάλεσε αντιδράσεις (φασισμός, ναζισμός).

Όλη την πορεία των πρώτων ημερών της επανάστασης θα καταγράψει ο Αμερικάνος δημοσιογράφος και κομμουνιστής Τζων Ρηντ, στο μνημειώδες έργο του «Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο».