GrootdeFryskeMarren 11-2023 by GrootMedia

groot 11-2023 deFryskeMarren MAANDBLAD

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

7e JAARGANG • NR. 69

IN DEZE UITGAVE Tusken de Marren informatie van gemeente De Fryske Marren

“Hij hat de rêst fûn dy’t hij socht, it wie in ferlossing foar Alco” EN VERDER IN DIT NUMMER:

FACE TO FACE MET SIL VAN DER VEEN

BIJZONDER SAMENWERKINGSPROJECT, WELZIJN OP RECEPT

Uw huis verkopen?

Uw grootste bezit in vertrouwde handen

* Bekijk de actievoorwaarden op de website makelaardijhoekstra.nl/huisverkopen

FOTO: JOHAN BROUWER

LEVENSLUSTIGE AAGJE MOEST HAAR ALCO IN LIEFDE LOSLATEN

Gratis energielabel t.w.v.

€ 325,-*

Alles voor wonen, slapen en design!

Vandermeerwonen 1973 - 2023

Kras je korting altijd prijs tot 50% korting! *Vraag naar voorwaarden

Smidsstraat 12, 8601 WB Sneek vandermeerwonen.nl

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

Wat is waar? Dit voorjaar bezocht ik een informatieavond over AI, artificiële intelligentie. Het werd een avond die ik niet snel vergeet. Een kleine greep uit de inhoud: we zagen foto’s van mensen en mochten zeggen welke echt waren en welke afbeeldingen gemaakt waren met een toepassing van AI. Het was niet te doen. We zaten er steeds naast. Ook leerden wij over de mogelijkheid om stemmen te wisselen, dus artiesten kunnen elkaars nummers zingen. Zelfs jouw stem kan ergens voor gebruikt worden, waardoor je elke taal kunt spreken. Hoe raar is dat? De ontwikkelingen op dit gebied gaan razend snel. Waar stopt het?

Inhoud

EDITORIAL

deFryskeMarren // nummer 11 • 2023

deFryskeMarren

Een groot deel van de avond ging over ChatGPT. Heb je daar wel eens van gehoord? GPT staat voor Generative Pre-trained Transformer. Wanneer je gebruik maakt van deze AI-toepassing, krijg je antwoorden op de meest uiteenlopende vragen. Je kunt zelfs het verzoek indienen tot het schrijven van een stuk tekst of een brief. Het is zomaar klaar. De mogelijkheden zijn enorm en het is in korte tijd extreem populair geworden. Zelf wilde ik dit ook wel eens ervaren. En eerlijk gezegd, je schrikt van wat er op je beeldscherm verschijnt, nadat je lukraak wat vragen stelt. Alleen er zitten wel fouten in. Zo heeft sc Heerenveen niet twee keer de KNVB Beker gewonnen, ook al stond dat wel als waarheid voor mijn neus.

Op de informatieavond leerden alle aanwezigen een belangrijke les. Ook al heb je het idee dat je antwoord krijgt van een mens, ChatGPT is niet intelligent. Het heeft geen bewustzijn. Ook heeft het geen gevoel. Het heeft geen ziel. Wat er leeft in de harten van de mensen in deze tijd, daar heeft het geen idee van. Het maakt gebruik van algoritmen. De combinatie van statistieken en wiskunde en de nieuwe zelflerende technologie zorgt ervoor dat je antwoorden krijgt. Naast het feit dat het een bijzonder handige tool kan zijn, heeft het ook een keerzijde. Want wat is waar?

Wij kregen van de spreker van die avond mee, dat je altijd bij jezelf moet blijven. Hij legde zijn hand op zijn hart en zei: “Voel hier wat waar is.” Voor u ligt de nieuwe editie van Groot de Fryske Marren. Deze verhalen zijn echt. Ze zijn waar. Ze komen uit de harten van de mensen. Deze krant is de verbinding tussen mensen. Neem er lekker de tijd voor, geniet ervan en laat je inspireren door de verhalen uit je naaste omgeving.

Veel leesplezier!

LEKKER LEZEN

SPORT

LEVENSLUSTIGE AAGJE MOEST 6. HAAR ALCO IN LIEFDE LOSLATEN

KUPERUS 32. HISARMEN KEEPERSTRAINER VAN HET

18.

FACE TO FACE MET SCHAATSTALENT SIL VAN DER VEEN

ACTUEEL N GESPREK MET 21. IHABTAMU DE HOOP

Gea de Jong-Oud redacteur

MAATSCHAPPIJ & SAMENLEVING

11. NIEUWS VAN GEMEENTE DE FRYSKE MARREN

SURINAAMS ELFTAL

GEZOND & FIT 0 JAAR 36. 1PASTIEL CULTUUR & UITGAAN EN WANDELEN IN 42. FIETSEN DE WEEKENDEN VAN NOVEMBER VAN 9 NOVEMBER 52. UITAGENDA T/M 14 DECEMBER

KIJK VOOR HET LAATSTE NIEUWS OP:

WWW.GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

VOLG OOK OP SOCIAL MEDIA

In de regio

Themadag met energie-experts JOURE - In samenwerking met een aantal energiespecialisten organiseert de Zonnestroom Producenten Vereniging op 25 november aanstaande de themadag ‘kennisdelen’ over duurzame energie. Welkom zijn met name particulieren die hun woning willen verduurzamen. Er zijn verschillende sprekers. Ir. Jan Tessel vertelt over warmtepompen en energie-besparing. Ir. Doeko Hekstra komt aan het woord over het gebruik van thuisbatterijen. Dennis van der Meij geeft een heldere masterclass over de energietransitie. En alles over energieprijzen, omvormers en thuisaccu’s in nieuwe - en bestaande installaties.

Melissa Pander vijfde op Regio Songfestival, favoriet bij publiek OUDEMIRDUM - Ze kreeg een groot applaus en in totaal 159 punten, daarmee werd Melissa Pander uit Oudemirdum met haar nummer ‘Foarby’ vijfde bij het Regio Songfestival. De winst tijdens deze eerste editie ging naar Limburg met Emmy Ackermans en het liedje ‘t Letste rundje’. Melissa Pander mocht het festival meteen aftrappen. Het publiek ging uit zijn dak bij ‘Foarby’ en Pander stond met haar achtergrondzangers te stralen op het podium. Het was een foutloos optreden dat werd beloond met een groot applaus. “Het ging goed, ik heb genoten”, zei ze in de green room tegen Bernadette Keizer, die het festival met oud-songfestivaldeelnemer Stefania Liberakakis en Riks Ozinga van RTV Utrecht presenteerde. Melissa Pander kreeg 87 punten van de jury. Maar toen moest het publiek nog komen en dat telde voor een derde mee in het eindresultaat. Mensen hebben massaal op Fryslân gestemd, want

JOURE – Op vrijdag 13 oktober opende vereniging In de Vrijloop in Joure haar deuren. Deze vereniging is al ruim veertig jaar een fijne plek om met elkaar aan gemeenschappelijke hobby’s te werken, te bewegen of de kringloopwinkel te bezoeken.

Pander kwam uiteindelijk uit op 159 punten en dat was goed voor de vijfde plaats. “Ik heb een supermooie dag gehad en ik ben heel blij dat Fryslân veel heeft gestemd”, zei ze na afloop van de show. (Foto: Omrop Fryslân)

Veertigjarig muziekjubileum Jacob Stuiver

De themadag biedt een onafhankelijk perspectief. Er is geen sprake van merkof productadvies. Mensen krijgen hulp bij hun zoektocht naar duurzame-energie oplossingen: kennisdelen en inzicht geven om toekomstbestendige keuzes te kunnen maken. De themadag wordt gehouden in Partycentrum ’t Haske aan de Vegelinsweg 20 in Joure, van 10.00 tot 17.00 uur. Kaarten zijn te bestellen via www.zonnestroomproducenten.org/ z-agenda.php

Welkom bij vereniging In de Vrijloop

Pander was tweede bij de publieksstemmen met 72 punten. Alleen Groningen kreeg meer punten van het publiek (78).

JOURE - Tijdens het najaarsconcert nam Excelsior Ouwsterhaule het publiek mee op ‘Een Reis Rond De Wereld’. De trip ging onder andere langs de Schotse Hooglanden. Ook kwam storm Kyrill, die in 2007 over Europa raasde, muzikaal voorbij.

Sloter echtpaar Feenstra geridderd SLOTEN - Het echtpaar Hartman Feenstra en Wia Feenstra - Oost is in Sloten geridderd. Burgemeester Fred Veenstra reikte de Koninklijke onderscheidingen uit. Beiden zijn benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. Dit gebeurde tijdens de vrijwilligersavond van de Protestantse Gemeente Sloten. Hartman Feenstra is bestuurlijk actief bij de Psoriasispatiëntenvereniging (noord) sinds 1987. Ook is hij al vanaf 1990 actief binnen de Protestantse Gemeente Sloten, hier was hij diaken en is hij verantwoordelijk voor de schoonmaak en is nu hoofdkoster. Vanaf 2006 is hij maaltijdbezorger bij Tafeltje Dekje, dit doet hij samen met zijn vrouw Wia.

In Partycentrum ‘t Haske ging ook het veertigjarig jubileum van voorzitter Jacob Stuiver niet ongemerkt voorbij. Hij werd door zijn vereniging in het zonnetje gezet. Na de pauze schoven de leden van het B-orkest aan en werden magische uitstapjes gemaakt langs films, variërend van James Bond tot Disney’s Frozen en The Chronicles of Narnia.

Gouden bal DBS voor Douwe Minkema Elk jaar maken De Balkster Smashers (DBS) de winnaar van de Gouden Bal bekend. Deze ereprijs wordt toebedeelt aan iemand die zich inzet voor de zestigjarige volleybalvereniging.

Deze keer is de speciale trofee voor Douwe Minkema. In de Vrijloop is nog steeds op zoek naar Wia is sinds 1990 actief als mantelzorger in Sloten. Daarnaast Deze duizendpoot kreeg de nieuwe leden: ‘Jonge mensen vinden was ze actief bij de N.C.V.B. als begeleider van uitstapjes, bezoeken Gouden Bal overhandigd In de Vrijloop (nog) niet, en dat moet van zieken en dergelijke. Sinds 2000 is ze betrokken bij de tijdens de ledenvergadering. echt veranderen’. De kringloopwinkel zit Protestantse Gemeente Sloten. Hier is ze samen met haar man “Hij is speler, trainer, coach beneden en is in elk geval geopend op drie verantwoordelijk voor de schoonmaak van de kerk. Ook regelt en bestuurslid. Dik terecht middagen (dins-, woens- en donderdag ze het geluid tijdens erediensten en brengt wekelijks de cd met dat Douwe dit jaar de van 13.30-16.30 uur). Loop gerust eens naar preek rond. Sinds 2012 is zij betrokken bij de Zonnebloem als Gouden bal in ontvangst binnen. Geïnteresseerden kunnen meer Five nightsactiviteitenbegeleider, at Freddy’s, the marvels, sound of silence, alles is nog steeds zo zoals het zou moeten zijn, lotenverkoper en gaat ze op huisbezoek. mag nemen”, aldus de informatie vinden op de website de beide sinterklaasfi lms (Foto: Ruurd Walinga) Balkster club. www.indevrijloop.nl.

NU TE ZIEN IN DE BIOS! Het complete filmprogramma zie je op:

www.biosheerenveen.nl Reserveer & bestel je tickets online!

Burg. Kuperusplein 52 HEERENVEEN Telefoon: 0513 654 051 WWW.BIOSHEERENVEEN.NL

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

Nieuw touringcarbedrijf in Sneek SNEEK - Jarenlang kende Sneek geen touringcarbedrijf meer, maar met de komst van Kuiper Travel is hier verandering in gekomen. Het bedrijf is in augustus 2022 opgericht door Marvin Kuiper en timmert aan de weg om uit te groeien tot een alom bekend en vertrouwde vervoerder. Marvin is zijn eigen bedrijf gestart na jarenlange ervaring voor andere touringcarbedrijven. Ook heeft hij in de taxisector gewerkt. Hij is dus geen onbekende binnen het personenvervoer en kent alle wegen op zijn duimpje.

Eelke’s vinger op de zere plek Gemaaltsjes

Met Kuiper Travel wil Marvin mooie reizen aanbieden in binnen- en buitenland die hij grotendeels zelf organiseert. Dit najaar staan er bijvoorbeeld diverse kerstreizen op het programma naar onder andere Harlingen en het Belgische Brugge maar ook een meerdaagse reis naar Londen, Engeland. En ook voor 2024 staan er al mooie reizen op de planning. Benieuwd naar de reizen? Neem eens een kijkje op de www.kuipertravel.nl

Lêsten bin twa nij gemaaltsjes by Ealahúzen iepene. Of gemaaltsjes? It bin wol hiele folwoechsen dingen wurden, hear. Se bin ûngefear in jier dwaande west om alles dêr goed foarelkoar te krijen. It wie ek wol in hiel ûngelokkich plak, njonken de krúsing tusken de wei nei Aldegea en dy troch it Swin. Mar it moast efkes, want de âlde gemaaltsjes wiene yn ‘e sechstiger jierren boud en alles út dy tiid, útsein de muzyk, wurdt hast wer bedobbe. De iepening wie o sa’n moai o heden mei de skoalbern. Dy wiene goudgelokkich mei de fiskfreonlike pompen. Mei de faunapassaazje foar de otter en mei de faunatoer foar flearmûzen en sweltsjes. En de âlde lju klapten har de hannen stikken. Moaie bankjes om efkes te sitten. En dan dy moaie rútsjes yn de gemalen. Kin je alles goed sjen. Se klapten ek omt se minder stroom nimme as de âlde gemaaltsjes. En dan ek noch better draaie. Dat moat ek, want it wetter yn de polders kin no mei tolve sintimeter nei ûnderen. Ik miende dat sels de boeren no seine dat it wol heger koe, mar nee dus, dêr libje se noch net yn de nije tiid. Dus kin no 225.000 liter wetter de minút, mei fisken der yn, út de polders pompt wurde nei de Nijegeasterfeart en de Tsjerkefeart en dan trochpompt nei De Fluezen. Hoe’t it dêr dan fierder moat? It Hooglandgemaal yn Starum en it Woudagemaal op ‘e Lemmer rêde harren der dan wol fierder mei, seit it wetterskip. Ja? Se ha de wâlen fan de Hegemer Mar al gâns ferhege. Dy Hegemer Mar giet oer yn De Fluezen. Mar fan de Langehoek oant Ealahúzen is noait wat dien. Wylst it wetter noch gjin fjouwer meter fan de dyk ôfstiet en hieltyd tichterby komt. By stoarm der al oerhinne.

Wereldwinkel Joure gaat naar een nieuw onderkomen JOURE - Jarenlang was de Wereldwinkel in Joure te vinden aan Midstraat 15. Sinds enige tijd is deze locatie gesloten om de overgang naar een nieuw pand mogelijk te maken. Op 15 november opent de Wereldwinkel Joure aan de Midstraat 88 haar deuren. Op deze locatie was vroeger Bar Dancing Old Inn gevestigd. Na een verbouwing werd het pand onder andere gebruikt door Op=Op Voordeelshop en de laatste tijd zat er een kledingoutlet. Inmiddels zijn vrijwilligers van de Wereldwinkel Joure hard bezig met het opknappen van het winkelpand. Zo werden de wanden geschilderd, waren ze druk met het in de verf zetten van de balie, showtafels en blokken en werd er nieuwe ledverlichting aangebracht. ‘’We hebben een verrassend aanbod unieke, nét-even-anders producten. Leuk om cadeau te doen, aan jezelf of aan een ander’’, zo laat de Wereldwinkel Joure weten. Je kan er ook terecht voor koffie, thee, chocolade

en tal van andere levensmiddelen. Ook verzorgt het enthousiaste team van Wereldwinkel Joure cadeaupakketten, kerstpakketten en relatiegeschenken. “Onze producten worden veelal met de hand gemaakt in niet-westerse culturen. Ze worden ingekocht volgens de fairtrade voorwaarden. De producenten krijgen een eerlijke prijs voor hun werk. Zo kunnen ze een menswaardig bestaan opbouwen met een goed huis, goede voeding, scholing voor hun kinderen en medische voorzieningen.” De feestelijke opening van de nieuwe Wereldwinkel Joure vindt plaats op woensdag 15 november om 14.30 uur. Iedereen is welkom om dit mee te vieren.

Mar dêr sil de earste jierren wol neat barre, want it wetterskip hat gjin sinten mear. Utjûn oan lúkse gemaaltsjes. Fanút de lúkse posysje fan it wetterskip, dat mar docht. Ach, dan dogge we dochs fyftjin persint ferheging wetterskipsbelêsting, útsein de boeren? It wurdt heech tiid dat it wetterskip by de provinsje komt.

Eelke Lok. Als journalist van Omrop Fryslân draait hij al veertig jaar mee en is hij met name bekend van zijn verslagen van het skûtsjesilen, maar je zou hem tekort doen door hem het stempel sportjournalist te geven, want Lok is allround. Door zijn originele nononsense kijk op de wereld weet hij ogenschijnlijk ingewikkelde zaken vaak te relativeren en tot de essentie te herleiden. En dat is ook wat u in de columns van Eelke kunt verwachten.

De vinger op de zere plek….

VERKOOP VAN UW (T)HUIS AANKOOPBEGELEIDING VERHUURBEMIDDELING NIEUWBOUW M 06 23 73 11 38 • E neeltje@vastgoedboutique-unyk.nl • I www.vastgoedboutique-unyk.nl

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

TEKST HENK VAN DER VEER // FOTO’S JOHAN BROUWER

LEVENSLUSTIGE AAGJE MOEST HAAR ALCO IN LIEFDE LOSLATEN

“Hij hat de rêst fûn dy’t hij socht, it wie in ferlossing foar Alco” Grijzer kan het niet op deze novemberdag, het regent en de grijze luchten boven Lemmer maken helemaal waar in welk jaargetijde we zitten: herfst! Niks mis mee, het hoort simpelweg bij de tijd van het jaar. Najaar besodemietert je nooit. Onderweg naar Lemster Aagje Kruithof-Bruinsma voor een interview hebben we ons goed ingelezen. Want dit human interest verhaal gaat over een bijzondere vrouw die zichzelf niet zo belangrijk vindt. “Ik bin foar in soad minsken de frou fan Alco Kruithof dy’t…”

n dan komt het verhaal over Alco Kruithof die ‘Aag’ en haar drie kinderen op 5 maart van dit jaar in liefde los liet. Een dramatische gebeurtenis die zeker voor Aag en haar kinderen heel veel en dan ook heel veel impact had en uiteraard nog altijd heeft. We komen er tijdens het interview dan ook zeker op terug, we gaan het immense verdriet na een zelfgekozen dood niet doodzwijgen. Juist het tegenovergestelde. Een interview als onderdeel van een rouwproces. Maar dit verhaal gaat zeker over Aagje en we beginnen dan ook met de voor Friesland zo bekende vraag: ‘Fan wa bisto der ien?’ Aagje Bruinsma wordt 58 jaar geleden als tweede kind geboren in een gezin van vier kinderen. Haar ouders, Tjitze Bruinsma en Janke de Vries, zijn Scharnegoutumers, de plaats waar Aagje ter wereld komt en eerst ook opgroeit. Een warm gezin, waar ze een onbekommerde jeugd heeft.

WARME JEUGD “Heit wie boatsjebouwer, nei’t er as meubelmakker starten wie. Noch foar myn legere skoalle tiid ferhúzje we nei Tersoal. Der keapje heit en mem begjin jierren santich in âlde kop-hals-romp pleats wêr’t nei ús komst net mear op buorke waard. Heit makke der in jachtwerf fan en it rûn allegear hiel goed. Der waarden kasko’s út Noorwegen ôfboud, heit betimmere de hiele boat en mem makke de kessens en de gerdinen en sa waarden dy ‘kant en klaar’ ferkocht. Kinst wol neigean dat we ús faak sels rêde moasten en dat gong goed hear. Us mem learde ús en de doarpsbern it swimmen yn’e haven, prachtich. Der wiene net safolle famkes fan myn leeftyd en ik gong doe bij it kuorbalje yn’e Lege Geaën. Nei’t ik freondintsje wurde mei de dochter

fan’e slachter, dy’t pony’s hie, krige ik ek in pony en kaam bij de Raarderhimmer Rúters. We gongen dan mei de pony’s nei it Raarder Bosk, it koe allegear. Ik paste my hielendal oan.” Omdat scheepsbouwer Bruinsma te veel rugklachten heeft, wordt de uitstekend draaiende jachtwerf na verloop van tijd verkocht. Het gezin Bruinsma gaat weer terug naar Scharnegoutum, waar de heit van Aagje midden in het dorp een oude woning afbreekt en er eigenhandig een nieuw huis voor in de plaats bouwt.

‘IK WIE GRAACH BIJ SPORTIEVE JONGES’ In Scharnegoutum voelt sportieve Aagje zich thuis, gaat er naar het volleyballen bij de Swetteswitters. Ondertussen wordt de wereld van puber Aagje steeds groter, ze gaat naar de havo van het Bogerman College. Ontdekt daar het uitgaansleven - ‘De Lichtboei en La Boheme, och wat wie it dêr altyd gesellich’ - en ook volleybalwedstrijden van Animo en Olympus bezoekt. Ze heeft in Sneek contact met jongens als Marco Bolt, Rinie Kroontje, Ying Mellema, Theo Brandsma, Paul Buma en nog meer ONS-ers. ‘Ik wie graach bij sportieve jonges’. Het zorgt er mede voor dat Aagje niet vijf maar zeven jaar over de middelbare school doet. Daarna moet er een keuze gemaakt worden voor een vervolgopleiding. ‘Menear Steenwijk’, decaan aan het Bogerman speelt dan een belangrijke rol voor de

keuze die Aagje maakt. “It wie ek in hiele leuke man. Hij beseach mei mij myn fakkepakket en frege oft ik alris neitocht hie om nei de ‘Academie voor Fysiotherapie’ yn Ljouwert ta te gean. Ik bin him noch altyd dankber dat hij mij wiist hat op’e rjochting fan fysiotearapy. Thús fûne se it ek belangryk dat ik in fak learde. Sels tocht ik dat ik net goed genôch wêze soe, mar ik naam mij foar om it ien jier te dwaan, want je mochten trije jier oer de earste twa klassen dwaan. Mar dat woe ik net. At it nei it earste jier net goed wie hie ik mij al foarnommen om nei hbo-verpleegkunde oer te stappen. It wie hiel pittich, mar ik seach it fak foar mij en ik wist al gau dat ik fysioterapeute wurde woe. Ik ha trochsetten, ek neidat ik yn it tredde jier sitten bleau op ien stom ûnderdieltsje, oer de massaazje-teory mei jiertallen en sa. Mar myn trochsettingsfermogen soarget derfoar dat ik myn diploma helle.”

NAAR ZWITSERLAND Als Aagje in haar tweede studiejaar zit leert ze Alco Kruithof kennen, die dan al aan het afstuderen is. Gekscherend wordt er dan al gezegd dat studenten van de Academie voor Fysiotherapie opgeleid worden ‘tot werkelozen’. Daar zit een kern van waarheid in, want in Nederland is er absoluut geen doorstroming in fysiotherapieland. Het vak staat vanaf begin jaren zeventig, nu een halve eeuw geleden, nog in de kinderschoenen en dat duurt tot in de tachtiger jaren voort. Veel beginnende fysio’s gaan dan ook richting Duitsland en Zwitserland. Als Alco afgestudeerd is, verlaat hij zijn kostgangersadres in de Friese hoofdstad en vertrekt uiteindelijk naar Zwitserland.

Lees verder op pagina 9

deFryskeMarren

Scan & bestel

15,6”

55” m 0c 14

Scan & bestel

, 5 55 629,-

ACER LAPTOP

Makkelijker bladeren

ASPIRE 3 (A315-58-531K)

SMART 4K UHD LED

• WINDOWS 11 HOME • 15,6” FULL HD IPS-BEELDSCHERM • INTEL® CORE™ i5-1135G7 PROCESSOR • 16GB DDR4 RAM • 512GB SSD OPSLAGGEHEUGEN

, 9 74 899,-

Ook verkrijgbaar: 43” 4K AMBILIGHT TV | 55PUS8548/12

• 55” (140 cm) 4K LED Smart-tv • Meespelende kijkervaring met 3 zijdig ambilight • Dolby Vision & Atmos voor de bioscoopervaring • Google TV - Al jouw favoriete films en series verzameld • Fraai slank design

DAAR WORDEN

KOOPJESJAGERS WIJZER VAN

70 cm breed

115,-

Scan & bestel

75,-

, 8 48

DOLCE GUSTO | KP270A DOLCE GUSTO INFINISSIMA TOUCH

• Hogedruksysteem (tot 15 bar) voor koffie met dikke, fluweelzachte cremalaag • Bereidt meer dan 30 koffiecreaties (van Cappuccino tot Cold Brew) met één druk op de knop • Met XL-bekerfunctie om zo van ieder koffieformaat te genieten • Minder navullingen en eenvoudig schoonmaken met 1,2 liter verwijderbare watertank

WASMACHINE | F4WM309SO

• 9 kg vulgewicht en 1400 toeren • LG Steam: haalt 99,9% van de allergische stoffen uit de kleding • Quick 60-programma: snel wasprogramma van 1 uur • Sport-programma: voor het wassen van sportkleding

* Prijs na 40,- retour via Dolce Gusto ** Na registratie via Dolce Gusto

Scan & bestel

N +2 DOZIEE F F KO ** GRATIS

Energieklasse A

INBOUW INDUCTIE KOOKPLAAT | IKI7028

• 7400 watt / 1- of 2-fase • Boostfunctie: tijdelijk extra vermogen om sneller te koken • Panherkenning: kookzone gaat alleen aan als er een pan op staat • Eenvoudige bediening met tiptoetsen • Nismaten: 5,8 x 56 x 49 cm

Prijs- en modelwijzigingen en eventuele druk- en zetfouten voorbehouden. Prijzen en acties gelden t/m 12 november 2023. Voor alle actiemodellen geldt maximaal 3 per klant.

expert.nl/[Plaatsnaam] | [Plaatsnaam]@expert.nl ExpertLemmer ExpertEmmeloord ExpertJoure

, 9 3 3 S +GRATISET N E PANN

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

vervolg van pagina 6

Omdat ik iepen bin, krije je dat fan’e minsken werom”

“Ik wit noch hiel goed hoe’t wij yn Alco syn sels fertsjinne nije Fiat Panda, hjerstfakânsje 1987, nei Switserlân gongen om dêr bij adressen lâns om as fysioterapeut te sollisitearjen. We koene oeral wol komme, want se hiene ús graach, it nivo yn Nederlân wie heech yn fergeliking mei de Switsers. We ha tegearre in lokaasje útsocht, it waard it streeksikehûs yn Schwarzenbirch, it leit yn in geweldige omgeving, sa’n tweintich kilometer ûnder Bern. Twa en in heal jier letter gean ik Alco achternei nei Switserlân. Ik krige in baan yn Bern, yn in partikuliere praktyk. It wie in moaie tiid, mei al dy Nederlâners sochten we mekoar op, gongen te skiën en fierden befoarbeld Keninginnedei op’e Nederlânske Ambassade. Mar it wie dochs hurd wurkjen, lange dagen. Ik wie der gelokkich, krekt as Alco, dy’t ek hiel aktyf wie as suksesfol triatlonner. Hij wûn de Triatlon fan Bern!”

TERUG IN NEDERLAND In 1993 keren Alco en Aagje terug in Nederland, waar ze als maatschap bij Van Leuveren in de praktijk gaan werken. Het stel krijgt drie kinderen: Janieke in 1994, Annechien in 1997 en Tjesse sluit de rij in 2000. Alco is fulltime in de praktijk aan het werk en sport daarnaast fanatiek, heel fanatiek. Want als er weer een Elfstedentocht zou komen, dan wilde hij daar bij zijn. In 1985 is het zover en Alco is bij de groep eerste toerrijders die over de finishlijn gaat. Van het moment is een foto gemaakt die heel lang in de praktijk heeft gehangen. Terwijl Alco in de praktijk aan het werk is, houdt Aagje dat thuis draaiende. In die periode werkt ze parttime in de praktijk en zorgt ze voor het wel en wee achter de schermen van een eigen zaak. Uiteindelijk worden Alco en Aagje eigenaar van de praktijk en bouwen deze in dertig jaar uit tot zeer succesvol.

Op 1 januari van dit jaar nemen Bob en Siegrid, die al in de praktijk werkten, de dagelijkse leiding over van Alco en Aagje. Bob en Siegrid worden ook de nieuwe eigenaren. De naam Kruithof Fysiotherapie gaat over in die van Fysio Lemmer. Alco en Aagje blijven nog wel klaar staan binnen de praktijk. De naam van de Kruithof Fysio Fietsploeg, met heel veel rijders die in het Kruithof-tenue fietsen, houdt de herinnering van Alco en Aagje hun levenswerk levend.

IJZERSTERK MAAR TOCH GEBROKEN Dat de praktijk verkocht werd heeft alles te maken met de gezondheid van Alco. Het leven doet hem pijn, het werk valt hem onder andere door alle regelgeving

steeds zwaarder. Alco wordt depressief en somber. Het lukt allemaal niet meer. Aagje vertelt over de lijdensweg die ze samen met haar man bewandelt. Een aangrijpend verhaal. Dan wordt het 5 maart 2023, een zondag. Die dag viert de familie Kruithof alvast de verjaardag van Aagje, die een dag later 58 jaar zal worden. Alle kinderen, familie en vrienden zijn erbij om de geboortedag van Aagje te vieren. ’s Avonds als de visite naar huis is, blijft het gezin Kruithof nog even bij elkaar. Alco schenkt nog eenmaal thee in en voor wie dat wil is er nog gebak. Daarna verlaat Alco het huis. Even later stapt hij uit het leven. Al snel dringt het door dat wat onvermijdelijk is ook werkelijkheid wordt, als oudste dochter Janieke de afscheidsbrief van haar vader vindt.

‘WASKKOER FOL MEI KAARTEN’ Nu negen maanden later vertelt Aagje het verhaal van haar Alco, die ze in liefde los moest laten. “Hij hat de rêst fûn dy’t hij socht, it wie in ferlossing foar Alco. Elk en ien giet op syn eigen wize mei sa’n dramatise gebeurtenis om. Ik ha fuortdaliks hiel iepen west, bin de minsken net út’e wei gien, eins it tsjinoerstelde. Ik ha it ferhaal fan Alco dield, syn striid en fertriet. Dan komme der gesprekken dy’t der ta dogge. Omdat ik iepen bin, krije je dat fan’e minsken werom. Dêrom ek dit ynterview.” “Ik ha in waskkoer fol mei kaarten mei deryn moaie anekdoates oer Alco. Sa wie der ek ientsje bij dy’t in fers stjoerde, mei de rigels: ‘Renners sterven niet//Ze verdwijnen alleen maar uit het zicht//Ook al vallen hart en wielen stil//Hun zweet zal altijd blijvend glans geven aan het asfalt//Weet dat hun naam voor altijd//Als een echo tussen bergen zal weerklinken…’ “Sa treast- en weardefol. Alco koe de bergen ek net mear beklimme. Hij dy’t mij oait as ‘huis-tuin-keukenfietser’ learde om yn Frankryk bergen te beklimmen. En myn takomst? It giet stap foar stap mar ik bin fan plan om der yn elts gefal noch tweintich hiele moaie jierren fan te meitsjen. Myn bern binne no it allerbelangrykst. Alle trije binne ûndernimmers en wolle graach helpe om it libben wer op’e rit te krijen. Ik wurkje no wer twa dagen yn’e praktyk. Ik doch der ta en dat jout in goed gefoel. Fierder kuier ik in soan mei hûn Abe en soargje sport eek foar ôflieding. At we in jier fierder binne stean ik foar alles iepen. Ik ha noch in hiel soad levenslust! Heb jij zelf hulp nodig? Dan kun je contact opnemen met Stichting 113 Zelfmoordpreventie via 0900 0113 (24/7 bereikbaar) en 113.nl.

Uw verhuizing in vertrouwde handen! hoekstrasneek.nl/verhuizingen

INFORMATIEBIJLAGE VAN GEMEENTE DE FRYSKE MARREN | NOVEMBER 2023

INHOUD

• Gemeentegezicht: Marjet Horst, ecoloog • Een OCO denkt met u mee • Minder verspilling door meer hergebruik • Maak via De VoorzieningenWijzer gebruik van financiële regelingen! • Tweede Kamerverkiezingen 2023

Gemeentelijk noodfonds energie- en/of huurkosten

Gemeentelijke activiteiten kalender

voor verenigingen en maatschappelijke organisaties

Vergaderingen gemeenteraad Woensdag 15 november Petear, 19.30 uur Woensdag 29 november Raadsvergadering, 19.30 uur Woensdag 6 december Petear, 19.30 uur Kijk voor actuele informatie op: defryskemarren.nl/ gemeenteraad

Informatiebijeenkomsten Tûk Wenjen

over energiebesparende maatregelen en aardgasvrij wonen. Dinsdag 14 november Woudagemaal, Lemmer Woensdag 29 november De Treemter, Balk Donderdag 7 december It Haske, Joure We starten om 19.30 uur met het programma en u kunt vanaf 19.15 uur de zaal in. Kijk voor alle informatieavonden en meer informatie op: tukwenjen.nl.

Junior Energiecoach nu ook in De Fryske Marren Hoe bespaar je thuis zo leuk en makkelijk mogelijk energie? Leerlingen van groep 6, 7 en 8 van ABBS De Fluessen in Oudega komen daar snel achter. Zij zijn op 10 oktober tijdens de Dag van de Duurzaamheid met de Junior Energiecoach gestart. De basisschool in Oudega is de eerste in gemeente De Fryske Marren die hieraan meedoet. De eerste les werd afgetrapt met veel energie!

Maatschappelijke- en vrijwilligers-organisaties in De Fryske Marren kunnen eenmalig een beroep doen op het noodfonds voor de onvoorziene energie- en huurkosten van het jaar 2022. Dit fonds geldt specifiek voor organisaties en dorpshuizen zonder winstoogmerk op het gebied van sport & bewegen, kunst, cultuur en welzijn. Organisaties die in 2022 te maken hadden met hogere energieprijzen ten opzichte van 2019 en/of een huurverhoging van meer dan 4 % hadden in 2022, komen in aanmerking voor deze tegemoetkoming. Daarbij staat de organisatie ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en is de organisatie maatschappelijk actief, geregistreerd en fysiek gevestigd in De Fryske Marren.

Ze ontvingen allemaal een startpakketje met een speluitleg, een boekje, een pen en stickers. Vijf weken lang gaan ze on- en offline een spel spelen met leuke, leerzame challenges, puzzels, geheime post, experimenten en winacties. Elke week staat een ander onderwerp centraal. Aan het einde ontvangen ze een echt Junior Energiecoach diploma. Meer weten? Kijk op www.juniorenergiecoach.nl. “De leerlingen van nu zijn de volwassenen van morgen. Het is mooi om te zien hoe jongeren met duurzaamheid aan de slag willen. Want ook VERKEER zij willen graagOPFRISCURSUS op een schone aarde leven die genoeg energie geeft. Dit projectDe leert hen watMarren Fryske mogelijk is. En hoe fijn is het dat zij op die manier ook hun ouders een duwtje kunnen geven”, aldus WOENSDAG 13 DECEMBER 2023 wethouder Irona Groeneveld. Cursus van 13.30-16.30 uur, inloop vanaf 13.15 uur Locatie: Dorpshuis Trefpunt, Haulserweg 3 te HASKERHORNE

INHOUD Op een gezellige en interactieve wijze weer up-to-date raken van de verkeersregels en -borden. MEEDOEN? U kunt zich opgeven bij Jelly Helmer van de SBV:

OPFRISCURSUS VERKEER De Fryske Marren

WOENSDAG 13 DECEMBER 2023 Cursus van 13.30-16.30 uur, inloop vanaf 13.15 uur Locatie: Dorpshuis Trefpunt, Haulserweg 3 te HASKERHORNE

INHOUD Op een gezellige en interactieve wijze weer up-to-date raken van de verkeersregels en -borden. MEEDOEN? U kunt zich opgeven bij Jelly Helmer van de SBV: Tel:

06 - 21 41 36 24

E-mail:

jelly@stichtingsbv.nl

Web:

www.stichtingsbv.nl

Tel:

06 - 21 41 36 24

E-mail:

jelly@stichtingsbv.nl

Web:

www.stichtingsbv.nl

Meer informatie over het gemeentelijk noodfonds en/ of een aanvraag indienen? Ga dan naar defryskemarren.nl/ noodfonds.

Staat jouw deur open voor iedereen?

Het is één van de slogans in de nieuwe campagne van Meld Misdaad Anoniem (M.) tegen misstanden in sociale huurwoningen die op 10 oktober van start ging. Criminelen hebben woningen nodig om bijvoorbeeld wapens en cash op te slaan, te dealen, drugs te versnijden of voor illegale prostitutie. Zij verleiden huurders soms om criminele handelingen te verrichten of zetten ze onder druk om een kamer te verhuren. Door verslaving of financiële problemen kunnen mensen extra kwetsbaar zijn. De campagne – die wordt verspreid in samenwerking met woningcorporaties, de politie en gemeente - roept op om verdachte signalen (anoniem) te melden.

Hulp bewoners onmisbaar

Als buurtbewoner ziet u mogelijk als eerste dat er iets niet klopt bij een woning of dat iemand in een kwetsbare situatie zit. Het slepen met tassen of spullen, verschillende dames of heren die ergens naar binnen gaan of staan te wachten, nachtelijke klusgeluiden of een chemische lucht of hennepgeur, de campagne helpt om signalen van criminaliteit te herkennen. Vaak begint een opsporingsonderzoek bij dit soort onmisbare meldingen. Wilt u weten waar u op moet letten, lees dan verder op de campagnepagina van Meld Misdaad Anoniem: meldmisdaadanoniem.nl/onderwerpen/huurwoningen.

Tusken de Marren | Informatiebijlage van gemeente De Fryske Marren | november 2023 verschijnt maandelijks huis-aan-huis als bijlage van GrootdeFryskeMarren.

Redactie communicatie gemeente De Fryske Marren, postbus 101, 8500 AC Joure, telefoon 14 05 14 E-mail redactie@defryskemarren.nl. Tekst Letterhuis, Esther van Opzeeland | gemeente De Fryske Marren.

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren NOVEMBER 2023

GEMEENTEGEZICHT Marjet Horst, ecoloog

Op stap met ecoloog Marjet Horst Als kind was ze al veel in het bos te vinden. De liefde voor dieren bracht haar naar hogeschool Van Hall Larenstein waar ze de opleiding wildlife management volgde. Inmiddels is Marjet Horst een jaar ecoloog bij De Fryske Marren. FOTO: RIANNA HILARIUS, STUDIO SPONTAAN

Marjet is de eerste ecoloog binnen onze gemeente. Je kunt bij haar terecht voor vraagstukken rondom de Wet natuurbescherming. Een ecoloog onderzoekt verbanden tussen planten, dieren en de mens, met als doel harmonie te creëren. Momenteel is Marjet bezig met een zogeheten ‘SWOT-analyse’. Hierin kijkt ze naar sterke en zwakke punten en kansen en bedreigingen op het gebied van ecologische kwaliteit en biodiversiteit binnen onze gemeente.

Groene gemeente

“De Fryske Marren is gelukkig al een heel groene gemeente en we willen graag dat het evenwicht tussen mens en dier in balans blijft. Eigenlijk zou je je bij elke aanpassing aan een gebouw of gebied moeten afvragen wat de impact hiervan is op de natuur”, legt Marjet uit. “We weten nog lang niet alles; het ecosysteem is heel complex. Als een bepaalde diersoort zou verdwijnen, dan merk je pas achteraf welke functie de soort exact vervulde. Daarom is bescherming van dat wat we hebben héél belangrijk.”

Inheemse soorten

En dat begint dus bij de dieren en planten die hier van nature voorkomen, de zogeheten inheemse soorten. Denk aan de gierzwaluw, vleermuis en huismus. “Deze ‘vliegers’ zijn kwetsbaar. Ze zijn de laatste jaren zo sterk in aantallen afgenomen dat ze beschermd moeten worden”, weet Marjet.

Invasieve exoten

De eigen soorten worden niet alleen door bebouwing bedreigd, maar soms ook door invasieve exoten die per ongeluk - bijvoorbeeld vanuit een aquarium - in het wild zijn beland. “Dat zijn soorten die hier van nature niet voorkomen. In Skipsleat en Wyldehoarne zie je bijvoorbeeld de waterwaaier en het ongelijkbladig vederkruid. Die waterplanten krijg je daar niet meer weg, omdat er geen concurrentie is.”

‘We kunnen ontzettend veel leren van de natuur’ Belang biodiversiteit

Waarom is de natuur en verscheidenheid zo belangrijk? “Dat heeft te maken met een aantal zaken. In de eerste plaats is dat bestuiving. Onze gewassen zijn voor meer dan 75 procent afhankelijk van

Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl www.defryskemarren.nl

bestuivers, zoals bijen en hommels. Zonder bestuiving wordt onze voedselvoorziening heel lastig. Daarnaast plaagonderdrukking. Een vleermuis kan in een nacht wel duizend insecten eten, waaronder muggen en

knutten. Die knutten, kleine steekmugjes, zijn bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de blauwtonguitbraak bij schapen. Ten tweede zorgt de natuur, via bomen, voor onze zuurstof. Maar die bomen doen veel meer. Vooral oude bomen

Zelf doen Wat kunnen we zelf doen aan het behoud van een natuurlijk evenwicht? Marjet: “Best veel! Haal gewoon een paar tegels uit de tuin en plant daar inheemse plantensoorten zoals boerenwormkruid, duizendblad, kattenstaart, guldenroede of klimop in − dit is een ideale schuilplaats voor vogels en insecten. En neem liever een heg dan een schutting. Kies bijvoorbeeld voor een ligusterhaag, die blijft mooi groen in de winter en bloeit zomers volop. Daar zijn insecten blij mee. Wees ook aardig voor de egel in je tuin: die eet veel slakken op. Zorg dat egels via een egeltunnel je tuin makkelijk in en uit kunnen, en gebruik geen bestrijdingsmiddel voor slakken, want dat schaadt ook de egels.”

herbergen ondergronds een gigantisch schimmelnetwerk waaruit paddenstoelen kunnen groeien. Dit netwerk helpt de boom, juist in tijden van klimaatverandering, om gezond te blijven. En bovengronds trekken oude bomen vanwege hun microbiotoop (miniwereld met levende organismen, red.) ook spechten, vleermuizen en insecten aan. Daarnaast heb je de natuur nodig voor wateropvang in tijden van wateroverlast. En tot slot is de medicinale waarde van planten ook erg interessant. En wist je dat er kikkers zijn die kunnen bevriezen en na ontdooiing weer vrolijk verder leven? We kunnen nog ontzettend veel leren van de natuur”, aldus Marjet.

www.defryskemarren.nl

EEN OCO DENKT MET U MEE Heeft u weleens van een OCO gehoord? Deze afkorting betekent onafhankelijk cliënt ondersteuner. Een OCO ondersteunt inwoners bij allerhande gemeentelijke aanvragen. Waar kun je een OCO voor inschakelen?

“Een OCO helpt bij vraagstukken rondom geldzaken, wonen, zorg en werk. Dit kan van alles zijn; van hulpmiddelen tot vragen over jeugdzorg”, vertelt Anita Dijkstra van gemeente De Fryske Marren. Voor al deze vragen kun je ook rechtstreeks terecht bij de gemeente, bijvoorbeeld via een wijkteam of het klanten contact centrum. Maar soms is de drempel te hoog. Daarom zijn gemeenten binnen de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) verplicht om gratis hulp via een OCO aan te bieden.

Koplopersproject

Als beleidsmedewerker valt het OCOproject onder Anita haar hoede. Daarin werkt ze, samen met de gemeente

‘Onze rol is om mensen wegwijs te maken’

Opsterland en Ooststellingwerf, mee in het zogeheten koplopersproject. “Dit is een landelijk initiatief om de bekendheid en werkwijze van de OCO’s te promoten. Samen met deze twee Friese gemeenten hebben wij de website ocodenktmee.nl geïnitieerd”, legt Anita uit.

Betere communicatie

Dat was nodig, want inwoners wisten de OCO’s niet altijd te vinden. Anita: “Via dit koplopersproject is de communicatie bijvoorbeeld verbeterd. Zo worden er nu bij elke Wmo-aanvraag twee OCOfolders meegestuurd.” Die folders geven een toelichting op de diensten en je ziet welke OCO’s beschikbaar zijn en wat hun specialisatie is. Dit maakt het makkelijker om gericht contact op te nemen.

Vrijwillig of professioneel

OCO’s werken soms op vrijwillige basis en anderen zijn als professional in dienst bij zorgorganisaties. Onderling werken de OCO’s ook samen, zo nemen de professionals van Zorgbelang Fryslân soms een cliënt van de

vrijwilligersorganisaties over als de situatie daarom vraagt.

Gids voor inwoners

Een OCO is op de hoogte van de huidige weten regelgeving en gidst inwoners door soms ingewikkelde materie. Dat kan prettig zijn en veel lucht geven in moeilijke situaties. Tannie Peters is OCO bij Zorgbelang Fryslân en heeft zo’n vier jaar ervaring. “Onze rol is om mensen wegwijs te maken én om de zorgvraag goed boven tafel te krijgen. Daarbij vinden we het belangrijk dat mensen zelf de regie houden”, aldus Tannie.

Toekenning woningaanpassing

Een praktijkvoorbeeld: een inwoner vroeg de gemeente om een woningaanpassing, maar de voorgestelde aanpassing werd niet toegekend. Deze cliënt zocht toen hulp bij Tannie. “Samen hebben we de zorgvraag beter uitgediept: welke beperkingen ervaar je in huis en hoe kan een woningaanpassing daarbij helpen? Soms vertellen mensen niet al hun beperkingen, omdat ze bijvoorbeeld te trots zijn. De gemeente

kan het dan niet goed inschatten. In het vervolggesprek met de gemeente werd al snel duidelijk dat meneer wél in aanmerking kwam voor de aanpassing.”

Minder spannend

In weer andere gevallen remt een OCO mensen een beetje af. Tannie: “Zo heb ik wel meegemaakt dat iemand heel voortvarend te werk ging, die wilde al akkoord geven op de offerte voor de traplift. Dan zeggen wij: ‘Wacht eerst even tot je goedkeuring van de gemeente op papier hebt, zodat je niet voor verrassingen komt te staan.’ Je merkt dat mensen het fijn vinden als wij er bij zijn, dat haalt de spanning er wat af. Als ik zie dat ik mensen op weg heb kunnen helpen, dan is mijn dag geslaagd.”

Tot slot

Het koplopersproject, om de zichtbaarheid van OCO’s te verbeteren, is positief afgerond. De gemeente blijft daarom werken met de site en methodiek van ocodenktmee.nl. Tannie en haar collega’s staan graag voor u klaar!

OCO wijst u de weg en kijkt zo breed mogelijk naar uw situatie. OCO denkt mee.

Speelt er iets in uw leven, waar u niet alleen uitkomt? U staat er niet alleen voor.

Een OCO staat naast u. En ondersteunt u zonder oordeel.

OCO kan met u mee. U voert zelf het gesprek, maar staat er niet alleen voor.

... U bent geholpen!

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren NOVEMBER 2023

Op de foto stagiair Davy die een kastje aan het opknappen is. Arnold Bosma (links) en Wieger Jonker (rechts) zijn de werkleiders van Pastiel/ de Wurkjouwer.

MINDER VERSPILLING DOOR Eind deze maand is het weer zover: superdeals en fikse kortingen tijdens Black Friday. Maar moeten we daar wel echt zo blij mee zijn? Dit soort aanbiedingen zorgen immers ook voor overconsumptie, oftewel het kopen van spullen die je eigenlijk niet nodig hebt. En dat past niet in een duurzame samenleving. Niet voor niets pakt bijvoorbeeld IKEA het heel anders aan. In plaats van een Black Friday had deze winkelketen in de afgelopen jaren een zogenoemde Bring Back Friday. Dit hield in dat mensen rond die datum oude IKEAmeubels extra voordelig konden inruilen voor een tegoedbon. Via deze meubelinruilservice – die de winkel het hele jaar biedt – gaan producten naar IKEA’s koopjeshoek. Daar kunnen klanten ze voor een zacht prijsje kopen om ze een tweede leven te geven. Ook dit jaar laat IKEA rond Black Friday een tegengeluid horen. Onder andere door contact op te nemen met mensen die IKEA-meubels aanbieden op marktplaats.nl, om hen te helpen voor deze spullen een volgende eigenaar te vinden. Het resultaat van dit alles: besparing van grondstoffen, water en energie voor nieuwe producten en minder afval dat we moeten

verbranden. Goed voor het milieu, voor onze gezondheid én voor onze portemonnee.

Ophaalservice door Pastiel/Wurkjouwer

Een ander mooi voorbeeld van hergebruik zien we hier in De Fryske Marren. Sinds een tijdje heeft de gemeente een ophaalservice voor herbruikbare spullen. Dit is uitbesteed aan Pastiel/Wurkjouwer, een onderdeel van werkleerbedrijf Empatec. “Het gebeurt nog veel te vaak dat meubels en apparaten die nog prima te gebruiken zijn zomaar worden weggegooid”, zegt Jesler Kiestra,

‘De ophaalservice heeft een grote meerwaarde’

Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl www.defryskemarren.nl

locatiemanager van Pastiel/Wurkjouwer in De Fryske Marren. “Bijvoorbeeld door nabestaanden bij een overlijden. Of wanneer mensen verhuizen naar een kleinere woning of een bejaardentehuis. Door deze spullen op te halen, voorkomen wij dat.” Wie de ophaalservice wil aanvragen, kan daarvoor contact opnemen met de gemeente. In de meeste gevallen komt dan iemand van Wurkjouwer langs om de situatie te beoordelen. “Diegene kijkt of het inderdaad gaat om meubels en apparaten waar een ander nog iets aan kan hebben”, legt Jesler uit. “Als dat niet zo is, nemen we ze niet mee. Wel kunnen we dan eventueel helpen met een stortklus.” In principe kan elke inwoner van De Fryske Marren van de service gebruikmaken. Maar ze is vooral bedoeld voor wie niet zelf grotere voorwerpen naar het milieuterrein kan brengen, zoals ouderen en mensen met een beperking.

‘Elke keer weer een verrassing wat ik er aantref’ Na een opknapbeurt naar minima

De spullen die zijn opgehaald, krijgen bij de vestiging van Pastiel/Wurkjouwer in Haskerhorne zo nodig een opknapbeurt. Dit werk wordt uitgevoerd door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt die bij Pastiel/Wurkjouwer een reintegratietraject volgen. Zijn de meubels en apparaten (weer) klaar voor gebruik, dan komen ze ter beschikking te staan aan inwoners met een minimuminkomen. Wie tot deze doelgroep behoort, kan hiervoor zelf contact opnemen met Pastiel/ Wurkjouwer.

Kapot?

Breng het naar een Repair Café FOTO: RIANNA HILARIUS, STUDIO SPONTAAN

FOTO: PASTIEL/WURKJOUWER

www.defryskemarren.nl

Repair Café van Joure is elke derde woensdag van de maand in de bibliotheek aan De Merk 31.

Is iets kapot, dan gooien we het al snel weg. Ook allerlei gebruiksvoorwerpen die gewoon te repareren zijn. Om veel van die spullen toch een langere levensduur te geven, zijn er de Repair Cafés.

MEER HERGEBRUIK Jesler: “De ophaalservice heeft zo een grote meerwaarde voor onze gemeente. Deelnemers van Pastiel/ Wurkjouwer kunnen werkritme en werkervaring opdoen. Een hoop herbruikbaar materiaal komt niet bij het afval terecht. En we kunnen ook nog eens iets betekenen voor mensen die wat minder te besteden hebben.”

Voor van alles naar de kringloop

Er is nog een andere, simpele manier waarop we verspilling tegen kunnen gaan: heb je iets nodig, kijk dan eerst in een kringloopwinkel. In De Fryske Marren zijn er een stuk of negen, verspreid over de gemeente. Meestal kun je er van alles vinden voor aantrekkelijke prijzen, zoals meubels, apparaten, kleding, speelgoed,

gereedschap, boeken en vazen.

De vrijwilligers van de Repair Cafés repareren onder andere elektronische apparaten, kleding, speelgoed, meubels en textiel. Ook denken zij met bezoekers mee over ICT-oplossingen. De reparaties zijn gratis. Alleen als er onderdelen nodig zijn, worden die in rekening gebracht (altijd in overleg). Een vrijwillige donatie wordt op prijs gesteld.

Iemand die regelmatig kringloopwinkels bezoekt, is Marjet Horst (zie ook de rubriek Gemeentegezicht op pagina 12). In de loop der tijd heeft zij daar al veel leuke vondsten gedaan, vertelt ze. “Het is voor mij een hobby geworden. Elke keer is het weer een verrassing wat ik in zo’n winkel aantref. Dat kan bijvoorbeeld antiek interieur zijn, dat bijdraagt aan een unieke sfeer in huis. Maar ook moderne spullen kom je er genoeg tegen. Daarnaast is duurzaamheid voor mij een belangrijke reden om dit te doen. Hoe meer we met z’n allen hergebruiken, hoe zuiniger we zijn op onze planeet.”

REPAIR CAFÉ JOURE

Het Repair Café van Joure vindt u elke derde woensdag van de maand van 10.30 tot 12.30 uur in de bibliotheek aan De Merk 31.

REPAIR CAFÉ BALK

Het Repair Café van Balk is elke woensdagmiddag van 14.00 tot 16.30 uur te vinden in ‘t Fredeshûs (voorheen ‘t Haske) aan de Dubbelstraat 10.

Wilt u gebruikmaken van de ophaalservice? Maak dan een afspraak via telefoonnummer 14 05 14 of stuur een e-mail naar coordinatieafval@defryskemarren.nl, t.a.v. Michiel Mink. Hebt u een minimuminkomen en wilt u een kijkje nemen in de opslagruimte van Pastiel/Wurkjouwer? Bel dan naar Jesler Kiestra op 06 290 08 432 of mail naar info@wurkjouwer.nl.

Het Repair Café is een initiatief dat in 2009 is ontstaan in Amsterdam. Door het succes heeft het zich sindsdien over een groot aantal landen verspreid. In Nederland zijn er inmiddels honderden, waarvan twee in De Fryske Marren: in Joure en in Balk.

De woonkamer van Marjet Horst staat vol met leuke aankopen uit de kringloopwinkels

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren NOVEMBER 2023

MOEITE OM ROND TE KOMEN?

Maak via De VoorzieningenWijzer gebruik van financiële regelingen!

Steeds meer huishoudens houden elke maand (te) weinig geld over. Wist u dat er allerlei voorzieningen, toeslagen en regelingen zijn om u financieel te ondersteunen? Met De VoorzieningenWijzer - via www.datgeldtvoormij.nl - kunt u checken wat voor u geldt. En u kunt kijken of u wel de best passende energieleverancier en zorgverzekering hebt. Voor een groeiend aantal huishoudens is het een grote uitdaging om elke maand rond te komen. Geen wonder: het leven wordt steeds duurder. Kijk alleen maar naar de gestegen energielasten, de dure boodschappen en de stijgende zorgpremies. “Die hoge kosten treffen iedereen”, zegt Jurjen de Jong, beleidsmedewerker maatschappelijke ontwikkeling bij gemeente De Fryske Marren. “Mensen met of zonder baan, maar ook ouderen met een klein of geen pensioen.”

Helpen rond te komen

In Nederland bestaat een zogeheten ‘vangnet’. Dat zijn regelingen – denk aan huur- en zorgtoeslag – die mensen helpen om rond te komen. Ook de gemeente heeft allerlei sociale voorzieningen voor mensen die weinig te besteden hebben. Zo is er de witgoedwissel, waarbij inwoners hun oude witgoedapparaat kunnen omruilen voor een energiezuinig apparaat. Of Sam& voor alle kinderen, waarmee kinderen aan activiteiten kunnen meedoen en bijvoorbeeld een fiets en laptop voor het voorgezet onderwijs krijgen.

af van de persoonlijke situatie, zoals het inkomen, eigen vermogen en de samenstelling van het huishouden. De meeste van de voorzieningen gelden voor mensen met een inkomen tot 120 procent van de bijstandsnorm.”

Gemeente betaalt een deel van de premie

De VoorzieningenWijzer vergelijkt ook alle energieleveranciers en zorgverzekeringen. Zo kunt u kijken welke leverancier en verzekering het beste bij uw situatie passen. Jurjen: “De gemeente heeft daarnaast voor inwoners met een laag inkomen twee collectieve aanvullende zorgverzekeringen afgesloten bij zorgverzekeraar De Friesland: de AV Frieso Compleet voor mensen met hoge zorgkosten, en een budget-variant. De gemeente betaalt een deel van de aanvullende premie. Zo sparen inwoners veel kosten uit.”

‘Gratis geld moet je niet laten liggen’

Steuntje in de rug

Een ander voorbeeld van zo’n voorziening is de minimaregeling volwassenen, een vergoeding om mee te doen met sport- of muziekles. Een gratis jaarabonnement op de bibliotheek valt daar ook onder. Vanaf 2024 wil de gemeente samenwerken met het Volwassenenfonds Sport en Cultuur, dat sport en cultuur voor iedereen mogelijk maakt. Met al deze fondsen en regelingen krijgen inwoners die leven rond het bestaansminimum een financieel steuntje in de rug. Dat kan al gauw gemiddeld € 500 per jaar schelen.

De VoorzieningenWijzer

Niet alle inwoners weten dat die voorzieningen er zijn, of hoe ze er aanspraak op kunnen maken. Op die manier lopen ze geld mis. “Dat is zonde”, zegt Jurjen. “En daarom wijzen we onze inwoners graag op De VoorzieningenWijzer. Via de website www.datgeldtvoormij.nl kun je eenvoudig zelf zien voor welke toeslagen en regelingen je in aanmerking komt. Als je enkele vragen beantwoordt, krijg je advies op maat. Dit advies hangt

Persoonlijk advies

Sommige inwoners vinden het prettig als iemand ze helpt bij het aanvragen van voorzieningen. Nathalie Wijnalda is medewerker sociaal wijkteam bij de gemeente en consulent van De VoorzieningenWijzer. “Inwoners kunnen via de website een persoonlijk adviesgesprek met mij aanvragen. Ik kom dan bij de mensen thuis. Samen bekijken we welke regelingen en toeslagen gelden.” Gratis geld moet je niet laten liggen, vinden Jurjen en Nathalie. “Die regelingen en toeslagen zijn er om je maandelijkse lasten te kunnen betalen”, zegt Jurjen. “Daar moet je gebruik van maken. Het kan stress over geldzaken voorkomen.” “Soms schamen mensen zich ervoor om deze hulp aan te vragen, maar dat is niet nodig”, vult Nathalie aan. “Niemand is erbij gebaat dat inwoners in financiële problemen komen. Het geld ligt klaar. Gewoon aanvragen dus, via www.datgeldtvoormij.nl.”

Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl www.defryskemarren.nl

Nathalie Wijnalda

Wilt u weten welke voorzieningen voor u gelden?

Of wilt u een gratis adviesgesprek aanvragen? Kijk op datgeldtvoormij.nl.

www.defryskemarren.nl

Tweede Kamerverkiezingen 2023 Praktische informatie over het stemmen

Op woensdag 22 november 2023 mag u stemmen voor de leden van de Tweede Kamer. De kandidatenlijsten worden uiterlijk 17 november huis-aan-huis bezorgd. Een overzicht van de stembureaus vindt u op: defryskemarren.nl/stembureaus. Om te kunnen stemmen heeft u een stempas nodig, de stempassen worden in de eerste week van november bezorgd door PostNL op het adres waar u staat ingeschreven.

STEMPAS KWIJT OF NIET ONTVANGEN

Heeft u geen stempas ontvangen of kunt u uw stempas niet vinden? Dan kunt u deze opnieuw aanvragen. Dit kan zowel online, persoonlijk als schriftelijk.

• Online vervangende stempas aanvragen Dit kunt u via de website tot vrijdag 17 november 2023.

• Persoonlijk vervangende stempas aanvragen

Dit kan uiterlijk tot dinsdag 21 november 2023, 12.00 uur bij het gemeentehuis in Joure of bij de servicepunten in Balk en Lemmer. Neem uw identiteitsbewijs mee.

• Schriftelijk vervangende stempas aanvragen

Uw schriftelijk verzoek voor een vervangende stempas moet uiterlijk op vrijdag 17 november 2023 zijn ontvangen bij bureau verkiezingen, Antwoordnummer 2, 8500 VB Joure. Of deze moet ingeleverd zijn bij de receptie van het gemeentehuis in Joure of bij de servicepunten in Balk of Lemmer uiterlijk op 17 november 2023.

ERGENS ANDERS STEMMEN/KIEZERSPAS

Een kiezerspas vraagt u aan als u niet binnen gemeente De Fryske Marren wilt gaan stemmen. Dit kan via de website tot vrijdag 17 november.

Schriftelijk aanvragen

U kunt tot vrijdag 17 november 2023 een kiezerspas aanvragen. Uw verzoek moet uiterlijk 17 november 2023 ontvangen zijn bij bureau verkiezingen, Antwoordnummer 2, 8500 VB Joure. Of deze moet ingeleverd zijn bij de receptie van het gemeentehuis in Joure of bij de servicepunten in Balk of Lemmer uiterlijk 17 november 2023

Persoonlijk aanvragen

U kunt tot dinsdag 21 november 2023, 12.00 uur persoonlijk een kiezerspas aanvragen bij de balies van het gemeentehuis in Joure of bij de servicepunten in Balk en Lemmer, tijdens de openingstijden. Neem uw identiteitsbewijs mee.

IEMAND ANDERS LATEN STEMMEN

Als u op 22 november 2023 niet zelf uw stem kunt uitbrengen, kunt u een ander machtigen om namens u te gaan stemmen. De gemachtigde kan de volmachtstem alleen tegelijk met zijn eigen stem uitbrengen. Er zijn verschillende soorten machtigingen waardoor iemand anders voor u kan stemmen:

Onderhandse volmacht op de achterkant van uw stempas

U regelt een onderhandse volmacht als volgt: • vul op de achterkant van uw stempas (bij volmachtbewijs) de gegevens in van de persoon die voor u gaat stemmen en zet uw handtekening; • laat de persoon, die namens u gaat stemmen (de gemachtigde), ook de achterkant van uw stempas ondertekenen. Uw stempas is nu een volmacht geworden;

• geef uw stempas aan uw gemachtigde; • geef (een kopie) van uw identiteitsbewijs, dat maximaal 5 jaar verlopen mag zijn, mee aan de gemachtigde. Dit mag ook een digitale kopie zijn op bijvoorbeeld een tablet of smartphone. Uw foto en uw handtekening moeten wel goed zichtbaar zijn. Een onderhandse machtiging kan tot op de dag van de verkiezing worden geregeld. Wilt u toch zelf stemmen, vraag dan uw stempas terug.

Schriftelijke volmacht

U kunt ook iemand machtigen die niet in gemeente De Fryske Marren woont, maar wel een stempas heeft ontvangen voor de Tweede Kamerverkiezing. Hiervoor heeft u een formulier nodig, dat u kunt afhalen of aanvragen bij bureau verkiezingen of downloaden op de website. De schriftelijke aanvraag moet uiterlijk vrijdag 17 november 2023 door de gemeente zijn ontvangen. De gemachtigde ontvangt daarna het volmachtbewijs.

Goed om te weten:

• Als u een schriftelijke volmacht aanvraagt, is het niet nodig om een kopie van uw identiteitsbewijs op de verkiezingsdag mee te geven aan de gemachtigde. • Het is niet mogelijk om een schriftelijke volmacht in te trekken.

Elke stem

telt

Kijk voor alle informatie over de Tweede Kamerverkiezingen 2023 op onze verkiezingspagina:

defryskemarren.nl/verkiezingen.

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

#FACETOFACE SIL VAN DER VEEN fotografie JOHAN BROUWER tekst EELKE LOK

“YN DE TOPSPORT MYN EIGEN WEI FINE” Sil van der Veen uit Joure is achttien jaar en investeert enthousiast en intensief in zijn toekomst. Maar als je dan vraagt hoe die toekomst er precies uit zal zien, dan weet hij dat niet concreet. Dat hebben al die meisjes en jongens, die een topsportcarrière als uitgangspunt voor die toekomst nemen. En Sil weet bovendien dat het pad naar een toekomst als topschaatser glibberig is.

Want Sil van der Veen heeft voor het schaatsen gekozen. Al moet je dat kiezen ook weer niet letterlijk nemen. (Top) schaatsen is namelijk voor een groot deel een familiehobby. Ook bij Sil. Heit Bertjan van der Veen noteerde drie keer een nationale marathonschaatstitel op kunstijs in het begin van deze eeuw, toen ook de alternatieve Elfstedentocht een prooi van de marathonschaatser werd. Na zijn schaatscarrière was Van der Veen trainer/coach van enkele marathonploegen. Bij Jillert Anema, voor wie hij als schaatser nog had gereden, later bij Bouwselect, samen met zwager en ook oud-marathonrijder Piet Hijlkema. En die heeft dan ook weer een dochter die aan de poorten van het topschaatsen snuffelt. Het betekent voor Sil dat hij opgroeide in een familie waarin veel over schaatsen werd gesproken. En dan kun je bij de atletiekvereniging Horror in Sneek hebben rondgelopen, dan kun je in de Flitsklasse op het Sneekermeer je zeilopleiding hebben gehad, Sil ging toch, toen hij dertien jaar oud was, schaatsen.

ERFSKIP Een sport die je erft. Waarschijnlijk ook doordat de ouders het in een vroeg stadium al hebben over ‘niet te veel voorop zitten’, ‘afzetten met de hele schaats’, ‘in de bocht de heup indraaien’ en ga zo maar door. En al zegt heit dat hij zich er niet mee heeft bemoeit, Sil knikt achter zijn vaders rug. Tuurlijk wel. Al bemoeit Bertjan zich er nu natuurlijk niet meer mee. Want Sil is opgenomen in TalentNed. Een organisatie die de talenten in schaatsen en wielrennen begeleidt. Sil is natuurlijk ook begonnen bij de schaatsclub De IJsster in Sneek. Op de kunstijsbaan Thialf. Hij is nu eenmaal geboren in de vrijwel ijsloze winterperiodes waarin we nu al jaar en dag zitten. Hij luistert verwonderd naar de verhalen van de ‘oude’ mannen over stevige winters en sfeervolle kampioenschappen op natuurijs.

Vanaf dat hij bij De IJsster zat is Sil telkens op zijn schouder getikt. ‘Kom bij ons’. Dus verhuisde Sil naar het gewest Fryslân. Later kwam hij bij de talentgroep Noord. En daar werd hij alweer op het schouder getikt. ‘Kom bij ons, TalentNed’. En toen moest hij wel even nadenken.

ENSCHEDE Want daar waar vrijwel alle schaatsers die wat boven het maaiveld uitsteken op Thialf in Heerenveen trainen en opgeleid worden, zit TalentNed in Enschede. Daar zitten alle aangesloten junioren uit het hele land in een appartementencomplex. Ze moeten zelf eten kopen, en klaarmaken. En de boel netjes houden. Ze maken elkaar verantwoordelijk. Ze gaan ook gewoon naar school, naast twee keer per dag een training op de Enschedese ijsbaan. Voor die andere jongeren die uit het gehele land komen maakt dat niet veel uit, maar Sil van der Veen had ook thuis kunnen blijven en op Thialf blijven trainen. Dus toen hij moest kiezen dacht hij: ‘als ik ja zeg tegen TalentNed zit ik niet meer in mijn beschermde omgeving, niet meer thuis’. Al maakt mem in het weekend als hij ‘thuis’ komt natuurlijk nog wel een lekker potje boerenkool klaar, maar voor de rest van de week moet hij het zelf uitzoeken. Het was een moeilijke keuze. Sil: “Mar ik tocht dit is better foar my. Dêr wurd ik selssstanniger fan, dan lear ik ek oare dingen fan it libben. Ik wol minsk wurde. Ik wol it besykje.” Dus hij ging naar Enschede. Dat gaat tot nog toe prima; hij zit er lekker in zijn vel. Bekend bij jeugdige topsporters is dat als je het op school goed doet, je prestaties beter worden. En andersom, als op het ijs de prestaties goed zijn, dan gaat het op school ook goed. Bovendien, en dat was natuurlijk ook een belangrijk gegeven, Sil heeft nu de beschikking over een aantal goede trainers. Er zijn bij TalentNed, dat ook in wegwielrennen en mountainbiken doet, namelijk heel veel begeleiders. Die werken onder aanvoering van directeur Gerard Kemkers. Hij was ooit de opleider

in Nederland van de schaatsgeneratie Kramer/Wüst. Sil heeft overigens meer te maken met de schaatscoaches Stefano Donagrandi en Arjen van der Veen. Die bij de kwalificatie voor de World Cups ook al een aantal junioren konden inzetten; ze presteerden goed. Sil heeft er, voor de televisie, even goed naar gekeken. “Leuk om te sjen. It jout ek motifaasje. En ik lear der fansels in hiel soad fan.”

Een 5 km gaat niet enkel om het begin, ook om de voortzetting. Dat is een eenzaam avontuur. Waar denkt Sil aan tijdens een 5 km? “It oantal slaggen op it lange ein telle. Goed útkomme by elke bocht, sadat je gjin ekstra slach hoege te meitsjen.” En kijken naar het bordje met je rondetijd dat de coach omhoog houdt, dan weet je dat je goed zit. Elke 5 km is weer een avontuur.

LEREN

AVONTUUR

Hij leert nog veel meer van zichzelf. Schaatsers hebben bijvoorbeeld allemaal dat hun echte voorbereiding op het schaatsseizoen in de zomer toch een vraagteken is. Hoe kom je uit die zomer. “No, it fytsen gie wol goed.” Maar je komt dan toch met vraagtekens op het ijs te staan, want dan moet je de techniek, heel belangrijk in het topschaatsen, weer wat onder de knie krijgen.

En avontuur wil Sil van der Veen veel meer beleven. Daarom werkt hij aan zijn toekomst als schaatser, al weet hij niet hoe die toekomst eruit ziet. “Ik sjoch wol.” Ach, iedere jonge schaatser droomt van een wereldkampioenschap. Sil ook. En of dat nu op de WK afstanden is, of op het WK allround, hij ziet wel waar zijn schip uitkomt. Het is investeren in een onzekere toekomst, want van de tien talenten komen er misschien één of twee echt doorheen, al ligt dat percentage bij TalentNed wel wat hoger. “Oeral op de wrâld 5 km-ers ride, dat is myn ideaal.”

En ook dat ging eigenlijk best lekker. Sil van der Veen voelt zich een 5 km rijder. Dat zijn jongens die met de 500 meter moeite hebben. Sil heeft als persoonlijk record 39,7 staan op die afstand. “Net goed. Mar it is wol in hiel wichtige ôfstân, dus it moat goed. En dat makket my dan wer nerveus en dan bin ik te hastich, te wyld.” De 1,53 op de 1.500 meter is alleszins redelijk, de 6,49 op de 5 km is goed. Kortgeleden kwam er een nieuw persoonlijk record op de 3 km in 3,54.

En zijn andere toekomst, wil hij ook nog wat doen naast of na het schaatsen. Hij ziet wel. Het belangrijkste is zijn schooldiploma halen, dat is zijn investering nu. In de sfeer van de websites maken. “Mar oan auto’s sleutelje fyn ik ek moai.” Alles naast elkaar.

“Ja, skema ride he. Ik kin frij goed rondes efter elkoar deselde tiid ride. Mar dan is it risseltaat soms, fyn ik, noch te stadich. Dus ik tocht ik begjin wat hurder. Dat bruts my de lêste rontsjes op, doe wie’k wol hiel kapot. Mar ik koe noch wol genôch om in goede tiid te riden.”

Alleen is schaatsen nu prioriteit. Binnenkort is in Den Haag de Residentie Cup. Daar zijn kwalificaties te verdienen voor de World Cups voor junioren. En startplekken voor de Nederlandse afstandskampioenschappen bij de junioren. Dat is nu even de prioriteit van Sil.

Schema rijden. Ook als je dan een lange afstand rijder bent, is het begin het aller moeilijkst. Een keuze maken in hoe snel je de eerste rondjes wilt rijden en kun je dat volhouden. Denken, 30 is te hard, 32 te langzaam. Denken en durven. Sil: “Ja, je moat witte hoefolle enerzjy je der yn stekke kinne, wat sit yn je lichem.” Die term bewijst dat Van der Veen bij Kemkers zijn opleiding krijgt…

Hij zit in een gemeenschap waar ze allemaal ook die prioriteit hebben. Waar ze nu elke dag samen moeten beslissen tussen spruitjes en bloemkool, zijn ze dan op het ijs ineens keiharde concurrenten. Sil haalt zijn schouders op, dan moet de gezelligheid, plezier en gezamenlijke investeringsdrang maar even aan de kant. Want dan gaat het om zijn eigen schaatstoekomst.

deFryskeMarren

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren TEKST LOTTE VAN DER MEIJ // FOTO’S RICARDO VEEN

BRANDED CONTENT

BINNERT OVERDIEP

“ Een snoepwinkel voor groot en klein” Op zoek naar inspiratie voor jouw cadeaus? Bezoek dan Binnert Overdiep. Naast boeken, vind je hier namelijk zoveel meer, wat te denken van hobbyartikelen onder andere voor het schilderen, of scheurkalenders. Naast de traditionele versies met moppen en de illustraties van Peter van Straaten zijn er ook kalenders in het genre mindfulness en bewuster leven. De winkel is nu al volledig in sinterklaassfeer gebracht. “Sinterklaas is voor ons heel belangrijk”, zegt Eduard Kuijt, die samen met zijn vrouw Ingrid eigenaar is van de winkel. De winkel is een snoepwinkel voor groot en klein! wils. Je hoeft niet altijd zware kost te lezen, iets luchtigs of een leuke spannende roman zorgt ook voor ontspanning. “We hebben een top 10 liggen met de non fictie en fictie boeken, maar er zijn ook veel kookboeken, reisboeken, magazines, Young adults-, Friestaligen Engelse boeken.”

LEZEN IS VOOR IEDEREEN

en we maken het ze daarom zo comfortabel mogelijk. Vanuit je luie stoel thuis kun je alles bij ons bestellen, je kunt direct zien of het op voorraad is. Je kunt dan kiezen voor thuisbezorgen of afhalen. Als je voor afha-

ED U

Het krijgen van een boek is leuk, maar er één cadeau geven is net zo leuk. Het begint al met nadenken over waar iemand zijn of haar interesses liggen, dan met zorg iets speciaals uitzoeken, het vraagt om een stukje aandacht, tijd en energie waardoor de ontvanger zich gezien voelt en het direct een waardevol cadeau wordt. Hierdoor onstaat er een mooie verbinding KU IJT tussen gever en ontvanger. ( AR

BESTELLEN VANUIT DE LUIE STOEL Eduard vertelt: “Met onze webshop

F OT O : F H . N L) P willen wij de klant volledig ontzorgen

Ook alle kinderboeken zijn een feest. Je kunt er uit voorlezen en de kinderen kunnen hun eigen fantasiewereld induiken wanneer ze zelf kunnen lezen. Er is voor iedereen wat

“

Winkelen was nog nooit zo makkelijk”

len kiest, dan ontvang je een mail dat de artikelen klaar liggen.” Je kunt vervolgens jouw bestelling zelf afhalen op een moment dat het jou goed uitkomt. Ook belangrijk, betalen doe je pas in de winkel. Alles wordt ter plekke feestelijk ingepakt zodat je kunt zien wat je hebt besteld, een naamsticker erop en klaar is het cadeau. “Het scheelt klanten dus

Hallo ��rs�

heel veel uitzoek-stress in de winkel. Makkelijker kunnen we het niet maken.” “Kom gerust langs. Ons enthousiaste team staat klaar om je verder te helpen. Zelf alles uitzoeken in de webshop, dat kan op www.binnertoverdiep.nl. Wij zetten alles met veel plezier voor je klaar of we bezorgen het bij je thuis.”

De mooiste kerstpakketten bestel je bij Jumbo Kooistra! Bestel vóór 6 november en ontvang 5% korting op de standaard pakketten bij een minimale afname van 10 stuks

Scan de code en bestel direct of bel/mail voor advies

www.jumbokooistra.nl | kerst@kooistra-supermarkten.nl | 0515 - 745243

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

TEKST EN BEELD WIM WALDA

HABTAMU DE HOOP

“Aan dromen heb je niets als je wakker ligt omdat je de rekeningen niet kunt betalen” Habtamu de Hoop; 25 jaar; geboren in Addis Abeba, de hoofdstad van Ethiopië, en daar in een café te vondeling gelegd; met veel geluk opgenomen in een weeshuis; geadopteerd door Emke en Tineke de Hoop; opgegroeid als boerenzoon op de ‘pleats’ van de familie De Hoop in Wommels; jongste raadslid van de gemeente Súdwest-Fryslân en sinds ruim twee jaar parlementariër voor de PvdA in de Tweede Kamer. Op zich al een curriculum dat op zijn minst opmerkelijk mag worden genoemd. Reden genoeg voor ons om deze jonge, gedreven politicus eens ‘door te zagen’ over zijn denkbeelden, zijn wapenfeiten en zijn motivatie voor de landelijke politiek. hoeveel geluk ik had gehad, vielen de schellen mij van de ogen. Ik koos voor de politiek omdat ik daar dingen voor de gemeenschap voor elkaar kon krijgen en ging bestuurskunde studeren aan de Thorbecke Academie in Leeuwarden.”

“Ik ben opgegroeid in Wommels, waar ik een heerlijke jeugd heb gehad. Alles kon en mocht. De gebruikelijk kwajongensstreken maakten daar deel van uit, net als sporten; kaatsen en voetballen. Na de havo op de RSG in Sneek ben ik journalistiek gaan studeren. Ik was gecharmeerd van televisie, meer dan van de schrijvende pers, omdat in mijn optiek tv dynamischer is dan het schrijven van artikelen.

EN NU SINDS TWEE JAAR IN DE TWEEDE KAMER “Ja, dat ging veel sneller dan ik had gedacht. Ik werd gepolst door de scoutingscommissie van de PvdA hoe ik over de landelijke politiek dacht. Wat volgde was een uitgebreid sollicitatietraject. Ze nemen die procedure heel serieus; daar kom je niet zomaar tussen. Blijkbaar verliep dat goed want ik kwam in 2021 op de negende plaats van de kieslijst en op het randje voor de PvdA in de Kamer.

KLOKHUIS Via via hoorde ik dat er een vacature was bij het tv-programma Het Klokhuis, een educatief jeugdprogramma. Niet geschoten is altijd mis, dus ik schreef een sollicitatiebrief. Om een lang verhaal kort te maken: ik werd in 2017 na een screentest uit 1.400 kandidaten gekozen tot de toekomstige Klokhuis presentator, waarmee tevens na drie maanden al mijn studie journalistiek ten einde kwam.” “Ik zat toen in een luxe positie omdat ik in diezelfde periode door de PvdA afdeling Súdwest-Fryslân werd gevraagd om mij verkiesbaar te stellen voor de gemeenteraad van SWF. Waarom PvdA? Ik vind dat iedereen de mogelijkheid moet hebben om zijn droom waar te maken, of het nu gaat om de beste timmerman of de beste advocaat te worden, dat maakt niet uit. Maar als je ’s nacht niet kunt slapen omdat je rekeningen niet kunt betalen, dan komt er van dromen weinig terecht. De visie van de PvdA over solidariteit en omdenken sluit het beste aan bij mijn denkbeelden.”

“DE SCHELLEN VIELEN MIJ VAN DE OGEN” “In 2019 maakte ik met mijn ouders en broertje een reis naar mijn geboortegrond Ethiopië. Ik dacht in die periode vaak na over mijn toekomst. Wilde ik mijn persoonlijke geluk najagen als televisiepresentator of wilde ik mijn capaciteiten inzetten om ook anderen te helpen. Toen ik een bezoek bracht aan het weeshuis dat mij had opgenomen en mij realiseerde

“Naast het fractiewerk besteed ik veel aandacht aan werkbezoeken en gesprekken met jongeren over onderwerpen als vrijheid, democratie, durven en kunnen dromen en waarom stemmen belangrijk is. Zaterdag is het tijd om het hoofd leeg te maken, een lekkere pot te voetballen en daarna een biertje te drinken met de maten. En op zondag heb ik de Eredivisie op de achtergrond en lees ik alle stukken door voor de komende week. Druk, maar een fantastische baan.”

“HET WORDEN SPANNENDE VERKIEZINGEN”

Ik draai niet om de hete brei heen en vertel in laagdrempelige taal hoe ik over dingen denk”

“Nederlanders zijn het niet over veel dingen met elkaar eens, maar wel over de aankomende verkiezingen; die worden heel spannend. Na twaalf jaar Rutte breekt de tijd aan voor een nieuwe vorm van politiek bedrijven. Waarbij het gaat om visie, welke kant moeten we op met dit land? Ik maak deel uit van een partij die bereid is om ook onderwerpen die minder populair zijn aan te pakken, die keuzes durft te maken. En dat sluit naadloos aan bij mij als persoon.”

Uniek dineren of borrelen in een oude Doopsgezinde kerk! ZONDAG 19 NOVEMBER 2023

THEATER DINER

Met Marjolein Meijers Aanvang 15.00 uur

Reserveer op tijd. Vol= vol! Reserveer via info@ponkje.nl!

Fermaningsteech 1 - 8551 SP Woudsend - T 0514 - 59 12 50

It’s all in our hands FYSIOTHERAPIE

Ilja Hoen

MANUELE THERAPIE

Hoofdpijn Nekpijn Tinnitus Kaakklemmen

Met de BIGGREEN voorkom je kalkaanslag en geniet je van geﬁlterd drinkwater! De Big Green is een simpele, maar effectieve manier ZOUTVRIJE KALKPREVENTIE van kalkpreventie waarbij PLUS+ mineralen zoals calcium en magnesium in het water blijven. Iets wat bij een traditionele ontharder niet het geval is. Hierdoor blijft de smaak van het gefilterde water gelijk terwijl de effectiviteit gelijk is aan een ontharder. De Big Green gebruikt geen zout, stroom of chemicaliën.

20 cm diameter

46 cm

KAAK FYSIOTHERAPIE

Last van pijnklachten? Maak een afspraak!

Harspit 3 | 8493 KB Terherne ilja@fysiohoen.nl | Tel: 0566 - 727353 | www.fysiohoen.nl

BIGGREEN VANAF

€ 765,-

SCAN VOOR MEER INFO

www.big-green.nl Info 0299-321188

Beleef magisch Londen! • Christmas shoppen in Londen • Bezoek aan kerstachtig Canterbury • Rondrit in een heuse kerst-stoomtrein Nu slechts

€ 225,- p.p.p.n

r.frl Meer info op visse

BINNENKORT VERBOUWEN?

Bij Visser huurt u eenvoudig en snel een afvalcontainer!

Scan de QR code of kijk op

www.kuipertravel.nl Of bel 0515 20 7000

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

TEKST EELKE LOK // FOTO’S DOUWE BIJLSMA

BRANDED CONTENT

KLEURRIJK FRYSKE MARREN:

STEM OP DE BBB! Het aantal lokale partijen in heel Nederland is de laatste tien jaar aanzienlijk gestegen. Geen enkel probleem. Enkel en alleen als er Tweede Kamerverkiezingen zijn. Stemmers op een lokale partij moeten dan een ‘andere’ keuze maken. Hoe vind je die keuze? In elk geval maakt één lokale partij het voor zijn kiezers wél duidelijk: de partij Kleurrijk Fryske Marren. Die schaart zich voor de verkiezingen voor de nationale verkiezingen op 22 november alvast achter het verkiezingsbord van de BBB, de BoerBurgerBeweging. Even kort de historische kleuring: Geeske Holtrop-Hoekstra van Delfstrahuizen, acht jaar raad Lemsterland, veertien jaar Wetterskip Fryslân, kwam in 2014 in de raad van de Fryske Marren. Ze werd in 2021 echter door het CDA uit de fractie gezet. Ze ging alleen door, richtte later de lokale partij Kleurrijk Fryske Marren op. Een partij die verassend sterk, drie zetels haalde bij hun allereerste deelname.

EENDRACHTIG Dus kijken Geeske en haar twee medefractieleden Janneke van der Werf-Vaatstra (Lemmer) en Thijs Maat (Rotsterhaule) nu tevreden uit over het BBB bord naar de machtig mooie oostkant van het Tjeukemeer. Ze hebben Robert Lenes uit Rottum ook even uitgenodigd; hij stond indertijd op de Kleurrijke lijst, maar zit intussen voor de BBB in de Provinciale Staten. Het viertal praat anderhalf uur lang eendrachtig samen, dus hebben we alles wat er gezegd wordt even samengevoegd.

BONDGENOOTSCHAP

‘BETROUEN JAAN, JOUT BETROUEN’

En wat zeggen ze dan: kijk eens naar het aantal statenzetels van de BBB in Fryslân, veertien stuks! Kijk ook eens naar de grote groep die namens de BBB nu in de Eerste Kamer zit. Niemand heeft de illusie dat je lokale dingen kunt doen zonder de steun van provincie en rijk. Welnu, dat is voor Kleurrijk Fryske Marren nu gemakkelijk: want ze hebben al een bondgenootschap met de BBB. Dat levert politiek voordeel op. De kracht van BBB is ook meer kracht voor Kleurrijk Fryske Marren. En andersom. ‘Us DNA is gelyk oan dat fan de BBB’.

Daarbij wel aantekenen: regels en wetten zijn er om tussen door beoordeeld te worden en zo nodig aan de tijdsgeest te worden aangepast. De overheid moet daarin veel flexibeler zijn. Wetten zijn vaak achterhaald; ze werken benauwend. Die overheid moet betrouwbaarder worden naar de mienskip toe, en dat kan alleen maar door omgekeerd ook vertrouwen in die mienskip te hebben. ‘Betrouen jaan, jout betrouen’.

vlnr Geeske Holtrop-Hoekstra, Janneke van der Werf-Vaatstra en Thijs Maat

“De BBB heeft vanaf het begin een netwerk uitgelegd door het hele land. We willen weten wat de mensen willen, dat is de grondgedachte. Kleurrijk heeft dat altijd ook gedaan. Als je de verkiezingsprogramma’s van de BBB naast die van Kleurrijk Fryslân legt, blijkt er niet veel verschil te zijn. Allebei zijn gebaseerd op dat iedereen meer vertrouwen krijgt in de overheidspolitiek, als die tenminste luistert naar iedereen. En dat doen BBB en Kleurrijk Fryske Marren beide.”

Bovendien, de BBB is niet een partij voor alleen boeren. “Ja, de eerste B staat voor Boeren, maar de tweede B is voor Burgers”. Beide B’s zijn delen van de mienskip, waar Kleurrijk ook voor werkt in de gemeenteraad van de Fryske Marren. Over dat werk zijn ze overigens heel tevreden: van geen zonnepanelen op landbouwgrond, via de Strjitwei in Lemmer naar het de rekenkamer vragen om meer onderzoek. Een eigen dynamiek in de gemeenteraad.

DENKTANK Soms zijn er onderwerpen waarvan je niet direct weet wat je ermee moet. Dan is het belangrijkste, luisteren. Luisteren naar de (totale) mienskip. Kleurrijk Fryske Marren doet dat vooral in de denktank vergaderingen, die ze organiseren. Iedereen kan daar alles zeggen. Ook als Kleurrijk nog geen standpunt heeft ingenomen. Zoals ze nu horen over het ketenbeleid, de discussie tussen gevoel van de mienskip en de veiligheid. Vanuit dat luisteren worden de nieuwe standpunten geformuleerd. Luisteren toetsen aan de bestaande standpunten van Kleurrijk (en de BBB).

Op 28 november is er weer een denktank op de boerderij in Delfstrahuizen. Misschien kan dan de overwinning van BBB in de Tweede Kamer ook al worden gevierd en kunnen de denkers vragen stellen aan de Kleurrijke mensen, die nu al korte lijntjes met de BBB hebben. Kleurrijk Fryske Marren zou best eens kunnen fuseren met de BBB. Ze denken erover, maar zijn voorlopig al heel blij met het bondgenootschap. Dat schept duidelijkheid, ook voor de kiezers. Kleurrijk Fryslân heeft vertrouwen in de BBB. Dus ook in de stem van iedereen op de BBB. Want dat voelen ze als een stem op Kleurrijk Fryske Marren. Meld je aan voor onze denktank!

Kleurrijk Fryske Marren zou best eens kunnen fuseren met de BBB.

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

BRANDED CONTENT

De Súdwest Academie helpt je met je volgende stap als ondernemer De Súdwest Academie is een initiatief van de Vereniging Ondernemend Sneek met als doel om ondernemers, managers en sales te faciliteren in hun ontwikkeling. Met het onderwerp duurzaamheid als rode draad hoopt Ondernemend Sneek te kunnen benadrukken dat blijven ontwikkelen van groot belang is bij het versterken van ondernemingen. Het doel: met zijn allen het economisch klimaat in Súdwest-Fryslân versterken.

Ex-deelnemers van de cursus ‘Ondernemen met Impact’, zoals Afke Kuindersma, Erez Lasker en Rigt Numan, zijn positief over het toepassen van de opgedane kennis in de praktijk. Dus denk je, na het lezen van hun ervaringen: ‘Die cursus ‘Ondernemen met Impact’ is ook echt iets voor mij’, weet dan: de Súdwest Academie helpt je met je volgende stap als ondernemer.

Afke Kuindersma van Straal- en Coatingbedrijf Hooghiemstra: “Ik ben

destijds aan de opleiding begonnen omdat ik erg benieuwd was naar wat dat mij zou gaan brengen en wat het voor ons bedrijf zou gaan betekenen. Van tevoren dacht ik dat ik wist wat verduurzamen in zou houden, maar ik denk dat veel bedrijven niet weten wat hen te wachten staat. Niet alleen is het belangrijk om meer te weten te komen over verduurzamen, maar ook over met wat voor snelheid dit

AFKE KUINDERSMA:

“Van tevoren dacht ik dat ik wist wat verduurzamen in zou houden, maar ik denk dat veel bedrijven niet weten wat hen te wachten staat” plaatsvindt. Door alle verschillende sprekers die in de cursus aan het woord komen, krijg je hier inzichten in en wordt het duidelijk waarop

deFryskeMarren

TEKST ISA WESSELS // FOTO’S VERENIGING ONDERNEMEND SNEEK

je je kan voorbereiden. Ook is het erg interessant dat de medecursisten vanuit hun eigen perspectief vertellen; daar kan je veel van leren. Iedereen heeft een ander type bedrijf; toch is het leerzaam om te weten hoe zij het benaderen en aanpakken. Daarnaast leer je elkaar op zo’n manier kennen dat áls er een keer wat is, je weet dat je ze kan benaderen en dat je hulp durft te vragen op het moment dat ze er meer kennis van hebben. Over anderhalf jaar komen we nog een keer terug om terug te blikken op de laatste cursusdag: waar staan we over achttien maanden? Hebben we dit weten te realiseren? Wat voor impact hebben we doorgevoerd in ons bedrijf en hoe hebben we dit gedaan? Je kan klein beginnen. Langzaam bouw je dat steeds verder uit. Het is een interessante en leerzame cursus. Ik zou het anderen dan ook zeker aanraden om deze cursus te volgen. Verduurzaming is iets wat best eng is, vooral als je denkt aan wat er in een bedrijf allemaal op je af komt en wat voor kosten dit met zich mee brengt. Tijdens deze cursus leer je er op een andere manier naar kijken.”

Erez Lasker van Markt23: “Zo’n

cursus is erg leuk om met andere ondernemers te volgen, want dan kan je van elkaar leren. Het onderwerp duurzaamheid zette me aan het denken en ik vind het interessant om te kijken hoe ik de informatie in mijn bedrijf kan gebruiken. Direct kunnen we geen grote veranderingen doorvoeren, omdat we al bezig zijn met aanpassingen, maar ergens zit de stof in mijn hoofd en ik verwacht daar in de toekomst wat mee te kunnen doen. Het volgen van de cursus is erg leerzaam en ik heb veel mensen leren kennen. Uiteindelijk moet je zelf wat doen met de dingen die je leert, maar lokale kennis met elkaar delen is een van de sterke punten van het samenkomen. De cursus gaat heel erg over het milieu en de gedachte hierachter is dat als je erin investeert, dit gunstig is voor de toekomst. En dat als je het niet doet, bedrijven steeds minder met je samen willen werken.

EREZ LASKER:

“Lokale kennis met elkaar delen is een van de sterke punten van het samenkomen” Je wordt nooit dommer van het volgen van een cursus. Je kan natuurlijk de hele dag werken, maar je kan ook uit je comfortzone stappen en iets nieuws proberen. Dat is altijd goed om te doen.”

Rigt Numan van Hamilton Bright:

“In eerste instantie heb ik deelgenomen vanuit mijn bestuursfunctie binnen de Vereniging Ondernemend Sneek. Daarnaast staat duurzaamheid binnen onze Hamilton Bright organisatie uiteraard ook hoog op de agenda en hebben we inmiddels een verduurzamingsstrategie ontwikkeld waar we naar handelen. De agenda van de academie was bijzonder divers. Doordat theorie en concrete praktijkvoorbeelden mede door de ervaren RuG-docenten goed werden afgewisseld, konden bepaalde initiatieven snel worden doorgevoerd in de eigen organisatie.

Voordelen van een lokale cursus Het voordeel van een lokale cursus of opleiding is dat: • het bijdraagt aan je lokale netwerk, waardoor je elkaar in de toekomst ook weer makkelijker weet te vinden. • je wellicht ook op andere fronten gaat samenwerken. • je weinig reistijd hebt. • je lokale kennis met elkaar kan delen. • de kwaliteit gewaarborgd is door samen te werken met professionele docenten en experts in een bepaald vakgebied.

Daarnaast is het inspirerend meer inzicht te krijgen in de aanpak en bijbehorende bedrijfsstrategieën van andere lokale ondernemingen. Ik heb deze cursus dan ook als zeer interessant ervaren. Wij als Hamilton Bright, en grootste fieldmarketingbureau van de Benelux, hebben

De cursussen van de Súdwest Academie De Súdwest Academie van de Vereniging Ondernemend Sneek, de VOS, is opgezet in samenwerking met Kenneth Smit trainingen (Albert Jan van Houten) en Human Affairs (Mark Stam). De eerste trainingsprogramma’s, ‘Leidinggeven met Impact’ en ‘Ondernemen met Impact’, die begin 2022 zijn opgezet, waren succesvol; de deelnemers waren unaniem enthousiast. Begin 2024 gaan er weer drie nieuwe programma’s van start: • IMPACT IN B2B-SALES: gericht op en voor ondernemers, ZZP’ers of salesmedewerkers die in de business-to-business markt opereren en die hun markt en klantenportefeuille willen uitbreiden. • LEIDINGGEVEN MET IMPACT: je collega’s en medewerkers inspireren, motiveren op een wijze die aansluit bij de huidige ontwikkelingen en generatie. • ONDERNEMING MET IMPACT: het vormgeven van een lange termijnvisie voor jouw organisatie met als focuspunten impact en duurzaam ondernemen. Belangstelling, meer informatie of inschrijven? Scan de QR-code.

onze verantwoordelijkheid te nemen en ons te focussen op een verantwoorde consumptie en productie. Naast dat je vanuit je eigen bedrijf wil bijdragen aan een betere wereld kun je dit nog beter samen doen. Door je bewust te zijn van de ketenaansprakelijkheid die je hebt, ontstaan mooie samenwerkingen waarmee je gezamenlijk grotere impact kunt maken. Het was voor ons dan ook van grote toegevoegde waarde, samen met Hoekstra, één van onze leveranciers, hieraan deel te nemen. Door de Súdwest Academie is onze samenwerking makkelijker te intensiveren. Het creëren van allianties met strategische partners, gericht op een grotere missie, stelt ons met onze initiatieven in staat om grotere veranderingen teweeg te brengen. Doordat we onze doelen en acties hebben gedeeld, hebben we van elkaar geleerd. En als je van elkaar weet welke bijdrage je de komende jaren wilt leveren, kun je beter met elkaar meedenken, waardoor visies binnen eigen bedrijven worden aangescherpt en samenwerkingen nog beter verlopen.

RIGT NUMAN:

“Het mooie van deze academie is dat alle deelnemers willen bijdragen aan een betere wereld” De deelnemers gaan zeker nog een keer om tafel om de voortgang met elkaar te delen. Het mooie van deze academie is dat alle deelnemers willen bijdragen aan een betere wereld. Niet alleen omdat het moet, maar ook omdat het echt vanuit het hart komt. Iedereen is dan ook bereid bepaalde keuzes, die hieraan bijdragen, te maken. Dat is fantastisch. Op naar een betere en mooiere wereld… Samen.”

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

De verzamelaar

Nederland is een land vol verzamelaars. Spaarden we vroeger als kind vooral speldjes, postzegels, sigarenbandjes, modelautootjes en stripboeken, tegenwoordig kun je het zo gek niet bedenken, of het wordt wel verzameld. Er is zelfs een website met alle mogelijke verzamelingen opgericht: lastdodo.nl. Daarnaast zijn er de echte groten, voor wie het huis soms te klein is om alle items te herbergen. Deze maand: Jacob de Jong uit Joure.

JACOB DE JONG, JOLIGE JOUSTER MET EEN TRACTOR-TIC Jacob de Jong is het tegenovergestelde van een boer die voor dit vak kiest omdat hij dan niet zoveel hoeft te praten. Dat laatste doet hij graag. Vooral over zijn verzameling Zweedse brandweerauto’s en tractors. We gingen op audiëntie in Joure en kwam thuis met een vol hoofd en zere oren. Dat laatste vooral vanwege de bulderende lachsalvo’s die die middag over tafel vliegen.

KASTENVOL VOERTUIGEN Het regent als we het achterste deel van de boerderij binnengaan. Op de plaats waar vroeger koeien stonden, is nu een opslagplaats met zaken als wegbewijzeringsborden, een fiets en vooraan en in het oog springend een groene Lanz tractor. “Die is van mijn vrouw”, zegt Jacob de Jong. “Maar die rookt nogal, dus die duwen we eerst naar buiten voordat we hem starten.” Volgend als een trouw hondje zien we hem wisselen van klompen als we naar een aangrenzende ruimte gaan. “Met dit weer loopt het nogal in”, zegt hij, “zo houden we het een beetje netjes.” Het is Jacob de Jong (67) ten voeten uit: blauwe overall, klompen, altijd en overal, en netheid. Meteen zien we ze staan, de vier brandweerauto’s en de gele Scania L80S. Gemeenschappelijke deler is de torpedoneus. “Al van jongs af aan, ben ik gek van Scania en dan vooral die met de torpedoneus. En dat geluid, en de uitstraling, prachtig.”

550.00 KM OP DE TELLER Van vader op zoon zoals dat bij zijn vader en pake ook ging, werd ook Jacob boer. “Ik heb die gele L80S in 1984 gekocht, toen was hij tien jaar oud. Ik heb hem tot het laatste schroefje uit elkaar gehaald en weer in elkaar gezet. En hem vervolgens jarenlang gebruikt. Er staat 550.000 km op de teller. Een schijntje. Hij is net ingereden.” In 1999 kwam er een eind aan zijn actieve boerenleven. Door een ongeval op de boerderij waarbij hij onder een koe terecht kwam, werd zijn schouder verbrijzeld. Hij wil er niet te veel over kwijt.

“Ik kan er wel drie dagen over vertellen”

ZWEDEN Bij de pakken neerzitten is niets voor hem, hij werd chauffeur, de langste tijd bij Van Gansewinkel. Zijn belangstelling voor Scania bleef. Omdat ze vooral vanwege de prijs, nooit bij de brandweer in ons land hebben gereden, zocht hij zijn heil in Zweden. Lang verhaal kort, er staan er vier in zijn boerderij. Voor de kenners: een L81 manschappenwagen, een L81 ladderwagen, een LB141 tankwagen die vooral voor bosbranden werd gebruikt en een Volvo N7 manschappen/spuitwagen. De Volvo lijkt een dissonant, maar hij heeft ook liefde voor dit merk zal later blijken.

Op de zolder van de schuur valt ons oog op een witte Volvo Amazon. “Dat was mijn eerste auto, acht jaar oud toen ik hem kocht. Mijn vrienden hadden Renaults, Peugots en Fiats. Die gingen nauwelijks acht jaar mee. Ik heb de mijne nog steeds”, buldert hij.

Hoeveel tractors hij heeft wil Jacob niet zeggen, “want dan is het verrassingseffect weg als ze hier door de deur stappen.”

WIT VOOR DE OGEN Het gesprek verplaatst zich naar de loods waar vroeger het jongvee stond. Ook nu weer (twee keer) de wisseling van klompen. Als de deur openzwaait wordt het ons wit voor de ogen. David Brown tractors in alle soorten en maten met als overeenkomst de kleur. “Mijn vader kocht in 1958 zijn eerste trekker, een McCormick. En later nog eens een paar, maar die waren het niet. Een loonwerker had een David Brown 880. Wat hij met die trekker kon, daar stonden we versteld van.” Met als gevolg dat er in 1968 ook bij de De Jongs een David Brown op het erf stond. “Deze heeft hij in 1974 gekocht”, wijst Jacob op een type 990. “Als kind was ik gek op de Bolinder-Munktell, een erg dure trekker. Anderhalf keer zo duur als een David

Brown. Die kwam er bij thuis ons niet.” Tot hij 45 jaar geleden zelf een BM 350 kocht. “Als ik op een evenement kwam, was ik de enige met een BM. Tegenwoordig stikt het er van. Dat vond ik niet zo leuk. David Browns waren er een stuk minder en toen dacht ik ‘dan moet ik daar maar mee verder’.”

deFryskeMarren

TEKST EN BEELD RICHARD DE JONGE

Vroeger “Is het je wel eens opgevallen dat oude mensen altijd praten over vroeger, en hoe mooi alles toen was. Maar ze vertellen ook over hoe arm ze toen waren en dat ze nooit ergens heen gingen.” Mijn oudste dochter keek me aan, tevreden over haar eigen scherpe observatie. Gedaan tijdens de traditionele herfstvakantie met mijn ouders in de boot. Elk jaar lenen ze de boot van de buren, leggen die twee kilometer van hun huis en dan maar vissen, wandelen, spelletjes spelen, en eten. Die week steken achtereenvolgens kinderen, kleinkinderen, buren en vrienden aan. Ouderwets gezellig.

Leuk onderdeel van de verzameling zijn de drie trap-tractors.

de aankleding met zaken als vlaggen, stickers, foto’s, een vitrinekast met miniatuurmodellen en een emmer met de tekst ‘as ús pake it net kin meitsje, dan kin gjinin it’, maakt het geheel tot een plaatje, compleet met onderzetters. “Die heb ik laten maken, net als de stickers op de trekkers. Die zijn niet meer te krijgen.”

GUNNEN “Toen ik nog boer was had ik vier David Browns want ik wilde niet steeds wisselen van werktuigen. Ik kocht ze tweedehands. We deden zelf het onderhoud. Ik heb ze gehouden en van daaruit langzaam verder verzameld. Maar ik word vaak ook benaderd. Door mensen van wie een pake of zo is overleden en mij de trekker gunnen.” Hij noemt er een paar op zoals een BM met atlaskraan en een smalspoor tractor. “Die traptrekkers zijn mij ook gegund”, wijst hij op drie kleuter-tractors. “Die vind je nergens.”

VOLVO VAN BEATRIX Naast Bolinder-Munktell, David Brown ook BM Volvo’s, ontstaan nadat BM en Volvo samen gingen. En een aantal personenauto’s waaronder een Saab die ooit van zijn vader was, een Volvo PV544 ‘katterug’, een Volvo Bertone en een Volvo S90 met het kenteken AA-52 die vroeger van prinses Beatrix was.

VOOR GEK VERKLAARD

VERRASSINGSEFFECT Dat blijkt een rekbaar begrip want er staan er nogal wat. Hoeveel het er zijn, wil hij niet zeggen. “Dan is het verrassingseffect weg. Als op een evenement ter sprake komt dat ik trekkers heb, willen ze altijd weten hoeveel. Daar geef ik eigenlijk nooit een goed antwoord op. Hoe leuk is het als ze hier door de deur stappen en hun ogen uit kijken. Dat is mooi om te zien. Er was hier laatst een clubje mensen, die kwamen rond koffietijd en gingen pas bij donker naar huis.” Glunderend: “Ik kan er wel drie dagen over vertellen.” Het zijn niet alleen de tractors,

Gevraagd naar zijn mooiste tractor blijft hij het antwoord schuldig. “Dat weet ik niet hoor. Ze hebben allemaal een verhaal. Als je die allemaal wilt horen, zit je hier volgende week nog”, en weer buldert het. “Maar die David Brown 990 is wel bijzonder omdat die altijd op onze boerderij dienst heeft gedaan. Die heeft meer dan 10.000 uur gedraaid. Zonder hapering. Er is nooit een sleutel op geweest”, zegt hij niet zonder trots. “Het materiaal stond bij ons altijd binnen. Er zit een nieuwe dynamo op, een nieuwe krukaskering, nieuwe banden en een nieuwe stoel, maar dat is het. En die vierwiel aangedreven trekkers, die zijn ook heel bijzonder. Die had je in Nederland nauwelijks. Niet noodzakelijk ook. Als ik vroeger met mijn maat Gosse naar de landbouwschool in Sint Nicolaasga fietste, was er een boer met een vierwiel aangedreven trekker. Die verklaarden we toen voor gek.”

Was vroeger alles beter? Het leven was in elk geval overzichtelijker. Minder tv zenders. Het nieuws kwam langzamer op je af. Geen enorme supermarkten, webwinkels. Geen goedkope zonvakanties naar de Middellandse zee. Moeders bleven thuis bij de kinderen. En in de politiek had je maar een paar partijen, in lijn met de verschillende zuilen. Was dat allemaal beter? Nee. Qua emancipatie en welvaart hebben we veel bereikt. Maar qua natuur, landschap en eerlijk delen is er ook een hoop stuk gegaan. Politiek gezien moeten steeds grotere problemen, in een verder versnipperende Tweede Kamer of gemeenteraad opgelost worden. Met te weinig budget of te weinig tijd. Daardoor komen we klem te zitten. En zien we steeds vaker frustratie en chagrijn in de politiek, en mensen die daar al heel snel weer vertrekken. Gelukkig zien veel partijen wel dat we de afgelopen jaren de verkeerde kant zijn opgedreven, en staan er in diverse partijprogramma’s voorstellen van hoe het anders kan. Ik kan alleen maar hopen dat we op 22 november een duidelijke uitslag krijgen, met minder versnippering, waarmee we snel tot een coalitie komen die knopen wil doorhakken. Kies daarom voor solidariteit, bestaanszekerheid en hoop. Habtamu de Hoop bijvoorbeeld.

Sippy van der Meer, fractievoorzitter PvdA De Fryske Marren

Sippy van der Meer (Akmarijp 1983) is fractievoorzitter van de PvdA in de gemeenteraad van De Fryske Marren. Sippy woont met man, kinderen en schoonouders in Oosterzee.

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

BRANDED CONTENT

HAVENCAFÉ DE KOEVOET IS ZOVEEL MEER

Smûk, ruimte en rust aa

Dwars door de weilanden over een lange weg kom je vanuit Idskenhuizen in Teroele. Hier verstopt vind je een verrassend groot levendige plek: recreatiebedrijf de Koevoet. Met als basis de prachtige authentieke Friese koprompboerderij aan het meer De Kûfurd. Je kunt hier genieten van Friesland op zijn best. Zo is er een haven, een camping, zijn er tien appartementen en in de zomer is er een terras aan het water. Het hele jaar kun je samenkomen in het havencafé op de oude hooizolder. Rond de open haard, onder het genot van een drankje met op de achtergrond pianomuziek, onstaan echte gesprekken. Heb je iets te vieren, wil je een teamuitje houden of inspiratie op doen kom dan naar het havencafé van De Koevoet.

e worden ontvangen door Nelly Zuidam, terwijl broer Niels druk aan het werk is op het terrein. Ze geeft direct het prachtige boek ‘De Koevoet 50 jaar’ dat ze hebben laten maken ter ere van het vijftigjarig jubileum van het bedrijf. Een boek dat vol staat met vijftig jaar geschiedenis. Over zowel de familie als van het bedrijf. Met persoonlijke verhalen en vooral veel foto’s. Samen met haar broer is Nelly sinds 2014 eigenaar van De Koevoet. Zij namen het stokje over van hun moeder Agnes Galama die in 1969 met haar toenmalige man als beheerdersechtpaar werd aangesteld en het bedrijf heeft opgezet. Een paar jaar later, na haar scheiding is hun moeder Agnes met de kinderen gebleven en heeft ze het bedrijf gemaakt tot wat het nu is. Met wat aanpassingen, want als alleenstaande moeder een groot bedrijf runnen is niet niets, zo maar wat. Belangrijk puntje voor Agnes is dat er kaas en vleesfondue op het menu komt te staan.

IT’S AL IN THE FAMILY TEKST LOTTE VAN DER MEIJ FOTO’S DOUWE BIJLSMA EN LOTTE VAN DER MEIJ

De kinderen groeien hier op, Niels is er zelfs geboren en noemt zich een echte ‘Koevoeter’.

Naarmate de kinderen ouder worden helpen ze hun moeder mee in het bedrijf. Als Nelly communicatie gaat studeren in Utrecht en daar een bestaan opbouwt, blijft Niels op het erf wonen met zijn vrouw en kinderen. Als Nelly jaren later, in 2012, terugkeert naar Friesland, wil ze ook graag weer bij De Koevoet werken en zo komt alles weer samen. Op de vijfenzeventigste verjaardag van Agnes nemen Nelly en Niels het bedrijf over en nog steeds woont Agnes er, binnenkort in de in-

deFryskeMarren

n het water

middels bijgebouwde mantelzorgwoning. Niels woont nog steeds met zijn vrouw op het terrein, de kinderen zijn inmiddels het huis uit.

HET KOEVOETGEVOEL De samenwerking tussen broer en zus gaat heel organisch. De taakverdeling is duidelijk. Nelly richt zich vooral op de communicatie, administratie en het netwerken, waar Niels vooral bezig is met onderhoud en behoud van het terrein. Het recreatieterrein bestaat uit een haven, een gezellig kommetje met gras er omheen waar campers en caravans kunnen staan. Verder is er een camping met vaste plekken en een tentenveld. In de zomer kun je hier genieten op het terras aan het water. Je meert aan of je komt langs met de fiets of auto. In de zomer staat er een bord bij de weg. Zodat mensen die er langs komen weten dat ze open zijn. Er zijn tien compacte appartementen in de voormalige stal van de boerderij. Ze zijn geschikt voor twee tot zes personen. Deze kun je het hele jaar door boeken. Hier kom je tot rust. Ook

kun je als bedrijf hier een teamuitje organiseren, samen zeilen, lekker eten en slapen. Alles wordt verzorgd en de beste ideëen ontstaan vaak als je niet aan het werk bent. “Als de hele parkeerplaats vol staat en je verder loopt naar de haven, dan hoor je mensen vaak zeggen: ‘wat is het hier mooi, en waar zijn al die mensen gebleven’?” Doordat ieder verspreid over het terrein zijn plekje heeft, vind je de mensen niet terug en komen de mensen daar ook echt tot rust. Dat is het Koevoetgevoel. Smûk, ruimte en rust aan het water.

OPEN HAARD VERBINDT We zitten inmiddels in het gezellige havencafé met als stralend middelpunt de ronde open haard. Deze nodigt echt uit om bij te gaan zitten. Je kunt hier goede feestjes vieren. Zoals verjaardagen, trouwjubilea of andere mooie momenten die aandacht verdienen in het leven. De piano staat altijd klaar om op bespeeld te worden. Lijkt het je niet heerlijk om hier in de winter binnen rond het vuur te zitten barbecueën? Of

je marsmellow in het vuur te steken? Doordat er appartementen zijn, kun je de gasten ook laten overnachten na het feest. Dan heb je een complete belevenis en kun je de volgende dag bij het ontbijt nog even lekker napraten over de avond ervoor.

SAMEN AAN DE FONDUE De ruimte is aangekleed met allemaal authentieke vondsten en cadeau’s, zoals klompen, een vogelkooi, mooie watersportgerelateerde schilderijtjes en een touwknoopbord. Het rieten dak en de houten balken maken de sfeer compleet.

Nog steeds staat de kaas en vlees fondue op het menu. “Mensen komen hier speciaal voor terug”, zegt Nelly. Het vlees komt van de lokale slager. Verder staat er een goede biologische gehaktbal op het menu. “Bier uit de streek, is ook belangrijk”, lacht ze. “Denk aan Us Heit, Grutte Pier en natuurlijk Beerenburg en als mensen vragen naar limoncello, vertel ik dat we de Friese versie schenken: dikke citroen van Weduwe Joustra. Ook met oud en nieuw is het havencafé geopend. Dan luiden we samen met de gasten die in de appartementen verblijven, met een barbecue het nieuwe jaar in.” Heb je binnenkort wat te vieren, te vergaderen of wil je een teamuitje organiseren? Informeer dan naar de mogelijkheden. In de winter is het havencafé op afspraak geopend voor groepen vanaf twintig tot maximaal vijftig personen. Wil je er even tussen uit, de appartementen zijn de hele winter door te boeken. Kijk op de website: www.dekoevoet.nl en ervaar samen het koevoetgevoel!

Antonius DigiMarkt

Kom kennismaken met onze

Digitale zorg

Op dinsdag 21 november ‘23 organiseren wij een DigiMarkt. Digitale zorg geeft mensen meer regie over hun eigen gezondheid. Bij Antonius gebruiken we verschillende apps ter ondersteuning van de zorgprocessen in het ziekenhuis en de thuiszorg. Denk hierbij aan appen met uw arts, altijd op tijd medicatie innemen met behulp van de medicijndispenser, thuis je bloeddruk en hartslag meten en via een app direct doorgeven aan uw zorgverlener. En nog vele andere toepassingen.

Dinsdag 21 november 2023 10:00 uur tot 16:00 uur Ziekenhuis van Antonius, Bolswarderbaan 1 in Sneek

Meer info: www.mijnantonius.nl/digimarkt

We laten u graag kennis maken met onze digitale mogelijkheden.

Vrouw Vrouw

Heerenveen

Bergman Clinics | Vrouw | Heerenveen

Vrouw Vrouw

cuskliniek in Heerenveen

Vrouw

Vrouw Vrouw e zorgprogramma’s: Vrouw

eratie

Vernieuwd Digipunt In ons vernieuwde digipunt helpen we u graag op weg met een antwoord op al uw digitale vragen, zoals ‘Hoe maak ik een afspraak op het online patiëntenportaal’, ‘Wat staat er in mijn Persoonlijke Gezondheidsomgeving (PGO)’.

In onze hooggespecialiseerde (uro)gynaecologische Focuskliniek in Heerenveen

Vrouw Vrouw

kunnen vrouwen onder andere terecht voor de volgende zorgprogramma’s: Bergman Clinics | Vrouw | Heerenveen Vrouw

Vrouw

BergmanClinics Clinics| Vrouw | Vrouw | Heerenveen Bergman | Heerenveen

In onze hooggespecialiseerde (uro)gynaecologische • Blaasklachten Focuskliniek in Heerenveen kunnen vrouwen onder andere terecht voor de volgende zorgprogramma’s: • Verzakking

Bergman Clinics | Vrouw | Heerenveen Bergman Clinics | Vrouw | Heerenveen

In onze onzehooggespecialiseerde hooggespecialiseerde (uro)gynaecologische Focuskliniek in Heerenveen •(uro)gynaecologische Anticonceptie In Focuskliniek in Heerenveen • Blaasklachten kunnenvrouwen vrouwenonder onder andere terecht voor de volgende zorgprogramma’s: • Menopauze en kunnen andere terecht voor deovergang volgende zorgprogramma’s: • Verzakking In onze hooggespecialiseerde (uro)gynaecologische Focuskliniek in Heerenveen • Bekkenpijn

In onze hooggespecialiseerde (uro)gynaecologische Focuskliniek in Heerenveen

• Anticonceptie kunnen vrouwen terecht •voor onder andere de volgende zorgprogramma’s: Blaasklachten Onderbuikpijn • Blaasklachten

• Menopauze envrouwen overgang onder andere terecht voor de volgende zorgprogramma’s: • Ontlastingsklachten •kunnen Verzakking

• Verzakking • Blaasklachten • Bekkenpijn • Bekkenpijn • Pijn bij het vrijen •• Anticonceptie Anticonceptie • Onderbuikpijn Prof Dr CH van der Vaart, • Verzakking overgang • Onderbuikpijn aandoeningen •• Menopauze Menopauzeen en overgang • Vulva hoogleraar urogynaecologie • Ontlastingsklachten Blaasklachten •• Bekkenpijn • Anticonceptie • Ontlastingsklachten UMC Utrecht / Bergman Clinics • Bekkenpijn

• Vulva aandoeningen

• Abnormaal bloedverlies

Prof D hoogl UMC

• Afwijkend uitstrijkje Prof Dr CH van der Vaart, • Pijn bij het vrijen •• Onderbuikpijn hoogleraar urogynaecologie • Menopauze en overgang • Pijn bij het vrijen Verzakking • Onderbuikpijn UMC Utrecht /dr. Bergman Clinics • Vulva aandoeningen dr. Marinus van der Ploeg dr. Robert Hakvoort Henk Oosterhof • Ontlastingsklachten • Korte toegangstijden voor zowel eerste afspraak als operatie Uro-gynaecoloog Uro-gynaecoloog Gynaecoloog

•• Ontlastingsklachten Anticonceptie

• Pijn bij het vrijen

• Pijn bij het vrijen • Korte toegangstijden

• 100% vergoed na verwijzing en bij medische indicatie

•• Vulva aandoeningenen overgang Menopauze

• aandoeningen 100% verzekerde Vulvatoegangstijden •• Korte voor zorg zowel eerste afspraak als operatie Oriënteer je op bergmanclinics.nl/vrouw

• Bekkenpijn

• 100% vergoed na verwijzing en bij medische indicatie

Gynaecologische klachten? Blijf er niet mee lopen! Overleg met uw huisarts. • Korte voor zowel afspraakzorgaanbod als operatieop • Onderbuikpijn Kijktoegangstijden voor meer informatie en eerste het complete Oriënteer je op bergmanclinics.nl/vrouw • Korte toegangstijden voor zowel eerste afspraak als operatie www.bergmanclinics.nl/vrouw. • 100% vergoed na verwijzing en bij medische indicatie • Ontlastingsklachten Na verwijzing kunt u een afspraak maken via 088 9000 500. • 100% vergoed na verwijzing en bij medische indicatie Oriënteer op bergmanclinics.nl/vrouw • Pijn bijje het vrijen

Prof Dr CH van der Vaart, Dr CH van der Vaart, hoogleraarProf urogynaecologie hoogleraar urogynaecologie UMC Utrecht / Bergman Clinics

UMC Utrecht / Bergman Clinic

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

TEKST EN BEELD LOTTE VAN DER MEIJ

“De combinatie van zowel buiten en binnen werken vind ik heerlijk” RONALD DE JONGE COMBINEERT TWEE BANEN Op een zondagmorgen stappen we binnen bij sportschool Reshape. Niet om te sporten, maar om met Ronald te praten over hoe het zo is gekomen dat hij nu in zijn eigen sportschool staat, terwijl hij ook al sinds zijn 21e in de bouwsector werkzaam is. Hier heeft hij hard voor gewerkt en dat doet hij nog steeds. Het was best lastig om een afspraak te maken want Ronald is overdag bijna altijd aan het werk, zowel door de week als in het weekend.

moment. Nog in dat zelfde jaar opent hij zijn sportschool: Reshape. Deze naam heeft hij gekozen omdat hij vindt dat ieder mens zich prettig moet voelen in zijn of haar eigen lijf. Ieder heeft zijn eigen grens en het is soms goed om die op te zoeken en daar overheen te gaan.

DE AFWISSELING VAN BUITEN EN BINNEN Inmiddels is de sportschool al drie keer verbouwd van binnen. Alles wat hij verdient, investeert hij direct weer. “Ik vind het ondernemen echt ontzettend leuk. Overdag ben ik nog aan het werk, dan isoleer ik huizen. Lekker buiten. De combinatie van buiten en binnen werken vind ik fijn, je moet mij niet de hele dag hier binnen zetten, dan word ik gek.”

“

Ik ga elke week naar de kapper”

Ronald de Jonge (1973) is in Joure geboren en heeft hier vrijwel altijd gewoond. Hij groeit op bij zijn ouders, samen met een jonger zusje. Na één jaar mavo gaat hij naar de LTS electro en automonteur in Sneek. Hierna start hij op de MTS, maar stopt na 1,5 jaar. Zijn vader is voeger en al snel werkt Ronald in de vakanties mee. In september 1992, gaat hij naar Utrecht om zijn militaire dienst te vervullen. “Fantastisch vond ik het, ik houd wel van afzien”, vertelt hij. Daarna gaat hij volledig werken in het voegbedrijf.

GELOOF IN JEZELF “Ik ken bijna alle leden bij naam, dat vind ik belangrijk. Ik wil dat mijn leden, jong en oud, zich op hun gemak voelen in de sportschool. Je kunt zoveel verschillende dingen in je leven doen, denk aan werk, partners, niets ligt vast. Als je niet gelukkig bent met het één, probeer dan iets anders. Het is een kwestie van in jezelf geloven, durven en doen. Het klinkt heel moeilijk maar zolang je in jezelf gelooft, is in mijn ogen alles haalbaar”.

TALENT VOOR VECHTSPORT In zijn jeugd heeft hij altijd gevoetbald en zo rond zijn zestiende jaar ontdekt hij het kickboksen. “Ik bleek talent voor vechtsport te hebben.” Hij deed mee aan wedstrijden en dat was een goede uitlaatklep voor hem. Totdat hij valt met voetbal en een ongelukje op zijn werk, roet in het eten gooien. Hij blesseert schouder en die is inmiddels wel zes keer uit de kom geweest. Hij stopt daarom met het kickboksen.

LANG LEVE DE LOL Hij blijft wel voegen en heeft met zijn vader een goedlopend bedrijf, met vijf werknemers. “In die tijd verdiende je beter dan nu met dit werk”, zegt hij. In de avonden gaat hij naar school om zijn middenstandsdiploma te halen. “Ik had het goed voor elkaar: een

VERSLAAFD AAN DE KAPPER In zijn vrije tijd ziet Ronald er altijd verzorgd uit. Zijn kleding moet goed zitten en van goede kwaliteit zijn. “Ik heb een paar vaste herenmodezaken waar ik graag kom, al vind ik een dagje shoppen met mijn zeventienjarige dochter ook heel leuk.” Hij omschrijft zichzelf wel als ijdel. “Ik ga elke week naar de kapper, noem het mijn verslaving, haha”, grapt hij. eigen bedrijf en omdat mijn ouders gingen verhuizen, bleef ik met een vriend in het oudelijk huis wonen. Dat was lang leve de lol. Werken, stappen en veel plezier maken.” De jaren verstrijken en hij heeft alles goed op de rit. Zo’n tien jaar geleden roept hij tijdens het sporten: “Ooit wordt deze sportschool van mij.” Als jongetje wilde hij heel graag naar de ALO, maar het liep anders.

Zo rond zijn veertigste start hij alsnog met deze opleiding met als specialisatie fitness instructeur. Wanneer hij klaar is, blijft hij werken op zijn stageadres in Leeuwarden. En dit allemaal naast zijn werk als voeger! In 2018 voegt hij de daad bij het woord, want juist die sportschool is op zoek naar een nieuwe eigenaar en Ronald twijfelt geen

Met twee banen heeft hij niet veel vrije tijd. Helemaal niets doen? Ja dat kan hij ook. Een avondje op de bank Netflixen dat lukt hem nog wel. Of Formule 1 kijken, daar staat hij zelfs vroeg voor op. Zijn toekomstdroom: ondernemen, het runnen van meerdere sportscholen en zelf niet meer lichamelijk aan het werk zijn.

Een intensieve zorgvraag is nooit eenvoudig... Ontzorgt en brengt rust

T 0515 700 267 • E chantal@mantelzorgzaken.nl

www.mantelzorgzaken.nl

De cliëntondersteuners van Mantelzorgzaken helpen u op weg! ADVIES EN ONDERSTEUNING NODIG? INFORMEER DAN NAAR DE MOGELIJKHEDEN!

Chantal Hoevers Prins

Erkend mantelzorgmakelaar en Co & Pgb specialist

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

TEKST GEA DE JONG-OUD // BEELD AANGELEVERD

HARMEN KUPERUS IS KEEPERSTRAINER VAN HET SURINAAMS ELFTAL

“Er is nog veel winst te behalen met een andere manier van trainen” Het kan zomaar zijn dat er na Andries Noppert (2022 Qatar) weer iemand uit onze gemeente naar het WK voetbal gaat. Harmen Kuperus uit Sint Nicolaasga is keeperstrainer van het Surinaams elftal van bondscoach Aron Winter. “Na twaalf jaar voor een club te hebben gewerkt, is dit een mooie nieuwe job voor mij. We werken aan een prachtig doel. Suriname maakt echt kans om zich te kwalificeren voor het eindtoernooi in 2026.”

H armen Kuperus was keeperstrainer bij sc Heerenveen, KV Mechelen, OH Leuven, Go Ahead Eagles, Fortuna Sittard en FC Groningen. “In de tijd dat ik zelf keeper was, kwam al naar voren dat de trainersrol mij uitstekend lag. Ik zat veel op de bank, was meestal tweede keeper. Die rol paste goed bij mij. Eigenlijk te goed want ik beleefde veel plezier aan het verbeteren van de eerste keeper. Keepers gingen vaak beter presteren als ik de reservekeeper was.”

TRAINEN MET PLEZIER Naast de ervaring in het betaald voetbal heeft Kuperus ook veel geleerd van de tijd dat hij met plaatsgenoot Niek van der Werf trainer was bij amateurclubs. “Zo heb ik veel ervaring op kunnen doen in het trainen van het hele team”, legt hij uit. Mede daardoor heeft hij een dui-

delijke visie ontwikkeld voor wat betreft de ideale keeperstraining. “Deze training heeft veel structuur en daarbij veel afwisseling. Het mag niet saai worden. Plezier hebben op de training is het allerbelangrijkst, want dan kunnen spelers pas echt presteren.”

‘KEEPERS ZIJN INDIVIDUEN’ Keepers zijn individuen binnen een elftal. Toch is samen trainen met de andere spelers in de ogen van Kuperus heel belangrijk: “In het begin van de week traint een keeper bijvoorbeeld 80% van de tijd individueel en 20% met het team. In het midden van de week kan dit naar 60% zelf en 40% samen met het elftal en aan het eind van de week, met de wedstrijd in zicht, kan deze verhouding naar 30/70%. Het is voor een keeper belangrijk om goed te wennen aan de verdedigers. Er moeten afspraken worden gemaakt. Waar staan de spelers bij een corner of een vrije bal van de tegenstander? Je kunt beginnen met het trainen van de keeper en de verdediging. Vervolgens kun je dit uitbreiden tot zeven spelers en daarna met het hele elftal. Hier is in Nederland veel te weinig aandacht voor. Er is nog veel winst te behalen met een andere manier van trainen, gericht op de samenwerking tussen keeper en verdedigers. Maar mijn ervaring is dat je hard moet vechten om hier tijd voor te krijgen.”

“Tijdens mijn periode als keeperstrainer heb ik veel oefenstof ontwikkeld en uitgewerkt”, vervolgt hij. “Ik ben betrokken bij VTON, een platform met een compleet jeugdopleidingscurriculum, opgezet door onder andere de Jouster oud-keeper Richard Elsinga.” VTON staat voor Voetbal Technische Ontwikkeling Nederland, omdat het programma ook naar het buitenland gaat, is het nu zelfs feeton geworden. Met meer dan 350 aangesloten amateurverenigingen en 12.000 geregistreerde trainers, levert VTON een belangrijke bijdrage aan het voetbalplezier van de jeugd in Nederland. “Richard is echt een pionier. Samen hebben we een doorlopende leerlijn voor keepers ontwikkeld en een database met oefenstof gemaakt. Dit alles wordt ondersteund met video’s en uitleg, zodat het voor trainers gemakkelijk toepasbaar is.”

BOVEN: Harmen Kuperus geeft training op het strand: “Ik kom op plaatsen waar ik anders niet zo snel zou zijn gekomen, zoals Grenada. Wat is het daar prachtig. Wittere stranden heb ik nog niet gezien.” RECHTS: “Surinamers doen alles voor hun nationale elftal. Contracten of geld, het zijn geen issues.”

SUPERTALENT Op dit moment heeft Harmen Kuperus de keepers van het elftal van Suriname onder zijn hoede. Warner Hahn, oudkeeper van sc Heerenveen, is de eerste keus. “Warner doet het heel goed bij ons”, vindt Harmen. “Hij heeft op dit moment het vertrouwen dat zo belangrijk is voor een keeper om goed te kunnen presteren. Ook Joey Roggeveen is erg goed bezig bij FC Den Bosch. We houden hem goed in de gaten, net als de keeper van het Surinaamse Robinhood, Jonathan Fonkel.

Dat is een supertalent. Hij is nog maar 18 jaar en is al kampioen geworden met zijn club. Misschien kan hij volgend jaar de overstap maken naar Europa. Dat is lastig voor een speler buiten de EU, maar dat zou voor hem fantastisch zijn.”

REËLE KANS Doordat grote concurrenten de Verenigde Staten, Canada en Mexico samen

COLUMN

deFryskeMarren

mr. DORIEN KOOPMANS-DE BOER

CRYPTO Er bestaat zoiets als een cryptogram, waarbij het antwoord soms moeilijk te achterhalen is en er bestaat zoiets als cryptovermogen, waarbij de waarde soms moeilijk te achterhalen is. Over het laatste gaat deze column. Steeds meer mensen investeren in cryptovermogen. Dit zal dan ook vaker onderdeel zijn van een nalatenschap. Cryptovermogen bestaat bijvoorbeeld uit bitcoins. Eerst moet er duidelijkheid bestaan over het cryptovermogen van de overledene. Hoe weet je bijvoorbeeld dat er cryptovermogen aanwezig is? Als de overledene geen duidelijke administratie heeft bijgehouden, kost het een erfgenaam veel moeite om de digitale nalatenschap van de overledene in kaart te brengen. Laat staan om de waarde daarvan te bepalen. Stel dat de overledene een wallet (digitale portemonnee) had met toegang tot cryptovermogen. In die wallet kunnen meerdere zogenaamde private keys zijn opgeslagen, die toegang geven tot de bitcoins. Een private key is een soort pincode, bestaande uit cijfers, letters en tekens. Je hebt één wachtwoord nodig om in te loggen op de wallet om zo toegang te krijgen tot de private keys.

“

Met Suriname naar het WK voetbal 2026, dat zou geweldig zijn”

POLITIEBEGELEIDING In een interlandperiode komt het Surinaams elftal eerst samen in het thuisland. Dat betekent dat Harmen Kuperus nu regelmatig het vliegtuig instapt en de oceaan over vliegt. “Ik kom op plaatsen waar ik anders niet zo snel zou zijn gekomen, zoals Grenada. Wat is het daar prachtig. Wittere stranden heb ik nog niet gezien. De keepers hebben daar heerlijk op het strand getraind. Aron Winter vond het prima. Ik ben ook op Cuba geweest. Alles ging daar onder politiebegeleiding. Het is er zeer armoedig en gevaarlijk. En wij hadden geen airco in ons hotel, het Cubaanse elftal wel. Je maakt van alles mee.”

TRAGEDIE het WK organiseren zijn deze landen al geplaatst. Bovendien doen er maar liefst 48 landen mee. “Suriname maakt een reële kans op plaatsing voor dit WK”, stelt Kuperus. “Als het nu niet is wanneer dan wel. Er zijn spelers die nog hoopten op het Nederlands elftal maar daarvoor net zijn afgevallen, die nu graag voor ons willen spelen. Dat zijn prima spelers, die ons echt een kwaliteitsimpuls geven.”

Voetbal verbindt en speelt een belangrijke rol bij de connectie tussen Nederland en Suriname. Oudere voetballiefhebbers zullen zich de vliegramp van 7 juni 1989 nog herinneren. Toen stortte bij luchthaven Zanderij, vlakbij Paramaribo, een DC8 van luchtvaartmaatschappij SLM neer. Veertien spelers en de coach van het Kleurrijk Elftal, een ploeg van Surinaams-Nederlandse voetbalprofs,

kwamen hierbij om het leven. Deze tragedie liet diepe sporen na in de hele voetbalwereld. Ook voor topspelers, zoals Gullit, Rijkaard en Winter, die van hun club niet mochten afreizen naar dit toernooi was dit een traumatische ervaring. “Onze bondscoach Aron Winter vertelde mij dat het heel lang heeft geduurd voordat het vliegtuig was opgeruimd. Hij zag het altijd nog liggen wanneer hij naar Suriname vloog”, vertelt Harmen.

Als een erfgenaam toegang heeft tot de wallet, kan de waarde van de bitcoins worden bepaald via handelsplatforms zoals Bitvavo. Vervolgens kan het cryptovermogen worden overgeboekt naar een gewone bankrekening. Een erfgenaam heeft groot belang bij toegang tot de wallet, anders is het vermogen niets waard. Daarom is het als investeerder verstandig om een testament te maken waarin een en ander met betrekking tot cryptovermogen wordt opgenomen, zoals het bestaan ervan en hoe met dit vermogen moet worden omgegaan. Het is aan te raden ook het wachtwoord van de wallet in het testament te vermelden. Zo laat je je erfgenamen niet met lege handen achter.

SAMEN STRIJDEN VOOR HET LAND “In Suriname is veel armoede. Toch zijn de inwoners gelukkig en de mensen stralen warmte uit. Voor mij voelt dit heel anders dan werken bij een club. Surinamers doen alles voor hun nationale elftal. Contracten of geld, het zijn geen issues. Samen de vlag van Suriname vertegenwoordigen, samen strijden samen voor het land, daar gaat het om. Het is een bijzondere gewaarwording. Wat zou het voor alle mensen in Suriname geweldig zijn als hun land zich voor de allereerste keer zou weten te plaatsen voor het eindtoernooi van het WK voetbal. Daar gaan we voor.”

Vissersburen 27, 8531 EB Lemmer T: 0514 561712 E: info@notariaatlemmer.nl

www.notariaatlemmer.nl

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren TEKST: HARRIËT PLANTINGA

BIJDRAGE VAN ANTONIUS

Patiënten aan het woord (3)

Zuurstoftherapie bij Antonius Hypercare Zuurstof in hoge dosering zorgt onder andere voor wondgenezing en voor bestrijding van chronische infecties. Om deze dosering zuurstof toe te dienen is een hyperbare kamer nodig. Patiënten gaan in deze kamer zitten, waarna de druk wordt verhoogd naar 2,4 bar. Na het bereiken van die druk zet de patiënt een masker op om 100% zuurstof te ademen. Door de verhoogde druk wordt er veel zuurstof opgelost in het bloedplasma en door de bloedsomloop naar de niet-genezende wond of infectie vervoerd. Patiënten aan het woord over deze therapie bij Antonius Hypercare.

Zuurstoftherapie bij bestralingsschade aan de borst Marianne van der Kamp (75) kreeg in 2013 een oproep voor borstkankerscreening, waarbij borstkanker werd ontdekt. Ze onderging het pittige traject van operatie, bestraling, chemotherapie en een reconstructie. Ondanks de uitdagingen bleef ze positief en ging ze door met haar leven, zij het in een lager tempo. “Na een tijdje kreeg ik klachten. Ik had last van mijn schouder, mijn borst werd stugger en het bewegen van mijn arm ging moeilijk”, vertelt Marianne. Ze nam deel aan het herstel- en balansprogramma, waar ze van een mede-patiënte hoorde over zuurstoftherapie. Bij haar jaarlijkse mammapoli-controle besprak ze dit met de chirurg en werd ze doorverwezen naar Antonius Hypercare. “Het was een goed traject. De intake was bij dokter Van Hulst en het team legde nauwkeurig uit wat er ging gebeuren. Bij de eerste behandeling gaat er altijd een verpleegkundige mee, wat heel fijn is. Als er zuurstof toegediend wordt, kun je even niet praten maar dan zat iedereen te lezen of te puzzelen. Eén keer heb ik moeten aangeven dat ik oorpijn had en ben ik uit de tank gehaald. Door een verkoudheid kon ik het niet klaren.”

Meer informatie Ons hyperbaar centrum is gevestigd in Sneek bij het Antonius ziekenhuis. Naast de reguliere behandelingen zijn wij dag en nacht beschikbaar voor spoedgevallen zoals duikongevallen, infecties van zuurstofgevoelige bacteriën en koolmonoxidevergiftigingen. Wilt u meer informatie? Bel dan met 0515 - 488977 of mail naar info@hypercare.nl

Marianne heeft in totaal veertig behandelingen ondergaan, maar ze merkte al binnen een week verbetering in haar borst- en armbewegingen. “Ik zag ook bij andere patiënten verbeteringen, zó fijn om te zien. Ik vind dat zuurstoftherapie nog te weinig bekendheid geniet en dat is ook de reden waarom ik mijn verhaal wil delen. En het is extra fijn dat als onverwachte bijvangst ook mijn neuropathie in mijn voeten en benen is verminderd!”

Waardevolle aanvulling op de behandelingsopties voor borstkankerpatiënten Joke-Afke van der Zee, oncologisch chirurg in het Antonius Ziekenhuis in Sneek, heeft zich gespecialiseerd in de behandeling van patiënten met borstkanker. Ze legt uit dat binnen haar vakgebied drie categorieën patiënten in aanmerking komen voor hyperbare zuurstoftherapie. Dit zijn patiënten die kampen met chronisch oedeem (vochtophoping) in de borst of arm aan de geopereerde zijde; patiënten die aanhoudende pijn ervaren; of degenen die last hebben van fibrose (hard littekenweefsel) na de ingreep en bestraling. Deze symptomen zijn soms zo ernstig dat ze het dagelijks leven van de patiënten verstoren.

Joke-Afke van der Zee, oncologisch chirurg

Deze problemen kunnen zich voordoen na een operatie en/of bestraling. Van der Zee benadrukt dat de bestralingsperiode voor borstkanker steeds korter wordt, variërend van zes weken tot nu vaak slechts één week. Patiënten die uitgebreide bestraling hebben gehad, hebben een verhoogd risico op blijvende schade, waarvoor hyperbare zuurstoftherapie een oplossing kan zijn.

In de opleiding tot chirurg is er weinig aandacht besteed aan hyperbare zuurstoftherapie, volgens Van der Zee. “Doordat de tank op het terrein staat van het Antonius Ziekenhuis, ben ik in aanraking gekomen met deze behandeling.” Hoewel er tot nu toe beperkt wetenschappelijk onderzoek is verricht, zijn de resultaten bemoedigend. Van der Zee is enthousiast over de positie-

Meer informatie: info@hypercare.nl of via telefoonnummer 0515-488077.

ve effecten die ze bij patiënten heeft waargenomen en beschouwt Antonius Hypercare als een waardevolle aanvulling op de behandelingsopties voor borstkankerpatiënten.

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

BIJDRAGE VAN ANTONIUS

Theo werd van de ene op de andere dag borstkankerpatiënt

“Heel veel mannen weten niet dat ze dit ook kan overkomen”

Jaarlijks wordt tijdens de maand oktober wereldwijd stilgestaan bij borstkanker. Maar liefst één op de zeven vrouwen in Nederland krijgt te maken met deze ziekte. Maar wat niet veel mensen weten, is dat mannen ook slachtoffer kunnen worden. Borstkanker bij mannen is zeldzaam, maar zeker niet uitgesloten. In Nederland krijgen jaarlijks tussen de 130 en 160 mannen te horen dat ze borstkanker hebben. Een van de mannen is de 69-jarige Theo Woudstra uit Sneek. “Je denkt eerst: ‘Dit moet een geintje zijn’.” Na veertig jaar en vier maanden werken bij de firma Lankhorst in Sneek, ging Theo Woudstra in april 2020 met welverdiend pensioen. Niet wetende dat het leven een maand later een compleet andere wending zou nemen dan hij had ingeschat. Theo bereidde zich voor op leuke tripjes. Lekker vissen met vrienden en vooral blijven doorgaan met het maken van wandelingen.

Nieuwe lokalisatietechniek bij borstsparende operaties

Gewichtsverlies “Een poos voordat bij mij borstkanker werd geconstateerd, moest ik op advies van de huisarts vanwege gezondheidsredenen gewicht verliezen”, blikt Theo terug. “Het lukte mij om 25 kilo kwijt te raken. Maar omdat ik zoveel afgevallen was, zag mijn bovenlichaam er anders uit dan voorheen. Op een avond zag ik dat er stipjes bloed in mijn shirt zaten en omdat ik nergens een wond op mijn lichaam kon vinden bleef het mij bezig houden. Ook ’s nachts. Ik ben uit bed gegaan en heb het shirt gepakt. Toen zag ik het ineens: dit moest uit mijn tepel komen. Ik voelde aan mijn borst en terwijl ik dat deed zag ik dat er bloed uit mijn tepel kwam. Ik wist direct dat dit foute boel was en heb de volgende ochtend mijn huisarts gebeld.”

Vrouwenwereld

Littekens

Slechtere prognose

De huisarts bevestigde zijn voorgevoel: dit was niet goed. “Als man denk je niet direct aan borstkanker, maar toevallig had ik twee maanden voor deze avond een uitzending op televisie voorbij zien komen over borstkanker bij mannen. Destijds heb ik doorgeschakeld naar een ander kanaal, maar ergens in mijn geheugen heb ik de informatie dat borstkanker ook bij mannen voorkomt wel opgeslagen. De huisarts verwees mij door naar de mammapoli in het ziekenhuis van Antonius. Daar bleek na onderzoek dat er inderdaad een tumor van twee bij drie centimeter in mijn borst zat en de kanker zich ook in één van mijn lymfeklieren verspreid had.” Met de diagnose kanker wist Theo direct wat er kon gaan gebeuren. Een jaar eerder was hij zijn vrouw verloren aan baarmoederhalskanker. Nu overkwam het hem.

Ook bij Theo zijn er littekens. Zowel zichtbare als onzichtbare. “Als ik in het zwembad loop voel je de ogen wel prikken”, zegt hij. “Maar ik krijg er nooit nare opmerkingen over en ik schaam me er ook niet voor. Ik heb er mijn leven door teruggekregen. De onzichtbare littekens zijn zwaarder. De meeste mensen kennen mij als de opgewekte Theo, een echt gezelschapsmens. Maar als je in je eentje thuis bent, ontkom je niet aan je gedachten. Je denkt aan hoe het ook had kunnen zijn en ik vrees ook wel eens voor de toekomst. Vorig jaar is er bijvoorbeeld nierkanker geconstateerd. Het had niets te maken met de borstkanker en met het verwijderen van een nier was ik van mijn kanker af, maar je denkt wel: ‘Wat is het volgende?’ Dat moet je een plekje zien te geven en gelukkig kan ik hier goed over praten met Carin van de mammacare. Voor dat en alle zorg die ik hier heb mogen ontvangen de laatste jaren, ben ik Antonius ontzettend dankbaar.”

Carin de Wolff treft vaker mannen in haar spreekkamer. “Gesprekken over borstkanker en de behandelingen zijn grotendeels gelijk”, vertelt de consulente. “Mannen krijgen ook een mammografie. De echo’s zijn hetzelfde, een biopt ook. Echter komt bij mannen een amputatie vaker voor, omdat ze minder borstklierweefsel hebben dan vrouwen. Daarom is een borstsparende operatie bijna nooit mogelijk.” Ook is de prognose voor mannen gemiddeld slechter dan voor vrouwen, omdat mannen vaak niet weten dat ze borstkanker kunnen krijgen. Hierdoor wordt de tumor vaak in een later stadium ontdekt. “Gelukkig ben ik er op tijd bij geweest, waardoor ik geen chemokuren of bestralingen nodig heb gehad en de operatie het gewenste resultaat opgeleverd heeft”, zegt Theo. “Maar ik wil iedereen op het hart drukken: controleer je gezondheid regelmatig en ga als je twijfelt direct naar je huisarts.”

Operatie De kanker in Theo’s borst en lymfeklier werd gevoed door vrouwelijke hormonen die zijn lichaam zelf aanmaakte. Een operatie was noodzakelijk. “Het was een grote klap en daarna volgde de realisatie dat ik in een vrouwenwereld terechtkwam. Wat moet ik mij daar eigenlijk bij voorstellen? Wat gaat er nu gebeuren? Met de mammacare-consulente Carin de Wolff van Antonius heb ik hier veel over kunnen praten.” Theo kreeg de vraag of hij een borstbesparende operatie wilde of een borstamputatie. “Voor mij was dat geen moeilijke keuze. Ik wilde die kanker uit mijn lijf, dus haal er maar af. Al snap ik dat een dergelijke beslissing voor vrouwen veel moeilijker kan zijn.”

Meer bekendheid Theo Woudstra vind het belangrijk dat er meer bekendheid komt over de mogelijkheid van borstkanker bij mannen, zodat symptomen sneller herkend worden en mannen eerder melding maken van hun klachten bij de huisarts. Hoe eerder de diagnose vastgelegd wordt, des te groter de kans op genezing. “Ook al is er maar één man die ik met het delen van mijn verhaal kan helpen, dan is dat het waard geweest.” Karin Hempenius (links) en Carin de Wolff van Mammacare

Sinds kort werkt zowel Antonius in Sneek als Tjongerschans in Heerenveen met een nieuwe lokalisatietechniek bij borstsparende operaties, genaamd ‘Pintuition’. Dit is een nauwkeurige lokalisatietechniek die gebruik maakt van een magneetzaadje om de tumor eenvoudig op te sporen en te opereren. Het werkt heel precies en is hiermee effectiever, maar met name voor de patiënt geeft deze techniek meer comfort. Het zaadje vervangt de metalen lokalisatiedraad die voorheen werd ingebracht om de tumor te lokaliseren. Deze draad hing uit de borst en dat zorgde voor ongemak en stress bij de patiënt. In het slechtste geval kon de draad ook losraken. Ook voor het ziekenhuis biedt Pintuition voordelen. Doordat het magneetzaadje (dat zo groot is als een rijstkorrel) langer van tevoren kan worden geplaatst, wordt er efficiënter gewerkt en dat geeft tijdswinst op de operatiekamer. De ziekenhuizen in Sneek en Heerenveen zijn gezamenlijk opgetrokken in de keuze voor deze techniek.

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

10 JAAR PASTIEL

Springplank naar werk Schelte de Haan

‘Empatec heeft mij gered’

Schelte de Haan (46), een bijzondere man met een ongewone start in het leven. Schelte werd geboren met een waterhoofd, en zijn gezondheid was de eerste jaren van zijn leven kwetsbaar. Mede daardoor groeide hij op in een zeer beschermde omgeving, samen met zijn jongere broer Jacob. Moeilijke jeugd Schelte voelde van kinds af aan dat hij anders was dan anderen, hij was veel op zichzelf. Terwijl hij opgroeide, ontdekte hij dat hij hoog gevoelig is. Te veel prikkels brachten onrust in zijn hoofd, en het kostte hem jaren om hiermee om te leren gaan. Daarnaast was zijn gevoel van eigenwaarde erg laag. Muziek Muziek werd al vroeg Schelte’s toevluchtsoord. Op tienjarige leeftijd begon hij met trompet spelen. Zijn vader was hierin zijn grote voorbeeld. Het geluid van het instrument bracht niet alleen vreugde in zijn leven, maar gaf hem ook de kracht om te groeien. Door de jaren heen groeide zijn zelfvertrouwen met elke noot die hij speelde. Muziek bood hem niet alleen troost; het werd zijn manier om zichzelf uit te drukken in een wereld die, voor hem, soms moeilijk te begrijpen leek. Rond zijn dertigste kwam hij erachter dat hij op mannen valt. Alles begon op zijn plek te vallen en hij kon eindelijk zichzelf zijn. Keerpunt In 2014 overleed zijn jongere broer na een kort ziekbed aan kanker. Het was een emotionele rollercoaster, maar het leerde Schelte ook de waarde van het leven. Na verschillende banen in het reguliere bedrijfsleven vond hij eindelijk rust bij Empatec. Hier voelt hij zich thuis, begrepen en gewaardeerd. “Empatec heeft mij gered.” Binnen Empatec bloeit Schelte op. Hij is bezig met de ontwikkeling tot taakinstructeur bij de afdeling Montage. Hij is zijn leidinggevende Robert erg dankbaar voor de kansen die hij krijgt binnen de afdeling. Werkplezier “Werkplezier is belangrijker dan geld,” zegt Schelte. Voor hem is de voldoening die hij uit zijn werk haalt én dat hij zichzelf kan zijn, ontzettend belangrijk. Zijn leidinggevende Robert vult aan: “Schelte biedt altijd een helpende hand aan collega’s. Hij heeft zichzelf opgeworpen als mentorfiguur binnen het team en geniet er zichtbaar van om anderen te helpen groeien en ontwikkelen. Hij neemt graag de tijd om te luisteren, advies te geven en de kennis en ervaring te delen die hij zelf door de jaren heen heeft opgedaan. Zijn toewijding is van grote waarde voor het team.”

www.empatec.nl

Bij Pastiel geloven ze dat er voor ieder mens een plek is op de arbeidsmarkt. Veel praktijkverhalen onderstrepen dit. Wat was tien jaar geleden de reden om dit sociaal ontwikkelingsbedrijf op te richten? Wat is de link met Empatec? Wat is er veranderd in die tien jaar en wat zijn uitdagingen voor de toekomst? We praten met Gerrit Cornelisse, bedrijfsmanager Pastiel en Sandra de Boer, algemeen directeur/bestuurder NV Empatec.

Als ik bij de balie Gerrit en Sandra ontmoet, zie ik mensen van diverse pluimage in- en uitlopen. In de hal hangen prachtige portretten van de mensen voor wie ze het doen. Sandra de Boer legt in het kort uit wat Empatec is en doet en waarom het bedrijf is ontstaan: “NV Empatec is het werkleerbedrijf in Fryslân-West dat mensen met een arbeidsbeperking een beschutte werkplek biedt binnen onze vakbedrijven, zoals metaal, hout, verpakken, dienstverlening en een kas. Dat gebeurt in opdracht van de gemeenten Súdwest-Fryslân, De Fryske Marren, Harlingen en Waadhoeke.”

WAT IS DE POTENTIE \DIE IN IEMAND ZIT?

De vier verschillende gemeenten zijn met elkaar eigenaar van het bedrijf. Zij besloten tien jaar geleden de handen ineen te slaan om mensen in de bijstand naar werk te begeleiden. Het uitvoerende werk bij NV Empatec werd neergelegd bij een apart bedrijfsonderdeel, Pastiel, met de opdracht dat ‘vanuit de inwoner te doen’. Gerrit Cornelisse verduidelijkt: “Kijken: wat is de potentie die in iemand zit? De potentie van jongeren die nog geen startkwalificatie hebben. Of van jongeren die wél een hogere opleiding hebben gevolgd, maar psychische belemmeringen

ondervinden. En in toenemende mate de potentie van statushouders.”

DOOR GOEDE BEGELEIDING KAN ER IETS MOOIS ONTSTAAN Gevraagd naar aansprekende praktijkvoorbeelden kan Gerrit putten uit vele verhalen die de jobcoaches van Pastiel delen via de groepsapp. “Die jobcoaches zijn er in geslaagd een jaarcontract bij een bedrijf in Lemmer te regelen voor een Syrische jongeman die het al bij meerdere werkgevers geprobeerd heeft. Recent is een dame bij ons gestart als junior jobcoach/ervaringsdeskundige. Ze heeft zelf in een moeilijke situatie gezeten en helpt nu anderen. Zij kent dus de keerzijde van het systeem en spiegelt haar collega-coaches. Dan staat een jongen, die door het systeem ‘afgeschreven’ was, op het punt bij een ‘echte’ werkgever te starten. Hij was via via bij ons terechtgekomen en heeft daarna een certificaat voor lasser behaald.” De moraal van deze verhalen: “Als je goede begeleiding krijgt, kan er snel iets moois ontstaan.”

“

We gaan ons graag inspannen voor jou”

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

TEKST EN BEELD RIEMIE VAN DIJK

SAMEN OPTREKKEN OM SUCCESSEN TE BOEKEN

Er is veel veranderd in de wereld van de bijstand, weet Gerrit. “Mensen die kúnnen werken, zijn veelal al aan het werk. Tegenwoordig zijn meer stappen nodig om mensen richting werk te begeleiden. Een baan vinden is niet het meest moeilijke; wél het stuk ‘mensen laten groeien’. Belangrijk in dit verband te noemen is het verschil tussen vákvaardigheden en werknemersvaardigheden. De focus van de jobcoaches ligt vooral op de werknemersvaardigheden’; op zaken als op tijd komen, in een groep kunnen werken, het werk zien.” De begeleiding van mensen houdt trouwens niet op als zij eenmaal een baan hebben. Zeker 250 mensen die via Pastiel een betaalde baan hebben gevonden, krijgen nog steeds begeleiding van een jobcoach. Gerrit Cornelisse is blij met de samenwerking met de gebiedsteams van de gemeenten. “Alleen als we samen optrekken, kunnen we successen boeken. Behalve begeleiding is vaak ook andere hulp nodig. Hulp op het gebied van financiële problemen is niet onze expertise. Daarvoor is schuldhulpverlening nodig. Een

andere keer spelen psychische of sociale problemen een rol.”

UITDAGINGEN VOOR WERKGEVERS

Kijkend naar de toekomst zien Sandra en Gerrit de nodige uitdagingen. Sandra: “Bureau Berenschot heeft onderzoek gedaan naar de Participatiewet. Die wet is van 2015 en heeft niet gebracht wat gehoopt werd. Er zitten nog teveel mensen thuis die kunnen en willen werken. Hoe krijgen we het systeem in Nederland zó georganiseerd dat iedereen kan participeren? Ook komen er steeds meer mensen met een migratieachtergrond in de bijstand. Vijf jaar geleden was vijftien procent anderstalig; nu is dat dertig procent. Deze mensen maken we arbeidsfit door ondersteuners in te zetten vanuit de doelgroep zelf. Mensen die de cultuur kennen en de taal spreken. Zo hebben we een trainer die Arabisch spreekt en een opleiding in de eigen taal verzorgt.” Gerrit is van mening dat er een kanteling nodig is. “Werkgevers hebben we hard nodig. Zij moeten bereid zijn om functies aan te passen richting mensen uit de bij-

“

Hoe krijgen we het systeem in Nederland zó georganiseerd dat iedereen kan participeren?”

stand. Duurzame succeservaringen krijg je alleen door begeleiding op de baan. Daarom organiseren we speciale events voor werkgevers. Wat kun je verwachten als je iemand uit de bijstand aanneemt? En wat krijg je er voor terug? Een zelfde soort event organiseren we voor werkgevers die een statushouder aannemen. Wat is de invloed van cultuur? Wat is het verschil in cultuur tussen een Syriër en een Eritreeër? Hoe kun je een brug slaan? Daar willen we werkgevers bewust van maken. In onze gemeenten zitten vooral werkgevers uit de MKB sector, die deze kennis vaak niet in huis hebben. Daar pakken wij als Pastiel onze rol.”

OPLOSSING VOOR KRAPTE OP DE ARBEIDSMARKT

Pastiel werkt nauw samen met andere partijen in de arbeidsmarktregio Friesland, zoals het UWV. Gerrit: “We merken dat mensen vaak nog geen startkwalifi-

catie hebben.. Uitdaging is hun door een opleiding of een certificaat praktijkverklaring een stukje bagage mee te geven. We leiden gericht op voor bedrijven waar werk is.” Sandra vult aan: “Zo leiden we onder meer op voor technische beroepen. Als werk/leerbedrijf hebben we een oplossing voor de krapte op de arbeidsmarkt. We nodigen bedrijven uit op een andere manier te kijken naar onze organisatie en naar de economische waarde die de mensen voor wie wij er zijn, kunnen toevoegen.”

UITNODIGING VOOR WERK

Sandra de Boer eindigt het gesprek met een uitnodiging aan iedereen die thuis zit en graag aan het werk wil: “Als je een stap wilt zetten richting werk, dan kun je je ook rechtstreeks bij ons aanmelden, via de website van Pastiel. We gaan ons vervolgens graag inspannen voor jou!”

AL 16 JAAR

ZATERDAG 25 NOVEMBER 2023

Energie-experts komen naar Joure Themadag #kennisdelen

ZORG DAT UW TUINMACHINE KLAAR IS VOOR HET NIEUWE SEIZOEN! Tijdelijk 15% korting op alle Stihl & Husqvarna machines

Wanneer:

25 november 2023 van 10:00 tot 17:00 uur Waar: Partycentrum ‘t Haske Vegelingsweg 20, Joure Organisatie: Zonnestroom Producenten Vereniging

2003-2023

Aanmelden voor de themadag is vereist. Dit kan via het aanmeldformulier. Scan de QR-code!

Maak vandaag nog een afspraak op tpsneek.nl

Kaarten bestellen kan ook via: secretaris@zonnestroomproducenten.org Zonnestroom producenten vereniging De belangenvereniging voor particulieren en MKB-ers

Officiële dealer:

Maak voor 15 december een afspraak (via de website, telefonisch

www.zonnestroomproducenten.org

Donderdag 16 november 15.00 - 20.00 uur Ontdek ons mbo in Dokkum, Drachten, Emmeloord, Heerenveen, Leeuwarden, Sneek en op Urk* * Urk heeft een extra Open Dag op zaterdag 18 november, 09.30 - 12.30 uur

ROC Friese Poort en Friesland College samen verder als Firda

Deze actie is geldig t/m 31 december 2023

Firda.nl

gratis haal- & brengservice

Tuin- & Parktechniek Sneek Wagenmakersstraat 16 8601 VA Sneek T. 06 50 42 50 05 E. hendrik@tpsneek.nl www.tpsneek.nl

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

TEKST EN BEELD: DE KEAR

Welzijn op Recept:

Een jaar van Welzijn en Samenwerking in De Fryske Marren Welzijn op Recept is alweer een jaar actief in de gemeente De Fryske Marren. Wat begon als een veelbelovend samenwerkingsproject tussen huisartsen, Sociaal Werk De Kear en de gemeente, heeft zich ontwikkeld tot een waardevolle aanvulling op de traditionele medische behandelingen. Welzijn op Recept is een innovatieve benadering die zich richt op het verbeteren van het welzijn en de levenskwaliteit van inwoners en is intussen niet meer weg te denken uit de zorg in deze gemeente. Het ontstaan van Welzijn op Recept in De Fryske Marren is te danken aan de nauwe samenwerking tussen huisartsen, Sociaal Werk De Kear en de gemeente. Gezamenlijk beseften zij dat er situaties zijn waarin een traditioneel medisch recept niet voldoende is. Soms zijn de symptomen vaag en lijken medicijnen niet de juiste oplossing te bieden. In die gevallen is er behoefte aan een alternatieve benadering die gericht is op het welzijn van de patiënt. Dit is waar Welzijn op Recept om de hoek komt kijken. In plaats van het voorschrijven van medicijnen, schrijven huisartsen ‘recepten’ uit die gericht zijn op welzijn. Deze welzijnsrecepten geven een doorverwijzing naar welzijnscoaches, die de patiënten ondersteunen bij het vinden van activiteiten en hulpbronnen die hun welzijn kunnen bevorderen. Het doel is om mensen actief te betrekken bij activiteiten die hen vreugde, geluk en voldoening brengen. In het afgelopen jaar is het aantal huisartsen dat deelneemt aan het Welzijn op Recept-programma constant toegenomen. Dit geeft het succes en de groeiende waardering ervan binnen de medische gemeenschap aan. Het team van welzijnscoaches is eveneens gegroeid met vier enthousiaste professionals die zich inzetten voor het welzijn van de gemeenschap.

In het afgelopen jaar zijn tientallen inwoners van De Fryske Marren doorverwezen naar Welzijn op Recept door huisartsen die geloven in de kracht van deze benadering.

met succes toe in de praktijk, door mensen actief te betrekken bij activiteiten die hun geestelijke en lichamelijke welzijn bevorderen.

EXTRA INSTRUMENT In het afgelopen jaar zijn tientallen inwoners van De Fryske Marren doorverwezen naar Welzijn op Recept door huisartsen die geloven in de kracht van deze benadering. Deze inwoners hebben persoonlijke begeleiding gekregen van welzijnscoaches, die hen hebben geholpen bij het vinden van activiteiten die aansluiten bij hun interesses en behoeften. Het resultaat is een groeiend gevoel van welzijn en tevredenheid in de gemeenschap.

TOENAME GEKWALIFICEERD PERSONEEL Marloes Hoving en Anouk van der Wal waren de pioniers van het Welzijn op Recept-programma in De Fryske Marren. Ze hebben een belangrijke rol gespeeld in het opbouwen van het programma. In januari 2023 zijn Laurine Lip-Wierda en Birte de Jong toegevoegd aan het team, nadat ze hun certificering als welzijnscoach hadden behaald. Deze toename van gekwalificeerd personeel stelt het programma in staat om meer inwoners te ondersteunen bij het verbeteren van hun welzijn. Marloes Hoving gaat binnenkort met zwangerschapsverlof, maar haar tijdelijke vervanger, Wian Groenveld, zal ervoor zorgen dat de voortgang van de dienstverlening behouden blijft. Dit toont de toe-

De vier welzijnscoaches van het Welzijn op Recept-programma Marloes Hoving, Anouk van der Wal, Laurine Lip-Wierda en Birte de Jong

wijding van het team aan bij het bieden van zorg en ondersteuning, zelfs in tijden van verandering.

POSITIEVE GEZONDHEID Een van de meest opvallende aspecten van Welzijn op Recept is dat het is gebaseerd op het

concept van positieve gezondheid, zoals ontwikkeld door Machteld Hubert. In plaats van alleen toe te leggen op ziekte en symptomen, richt positieve gezondheid zich op het vergroten van het welzijn en de energie van individuen. Welzijn op Recept past dit concept

Welzijn op Recept is geen vervanging voor traditionele medische behandelingen, maar het vult deze aan op een waardevolle manier. Het biedt huisartsen een extra instrument om zorg op maat te leveren aan hun patiënten en om de algehele gezondheid en welzijn van de gemeenschap

te bevorderen. Na een jaar van succesvolle totstandkoming kunnen we alleen maar hopen dat dit waardevolle programma blijft groeien en bloeien, ten dienste van de inwoners van De Fryske Marren. Daarnaast is het hopelijk een inspiratiebron voor andere gemeenschappen die streven naar een benadering, waarbij ernaar de gezondheid en welzijn in hun geheel wordt gekeken.

GEMOTIVEERD Welzijnscoach Laurine Lip-Wierda: “In mijn rol als welzijnscoach ben ik verheugd te zien hoe gemotiveerd de inwoners zijn die ik begeleid. Ze kijken graag vooruit en delen graag hun verhaal. Onlangs had ik het genoegen om een bijzondere man te ontmoeten die door gehoorproblemen niet meer kon deelnemen aan drukke kerkelijke activiteiten. Dit bleek te overweldigend voor hem te zijn geworden. Na een reeks gesprekken ontdekten we dat een andere passie van hem, yoga en meditatie, nieuw leven kon worden ingeblazen.”

www.aeresvmbo-heerenveen.nl

Doedag Woensdag 15 november 2023 www.aeresmbo-heerenveen.nl

Open avond

Open avond Infomiddag

Woensdag 15 november 2023 Dinsdag 12 maart 2024 Woensdag 31 januari 2024 Dinsdag 11 juni 2024

Woensdag 15 november 2023 Woensdag 31 januari 2024

Doemiddag Woensdag 31 januari 2024

Kijk voor meer informatie over de tijden en hoe je je kunt aanmelden op onze website.

Domela Nieuwhuisweg 3 8448 GK Heerenveen

Domela Nieuwenhuisweg 3 8448 GK Heerenveen

www.aeresvmbo-sneek.nl www.aeresmbo-sneek.nl

Doedag

Open avond

Woensdag 15 november 2023

Woensdag 15 november 2023 19.00 - 21.00 uur Woensdag 31 januari 2024 19.00 - 21.00 uur

Infomiddag Dinsdag 12 maart 2024 16.00 - 18.00 uur Dinsdag 11 juni 2024 16.00 - 18.00 uur

Open avond Woensdag 15 november 2023 Woensdag 31 januari 2024

Doemiddag Woensdag 31 januari 2024

Kijk voor meer informatie over de tijden en hoe je je kunt aanmelden op onze website.

Harste 2 8602 JX Sneek

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

NOVEMBER IN HET BOLWERK:

VAN EEN FOUT QMUSIC FEESTJE TOT CASH EN BRIAN DUNNE!

OOK DIT JAAR EEN FAMILIEVOORSTELLING

Sinterklaas komt naar het Posthuis Theater

Sneek, maak je klaar voor een muzikale novembermaand in Het Bolwerk! We hebben weer een gevarieerd programma en dus voor ieder een heerlijke avond in het verschiet.

Het Sinterklaas Hotel is al jaren een traditie in Heerenveen. De Jachtweide wordt dan omgetoverd tot hét hotel van Sinterklaas. Zo ook dit jaar. Het hotel is op 25 en 26 november geopend van 12.00 - 17.00 uur met van 11.00 - 12.00 uur een prikkelarm moment.

QMUSIC THE PARTY Op zaterdag 11 november staat het beroemde en beruchte Foute Feestje op de agenda, Al vijftien jaar ongekend populair onder de vleugels van radiostation Qmusic. Dans op de hits van ABBA, Backstreet Boys, Gerard Joling, VengaBoys en meer. Kortom, bereid je voor op een avond vol ongegeneerde gezelligheid. ZA 11 NOVEMBER // 21.00 UUR // € 19,- (€ 16,- VVK)

BRIAN DUNNE Op zondag 12 november belooft het een speciale avond te worden in Lewinski, met rasartiest Brian Dunne. De Amerikaan brengt dan namelijk zijn prachtige debuutalbum ‘Loser On The Ropes’ ten gehore, een verzameling songs die de diepten van nederlaag en ontkenning verkennen. Het is het werk van een artiest die de wereld ziet zoals hij is en toch weigert afgestompt te raken. Van een optimist die geobsedeerd is door falen, en er is niets eerlijker – of menselijker – dan dat. ZO 12 NOVEMBER // LEWINSKI // 21.00 UUR // € 19,- (€ 16,- VVK)

Voor het derde jaar is er tijdens het hotelweekend ook een korte familievoorstelling genaamd ‘Post voor Sinterklaas’, te zien. Vorig jaar waren de vier voorstellingen in rap tempo uitverkocht. Evert Haagsma, creatief producent van de voorstelling, is daarom trots dat er dit jaar maar liefst zes momenten zijn waarop de voorstelling te zien is. Evert enthousiast: “Het Sinterklaasfeest leeft nog steeds, hoe mooi is het om dat op deze manier te vieren. De voorstelling is een muzikaal feestje voor kinderen, ouders, grootouders, en iedereen daar tussenin. De drempel is laag, iedereen is welkom.” Voor de organisatoren is het elk jaar weer een waar genot om Sinterklaas te mogen verwelkomen. Het kleine team is al vroeg bezig om alles in goede banen te leiden.

“We hebben al vroeg contact opgenomen met Spanje, Postpiet gaf aan dat er de nodige chaos is bij het sorteren van alle post. Maar Sinterklaas houdt van post, dus roept hij alle kinderen op om brieven en tekeningen op te sturen of langs te brengen bij het Posthuis Theater.” Zoals elk jaar komt de postbode bij het Sinterklaashotel langs om alle zakken vol brieven te brengen. Wanneer Postpiet even niet goed oplet, blijkt dat er belangrijke post is verdwenen. Waar is de speciale brief voor Sinterklaas gebleven? En wat voor belangrijks staat erin? Gaat het Postpiet lukken om de brief in de chaos terug te vinden? MEER INFORMATIE EN KAARTVERKOOP: WWW.POSTHUISTHEATER.NL/POSTVOORSINTERKLAAS

INFORMATIE EN KAARTVERKOOP: WWW.POSTHUISTHEATER.NL // TEL. (0513) 61 94 94

Explosief plezier met Checkpoint Theater in Theater Sneek CHURCH OF CASH En alsof dat nog niet genoeg is, komt Church of Cash op 19 november met een eerbetoon aan de legendarische Man in Black. Church of Cash dompelt Het Bolwerk onder in de diepe klanken van Johnny Cash. Het is dan ook niet slechts een countryband, maar een eerbetoon aan het hele oeuvre van Johnny Cash en de ziel van de Amerikaanse muziek. ZO 19 NOVEMBER // 21.00 UUR // € 19,- (€ 16,- VVK)

Koop nu je kaartjes voor een maand vol soul, foute hits en betoverende klanken. Sneek, we zien je in Het Bolwerk voor een onvergetelijke muzikale reis!

WWW.HETBOLWERK.NL

Op zaterdag 11 november kun je eerst langs de deuren met een lampion en daarna lekker naar Theater Sneek voor een spetterende show van Checkpoint Theater. Er ligt namelijk een avond vol knallend plezier op jullie te wachten: ‘Checkpoint Theater, het dak er af!’ is dé show die niet alleen de jonge avonturiers, maar ook de oudere generatie versteld doet staan. Stel je voor: schietende knakworsten, zelfbouw-jetpacks, en rollerskates aangedreven door vlakschuurmachines. Checkpoint Theater brengt niet alleen een lach op het gezicht van de kinderen, maar ook op dat van de ouders. Tijdens vijf spannende rondes tussen jongens en meiden wordt het publiek in de zaal betrokken bij het breken van wereldrecords. Kinderen kunnen zelfgemaakte jetpacks uitproberen, en een hilarische challenge onthult wie het beste reukvermogen

heeft. Kortom, het is niet alleen kijken; het is samen deelnemen aan een onvergetelijk theateravontuur. Grijp je kans voor een avond vol spektakel waarin de kinderen de hoofdrol spelen. Koop je kaartjes nu en maak je klaar voor een explosie van plezier in Theater Sneek! CHECKPOINT THEATER: HET DAK ERAF! (8+) // TÜÖTTENZAAL // ZA 11 NOVEMBER // 19.30 UUR // € 29,-

Kaarten voor het nieuwe seizoen zijn te bestellen via

theatersneek.nl / hetbolwerk.nl

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

FIETSEN EN WANDELEN IN DE WEEKENDEN VAN NOVEMBER

Veerpontjes varen weer door Even ‘oerstekke’ met een pontje. Voor het derde jaar op rij kan dit ook buiten het zomerseizoen. Vijf pontjes in ZuidwestFriesland blijven in november (en ook in maart 2024) elk weekend doorvaren. Speciale pontjesroutes, evenementen en belevenissen rondom de pontjes zorgen voor frisse Friese belevenissen in Waterland van Friesland. Dus ga eerst naar buiten voordat je onder een deken op de bank kruipt, want er is veel te beleven!

EEN BIJDRAGE VAN VVV WATERLAND VAN FRIESLAND

BLIJF IN BEWEGING MET PONTJESROUTES Prachtige pontjes-wandelrondjes, wind-in-de-rug-fietsroutes en uitwaai-pontjesroutes zijn ontwikkeld rondom de pontjes die in november elk weekend blijven varen. Een uitgelezen kans om het landschap in een ander seizoen te ontdekken. Nog een mooi bijkomend voordeel: wanneer je in de herfst en winter lekker in beweging blijft, houd je je conditie op peil. En kun je in de zomer (weer) met gemak die lange afstanden aan!

LEKKERNIJEN ONDERWEG Opstijgende dauw boven de weilanden; minder riet, waardoor je een weidser uitzicht hebt over de Friese meren… Juist ook in november is de natuur in Waterland van Friesland mooi. De omgeving ziet er ineens heel anders uit. Vlakbij de pontjes én onderweg zijn restaurants open waar je kunt opwarmen. Denk aan Rufus aan het Water in Broek en D’Ald Herberch in Gaastmeer. Trakteer jezelf op appeltaart met een dikke toef slagroom, warme choco, verse soep van het seizoen of andere lekkernijen. Je hebt het verdiend!

BEWEGING MAAKT WARM Nog een reden om in november eropuit te gaan: je eigen kacheltje in je lichaam aanzetten is vele malen duurzamer én goedkoper dan de kachel thuis opstoken, zeker nu! Dus zet de energie in je lijf aan door te fietsen of te wandelen in de winter, met onderweg een oversteek met de pontjes. Wedden dat je warm wordt, wanneer je stevig doorstapt of -trapt?

DEZE PONTJES VAREN DOOR Elk weekend in november en maart 1. RUFUS AAN HET WATER Bloksleat 8, Broek Zaterdag en zondag van 11.00 tot 16.00 uur 2. DE WOUDFENNEN Wielenlaan 19, Boornzwaag Zaterdag en zondag van 11.00 tot 16.00 uur 3. LANGWARDER FEART Pontdyk, Langweer Zaterdag en zondag van 09.00 tot 21.00 uur 4. PONT IT OERSET GAASTMEERIT HEIDENSKIP Yntemapolder 4, Gaastmeer Zaterdag en zondag van 11.00 tot 16.00 uur

5. PONT DROECH OER DE FEART GAASTMEERNIJHUIZUM Keapwei 2, Gaastmeer Zaterdag en zondag van 11.00 tot 16.00 uur

TIP! Pont Hooidammen bij De Veenhoop in Het Andere Friesland vaart ook elk weekend in november en maart door! HOOIDAMMENDE VEENHOOP Hooidammen 1, Oudega (Smalllingerland) Zaterdag en zondag van 11.00 tot 16.00 uur.

deFryskeMarren

TEKST GRIETJE HOEKSTRA // FOTO'S THOMASVAER FOTOGRAFIE (VVV WATERLAND VAN FRIESLAND)

VOOR IN JE AGENDA

Pontjesbelevenissen ELK WEEKEND IN NOVEMBER

OPEN MUSEUM MAAND

Ontvang bij je oversteek met een pontje in november waardebonnen voor de Open Museum Maand. Hiermee krijg je gratis toegang bij vijftien musea in Waterland van Friesland in november 2023. Bij de waardebonnen zit een boekje met daarin de uitleg en welke musea meedoen. www.museummaand.frl

ELK WEEKEND IN NOVEMBER

OP STAP MET EEN LOCAL

Pontjesroutes TIP! Check voor vertrek de openingstijden van de horeca en neem contant geld mee voor de overtocht met het pontje.

Tijdens je fiets- of wandeltocht meer ontdekken over het landschap? Ga op stap met een (gratis) privé-gids. Fiets bijvoorbeeld met local Klaas over het Brekkenpaad en hoor alles over waterwegen, de natuur en de Elfstedenstad Workum. Nieuwsgierig naar het natuurgebied De Wolvetinte bij It Heidenskip? Fouke vertelt je graag over dit bijzondere natuurgebied. En Maurits neemt je graag mee voor een rondwandeling door Gaastmeer, prachtig gelegen in het veenweidegebied tussen de meren. www.nationaallandschap.frl/ambassadeurs

ELK WEEKEND IN NOVEMBER

GEOCACHING

PONTJE-FIETSRONDJE RONDOM WORKUM

Moet je even wachten op een pontje, dan hoef je je niet te vervelen. Bij alle pontjes is namelijk een cache verstopt. Vind jij de schat? Je kunt deze bekijken, ruilen of aanvullen met een eigen voorwerp. Natuurlijk log je je bezoek in het logboek. Bij elke geocache krijg je een tip van de schat bij het volgende pontje. www.geoaching.nl

22,5 KILOMETER

Vanuit het schattige dorpje Gaastmeer maak je een fijn rondje richting Workum en weer terug. Iets meer dan twintig kilometer langs de Friese weilanden en meren. Op deze route kom je twee veerpontjes tegen. Warm onderweg op bij D’Ald Herberch in Gaastmeer; proef paling bij Andries van Netten; en sluit de dag af met een bezoek aan het Jopie Huisman Museum in Workum. www.waterlandvanfriesland.nl/ pontjefietsrondjeworkum

ELK WEEKEND IN NOVEMBER

GENIETEN VAN STREEKPRODUCTEN

DRIE PONTJES RONDOM SNEEK MET DE FIETS 49 KILOMETER

Voor een rondje om de Snitser Mar hoeft het echt geen zomer te zijn. Met maar liefst drie veerpontjes maak je deze mooie fietsroute rondom Sneek óók in november. Warm onderweg op bij Paviljoen SALT of Restaurant ’t Schippershuis in Terherne, Rufus aan het Water in Broek, Brasserie AnderS in Langweer, Bakkerij Langweer of de horeca in Sneek. Of pak op zondag 12 november de Tasting Tour Terherne mee. www.waterlandvanfriesland.nl/ pontjessneek

PONTJE-WANDELRONDJE KOP BLOKSLEAT 4-10 KILOMETER

Waai uit tijdens deze wandeltocht in het waterrijke gebied tussen Sneek en Joure. Onderweg steek je tweemaal het water over met het veerpontje van Rufus bij Broek. Warm op bij het restaurant van Rufus aan het Water. www.waterlandvanfriesland.nl/ pontjewandelrondjebloksleat

PONTJE-FIETSRONDJE LANGWARDER WIELEN

PONTJE-FIETSRONDJE ALDEGEASTER BREKKEN 14,5 KILOMETER

Een fietstocht rond het water van de mooie Aldegeaster Brekken, waarbij je onderweg het water oversteekt met het veerpontje ‘Droech oer de Feart’ bij Nijhuizum. Warm onderweg bijvoorbeeld op bij Restaurant D’Ald Herberch in Gaastmeer. www.waterlandvanfriesland.nl/ pontjefietsrondjebrekken

PONTJE-FIETSROUTE WIND IN DE RUG 41 KILOMETER

Stap op je stalen ros in Elfstedenstadje Workum. Vervolgens sjees je op de fiets met zuidwestenwind in de rug naar het treinstation in Mantgum. Ga met je fiets in de Arriva trein terug naar Workum. Warm onderweg op bij Stadsherberg Het Wapen in IJlst, bij de horeca in Sneek of in Workum. www.waterlandvanfriesland.nl/ windinderug

12 KILOMETER

Maak een fietstocht rond het water van de Langwarder Wielen, waarbij je onderweg met twee veerpontjes en heel wat bruggen het water oversteekt. Warm onderweg op bij Brasserie AnderS of de Bakkerij in Langweer. www.waterlandvanfriesland.nl/ pontjefietsrondjelangweer

Bekijk alle pontjesroutes op www.waterlandvanfriesland.nl/ pontjes

Direct naast de pontjes vind je verschillende restaurants waar je geniet van verschillende streekproducten en even lekker opwarmt. Bij Restaurant Rufus in Broek kun je terecht voor een verse soep van het seizoen, huisgemaakte plaatcake of een lokaal biertje. Uitgebreid genieten doe je met een Zero Waste Menu bij D’Ald Herberch in Gaastmeer. De keukenbrigade kookt een wisselend driegangenmenu van ‘buitenbeentjes’ van de groenteboer, onverkochte broden van de bakker en overgebleven fruit en koek. Zo ga je samen de strijd aan tegen voedselverspilling, steun je de lokale ondernemers en blijft het betaalbaar.

ELKE ZATERDAG IN NOVEMBER

PONTJE PALINGROKEN

Maak bij palingvisser Andries van Netten in Gaastmeer aan de Jan Jelles Hofstrjitte 4 een tussenstop. Neem een kijkje bij het palingroken en proef deze verse paling, die gevangen is in de meren rondom Gaastmeer. Gaat er een pondje paling mee in de fietstas?

ZONDAG 26 NOVEMBER

SINT EN PIETENSCHOOL

Op zondag 26 november kun je bij Paviljoen SALT weer meedoen met de Pietenschool. Natuurlijk komt Sinterklaas ook even een kijkje nemen. Nadat je hebt laten zien hoe goed jij cadeautjes kunt inpakken, over ‘daken’ kunt lopen en hoe hoog je kunt springen op het springkussen, kun je lekker smikkelen van een Sint en Pieten-brunch. www.paviljoensalt.nl

uit agenda 9 NOV T/M 14 DEC

elke do. en za. in nov

zondag 12 november

vrijdag 24 november

vrijdag 8 december

JOURE RONDLEIDING

BALK THEATER

BALK MARKT

Met o.a. (thema)rondleidingen

Middagprogramma met zijn

Friestalige voorstelling van Jan Arendz

Gezellige wintermarkt aan de Luts.

over Douwe Egberts en de

beste liedjes en verhalen.

en Marijke Geertsma met gitarist

WWW.FRYSLANMARKTEN.NL

Jouster Maakindustrie.

WWW.PODIUMGORTER.NL

Eddie Mulder.

WWW.MUSEUMJOURE.NL

TASTING TOUR TERHERNE

WWW.NUTGAASTERLAN-SLEAT.NL

RONDLEIDING MUSEUM JOURE MEINDERT TALMA

TERHERNE CULINAIR

elke vr. en za. in nov

KOFFIETIJD

OUDEMIRDUM KENNIS

FÊSTE GRÛN

CULINAIRE TOCHT

koffie en wat lekkers. WWW.NATIONAALLANDSCHAP.FRL

elke zondag in nov

ZONDAGMIDDAGLEZING OUDEMIRDUM LEZING

Met onderwerpen als landschap- en

vr. 8 t/m zo. 31 december

WINTERDROOM

Wandelroute met culinaire stops met het

SNEEK CULINAIR

thema ‘Bockbier’ in vijf restaurants.

Culinaire tocht langs deelnemende restaurants.

Magische droomwereld met heel

WWW.GENIETENINTERHERNE.NL

WWW.SNEEK.NL

veel lichtjes, een wintermarkt en

LUTTELGEEST EVENEMENT

kaarsjesavonden.

Duik dieper in het Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân met interessant leesvoer,

WINTERFAIR

woensdag 15 november

zaterdag 25 november

MAKKUM EXCURSIE

MAKKUM CABARET

MAKKUMERNOARDWAARD

KRAAIJKAMP & DE VOOGD

WWW.ORCHIDEEËNHOEVE.NL

zaterdag 9 december

SIPELSNEON WINTEREDITIE

Wandelexcursie over dit bijzondere

Maria Kraaijkamp en Sjamke de Voogd

eiland in het IJsselmeer.

spelen elk hun eigen voorstelling.

SLOTEN MARKT

WWW.ITFRYSKEGEA.NL

WWW.CULTUREELPODIUMMAKKUM.NL

Wintermarkt met diverse activiteiten.

RONALD NIJBOER

KOFJEJÛN

WWW.FRYSLANMARKTEN.NL

SNEEK LEZING

WWW.NATIONAALLANDSCHAP.FRL

In navolging van Henry Havard maakte

Inwoners van Langweer laten

LANGWEER MARKT

Nijboer een reis over het IJsselmeer.

hun talenten zien.

Langweer in winterse sferen met

WWW.FRIESSCHEEPVAARTMUSEUM.NL

WWW.VISITLANGWEER.NL

kerstboomverkoop, markt en activiteiten.

vrijdag 10 november

LANGWEER THEATER

KERSTMARKT

en historische interieurs.

cultuurhistorie, molens, schippersvrouwen

WWW.VISITLANGWEER.NL

WINTERFAIR

vrijdag 17 november

zondag 26 november

in het centrum.

FRIESLAND LEZING

BOLSWARD MARKT

WWW.WORKUM.NL

Luister in huiskamers, musea, cafés,

Met ambachtelijke kraampjes ven

BALK THEATER

bibliotheken en dorpshuizen naar verhalen.

overheerlijke lekkernijen in winterse sfeer.

Over de vlucht van Ekaterina Leventhal

WWW.VERHALENAVOND.NL

WWW.BOLSWARD.NL

uit de voormalige Sovjet-Unie.

SINT EN PIETENSCHOOL

WWW.PODIUMGORTER.NL

WORKUM MARKT

VERHALENAVOND

Braderie in winterse stijl

zaterdag 11 november

BATTLE OF THE BANDS BOLSWARD MUZIEK

zaterdag 18 november

INTOCHT SINTERKLAAS

wINTERMARKT

TERHERNE VARIA

zondag 10 december

DE WEG

wEIHNACHTS ORATORIUM

Doe mee met activiteiten en daarna

bandjes uit Bolsward e.o.

FRIESLAND FOLKLORE

BOLSWARD MUZIEK

genieten van een Sint- en Pietenbrunch.

Door Oratorium Vereniging Bolsward

WWW.STICHTINBOP.NL

Intocht van Sinterklaas in diverse plaatsen.

WWW.PAVILJOENSALT.NL

o.l.v. dirigente Pauli Yap.

ALDE FREONEN KONSERT

WWW.WATERLANDVANFRIESLAND.NL/

Finale van talentenjacht voor

OUDEGA MUZIEK

UITAGENDA

zondag 19 november

EMM viert haar 125-jarig bestaan met muzikale toppers van eigen bodem. WWW.EMMOUDEGA.NL

za. 11 en zo. 12 november

COLD RACE

zondag 3 december

SINTERKLAASSHOW

BROOS SNEEK MUZIEK

SNEEK THEATER

Pianist Cajan Witmer en saxofonist

LANGWEER CULINAIR/CABARET

Grote familieshow met Sinterklaas en Pieten,

Anne Zwaga met lyrische melodieën.

Clown Sander en Acrogym ATC-Sneek.

WWW.LEWINSKI.NL

Verassingsdiner & Stand-up comedy show

WWW.THEATERSNEEK.NL

HAPPEN EN GRAPPEN met hoofdact: Steven Brunswijk. WWW.NOFLIKLANGWAR.COM

MOZART FESTIVAL

LANGWEER SPORTWEDSTRIJD

WWW.OVB-BOLSWARD.NL

Korte zeilwedstrijden in

SNEEK MUZIEK

een polyvalk. WWW.LANGWEERCOLDRACE.ORG

do. 7 t/m za. 9 december

SCROOGE

donderdag 14 december

KERSTCONCERT JOURE MUZIEK

IJLST THEATER

Door Nationaal Symfonisch Kamerorkest,

Feestelijk jubileumconcert Sneeker

Kerstlied van een vrek verteld

Noord Nederlands Kamerkoor met

Cantatekoor met diverse werken

en gespeeld door Bruun Kuijt.

diverse solisten.

van Mozart.

WWW.WATERLANDVANFRIESLAND.NL/

WWW.SNEEKERCANTATEKOOR.NL

SCROOGE

KERSTCONCERT

BEKIJK DE COMPLETE UITAGENDA OP: WWW.WATERLANDVANFRIESLAND.NL/UITAGENDA

Interessant

FOTO: DETLEF HARTUNG

nijs gjirrisch

LICHTKUNST VERLOREN IN MARTINIKERK IN SNEEK

Lezingen Mar & Klif

Van 9 t /m 12 november wordt de Martinikerk in Sneek gevuld met de strakke, grafische taalkunst van het beroemde Duitse kunstenaarsduo Hartung&Trenz. Vaste organist van de Martinikerk Bob van der Linden verzorgt de muzikale begeleiding. Voor VERLOREN lieten Hartung&Trenz zich inspireren door de opening van het Odensehuis Sneek, een ontmoetingsplek voor mensen met geheugenproblemen of beginnende dementie en hun naasten. VERLOREN gaat over het verlies van woorden door deze ziekte.

Op vrijdagavond 17 november worden op allerlei plekken in Friesland verhalen verteld met het thema ‘Myn Reis’. Huiskamers, musea, cafés, schuren en andere locaties openen wederom hun deuren voor verhalenvertellers en luisteraars. Nieuw is dat er dit jaar ook verhalen worden verteld bij de fonteinen van de 11fountains. Vertel bijvoorbeeld over jouw innerlijke reis bij de Vleermuis fontein in Bolsward of luister naar droomreizen bij de Fontein van Fortuna in Sneek.

In Bezoekerscentrum Mar & Klif staat elke zondagmiddag in november een boeiende lezing op het programma over een thema in Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân. Molenaar Jan Huls vertelt op 12 november over de kenmerkende molens in dit Nationaal Landschap. Alice Booij houdt op 19 november een presentatie over het leven van schippersvrouwen aan boord van een skûtsje. En 26 november vertelt drs. Eva Hage over historische Friese interieurs.

WWW.MEDIAARTFRIESLAND.NL

WWW.VERHALENAVOND.NL

WWW.NATIONAALLANDSCHAP.FRL

noflik aangenaam

FOTO: JAN TIJSMA

Verhalenavond

THOMASVAER FOTOGRAFIE

Lichtkunst VERLOREN

WINTERFAIR WORKUM

wintermarkten

Kerstconcert Joure

Check de Uitagenda voor de leukste winterfairs en kerstmarkten in Waterland van Friesland. Op vrijdag 10 november wordt de sfeervol verlichte binnenstad van Workum voor de 12e keer omgetoverd tot een gezellige braderie in winterse sferen. Kom op vrijdag 8 december struinen over de gezellige winterfair in Balk. En op zaterdag 9 december is het tijd voor de 'Sipelsneonwintereditie in Sloten en is Langweer in kerstsferen gehuld tijdens de gezellige kerstmarkt in de Buorren.

Het traditionele klassieke Kerstconcert in Joure zal plaatsvinden op donderdag 14 december in de Hobbe van Baerdtkerk met kerstmuziek door de eeuwen heen. De 50 musici van het Nationaal Symfonisch Kamerorkest, het Noord Nederlands Kamerkoor en diverse solisten gaan diverse wereldberoemde werken ten gehore brengen, waaronder composities van Händel, Mozart, Barber, Rutter en Finzi. Het geheel staat onder leiding van de Jouster dirigent Jan Vermaning.

WWW.WATERLANDVANFRIESLAND.NL/ UITAGENDA

WWW.WATERLANDVANFRIESLAND.NL/ KERSTCONCERT

Ook jouw evenement hier? Plaats jouw evenement gratis in onze Uitagenda. Je kunt je evenement aanmelden op onze website. WWW.WATERLANDVANFRIESLAND.NL/ UITAGENDA

NUMMER 11 • 2023 GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

Puzzel en win! In elke editie van deze uitgave staat een puzzel waarmee je leuke prijsjes kunt winnen. Stuur je oplossing via de e-mail of met traditionele post. Je kunt dit sturen naar: info@grootdefryskemarren.nl o.v.v. puzzeloplossing NR 11-2023 – tot uiterlijk 7 december 2023. Wij wensen je veel puzzelplezier!

18 17

4 14

Probee ijke letters. staan voor gel . Gelijke cijfers den woord te vin het gekleurde

verharde huid

hiaat intiem

randgebied

deFryskeMarren

Puzzelpagina nr. 11

8 11

14 14

7 17

D C

rondhout

dagdromer

zwemvogel

verhoogde vloer inwendig orgaan

beraadslagen

ontwerp

inkeping

Europese vrouw

Engels bier

10 kampeergerei

stelkunde

adviesorgaan

bloot

ad interim

Europeaan

atmosfeer

voegwoord

wedstrijd

vorstenzetel

bemiddelaar

bloem

wondvocht

versmaat takje beginstreep

een zekere

vuurmond

christelijk feest tijdelijk aanduiding op whisky

te koop strook in een zeil

ingesloten land

insecticide

octrooi

afslagplaats bij golf

42 47 52

45 50

58 60

Verticaal: 1 deskundige 2 Indonesische munt 3 etensbereider 4 Griekse liefdesgod 5 pl. in Gelderland 7 korenzeef 8 insecteneter 9 duivenhok 10 degelijk 11 hollen 15 gehoororgaan 16 deel v.h. gebit 17 vette grondsoort 18 een zeker iemand 21 getijde 24 sleetje rijden 25 in die richting 26 fabeldier 27 langzaam 29 ankertouw 31 tijdperk 34 beddengoed 35 uurwerk 36 ongewenste mail 37 ploegsnede 38 jachtexpeditie 39 ellendig 41 aanwijzend vnw. 43 onder andere 45 bijbelse vrouw 47 Indonesisch eiland 49 kerstbrood 52 bindende regel 53 onheilsgodin 55 eerste vrouw 56 kielwater.

Burgemeester Kuperusplein 52 Heerenveen • T 0513-654051 8

OPLOSSING EDITIE 10-2023: Zweedse puzzel: WANDELETAPPE // Sudoku: 4 2 3 7 1

Kijk voor het actuele filmaanbod op: www.bios-heerenveen.com

DE BIOS HEERENVEEN

deFryskeMarren STUUR je ANTWOORDEN van PUZZEL 11 VÓÓR 7 december 2023 PER E-MAIL NAAR: info@grootDEFRYSKEMARREN.nl OF PER POST NAAR: GROOTDEFRYSKEMARREn, Zwarteweg 4, 8603 AA SNEEK en vermeld hierbij uw adres!

UITGEVER

EINDREDACTIE

FOTOGRAFIE

GrootMedia BV Zwarteweg 4 8603 AA Sneek Telefoon 0515 745005 E-mail info@grootmedia.nl www.grootmedia.nl

Richard de Jonge

Johan Brouwer en Douwe Bijlsma

REDACTIE

VERKOOP

Gea de Jong-Oud, Douwe Bijlsma, Eelke Lok, Henk van der Veer, Wim Walda, Isa Wessels, Richard de Jonge, Lotte van der Meij en Riemie van Dijk.

Harmen Zwerver, Geart Jorritsma, Ying Mellema, Marianne Bouwman, Henjo van der Klok

REDACTIETIPS? redactie@grootdefryskemarren.nl

Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De gegevens in deze krant zijn met zorg samengesteld. Ten aanzien van de juistheid van de inhoud hiervan kan echter geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

DRUK Mediahuis Noord, Leeuwarden

VORMGEVING REDACTIECOÖRDINATOR

Oplage: 28.000 exemplaren.

Anja Legendal uit Tjerkgaast heeft de waardebon van 2 bioscoopkaartjes gewonnen. Deze is aangeboden en is te besteden bij DE BIOS in Heerenveen

GrootdeFryskeMarren is een maandelijkse uitgave van GrootMediaa. De krant wordt huisaan-huis verspreid in gemeente De Fryske Marren en ligt bij verschillende 'pick-up' points in gemeente De Fryske Marren.

2 BIOSCOOPKAARTJES!

Winnaar puzzel Grootdefryskemarren NR. 10-2023

COLOFON

Horizontaal: 1 omgang 6 zwamneus 12 plek 13 opgeld 14 vogel 17 te strak zitten 19 grap 20 dun 22 riv. in Oostenrijk 23 deel v.e. opera 25 bede 27 ingeving 28 dierentuin in Amsterdam 30 godin v.d. vrede 32 honkbalterm 33 oppervlaktemaat 35 uitgestrekt 37 jonge koe 40 paradijs 42 geest 44 huidpoeder 46 geluidje 48 deel v.e. korenhalm 50 sprookjesfiguur 51 deskundig 54 kantine 57 verdikte huid 58 pro 59 telwoord 60 afschuw.

houten hamer

PUZZEL EN WIN

beroep

31 33

lijst van drukfouten moerasplant

Breng letters uit de puzzel over naar de hokjes met het corresponderende nummer.

Europeaan

molentrechter

cerium

Ierse verzetsgroep

riv. in Rusland

Engelse titel

cadans

mager

vreemde munt

afkijken

type drukletter ribbenstoot

kopie

dorpsweide

roem

haaruitval

therapie

nummer

optocht

bemoediging

klein hert

wandelstraat

40 land in ZuidAmerika

inhoudsmaat

keukenkruid

begeleidster

omslag

grassteppe

erfgenaam

sportman

voelspriet

zwijgplicht

2 12

pl. in Flevoland

avondkleding

Gianna Posteraro

Frans van Dam (bliidd.nl)

VERSPREIDING FRL Verspreidingen, Leeuwarden

DE EERSTVOLGENDE UITGAVE VAN MAANDBLAD GROOTDEFRYSKEMARREN VERSCHIJNT OP: DONDERDAG 7 DECEMBER 2023

2023-10-26 Langweer Cold Race 260x395.qxp 26/10/2023 15:57 Page 1

Elke da

g live m

D PDE  uziek m

et o.a.

Hoofdsponsor Kuiper Verzekeringen - rganisatie Sailservice.org Cafe Het Wapen van Langweer - Cafe De Drie Zwaantjes - Cafe De Tapperij - oflik by Zwigt & Bosma - Brasserie nderS Bakkerij Langweer - Langweerder Sloep - apsody achts - Langweer Vastgoed - Promotex